Τ.Ε.Ι. Ηπείρου Σχολή Μουσικής Τεχνολογίας Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής. Θέμα:
|
|
- Ηιονη Βαρνακιώτης
- 8 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 Τ.Ε.Ι. Ηπείρου Σχολή Μουσικής Τεχνολογίας Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής Θέμα: Κοινωνικές μεταλλάξεις και ταυτοτικά σύμβολα: Η περίπτωση της λύρας στην Ελαφόνησο Λακωνίας Της σπουδάστριας: Τζερεφού Ν. Αντωνίας Επόπτρια Καθηγήτρια: Μάργαρη Ν. Ζωή Άρτα Ιούνιος 2007
2 Ευχαριστίες Η παρούσα εργασία αποτέλεσε μεν προσωπικό κόπο σε ότι αφορά την απαρχή της, τη συλλογή στοιχείων και εν τέλει τη σύνθεσή της. Ωστόσο η συμβολή ορισμένων ανθρώπων υπήρξε καθοριστική σε κάθε της στάδιό. Δίχως τις πληροφορίες και τα στοιχεία που μας έδωσαν ορισμένοι, τις παρατηρήσεις άλλων επί της εργασίας, την πρακτική βοήθεια, την «προνοητικότητα» κάποιων να αφήσουν τα όσα γνώριζαν και άλλων να τα διαφυλάξουν ώστε να φτάσουν τελικά σε εμάς, την ενθάρρυνση και την ηθική συμπαράσταση τελικά όλων καθ όλη την διάρκεια της έρευνας, θα ήταν αδύνατο να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα. Πριν προχωρήσουμε παρακάτω λοιπόν θα ήθελα από καρδιάς να ευχαριστήσω: Τον κύριο Ελευθέριο Π. Αλεξάκη, ερευνητή του ΚΕΕΛ της Ακαδημίας Αθηνών για τη μελέτη των χειρογράφων των επιτόπιων ερευνητικών αποστολών του στο νησί και την ευρύτερη περιοχή. Τον κύριο Βασίλη Ευ. Μουλιανίτη για τις πολύτιμες παρατηρήσεις του σε σχέση με την εργασία. Τον κύριο Τζώρτζη Γ. Ανωμήτρη για την αμέριστη βοήθειά του και σαν πληροφορητής και σαν ιστορικός. Τους πληροφορητές μου: Ιωάννη Χ. Αρώνη (Κουβαράκο), Γεώργιο Σ. Αρώνη, Κανέλλη Λ. Μέντη, Παναγιώτη Δ. Μέντη, Χαράλαμπο Ι. Αρώνη, Νικόλαο Ι. Μέντη, Βούλα Χ. Αρώνη, Δημήτρη Λιάρο Δημήτρη Δελακοβία, Χαράλαμπο Λιβανό, Παναγιώτη Τσαλαβούτα, Κούλα Κόκκολη, Ανθούλα Τζερεφού, Κασσιανή Κουρκούλη, Ελένη Ι. Λιάρου, Μιχάλη Παν. Αρώνη, Γρηγορία. Χ. Σκαλκόγιαννη, Μαρίκα Σ. Αρώνη, Μανόλη Κοντραφούρη, Μάρθα Χ. Αρώνη που με τόση θέρμη με δέχτηκαν και για την εμπιστοσύνη που μου έδειξαν μεταφέροντάς μου τα βιώματά, τις εμπειρίες και τις μνήμες τους. Τη διεύθυνση και τους τροφίμους του Γηροκομείου Νεαπόλεως Λακωνίας για την προθυμία τους να μας προσφέρουν τη βοήθειά τους. i
3 Τον Λάμπρο Δ. Μέντη που πέρα από πληροφορητής ήταν κι αυτός από τον οποίο γνώρισα την ύπαρξη της λύρας στο νησί και συνετέλεσε με τον τρόπο του στο να αποτελεί αυτή κομμάτι και της δικής μου καθημερινότητας. Τον «αείμνηστο» Δημήτριο Χ. Μέντη που η αγωνία του να γνωρίσουν οι νεώτεροι όσα «παρέλαβε» από τους προκατόχους του και όσα έζησε ο ίδιος, τον οδήγησε στο να αφήσει γραπτά που σχετίζονταν με πτυχές της ζωής της κοινότητας, πράγμα που έφερε σε εμάς στοιχεία, τα οποία σε άλλη περίπτωση θα είχαν χαθεί μέσα στο χρόνο. Την καθηγήτριά μου Ζωή Ν. Μάργαρη για το ενδιαφέρον που έδειξε από την πρώτη στιγμή που συζητήσαμε τους προβληματισμούς μου και τη σκέψη μου να καταπιαστώ με αυτή την εργασία καθώς και για την καθοδήγηση της, την υπομονή και τις συμβουλές της σε όλη την πορεία της έρευνας. Τους γονείς μου που είναι πάντοτε πλάι μου σε κάθε τι που ξεκινώ, σε κάθε τι που επιλέγω. Σε αυτούς αφιερώνω ετούτη την εργασία αν και θαρρώ πως είναι πια τόσο δική τους όσο είναι και δική μου. ii
4 Εισαγωγή Σύμφωνα με πηγές στην Ελαφόνησο Λακωνίας, η λύρα φαίνεται ότι αποτελούσε βασικό κομμάτι της ζωής της κοινότητας. Αυτό που ήταν κάποτε στοιχείο της καθημερινότητας όμως, δεν έφτασε στο σήμερα. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός πως ενώ παλαιότερα κατείχε σημαντική θέση στην ζωή και τα γλέντια της κοινότητας -όπως επιβεβαιώθηκε από αλλεπάλληλες επαφές που πραγματοποιήσαμε πριν αποφασίσουμε οριστικά να καταπιαστούμε με το θέμα-, μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα υποχώρησε και τη θέση της στο γλέντι πήραν άλλα μέσα. Η εξέλιξη αυτή αποτέλεσε το αρχικό κίνητρο για να ασχοληθούμε με τη συγκεκριμένη έρευνα και τελικά μέσα από αλλεπάλληλους προβληματισμούς για τη σχέση της συλλογικής πολιτισμικής ταυτότητας και των εκφραστικών μέσων αυτής, σε συνδυασμό με τις ευρύτερες αλλαγές που συντελούνται σε μια συγκεκριμένη κοινότητα μια δεδομένη χρονική περίοδο, να καταλήξουμε στην επιλογή του θέματος. Αφορμές για την πραγματοποίηση της παρούσας έρευνας αποτέλεσαν αφενός οι γνώσεις που πήραμε μέσα από τα μαθήματα του τμήματος Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής του ΤΕΙ Ηπείρου κι αφετέρου η βιωματική εμπειρία ως μέλος της κοινότητας Ελαφονήσου. Ξεκινώντας από τα παραπάνω, και με τη διττή ιδιότητα ως σπουδάστρια του τμήματος και ως μέλος της κοινότητας κατέληξα στην προσέγγιση του συγκεκριμένου θέματος. Για τη διεξαγωγή της έρευνας ακολουθήσαμε δύο βασικές κατευθύνσεις σε σχέση με τα μεθοδολογικά εργαλεία που μεταχειριστήκαμε. Προσεγγίσαμε το θέμα μέσα από τη βιβλιογραφία και τη βιοϊστορία 1 των κατοίκων. 1 Νέστορος- Κυριακίδου 1993: 233 αναφερόμενη σε μια εργασία που εξετάζει μέσα από τη βιοϊστορία την περίπτωση τριών γενεών προσφύγων και πιο συγκεκριμένα πως η πρώτη γενιά βίωσε τον ξεριζωμό και πως μετέδωσαν την εμπειρία τους αυτή στις δύο επόμενες. Επίσης το πώς τελικά βίωσαν την προσφυγική παράδοση οι δύο επόμενες γενιές. 1
5 Όσον αφορά τη βιβλιογραφία, στηριχτήκαμε σε σχετική με την περιοχή, από την οποία αντλήσαμε ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία. Προκειμένου να επιβεβαιώσουμε την ορθότητά τους, χρησιμοποιήσαμε και ιστορικές πηγές αναφερόμενες σε σημαντικά γεγονότα της ιστορίας της Ελλάδας που φαίνεται να επηρεάζουν και την περιοχή για την οποία γίνεται λόγος. Δημιούργησε πρόβλημα η έλλειψη βιβλιογραφικών πηγών άμεσα συσχετιζόμενων με το θέμα μας. Προκειμένου να το αντιμετωπίσουμε χρησιμοποιήσαμε παράλληλη βιβλιογραφία που υποστηρίζει το θεωρητικό πλαίσιο που ακολουθούμε και που δίνει κατευθύνσεις για τον τρόπο με τον οποίο πιο ολοκληρωμένα θα προσεγγίσουμε το θέμα μας ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την επιτόπια έρευνα, στην οποία στηρίχθηκε ένα πολύ σημαντικό κομμάτι την εργασίας, μιας και η έλλειψη πηγών άμεσα συσχετιζόμενων με το θέμα την κατέστησαν το κύριο εργαλείο συλλογής πληροφοριών. Αναφορικά με την βιοϊστορία χρησιμοποιήσαμε βιογραφικά στοιχεία, προσωπικές μαρτυρίες, συνεντεύξεις γραπτές πηγές, γενεαλογικά δέντρα που προέκυψαν από τις αφηγήσεις και από τα οποία φαίνεται η πορεία της λύρας στο χρόνο (Calvet 1995: 114) 2, φωτογραφίες καθώς και κάποια αρχεία όπως αυτό της Κοινότητας της Ελαφονήσου, προκειμένου να διασταυρώσουμε την ορθότητα των όσων προέκυψαν κατά την έρευνα. Συνδέσαμε λοιπόν τις εμπειρίες συγκεκριμένων ατόμων με την ιστορία της κοινότητας 3. Τις πληροφορίες που συγκεντρώσαμε είτε τις βρήκαμε έτοιμες είτε τις παρήγαμε κατά τη διάρκεια της ερευνητικής διαδικασίας. Χρησιμοποιήσαμε επίσης βιογραφικό υλικό που είχε συγκεντρωθεί από ορισμένους κατοίκους της Ελαφονήσου για προσωπικούς λόγους, ημερολόγια και αυτοβιογραφίες 4 καθώς και ηχογραφημένες συνεντεύξεις που είχαν ληφθεί παλαιότερα για διάφορα θέματα και μας παραχωρήθηκαν ευγενικά για πιθανή άντληση 2 Στο απόσπασμα αυτό αναφέρεται στη σημαντικότατη συμβολή της αφήγησης στη σύνταξη των γενεαλογικών δέντρων που χρησιμοποιήσαμε καθ όλη τη διάρκεια της εκπόνησης της εργασίας μας βλ. κεφ.1 σσ. 22, 24, Θανοπούλου- Πετρονότη 1987: 23 σχετικά με την προφορική ιστορία και την χρήση της ως μεθοδολογικό εργαλείο για μια κοινωνιολογική έρευνα. 4 Θανοπούλου- Πετρονότη 1987:24. 2
6 στοιχείων που θα κάλυπταν τις ανάγκες των ερευνητικών μας στόχων. Σε ό, τι αφορά την επιτόπια έρευνα στηριχθήκαμε σε αφηγήσεις ζωής 5 και ιστορίες ζωής 6. Δια μέσου αυτής της διαδικασίας, το κάθε άτομο μιλώντας για τη ζωή του μέσα στην κοινότητα, τις διαπροσωπικές του σχέσεις 7, τις αναζητήσεις και τους στόχους του πέρα από το «εγώ» δηλώνει κατά κάποιο τρόπο την κοινωνική του ταυτότητα 8. Κάθε στοιχείο που πήραμε από τους πληροφορητές μας, το θεωρήσαμε ως στοιχείο της κοινωνικοποίησης και της διαδικασίας της δημιουργίας της ταυτότητάς τους. Μέσα λοιπόν από την αφήγηση κάποιου προσδιορίζονται «[ ]τα γνωρίσματα του κοινωνικού περιβάλλοντος του και την αλληλεπίδραση των παραγόντων που ωθούν τα μέλη της κοινότητας να δραστηριοποιηθούν με τον ένα κι όχι με τον άλλο τρόπο 9». Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να επισημάνουμε μια δυσκολία αυτής της μεθόδου που δεν είναι άλλη από τη συναισθηματική φόρτιση και τον υποκειμενισμό που διακατέχει κάθε φορά τον αφηγητή σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Λόγω αυτής της παραμέτρου και προκειμένου να μην οδηγηθούμε σε λανθασμένα συμπεράσματα θεωρήσαμε σημαντικό να μην παίρνουμε κάτι ως δεδομένο, 5 Βλ. Θανοπούλου- Πετρονότη 1987: 25 όπου ορίζει ως εξής την αφήγηση ζωής (life history, recit de vie): διήγηση σε πρώτο πρόσωπο, που αναφέρεται σε βασικές εμπειρίες του ατόμου έτσι όπως αυτό τις διηγείται στον ερευνητή. 6 Βλ. οπ όπου ορίζει ως εξής την Ιστορία ζωής (life history, histoire de vie): συνδυασμός βιογραφικών στοιχείων, τα οποία προκύπτουν όχι μόνο από την προσωπική διήγηση του ατόμου αλλά και από άλλες πηγές. Μια ιστορία ζωής δηλαδή μπορεί να απαρτίζεται από μια ή περισσότερες αφηγήσεις ζωής, μαρτυρίες τρίτων, γραπτές πηγές κ.λ.π. (Bertaux D., 1981: 200). 7 Bertaux D., 1981: Βλ. Θανοπούλου Μ. 2000: όπου [ ]Οι ατομικές μνήμες διατηρούν μια αποσπασματική εικόνα ενός κοινού παρελθόντος, με την έννοια ότι οι ανακαλούμενες αναμνήσεις μέσα στο πλαίσιο αυτό των μνημών μοιάζουν με μικρές ψηφίδες ενός μωσαϊκού η πλήρης αναδόμηση του οποίου θα προϋπέθετε ένα είδος σύνθεσης των ατομικών αναμνήσεων που συλλέχθηκαν.[ ], Στο «εμείς» και οι «άλλοι» αναφερόμενη στη συλλογική μνήμη ως στοιχείο της πολιτισμικής ταυτότητας και στα συλλογικά στοιχεία που εμφανίζονται στις ατομικές μνήμες και αναδεικνύουν την ύπαρξη συλλογικής μνήμης μιας κοινότητας. 9 Θανοπούλου- Πετρονότη 1987: 28. 3
7 αλλά να διασταυρώνουμε τις πληροφορίες που προκύπτουν από τις προφορικές μαρτυρίες 10, ώστε να μπορέσουμε μέσα από τη μελέτη της προφορικής ιστορίας να κατανοήσουμε το πλέγμα των κοινωνικών σχέσεων που συνδέουν το άτομο με τον κοινωνικό του περίγυρο 11. Προκειμένου να επιτύχουμε όσο το δυνατό μια προσέγγιση που να καλύπτει τις παραπάνω αξιώσεις, συντάξαμε ξεχωριστά ερωτηματολόγια για κάθε περίπτωση πληροφορητή 12. Ωστόσο ο τρόπος που τίθονταν οι ερωτήσεις από πλευρά μας ήταν τέτοιος ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη ελευθερία στον αφηγητή και να αφήνεται να αναπαραστήσει μόνος του το κάθε γεγονός που περιγράφει 13. Σε πολλές περιπτώσεις κρίθηκε σκόπιμο, ανάλογα με τον πληροφορητή, αφού διατυπώναμε το θέμα και τις βασικές ερωτήσεις με απλά λόγια, να τον προτρέψουμε σε αφήγηση γιατί με την ελευθερία που θα του δινόταν, πιθανόν να μας αποκάλυπτε και άλλες πτυχές χρήσιμες για την έρευνα. Σε αυτή τη περίπτωση, διακόπταμε με ερωτήσεις μόνον εφόσον δεν καλύπτονταν απ την αφήγηση ή όταν αυτός πλάταινε στο λόγο. Ορίσαμε το έτος 1930 ως αφετηρία για την εργασία μας διότι αφενός η παρουσία της λύρας φαίνεται να είναι έντονη στο νησί και αφετέρου υπάρχει η δυνατότητα να αντληθούν άμεσα στοιχεία από τους πληροφορητές 10 Θανοπούλου- Πετρονότη 1987: 28-30, Ο.π. σ Συστάθηκαν ξεχωριστά ερωτηματολόγια για τους μουσικούς- οργανοπαίχτες, για τους κατασκευαστές και τους πληροφορητές μας (βλ. Λιάβας : , Τσακίρη 1991: 11-13, Calvet 1995: σχετικά με τη σύσταση ερωτηματολογίων και Κώστιος 2000: που δίνει ορισμένες κατευθύνσεις σε σχέση με την κατάρτιση και τον τρόπο χρήσης τους). Τα ερωτηματολόγια αυτά ως κύριο στόχο είχαν να μας βοηθήσουν να επανέλθουμε γρήγορα στο θέμα σε περίπτωση που οι πληροφορητές μας, κατά την αφήγησή τους, παρέκκλιναν από τα θεματολογικά όρια που ενδιέφεραν της έρευνα (βλ. Βαρβούνης 1994: 77 σχετικά με τη χρησιμότητα τήρησης των ερωτηματολογίων προς αποφυγή της παρέκκλισης του αφηγητή από το θέμα). 13 Θανοπούλου- Πετρονότη 1987: 32 αναφερόμενη στον τρόπο που πρέπει να τίθενται οι ερωτήσεις ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη ελευθερία στον αφηγητή. Μερακλής 1993: 251 αναφερόμενος στον τρόπο που θα πρέπει να γράφεται μια αυτοβιογραφία. 4
8 προκειμένου να εξετάσουμε την πορεία της και τη θέση που κατείχε μέχρι το 1960 που θέσαμε ως καταληκτική χρονολογία, όπου πλέον η μικρή αυτή κοινότητα, μεσολαβούντος του πολέμου και των συνεπακόλουθών του, έχει αναδιαρθρωθεί και έχουν διαφοροποιηθεί καθοριστικά τα οικονομικά και όχι μόνο χαρακτηριστικά της. Μέσα από την έρευνα επιδιώκουμε να διερευνήσουμε: α) την παρουσία της λύρας μέσα στην κοινότητα β) τη λειτουργική και συμβολική θέση της σε αυτή γ) τις μεταβολές των κεφαλαιοποιητικών αξιών της Τα παραπάνω ερευνητικά ζητούμενα πρόκειται να τα μελετήσουμε βασιζόμενοι στην ανθρωπολογική θεωρία που πραγματεύεται τη σημασία που έχει αποδειχτεί πως έχουν οι τελεστικές τέχνες, ως μέρη και εκφάνσεις ενός ευρύτερου πολιτισμικού συστήματος. Ειδικότερα όπως είναι γνωστό, η μουσική, ο χορός και το τραγούδι που ως τελεστικές τέχνες συναντά κανείς στα κοινοτικά γλέντια -αυτοσχέδια ή επίσημα- στους κοινοτικούς χορούς, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ανθρωπολογικό ενδιαφέρον, μιας και απεικονίζουν, αναπαριστούν και αποτυπώνουν τις συνολικότερες κοσμοθεωρητικές απόψεις και ιδεολογικές αντιλήψεις της κοινωνίας στην οποία λαμβάνουν χώρα 14. Στηριζόμενοι σε αυτή την άποψη, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι εφόσον οι κοινοτικές τελεστικές τέχνες, προσεγγιστούν ανθρωπολογικά, ως συμβολικές διαδικασίες της συγκεκριμένης κοινωνίας, κοινότητας ή εθνοτικής ομάδας και αν αυτές ερμηνευτούν συμβολικά, μπορούν να μας βοηθήσουν στη διεξαγωγή συμπερασμάτων για τις μεθόδους που η συγκεκριμένη κοινωνία προσλαμβάνει αλλά και αναδιαρθρώνει επικοινωνιακά τον κόσμο της, βάση των εμπειριών που έχει. Πώς εν ολίγοις μέσα από την εκάστοτε κοινοτική γλεντική πρακτική και τα μέσα με τα οποία εκφράζεται η κοινότητα, δηλώνει τη συλλογική πολιτισμική της ταυτότητα. Σύμφωνα με το παραπάνω θεωρητικό πλαίσιο εξετάζοντας την περίπτωση της λύρας ως βασικό κομμάτι 14 Κάβουρας:1993:
9 των τελεστικών τεχνών της κοινότητας της Ελαφονήσου, θα επιχειρήσουμε την ερμηνευτική ανάλυση των παραπάνω ερευνητικών στόχων. Αφετηρία των παραπάνω αποτελεί ο ορισμός της κοινότητας. Σύμφωνα με τον Cohen ορίζουμε την κοινότητα ως μια ομάδα ανθρώπων μεγαλύτερη από την οικογένεια και λιγότερο απρόσωπη από την ομάδα ανθρώπων που είναι οργανωμένη ή όχι σε κράτος εθνικό ή σε εθνοτική ομάδα. Συνεπώς, αναφερόμαστε σε μια ομάδα αποτελούμενη από άτομα σε άμεση διαπροσωπική σχέση καθημερινά ή σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η έννοια της κοινότητας δεν εκφράζει απλώς την αντίληψη ότι κάποιος ανήκει σε μια ομάδα, αλλά και την πίστη ότι δεν ανήκει σε κάποια άλλη 15. Τα μέλη της συνδέονται μεταξύ τους με κάποια χαρακτηριστικά πραγματικά ή υποθετικά που διαμορφώνονται με τα κοινά βιώματα, κοινό τόπο, τις περιπέτειες και την ιστορία αυτής της ομάδας και είναι αυτά που συνθέτουν την συλλογική ταυτότητά τους 16. Με βάση τον παραπάνω ορισμό και λαμβάνοντας υπόψη μας την κοινωνική οργάνωση και τον τρόπο με τον οποίο ήταν δομημένες οι σχέσεις, θεωρούμε πως οι κάτοικοι της Ελαφονήσου συγκροτούν μια «κοινότητα». Όσον αφορά τη διαμόρφωση και τη σύνθεση της συλλογικής ταυτότητας θα μπορούσαμε να ορίσουμε τα εξής τρία κύρια δεδομένα που τη συνθέτουν: Πρώτον οι συνθήκες επιβίωσης, που βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με την περιβαλλοντολογική και κλιματολογική πραγματικότητα, δεύτερον ο τρόπος και οι συνθήκες παραγωγής και οι αντίστοιχες κοινωνικές σχέσεις και τρίτον οι ιστορικές περιστάσεις και εμπειρίες. Αυτά συνθέτουν την καθημερινότητα του συνόλου της κοινότητας, συνεπώς θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι καθοριστικά και για τη διαμόρφωση και της συλλογικής ταυτότητάς της 17. Μέσα από τη διαδικασία έκφρασης αλλά και σύνθεσης της συλλογικής ταυτότητας, γίνεται χρήση ορισμένων αντικειμένων, εννοιών, διαδικασιών 15 Cohen 1989: 12, Αλεξάκης 2001: Φίλιας 2004: 3,8. 17 Αλεξάκης 2001:181. 6
10 που λειτουργούν ως σύμβολα στα πλαίσια της κοινότητας. Αυτά φέρουν συγκεκριμένα νοήματα που λειτουργούν συνδετικά για τα μέλη της. Τα σύμβολα, δεν είναι αφηρημένες διανοητικές κατασκευές. Προκύπτουν από τη σχέση των κοινωνικών υποκειμένων με την πραγματικότητα στην οποία εντάσσονται και συνεπώς η κοιτίδα γέννησής τους είναι συλλογική. Αντιπροσωπεύουν συγκεκριμένα «κάτι» για το σύνολό της κοινότητας, τα οποία επιβεβαιώνουν το παρελθόν της και λειτουργούν ως μέσα με τα οποία αναγνωρίζουν τα μέλη της τη συνέχειά τους και συνεπώς κατά κάποιο τρόπο διασφαλίζεται και η συνοχή της. Ουσιαστικά πρόκειται για «[ ]νοηματοποίηση της ίδιας της ζωής της κοινότητας και δη για την κορυφαία νοηματοποίηση της» 18. Ως εκ τούτου τα σύμβολα είναι κατασταλάγματα και αποκρυσταλλώσεις της ίδιας της πραγματικότητας που συλλαμβάνεται νοηματικά 19. Άρα, μέσα από αυτά αποδεικνύεται και αναδεικνύεται κατά μια έννοια, η συλλογική ταυτότητα της κοινότητας. Συνεπώς, στη συγκεκριμένη μελέτη επιδιώκουμε να διερευνήσουμε αν και πως η λύρα, λειτούργησε ως σύμβολο της συγκεκριμένης κοινότητας. Οι τελεστικές τέχνες, που αναπαριστούν και αντικατοπτρίζουν τις κοσμοθεωρητικές απόψεις και αντιλήψεις που κάθε φορά διέπουν τη συγκεκριμένη κοινωνία, δεν αποτελούν μια απλή επαναληπτική διαδικασία και δεν εκφράζουν κάτι στατικό 20. Βρίσκονται σε μια διαρκή μεταβολή, η οποία συντελείται σε συνάρτηση με τις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα, την εκάστοτε χρονική στιγμή στην κοινωνία. Ερμηνεύοντας λοιπόν συμβολικά τις ίδιες τις τελεστικές τέχνες, μπορούμε να εντοπίσουμε και να ερμηνεύσουμε τις συνολικότερες αλλαγές που συντελέστηκαν στην κοινότητα 21. Σε αυτή την κατεύθυνση, έρχονται να προστεθούν σε αυτή νέα στοιχεία κάθε φορά. Η απόρριψη ή η αποδοχή και η ενσωμάτωση τέτοιων στοιχείων -στα ήδη 18 Φίλιας 2004: 3,8. 19 Ο.π. 20 Κάβουρας 1993: Ο.π. 7
11 υπάρχοντα- είναι μια διαδικασία που συντελείται με ποικίλους τρόπους από το σύνολο της κοινότητας. Παρακολουθώντας τη μετάλλαξη της γλεντικής πρακτικής στην Ελαφόνησο στην οποία η λύρα συμμετέχει άλλοτε περισσότερο, άλλοτε λιγότερο κατά την τριακονταετία στην οποία τοποθετείται η έρευνά μας, θεωρούμε ότι είναι δυνατόν να ερμηνευθούν οι γενικότερες αλλαγές αλλά και να διαπιστωθεί, εξαιτίας των αλλαγών αυτών, η ενσωμάτωση ή απόρριψη νέων στοιχείων και κατ επέκταση η τροποποίηση ή η μεταβολή του νοήματος των ήδη υπαρχόντων συμβόλων ή ακόμη και η αντικατάστασή τους από τα νέα. Μια τέτοια διαδικασία βέβαια, δεν συμβαίνει ξαφνικά. Είναι αποτέλεσμα διαρκούς επικοινωνίας και συνεχούς διαλόγου της κοινότητας με όλα όσα συνθέτουν τον κόσμο της, με τα παλιά ή τα ήδη υπάρχοντα σύμβολα και ό,τι αυτά περικλείουν αλλά και με τα νέα γι αυτή δεδομένα 22. Στην προσπάθειά μας να εξετάσουμε τη λύρα στην Ελαφόνησο, ως κομμάτι μιας ευρύτερης συμβολικής διαδικασίας και ως αμφίδρομη αντανάκλαση των κοινωνικοοικονομικών και πολιτισμικών εξελίξεων, ακολουθήσαμε μια προσέγγιση που δεν έχει ειδικό μουσικολογικό αλλά ερμηνευτικό χαρακτήρα. Περιορίσαμε τις σχετικές περιγραφές σε παραθέσεις των δυνατόν «αντικειμενικών» πληροφοριών γύρω από περιστάσεις και πρόσωπα που σχετίζονται με τη λύρα ως μέσο έκφρασης, δήλωσης και διαπραγμάτευσης της πολιτισμικής συλλογικής ταυτότητας των κατοίκων του νησιού. Όσον αφορά τη δομή της εργασίας μας, αυτή διαρθρώνεται από τέσσερα κεφάλαια. Αρχικά κρίναμε σκόπιμο να προσδιορίσουμε το χώρο και τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες που τον χαρακτηρίζουν και επισημαίνουμε τα κομβικά σημεία και τις αλλαγές που συντελέστηκαν και επηρέασαν και καθόρισαν τη ζωή της κοινότητας. Έτσι, προσεγγίζουμε αναλυτικά την εμφάνιση και το ρόλο της λύρας και μελετάμε τη σχέση της σε συνδυασμό με τις συντελούμενες αλλαγές. Προκειμένου να επιτύχουμε τον 22 Ο.π. 8
12 παραπάνω στόχο, αναλύουμε πτυχές της ζωής της κοινότητας στις οποίες εμφανίζεται η λύρα, ώστε να αποτυπώσουμε στο μέγιστο δυνατό βαθμό την πορεία της και να απαντήσουμε τους ερευνητικούς στόχους που θέσαμε. Ειδικότερα: Στο πρώτο κεφάλαιο αναφερόμαστε στην ιστορία της κοινότητας σε σχέση με το χώρο και το χρόνο (γεωγραφικά, ιστορικά και πληθυσμιακά δεδομένα) με έμφαση μέσα στις μελετώμενες τρεις δεκαετίες. Στο δεύτερο κεφάλαιο βασιζόμενοι στις προφορικές μαρτυρίες οδηγηθούμε στη σύνδεση της παρουσίας της λύρας με τη συλλογική έκφραση της ταυτότητας μέσα από τη γλεντική και άλλες, παράγωγες αυτής, διαδικασίες. Στο τρίτο κεφάλαιο, λαμβάνοντας υπόψη το θεωρητικό πλαίσιο της εργασίας, επιχειρείται μια περιγραφή της γλεντικής συμπεριφοράς της κοινότητας, προκειμένου να διερευνηθεί στη συνέχεια, αν και κατά πόσο οι μεταβολές που συντελέστηκαν σχετίζονται με την «υποχώρηση» της λύρας. Επίσης, αν μέσα από τη θέση και τη λειτουργία της, μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα α) για τη συμβολική της ιδιότητα και β) για την πιθανή αλλαγή ή τροποποίηση της ιδιότητας αυτής. Τέλος στο τέταρτο κεφάλαιο, βασισμένοι στο συλλεχθέν υλικό και την ανάλυση αυτού οδηγούμαστε στην ερμηνευτική ανάλυση και την παράθεση των συμπερασμάτων. Όπως προέκυψε από την ερευνητική διαδικασία, η λύρα, αποτέλεσε μια «πραγματικότητα» για την κοινότητα. Ήταν από τα στοιχεία εκείνα που επικράτησαν μεταξύ αυτών που έφεραν μαζί τους οι διαφορετικοί πληθυσμοί που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και παρέμεινε ενεργό μέχρι το διάστημα που εξετάζουμε, ιδιαίτερα μέσα στο αυτοσχέδιο γλέντι. Όσο η κοινωνία στηριζόταν στην πρωτογενή οικονομία, η λύρα φαίνεται να διατηρεί μια σταθερή θέση στο κοινοτικό γλέντι. Θεωρείται δεδομένο για τους γλεντιστές ότι προοριζόταν για την έκφραση της κοινότητας και την θεωρούν 9
13 «παράδοσή» τους. Το συγκεκριμένο όργανο ήταν συμβατό με τον τρόπο ζωής των κατοίκων και παρόν σε κάθε πτυχή της ζωής τους Αποτέλεσε δείγμα δημιουργικής έκφρασης για τα μέλη της κοινότητας ακόμη και μέσα από την κατασκευή της. Εξέφρασε τους κατοίκους στην καθημερινότητά τους περισσότερο από το βιολί και το λαούτο και μολονότι η θέση της στο «επίσημο γλέντι» αναγνωριζόταν ως δευτερεύουσα, η αξία της για την κοινότητα παρέμενε αμείωτη. Η κλειστή κοινωνία του νησιού, με τη σχετική αυτάρκεια ως προς τις καθημερινές ανάγκες, θεωρούσε τη λύρα επαρκή και αυτονόητο τρόπο έκφρασης. Φαίνεται ότι αποτελούσε μέσο έκφρασης που δήλωνε την πολιτισμική της ταυτότητα και αυτό το ρόλο τον διατήρησε ακόμη και τα χρόνια της κατοχής που τα γλεντικά επεισόδια ήταν λίγα. Για όσους την «έζησαν» λειτούργησε ως σύμβολο αφού ακόμη και κατά την υποχώρηση της αναγνωριζόταν ως στοιχείο που τους εξέφραζε στο παρελθόν και τους ένωνε στο παρόν. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι λειτούργησε ως μέσο νοηματικής έκφρασης της πραγματικότητας. Ωστόσο τα ίδια τα μέλη της κοινότητας αποτελούσαν φορείς του νέου και πρωτοστατούσαν στον ερχομό νέων στοιχείων. Μέσα στο γλέντι εξέφρασαν και νομιμοποίησαν τα νέα σχήματα χειραγωγώντας τα παλιά σύμβολα της κοινότητας. Η λύρα, μολονότι φαίνεται αρχικά να προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες, δεν κατάφερε να ενσωματώσει όλα εκείνα τα καινοτόμα στοιχεία με αποτέλεσμα να εξοβελίζεται. Έτσι θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε ότι η μεταβολή της συμβολικής χρήσης της λύρας σημειώνεται κατά τη δεκαετία του 50. Οι συνολικότερες αλλαγές που συντελέστηκαν στην κοινωνική και οικονομική οργάνωση της κοινότητας με τη στροφή των κατοίκων στη ναυτιλία επηρέασαν σημαντικά κάθε πτυχή της ζωής της κοινότητας. Σε όλη την πορεία της στο χρόνο, αυτή η εξέλιξη εντοπίζεται ως το κομβικό σημείο της μεταβολής της χρήσης και της παρουσίας της λύρας. Η μεταπολεμική αναδιοργάνωση οικονομίας μεταφράζεται σε όλα τα επίπεδα της ζωής. Η πολύμηνη απουσία κυρίως των νέων λόγω της ναυτιλίας 10
14 αλλά και της μετανάστευσης φαίνεται μέσα -όπως προκύπτει από την έρευναπως μετέβαλλε τη σύνθεση τη κοινωνίας. Παράλληλα οι ναυτικοί πλέον έφεραν και μια νέα ταυτότητα η οποία δεν εκφραζόταν με τα ίδια μέσα, στο γλέντι. Νέα όργανα με τεχνικές δυνατότητες μεγαλύτερες από αυτές της λύρας και συσκευές αναπαραγωγής ήχου εισάγονται στο νησί από τους ναυτικούς και συντελούν μεταξύ άλλων και στη διαφοροποίηση του ρεπερτορίου. Η νέα συλλογική ταυτότητα των μελών της κοινότητας εκφράζεται εκ νέου αναμορφωμένη μέσα από τη γλεντική συμπεριφορά. Έτσι, η λύρα φαίνεται να αποκτά νέα λειτουργία στο γλέντι. Διακρίνεται για κεντρομόλο και ενοποιητικό χαρακτήρα της μιας και φαίνεται να λειτουργεί συνθετικά για τα μέλη της κοινότητας ενεργοποιώντας μνήμες. Με αυτό τον τρόπο καλύπτει το κενό που η καθημερινή επαφή έχει δημιουργήσει. Αποτελεί ένα νέο συνδετικό κρίκο για τη σύνδεση των μελών της φαντασιακής κοινότητας. 11
15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο : Γεωγραφικά, ιστορικά, πληθυσμιακά στοιχεία 1.α. Γεωγραφικά στοιχεία- σύντομη ιστορική αναδρομή μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920 Προσπαθώντας να προσεγγίσουμε το θέμα μας, οφείλουμε να κάνουμε μια ιστορική αναδρομή από το 1830, που η Ελαφόνησος απέκτησε μορφή ενός χώρου συστηματικά κατοικημένου, μέχρι το 1930, που για τους λόγους που αναφέρεται στην εισαγωγή έχει τεθεί η απαρχή της εργασίας μας. Στην προσπάθειά μας αυτή, θα παραθέσουμε ορισμένα ιστορικά γεγονότα που σχετίζονται με την περιοχή (Ελαφόνησος και ευρύτερη περιοχή των Βατίκων) και συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τη λύρα. Εικόνα Χάρτης Ελλάδας (Πηγή: ιστοσελίδα 12
16 Εικόνα Χάρτης Πελοποννήσου Η Ελαφόνησος Λακωνίας βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο της Πελοποννήσου στο Λακωνικό κόλπο, μεταξύ Πελοποννήσου και Κυθήρων. Η 13
17 απόσταση της Ελαφονήσου από την πελοποννησιακή ακτή, τη «Μεγάλη Στεριά», όπως την αποκαλούν οι Ελαφονησιώτες, είναι περίπου 800 μ., Εικόνα Χάρτης Ελαφονήσου (Πηγή: ιστοσελίδα 14
18 ενώ μέχρι το 17 ο αιώνα ήταν δυνατή η πρόσβαση δια ξηράς 23. Σύμφωνα με ιστορικούς, το νησί κατοικούνταν από την αρχαιότητα 24 και υπάρχουν αρκετά ευρήματα της μυκηναϊκής, ρωμαϊκής και βυζαντινής εποχής που το επιβεβαιώνουν 25. Η Ελαφόνησος μαζί με τα δώδεκα χωριά τής απέναντι πελοποννησιακής ακτής 26 (χερσονήσου Μαλέα) αποτελούν την ευρύτερη περιοχή των Βατίκων 27. Η γεωγραφική θέση της περιοχής αλλά και το ότι Εικόνα Χάρτης των Βατίκων (πηγή: Μέντης, 1993) αποτελεί φυσικό λιμάνι συνετέλεσε στο να αποτελεί ναυτικό πέρασμα. Αυτό έπαιξε ιδιαίτερο ρόλο, τόσο στο να έχει η περιοχή ζωή όσο και στο να 23 Αλεξάκης Π. Ελ. 2002: , Μέντης Κων/νος, 1993: 41 και Γιαγκάκης 1995:10 ο οποίος αναφέρει ως ελάχιστη απόσταση μεταξύ της Ελαφονήσου και της «Μεγάλης Στεριάς» τα 350 μέτρα σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥΕ («Στατιστική επετηρίδα της Ελλαδος » Αθήνα 1994). 24 Πίκουλας Γ. Α. 2002: , Κατσούλη- Συμεώνογλου Α. 2002: 59-62, Αρβανίτης Τ. 1971: Μπάνου Αμαλία 2002: Τα υπόλοιπα χωριά των Βατίκων είναι: Τα Βιγκλάφια, ο Άγιος Γεώργιος, ο Κάμπος, οι Άγιοι- Απόστολοι, το Φαρακλό, το Μεσοχώρι, το Λάχι, τα Βελανίδια, η Καστανιά η Άνω Καστανιά, ο Άγιος Νικόλαος κι η Νεάπολη. Κατσούλη- Συμεώνογλού, 2002: 63, Κωστάκης Θ. 1968:
19 συναντιούνται εδώ διαφορετικής κουλτούρας άνθρωποι 28, οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις επέλεγαν την περιοχή ως τόπο μόνιμης κατοικίας. Μεταξύ της Ελαφονήσου και των υπόλοιπων χωριών των Βατίκων παρατηρείται μια σχετική ομοιογένεια όσον αφορά την κοινωνική σύνθεση και τα στοιχεία που δομούν την πολιτισμική ταυτότητα μιας κοινότητας 29. Ο πληθυσμός των Βατίκων αποτελούνταν από προσμίξεις Τσακώνων 30, Μανιατών, Κυθηρίων, και Κρητών 31 (οι οποίοι, λόγω των συνεχών επαναστάσεων στο νησί 32, της ύπαρξης βεντετών και άλλων αιτιών, κατέφευγαν στα Βάτικα, μιας και ήταν το κοντινότερο και πιο προσβάσιμο σημείο στην ηπειρωτική Ελλάδα). Οι κουλτούρες που συναντήθηκαν σε αυτό το σημείο, ύστερα από αρκετό διάστημα συνύπαρξης, ομογενοποιήθηκαν 33. Ανάμεσά τους επικράτησαν κάποια στοιχεία περισσότερο, τα οποία εντέλει συγχωνεύτηκαν και συντέλεσαν στη διαμόρφωση της ταυτότητας των Βατικιωτών 34. Όπως 28 Καββαδίας 1987: 21, όπου αναφέρεται στο Αιγαίο ως χωνευτήρι ανθρώπων διαφορετικών πολιτιστικών προελεύσεων. Διαφορετικές πολιτιστικές προελεύσεις συναντώνται, ανταλλάζουν στοιχεία, αλλά και δημιουργούν τη δική τους πολιτισμική ταυτότητα. 29 Ο.π. 30 Κωστάκης, 1968: Ολόκληρη η περιοχή των Βατίκων λόγω της μορφολογίας του εδάφους είχε αναπτύξει το θαλάσσιο δίκτυο έναντι του οδικού. 32 Καθ όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας στην Ελλάδα, στην Κρήτη υπήρχαν ξεσηκωμοί και επαναστάσεις. Ήδη από το 1669 με τη μάχη του Ηρακλείου και το 1666 των Χανίων (Κορδάτος 1956: ) αλλά ως τη μάχη της Κρήτης το 1941 φαίνεται να φτάνουν κατά διαστήματα στην περιοχή των Βατίκων. (Ανωμήτρης 2003:12-13, Μέντης 1993:95). 33 Βλ. Χτούρης 1997: 139 όπως αναφέρει μελετώντας τα δίκτυα ναυτιλίας, τις μετακινήσεις πληθυσμών, το εμπόριο και τους τρόπους γαμηλιότητας, ως συστήματα ανταλλαγής πληροφοριών και εμπειριών ανάμεσα στις κοινότητες. Αλλά και θεωρώντας τη διαμόρφωση των αισθητικών προτύπων και του συνολικού συμβολικού συστήματος μιας κοινότητας ως αποτέλεσμα παρόμοιων διαδικασιών. 34 Η αποτύπωση των βασικών χαρακτηριστικών ενός πολιτισμού στο χωρο οδηγεί με βάση τη συλλογική εμπειρία στη συλλογική ταύτηση της ομάδας μ αυτόν κι έτσι διαμορφώνεται σε διάφορα επίπεδα, ανάλογα με το εκάστοτε ιστορικό πλαίσιο, μια ταυτότητα αρρηκτα 16
20 προέκυψε από την επιτόπια έρευνα, στα Βάτικα ήταν έντονη η παρουσία της λύρας και μαζί με αυτή του αυτοσχέδιου διαλογικού τραγουδιού μέχρι και τη δεκαετία του 1950, το οποίο, όπως διαφαίνεται, αποτελεί ένα πολιτισμικό στοιχείο της περιοχής την εποχή αυτή. Την περίοδο των Οθωμανών στην περιοχή, η Ελαφόνησος ανήκε διοικητικά στον Μπέη του Φαρακλού και το νησί αποτελούσε τόπο εγκατάστασης κτηνοτρόφων 35. Πρέπει εδώ ίσως να αναφέρουμε ιστορικά ότι, ο Καποδίστριας, εκμεταλλευόμενος την από 1715 Οθωμανική κυριαρχία στην Ελαφόνησο, η οποία de facto έγινε ελληνική λόγω της επανάστασης και της εξάρτησης της Ελαφονήσου και από τας Βοιάς (Βάτικα), προσάρτησε την Ελαφόνησο στην Ελλάδα 36. Οι Άγγλοι όμως είχαν αξιώσεις επειδή την θεωρούσαν εξάρτημα των νησιών του Ιονίου, οι οποίες έπαυσαν οριστικά με το άρθρο 4 της συνθήκης που υπεγράφη μεταξύ του Άγγλου πρέσβη και του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών Α. Λόντου 37 στις 6 Ιουλίου Η ημέρα αυτή καθιερώθηκε ως επέτειος της Ένωσης της Ελαφονήσου με την Ελλάδα 38. Η χρονική περίοδος από το 17 ο ως τα μέσα του 19 ου αι. χαρακτηρίζεται γενικότερα από έντονη ανασφάλεια. Οι Τουρκοβενετικοί πόλεμοι του 17 ου αι. είχαν εξουθενώσει τα νησιά και τα νότια παράλια της Ελλάδας. Επιπλέον, οι κάτοικοι των περιοχών αυτών υπέφεραν από την πειρατεία. Η παραλιακή Πελοπόννησος δεν είχε πληγεί μόνον από Αφρικανούς και άλλους ξένους πειρατές αλλά και από τους Μανιάτες 39, με αποτέλεσμα τη μετακίνηση των πληθυσμών προς την ενδοχώρα ή τα ορεινά. συνυφασμένη με ένα συγκεκριμένο χώρο μικρής κλίμακας. (Βλ. Νιτσιάκος, «Τόπος, τοπικότητα και εθνική ταυτότητα», σ.94). 35 Αλεξάκης 2002: Μέντης 1993: Μέντης 1993: Π. Δ. 54/ 2003, ΦΕΚ Α , σχετικά με την ανακήρυξη τοπικής εορτής της 6 ης Ιουλίου ως ημερομηνία ένωσης της Ελαφονήσου με την υπόλοιπη Ελλάδα. 39 Κορδάτος Γ. 1956:
Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα του εθίμου των Μωμόγερων
Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα του εθίμου των Μωμόγερων Α. Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά: έννοια και σημασία της Άξονες συζήτησης Οι διαφορετικές εκφάνσεις της άυλης πολιτιστικής
Διαβάστε περισσότεραJordi Alsina Iglesias. Υποψήφιος διδάκτορας. Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης
Ηρακλείο 10/7/2014 Πρώτα άπο όλα, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Πολιτιστικό Σύλλογο Γωνιών Μαλεβιζίου και τον κύριο Κώστα Παντερή για την προσπάθεια που κάνουν οργανώνοντας για πρώτη φορα μία τέτοια μεγάλη
Διαβάστε περισσότεραΣχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα του Ρεμπέτικου
Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα του Ρεμπέτικου Α. Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά: έννοια και σημασία της Άξονες συζήτησης Διαφορετικές εκφάνσεις της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς
Διαβάστε περισσότερακατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό ότι, παραδοσιακά, όπως άλλα εκπαιδευτικά συστήματα έτσι και το ελληνικό στόχευαν στην καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εθνοπολιτιστικής ταυτότητας. Αυτό κρίνεται θετικό, στο βαθμό που
Διαβάστε περισσότεραΗ Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα των παραδοσιακών τρόπων διαχείρισης του νερού στο χωριό Στρώμη της Γκιώνας
Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα των παραδοσιακών τρόπων διαχείρισης του νερού στο χωριό Στρώμη της Γκιώνας Α. Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά: έννοια και σημασία της Άξονες συζήτησης Διαφορετικές
Διαβάστε περισσότεραΕνημερωτικό Δελτίο Μάιος-Ιούνιος 2018
Η εκπομπή μαγειρικής «ΜΙΑ ΒΑΛΙΤΣΑ ΓΕΥΣΕΙΣ» η οποία συγχρηματοδοτείται από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και την Κυπριακή Δημοκρατία, που στόχο έχει να μας ταξιδέψει στον κόσμο μέσω της γαστρονομίας.
Διαβάστε περισσότεραΣχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα της Τηνιακής μαρμαροτεχνίας
Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα της Τηνιακής μαρμαροτεχνίας Α. Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά: έννοια και σημασία της Άξονες συζήτησης Διαφορετικές εκφάνσεις της άυλης πολιτιστικής
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «ΈΚΘΕΣΗ ΈΚΦΡΑΣΗ ΜΟΥΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ»
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «ΈΚΘΕΣΗ ΈΚΦΡΑΣΗ ΜΟΥΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ» Δράσεις που υλοποιήθηκαν με την Ε Τάξη του Δημοτικού Σχολείου Καψόχωρας Ιανουάριος Ιούνιος 2013 Συντελεστές προγράμματος
Διαβάστε περισσότεραΠώς και γιατί μετακινούμαστε;
Πώς και γιατί μετακινούμαστε; Διδακτική πρόταση 1: Συνοπτικό πλαίσιο μετακίνησης και εγκατάστασης Ερωτήματα-κλειδιά Γιατί και πώς μετακινούμαστε από τα πολύ παλιά χρόνια μέχρι σήμερα; Πού μένουμε από τα
Διαβάστε περισσότεραΠ Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν
Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 5 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Μ Α
Διαβάστε περισσότεραΔημογραφία. Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Δημογραφία Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση Μιχάλης Αγοραστάκης Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας &
Διαβάστε περισσότεραΚατανόηση προφορικού λόγου
Β1 (25 μονάδες) Διάρκεια: 25 λεπτά Ερώτημα 1 Θα ακούσετε δύο (2) φορές έναν συγγραφέα να διαβάζει ένα απόσπασμα από το βιβλίο του με θέμα τη ζωή του παππού του. Αυτά που ακούτε σας αρέσουν, γι αυτό κρατάτε
Διαβάστε περισσότεραΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ
ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΦΩΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΑΣΗ. Το άρθρο αυτό έχει ως σκοπό την παράθεση των αποτελεσμάτων πάνω σε μια έρευνα με τίτλο, οι ιδέες των παιδιών σχετικά με το
Διαβάστε περισσότεραΤο κομμάτι που λείπει ή αλλιώς η εκπαιδευτική βιογραφία ως εργαλείο αναστοχασμού των εκπαιδευτικών συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης
Το κομμάτι που λείπει ή αλλιώς η εκπαιδευτική βιογραφία ως εργαλείο αναστοχασμού των εκπαιδευτικών συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης Δρ. Γεώργιος Α. Κουλαουζίδης Λευκωσία 22/11/2017 3 ο Συνέδριο
Διαβάστε περισσότεραΑ Φάση: :Εμείς και η γειτονιά μας. Α φ ά σ η. Α φάση: Εμείς και η γειτονιά μας 53
1 ο Δημοτικό Σχολείο Αμπελοκήπων Α Φάση: :Εμείς και η γειτονιά μας Α φάση: Εμείς και η γειτονιά μας 53 Οδηγίες για τις δραστηριότητες της Α φάσης Η βασισμένη στον τόπο εκπαίδευση, έχει ως αντικείμενο μελέτης
Διαβάστε περισσότεραΣάββατο, 01 Ιουνίου 2002 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑ Α Α
Σάββατο, 01 Ιουνίου 2002 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 α. Να περιγράψετε το πρόγραµµα του καθενός από τα παρακάτω πολιτικά κόµµατα: Ραλλικό Κόµµα Λαϊκό Κόµµα (1910) Σοσιαλιστικό
Διαβάστε περισσότεραΗ διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές προσεγγίσεις
Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Επιμορφωτικό Σεμινάριο Η διαπολιτισμική διάσταση των φιλολογικών βιβλίων του Γυμνασίου: διδακτικές
Διαβάστε περισσότεραΘεματική Ενότητα: Σύνορα και γέφυρες-μετανάστευση. Κεφάλαιο εργασίας 2: Βιώματα από τη μετανάστευση - ένα πρόσωπο στο επίκεντρο κάθε ιστορίας
Θεματική Ενότητα: Σύνορα και γέφυρες-μετανάστευση Κεφάλαιο εργασίας 2: Βιώματα από τη μετανάστευση - ένα πρόσωπο στο επίκεντρο κάθε ιστορίας Πολύ συχνά οι πραγματικές ιστορίες των μεταναστών κρύβονται
Διαβάστε περισσότεραΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ»
ΕΚΘΕΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΚΔΡΟΜΗΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ «ΑΡΩΜΑ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ» και «ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ»
Διαβάστε περισσότεραΕναλλακτικές Μορφές Τουρισμού
Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού ΜΑΖΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 19ος αιώνας: Κλειδί: Ανάπτυξη σιδηροδρόμου, Ατμόπλοιο Οργανωμένος τουρισμός Αύξηση μεσαίας τάξης και εισοδημάτων Συρρίκνωση αγροτικού τομέα Μετακίνηση πληθυσμού
Διαβάστε περισσότεραΗ ιστορία του χωριού μου μέσα από φωτογραφίες
Η ιστορία του χωριού μου μέσα από φωτογραφίες Μία εικόνα είναι χίλιες λέξεις Έτσι έλεγαν οι αρχαίοι Κινέζοι Εμείς, οι μαθητές της Α και Β Τάξης του δημοτικού σχολείου Λισβορίου θα σας πούμε την ιστορία
Διαβάστε περισσότεραφιλολογικές σελίδες, ιστορία κατεύθυνσης γ λυκείου
Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα Δ. Η αποζημίωση των Ανταλλάξιμων και η ελληνοτουρκική προσέγγιση (σελ. 160-162) 1. Η αποζημίωση των Ανταλλάξιμων Σύμβαση Ανταλλαγής προβλέπει την αποζημίωση των προσφύγων
Διαβάστε περισσότεραΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΛΙΕΙΑ «Η θάλασσα κοινό μας σπίτι»
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LIFE «Μεσογειακή φώκια και Αλιεία: Αντιμετωπίζοντας τη σχέση ανταγωνισμού και αλληλεπίδρασης στις ελληνικές θάλασσες» ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΛΙΕΙΑ «Η θάλασσα
Διαβάστε περισσότεραΚος ΣΤΑΥΡΙΝΟΥΔΗΣ: Καλησπέρα. Η δική μας εισήγηση θα είχε άμεση σχέση και θα είχε ενδιαφέρον να ακολουθούσε την εισήγηση του κυρίου Λέλεκα.
Κος ΣΤΑΥΡΙΝΟΥΔΗΣ: Καλησπέρα. Η δική μας εισήγηση θα είχε άμεση σχέση και θα είχε ενδιαφέρον να ακολουθούσε την εισήγηση του κυρίου Λέλεκα. Δεν είναι πάντα εφικτό να το προγραμματίζουμε κατά προτεραιότητα.
Διαβάστε περισσότεραποδράσηη Διονυσία Διονυσίου Σιδώνια Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ Γυμνάσιο Αγιάς Λάρισας
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 9 ποδράσηη 5 Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012 «Αθανασάκειο» Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου Γυμνάσιο Αγιάς Λάρισας Διονυσία Διονυσίου Σιδώνια ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ
Διαβάστε περισσότεραΗ Γυναίκα στην Αρχαία Αθήνα. Χουτουρίδου Κλαούντια, καθ. κλ. ΠΕ07
Η Γυναίκα στην Αρχαία Αθήνα Χουτουρίδου Κλαούντια, καθ. κλ. ΠΕ07 Η ιδέα Η θέση και ο ρόλος της γυναίκας στο κοινωνικό σύνολο διαφοροποιείται από κοινωνία σε κοινωνία και από εποχή σε εποχή. Είναι πολύ
Διαβάστε περισσότεραΧρήστος Μαναριώτης Σχολικός Σύμβουλος 4 ης Περιφέρειας Ν. Αχαϊας Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Η καλλιέργεια της ικανότητας για γραπτή έκφραση πρέπει να αρχίζει από την πρώτη τάξη. Ο γραπτός λόγος χρειάζεται ως μέσο έκφρασης. Βέβαια,
Διαβάστε περισσότερα«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)»
«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)» Εισαγωγικά Στη σημερινή πρώτη μας συνάντηση θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε με απλό και ευσύνοπτο τρόπο
Διαβάστε περισσότεραΠαναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1
1 a) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,
Διαβάστε περισσότεραΜαθαίνοντας μέσα από τη Συλλογική Μνήμη της Πόλης της Κέρκυρας, το σύστημα CLIO
Μαθαίνοντας μέσα από τη Συλλογική Μνήμη της Πόλης της Κέρκυρας, το σύστημα CLIO Ελένη Χριστοπούλου Δημήτριος Ρίγγας Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Πληροφορικής Συλλογικές Μνήμες μιας Πόλης στο Χώρο και στο
Διαβάστε περισσότεραΜε τα μάτια του παππού και της γιαγιάς. 63o Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης. Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας- Θράκης
Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας- Θράκης 63o Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης Με τα μάτια του παππού και της γιαγιάς 1 Σχολείο: 63 ο Δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης Συμμετέχοντες Τάξη / Τμήμα: ΣΤ
Διαβάστε περισσότεραThe Jobbies. 14ο ΓΕΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Project Β τριμήνου «Το επάγγελμα που επιλέγω» Αντωνιάδου Δέσποινα. Βάκουλης Παναγιώτης.
The Jobbies 1ο ΓΕΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Project Β τριμήνου 2013-201 «Το επάγγελμα που επιλέγω» Αντωνιάδου Δέσποινα Βάκουλης Παναγιώτης Δοξάκης Δημήτρης Δρούγκας Στάθης Καρβουνίδης Χάρης Η επιρροή που ασκούν οι
Διαβάστε περισσότεραΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΑΘΗΝΑ : ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΑΓΑΠΩ
ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013 2014 ΑΘΗΝΑ : ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΑΓΑΠΩ Κατά το τρέχον σχολικό έτος, οι μαθητές των Δ1 και ΣΤ τάξεων του σχολείου μας, στα πλαίσια της υλοποίησης προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων,
Διαβάστε περισσότερα(Ενδεικτικές Απαντήσεις) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. α. «Κλήριγκ» Σχ. βιβλίο, σελ. 54: «Στο εξωτερικό εμπόριο μετά το 1932 και θετικά στοιχεία».
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Τετάρτη 13 Ιουνίου 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΟΜΑΔΑ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (Ενδεικτικές Απαντήσεις) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α.1. α.
Διαβάστε περισσότεραLET S DO IT BETTER improving quality of education for adults among various social groups
INTERVIEWS REPORT February / March 2012 - Partner: Vardakeios School of Hermoupolis - Target group: Immigrants, women 1 η συνέντευξη Από την Αλβανία Το 2005 Η γλώσσα. Ήταν δύσκολο να επικοινωνήσω με τους
Διαβάστε περισσότεραΘΕΜΑ: ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ
2/Θ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΑΓΙΑΣΟΥ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Σχολικό έτος 2004 2005 ΘΕΜΑ: ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΙ: ΖΟΥΜΠΟΥΛΗ ΜΑΤΕΛΗ ΜΥΡΣΙΝΗ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΖΑΝΗ ΕΙΡΗΝΗ
Διαβάστε περισσότεραΠολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση
Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Κωδικός μαθήματος: ΚΕΠ 302 Διδάσκων: Δημήτρης Θ. Ζάχος Πιστωτικές μονάδες: 10 Χρόνος και τόπος διεξαγωγής: Τετάρτη 6-9 αίθουσα 907 Εισαγωγικά Η επιτυχής συμμετοχή σ ένα
Διαβάστε περισσότεραΕισαγωγή. Γιατί είναι χρήσιμο το παρόν βιβλίο. Πώς να ζήσετε 150 χρόνια µε Υγεία
Εισαγωγή «Όποιος έχει υγεία, έχει ελπίδα. Και όποιος έχει ελπίδα, έχει τα πάντα.» Τόμας Κάρλαϊλ Γιατί είναι χρήσιμο το παρόν βιβλίο Ο πατέρας μου είναι γιατρός, ένας από τους καλύτερους παθολόγους που
Διαβάστε περισσότεραΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ 23-01-2014. οργάνωσης και λειτουργίας της Βουλής, πενήντα ένας μαθητές και μαθήτριες και
ΣΕΛ.210 οργάνωσης και λειτουργίας της Βουλής, πενήντα ένας μαθητές και μαθήτριες και τρεις εκπαιδευτικοί από το Γυμνάσιο Ξηροκαμπίου Λακωνίας. Η Βουλή τούς καλωσορίζει. (Χειροκροτήματα απ όλες τις πτέρυγες
Διαβάστε περισσότεραΔιδακτική πρόταση 10: Πώς οργανώνονταν οι άνθρωποι της Εποχής του Χαλκού;
Πώς οργανωνόμαστε; Διδακτική πρόταση 10: Πώς οργανώνονταν οι άνθρωποι της Εποχής του Χαλκού; Ερώτημα-κλειδί Πόσο μεγάλες ήταν οι ομάδες των ανθρώπων της Εποχής του Χαλκού και ποιοι έπαιρναν τις αποφάσεις;
Διαβάστε περισσότεραΔιδακτική πρόταση 4: Συνοπτικό πλαίσιο πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης. Ερώτημα-κλειδί Πώς οργανωνόμαστε από τα πολύ παλιά χρόνια μέχρι σήμερα;
Πώς οργανωνόμαστε; Διδακτική πρόταση 4: Συνοπτικό πλαίσιο πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης Ερώτημα-κλειδί Πώς οργανωνόμαστε από τα πολύ παλιά χρόνια μέχρι σήμερα; Σύνδεση με το προηγούμενο μάθημα Στα
Διαβάστε περισσότεραΣύνοδος Δημάρχων και λοιπών τοπικών αρχών των κρατών. μελών της Ε.Ε. (11/02/2014 Βρυξέλλες)
Σύνοδος Δημάρχων και λοιπών τοπικών αρχών των κρατών μελών της Ε.Ε. (11/02/2014 Βρυξέλλες) Κυρία Αντιπρόεδρε της Επιτροπής των Περιφερειών, Αγαπητή κα Γενική Διευθύντρια Le Bail, Αγαπητοί συνάδελφοι, Φίλοι
Διαβάστε περισσότεραΣουμελίδου Παναγιώτα Α4 7 ο Λύκειο Καλλιθέας Μπαλικτσής Λάζαρος
Σουμελίδου Παναγιώτα Α4 7 ο Λύκειο Καλλιθέας Μπαλικτσής Λάζαρος ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ!!! Θα ήθελα να ευχαριστήσω εγκάρδια την οικογένειά μου για την πολύτιμη βοήθειά τους και θα ήθελα να αφιερώσω την εργασία μου
Διαβάστε περισσότεραΤεχνικές συλλογής δεδομένων στην ποιοτική έρευνα
Το κείμενο αυτό είναι ένα απόσπασμα από το Κεφάλαιο 16: Ποιοτικές ερμηνευτικές μέθοδοι έρευνας στη φυσική αγωγή (σελ.341-364) του βιβλίου «Για μία καλύτερη φυσική αγωγή» (Παπαιωάννου, Α., Θεοδωράκης Ι.,
Διαβάστε περισσότεραΔιδακτική της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ενότητα 09: Σχεδιασμός και Οργάνωση ενός Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ΙΙ Πολυξένη
Διαβάστε περισσότεραΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:<<ΜΕ ΜΙΑ ΒΑΛΙΤΣΑ ΞΕΚΙΝΩ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ>>. ΟΝ/ΜΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ:ΜΑΓΓΑΝΙΑΡΗ ΕΛΕΝΗ ΟΝ/ΜΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗ: ΠΡΙΜΙΚΙΡΗ ΑΘΗΝΑ
Τ4Ε 2013-2014 ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:. ΟΝ/ΜΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ:ΜΑΓΓΑΝΙΑΡΗ ΕΛΕΝΗ ΟΝ/ΜΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗ: ΠΡΙΜΙΚΙΡΗ ΑΘΗΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΠΟΛΥΔΕΝΔΡΙΟΥ ΤΑΞΗ : Δ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ :2013-2014
Διαβάστε περισσότεραΣΕΜΙΝΑΡΙΟ: Β06Σ03 «Στατιστική περιγραφική εφαρμοσμένη στην ψυχοπαιδαγωγική» ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2011-2012 ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ: Β06Σ03 «Στατιστική περιγραφική εφαρμοσμένη στην ψυχοπαιδαγωγική» Διδάσκων: Κ. Χρήστου
Διαβάστε περισσότεραΟ ΥΣΣΕΑΣ Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος
Ο ΥΣΣΕΑΣ 2005 Ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης σε ηµοτικά Σχολεία της Ελλάδος 3 ο ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 2 ο ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΦΟΡΜΑ 4 ου ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Διαβάστε περισσότεραΣΧΟΛΕΙΟ: ΤΑΞΗ: ΘΕΜΑ: ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΣΧ.ΕΤΟΣ:
[1] ΣΧΟΛΕΙΟ: ΓΕΛ ΜΥΡΙΝΑΣ ΤΑΞΗ: Β ΘΕΜΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ: ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΛΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΓΙΑΝΝΑ ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΟΦΙΑ ΣΧ.ΕΤΟΣ: 2012-2013 [2] ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη - στόχοι εργασίας
Διαβάστε περισσότεραβ) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;
1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,
Διαβάστε περισσότεραΓ Γυμνασίου: Οδηγίες Γραπτής Εργασίας και Σεμιναρίων. Επιμέλεια Καραβλίδης Αλέξανδρος. Πίνακας περιεχομένων
Γ Γυμνασίου: Οδηγίες Γραπτής Εργασίας και Σεμιναρίων. Πίνακας περιεχομένων Τίτλος της έρευνας (title)... 2 Περιγραφή του προβλήματος (Statement of the problem)... 2 Περιγραφή του σκοπού της έρευνας (statement
Διαβάστε περισσότεραΜαθηση και διαδικασίες γραμματισμού
Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Τι είδους δραστηριότητα είναι ο γραμματισμός; Πότε, πώς και γιατί εμπλέκονται οι άνθρωποι σε δραστηριότητες εγγραμματισμού; Σε ποιες περιστάσεις και με ποιο σκοπό; Καθημερινές
Διαβάστε περισσότεραΙ. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ ( π.Χ.) 3. Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. - Η Κρήτη κατοικήθηκε για πρώτη φορά τη... εποχή.
Ι. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (3000-1100π.Χ.) 3. Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - Η Κρήτη κατοικήθηκε για πρώτη φορά τη... εποχή. - Ο σημαντικότερος οικισμός ήταν η... - Κατά τη 2 η και 3 η χιλιετία
Διαβάστε περισσότεραΠανεπιστήμιο Κύπρου Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος Πρόγραμμα Αρχιτεκτονικής ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ.
Πανεπιστήμιο Κύπρου Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος Πρόγραμμα Αρχιτεκτονικής ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ Βασιλένα Πετκόβα ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Το χωριό βρίσκεται σε απόσταση
Διαβάστε περισσότεραΠώς οι αντιλήψεις για την ανάπτυξη επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία
Πώς οι αντιλήψεις για την ανάπτυξη επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία Σκεφτείτε Ποιες είναι οι παραδοχές μας σχετικά με τη μάθηση και την ανάπτυξη στην παιδική ηλικία; Πώς πιστεύετε ότι διευκολύνεται
Διαβάστε περισσότεραΕλληνική νησιώτικη μουσική
Ελληνική νησιώτικη μουσική Περιεχόμενα : Γενικά Ρυθμός Χοροί Σποράδες Κυκλάδες Δωδεκάνησα Ρόδος, Κάσος, Κάρπαθος Επτάνησα Μουσικά Όργανα Λύρα Λαούτο Βιολί Μπουζούκι Ασκομαντούρα Γενικά : Νησιώτικα, είναι
Διαβάστε περισσότεραΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΚΑΙ ΛΑΪΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΚΑΙ ΛΑΪΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ 1900 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ PROJECT 3 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΟΜΑΔΑΣ 1 v ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
Διαβάστε περισσότεραΔελτίο Τύπου ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ & ΙΝΕ ΓΣΕΕ. Αθήνα, 24/1/2013
Δελτίο Τύπου ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ & ΙΝΕ ΓΣΕΕ Αθήνα, 24/1/2013 Κοινή Έρευνα των Ινστιτούτων της ΓΣΕΒΕΕ και της ΓΣΕΕ σχετικά με τα κίνητρα και τα εμπόδια συμμετοχής των ενηλίκων στη διά βίου μάθηση. Το Ινστιτούτο
Διαβάστε περισσότεραΤο παιχνίδι των δοντιών
Το παιχνίδι των δοντιών Ρία Φελεκίδου Εικόνες: Γεωργία Στύλου Εκπαιδευτικό υλικό από τη συγγραφέα του βιβλίου [1] EΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΩΝ ΔΟΝΤΙΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ - ΤΑΞΙΔΙ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ
Διαβάστε περισσότεραΟ ΓΟΝΟΣ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Ο ΓΟΝΟΣ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΧΕΡΟΥΒΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Επιμορφωτής: ΠΕΛΛΑ ΠΑΠΑ 1/Θ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΞΥΛΟΣΥΡΤΗ ΙΚΑΡΙΑ 2013-2014 ΠΕΡΙΛΗΨΗ «Αφήνω το γόνο να γίνει γονιός», μια φράση που οδήγησε τους μικρούς μαθητές
Διαβάστε περισσότεραΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ
ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Η ανάδυση της ανάγνωσης και της γραφής: έννοια και σύγχρονες απόψεις Ευφημία Τάφα Καθηγήτρια Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης Πανεπιστήμιο Κρήτης Αναγνωστική ετοιμότητα
Διαβάστε περισσότεραΜετανάστευση. Ορισμός Είδη Ιστορική αναδρομή
Μετανάστευση Ορισμός Είδη Ιστορική αναδρομή ΟΡΙΣΜΟΣ Μετανάστευση Μετακίνηση ανθρώπων μεμονωμένα ή κατά ομάδες Σε χώρους διαφορετικούς από την κατοικία τους Λόγοι οικονομικοί, κοινωνικοί, εκπαιδευτικοί
Διαβάστε περισσότεραΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΤΟΠΙΚΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ ΤΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΤΟΠΙΚΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ ΤΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ «ΓΝΩΡΙΖΩ ΌΤΙ.. ΦΑΝΤΑΖΟΜΑΙ ΌΤΙ» 1 ο Στάδιο Κάθε μέλος θα διαλέξει έναν που δεν τον γνωρίζει πολύ καλά και θα μας τον παρουσιάσει.
Διαβάστε περισσότερα3ΠΩΣ ΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕΤΕ ΤΗ 3ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΣΑΣ
3 Μπορούμε να κάνουμε αναπαράσταση των πραγματικών διαγενεακών δεσμών προετοιμάζοντας δραστηριότητες κατά τη διάρκεια των οποίων παιδιά και ηλικιωμένοι θα μάθουν και θα ανταλλάξουν εμπειρίες μέσα στον
Διαβάστε περισσότερα12 Ο ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΧΟΡΟΣ στην εκπαιδευση
προλογοσ Το βιβλίο αυτό αποτελεί καρπό πολύχρονης ενασχόλησης με τη θεωρητική μελέτη και την πρακτική εφαρμογή του παραδοσιακού χορού και γράφτηκε με την προσδοκία να καλύψει ένα κενό όσον αφορά το αντικείμενο
Διαβάστε περισσότεραΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΙΣΤΟΡΙΑ
ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ: Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Μυκηναϊκός Πολιτισμός ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΚΑΛΛΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΘΕΜΑ: «Η καθημερινή ζωή στον Μυκηναϊκό Κόσμο» Οι μαθητές
Διαβάστε περισσότεραΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΠΑΤΣΑΤΖΑΚΗ ΕΛΕΝΗ, ΑΕΜ:3196 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΥΕ258 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ
2015 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΥΕ258 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΠΑΤΣΑΤΖΑΚΗ ΕΛΕΝΗ, ΑΕΜ:3196 ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΓΡΙΒΑ ΕΛΕΝΗ 5/2/2015 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αυτό το portfolio φτιάχτηκε
Διαβάστε περισσότεραΩΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ-ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ (BIOGRAPHICAL INTERPRETATIVE)
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ-ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ (BIOGRAPHICAL INTERPRETATIVE) ΕΛΛΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ ΚΑΠΟΛΟΥ ΔΡ. ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΑ ΤΟΜΕΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
Διαβάστε περισσότεραΕμείς τα παιδιά θέλουμε να γνωρίζουμε την τέχνη και τον πολιτισμό του τόπου μας και όλου του κόσμου.
Εισαγωγή Το Παγκύπριο Κίνημα ΕΔΟΝόπουλων δημιουργήθηκε το 1960. Πρωταρχικός του στόχος είναι η προσφορά και η στήριξη του παιδιού στην Κυπριακή κοινωνία. Το Κίνημα ΕΔΟΝόπουλων, μέσα από τις εβδομαδιαίες
Διαβάστε περισσότεραΣτάσεις και αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στους μετανάστες
Στάσεις και αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στους μετανάστες Θεωρητικό πλαίσιο και ανάλυση αποτελεσμάτων της πανελλαδικής ποσοτικής έρευνας VPRC Φεβρουάριος 2007 13106 / Διάγραμμα 1 Γενικοί
Διαβάστε περισσότερα«Να σας συγχαρώ για την οργάνωση του συνεδρίου και μάλιστα με ένα θέμα που αποτελεί βασικό ζητούμενο αλλά και εργαλείο στήριξης του αγροτικού χώρου.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ Δ/νση: Αχαρνών 2, 101 76 Αθήνα 5/ 11/ 2015 Τηλ: 210-2124388 Fax: 210-5237904 Θέμα: Ομιλία Υπουργού Αγροτικής
Διαβάστε περισσότεραΗ ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας
1 2 Η ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας μας, διεξήγαγε έρευνα ανάμεσα στους συμμαθητές μας.
Διαβάστε περισσότεραΠΑΡΑΜΥΘΙ #14. «Ο μικρός βλάκας» (Τραγάκι Ζακύνθου - Επτάνησα) Διαγωνισμός παραδοσιακού παραμυθιού ebooks4greeks.gr
ΠΑΡΑΜΥΘΙ #14 «Ο μικρός βλάκας» (Τραγάκι Ζακύνθου - Επτάνησα) Διαγωνισμός παραδοσιακού παραμυθιού ebooks4greeks.gr ΠΑΡΑΜΥΘΙ #14 Ψηφίστε το παραμύθι που σας άρεσε περισσότερο εδώ μέχρι 30/09/2011 Δείτε όλα
Διαβάστε περισσότεραΕλλάδα Κίνα Δύο πολιτισμοί, δύο λαοί. στα ίδια θρανία!
Ελλάδα Κίνα Δύο πολιτισμοί, δύο λαοί. στα ίδια θρανία! Την Τετάρτη 18 Οκτωβρίου το σχολείο μας είχε την ευκαιρία να φιλοξενήσει για λίγες ώρες καθηγητές Ανθρωπιστικών Σπουδών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
Διαβάστε περισσότεραΦύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών
Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).
Διαβάστε περισσότεραPROJECT Β 1 ΓΕΛ. Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη
PROJECT Β 1 ΓΕΛ Θέμα: Μετανάστευση Καθηγήτρια: Στέλλα Τσιακμάκη ΟΡΙΣΜΟΣ Μετανάστευση ονομάζεται η γεωγραφική μετακίνηση ανθρώπων είτε μεμονωμένα είτε κατά ομάδες. Υπάρχουν δυο είδη μετανάστευσης : 1. Η
Διαβάστε περισσότεραΑξιολόγηση και Αυτοαξιολόγηση Εκπαιδευομένων- Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού
Αξιολόγηση και Αυτοαξιολόγηση Εκπαιδευομένων- Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού Σεντελέ Αικατερίνη, Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπαίδευσης ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αξιολόγησα τους μαθητές μου θεωρώντας την αξιολόγηση σαν μια διαδικασία
Διαβάστε περισσότεραΗ έρευνα για το γενεαλογικό δέντρο των μαθητών του project, ανέδειξε την αναγκαιότητα της καταγραφής της μετακίνησης των τριών (3) προηγούμενων
Η έρευνα για το γενεαλογικό δέντρο των μαθητών του project, ανέδειξε την αναγκαιότητα της καταγραφής της μετακίνησης των τριών (3) προηγούμενων γενεών και της σημασίας του θεσμού της οικογένειας. Τα ερευνητικά
Διαβάστε περισσότεραμακέτα δημοτικό τραγουδι.qxp_layout 1 5/12/16 11:22 π.μ. Page 3 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΙΟΡΔΑΝΗΣ Λ. ΚΟΥΖHΝΟΠΟΥΛΟΣ Δημοτικό Τραγούδι O AΠΟΗΧΟΣ ΜΙΑΣ ΑΛΛΗΣ ΕΠΟΧΗΣ Εκδόσεις Κολοκοτρώνη 49, Αθήνα 105 60 Τηλ.: 210 3226343 - Fax: 210 3221238 e-mail: info@enploeditions.gr www.enploeditions.gr
Διαβάστε περισσότεραMάθηση και διαδικασίες γραμματισμού
Mάθηση και διαδικασίες γραμματισμού Διαβάστε προσεκτικά την λίστα που ακολουθεί. Ποιες από τις δραστηριότητες που αναφέρονται θεωρείτε ότι θα συνέβαλαν περισσότερο στην προώθηση του γραμματισμού των παιδιών
Διαβάστε περισσότεραΚΥΚΛΟΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
ΚΥΚΛΟΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Βασίλης Καραγιάννης Η παρέμβαση πραγματοποιήθηκε στα τμήματα Β2 και Γ2 του 41 ου Γυμνασίου Αθήνας και διήρκησε τρεις διδακτικές ώρες για κάθε τμήμα. Αρχικά οι μαθητές συνέλλεξαν
Διαβάστε περισσότεραΑξιολογήστε την ικανότητα του μαθητή στην κατανόηση των προφορικών κειμένων και συγκεκριμένα να:
Αξιολογήστε την ικανότητα του μαθητή στην κατανόηση των προφορικών κειμένων και συγκεκριμένα να: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Ανταποκρίνονται στην ακρόαση του προφορικού
Διαβάστε περισσότερα«ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ»
«ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ» ΤΑΞΗ Γ1 2 ο Δ Σ ΓΕΡΑΚΑ ΔΑΣΚ:Αθ.Κέλλη ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Κατά τη διάρκεια της περσινής σχολικής χρονιάς η τάξη μας ασχολήθηκε με την ανάγνωση και επεξεργασία λογοτεχνικών βιβλίων
Διαβάστε περισσότεραΠαραδοσιακά τραγούδια στον κύκλο του χρόνου
Παραδοσιακά τραγούδια στον κύκλο του χρόνου ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Λαγκαδινού Νεκταρία, Καθηγήτρια Μουσικής Στο πρόγραμμα συμμετείχαν όλοι οι μαθητές της Α τάξης του Δημοτικού Σχολείου Λουτρών Μυτιλήνης.
Διαβάστε περισσότερα«Ταξίδι γεύσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση»
«Ταξίδι γεύσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση» Εκπαιδευτικός: Βαμβουνάκη Άρτεμις (ΠΕ 70) Επιβλέπων επιμορφωτής: Μανωλάκης Κωνσταντίνος Σχολείο Διεξαγωγής: Εκπαιδευτήρια Μαυροματάκη-Μητέρα Χανιά, Μάιος 2016 Εισαγωγή
Διαβάστε περισσότεραΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΟΜΑ Α Α
ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 α. Να περιγράψετε το πρόγραµµα του καθενός από
Διαβάστε περισσότεραΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α
ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Όλγα Ιακωβίδου, Καθηγήτρια ΑΠΘ Τµήµα Γεωπονίας, Τοµέας Αγροτικής Οικονοµίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης e-mail:olg@agro.auth.gr Ο αγροτουρισµός,
Διαβάστε περισσότεραΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΤΑΞΕΩΝ
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΤΑΞΕΩΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ είναι η γνώμη που αναπτύσσεται με σύνδεσμο συγκεκριμένα γνωρίσματα όπως : εθνικά, πολιτιστικά, θρησκευτικά κ.ά. προκειμένου να δημιουργεί μια ομάδα ως ανώτερη
Διαβάστε περισσότεραΕνότητα στις Εικαστικές Τέχνες
Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες Τίτλος: Φιλαράκος - Το δικό μου μαλακό υφασμάτινο παιχνίδι Βαθμίδα: 1 Τάξη: Β Διάρκεια: 4 Χ 80 Περιγραφή Ενότητας στη συνέχεια για έκφραση. Οι μαθητές/τριες ανακαλούν εμπειρίες
Διαβάστε περισσότεραΦύλλο δραστηριοτήτων 4 ης τηλεδιάσκεψης
Φύλλο δραστηριοτήτων 4 ης τηλεδιάσκεψης Οµάδα... Ονόµατα::...... ραστηριότητα 1 η Από το βιβλίο Ιστορίας της Νεότερης Ελλάδας χάθηκε το κεφάλαιο του Μικρασιατικού πολέµου. Εσείς αναλαµβάνετε να το γράψετε.
Διαβάστε περισσότεραΕλισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία
Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία Ποιά ηρωικά χαρακτηριστικά έχει η ηρωίδα κατά τη γνώμη σας; Κατά τη γνώμη μου και μόνο που χαρακτηρίζουμε την Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου ηρωίδα δείχνει ότι
Διαβάστε περισσότεραΤαξιδεύοντας στην ηπειρωτική Ελλάδα. Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα Ε Δημοτικού Διαιρώντας την Ελλάδα σε διαμερίσματα και περιφέρειες Γεωγραφία
Ταξιδεύοντας στην ηπειρωτική Ελλάδα Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα Ε Δημοτικού Διαιρώντας την Ελλάδα σε διαμερίσματα και περιφέρειες Γεωγραφία Ταξιδεύουμε στην ηπειρωτική Ελλάδα, χρησιμοποιώντας διαφορετικά
Διαβάστε περισσότεραΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ
ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ Τερψιχόρη Γκιόκα Μέλος ΠΟΔ Αττικής Η «Συμβουλευτική Ψυχολογία» είναι ο εφαρμοσμένος κλάδος της Ψυχολογίας, ο οποίος διευκολύνει την δια βίου προσωπική
Διαβάστε περισσότεραβ) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;
1α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. Aν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,
Διαβάστε περισσότεραΣχέδιο μαθήματος 4 Προβολή ταινίας «Ρεμπέτικο» Διεύθυνση Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, 2016
Σχέδιο μαθήματος 4 Προβολή ταινίας «Ρεμπέτικο» Διεύθυνση Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, 2016 Η «ανάγνωση» της ταινίας Στόχοι: Η συνεργασία του εκπαιδευτικού με τους
Διαβάστε περισσότεραΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Κείμενο Η γλώσσα ως αξία Μιλώντας για τη γλώσσα ως αξία-πρέπει
Διαβάστε περισσότεραΥπεύθυνη καθηγήτρια: κα. Π. Γιαννακοπούλου Μαθήτριες: Ασσάτωφ Άννα, Μιχαλιού Μαντώ, Αργύρη Μαρία, Τσαουσίδου - Πετρίτση Σοφία Τμήμα: Α3
Υπεύθυνη καθηγήτρια: κα. Π. Γιαννακοπούλου Μαθήτριες: Ασσάτωφ Άννα, Μιχαλιού Μαντώ, Αργύρη Μαρία, Τσαουσίδου - Πετρίτση Σοφία Τμήμα: Α3 Η Σπάρτη ήταν πόλη- κράτος στην Αρχαία Ελλάδα, χτισμένη στις όχθες
Διαβάστε περισσότεραΕρευνητική ομάδα: Οι μαθητές της Στ τάξης του Περιφερειακού Δημοτικού Σχολείου Πολεμίου
Ερευνητική ομάδα: Οι μαθητές της Στ τάξης του Περιφερειακού Δημοτικού Σχολείου Πολεμίου Επιμέλεια-καταγραφή-σχεδιασμός: Ο δάσκαλος της Στ τάξης, Χρίστος Χατζηλοΐζου Απρίλιος 2015 Θέμα: Η αξιοποίηση του
Διαβάστε περισσότεραΟ σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης»
ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΑΝΙΑΤΣΑΣ' Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» Α. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το θέμα του συνεδρίου, Ήέες πόλεις πάνω σε παλιές", είναι θέμα με πολλές
Διαβάστε περισσότεραΓιώργος Κωστόγιαννης: Από την Καντρέβα στην Πάτρα κυνηγώντας το όνειρο...
Γιώργος Κωστόγιαννης: Από την Καντρέβα στην Πάτρα κυνηγώντας το όνειρο... Aθηνά Θανοπούλου 1. Εικόνα: Ο Γιώργος Κωστόγιαννης Ένα ζεστό καλοκαιρινό πρωινό του 1903,στο μικρό ορεινό χωριό Καντρέβα, σημερινή
Διαβάστε περισσότερα