ΠEPIO IKO ΣYΛΛOΓOY APXITEKTONΩN

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠEPIO IKO ΣYΛΛOΓOY APXITEKTONΩN"

Transcript

1 ΠEPIO IKO ΣYΛΛOΓOY APXITEKTONΩN IΠΛΩMATOYXΩN ANΩTATΩN ΣXOΛΩN ΠANEΛΛHNIAΣ ENΩΣHΣ APXITEKTONΩN Bρυσακίου 15 & Kλάδου, Aθήνα τηλ.: /fax: αρχιτέκτονες Περιοδικό του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ τεύχος 77 περίοδος Β Νοέμβριος/Δεκέμβριος 2009 ARCHITEKTONES JOURNAL OF THE ASSOCIATION OF GREEK ARCHITECTS Issue 77, Cycle Β, November/December 2009 Vrysakiou 15 & Kladou, Athens tel.: /fax: IOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO Πρόεδρος: Ευάγγελος Λυρούδιας Aντιπρόεδρος: Γιώργος Νικολάου Γεν. Γραµµατέας: Μαρία Κουρµπανά Ειδ. Γραµµατέας: Μυρτώ εσποτίδη Tαµίας: Γαρυφαλιά Κοσµόγλου Mέλη: ηµήτρης ούµας Αντώνης Μαούνης ηµήτρης Μαραβέας Κώστας Μπαρδάκης Κώστας Μπελιµπασάκης Θανάσης Μπούµης Γιάννης Πάνου Ισίδωρος Σέµψης Κώστας Τζατζάνης Βασίλης Χατζηκίδης Ι ΙΟΚΤΗΤΗΣ-YΠEYΘYNOΣ ΣYMΦΩNA ME TO NOMO Ευάγγελος Λυρούδιας Tα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συντακτών τους. Oι επίσηµες θέσεις του ΣA AΣ και των άλλων Συλλόγων Αρχιτεκτόνων δηµοσιεύονται στη στήλη ραστηριότητες του συλλόγου. Tιµή τεύχους 0,003 EK OTHΣ Σωτήρης ηµακόπουλος ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΚ ΟΣΗΣ- ΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ 3D Σ. Δημακοπούλου & ΣΙΑ ΕΕ Καρνεάδου 20, Ηλιούπολη τηλ.: fax: ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ EΠIMEΛEIA ΕΚ ΟΣΗΣ Όλγα Σηµαιοφορίδου KAΛΛITEXNIKH EΠIMEΛEIA Γιώργος Kαλοµηνίδης IOPΘΩΣH KEIMENΩN Βιργινία Παυλίδου ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΙΑΦΗΜΙΣΕΩΝ Λάµπης ορλής IAΦHMIΣEIΣ Αρετή Κατή Μέλπω Παπαδοπούλου ΓPAMMATEIA Νίκη ανιηλίδου DTP SERVICE Sharpen EKTYΠΩΣH-ΒΙΒΛΙΟ ΕΣΙΑ Αφοι Αθ. Τσακίρη ΑΕ Κηφισού 18 ΑΘΗΝΑ τηλ.: , ΑΠΟΣΤΟΛΗ: Ευάγγελος Μοσχόφης Εξώφυλλο: Κατοικία Αρχεθήκη Ζ' (Architheke VI), οι συμπαγείς τοίχοι ως σχήματα ιδέας: Διαδοχικά διαγράμματα της σχεδιαστικής εξέλιξης ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Όλγα Βενετσιάνου ιονύσης Καννάς Ειρήνη Κουφέλη Αµαλία Κωτσάκη Έλενα Λαϊνά Μιχάλης Λεφαντζής Άννα Μελανίτου Ναταλία Μπαζαίου Βασιλική Παναγιωτοπούλου Μάρω Σίνου Φραγκίσκα Χρυσολούρη Ανταποκριτές: Αριστοτέλης ηµητρακόπουλος [Κύπρος] Νεκτάριος Κεφαλογιάννης [Βαρκελώνη] ηµήτρης Μανίκας [Βιέννη] Εµµανουήλ Ντούρλιας [Παρίσι] Γ. Προκάκης, Α. Καλαντίδης [Βερολίνο] Σ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Α. Αναγνωστάκη, Π. Αναστασιάδου, Μ. όξα, Ι. ρούγα, Μ. Καλυβιώτη, Α. Κλειδωνάς, Γ. Κότσαρη, Π. Κουµουνδούρος, Μ. Μουρλά, Β. Σουβατζίδου, Χ. Τσώκος, Α. Φραδέλου, Ε. Χρηστέα Υπεύθυνοι από.σ.: Μυρτώ εσποτίδη Γιώργος Νικολάου Γραµµατεία Σ.Ε.: Στέλλα Ρίζου Περιεχόµενα Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Α «ραστηριότητες.σ. ΣΑ ΑΣ-ΠΕΑ» Β. Πετρίδου, Η. Κωνσταντόπουλος, Π. Πάγκαλος, «Η σημασία της Φιλοσοφίας στην Αρχιτεκτονική Εκπαίδευση» Α. Κωτσάκη, «Α. και Γ. Βαρουδάκης. Μια νέα οπτική της ελληνικής περιφέρειας» Α. Δημητρακόπουλος, «Αχρηστεκτονική: Παράδοξο ιδεολόγημα υπέρ της αγοραίας δημιουργίας» Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α Κατοικία: Διαγράμματα και Ιδεογράμματα [Επιµέλεια: Α. Κωτσάκη] Ν.-I. Τερζόγλου, «Η Ιδέα της Αρχέτυπης Κατοικίας στη Σύγχρονη Εποχή: Αρχιτεκτονικός Χώρος και Φιλοσοφικός Λόγος» Β. Γκικαπέππας, «Από την ιδεατή θεώρηση στην οπτική μετάθεση. Ο δομικός χαρακτήρας του ιδεογράμματος» Α. Βαζάκας, «Διάγραμμα: Πολυπλοκότητα και καταστροφή» Σ. Γιαννούδης, «UN Studio και SANΑA: Δύο διαφορετικές εκδοχές στη χρήση του διαγράμματος στον σχεδιασμό της κατοικίας» Δ. Ρότσιος, «Υλοποιη/μένα-σιμα διαγράμματα στην κατοικία. Σχεδιάζοντας το πλαίσιο» Γ. Ζαβολέας, «Από το δωμάτιο στην πόλη: αρχέτυπα συνολικής οργάνωσης του χώρου» Ν. Πλατσάς, «Από την κατοικία-τοπίο στο τοπίο-κατοικία» Α. Κωτάκη, «Η τριμερής κατανομή» Α. Δημητρακόπουλος, «Ιδέα Ένσχημη > ιδέα εν σχήματι» Ε Ι Δ Η Σ Ε Ι Σ H Σ.Ε. ενηµερώνει όλους τους συναδέλφους που επιθυµούν να αποστείλουν υλικό, να τηρούν τις αναγκαίες τεχνικές προδιαγραφές που ισχύουν για το περιοδικό. Κάθε συνάδελφος που εκδηλώνει την πρόθεσή του για αρθρογραφία στα προγραµµατισµένα αφιερώµατα πρέπει να αποστέλει πρώτα ενηµερωτική περίληψη του άρθρου του. Τα κείµενα πρέπει να είναι αποθηκευµένα σε δισκέτα και να συνοδεύονται από print-out και φωτογραφικό υλικό. για άρθρα αφιερωµάτων η έκτασή τους πρέπει να κυµαίνεται από λέξεις (συµπεριλαµβανοµένων των παραποµπών ή των σηµειώσεων), για άρθρα επικαίρων 700 λέξεις και για επιστολές 400 λέξεις. Είναι απαραίτητη προϋπόθεση για περαιτέρω επεξεργασία από τη Σ.Ε. το υλικό να αποστέλλεται µόνο στη Γραµµατεία του ΣΑ ΑΣ-ΠΕΑ. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των βιβλίων για βιβλιοπαρουσίαση. Θα είναι πολύ χρήσιµο για όλους το περιοδικό να ΙΑΒΑΖΕΤΑΙ και να ασκείται κριτική για το περιεχόµενο και την εµφάνισή του από όλους τους συναδέλφους.

2 σηµείωµα της σύνταξης Η κατοικία αποτελεί τον κατεξοχήν χώρο όπου αποτυπώνονται οι εκάστοτε κοινωνικές δυναμικές και νέες τάσεις της κάθε εποχής κυρίως σε σχέση με το θεσμό της οικογένειας και τη μετάλλαξή του, τους νέους τρόπους διαβίωσης, τις διαρκώς επαναπροσδιοριζόμενες σχέσεις μεταξύ κατοικίας και εργασιακού χώρου, τις νέες οικονομικές παραμέτρους, τους κοινωνικούς κώδικες. Η μελέτη των παραπάνω σχέσεων συχνά καταλήγει στην πρόσφορη μορφή του διαγράμματος ως μέσου κατάλληλου για την πλέον ευκρινή και συνοπτική απόδοση του πλέγματός των. Ως αποτέλεσμα αρχιτεκτονικού σχεδιασμού αλλά και μέσα από διαδικασίες παραγωγής μακράν αυτού (π.χ.: αυθαίρετη δόμηση) υπάρχουν περιπτώσεις που η ιδέα για την κατοίκηση έχει καταλήξει να εκφρασθεί αρχιτεκτονικά με τρόπο εξαιρετικά ευσύνοπτο. Και καθώς το ιδεόγραμμα παρέχει ένα μέσο για την πλέον λακωνική διατύπωση μιας αφηρημένης έννοιας, η ίδια μέθοδος όταν μετατίθεται σε αρχιτεκτονική απεικόνιση δημιουργεί έναν ανάλογο λακωνισμό εξημμένης φαντασίας. Το διάγραμμα καταλήγει σε ιδεόγραμμα. Η κάτοψη της κατοικίας ως «σύντηξη» εικόνων αποκτά σημασία συμβόλου-ιδεογράμματος ικανού να αποδώσει με τον πλέον περιεκτικό τρόπο τις εκάστοτε ιδέες για το κατοικείν επιχειρώντας μια μετάβαση από το ιδεολόγημα στο ιδεόγραμμα. Στόχος του αφιερώματος είναι να διερευνήσει τις σύγχρονες τάσεις στον σχεδιασμό της κατοικίας αποκλειστικά ως προς τη δομή της, ως αντανάκλαση των πρόσφατων κοινωνικών μεταλλάξεων αλλά και ως προπομπός των επερχόμενων εξελίξεων στον ελληνικό και διεθνή χώρο. Αναφορές σε σύγχρονες κατοικίες που μπορούν να χαρακτηρισθούν, παραφράζοντας τον Δ. Πικιώνη, ως «ιδεογράμματα της κατοίκησης» αλλά και συγκρίσεις με δομές του παρελθόντος θα συμβάλουν στην κατανόηση του παρόντος και των διαδικασιών εξέλιξής του. Παρθενών. Ανατολική όψη. Φωτ. Σ. Μαυροµµάτης, 2002 επίκαιρα Επόµενα αφιερώµατα Ημιυπαίθριοι χώροι (επιμ. Β. Παναγιωτοπούλου, Φ. Χρυσολούρη) Ξενοδοχεία - Τουρισµός (επιµ. Α. Κωτσάκη, Ν. Κεφαλογιάννης) Popular spaces - ηµοφιλείς χώροι (επιµ. Ο. Βενετσιάνου, Ν. Μπαζαίου) Η Αρχιτεκτονική ως υπεραξία. (επιµ. Ε. Λαϊνά) Παράκτια θέµατα (εντός και εκτός πόλεων) (επιµ. Ν. Κεφαλογιάννης)

3 δράσεις Προς τον Υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού κo Παύλο Γερουλάνο Θέμα: «Ναός Αγροτέρας Αρτέμιδος» Ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος κτίστηκε 448 π.χ., σχεδόν βέβαια από τον Καλλικράτη, αρχιτέκτονα του ναού της Απτέρου Νίκης στην Ακρόπολη, με τον οποίο παρουσιάζει πολλές τυπολογικές και μορφολογικές ομοιότητες. Πρόκειται για ιδιαίτερα αξιόλογο κλασικό ναό, πρωτότυπο δημιούργημα υψηλής καλλιτεχνικής αξίας με μνημειακές αξιώσεις, αντιπροσωπευτικό της εποχής του, κτήριο μεγάλης κοινωνικής και πολιτικής σημασίας και ενδιαφέρον τεχνολογικό επίτευγμα. Αναφορές στο μνημείο κάνουν ο Πλάτων και ο Παυσανίας, ενώ κατά τον Πλούταρχο στην περιοχή αυτή τελούνταν τα Μικρά Ελευσίνια Μυστήρια. Ο ναός συνδέθηκε άμεσα με τη νίκη των Αθηναίων στη Μάχη του Μαραθώνα και την άνθιση της πόλης των Αθηνών. Οι αρχιτέκτονες-περιηγητές J. Stewart και N. Revett, κατά την επίσκεψη τους στην Αθήνα το , αποτύπωσαν με απόλυτη ακρίβεια τον ναό, ο οποίος σωζόταν ακόμα σχεδόν ακέραιος, ενσωματωμένος στην εκκλησία γνωστή ως «η Παναγιά στην Πέτρα». Τμήμα της μαρμάρινης ζωφόρου, η οποία είχε αφαιρεθεί λίγο πριν, βρίσκεται σήμερα στα μουσεία του Βερολίνου και της Βιέννης. Κατεδαφίστηκε το 1778 και τα υλικά του χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση του τείχους των Αθηνών γύρω από την Ακρόπολη. Λείψανα σωζόμενα μέχρι το 1897, οδήγησαν τον Α. Σκιά στην πρώτη ανασκαφή του χώρου, τον προσδιορισμό της ακριβούς θέσης του ναού και την ταύτιση του ενώ ο ίδιος ζήτησε «να παραμείνει ο χώρος ελεύθερος ως πλατεία». Η αρχική μορφή του μνημείου είναι λοιπόν σε μέγιστο βαθμό γνωστή και είναι αυτό πλήρως αναπαραστάσημο. Η ταύτιση με τον χώρο είναι τεκμηριωμένη και η ακριβής θέση του ναού με τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου αναμφισβήτητες. Σωζόταν σε πολύ καλή κατάσταση μέχρι σχετικά πρόσφατα, ώστε πριν καταστραφεί να έχει ήδη αναγνωριστεί ως ιστορικό μνημείο. Επιπλέον καταγράφεται σε όλα τα πρώιμα σχέδια των Αθηνών και στα πρώτα τοπογραφικά διαγράμματα ακόμα και μετά την καταστροφή του. Η σπουδαιότητα του ναού και η μεγάλη αρχαιολογική και ιστορική του άξια για την πόλη των Αθηνών, επισημαίνεται από δεκάδες μελετητές επιφανείς Έλληνες και ξένους αρχαιολόγους και αρχιτέκτονες από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα Η έρευνα σε σχέση με το μνημείο συνεχίζεται αδιάκοπα από το 1897 σαν αυτό να ήταν υπαρκτό, με τεκμηριωμένα άρθρα, σχέδια και ανασκαφές. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους: Doerpfeld, Dismoor, Kerenyi και Ορλάνδο. Ο χώρος είναι χαρακτηρισμένος επίσημα ως αρχαιολογικός από το Το 1962 ανακαλύφθηκε τμήμα του αναλημματικού τοίχου του ναού το οποίο διασώθηκε με-τά από παρέμβαση του Ι. Τραυλού με παράκαμψη της Λ. Αρδητού. Το έτος 1964,μετά από αίτηση των ιδιοκτητών για ανοικοδόμηση, το ΚΑΣ γνωμοδότησε υπέρ της απαλλοτρίωσης των ιδιοκτησιών. Έκτοτε, το θέμα επα-νέρχεται και πάλι το 1972, το 1973, το 1993, το 1995, το 2002 και το 2003, όπου με νέες γνωμοδοτήσεις το ΚΑΣ αποφαίνεται υπέρ της απαλλοτρίωσης ολόκληρου του περί τη θέση του ναού οικοδομικού τετραγώνου, για λόγους διατήρησης της ιστορικής μνήμης. Η μη εκτέλεση της απαλλοτρίωσης, με την αδυναμία του ΤΑΠΑ να καλύψει το ποσόν, οδηγεί το 1999 και το 2003 την όλη υπόθεση σε εκκρεμότητα. Σε συνέχεια της τελευταίας παρέμβασης του ΣΑΔΑΣ (Μάρτιος 2005) που είχε γίνει με αφορμή την τότε αναπομπή του θέματος στο ΚΑΣ ως «Έγκριση ή μη οικοδόμησης στο οικοδομικό τετράγωνο που περιβάλλεται από τις οδούς Αρδηττού Κούτουλα Θωμοπούλου Κεφάλου», επανερχόμαστε στο θέμα για να σας επισημάνουμε τα εξής: Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών, αλλά κυρίως οι πιο πρόσφατες, επιβεβαιώνουν τις ανησυχίες μας περί σαφούς προσπάθειας απεμπλοκής από τη σταθερή θέση για απαλλοτρίωση του χώρου, με ορατό το ενδεχόμενο της υπό προϋποθέσεις οικοδόμησής του. Μετά από αυτοψία που διενεργήθηκε στον χώρο, διαπιστώνεται ότι βρίσκεται αυτός σήμερα σε κατάσταση απόλυτης απαξίωσης, τη στιγμή μάλιστα που έχει δαπανηθεί δημόσιο χρήμα για την αποκάλυψη και συλλογή αρχαιολογικών τεκμηρίων προκειμένου να επιβεβαιωθεί για πολλοστή φορά, η ούτως ή άλλως ανυπολόγιστη αξία του χώρου ως αρχαίου μνημείου... Οι εργασίες κατεδάφισης οι οποίες έχουν γίνει στον χώρο δε συνάδουν με εικόνα προετοιμασίας αρχαιολογικής έρευνας, έρευνας η οποία όφειλε να έχει ολοκληρωθεί, αφού έχουν περάσει είδη δύο χρόνια από την τελευταία βάρβαρη παρέμβαση στον χώρο (ταχύτατη και άναρχη κατεδάφιση με μηχανικά μέσα). Η νέα απόφαση για συνέχεια της παραπάνω πρακτικής και στα υπόλοιπα παλαιά κτίσματα του οικοδομικού τετραγώνου προκαλεί έντονο προβληματισμό ενώ εξακολουθούμε να μην κατανοούμε γιατί οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟ παρεμβαίνουν σε μη απαλλοτριωμένο χώρο αφού δεν πρόκειται για αποκάλυψη, προστασία και ανάδειξη αρχαιοτήτων αλλά ούτε καν για ευπρεπισμό, όπως απέδειξε η προηγούμενη εμπειρία Θεωρούμε ότι η απαξίωση του χώρου μόνο να διευκολύνει μπορεί τις όποιες επιχειρηματικές κερδοσκοπικές βλέψεις και μεθοδεύσεις για εκμετάλλευση με οικοδόμηση του οικοδομικού τετραγώνου (αγοραπωλησία οικοπέδου από εταιρεία το 2006 ακριβώς μετά την Υπουργική απόφαση για κατεδάφιση από το ΥΠΠΟ 31/10/2005). Για τον επιστημονικό κλάδο των αρχιτεκτόνων ακόμα περισσότερο, δε νοείται συζήτηση που να αντιμετωπίζει ως εν δυνάμει οικόπεδο προς δόμηση οποιονδήποτε κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο, πόσο μάλλον αυτής τις σημασίας. Οι έντονες πιέσεις που αποδεδειγμένα υπάρχουν την τελευταία πενταετία για την «αποδέσμευση» του χώρου δεν πρέπει να βρουν υποστηρικτές σε δημόσιες υπηρεσίες εντεταλμένες να προστατεύουν το περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά. Καμία αδειοδότηση για κατεδάφιση και σε όνομα κανενός ιδιώτη δεν πρέπει να δοθεί πριν ολοκληρωθεί η απαλλοτρίωση του χώρου και η μελέτη ανάδειξής του ως παγκόσμιου πολιτιστικού αγαθού. Κύριε Υπουργέ, Όπως και με τον προκάτοχό σας το 2005, σας καλούμε να παρέμβετε άμεσα ώστε να υλοποιηθούν επιτέλους οι επί σαράντα έτη σταθερές αποφάσεις για την απαλλοτρίωση και ανάδειξη του μοναδικού αυτού χώρου της πόλης των Αθηνών. Ο σύλλογος Αρχιτεκτόνων, αντί για θέση και αιτιολόγησή της, υιοθετεί απόλυτα και συντάσσεται υπέρ της πρώτης (1964) και της τελευταίας (2003) απόφασης του ΚΑΣ η οποίες πάρθηκαν μετά από αίτηση των ιδιοκτητών για ανοικοδόμηση: Σύμφωνα με την πρώτη, αποφασίζεται η απαλλοτρίωση του οικοδομικού τετραγώνου, η προστασία και η ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου διότι «...πρόκειται περί ενός των επιφανέστερων μνημείων των αρχαίων Αθηνών ακόμα και αν αποδειχθεί τελικώς ότι δεν υπάρχουν λείψανα, δια τη σπουδαιότητα του ναού ο οποίος υπήρχε εις την θέσην» και η διαμόρφωσή του σε αρχαιολογικό χώρο ελεύθερο και επισκέψιμο. Σύμφωνα με τη δεύτερη «...γνωμοδοτεί ομόφωνα υπέρ της απευθείας εξαγοράς ή απαλλοτρίωσης του συνόλου του οικοδομικού τετραγώνου... για την προστασία των εγκειμένων αρχαιοτήτων και του περιβάλλοντός του, δεδομένου ότι στον χώρο αυτό διασώζεται το μοναδικό παριλίσιο τοπίο με μικρό τμήμα πρανούς της αρχαίας κοίτης και προκειμένου να ανασκαφεί και ο υπόλοιπος χώρος του οικοδομικού τετραγώνου..., να αναδειχθεί ο μοναδικής ιστορικότητας αυτός τόπος, ο οποίος περιβάλλεται από σημαντικότατα αρχαία μνημεία και συνυπάρχει με σύγχρονα μνημεία αρχιτεκτονικής όπως το Ζάππειο και το Καλλιμάρμαρο. Την απόφαση του 2003 υπογράφουν η τότε και νυν Γενική Γραμματέας του ΥΠΠΟ κα Λ. Μενδώνη και η τότε και νυν Διευθύντρια Γ ΕΠΚΑ κα Ν. Βαλάκου. Προς τον Υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού κo Παύλο Γερουλάνο Θέμα: «Κατεδάφιση του ιστορικού σπιτιού της Μελίνας Μερκούρη και του Ζυλ Ντασσέν στον Λυκαβηττό» Εδώ και τρεις μέρες έχει ξεκινήσει η ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗ του ιστορικού σπιτιού της Μελίνας Μερκούρη (συνημ. φωτογραφίες) στις οδούς Δημοχάρους 9 & Αθ. Εφήβων & Ιατρίδου ΧΩΡΙΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΑΔΕΙΑ. Στο ιστορικό αυτό κτήριο εκτός των άλλων εδόθη και η περίφημη συνέντευξη της Μελίνας «για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο». Τον Μάρτιο του 2009 από τον διαχειριστή της περιουσίας Χ. Ζουράρη κατετέθη στην Πολεοδομία του Δήμου Αθηναίων φάκελος για κατεδάφιση του εν λόγω κτηρίου με αρ. πρωτ Η ΕΠΑΕ δεν ενέκρινε την κατεδάφιση και ζήτησε την άποψη του ΥΠΠΟ (Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Αττικής) για τη διατήρηση του κτηρίου. Ουδέποτε προσκομίσθηκε αλλά και τον Μάιο απεσύρθη και ο φάκελος για την κατεδάφιση. ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΤΕΔΑΦΙΖΕΤΑΙ ΧΩΡΙΣ ΑΔΕΙΑ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣ. ΚΑΤΟΠΙΝ ΤΟΥΤΟΥ ΖΗΤΟΥΜΕ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΝ ΑΜΕΣΩΣ ΟΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗΣ ΚΑΙ ΝΑ ΚΗΡΥ- ΧΘΕΙ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟ ΤΟ ΚΤΗΡΙΟ. Προς Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής ΑλλαγήςΣ Γενική Δ/νση Πολεοδομίας, Διεύθυνση ΟΚΚ Θέμα: Παροχή διευκρινήσεων επί του άρθρου 41 του Ν. 3775/09 Με αφορμή ερωτήματα συναδέλφων Αρχιτεκτόνων τόσο στην Αττική όσο και από την Περιφέρεια αναφορικά με τροποποιήσεις διατάξεων του ισχύοντος ΓΟΚ τις οποίες επέφερε ο Ν. 3775/09 παρακαλούμε όπως μας διευκρινήσετε την εφαρμογή του άρθρου 41 του Νόμου σχετικά με τον υπολογισμό στον σ.δ. των υπόγειων χώρων στάθμευσης. 1. Με τον Ν. 3775/09 (ΦΕΚ Α/122/ άρθρο 41 παρ. 2β τροποποιήθηκε η περίπτωση (η) του εδαφίου (Β) της παραγράφου 1 του άρθρου 7 του Ν. 1577/85 με την ακόλουθη διατύπωση: «Οι υπέργειοι στεγασμένοι ανοικτοί χώροι στάθμευσης επιβατικών αυτοκινήτων που κατασκευάζονται στο ισόγειο του κτηρίου ή στην πυλωτή». 2. Με την εγκύκλιο 5 της 25/08/2009 διεκρινίστηκε ότι οι υπέργειοι κλειστοί χώροι στάθμευσης επιβατικών αυτοκινήτων προσμετρώνται στον σ.δ. του οικοπέδου, ενώ οι υπέργειοι στεγασμένοι ανοικτοί χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων που κατασκευάζονται στο ισόγειο του κτηρίου ή στην πυλωτή δεν προσμετρώνται στον συντελεστή δόμησης του οικοπέδου. Επειδή από τα παραπάνω αναφερόμενα δεν προκύπτει τίποτα σχετικά με τους υπόγειους χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων, αφού δεν γίνεται καμία αναφορά ούτε στον Ν. 3775/09 αλλά ούτε και στο ΦΕΚ 749/Δ/87 προκαλεί κατάπληξη πως ορισμένες Πολεοδομίες της Αττικής αλλά και της Περιφέρειας επιμένουν να απαιτούν από συναδέλφους μελετητές να προσμετρώνται στον σ.δ. οι υπόγειοι χώροι στάθμευσης, αλλά και τυχόν επεκτάσεις, των χώρων αυτών σύμφωνα με το ΦΕΚ 749/Δ/ , επικαλούμενος τον Ν. 3775/09. Παρακαλούμε όπως μας διευκρινίσετε σύντομα τις από- δράσεις 12 13

4 δράσεις ψεις σας επί τους θέματος, προκειμένου ως Σύλλογος Αρχιτεκτόνων να ικανοποιήσουμε τα αιτήματα των αρχιτεκτόνων. ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ο ΣΑΔΑΣ Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων τιμώντας την επέτειο από την εξέγερση του λαού και της νεολαίας ενάντια στη χούντα των συνταγματαρχών τον Νοέμβρη του 73, συμμετέχει στις εκδηλώσεις της επετείου. ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Με αφορμή τον θόρυβο που προκλήθηκε από την παρουσία και προβολή του Καταλανού Αρχιτέκτονα José A. Acebillo από τον πρωθυπουργό κ. Γ. Παπανδρέου, τόσο στη προεκλογική περίοδο (ΔΙΕΘΝΗ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΣ- ΣΑΛΟΝΙΚΗΣ) όσο και κατά την έναρξη της πρωθυπουργικής θητείας στην ΗΛΕΙΑ και το Θαλάσσιο μέτωπο της Αττικής, ο ΣΑΔΑΣ Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ) επιθυμεί να συμβάλει στη νηφάλια τοποθέτηση του θέματος. Ο μακροχρόνιος αποκλεισμός των Ελλήνων Αρχιτεκτόνων από την αναπτυξιακή διαδικασία και η θεσμική ασυναρτησία που χαρακτηρίζει την άσκηση του επαγγέλματος του Αρχιτέκτονα στην Ελλάδα, δημιουργούν το υπόβαθρο για τις πικρίες, τις διαμαρτυρίες και τα επικριτικά σχόλια που εκφράζονται από τους συναδέλφους αλλά και από μερίδα των ΜΜΕ. Αν ο Πρωθυπουργός της χώρας αναβίβαζε την Αρχιτεκτονική και τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό σε πρώτη πολιτική προτεραιότητα, θα αποτελούσε αναμφισβήτητα ενδιαφέρουσα προοπτική για τον κλάδο των Αρχιτεκτόνων, ανεξάρτητα αν αναφερόταν σε Έλληνες ή σε συναδέλφους του εξωτερικού. Όμως η προαναγγελία της συνεργασίας του πρωθυπουργού με τον Καταλανό Αρχιτέκτονα, προέκυψε στη ΔΕΘ. απρόκλητα και αιφνιδιαστικά, με αφορμή ερώτηση σχετική με τον περιορισμό της κρατικής σπατάλης και τότε εκφράστηκαν οι πρώτες «απορίες» εκ μέρους των Ελλήνων Αρχιτεκτόνων. Οι Έλληνες Αρχιτέκτονες δεν αντιδρούν φοβικά. Ταυτόχρονα όμως, αμφισβητούν τους μεσσίες. Πολλοί Έλληνες επιστήμονες σταδιοδρομούν και διακρίνονται στον διεθνή χώρο. Αντιστοίχως θεωρούμε χρήσιμο και ωφέλιμο να ενισχύεται και να ενθαρρύνεται ο διεθνής προβληματισμός γύρω από τα θέματα του σχεδιασμού που μας απασχολούν στο εσωτερικό, χωρίς να παραβλέπουμε το ότι η γνώση των τοπικών συνθηκών και η αξιοποίηση του ντόπιου επιστημονικού δυναμικού, είναι δεσμευτικές παράμετροι ενός επιτυχημένου σχεδιασμού. Μέχρι σήμερα η πολιτεία δεν είχε αποφασίσει για το αν η Αρχιτεκτονική, η Πολεοδομία, και η Χωροταξία αποτελούν ώριμες επιλογές της. Απόδειξη αποτελεί το γεγονός ότι η διατύπωση και η θεσμοθέτηση εθνικής πολιτικής για την Αρχιτεκτονική και τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό εκκρεμούν από μακρού χρόνου. Παράλληλα πολλά σχέδια πολεοδόμησης εκκρεμούν, ανεξόφλητα και ανεφάρμοστα, έχοντας καταστεί σε πολλές περιπτώσεις ανεπίκαιρα. Εφόσον η νέα κυβέρνηση πράγματι επιθυμεί να εξασφαλίσει καλύτερες συνθήκες άσκησης της Αρχιτεκτονικής και συνεπώς να προωθήσει την εμπέδωση του περιβαλλοντικού σχεδιασμού στον τόπο μας, οφείλει να αναδείξει και να στηρίξει θεσμούς όπως τη διεξαγωγή πανελλήνιων ή και διεθνών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. Ο ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ έχει διατυπώσει προτάσεις και τροποποιήσεις του θεσμικού πλαισίου διεξαγωγής των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και θεωρούμε επιτακτική ανάγκη την υιοθέτηση τους ώστε να μπορέσουμε να καταλήξουμε σε ένα αξιοκρατικό και αξιόλογο αποτέλεσμα για έργα τέτοιας εμβέλειας. Οι Αρχιτέκτονες επιθυμούν να συνεργασθούν θεσμικά και να συμβάλουν ενεργά προς αυτή τη κατεύθυνση. Είμαστε σε θέση να διαβεβαιώσουμε ότι τότε τα πάντα θα είναι καλύτερα. Προς τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Ν. Αχαΐας Θέμα: 6η Πανελλήνια Έκθεση Αρχιτεκτονικού Έργου Αγαπητοί συνάδελφοι, Κατ αρχήν θα θέλαμε να σας εκφράσουμε τα συγχαρητήριά μας για την επιτυχημένη διοργάνωση της 6ης Πανελλήνιας Έκθεσης Αρχιτεκτονικού Έργου και των παράλληλων εκδηλώσεων. Σας ενημερώνουμε ότι τον ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ θα εκπροσωπήσει στις εκδηλώσεις του τριημέρου, η Γεν. Γραμματέας κ. Μαρία Κουρμπανά, καθότι ο Πρόεδρος θα βρίσκεται στις Βρυξέλλες για τη συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης του Συμβουλίου Αρχιτεκτόνων Ευρώπης Η προγραμματισμένη επιστροφή του στην Αθήνα το απόγευμα του Σαββάτου πιθανόν να του επιτρέψει να παραστεί στην τελετή των εγκαινίων. ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Για τη διάσωση του κτήματος Δρακοπούλου Το ΔΣ του ΣΑΔΑΣ Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων εκφράζει τη συμπαράστασή του στην Επιτροπή Κατοίκων για τη διάσωση του κτήματος Δρακοπούλου. Καταγγέλλει την πρακτική του Ερυθρού Σταυρού για τη ξαφνική κατεδάφιση του κτηρίου της παλαιάς εριουργίας στις 12 Αυγούστου 2009 (περίοδος διακοπών), με σκοπό την ανέγερση πολυώροφου κτηρίου. Πρόκειται για πράξη που αγνόησε την ιστορική διάσταση του χώρου και το πάγιο αίτημα των κατοίκων της περιοχής για επισκευή, αποκατάσταση και απόδοση εντέλει του συγκεκριμένου κτηρίου στους πολίτες. Για την εξέλιξη αυτή θεωρούμε συνυπεύθυνη τη δημοτική αρχή που με την υπογραφή «μνημονίου συνεργασίας», διευκόλυνε επιχειρηματικά σχέδια του Ερυθρού Σταυρού. Ωστόσο, μετά την πρόσφατη υποχώρηση του ΕΕΣ δια των δηλώσεων του Προέδρου του, ανοίγει ο δρόμος για να εξεταστούν εναλλακτικές λύσεις σε ότι αφορά το ακίνητο επί της οδού Πατησίων 356, προκειμένου να επιτευχθεί η μετατροπή συνολικά του χώρου σε κοινόχρηστο πράσινο, με την απόκτησή του από τον Δήμο, μέσω απαλλοτρίωσης ή και απευθείας αγοράς σε τιμή που να αντιστοιχεί στην αντικειμενική αξία του ακινήτου. Σήμερα η ανάγκη όχι μόνο για διατήρηση αλλά και για επέκταση του πράσινου μέσα στη Αθήνα, που ασφυκτιά από το τσιμέντο, είναι κάτι παραπάνω από επιτακτική. Με βάση τα παραπάνω, καλούμε τη δημοτική αρχή να προχωρήσει άμεσα στην απόδοση του κτήματος Δρακοπούλου στους Αθηναίους, εξετάζοντας σε συνεργασία με τον ΕΕΣ τον προσφορότερο για τον Δήμο Αθηναίων τρόπο απόκτησης του ακινήτου επί της οδού Πατησίων 356. Ζητούμε : Την κατάργηση του μνημονίου συνεργασίας του Δήμου Αθηναίων με τον ΕΕΣ. Τον χαρακτηρισμό του κτήματος Δρακοπούλου ως πάρκου πολιτισμού και υψηλού πράσινου. Την ενοποίησή του με το υπάρχον πάρκο. Την αποκατάσταση των 3 διατηρητέων κτηρίων και την απόδοσή τους στους πολίτες για πολιτιστικές χρήσεις συμβατές με τον μνημιακό τους χαρακτήρα. Προς: Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού Το Πολεοδομικό Γραφείο Δήμου Αθηναίων Θέμα: «Συγκρότημα γραφείων Κώστα Δοξιάδη» Δύο χρόνια μετά τις εκδηλώσεις στο Μουσείο Μπενάκη με αφορμή τη συμπλήρωση 30 χρόνων από τον θάνατο του διεθνούς εμβέλειας πολεοδόμου Κώστα Δοξιάδη, το συγκρότημα των γραφείων του στον περιφερειακό του Λυκαβηττού, αντιμετωπίζει την άμεση απειλή της σοβαρής αλλοίωσης των όψεων και της δομής του, για να μετατραπεί από τον σημερινό ιδιοκτήτη του σε συγκρότημα κατοικιών. Το συγκρότημα των γραφείων αποτελεί εξέχον μνημείο μοντέρνας αρχιτεκτονικής, χαρακτηριστικό στοιχείο της περιοχής όπου βρίσκεται. Πρόκειται επίσης για τον τόπο όπου μαθήτευσαν, ανέπτυξαν την επιστήμη τους και άσκησαν το επάγγελμά τους, πολλές γενιές αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων επί σειρά πολλών δεκαετιών. Ο ΣΑΔΑΣ Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων: 1. Καλεί την αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία του Δήμου Αθηναίων να απορρίψει, κατ εφαρμογή του άρθρου 3, παρ. 1β του ΓΟΚ, οποιαδήποτε οικοδομική εργασία, που θα αλλοιώνει τη χαρακτηριστική δομή των όψεων και του περιβάλλοντα χώρου του συγκροτήματος. 2. Καλεί το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού να προχωρήσουν άμεσα στην κήρυξη του συγκροτήματος ως διατηρητέου και να επιβάλλουν αναστολή οικοδομικών εργασιών στο οικόπεδο, μέχρι την ολοκλήρωση της κήρυξης. ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΟΥ ΔΣ ΤΟΥ ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΟΛΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΔ 138 (ΦΕΚ 185 Α/ ) Στις 24 Σεπτεμβρίου 2009 δημοσιεύτηκε το ΠΔ περί «μητρώων μελετητών και εταιρειών μελετών», με αριθμό ΦΕΚ 138 Α / και ημερομηνία έναρξης εφαρμογής του την 24η Οκτωβρίου Για μια ακόμη φορά εκδόθηκε χωρίς ευρεία και τελική διαβούλευση ένα τόσο σημαντικό Π.Δ., το οποίο είναι εκτελεστικό του Ν. 3316/05. Σε πολλά σημεία του παρουσιάζονται ασάφειες, ελλείψεις και σημαντικά ερωτηματικά που αφορούν την εφαρμογή του, και εγείρουν τις διαφωνίες μας. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα παρακάτω: Δεν προσδιορίζεται με σαφήνεια, η εγγραφή και κατάταξη των μελετητών στις κατηγορίες μελετών που αντιστοιχούν στις εξειδικευμένες επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις τους και επιτρέπει παρερμηνείες που αφορούν επαγγελματικά δικαιώματα των κλάδων των μηχανικών. Προβλέπει επαχθή και ανέφικτα κριτήρια για την προαγωγή των νεων μελετητών (Α και Β τάξης). Δεν καθίσταται σαφές το τι σημαίνει, και πως αξιολογείται κατά την προαγωγή, η ερευνητική και επιστημονική δραστηριότητα. Επειδή απομένει μικρό χρονικό διάστημα έως την ημερομηνία ισχύος του (24/10/2009), ζητούμε κατ αρχήν την αναστολή ισχύος του, έτσι ώστε μετά από διαβούλευση να προκύψει ένα νέο Π.Δ. που θα είναι και εναρμονισμένο με τον προς αναθεώρηση Ν. 3316/05. Πρόσθετα σημειώνουμε ότι τυχόν καθυστέρηση στην αναστολή ισχύος του θα προκαλέσει προβλήματα σε προκηρύξεις μελετών (όσον αφορά τις ζητούμενες τάξεις πτυχίων) που θα συνταχθούν και θα δημοσιευθούν σύμφωνα με το προς αναστολή Π.Δ. δράσεις ε π ί κ α ι ρ α ε π ί κ α ι ρ α 15

5 εισηγήσεις ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΗ ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ Δεν είναι χαμένη στο παρελθόν η ταύτιση του αλουμινίου με το φτηνό και κακό συρόμενο παράθυρο, με την ψυχρή «τενεκεδένια» εμφάνιση, που όμως ήδη από τότε γλίτωνε τον ιδιοκτήτη από την συντήρηση και την ευπάθεια του ξύλου, που απαιτούσε συνεχή φροντίδα, ειδικά στις παραθαλάσσιες περιοχές όπου οι συνθήκες ήταν ιδιαίτερα σκληρές. Συμβολικά το αλουμίνιο συνεχίζει να εκφράζει τον βαρβαρισμό της άρνησης του ιστορικού χώρου. Αργά, αλλά σταθερά όμως, μπαίνει στην έντεχνη μορφολόγηση με διάθεση κλιματολογικού σχεδιασμού σκίασης και περσιδωτής πλαστικοποίησης της όψης. Ακόμα υπάρχει πεδίο αναζήτησης για τις εφαρμογές του αλουμινίου στον προστατευόμενο ιστορικό χώρο. Σήμερα, το αλουμίνιο σαν παράθυρο, σαν επένδυση, σαν πέτασμα, σαν λαμαρίνα μετέχει, ως κύριος εταίρος, στην αναζήτηση και σχεδιασμό της βέλτιστης λύσης, που οφείλουμε εμείς οι αρχιτέκτονες να προτείνουμε στον πελάτη μας και στην κοινωνία. Είναι ένα θαυμάσιο υλικό που το βρίσκουμε από extreme design σε ρούχα μέχρι κάθε μορφής διατομές διέλασης και πάσης φύσεως λαμαρίνες και ειδικά τεμάχια. Περαιτέρω, τίθεται το θέμα της διασφάλισης της ποιότητας αλλά και της συνεργασίας των ειδικοτήτων, από τον πιστοποιημένο σχεδιασμό και τη σύνθεση των νέων διατομών μέχρι τον τελευταίο τεχνίτη τοποθέτησης και συναρμολόγησης. Τα παραπάνω αποτελούν μια αλυσίδα που οφείλουμε να φροντίσουμε να εξασφαλίζει τη μέγιστη εξειδίκευση, ώστε να μην παραδίδονται τα υψηλού επιπέδου προφίλ στα χέρια εμπειρικών κατασκευαστών και να κακοποιούνται από ανεκπαίδευτους τεχνίτες. Όσο αι αν μπορεί να ισχυρισθεί κανείς ότι η διαμορφωμένη «ελληνική» πραγματικότητα εκφράζεται από τη μετριότητα στην τεχνολογία της κατασκευής, ποτέ δεν είναι αργά να απαιτήσουμε από κοινού την εκπαίδευση και την πιστοποίηση σε όσο το δυνατόν ευρύτερο πεδίο της οικοδομικής δραστηριότητας. Διάλογος με την Ιστορία Οι σύγχρονες χρήσεις του αλουμινίου έρχονται να καταλάβουν ένα σημαντικό μερίδιο της ενεργειακής αγοράς. Μέσω των παραθύρων, των προσόψεων, των conservatories, των κραμάτων που εξελίσσονται αλλά και των μικτών διατομών, το αλουμίνιο με τους ενεργειακούς υαλοπίνακες τείνουν να αποτελέσουν το περίβλημα της ζωής εντός του κελύφους. Με τους ενεργειακούς υαλοπίνακες, το αλουμίνιο υποχρεούται σε αναπόφευκτη αρμονική συνύπαρξη. Η επιτυχία του «ζεύγους» αυτού δεν είναι όπως συμβαίνει στη ζωή ανεξερεύνητο γεγονός. Είναι παράλληλοι βίοι σε αντίστοιχη ποιότητα. Μια καλής ποιότητας μικτή διατομή αλουμινίου με θερμοδιακοπή, σε συνδυασμό με έναν αντίστοιχης ποιότητας υαλοπίνακα, με σωστή συναρμολόγηση, βαφή και τοποθέτηση, εξασφαλίζουν ένα μεγάλο μέρος της ενεργειακής αποδοτικότητας του κτηρίου. Εικαστικά και σχεδιαστικά, το αλουμίνιο μετέχει στο μπαρόκ και την υπερβολή και εκεί που όλοι πιστεύουν ότι επίκειται καλλιτεχνικό αδιέξοδο, όπως πάντα η τέχνη δίδει νέες διεξόδους στην ανθρώπινη σκέψη και ευκαιρία για μια επόμενη προσπάθεια. Έτσι, διασώζεται η ελπίδα για τις νεότερες γενιές, που παλεύουν να επιτύχουν την απόλυτη γνώση και την νέα προσέγγιση στο φιλοσοφικό ερώτημα της ανθρώπινης δημιουργικότητας, που άλλοι το λένε χάρισμα και άλλοι κατάρα για την επιβίωση του πλανήτη. Ο άνθρωπος χτίζει και ερευνά μερικές εκατοντάδες χρόνια, η φύση όμως χτίζεται και εξελίσσεται μερικά εκατομμύρια χρόνια. Έτσι, δοκιμάζοντας τον εαυτό της, η φύση παράγει και αναπαράγει προσεγγίζοντας το καλύτερο και απορρίπτοντας το ασθενέστερο και αποτυχημένο. Οι κατασκευές νέας γενιάς θα κινηθούν προς την αναπαραγωγή των προτύπων που πέτυχαν ή επεβλήθησαν μέχρι σήμερα. Η προσεχής 30ετία προορίζεται να ασκήσει την αρχιτεκτονική με τους ακόλουθους 2 περιορισμούς: Την περιβαλλοντική υποβάθμιση. Την κλιματική αλλαγή και Η βιομηχανία αλουμινίου προσφέρει σοβαρές λύσεις στη σύγχρονη βιο-οικονομική οπτική του δημιουργικού επαγγελματία, στο κοινωνικό όραμα για μια πράσινη αρχιτεκτονική, σεβόμενη τα δεδομένα για την κλιματική αλλαγή και την περιβαλλοντική υποβάθμιση. Το αλουμίνιο προσφέρει ταχύτητα, ακρίβεια, αντοχή, ελεγχόμενη ανοχή, επαρκή προτυποποίηση στην παραγωγή, επεξεργασία, τοποθέτηση και ενεργειακή απόδοση και χρήση. Όχι στον πρωτογονισμό του Η παρούσα συγκυρία της βαθιάς οικονομικής κρίσης οδηγεί τους αρχιτέκτονες να απαιτούν από τους πολιτικούς τη διασφάλιση της ποιότητα και την αειφορία του χτισμένου περιβάλλοντος, στο οποίο οι ευρωπαίοι πολίτες ζουν, εργάζονται και διασκεδάζουν. Οι αρχιτέκτονες θεωρούν ότι είναι μοναδική ευκαιρία σε όλα τα επίπεδα να συμμετάσχουν ενεργά στον σχεδιασμό της ενεργειακής επάρκειας των υφιστάμενων κτηρίων, στην ανάπτυξη μεγάλης κλίμακας εναλλακτικών σχεδίων ενέργειας και στην ανανέωση και ανακαίνιση των υφιστάμενων κτηριακών συγκροτημάτων αλλά και των υποδομών. Είναι προφανές ότι αυτό θα δημιουργήσει σημαντικές ευκαιρίες απασχόλησης, ταυτόχρονα με την αναζήτηση μιας καλύτερης ποιότητας για το ανθρωπογενές περιβάλλον. Υπό αυτή την έννοια, το αλουμίνιο είναι ένας από τους σημαντικότερους «παίκτες» στην απόπειρα για έξοδο από την οικονομική κρίση. Η κλιματική αλλαγή θα είναι για τον σύγχρονο άνθρωπο η «οργή θεού της παλαιάς διαθήκης». Μέχρι να ολοκληρωθεί ο ιστορικός κύκλος, κανείς δεν θα γνωρίζει με βεβαιότητα αν βιώνουμε μια περιοδικότητα ή πλησιάζουμε το τέλος του κόσμου. Η ανθρωπότητα όμως δείχνει να συσπειρώνεται, αναζητώντας τη μείωση των εκπομπών και το σεβασμό προς το περιβάλλον, με όχημα όμως την υψηλή τεχνολογία (ΑΠΕ) και όχι την επιστροφή στη φύση και στον πρωτογονισμό. Περαιτέρω, η αρχιτεκτονική θα ακολουθήσει την εξέλιξη της γενικότερης επιστημονικής πορείας. Η παραμετρική αρχιτεκτονική, τα έξυπνα σπίτια και η μείωση των εκπομπών, θα είναι οι πυλώνες του μέλλοντος των κατασκευών. Παράδειγμα παραμετρικής αρχιτεκτονικής: Αν υποθέσουμε ότι το γυαλί και το αλουμίνιο μπορούν να σχηματίσουν οποιαδήποτε επιφάνεια, τότε αποτελούν έναν πρώτης τάξεως συνδυασμό για σύνθεση πολύπλοκων επιφανειών, που παράγονται από αναγκαιότητα ή επίδειξη σχεδιαστικής και υπολογιστικής δεινότητας, με χρήση σύγχρονων υπολογιστικών εργαλείων. Ένα κτήριο σταθερού όγκου πρέπει να εμφανίσει την ελάχιστη αντίσταση στην ανεμοπίεση και τη μέγιστη ηλιοσυλλογή. Δεδομένων των οικοδομικών περιορισμών ώστε να είναι χρηστικό, ο στόχος που εκφράζει αντικειμενικά το ζητούμενο, είναι ένα πρόβλημα που έχει άπειρες λύσεις. Οι βέλτιστες όμως λύσεις δεν προσεγγίζονται χωρίς τη χρήση Η/Υ που θα προσομοιώσει τη γενετική διαδικασία, παράγοντας ομάδες αποδεκτών λύσεων, και εξελίσσοντάς τες μέσα από υπολογιστικές διαδικασίες προς ολοένα καλύτερες, όπως ακριβώς στη φύση ο ελέφαντας εξελίχθηκε από το μαμούθ και η πολική από την καφέ αρκούδα, με στόχο να προσαρμοστούν καλύτερα (δηλαδή να έχουν τη δυνατότητα να επιβιώσουν) στο περιβάλλον τους. Η διαδικασία αυτή στους Η/Υ προσομοιάζει μαθηματικά τη «βιολογική/γενετική» εξέλιξη και ακολουθεί «βιολογικά» εμπνευσμένη ορολογία. Σήμερα αποτελεί ένα από τα πιο διαδεδομένα «εργαλεία» τεχνητής νοημοσύνης, με ολοένα αυξανόμενο πεδίο εφαρμογών, που εκτείνονται από το σχεδιασμό αεροπλάνων (έτσι ξεκίνησε στη δεκαετία του 60 από τη Γερμανία), μέχρι το σχεδιασμό αυτοκινήτων, εξαρτημάτων, δικτύων υποδομής, ακόμα και συστημάτων διαχείρισης απορριμμάτων. Το κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των εφαρμογών είναι ότι πρόκειται για πολυ-παραμετρικά, πολύπλοκα προβλήματα, που δεν έχουν εύκολη εμπειρική λύση «με το μάτι» ή με κλασσικές μαθηματικές εξισώσεις. Οι πολυ-παραμετρικοί «γενετικοί» και «εξελικτικοί» αλγόριθμοι (έτσι ονομάζονται «επίσημα») ξεκινούν με «τυχαίους» συνδυασμούς παραμέτρων (π.χ. μήκος, πλάτος, ύψος), που ονομάζονται «μεταβλητές απόφασης». Ξεκινούν τυχαία, για παράδειγμα με έναν «πληθυσμό» εκατό πιθανών λύσεων/συνδυασμών των μεταβλητών. Από αυτές παράγουν τις επόμενες εκατό (δηλαδή την επόμενη «γενεά» λύσεων) με αριθμητικές διαδικασίες που αναπέμπουν στη θεωρία της εξέλιξης των ειδών, συγκρίνοντας τις παραγόμενες πιθανές λύσεις κάθε γενεάς μεταξύ τους: Επιλογή (επιβίωση του καλύτερου/ ισχυρότερου θάνατος/κατάργηση των χειρότερων/ ασθενέστερων λύσεων), όπου οι χειρότερες ως προς τον «στόχο» λύσεις πετιούνται (πεθαίνουν) και οι καλύτερες, που τηρούν τους περιορισμούς του προβλήματος και προσεγγίζουν το στόχο καλύτερα «επιβιώνουν», διασταύρωση (αναπαραγωγή με συνδυασμό καλών λύσεων της προηγούμενης γενεάς που επιβίωσαν της διαδικασίας επιλογής) και μετάλλαξη (τυχαία/απότομη μεταβολή μερικών παραμέτρων, μήπως προκύψει κάτι καλύτερο-αν όχι, δεν πειράζει, η λύση θα «πεθάνει» σύντομα, στην επόμενη διαδικασία επιλογής). Η διαδικασία επαναλαμβάνεται για πολλές εκατοντάδες (ή και χιλιάδες) κύκλους (γενεές), μέχρι να προκύψει η καλύτερη («βέλτιστη») γενετικά λύση. Οι μορφές που παράγονται από τέτοιες υπολογιστικές διαδικασίες, αναπέμπουν στα ελαφρά αλουμινένια πετάσματα με πολύπλοκες καμπύλες και επιφάνειες που προορίζονται να συνδυάζουν σχεδιασμό και χρήση αλλά και συμβολισμό μιας κοινωνίας που εξελίσσεται. Έξυπνες διαδικασίες: Με δυο λόγια, ένα έξυπνο σπίτι ενσωματώνει τεχνητή νοημοσύνη στη λειτουργία του. Αυτό σημαίνει ότι η υπολογιστική τεχνική παρακολουθεί τις συνήθειες των κατοίκων- χρηστών και διδάσκεται. Επίσης, παρακολουθεί τις κλιματολογικές συνθήκες προσαρμόζοντας τις συνθήκες φωτισμού, ηλιασμού και ενεργειακής κατανάλωσης στα επίπεδα της άνεσης που απαιτούνται για την καλύτερη διαβίωση και για την αποδοτικότερη άσκηση δραστηριοτήτων στους επαγγελματικούς χώρους. Η ακραία μορφή του έξυπνου σπιτιού παρουσιάζεται στην λογοτεχνική βιβλιογραφία, όπου ο ηλεκτρονικός εγκέφαλος επεμβαίνει ακόμα και στην προσωπική ζωή των χρηστών και αυτονομείται καταστρατηγώντας τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εντούτοις, η ανθρώπινη σκέψη και τεχνολογία αναζητά λύσεις και λόγους ύπαρξης μέσα από την ακρίβεια των υπολογισμών και την πολυπλοκότητα των μαθηματικών μοντέλων. Η τεχνολογία που αφομοιώνει η κοινωνία σήμερα είναι σημαντική και το αλουμίνιο, υπό τις διάφορες μορφές του (ανοιγόμενα, πτυσσόμενα προβαλλόμενα, παράθυρα, χωρίσματα, πετάσμα, περσίδες, πλαίσια κ.λπ.), είναι αναμφισβήτητος συνέταιρος στην κατασκευή και τη λειτουργία των «έξυπνων» διαδικασιών, ως εύκαμπτο, ελαφρύ και ελεγχόμενης αντοχής υλικό. Μείωση των εκπομπών Βίβλος πράσινης αρχιτεκτονικής Οικολογικό σπίτι Το τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο που αναφέρθηκε προηγουμένως, αποτελεί την αναπτυξιακή διαδρομή που προδιαγράφεται στην παγκόσμια αγορά σαν πράσινη διαδρομή της τεχνολογίας. Η πολεοδομική εξέλιξη ακολουθεί κύκλους. Υπολογίζεται ότι, σε καιρό ειρήνης, η εξέλιξη ακολουθεί 30ετείς κύκλους. Έχοντας η κοινωνία αφομοιώσει την προστασία των μνημείων και το πάντρεμα του τουρισμού με την πόλη αξιοθέατο, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι ξεκινά ο κύκλος της λεγόμενης πράσινης αρχιτεκτονικής- τεχνολογίας. Στα καθ ημάς, στην προσπάθεια διαμόρφωσης μιας εθνικής πολιτικής για τον ενεργειακό σχεδιασμό, την αειφόρο ανάπτυξη και την εξοικονόμηση ενέργειας μέσω του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, ο ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ προτίθεται να συντονίσει δράσεις υποστήριξης-προώθησης μέτρων για την εφαρμογή της Οδηγίας 2002/91/ΕΚ για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα των κτηρίων και του Νόμου 3661/2008 με τον εισηγήσεις 16 17

6 εισηγήσεις οποίο ενσωματώθηκε η Οδηγία στην Ελληνική νομοθεσία, με τους ακόλουθους φορείς: 1. ΣΑΔΑΣ ΠΕΑ 2. ΤΕΕ 3. Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ 4. ΚΑΠΕ 5. ΕΠΑ Αττικής 6. Ελληνική Ένωση Αλουμινίου 7. Σύνδεσμος Κατασκευαστών Αλουμινίου (ΣΕΚΑ. 8. ΠΟΕΒΥ ( Έμποροι και βιοτέχνες υαλοπινάκων) 9. Άλλες ενώσεις αρχιτεκτόνων (UIA, UMAR, Τοπικοί Σύλλογοι) Ειδικότερα, η δράση περιλαμβάνει τα ακόλουθα: Διεξαγωγή διήμερης Ευρωπαϊκής Αρχιτεκτονικής Συνόδου στην Αθήνα (Athens Summit on Architecture and Energy), με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά-διεθνή δίκτυα αρχιτεκτονικής, με θέμα: «Ευρωπαϊκή Πολιτική και Αειφορία στον Αρχιτεκτονικό Σχεδιασμό κτηρίων και οικιστικών συνόλων». Δημιουργία ηλεκτρονικού Forum μέσω του οποίου θα πραγματοποιούνται συστηματικές δράσεις διάδοσης και προώθησης. Στη συνέχεια σκοπεύει να διαδώσει τη χρήση και εφαρμογή του σε αυτούς που ασκούν την αρχιτεκτονική και σχεδιάζουν στην Ελλάδα. Δρ Ευάγγελος Λυρούδιας Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ Πρόεδρος ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕ- ΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΟΝ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ «Κτισμένη Κληρονομιά στη νεότερη εποχή: παράδοση και μοντερνισμός» Έχουν ήδη συμπληρωθεί 30 χρόνια ώριμης αντιμετώπισης των προβλημάτων του ιστορικού χώρου. Η προστασία και ανάδειξη των μνημείων και συνόλων σε διάφορες κλίμακες διαμόρφωσε γενιές αρχιτεκτόνων ενώ παράλληλα οι διάφορες εκφάνσεις προς τη μίμηση, την ουδετερότητα αλλά και την οξεία αντίθεση, είχαν την ευκαιρία να αποτυπωθούν και αυτές. Και ενώ ο χάρτης του Άμστερνταμ και ο προγενέστερος αυτού χάρτης της Βενετίας καθόριζαν το πνεύμα της αντιμετώπισης του σχεδιασμού στον χώρο, ο οικολογικός σχεδιασμός, την ίδια ακριβώς εποχή, έκανε τα πρώτα του ερευνητικά βήματα. Ο οικολογικός σχεδιασμός βασίζεται στην οικολογική παιδεία και νοοτροπία δηλαδή στον απόλυτο σεβασμό του περιβάλλοντος. Είναι μια κατεύθυνση που οφείλουμε να εφαρμόζουμε τόσο στην κλίμακα του κτηρίου και της πόλης όσο και σε κλίμακα χωροταξικού σχεδιασμού. Με δεδομένο την ένταση των προβλημάτων ρύπανσης, έτσι όπως εμφανίστηκαν από το 1975 και μετά, αναπτύχθηκε προβληματισμός για τον τρόπο αντιμετώπισης των επιπτώσεων τους, επιστρατεύοντας και αξιοποιώντας τα κλιματολογικά χαρακτηριστικά, τον οικολογικό σχεδιασμό σε όλες τις κλίμακες και εν τέλει τους νόμους της φυσικής. Μέθοδοι που βέβαια ήταν γνωστές από παλιά και εφαρμόζονταν από τους μαστόρους τεχνίτες, είτε στις κατασκευές κτηρίων στα νησιά και τους ορεινούς οικισμούς, είτε ακόμα στον παραδοσιακό οικισμό της Μπάλας (νυν Ροδόπολης) των βοσκών και λατόμων στην Αττική. Ο οικισμός αυτός, για παράδειγμα, δημιουργήθηκε σε τοποθεσία όπου ο ήλιος έλιωνε τα χιόνια γρηγορότερα μετά από έντονη χιονόπτωση και το κριτήριο δημιουργίας του δεν ήταν η θέα αλλά ο προσανατολισμός και η γονιμότητα του εδάφους. Αυτές οι αξίες, είτε ως κριτήρια είτε ως άποψη, ατόνησαν και χάθηκαν προσωρινά μέσα στον χρόνο. Κατά την άποψη μας επανέρχονται από το 1975 και μετά, μέσα από την έννοια της αναζήτησης της οικολογικής γνώσης για τη δόμηση. Τότε ξεκίνησαν έρευνες για το κλίμα τον αστικό σχεδιασμό, την αντιμετώπιση της αστικής μόλυνσης, ενώ παράλληλα σε όλη την Ευρώπη ανθούσε, σαν «οικονομική επιχειρησιακή επιλογή», η επένδυση στην αποκατάσταση και ανάδειξη της αρχιτεκτονικής παραδοσιακής κληρονομιάς. Χωρίς να παραβλέπει κανείς την δυνατότητα της αποκατάστασης και της διατήρησης των παραδοσιακών μνημείων και συνόλων, με βάση τις αρχές της οικολογικής δόμησης, θεωρούμε ότι από τα σημερινά δεδομένα προκύπτει η αρχή μιας νέας τριακονταετίας, όπου το βάρος αλλά και οι επενδύσεις θα στηρίζονται στην οικολογική δόμηση. Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς την σύνδεση της οικονομίας με τον σχεδιασμό μέσω της έννοιας της βίο- οικονομίας. Παρά το γεγονός ότι η βιο-οικονομία σαν ένα σύνολο δραστηριοτήτων που σχετίζεται με την επινόηση, την ανάπτυξη, την παραγωγή, τη χρήση βιολογικών προϊόντων και διαδικασιών, παραμένει ακόμη σχετικά περιορισμένο αντικείμενο. Αναμένεται όμως να αναπτυχθεί ραγδαία στο μέλλον και να επηρεάσει σημαντικά την οικονομία και την κοινωνία βελτιώνοντας την υγεία, την διατροφή, την ενεργειακή απόδοση, το περιβάλλον, την βιομηχανική παραγωγή, την αειφορία και εν τέλει την ευζωία. Κάτω από αυτόν τον τίτλο (βιο-οικονομία, πράσινη οικονομία κ.λπ.), παράγεται δράση στο εξωτερικό, παράγεται προβληματισμός, ερευνητικά προγράμματα, κινητοποιούνται μικρές μεσαίες επιχειρήσεις, γύρω από αυτόν τον τομέα, άρα κινητοποιούνται οι δυνάμεις του σχεδιασμού, που εμείς οι αρχιτέκτονες τους εκπροσωπούμε σε όλες τις κατευθύνσεις. Χωρίς να διεκδικούμε από άλλους να πάρουμε «κομμάτι», οι αρχιτέκτονες είναι ο κατεξοχήν κλάδος που «συνθέτει», σε συνεργασία με όλους τους άλλους, που εμβαθύνουν, σε όλες τις κλίμακες, από το ντιζάιν, το κτήριο, την πόλη, την χωροταξία, την αναπτυξιακή πολιτική. Ο ακριβής τίτλος που χρησιμοποιείται στην Ευρώπη είναι «bio economy». Τη διαδικασία της πράσινης αρχιτεκτονικής, το λεγόμενο «green building», παρά το γεγονός ότι είναι ελληνικός τίτλος και τον ασπαζόμαστε, περιλαμβάνει τομείς που κατά 90% γνωρίζουμε παραδοσιακά από τους παππούδες μας. Ξεκινάμε από τον προσανατολισμό, πάμε μετά στην σχέση κενών και πλήρων, πάμε στα υλικά, πάμε στον αερισμό-εξαερισμό και συνθήκες υγιεινής και ο διάλογος με τα στοιχεία της φύσης συνεχίζεται. Δηλαδή, αντίσταση απέναντι στον αέρα, αντίσταση απέναντι στον σεισμό, υδροσυλλογή για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε και να διαχειριστούμε ορθολογικά το νερό και αμέσως μετά εισέρχεται σήμερα πια η υψηλή τεχνολογία. Η υψηλή τεχνολογία δηλαδή, στους τρείς τομείς που αναφερθήκαμε πριν: Εάν τα παράθυρα θα είναι καλής ποιότητας ώστε να μην έχουν απώλειες θερμότητας, αν τα τζάμια μας είναι καλής ποιότητας έτσι ώστε το κτήριο να μην γίνεται «θερμοκήπιο», αλλά να μην κατασκευάσουμε, επίσης, μικρά ανοίγματα, που θα έχουν επίπτωση στην ψυχική μας διάθεση, ζώντας μέσα σε ένα σκοτεινό περιβάλλον, όπου θα αναγκαστείς να ανάβεις τα φώτα, άρα θα υπερκαταναλώνεις. Ο στόχος της ελαχιστοποίησης των εκπομπών αποτελεί στρατηγική αρχιτεκτονική επιλογή. Στο σημείο αυτό γεννάται το νέο κεφάλαιο της προσαρμογής της υψηλής τεχνολογίας των βιοκλιματικών, φωτοβολταϊκών και άλλων στοιχείων στον ιστορικό, παραδοσιακό- μνημειακό χώρο. Απαιτείται ελαχιστοποίηση της χρήσης πετρελαίου στην θέρμανση και στην άντληση, ορθολογική χρήση των συσκευών δηλαδή προσαρμογή του τρόπου διαβίωσής μας έτσι ώστε να μην προκύπτει σπατάλη. Ακόμη και το νερό: επιβάλλεται να φτάσουμε σε ακραίες περιπτώσεις, όπου χωρίζουμε τον νερό σε «γκρίζο» και καθαρό, με διαφορετικές επεξεργασίες, όπου το «γκρίζο» νερό το χρησιμοποιούμε για πότισμα κ.λπ. Ένα παράδειγμα είναι η Ιαπωνία, που οι άνθρωποι πλένουν τα χέρια τους και το νερό από τον νιπτήρα πηγαίνει στο καζανάκι της λεκάνης, άρα γίνεται η εξοικονόμηση νερού που απαιτούν οι ακραίες συνθήκες. Αυτό είναι μια συγκεκριμένη νοοτροπία που υιοθετείται σε αρκετές περιπτώσεις. Όταν μιλάμε όμως για υψηλή τεχνολογία, αναφερόμαστε και στην χρήση φωτοβολταϊκών που επιδοτείται και το ερώτημα είναι εάν χωρίς την επιδότηση, αυτή η επένδυση μπορεί να αποσβεστεί. Μπαίνουμε συνεπώς σε αυτόν τον κύκλο της νέας τριακονταετίας, που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε αναζήτηση νέων ενεργειακών μορφών. Είναι ένα τελικό στάδιο αντίδρασης της κοινωνίας στην υπερκατανάλωση, για να παρατείνει την ύπαρξη της με ασφάλεια και να μην αναγκαστεί να φτάσει πιο γρήγορα, από ότι προορίζεται να συμβεί, στην ατομική ενέργεια. Με αυτόν τον τρόπο, σαν αναπτυγμένος κόσμος, προσπαθούμε να περιορίζουμε την κατανάλωση της ενέργειας. Και χτίζουμε οικολογικά. Στο κτήριο, σήμερα, θα τοποθετηθούν φωτοβολταϊκά συστήματα, ηλιακά συστήματα π.χ. θερμοσίφωνες, θα φυτέψουμε τα δώματα, θα προσθέσουμε οικιακές ανεμογεννήτριες, περσίδες και σκίαστρα, ενεργειακούς υαλοπίνακες, άριστης ποιότητας παράθυρα, γεωθερμία και εκτός από αυτά θα αξιοποιήσουμε και τα πλεονεκτήματα του προσανατολισμού, των χρωμάτων και των υλικών. Αυτό θα είναι ο οικολογικός σχεδιασμός του μέλλοντος και θα πρέπει να γίνει αυστηρά από εξειδικευμένους επαγγελματίες. Η επέκταση των παραπάνω στον ιστορικό χώρο αποτελεί θεμελιώδες αντικείμενο για τους αρχιτέκτονες. Έχουμε αρκετές πλέον ειδικότητες. Στην Ελλάδα, έχουμε 8 αρχιτεκτονικές σχολές, σχολές μηχανολόγων, τεχνολόγων και θα πρέπει γρήγορα, με συντονισμένες κινήσεις, το κράτος, το επιμελητήριο με τη συνεργασία αρμοδίων φορέων που έχουν τη δυνατότητα να «διαβάσουν» το μέλλον, να εξασφαλίσουν ρόλους οριζοντίως και καθέτως (οριζοντίως εννοούμε τους πολιτικούς μηχανικούς, αρχιτέκτονες, τοπογράφους, εμπλεκόμενους στο ανώτατο επίπεδο της παραγωγής της οικοδομής και καθέτως από τον μηχανικό, τον αρχιμηχανικό, μέχρι τον τελευταίο εργάτη), ώστε όλοι οι εμπλεκόμενοι να έχουν την ειδικότητα και την εξειδίκευση που θα εξασφαλίζει την βέλτιστη αξιοποίηση όλων αυτών των πραγμάτων που θα κυριαρχήσουν στην ζωή μας στο μέλλον. Εάν αυτό δεν γίνει, θα σπαταλήσουμε πόρους, χρήματα και είναι κρίμα. Εάν μια οικοδομή την σφραγίζουμε πλήρως για να μην έχουμε θερμικές απώλειες, θα καταλήξουμε στο να έχουμε μια επικίνδυνη για την υγεία μας οικοδομή. Κι έχει συμβεί αυτό στην Γερμανία. Γερμανός σφράγισε την οικία του ερμητικά και πέθανε από έλλειψη οξυγόνου. Ας μη θυμηθούμε και τους πρόσφατους θανάτους σε ελληνικά ξενοδοχεία λόγω μη εξαερισμού. Ηθικό συμπέρασμα: Παν μέτρον άριστον. Ευχαριστώ για τη προσοχή σας. Βιβλιογραφία: Περιοδικό ECOTEC, Τεύχος 50, Νοέμβριος Βιο-οικονομία και Αρχιτεκτονική, Περιοδικό ΤΕΧΝΙΚΑ, Μάρτιος εισηγήσεις 18 19

7 Θέμα: «Ψήφισμα Συντονιστικού ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ για τα επαγγελματικά δικαιώματα (Καβάλα 27/06/2009)» Αγαπητοί συνάδελφοι, Προς την Υπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής κα Τίνα Μπιρμπίλη Η σημασία της Φιλοσοφίας στην Αρχιτεκτονική Εκπαίδευση Βασιλική Πετρίδου, Ηλίας Κωνσταντόπουλος, Παναγιώτης Πάγκαλος, Οργανωτική Επιτροπή Συνεδρίου συνέδριο περιφέρεια 20 Σας ενημερώνουμε ότι το Ψήφισμα Απόφαση του Συντονιστικού που έγινε στην Καβάλα και αφορά τα επαγγελματικά δικαιώματα, το οποίο και σας επισυνάπτουμε, έγινε αποδεκτό και ψηφίστηκε στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΑΔΑΣ Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων στις Προτείνουμε στο Συντονιστικό που πρόκειται να γίνει στο Λουτράκι Νοεμβρίου 2009, να συζητηθούν και να αποφασιστούν οι επόμενες ενέργειές μας. ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟ ΔΣ ΤΟΥ ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ την συγκρότηση σε σώμα του νέου Διοικητικού Συμβουλίου στον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Ν. Μαγνησίας και στο Τμήμα Λευκάδας έστειλε την παρακάτω επιστολή. Αγαπητοί συνάδελφοι, Με την ευκαιρία της συγκρότησης του ΔΣ του Συλλόγου σας και της ανάληψης των καθηκόντων σας, ευχόμαστε κάθε επιτυχία στο έργο σας. Το ΔΣ του ΣΑΔΑΣ-Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων εκτιμά πως στις σημερινές συνθήκες με τις μεταβολές που συντελούνται και επίκεινται, είναι απαραίτητη η συνεργασία για την επίλυση προβλημάτων του κλάδου. Είμαστε πρόθυμοι και έτοιμοι για τη στενότερη δυνατή συνεργασία μαζί σας. διεθνή Αξιότιμη κυρία Υπουργέ, Ο ΣΑΔΑΣ Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων, μέλος του Συμβουλίου Αρχιτεκτόνων Ευρώπης (Architect s Council of Europe ACE) σας κοινοποιεί την Διακήρυξη του ACE προς τους Αρχηγούς των Κρατών αναφορικά με τη Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης για το Κλίμα. Σας παρακαλούμε να λάβετε υπόψη σας τη Διακήρυξη κατά την εκπροσώπηση της χώρας μας στην προαναφερθείσα Σύνοδο. Η Διακήρυξη αυτή διαμορφώθηκε στη Γενική Συνέλευση των οργανώσεων-μελών του ACE στις 21 και 22 Νοεμβρίου 2009 στις Βρυξέλλες, στην οποία παρέσθη, πέραν της υπόλοιπης αντιπροσωπείας της Ελλάδας, και ο Πρόεδρος του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ, Δρ. Ευάγγελος Λυρούδιας. Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων. Με τη συμπλήρωση δέκα ετών λειτουργίας του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών, και με αφορμή την επέτειο σαράντα ετών από τον θάνατο του Παναγιώτη Μιχελή, διοργανώθηκε Συνέδριο με θέμα «Η σημασία της Φιλοσοφίας στην Αρχιτεκτονική Εκπαίδευση», στο Συνεδριακό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών, μεταξύ 9 και 11 Οκτωβρίου Χορηγός της εκδήλωσης ήταν το Ίδρυμα «Παναγιώτη και Έφης Μιχελή», οι σκοποί του οποίου από δεκαετίες είναι προσανατολισμένοι στην εδραίωση και εξέλιξη της θεωρητικής έρευνας στην αρχιτεκτονική. Oι παραπομπές στη φιλοσοφική σκέψη κατά τη διαδικασία της αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης και πρακτικής παρουσιάζουν σήμερα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Όχι μόνον αναφέρονται οι αρχιτέκτονες στα κείμενα τους σε μεγάλα φιλοσοφικά ρεύματα και θεωρητικές αναζητήσεις όπως η φαινομενολογία, ο υπαρξισμός, η αναλυτική φιλοσοφία, ο στρουκτουραλισμός και η αποδόμηση, αλλά ενίοτε συνδιαλέγονται ενεργά και με φιλοσόφους, όπως στην περίπτωση των Eisenman, Tschumi, Nouvel, με τους Derrida, Baudrillard κ.ά. Η επιθυμία να παρουσιαστούν οι προσπάθειες ανίχνευσης αυτών των αμφίδρομων σχέσεων σ ένα συνέδριο, αν και αρχικά αντιμετωπίστηκε με επιφύλαξη, στη συνέχεια έγινε αποδεκτή από την ελληνική και όχι μόνον επιστημονική κοινότητα, πολύ θετικά. Στις προτάσεις συμμετοχών αναδείχθηκε το εύρος της ενασχόλησης και ο πλουραλισμός των θέσεων: συμφωνία, σύγκλιση, ταύτιση, αντίθεση ή ακόμη και αντιπαράθεση διαφορετικών απόψεων συνέθεσαν ένα πολύ πλούσιο τάπητα ιδεών, οι οποίες αναπτύχθηκαν στην τριήμερη αυτή συνάντηση στην Πάτρα. H συνεχής θεωρητική ανησυχία και η φιλοσοφική διερώτηση του αρχιτέκτονα όπως και η παρουσία φιλοσόφων σε προγράμματα σπουδών αρχιτεκτονικών σχολών, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, αποτέλεσαν το έναυσμα για τη διοργάνωση του Συνεδρίου. Κύριος στόχος μας ήταν η διερεύνηση της ένταξης της φιλοσοφίας ως γνωστικού αντικειμένου στην εκπαίδευση των Αρχιτεκτόνων. Βασικά ερωτήματα, τα οποία αποτέλεσαν τον κεντρικό άξονα της θεματολογίας του συνεδρίου, ήταν εάν η συμμετοχή της φιλοσοφίας στην εκπαίδευση των αρχιτεκτόνων μπορεί να λειτουργήσει ως αρωγός στην εξέλιξη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής και εάν θεωρείται απαραίτητη σήμερα για τον αρχιτέκτονα η παρουσία της φιλοσοφίας στην αναζήτηση της μορφής, στους τρόπους κατοίκησης, στις αναλύσεις του χώρου και των ιδεολογικών μετασχηματισμών του. Στο Συνέδριο παρουσιάστηκαν 69 εισηγήσεις με ομιλητές από όλα τα Πανεπιστημιακά Τμήματα Αρχιτεκτονικής της Ελλάδας και από Τμήματα Φιλοσοφίας ενώ προσεκλήθησαν επίσης να αναπτύξουν τις θέσεις τους για τη σημασία της διδασκαλίας της φιλοσοφίας στα προγράμματα των αρχιτεκτονικών σχολών οι καθηγητές φιλοσοφίας Αριστοφάνης Κουτούγκος, Αριστείδης Μπαλτάς και Γιώργος Ξηροπαϊδης (ΕΜΠ), Jeffery Malpas (Πανεπιστήμιο της Τασμανίας), Chris Younes (Σχολή Αρχιτεκτονικής La Villette, Παρίσι), Stefano Catucci (Πανεπιστήμιο La Sapienza, Ρώμη), και οι αρχιτέκτονες Pippo Ciorra (Αρχιτεκτονική Σχολή Ascoli, Camerino), Γιάννης Τσιώμης (EHESS, Παρίσι), Andrew Ballantyne (Πανεπιστήμιο Newcastle), Σάββας Κονταράτος (ΑΣΚΤ) και Δημήτρης Φατούρος (ΑΠΘ). Η απόφαση για ένα συνέδριο με τέτοια θεματολογία ήταν ένα τόλμημα, το οποίο όμως φαίνεται ότι βρίσκεται στην καρδιά του σύγχρονου προβληματισμού και αφορά και στη γενικότερη σχέση ανάμεσα στη φιλοσο- φία και την αρχιτεκτονική. Πράγματι, η συγκεκριμένη προσπάθεια αγκαλιάστηκε από την ευρεία συμμετοχή του κοινού που έφθασε συνολικά περί τις 500 εγγραφές, με σταθερή την παρουσία μεγάλου αριθμού φοιτητών και αρχιτεκτόνων κατά τη διάρκεια και των τριών ημερών, παρότι είναι η πρώτη φορά που οργανώνεται ένα συνέδριο στην Ελλάδα με τη συ-γκεκριμένη θεματική. Το Συνέδριο επίσης προκάλεσε το θερμό ενδιαφέρον πανεπιστημιακών σχολών και οργανισμών στο εξωτερικό όπως του Δικτύου «Philosophy, Architecture, Urban» (Παρίσι), της «International Society for the Philosophy of Architecture» (Newcastle) και της «Bartlett School of Architecture» (University College London). Για τους σκοπούς του Συνεδρίου εκδόθηκε ένα δίγλωσσο τεύχος περιλήψεων των εισηγήσεων (ελληνικά και αγγλικά), το οποίο εξαντλήθηκε άμεσα. Πιστεύουμε ότι οι ομιλίες και οι συζητήσεις που διεξήχθησαν αποτελούν έναν χρήσιμο οδηγό για τη σχέση φιλοσοφίας και αρχιτεκτονικής και γι αυτόν τον λόγο θα προχωρήσουμε άμεσα στην έκδοση των Πρακτικών του Συνεδρίου, στην οποία θα παρουσιασθεί το εύρος και η πολλαπλότητα του φιλοσοφικού αναστοχασμού στην εκπαίδευση των αρχιτεκτόνων, ούτως ώστε τα όποια συμπεράσματά του να αποτελέσουν μία πρώτη πηγή αναφορών για μελλοντικούς προβληματισμούς. Τέλος, από το βήμα αυτό θέλουμε να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας σε όσους βοήθησαν στην επιτυχημένη διεξαγωγή του Συνεδρίου, κυρίως προς το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος Παναγιώτη και Έφης Μιχελή και τον πρόεδρο του, καθηγητή κ. Διονύση Ζήβα, για την αμέριστη συμπαράστασή τους. 20 ε π ί κ α ι ρ α ε π ί κ α ι ρ α 21

8 έκθεση Α. και Γ. Βαρουδάκης. Μια νέα «οπτική» της ελληνικής περιφέρειας Αμαλία Κωτσάκη, Δρ αρχιτέκτων, επίκ. καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής Σχολής Χανίων φές και δύσκαμπτο αρχιτεκτονικό γίγνεσθαι της ελληνικής περιφέρειας», γράφει η Αμαλία Κωτσάκη, αρχιτέκτων, επίκουρη καθηγήτρια της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου Κρήτης στον κατάλογο που κυκλοφόρησε στο πλαίσιο της έκθεσης και περιλαμβάνει πλού- προκάλεσαν αυτή την ελπιδοφόρα εξαίρεση. Η αποφυγή της προκατάληψης που συνήθως συνοδεύει την οπτική της «περιφέρειας» ίσως να αποτελεί πειστική απάντηση. Στην πρώτη δεκαετία του 21ου αι., σε μια εποχή κρίσιμων και ταχύτατων αλλαγών, αυτή ακριβώς η οπτι- Από τις 15 Δεκεμβρίου 2009 το Μουσείο Μπενάκη φιλοξένησε έκθεση (διοργάνωση ΕΙΑ) με το έργο των Χανιωτών αρχιτεκτόνων Αριστομένη και Γιώργου Βαρουδάκη. Είναι η πρώτη φορά που ανοίγει τις πόρτες του για να φιλοξενήσει έκθεση συναδέλφων από την ελληνική περιφέρεια, επιλογή εξαιρετικά τιμητική γι αυτούς αλλά και γενικότερα για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική παραγωγή στην Κρήτη, όπου από ότι φαίνεται πνέει άνεμος δημιουργικός και ελπιδοφόρος. Οι Αριστομένης και Γιώργος Βαρουδάκης, με σπουδές στις ΗΠΑ και τη Δανία αντίστοιχα, ζουν και εργάζονται στα Χανιά. Το φυσικό τοπίο, η ιστορία και ο πολιτισμός του γενέθλιου τόπου τους, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξελικτική τους πορεία. Με πρόθεση πάντα τη διατήρηση στα έργα τους των ιδιαίτερων παραδοσιακών αξιών, υιοθετούν έναν δικό τους σύγχρονο τρόπο σχεδιασμού. Η αρχιτεκτονική μορφή και η δομή των κατοικιών τους αποτυπώνουν αυτή την άμεση σχέση με τον τόπο, συμβάλλοντας στην ποιοτική του ανασύσταση. Με τη δημιουργία αναγνωρίσιμων πλέον αρχιτεκτονικών στοιχείων, όπως οι περίτεχνες ξύλινες στέγες, οι επιμήκεις έντονοι άξονες με κατανομή λειτουργιών γύρω από αυτούς και παράλληλα με αυτούς, οι κοινοί χώροι για όλη την οικογένεια και οι υπερυψωμένοι ιδιωτικοί προστατευμένοι χώροι με ελαφρά διαχωριστικά (claustrat) που αντικαθιστούν τους συνήθεις τοίχους, οι εντυπωσιακές λιθοδομές, οι λεπτομέρειες από ανοξείδωτο χάλυβα, οι απαλοί χρωματισμοί, τα αίθρια και οι αυλές σε άμεση επαφή με το φυσικό έδαφος, συνθέτουν χώρους μοναδικούς. Προδιαγράφοντας με αυτό τον τρόπο συνθήκες ιδιαίτερης καθημερινότητας, στοχεύουν στο να ανταποκρίνονται κάθε φορά στα βιώματα, τις ιδιαιτερότητες και τις επιθυμίες των ιδιοκτητών-χρηστών που επιλέγουν, επενδύουν και ζουν τη «διαχρονική» αρχιτεκτονική τους. Εξάλλου, ενδιαφέρουσα έως και ρηξικέλευθη είναι η άποψη που ο Α. Βαρουδάκης, αναπλ. καθηγητής στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου Κρήτης όπου διδάσκει το μάθημα του Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού, απερίφραστα διατυπώνει: «κάθε τάση όπως αυτή εκφράζεται στις μικρές κλίμακες σχεδιασμού συχνά αμβλύνει τις αισθητικές αποτιμήσεις και εν προκειμένω ο κατά τεκμήριο αμφιλεγόμενος εκλεκτικισμός όπως εκφράστηκε στη μικρή κλίμακα της κατοικίας υπαγορεύει ήπιες αποτιμήσεις». «Απελευθέρωση από κώδικες, αγκυλώσεις και κοινές παραδοχές είναι η έννοια που διατρέχει κάθε έκφρασή του έργου τους, συμβολή εξόχως σημαντική στο κατά τεκμήριο εσωστρε- σιο εικονογραφικό υλικό και κείμενα των Α. Κωτσάκη, Γ. Τζιρτζιλάκη και Δ. Φιλιππίδη. Η έκθεση (επιμέλεια: Άννα Σκιαδά, αρχιτέκτων) προσπάθησε να σκιαγραφήσει τη φυσιογνωμία των δύο αρχιτεκτόνων μέσα από 12 έργα μικρής κλίμακας, κυρίως κατοικίες και ξενοδοχεία. Επίσης μια χρονολογική αποτύπωση σχεδίων και φωτογραφιών σε οκτώ πίνακες προσέφερε τη δυνατότητα ευρύτερης και συγχρόνως γρήγορης ανάγνωσης μεγάλου μέρους του έργου του Γραφείου Βαρουδάκη. Την έκθεση συμπλήρωσαν φωτογραφίες μεγάλων διαστάσεων, προπλάσματα, πρωτότυπα σχέδια και μία ταινία 15 λεπτών, όπου το βάρος έχει δοθεί συντελεστές παραγωγής του έργου τους πελάτες και τεχνίτες από τα Χανιά. «Οι Α. και Γ. Βαρουδάκης κατάφεραν να αρθρώσουν συγκροτημένο αρχιτεκτονικό λόγο σε μια κάθε άλλο παρά πρόσφορη εποχή. Το αρχιτεκτονικό τους έργο εικονογραφεί τη θετική πλευρά του κληροδοτήματος του μεταμοντέρνου στη νεοελληνική αρχιτεκτονική αποδεικνύοντας ότι και μέσα σε συνθήκες μη πρόσφορες μπορεί να παραχθεί έργο ποιοτικό βασισμένο στην ικανότητα των δημιουργών του. Με ενδιαφέρον ας περιμένουμε τη συνέχεια» αναφέρεται στον κατάλογο. Θα ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον να αναζητηθούν τα αίτια που κή της «περιφέρειας» οφείλει να βρίσκεται σε αδιάλειπτη διαπραγμάτευση. Μέσα από αυτή την προσέγγιση θα μπορούσε πιθανώς να αποτελέσει μοχλό για την αναζωογόνηση της αρχιτεκτονικής. Το έργο των αδελφών Βαρουδάκη κλυδωνίζοντας τις βεβαιότητες, σπείροντας την αμφισβήτηση και αποπνέοντας μια αισιόδοξη προοπτική σε καιρούς που τόσο τη χρειαζόμαστε ας αποτελέσει το έναυσμα για παραπέρα αναζητήσεις στο πεδίο αυτό. Η εκδήλωση με θέμα «Η αρχιτεκτονική στην ελληνική περιφέρεια: Περιορισμοί και δυνατότητες» που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της έκθεσης στο Αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη στις 8 Ιανουαρίου 2010 με ομιλητές: τους αρχιτέκτονες Δ. Αντωνακάκη, Α. Κωτσάκη, Ρ. Σακελλαρίδου και συντονιστή τον Ν. Κωνσταντάρα, διευθ. σύνταξης εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ας αποτελέσει την αρχή ενός επιβεβλημένου πλέον διαλόγου. Οι νεοσύστατες Αρχιτεκτονικές Σχολές στην ελληνική περιφέρεια ίσως είναι οι καταλληλότερες για να επωμισθούν τη γόνιμη εξέλιξή του. 22 ε π ί κ α ι ρ α ε π ί κ α ι ρ α 23

9 σχόλιο Αχρηστεκτονική*: Παράδοξο ιδεολόγημα υπέρ της αγοραίας δημιουργίας Αριστοτέλης Δημητρακόπουλος, αρχιτέκτων, MΑrch Yale Un Ας σκίσουμε λοιπόν τα προοπτικά του Antonio Sant Elia από τα βιβλία αρχιτεκτονικής, ας χύσουμε καυτό λάδι στις απεικονίσεις φανταστικών χώρων του Lebbeus Woods, ας σβήσουμε τα στιγμιότυπα των Manhattan Transcripts του Tschumi, τα σχέδια των σπιτιών I-X του Eisenman, τη μάσκα της μέδουσας του John Hejduk, τις μεσσιανικές πολεοδομικές προτάσεις του Le Corbusier, τις προτάσεις των Archigram, τα κολάζ των Superstudio, τις οραματικές αποτυπώσεις του Yona Friedman, ακόμη και τα προοπτικά του Piranesi, ή τόσα άλλα. Όλα αυτά δεν είχαν ανάθεση από πελάτη, άρα κανένα περιθώριο αποδοχής από μια ευυπόλυπτη αρχιτεκτονική κάστα, και σύμφωνα με τα πλέον διαδεδομένα κριτήρια, κανένα δικαίωμα ένταξης σε νεοελληνική έκθεση αρχιτεκτονικής. Εν μέσω «κρίσης» (οιασδήποτε), ή και χωρίς αυτήν, ισχυροποιούνται και εντείνονται φαινόμενα απαξίωσης της σχεδιαστικής έρευνας, της δημιουργικής πρωτοβουλίας, αποκλείοντάς την συστηματικά από τις αρχιτεκτονικές εκθέσεις: ακούμε ολοένα και βροντερότερα, πως το κτισμένο έργο μετρά πρώτιστα, η ανάθεση αποτελεί προϋπόθεση. Υπό το πρίσμα αυτό, τα «άλλα» δημιουργήματα, θεωρούνται άκυρα και κάθε λόγος περί του άκτιστου, περισσεύων. Ίσως ο αποκλεισμός αυτός αποτελεί άστοχο μέτρο προς αποφυγήν του «γραφικού»-χαρακτηρισμού που στιγματίζει, κατά περιστάσεις αυτοδικαίως, τις προαιρέσεις και τη δημόσια εικόνα αρχιτεκτονικών ομάδων. Ας ξεχάσουμε περαιτέρω λοιπόν τις αμέτρητες «φυλλάδες» που παρουσιάζουν ακόμη και την υλοποιημένη κατοικία Farnsworτh του Mies, αφού γνωρίζουμε ότι η σχέση του «μελετητή» με την ερωμένη-πελάτη αφορούσε αποκλειστικά την «λευκή» ανάθεση και ολοκλήρωση του γυάλινου κτηρίου που ο αρχιτέκτονας ούτως ή άλλως ήθελε να μελετήσει και να κατασκευάσει, ακόμη και αν αυτό βρισκόταν σε ζώνη υπερχείλισης ποταμού στο παγωμένο Illinois. Ας το σβήσουμε από τη μνήμη μας αυτό το «μη-πράσινο» κτίσμα, ειδικά όταν ξέρουμε ότι η προδομένη και εγκαταλελειμένη ιδιοκτήτρια-ερωμένη (ο περίφημος χρήστης), με το πέρας του πανάκριβου έργου μήνυσε και εκδίωξε δικαστικά τον αρχιτέκτονα εραστή λόγω της προβληματικής μελέτης του και της απαράδεκτης κατασκευής, η οποία, ανάμεσα σε άλλα, πλημμυρίζει... κι όμως, οι λάτρεις των «υλοποιημένων αναθέσεων» περιωπής, και του κρίσιμου ρόλου του «χρήστη», υμνούν το έργο. Μήπως γενικότερα πολιτισμός παράγεται αποκλειστικά μέσω... μισθωμένων αναθέσεων και εμπεριστατωμένων εξαγορών; Ο αείμνηστος και μοναχικός Παπαδιαμάντης όταν συνέγραφε διηγήματα σε διάσπαρτα φύλλα υπό το φώς κερίων, είχε σχετική ανάθεση και ημερομηνία παράδοσης; Ο Van Gogh όταν ζωγράφιζε συνήθεις τουλίπες, ενεργούσε βάσει συμβολαίων παροχής υπηρεσιών; Ο Μίκης Θεοδωράκης όταν σημείωνε νότες συνθέτοντας μνημεία τέχνης, έγκλειστος, είχε... σύμβαση έργου; Ο νοσούντας Καζαντζάκης όταν επανέγραφε την Οδύσσεια είχε το «deadline» κάποιας εορταστικής έκδοσης; Ο Victor Hugo συνέγραφε εν αναμονεί κάποιας «press conference»; Μήπως σύμφωνα με τα παραπάνω οφείλουμε να αφαιρέσουμε από την εργογραφία τους οτιδήποτε δεν έγινε έναντι πληρωμής και βάσει ρητής έγγραφης οδηγίας ή αποδείξιμης προσταγής (έναντι αργυρίων); Τόσες «θεσμοθετημένες» διαδικασίες αποκόπτουν τους αρχιτέκτονες από τις διαδικασίες ανάθεσης έργων, αγνοούν επιδεικτικά τους νέους συνάδελφους και αποκλείουν οιαδήποτε ευκαιρία επιρροής. Ταυτόχρονα οι διαδικασίες αυτές μας υποδεικνύουν ότι η αρχιτεκτονική είναι κάτι δυσυπόστατο και θολό, η αισθητική ποιότητα κάτι εντελώς απροσδιόριστο και ο αρχιτέκτονας αναλώσιμος ή και περιττός. Διαδικασίες έκδοσης αδειών, ανάθεσης μελετοκατασκευών, παραχωρήσεων, συμπράξεων προσυπογράφουν ότι η «ευθύνη του έργου» είναι και μπορεί να είναι μόνο επιχειρηματική βάσει νομικών συμβάσεων, ασφαλιστικών συμφωνιών, και επενδυτικών δεσμεύσεων ενώ ο αρ-χιτέκτονας, ή μάλλον ο φερόμενος ως μελετητής, ανεξαρτήτως ακαδημαϊκής κατάρτισης, μια αναστρέψιμη επιλογή του εργολήπτη-επιχειρηματία, επιλογή και αντίστοιχη ιδιωτική συμφωνία που δεν αφορά τον αναθέτοντα, δεν αφορά κανένα. Άλλωστε μη ξεχνάμε, η υλοποίηση ενός κτηριακού έργου μέσου βεληνεκούς εννέχει κεφάλαια (δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ) που ξεπερνούν εύκολα και την αξία πώλησης ενός ζωγραφικού αριστουργήματος αποθανόντος καλλιτέχνη. Οι πάμπολοι εμπλεκόμενοι του έργου, εργολάβοι, πολιτευτές, προμηθευτές, αντιπρόσωποι, δανειστές, ασφαλιστές, νομοδιδάσκαλοι, προστάτες, στρέφονται περί της μεταπρατικής διαδικασίας, ενώ ο αρχιτέκτονας παραμένει εκ πεποιθήσεως ο αφελής που πρωτίστως ενδιαφέρεται για τις γραμμές του έστω και αν αυτές για άλλους μεταφράζονται απλώς σε επιμέρους συμφωνίες-εργολαβίες πολλών αργυρίων. Ας συνεχίσουν λοιπόν οι φορείς της αρχιτεκτονικής να επιμένουν στην ανάθεση ως πρώτιστο και αποκλειστικό κίνητρο δημιουργίας, ως λίκνο πολιτισμού, και ας αποκλείσουν κάθε άλλη δημιουργική διαδικασία ως άλογο ερασιτεχνισμό, ως ατυχή ένδειξη αυτισμού σε μια εποχή «αναπτυξιακής» απενοχοποίησης. Αντιστοίχως ας πράξουν και άλλοι δημιουργικοί φορείς, και στην επόμενη έκδοση του Άξιον Εστί του Ελύτη, ας σφραγιστεί το εξώφυλλο: «έργον άνευ αναθέσεως» δεν ζητήθηκε ποτέ από κανένα. Στην έκδοση του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού, ας μπεί αυτοκόλλητο επισημαίνοντας «Ερασιτεχνική λογοτεχνική απόπειρα». Από τα λογοτεχνικά έργα, ας προβάλλουμε μόνο τα μισθωμένα συγγράμματα, όπως ομιλίες και ανακοινώσεις ανεπαρκών πολιτικών ή εργαλεία προπαγάνδας. Και από τα έργα ζωγραφικής, ας κρατήσουμε μόνο τα πληρωμένα πορτραίτα ευυπόλυπτων ευγενών και αριστοκρατών, αγνοώντας οιεσδήποτε άλλες καλλιτεχνικές ανησυχίες. Μήπως άλλωστε δύναται να υφίσταται προβληματισμός πέρα από τη σφαίρα του αμοιβόμενου; Ίσως είναι οι αξιωματούχοι-κρίνοντες πεπεισμένοι πως ο σύγχρονος «επαγγελματισμός» και ο εκφραστικός αυθορμητισμός συνάδουν ή μήπως ταυτίζονται; Πώς είναι αδύνατο να συγγρούονται οι έννοιες του πολιτισμού και του επαγγελματισμού; Ίσως απλά αναπαράγεται θεσμικά η συνήθης άρνηση υπερώριμων έγκριτων νεοελλήνων να αποδεχτούν ή να προβάλλουν οτιδήποτε δεν αφορά τους ίδιους ή τα όσα έτυχε να γνωρίσουν; Φυσικά θα ήταν καταπληκτικό να απολαμβάνει κανείς πλήθος επαγγελματικότατων αναθέσεων δομώντας όσα σχεδιάζει, όμως η συνθετότητα των διαδικασιών και ο κεφαλαιακός όγκος που προϋποτίθεται, πέρα από το ζήτημα παιδείας των κεφαλαιούχων και του επιπέδου των θεσμών, μας αποδεικνύει ότι δε μπορούμε να «υπάρχουμε» μέσα στο πλαίσιο αφέλειας το οποίο θα επιθυμούσαμε... όσο και αν θα το θέλαμε. Δεν είναι προφανές όμως ότι οφείλει να ακυρωθεί η έννοια της πολιτισμικής δημιουργίας λόγω του κοινωνικοπολιτικού «άγονου» που μας επιβάλλεται ή λόγω μιας ενδεχόμενης οικονομικής κατάπτωσης. Ίσως η απάντηση αν πολιτισμός παράγεται από την έγκριτη κοινωνία, ή από τον «υπόκοσμο», να μην είναι προφανής. Παρεπιπτόντως,... οι «άθλιοι» των Παρισίων μνημονεύονται... οι έγκριτοι, έσονται έσχατοι. * H λατρεμένη μας «ά-χρηστη» αρχιτεκτονική Διαγράμματα: Τάκης Ζενέτος, La Ville Suspendue, ε π ί κ α ι ρ α ε π ί κ α ι ρ α 25

10 αφιέρωµα Κατοικία: Διαγράμματα και Ιδεογράμματα Επιµέλεια: Αμαλία Κωτσάκη

11 ΕΝΤΥΠΟ ΚΛΕΙΣΤΟ - ΑΡΙΘΜ. Α ΕΙΑΣ 928/95 ΚΕΜΠ.ΑΘ. ΒΡΥΣΑΚΙΟΥ 15 & ΚΛΑ ΟΥ ΑΘΗΝΑ πάνω: Εικ. 1. Απεικόνιση της αρχέτυπης καλύβας του Marc-Antoine Laugier (Charles Eisen, 1755). Πηγή: Marc-Antoine Laugier, An Essay on Architecture, Hennessey & Ingalls, Inc., 1977 κάτω: Εικ. 2. Αναπαράσταση της προέλευσης της αρχέγονης καλύβας σύμφωνα με τον Βιτρούβιο (Jean Goujon). Από το βιβλίο του Jean Martin, Architecture ou Art de bien bastir (1547). Πηγή: Architectural Theory from the Renaissance to the present, Taschen, 2003 Η Ιδέα της Αρχέτυπης Κατοικίας στη Σύγχρονη Εποχή: Αρχιτεκτονικός Χώρος και Φιλοσοφικός Λόγος Κατοικία: ιαγράµµατα και Ιδεογράµµατα του Νικόλαου-Ίωνα Τερζόγλου, Δρ αρχιτέκτονα ΕΜΠ Το Πρόβλημα της Κατοικίας στη Σύγχρονη Εποχή Τα σύγχρονα οικολογικά, οικονομικά, τεχνολογικά και κοινωνικά προβλήματα επαναπροσδιορίζουν τη φύση της κατοίκησης, μετασχηματίζουν τις χωρικές δομές της κατοικίας και γεννούν καινούριους τρόπους ζωής. Οι κρίσεις που διατρέχουν τον παγκόσμιο πολιτισμό δεν αφήνουν ανεπηρέαστο το θεμελιώδες αρχιτεκτονικό πρόβλημα της σύλληψης και του σχεδιασμού της κατοικίας. Ο αρχιτέκτων σήμερα διαθέτει χρήσιμα διανοητικά εργαλεία για να χαρτογραφήσει την πολυπλοκότητα των παραπάνω ριζικών μεταλλάξεων και να τις κωδικοποιήσει σε νέες ιδέες για το κατοικείν: για παράδειγμα, τις έννοιες του διαγράμματος 1 και του ιδεογράμματος. 2 Ποιές είναι οι επιστημολογικές προϋποθέσεις της χρήσης αυτών των εννοιών-εργαλείων; Τα εργαλεία αυτά συσχετίζονται με την αφαιρετική σύλληψη της δομής και τον προσδιορισμό του νοήματος ενός χώρου στον νου, πριν τη φυσική του υλοποίηση. Ποιος είναι ο χαρακτήρας και η προέλευση αυτού του χωρικού τύπου; Είναι ο Λόγος ή η εμπειρία; Και ποιες είναι οι γνωσιολογικές και κοσμοθεωρητικές συνέπειες μίας αντίστοιχης καταγωγής; Στο παρόν άρθρο επιχειρούμε τη σκιαγράφηση πιθανών κατευθύνσεων απάντησης σε αυτά τα ερωτήματα, μέσα από την εστίαση σε μία ειδική κατηγορία χωρικών τύπων: στα αρχέτυπα της κατοίκησης. Τρείς Καλύβες: Laugier, Semper, Heidegger Μία παραδειγματική περιοχή αλληλοτομίας των προβλημάτων του αρχιτεκτονικού χώρου με τα ερωτήματα του φιλοσοφικού λόγου είναι η ιδέα της αρχέτυπης κατοικίας, όπως συμπυκνώνεται στην έννοια της πρωτόγονης καλύβας. Η μελέτη του Rykwert έχει αναδείξει το βάθος και τον πλούτο του θέματος. 3 Στην εποχή της Νεωτερικότητας, είναι ο Marc-Antoine Laugier που ανανέωσε φιλοσοφικά αυτή τη θεματική, στα πλαίσια της w σκέψης του Γαλλικού Διαφωτισμού. Η αρχέτυπη καλύβα του Laugier (εικ. 1), όπως σκιαγραφήθηκε στο βιβλίο του Essai sur l Architecture, 4 αποτελεί έναν καθολικό νόμο, ένα αφηρημένο, ιδεατό πρόταγμα του Λόγου, ένα κανονιστικό υπόδειγμα-μοντέλο, μία καθαρή, απλή, γενική αρχή (principe général). Η καταγωγή της είναι καθαρά ορθολογική: σε αντίθεση με την εμπειρική περιγραφή του Βιτρουβίου για την προέλευση της καλύβας 5 (εικ. 2), ο Laugier προτείνει ένα οικουμενικό ιδεώδες 6 που ισχύει για όλους τους τόπους και τους ανθρώπους, ένα ρυθμιστικό πεδίο ελέγχου της αυθαιρεσίας στον σχεδιασμό, ένα καθολικό ιδεόγραμμα της Δομής, το οποίο, σύμφωνα με τον Rykwert, είναι μία: «...έκθεση του a priori λογισμού...». 7 Έναν αιώνα αργότερα, στην καρδιά της Βιομηχανικής Επανάστασης, ο Gottfried Semper εκθέτει το δικό του πρότυπο της αρχέτυπης κατοίκησης, στη μορφή μίας καλύβας από την Καραϊβική. 8 Σε αντίθεση με την ορθολογική-ιδεατή προέλευση της καλύβας του Laugier, ο Semper τονίζει τον πραγματιστικό χαρακτήρα αυτού του μοντέλου: «...δεν είναι ένα πλάσμα της φαντασίας αλλά ένα πάνω: Εικ. 4. Η καλύβα του Martin Heidegger το Πηγή: Adam Sharr, Heidegger s Hut, The MIT Press, 2006 (Copyright: Digne Meller-Marcovicz) κάτω: Εικ. 3. Καλύβα της Καραϊβικής σύμφωνα με τον Gottfried Semper (1863). Πηγή: Gottfried Semper, Style in the Technical and Tectonic Arts; or, Practical Aesthetics, Getty Publications, 2004 εντόνως ρεαλιστικό παράδειγμα μίας ξύλινης κατασκευής προερχόμενης από την εθνολογία». 9 Έτσι, σε αντιδιαστολή με τον αφηρημένο-οικουμενικό χαρακτήρα της νοητικής κατασκευής του Laugier, το μορφολογικό διάγραμμα της καλύβας του Semper (εικ. 3) διαθέτει συγκεκριμένο και απτό περιεχόμενο. Αυτό σημαίνει πώς έχει απολέσει τον κανονιστικό του ρόλο; Όχι: χρησιμεύει ακόμα ως υπόμνηση των τεσσάρων στοιχείων της αρχιτεκτονικής της εστίας, του δαπέδου, της οροφής και του τοίχου, δηλαδή ως εμπειρικό δείγμα επιβεβαίωσης της γενικότερης κοσμοθεωρίας του Γερμανού αρχιτέκτονα. Περίπου 60 χρόνια μετά τον Semper, ο φιλόσοφος Martin Heidegger γεφυρώνει εκ νέου τον φιλοσοφικό λόγο με τη δομή του αρχιτεκτονικού χώρου, μέσω μίας απροσδόκητης πράξης: οικοδομεί μία «αρχέγονη καλύβα», όπου διαμένει και συγγράφει πολλά από τα έργα του (εικ. 4). Ταυτόχρονα, το φιλοσοφικό νόημα αυτής της καλύβας εκτίθεται από τον ίδιο στο κείμενο «Γιατί Κατοικούμε στην Επαρχία;», του Σε αντίθεση με τον Laugier και σε «οικογενειακή ομοιότητα» με τον Semper, η καλύβα που περιγράφει μορφολογικά ο Heidegger είναι απτή, συγκεκριμένη και πραγματική: αποτελεί έναν αγωγό για μία βιωμένη εμπειρία του τόπου και του περιβάλλοντος, χωρίς τη διαμεσολάβηση της γνώσης και του Λόγου. Η καλύβα του Heidegger συμβολίζει τον κόσμο της επαρχίας και το ρίζωμα στη γη, σε αντιδιαστολή με τον αστικό κόσμο των πόλεων. Ο διχασμός αυτός διατρέχει το σύνολο της ζωής και της σκέψης του Γερμανού στοχαστή. 11 Σε ρήξη με τον οικουμενισμό της αρχέτυπης δομής ενός Laugier, ο τοπικισμός και η εντοπιότητα, όπως συμπυκνώνονται στην καλύβα του Heidegger, δείχνουν την προέλευση της όχι από τον Λόγο, ούτε από την εθνολογία, αλλά από τον Μύθο. Οι πολιτικές συνέπειες αυτού του «ηρωικού ρεαλισμού» του Heidegger έχουν αναλυθεί από τον Karl Löwith. 12 Τρείς Έννοιες: Μονόγραμμα, Πρόγραμμα, Ιχνόγραμμα Οι τρείς καλύβες των Laugier, Semper και Heidegger έδειξαν πώς η σύλληψη ενός αρχετύπου κατοίκησης, από το πλέον αφηρημένο δομικό ιδεόγραμμα έως το πιο συγκεκριμένο λειτουργικό διάγραμμα, συμβολίζει το κοσμοθεωρητικό πλαίσιο του τρόπου ζωής που εμπερικλείεται στο σχήμα και τον χαρακτήρα του αντίστοιχου χωρικού τύπου. Στη σύγχρονη εποχή, λόγω των νέων προβλημάτων και κρίσεων του πολιτισμού, έχουμε ανάγκη από νέους χωρικούς τύπους κατοίκησης. Πώς θα μπορέσουμε να συλλάβουμε νέους οικουμενικούς τρόπους και αρχέτυπα ζωής που να συμβολίζουν καινούρια συστήματα ιδεών και εννοιών του φιλοσοφικού λόγου; Προτείνουμε τρεις επιπλέον έννοιες-εργαλεία για τον εμπλουτισμό της σύγχρονης αρχιτεκτονικής σκέψης και τον πληρέστερο σχεδιασμό του αρχιτεκτονικού χώρου ζωής της κατοικίας. Η κατοίκηση αφήνει ίχνη στον χώρο, «ιχνογράμματα», αν ακολουθήσουμε τη σκέψη του Derrida. 13 Όμως, το ιχνόγραμμα αρκεί για να δομήσει τον οίκο; Όχι: το Ντερριντιανό ιχνόγραμμα είναι απλά το ίχνος μίας εμπει- ρικής διαδικασίας, ενός εφήμερου περάσματος από τον τόπο, όπως τα ίχνη στην άμμο του Βιτρουβίου. 14 Για να μην σβηστούν αυτά τα ίχνη, για να μην χαθεί το πρόσωπο του ανθρώπου από την άμμο, όπως προφήτεψε πεσιμιστικά ο Foucault, 15 πρέπει το ιχνόγραμμα του Derrida να επανεγγραφεί σε ένα σταθερό ιστορικό «πρόγραμμα» 16 και ένα Καντιανό «μονόγραμμα»: 17 οι πρακτικές οφείλουν να ενταχθούν σε ένα εννοιολογικό σχήμα κοινωνικών σκοπών και αξιών, σε ένα ιδεατό σύστημα της πολιτισμικής ολότητας. Τότε ενδεχομένως το πρόσωπο του ανθρώπου μπορεί να σωθεί, σε μία κατοίκηση που δεν θα είναι μόνο λειτουργική μηχανή και διάγραμμα χρήσεων, αλλά, κυρίως, ένας χώρος πλήρης νοημάτων, δηλαδή μία «μηχανή σκέψης». 18 Σημειώσεις 1. Για μία πραγμάτευση της έννοιας του διαγράμματος σε σχέση με την πρώτη κατοικία βλ. R.D. Dripps, The First House, Myth, Paradigm, and the Task of Architecture, The MIT Press, Cambridge, Mass., London, England 1997, σσ. x, Για μία ιδιαίτερη ερμηνεία της έννοιας του ιδεογράμματος βλ. Δημήτρη Πικιώνη, Κείμενα, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1999, σσ Joseph Rykwert, On Adam s House in Paradise, The Idea of the Primitive Hut in Architectural History, The MIT Press, Cambridge, Mass., London, England Marc-Antoine Laugier, Essai sur l Architecture, A Paris: chez Duchesne, 1753, σσ Vitruvius, On Architecture, Books I-V, Harvard University Press, Cambridge, Mass., London, England 1931, σσ Marc-Antoine Laugier, Essai sur l Architecture, ό.π., σσ. viixvva. 7. Joseph Rykwert, On Adam s House in Paradise, ό.π., σελ Gottfried Semper, Style in the Technical and Tectonic Arts; or, Practical Aesthetics, Getty Publications, Los Angeles 2004, σσ Gottfried Semper, Style in the Technical and Tectonic Arts, ό.π., σελ Martin Heidegger, Écrits Politiques, , Éditions Gallimard, 1995, σσ Adam Sharr, Heidegger s Hut, The MIT Press, Cambridge, Mass., London, England 2006, σσ Karl Löwith, Οι Πολιτικές Συνέπειες του Υπαρξισμού του Χάιντεγγερ, εκδόσεις Έρασμος, Αθήνα 1991, σσ Jacques Derrida, Θέσεις, εκδόσεις Πλέθρον, Αθήνα 2006, σσ , Vitruvius, On Architecture, Books VI-X, Harvard University Press, Cambridge, Mass., London, England 1934, σελ Μισέλ Φουκώ, Οι Λέξεις και τα Πράγματα, Μια Αρχαιολογία των Επιστημών του Ανθρώπου, εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 1993, σελ Immanuel Kant, Δοκίμια, εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 1971, σσ Immanuel Kant, Critique of Pure Reason, Cambridge University Press, 1998, σσ Richard Padovan, Towards Universality, Le Corbusier, Mies and De Stijl, Routledge, London and New York 2002, σσ α φ ι έ ρ ω µ α α φ ι έ ρ ω µ α 29

12 ΕΝΤΥΠΟ ΚΛΕΙΣΤΟ - ΑΡΙΘΜ. Α ΕΙΑΣ 928/95 ΚΕΜΠ.ΑΘ. ΒΡΥΣΑΚΙΟΥ 15 & ΚΛΑ ΟΥ ΑΘΗΝΑ Από την ιδεατή θεώρηση στην οπτική μετάθεση Ο δομικός χαρακτήρας του ιδεογράμματος Κατοικία: ιαγράµµατα και Ιδεογράµµατα του Βασίλη Γκικαπέππα, αρχιτέκτονα Η αναζήτηση μεταφορικών εκφράσεων Αναπόσπαστα εξαρτημένος ο δημιουργός από τα μέσα αναπαράστασης επιδιώκει ως εναρκτήρια διαδικασία του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού,να απεικονίσει με διάφορους χειρισμούς την ιδέα του, την πρόθεσή του. Μια σκέψη-ιδέα ολοκληρώνεται αν αποτυπωθεί σε σχηματισμό (οπτικοποιείται) και αντίστροφα μια εικόνα-ερέθισμα αντιστοιχεί ως παραπομπή σε μια ιδέα. Διαδικασία εκ φύσεως μεταφορική και κυρίως της αναγωγής αυτών των αρχικών σχεδιαστικών συμβάσεων, σε ένα νοηματοδοτούμενο πλαίσιο αναφοράς. Αναζητείται ο τρόπος, κατά τον οποίο μια σχεδιαστική σύμβαση αποκτήσει νοηματική συγκρότηση και σημασιολογική δομή και προσδιορίσει το ρόλο της στο πλαίσιο της συνθετικής διαδρομής. Ορίζοντας μια εποπτική σύμβαση ως ενδιάμεσο Τα ιδεογράμματα είναι φαινομενικά άμορφες εκφραστικές παραστάσεις που μετέχουν στη συνθετική διαδικασία, επιχειρώντας να τη συγκεκριμενοποιήσουν. Βρίσκονται σε μια κατάσταση μεταιχμίου, αφού δεν είναι ούτε ολοκληρωμένες αρχιτεκτονικές παραστάσεις, ούτε αδιάφοροι εικαστικοί σχηματισμοί. Πρωταρχικές γραμμές που επιδιώκουν, να φέρουν και να προσεγγίσουν μια «αρχιτεκτονική» μέσω αυτής της σχεδιαστικής προβολής. (εικ. 1) Μετέχουν σε μια διαδικασία απεικόνισης, επιχειρώντας την ανάδυση της σκέψης με χρήση αφαιρέσεων. Η κωδικοποίηση και ερμηνεία τους είναι σύνθετη και εξελικτική διαδικασία, αφού φέρουν τα σημάδια μιας σύμβασης, το χειρισμό ενός εποπτικού υλικού, με τρόπο που σημασιοδοτεί τη συνθετική διαδρομή. Τα σχήματα αυτά μετέχουν μιας διαδικασίας μεταφοράς, αποτελούν ένα μέσον, είναι φορείς εννοιών, θεωρώντας ως σχήμα, το νοητικό ενδιάμεσο, παραπέμποντας στη διαδικασία σχηματοποίησης, ως υπαγωγή των στοιχείων της αντίληψης στις έννοιες. 1 Η εικασία ότι μια γραμμή παραπέμπει σε ένα όριο ή ένα σημείο στη στικτική παρουσία ενός στύλου ή ακόμη η εμπειρική εποπτεία μιας κοιλότητας, μπορεί να αντιστοιχεί σχηματικά σε διάταξη Γ ή Π, θεωρώντας σύμβαση αυτή την ιδιότητα της γραμμής, ως το αποτέλεσμα νοητής αισθητής εμπειρίας. Η σύμβαση αυτή οπτικοποιεί τη συνθετική διαδικασία του δημιουργού, για να προβάλλει το πρωτεύον μιας επιλο- δίπλα: Πρωταρχικό ίχνος-ανίχνευση (φωτ. Β. Γκικαπέππας) κάτω: Εικ. 1. Πρωταρχικές απεικονίσεις, αρχ. Tadao Ando γής, σε βάρος ενός δευτερεύοντος, ορίζοντας και το κυρίαρχο ίχνος που επικρατεί ως σχηματισμός. Κατά τον Jean Piaget οι σχηματισμοί αυτοί αποτελούν αφαιρετικές παραστάσεις, που εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της διαλεκτικής σχέσης, ανάμεσα στον κόσμο της εποπτείας και τον κόσμο των εννοιών. 2 Εστιάζουν, σταθεροποιώντας, ως εποπτικά ενδιάμεσα διαμεσολαβήσεις μεταξύ ιδεών και υλικής πραγμάτωσης. Η φαινόμενη απροσδιοριστία τους είναι ιδίωμα της συνθετικής πράξης (αφού τελούνται στο εσωτερικό μιας μεταφορικής διαδικασίας σχεδιασμού) ο δυνητικός χαρακτήρας της οποίας, επιταχύνει την αρχιτεκτονική να φανερωθεί με σχεδόν αυτόματο τρόπο, μέσω αυτών των βιαστικών απεικονίσεων, δικαιολογώντας και την ταχύτητα παραγωγής τους. Τα ίχνη αυτά δεν φέρουν αναπαραστατικές ιδιότητες, περισσότερο διαχωρίζονται από το πραγματικά ορατό και αυτονομούνται. Η μη αναπαραστατικότητα τους προσεγγίζεται περισσότερο ως διαδικασία μετάθεσης και μεταφοράς, ως διαφοροποίηση, 3 με στόχο τη συνολική συγκρότηση και παράσταση του συνθετικού μηχανισμού. Η δομική ιδιότητα του ιδεογράμματος ως διαδικασία προδιαγραφής Πώς όμως ορίζεται ο χαρακτήρας αυτού του ίχνους; Μια αρχική προσέγγιση είναι ως προδιαγραφή, ως διαδικασία εισαγωγής πληροφορίας της συμπεριφοράς του παραστατικού μηχανισμού. Η προδιαγραφή περιέχεται ως συστατικό της μεταφορικής έκφρασης και προηγείται της εγγραφής-παράστασης της ιδέας. Προαναγγέλλει τον τρόπο, σύμφωνα με τον οποίο γίνεται καταληπτός ο κώδικας ερμηνείας, της συγκεκριμένης κάθε φορά εγγραφής. Το ιδεόγραμμα θεωρείται ότι φέρει ως προδιαγραφή, τη δομική ιδιότητα, ως παραστατικός σχηματισμός ενδεδυμένος με αυτήν την πληροφορία. Δρα στο εσωτερικό της διαδικασίας, ως γενετικός κώδικας, ορίζοντας τον χαρακτήρα του αποτελέσματος. φορέας και διαμέσου αυτού γίνεται αναγνώσιμη η κύρια δομή του. Η ελάχιστη αυτή εικόνα, αποδίδει ή καλύτερα επιδιώκει, όσον το δυνατόν πιο πλήρως, να ερμηνεύει τη δομή του αρχιτεκτονήματος αλλά και αντίστροφα, η χωρική αυτή ιδέα να απεικονίζεται σε αυτό το ελάχιστο ίχνος. (εικ. 2) Κατά συνέπεια θεωρείται ότι το ιδεόγραμμα δεν ενώνει την εικόνα με το αντικείμενο, αλλά την ιδέα του αντικειμένου με τη εικόνα. Το ιδεόγραμμα εισηγείται τη σχηματική παράσταση της ιδέας. Η μετάθεση της δομής του κατοικείν σε νοηματική δομή Η αμφίδρομη σχέση μεταξύ αυτής της «αρχιτεκτονικής Η ιδιότυπη αυτή γραφή-παράσταση έχει και διττή σύσταση, ή καλύτερα κίνηση: είναι και στατική και δυναμική, διατηρητική και προπαρασκευαστική. 4 Ως ίχνος αποτελεί μια καταγραφή, αποθήκευση και διαβίβαση αυτής της πληροφορίας. Ως στοιχείο είναι μέρος ενός εννοιολογικού μοντέλου, που καθοδηγείται από αυτή τη αρχή. Το ιδεόγραμμα, κατά συνέπεια δεν αναφέρεται στη μορφή, αλλά περισσότερο στον τρόπο που αυτή παράγεται. Εισηγείται τον μηχανισμό διάταξης και τον τρόπο σύνδεσης των δυνάμεων που τον συγκροτούν. Αποτελεί έναν αφαιρετικό και αφηρημένο σχηματισμό, ως η κύρια νοητική παράσταση, ως ένα ενδιάμεσο που σχηματοποιεί, που προετοιμάζει τη σταθεροποίηση. Υπομνύει, υπό αυτή την οπτική, το κυρίαρχο γεωμετρικό χαρακτηριστικό που επικρατεί ως συνθετικός κανόνας. Η αντίληψη αυτή θεωρεί το ιδεόγραμμα, κυρίως ως δομικό συνθετικό μηχανισμό-όλον, παρά ως το επεξηγηματικό ή αναλυτικό διάγραμμα-μέρος. Αυτό γίνεται ο συνθετικός δύο διαστάσεων» και της εννοιολογικής της θεώρησης, της παράστασης και της ιδέας της, το καθιστά ένα μεθοδολογικό εργαλείο, μια εσωτερική αναγκαιότητα της σχεδιαστικής πράξης. Ο δομικός χαρακτήρας του, εμφανίζεται ως το συνθετικό ίχνος, που αναφέρεται σε ένα πρότυπο δράσης (που χωρά ή χωρίζεται, που περικλείει ή που διαχέει κατά περίπτωση). Ο ίδιος ο σχηματισμός μεταθέτει ως ανάλογο, τη διαχείριση των δομικών ορίων της κατοικίας, διαμορφώνοντας συνέχειες ή ασυνέχειες χώρου, προβάλλοντας παράλληλα τη χωρική πρόταση-ιδέα και τον ισχυρισμό ότι η οργάνωση του χώρου προηγείται νοητικά της υλικής του πραγμάτωσης α φ ι έ ρ ω µ α α φ ι έ ρ ω µ α 31

13 ΕΝΤΥΠΟ ΚΛΕΙΣΤΟ - ΑΡΙΘΜ. Α ΕΙΑΣ 928/95 ΚΕΜΠ.ΑΘ. ΒΡΥΣΑΚΙΟΥ 15 & ΚΛΑ ΟΥ ΑΘΗΝΑ προβάλλεται ως ιδέα και ερμηνεύεται ως παράσταση προτύπου. Διάγραμμα: Πολυπλοκότητα και καταστροφή πάνω: Εικ. 2. Οικία Kidosaki, αρχ. Tadao Ando μέση αριστερά: Εικ. 3. Οικία στην έκθεση κτηρίου στο Βερολίνο, αρχ. Mies van der Rohe μέση δεξιά: Εικ. 4. Plan libre, αρχ. Le Corbusier (είναι χαρακτηριστικό πώς αποδίδεται η ιδέα του χωρικού βάθους στην οικία Kidosaki του Tadao Ando, σε αντιπαραβολή με τη ιδέα της ροϊκότητας στην κατοικία του Mies) (εικ. 2, 3) Η ιδεογραμματική τους αντιστοίχιση, ως μεταφορική κατασκευή, με αποκλειστικό ρόλο την αναφορά στα δομικά στοιχεία και στις μεταξύ τους σχέσεις, φανερώνουν τη διάταξη που καθορίζει το είδος του χωρικού εγκλεισμού και κατ επέκταση την έννοια του χωρικού μοντέλου, τη μεταφορά ενός προαποφασισμένου νοητικού σχήματος στην ύλη. Η εποπτική του παράσταση είναι ήδη αρκετή, για να αναγνώσει και να ερμηνεύσει τις εννοιολογικές αρχές οργάνωσης χώρου, ως το μοντέλο διαχείρισης του χώρου. Η δυνητικότητα της συνθήκης υπερβαίνει τα στενά παραστατικά της όρια, και καθιστά ως θεωρητική κατασκευή νοηματική κατασκευή αυτή την παράσταση, που από πρότυπο δράσης μετασχηματίζεται σε χωρικό πρότυπο. Ως ανάλογο, στο plan libre του Le Corbusier, (εικ. 4) η ελεύθερη ανάπτυξη στον χώρο τoυ τοίχου-ελεύθερη γραμμή, σε ένα στικτικό πλέγμα σημείων-στύλων, σημαίνει τη δοκιμή στην οποία υποβάλλεται ο μηχανισμός του χώρου, για διάσπαση και διάχυση ορίων. Η θεώρησή του κατοικείν, ασκείται ως ιδιότητα της συνέχειας, τόσο ως χωρική δράση όσο και ως συμπεριφορά δομικών χαρακτήρων. Η διάταξη παρακάμπτοντας τα πραγματολογικά της όρια, Μετατίθεται δηλαδή ως νοηματική δομή, η χωρική διάταξη που αποτυπώνει μια συγκεκριμένη οργανωτική δομική πράξη, ως διαχείριση εννοιών του χώρου. Το κατοικείν «κατασκευάζεται» με την απόδοση νοήματος. Η ανάπτυξη αυτής της κατασκευής αντιστοιχεί την ιδέα του κατοικείν με την ιδεογραμματική της προβολή. Γίνεται φορέας της θεώρησης του κατοικείν, φορέας της ιδέας του, ενισχύοντας την αντίληψη ότι αυτός ο ιδεογραμματικός σχηματισμός εισηγείται αυτήν την οπτική μετατόπιση, τη μετάθεση, ανάγοντας την υλιστική αντιμετώπιση του θέματος στο επίπεδο της ιδεατής θεώρησής του. Σημειώσεις 1. I. Kant, Κριτική του καθαρού λόγου, Τομ. 2, εκδόσεις Παπαζήση, J. Piaget, Στρουκτουραλισμός, εκδόσεις Καστανιώτη, Αξίζει ένα σχόλιο στον όρο του J. Derrida για το ίχνος gramme ως différance, (différer - μεταθέτω) καθώς και για το ίχνος - trace/écart - απόσταση, διαφορά (κατοπτρική αναγραφή). Σχετικά: J. Derrida, Θέσεις, εκδόσεις Πλέθρον, 2006 και Περί γραμματολογίας, εκδόσεις Γνώση, Christopher Johnson, J. Derrida Το Προσκήνιο της συγγραφής, εκδόσεις Ενάλιος, Amos Rapaport, Spatial organization and the built environment, London κάτω: Διαγράμματα του Alexander Klein στο «Illustrations of German efficiency studies», Architectural record, Μάρτιος Πηγή: Hyungmin Pai, «The portfolio and the diagram» Κατοικία: ιαγράµµατα και Ιδεογράµµατα του Αλέξανδρου Βαζάκα, αρχιτέκτονα, λέκτορα Αρχιτεκτονικής Σχολής Πολυτεχνείου Κρήτης Το διάγραμμα στην αρχιτεκτονική πρωτοχρησιμοποιήθηκε τον 19ο αιώνα ως εργαλείο χειρισμού των νέων κτηριακών τυπολογιών που έφερε η βιομηχανική επανάσταση (π.χ. εργοστάσια). Οι τυπολογίες αυτές ήταν αδύνατο να επιλυθούν με τα τότε διαθέσιμα μέσα. Στην εποχή του μοντερνισμού όμως, παρ όλο που το διάγραμμα χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στη μελέτη της κατοικίας, αξιοποιήθηκε περισσότερο ως εργαλείο ελέγχου, παραγωγής κανόνων και «βελτιστοποίησης» των χώρων κατοίκησης. Σήμερα, το διάγραμμα διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη σκέψη αρκετών αρχιτεκτόνων άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο συστηματικά. Σε κάθε περίπτωση όμως συμβάλει, όπως τουλάχιστον ισχυρίζονται οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες σε μια καινοτόμο σχεδιαστική προσέγγιση. Πώς αντιλαμβάνονται οι σύγχρονοι αυτοί αρχιτέκτονες το διάγραμμα, ποιες οι διαφορές με το «μοντέρνο» διάγραμμα και ποιο είναι το πλαίσιο αναφοράς στη μια και στην άλλη περίπτωση; Η πίστη στην επιστήμη και σε θεμελιώδεις φυσικούς νόμους, η αφαίρεση, και η θεώρηση του υποκειμένουκατοίκου ως αφηρημένη μονάδα και στατιστικό δεδομένο είναι μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά της κυρίαρχης σκέψης και χρήσης του διαγράμματος πίσω από την εποχή του αρχιτεκτονικού μοντερνισμού. Σύμφωνα με το σκεπτικό αυτό, η φιλοσοφία είναι ένας βοηθός της επιστήμης. Έχει λόγο ύπαρξης στον βαθμό που ερμηνεύει την επιστήμη, την μόνη αληθινή μορφή γνώσης στην οποία ο άνθρωπος έφτασε κατά τη διάρκεια της εξέλιξής του. Ο σκοπός του θετικισμού, είναι να εντατικοποιήσει αυτή την εξέλιξη, να μεταστρέψει την ανθρωπότητα σε μια τέλεια κοινωνία χωρίς διαμάχες, οργανωμένη από την επιστήμη. Στο πλαίσιο αυτό, το υποκείμενο, ο κάτοικος, μελετάται ως μια αφηρημένη μονάδα, σαν μια μηχανή που υπόκειται σε παρατήρηση και πειραματισμό, σαν ένα στατιστικό δεδομένο που μπορεί να αναλυθεί σε προβλέψιμες συμπεριφορές. Το διάγραμμα στο μοντέρνο κίνημα αποτέλεσε σε συνδυασμό με την κάτοψη ένα «επιστημονικό» αρχιτεκτονικό εργαλείο δημιουργίας «οικονομικού», αποδοτικού χώρου, αλλά και ελέγχου της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το εσωτερικό της κατοικίας θα διασπαστεί σε βασικές ενότητες, οι οποίες θα μελετηθούν αναλυτικά ούτως ώστε κάθε λειτουργία να οργανωθεί εκ νέου μέσα από άψογα συντονισμένα και χωρίς επιπλοκές διαγράμματα. Τέτοια είναι τα διαγράμματα στο έργο του Alexander Klein. Στον θετικισμό, οι θετικές και οι βιολογικές επιστήμες έρχονται σε σχέση ιεραρχική, δηλαδή οι θετικές επιστήμες καθοδηγούν τη βιολογία μια και πιστεύεται ότι υπάρχουν θεμελιώδεις νόμοι οι οποίοι και ελέγχουν όλα τα φυσικά φαινόμενα. Στην αποδόμηση, μετά τον στρουκτουραλισμό υπάρχει μια στροφή της σκέψης την πολυπλοκότητα και δη τη βιολογική από την οποία αντλούνται πολλά παραδείγματα προκειμένου να κατανοήσουμε τον κόσμο. Σήμερα, μερίδα αρχιτεκτόνων χρησιμοποιώντας θεωρίες (τόσο στην επιστήμη όσο και στη φιλοσοφία) εν πολλοίς βασισμένες στην έννοια της πολυπλοκότητας και της διαφοράς, επαναφέρουν το διάγραμμα με έναν διαφορετικό τρόπο, τοποθετώντας το στο επίπεδο της διαδικασίας του σχεδιασμού: Θεωρώντας τη διαφορά ως κάτι θετικό, ως αυτό που κινεί μορφογενετικές διαδικασίες. Οι συγκεκριμένοι αρχιτέκτονες, εννοούν το διάγραμμα ως κάτι μη μετρικό, που βρίσκεται σε μια δυνάμει κατάσταση ύπαρξης, και το οποίο καθοδηγεί τη γέννηση της μορφής. Η τοπολογική οργάνωση αυτού του «δυνάμει» και ομαλού συνεχούς χώρου, η υλικότητά του και οι τρόποι αναπαράστασής του βρίσκουν στην πληροφορική το αναγκαίο λειτουργικό σύστημα, όχι ένα απλό εργαλείο, αλλά το ίδιο το μέσο με το οποίο η κατοικία έχει συλληφθεί 32 α φ ι έ ρ ω µ α α φ ι έ ρ ω µ α 33

14 από τον αρχιτέκτονα, κατασκευαστεί και βιωθεί. Τεχνικές στον υπολογιστή επιτρέπουν να εργαστούμε με διαγράμματα και δυναμικές διαδικασίες σε μια συνεχόμενη κατάσταση πραγμάτωσης και μετατροπής. Επιτρέπουν να εργαστούμε με ροές, με μια λογική πολυπλοκότητας παρόμοια με αυτή που σύγχρονες προσεγγίσεις στα μαθηματικά και στη βιολογία χρησιμοποιούν. Η αρχιτεκτονική συναντάει στο διάγραμμα την εφαρμογή και ανάπτυξη της λογικής του υλικού που είναι αόρατη, αλλά ικανή να ερμηνεύσει και να δημιουργήσει χώρο. Ο Lynn διακρίνει τον πραγματικό χώρο όπου βιώνουμε την υλικότητα από τον εικονικό ή δυνάμει χώρο, όπου συμβαίνει η διαδικασία του σχεδιασμού. Δημιουργεί στον πάνω: Bernard Cache «Philibert de l orne pavilion» διάγραμμα, σύνδεσμοι και πανέλο κάτω: Un studio, διαγράμματα. Πηγή: Ben Van Berkel, Caroline Bos «Move: Imagination, Techniques, Effects» δίπλα: Greg Lynn «House in long island» Δίνει παράλληλα στον αρχιτέκτονα τη δυνατότητα να συνδυάσει σε μια ενιαία οργανωτική δομή διαφορετικής φύσεως στοιχεία της μελέτης ενός έργου, όπως για παράδειγμα πραγματιστικές και μορφολογικές παραμέτρους. Οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες Ben Van Berkel και Caroline Bos, παραλληλίζουν τη χρήση του διαγράμματος στον σχεδιασμό με τη «μαύρη τρύπα» σε μια αφήγηση: «εάν δεν υπήρχαν μαύρες τρύπες για να πέσει σε αυτές ο πρωταγωνιστής της ιστορίας το τοπίο της αφήγησης θα ήταν ένα ομαλό και αχρονικό επίπεδο, στο οποίο ο ήρωας, του οποίου ο χαρακτήρας και οι περιπέτειες διαμορφώνονται από το τοπίο αυτό, δεν μπορούν να εξελιχθούν. Πηγές Abalos, Inaki The good life: A guided visit to the houses of modernity. Barcelona: Gustavo Gili, Ben Van Berkel, Caroline Bos Move: Imagination Techniques Effects. Amsterdam: Idea books, DeLanda, Manuel Intensive science and virtual philosophy. London New York: Continuum, Deleuze, Gilles Francis Bacon:Logique de la Sensation. Paris: Editions du seuil, Kwinter, Sanford Architectures of time. Toward a theory of the event in the modernist culture. Cambridge Massachusetts: MIT press, Lynn, Greg Animate Form. New York: Princeton Architectural Press, Pai, H The portfolio and the diagram. Architecture, discourse and modernity in America. s.l.: MIT press, Trummer, Peter Spatial regimes. Material organization and its architectural effects. Hunch. The Berlage Institute report. 2005, Τομ. 9. υπολογιστή αντίστοιχα ένα περιβάλλον που μοιάζει με ένα πεδίο δυνάμεων, οι οποίες παραμορφώνουν την επιφάνεια. Οι παραμορφώσεις αυτές αποθηκεύονται στην επιδερμίδα της σαν πληροφορία. Έτσι, ο Greg Lynn στο εικονικό περιβάλλον, δουλεύει με δυναμικά διαγράμματα που εμπεριέχουν ποικιλία εξελίξιμων μορφών, προτού περάσει στην υλοποίησή τους. Για τον Bernard Cache το διάγραμμα είναι ένα πλέγμα γεωμετρικών σχέσεων πάνω στις οποίες δομείται ο χώρος, ένα σύστημα από σταθερές («invariants»). Η εισαγωγή του στον υπολογιστή επιτρέπει την εξάρτηση της σύνθεσης από τις σταθερές αυτές και τη δυνατότητα της επαναδημιουργίας του χώρου καθώς οι αρχικές παραδοχές μεταβάλλονται. Οποιαδήποτε από τις παραλλαγές πραγματώσεις του διαγράμματος που προκύπτει είναι άμεσα κατασκευάσιμη. Το αρχιτεκτονικό έργο είναι όλο ψηφιακό, από το διάγραμμα μέχρι τις οικοδομικές του λεπτομέρειες. Όλες οι παραλλαγές, ενυπάρχουν δυνάμει στο ίδιο ψηφιακό αρχείο. Πέρα από τις προσεγγίσεις όπου το διάγραμμα αναφέρεται στον δυνάμει χώρο, υπάρχουν αρχιτέκτονες που το χρησιμοποιούν ως «καταστροφή». Εισέρχεται σε μια φάση του σχεδιασμού προκειμένου να διαλύσει, να ανακατέψει το προφανές και να επιτρέψει στην καινοτομία να αναδυθεί. Ο Gilles Deleuze στο «Francis Bacon: Logique de la sensation» αναφερόμενος στο διάγραμμα στη ζωγραφική γράφει σχετικά ότι «Το διάγραμμα είναι πράγματι ένα χάος, μια καταστροφή αλλά και ο γεννήτορας τάξης και ρυθμού. Είναι ένα βίαιο χάος σε σχέση με τα μορφικά δεδομένα, αλλά ένας γεννήτορας ρυθμού σε σχέση με τη νέα τάξη του πίνακα [...]Το διάγραμμα του Van Gogh για παράδειγμα, είναι τα άλλοτε ευθεία και άλλοτε καμπυλωμένα παχιά ίχνη, που σηκώνουν και υποβιβάζουν το έδαφος, περιστρέφουν τα δέντρα, κάνουν τον ουρανό να πάλλεται.» Με ανάλογο τρόπο, στην αρχιτεκτονική των Un studio, το διάγραμμα επιλέγεται βάσει οργανωτικών δομικών επιπτώσεων που μπορεί να έχει πάνω σε ένα συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό πρόβλημα και μπορεί να είναι οτιδήποτε: ζωγραφικός πίνακας, ιδεόγραμμα, φωτογραφία κ.ά. 34 α φ ι έ ρ ω µ α α φ ι έ ρ ω µ α 35

15 ΕΝΤΥΠΟ ΚΛΕΙΣΤΟ - ΑΡΙΘΜ. Α ΕΙΑΣ 928/95 ΚΕΜΠ.ΑΘ. ΒΡΥΣΑΚΙΟΥ 15 & ΚΛΑ ΟΥ ΑΘΗΝΑ UN Studio και SANΑA: Δύο διαφορετικές εκδοχές στη χρήση του διαγράμματος στον σχεδιασμό της κατοικίας Κατοικία: ιαγράµµατα και Ιδεογράµµατα του Σωκράτη Γιαννούδη, αρχιτέκτονα, MArch UCL, MPhil RCA δίπλα πάνω: Εικ. 1. Διαγραμματική απεικόνιση του Möbius House, Het Gooi δίπλα κάτω: Εικ. 2. Εσωτερικές όψεις του Möbius House μέση: Εικ. 3. Villa in the Forest, Chino City υλικό, χρόνος και κίνηση βρίσκουν μια οργανωτική δομή». 3 Τα έπιπλα από μπετόν, οι γυάλινες όψεις που μετατρέπονται σε διαχωριστικούς τοίχους και η οπτική παρουσία του εξωτερικού περιβάλλοντος αποτελούν μέρος αυτής της συ-μπυκνωμένης πληροφορίας που παρέχει το διάγραμμα (εικ. 2). Με την παραπάνω προσέγγιση στη χρήση του διαγράμ- παρατηρεί ο Toyo Ito, αποτελεί εν τέλει και την πραγματική μορφή του. 6 Το διάγραμμα εδώ δεν είναι μεσάζοντας ανάμεσα σε πρόγραμμα και μορφή, αλλά οι ίδιες οι κατόψεις, τομές και όψεις αποτελούν ήδη διαγράμματα τα οποία είναι ήδη μορφές. Η αναζήτηση και εξωτερίκευση μιας ξεκάθαρης σχέσης μεταξύ ιδέας, χωρικής οργάνωσης και κατασκευής οδηγεί τους Sejima και Nishizawa στο να προσεγγίζουν τα έργα Το κείμενο αυτό εξετάζει αρκετά συνοπτικά τον διαφορετικό τρόπο χρήσης του διαγράμματος στα αρχιτεκτονικά γραφεία UN Studio (Ben van Berkel και Caroline Bos) και SANAA (Kazuyo Sejima και Ryue Nishizawa). Οι κατοικίες τους Möbius House, House in the Forest, Moriyama House και House A αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της διαφορετικότητας, η οποία, όπως θα εξηγήσω, προκύπτει από τον τρόπο που αντιμετωπίζεται και υλοποιείται η σχέση μεταξύ διαγράμματος και αρχιτεκτονικής μορφής. Για τους van Berkel και Bos το διάγραμμα στο πλαίσιο του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού δεν είναι αναπαράσταση ούτε μεταφορά ενός πράγματος (ενός αντικειμένου ή μιας κατάστασης) έξω από αυτό, αλλά μια «δυνητική μηχανή» («abstract machine» κατά Deleuze), στην οποία τα νοήματα δεν παραμένουν σταθερά, γιατί το ίδιο το διάγραμμα αποτελεί εργαλείο παραγωγής νοημάτων, καινούριων αντικειμένων, καταστάσεων και χώρων. 1 Επισημαίνοντας ότι οι υπάρχουσες τυπολογίες δεν παρέχουν πλέον επαρκείς λύσεις σε σύγχρονες απαιτήσεις και καταστάσεις, οι van Berkel και Bos θεωρούν το διάγραμμα ως ένα αφηρημένο ευέλικτο μοντέλο, ανεξάρτητο από προ-υπάρχοντες κτηριολογικούς τύπους, ικανό να χρησιμοποιηθεί για διαφορετικά έργα με διαφορετικούς τρόπους. 2 Θεωρώντας, ίσως αρκετά απλοϊκά, τη διαδικασία του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού ως διαδικασία δύο βασικών φάσεων, ιδέας και υλοποιημένου έργου, αντικειμενικότητας του προγράμματος λειτουργιών και υποκειμενικότητας της μορφής, θα λέγαμε ότι για τους van Berkel και Bos το διάγραμμα δεν βρίσκεται σε καμία από αυτές αλλά ανάμεσα: είναι μεσάζοντας. Μεσολαβεί επιλύοντας τον δυισμό μεταξύ προγράμματος, αναπαράστασης ή ιδέας και τελικής μορφής, υλικής πραγμάτωσης του έργου. Έτσι, το αφηρημένο μαθηματικό διάγραμμα (ή και ιδεόγραμμα) Möbius strip στο οποίο βασίστηκε η κατοικία Möbius House των UN Studio, δεν χρησιμοποιείται με μαθηματική ακρίβεια αλλά αντίθετα ερμηνεύεται ως ένα διάγραμμα οργάνωσης δύο συνδυαζόμενων πορειών που ακολουθούν την πρόοδο δύο ανθρώπων που ζουν μαζί αλλά και χώρια, και συναντιούνται σε συγκεκριμένα σημεία κοινούς χώρους (εικ. 1). Το διάγραμμα όμως εδώ δεν είναι μόνο υλοποίηση της κίνησης αλλά εξαιτίας ακριβώς του αφηρημένου και πολλαπλού, μεσάζοντος χαρακτήρα του, συμπυκνώνει πληροφορία και επιμέρους ιδέες συνδέοντάς τις με την υλική υπόσταση του έργου έτσι ώστε «αρχιτεκτονικά στοιχεία όπως φως, χώρος, ματος οι van Berkel και Bos ισχυρίζονται ότι έχουν επιλύσει το δίλημμα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής: πώς από το πρόγραμμα (ως κοινωνική αντικειμενική κατασκευή) ο σχεδιασμός θα περάσει στη μορφή. Αν η απάντηση του αρχιτεκτονικού μοντερνισμού στο παραπάνω δίλημμα ήταν ο προσδιορισμός της μορφής από ακριβείς αναλύσεις της λειτουργίας της μέσω του προγράμματος και του λειτουργικού διαγράμματος, οι Van Berkel και Bos τοποθετούν τη δουλειά τους σε αντίθεση με τον φονξιοναλισμό και τους τυπολογικούς περιορισμούς του αρχιτεκτονικού μοντερνισμού. 4 Σύμφωνα με τον Hyungmin Pai, όμως, το θέμα τίθεται ακόμα με ακριβώς τον ίδιο τρόπο το δίλημμα παραμένει. Η μετατροπή του διαγράμματος, που ενσωματώνει μια πολλαπλότητα λειτουργικών συνθηκών με χωρικούς όρους, σε αρχιτεκτονική, εξαρτάται από την ατομική υποκειμενική αυτο-έκφραση. Η μορφή στο Möbius House είναι υποκειμενική επιλογή από μια σειρά πιθανών εκδοχών και έτσι το δίλημμα μεταξύ προγράμματος και μορφής δεν επιλύεται. Η αρχιτεκτονική προκύπτει από τους περιορισμούς αυτών των δύο ανταγωνιστικών αντιθετικών πόλων: την ατομική επιθυμία για υποκειμενική έκφραση και των κοινωνικών και αντικειμενικών απαιτήσεων του προγράμματος. 5 Από την άλλη πλευρά, οι Kazuyo Sejima και Ryue Nishizawa (SANNA), κατανοώντας αυτές τις καταστάσεις και δουλεύοντας με διαφορετικό τρόπο επιλύουν αυτό το δίλημμα. Διαμορφώνουν το πρόγραμμα λειτουργιών του κτηρίου σε ένα τελικό διάγραμμα χώρου το οποίο, όπως τους ως απλούς σχηματισμούς που ορίζονται από μονοδιάστατες γραμμές, χωρίς πάχος και υλικότητα, οι οποίες περιγράφουν χώρους και ορίζουν τη συνολική κάτοψη. Η Sejima αναφέρει: «Το σημαντικό στοιχείο για μας ήταν ότι ο κάθε χώρος, κάθε λειτουργικός χώρος, θα περιγραφόταν στην κάτοψη από μια γραμμή». 7 Αυτή η καθαρότητα παραμένει σταθερή από τη φάση του σχεδιασμού του έργου μέχρι την υλοποίηση και βιωμένη εμπειρία του στο κατασκευασμένο κτήριο, με τη χρήση των κατάλληλων υλικών (π.χ. γυαλιού). 8 Στο άρθρο του σχετικά με τη «Διαγραμματική Αρχιτεκτονική» της Sejima, ο Toyo Ito παρατηρεί ότι «...ένα κτήριο είναι τελικά το ισοδύναμο του διαγράμματος του χώρου που χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει αφηρημένα τις καθημερινές δραστηριότητες που προδιαγράφονται από τη δομή... [η Sejima] ρυθμίζει τις λειτουργικές συνθήκες που το κτήριο πρόκειται να στεγάσει, σε ένα τελικό διάγραμμα του χώρου, και μετά μετατρέπει αμέσως αυτό το σχήμα σε πραγματικότητα». 9 Ωστόσο, σύμφωνα με τον Cortéz, η διαγραμματική αρχιτεκτονική του γραφείου SANAA και η σχηματική φύση των κατόψεων και των τομών του δεν προσδιορίζει απλά λειτουργικές σχέσεις και ενέργειες, όπως προτείνει ο Ito, αλλά ορίζει την τοπολογική πραγματικότητα του κτηρίου τις θεμελιώδεις χωρικές σχέσεις που το συγκροτούν. 10 Με τη μέθοδο αυτή ορίζονται και μορφοποιούνται με τον πιο απλό και άμεσο τρόπο όλα όσα οι αρχιτέκτονες θεωρούν την ουσία στην αρχιτεκτονική τους: οι βασικές τοπολογικές όχι γεωμετρικές ή λειτουργικές σχέσεις μεταξύ των 36 α φ ι έ ρ ω µ α α φ ι έ ρ ω µ α 37

16 ΕΝΤΥΠΟ ΚΛΕΙΣΤΟ - ΑΡΙΘΜ. Α ΕΙΑΣ 928/95 ΚΕΜΠ.ΑΘ. ΒΡΥΣΑΚΙΟΥ 15 & ΚΛΑ ΟΥ ΑΘΗΝΑ μέση: Εικ. 4. Moriyama House, Tokyo κάτω: Εικ. 5. House A, Tokyo χώρων. Οι σχέσεις αυτές, που διαφαίνονται στις κατόψεις κατοικιών τους όπως το Villa in the Forest, Moriyama House και House A, μπορεί να είναι διαμερισματοποίηση, συγκέντρωση ή κατανομή, συμπύκνωση ή διάσπαση, σχέση μέσα ή έξω, ορίων και συνδέσεων, συνέχειας και ασυνέχειας (εικ. 3, 4, 5). 11 H αιτία των τοπολογικών αυτών αναζητήσεων δεν είναι η παροχή λύσεων σε λειτουργικά προβλήματα αλλά, αντίθετα, η εύρεση απάντησης σε εμπειρικά θέματα, γιατί το ενδιαφέρον των Sejima και Nishizawa βρίσκεται στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι βιώνουν τα κτήριά τους στη χωρική εμπειρία. 12 Η διαγραμματική πτυχή της αρχιτεκτονικής τους διατηρείται στα κατασκευασμένα κτήρια και την υλική τους υπόσταση εξαιτίας της μορφολογικής και υλικής αυστηρότητας, της λιτότητας, και της λεπτότητας των υλικών Σημειώσεις 1. Berkel, Ben Van & Bos, Caroline (1999). Move (vol. 3), Amsterdam: UN Studio, σ Berkel, Ben Van & Bos, Caroline (2006). UN Studio: Design Models, Architecture, Urbanism, Infrastructure, London: Thames & Hudson, σσ Ό.π., σ Pai, Hyungmin (2002). The Portfolio and the Diagram: Architecture, Discourse and Modernity in America, Cambridge MA - London: The MIT Press, σσ. 282, Ό.π., σ Ito, Toyo (1996). «Diagram Architecture», El Croquis (77 [I]), σσ Cortéz, Juan Antonio (2007). «A Conversation with Kazuyo Sejima and Ryue Nishizawa», El Croquis (139), σ Cortéz, Juan Antonio (2007). «Architectural Topology: an Υλοποιη/μένα-σιμα διαγράμματα στην κατοικία Σχεδιάζοντας το πλαίσιο Κατοικία: ιαγράµµατα και Ιδεογράµµατα του Δημήτρη Ρότσιου, αρχιτέκτονα, ΜΑ ΕΜ Με τον όρο επιχειρείται μια αναφορά στην υλοποίηση ή τη δυνατότητα ακριβούς υλοποίησης ανοιχτών νοητικών σχημάτων, τα οποία, στη βάση τους, δεν είναι προορισμένα να φτάσουν στην τελική, τελεσίδικη απόδοση της πραγματοποίησης τους, ή μέρους αυτής. Οι στιγμιαίες, πραγματώσεις τους, την ίδια στιγμή, δεν φαίνεται να λαμβάνουν υπόψη τους τις συνθήκες της πραγματικότητας με την έννοια ενός κλειστού κόσμου που προσφέρεται σε αποτιμήσεις, τα συμπεράσματα από τη βίωση του οποίου θα ήταν απολύτως συγκεκριμένα. Η αναβολή της τελικής απόφασης, η μετάθεσή μέρους της στα χέρια του χρήστη, η πολυπλοκότητα του σύγχρονου τρόπου ζωής, η ικανότητα της κατοικίας να συνοψίζει το σύνολο σχεδόν της ζωής του ανθρώπου σήμερα, είναι θέματα που θα απασχολήσουν τον τρόπο με τον οποίο η συνθετική διαδικασία εξελίσσεται και θα εξελιχθεί στο άμεσο μέλλον σε διαχείριση ανοιχτών συστημάτων. (εικ. 1) Ας κάνουμε έναν διαχωρισμό ανάμεσα στην έννοια του ιδεογράμματος και σε αυτή του διαγράμματος. Το πρώτο αντιπροσωπεύει μια κατάσταση, ένα αντικεί- μενο μια ιδέα. Χαρακτηρίζεται από μια αυτοτέλεια του ίχνους, το οποίο αναφέρεται σε κάποια έννοια. Το διάγραμμα από την άλλη, κάτω από τη θεώρηση της περιγραφής ενός εννοιολογικού σκελετού, δεν είναι αυτοτελές. Έχει ανάγκη ενεργοποιητών για να μπορέσει να αναπτύξει και τελικά να εκφράσει το πέρας των δυνατοτήτων του. Με λίγα λόγια το ιδεόγραμμα υπομνύει. Το διάγραμμα προ-εκ-τείνει. Το ιδεόγραμμα παρατηρεί. Το διάγραμμα συμμετέχει. Η σύγχρονη είσοδος του διαγράμματος στον σχεδιασμό, στα όρια της μεθόδου, οφείλεται εν πολλοίς στη δυνατότητα του να φέρει δυνητικότητες. Να μην περιγράφει, ένα τελικό, δεσμευτικό ως προς τη διατύπωσή του αποτέλεσμα, αλλά μια χαρτογράφηση σχέσεων. Αυτή η εξοικείωση με το δυνητικό διαμορφώθηκε, στον χώρο της αρχιτεκτονικής, μέσα από την εξέλιξη των νέων τεχνολογιών και ειδικότερα των αντίστοιχων κατακτήσεων πρόσληψης και διαχείρισης, μη αναμενόμενων συνθετικών συνθηκών. Το παράδειγμα του χειρισμού μη ευκλείδειων γεωμετριών είναι χαρακτηριστικό. Ο σχεδιασμός σε μεγάλο βαθμό απελευθερώ- οδηγώντας έτσι, θα λέγαμε, τις αρχές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής στα όρια. 13 Η σύζευξη ιδέας, σχεδίου και υλικής πραγμάτωσης μέσω του διαγράμματος προσδιορίζουν μια τελείως διαφορετική αντιμετώπιση και χρήση του διαγράμματος από τους Sejima και Nishizawa η καθαρότητα του διαγράμματος, το οποίο δεν αποτελεί ούτε μεσάζοντα ούτε μέρος μιας διαδικασίας όπως στους UN Studio, αναπαράγεται σε όλες τις φάσεις του αρχιτεκτονικής δημιουργίας μέχρι την τελική βιωμένη εμπειρία του έργου. Inquiry into the Nature of Contemporary Space», El Croquis (139), σ Ito, ό.π., σσ Cortéz, «Architectural Topology», σ Ό.π., σσ. 33, Ό.π., σ Ό.π. κάτω: Εικ. 1. Συστήματα των οποίων η αρχιτεκτονική δεν είναι μυστική. Ειδικά στον χώρο της πληροφορικής, συνήθως χαμηλού κόστους και ποικίλων υλοποιήσεων. Στην εικόνα το λογότυπο του ubuntu, μιας υλοποίησης του λειτουργικού συστήματος Linuxς 38 α φ ι έ ρ ω µ α α φ ι έ ρ ω µ α 39

17 θηκε, έχοντας στη διάθεσή του πρωτόγνωρα μέχρι πρότινος εργαλεία. Από την άλλη, στον χώρο της κατοικίας, η εξέλιξη της, υπαγορεύτηκε επίσης τα τελευταία χρόνια από τις εξελίξεις της τεχνολογίας, και σημαδεύτηκε από τη διαμόρφωση της σε κέντρο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Η κατοικία κατάφερε να εντάξει στο πλαίσιό της μεγάλο μέρος του συνόλου των ανθρώπινων ενεργειών. Ο ιδιωτικός χώρος συνέλεξε χρήσεις που άπτονται ακόμη και του δημόσιου (μορφές εργασίας, κοινωνικότητα). Ο νέος, διαμορφωμένος, άυλος δημόσιος χώρος θα λέγαμε ότι βρήκε τις κατάλληλες συνθήκες έκφρασης των πιο ελεύθερων εκδοχών ατομικών συμπεριφορών. Κατ επέκταση η ίδια η λειτουργία της κατοίκησης έγινε πιο ενεργή (εικ. 2). δίπλα πάνω: Εικ. 2. «Future Vision Housing», Δημήτρης Ρότσιος, Γιώργος Μπάκουλης όπως εμφανίζεται στην έκδοση Defining Digital Architecture, Published/Dialogue, Taiwan, Η κατοικία σαν σύνολο υβριδικών χώρων σε προσπάθεια υποβάθμισης της πληροφορίας σε ιδιοποιήσιμο αντικείμενο δίπλα μέση: Εικ. 3. «Log House», Sou Fujimoto, Kumamoto, Japan, 2006 δίπλα κάτω: Εικ. 4. «Elemental, Iquique, Chile» Alejandro Aravena, Ευέλικτη κοινωνική κατοικία με δυνατότητες επεκτάσεων κάτω: Εικ. 5. «Do-Lo-Rez», Ron Arad, 2008 υπαγορεύεται από έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο τρόπο ζωής. Δεσμεύεται σε σχετικά χαμηλό κόστος, που κατά βάση έχει να αντιμετωπίσει ένα άτομο, μια οικογένεια. Χαρακτηρίζεται από μια μεγάλη αστάθεια αναγκών, άλλων προβλέψιμων και άλλων αναπάντεχων στο βάθος του χρόνου. Είναι υποχρεωμένη να προσαρμόζεται. Αποτελεί μια υποδομή, ένα πλαίσιο. Δεν μπορεί παρά να είναι ανοιχτή σε δυνατότητες. Από την άλλη ο δημόσιος χώρος μέσα από την εξέλιξή του θα έλεγε κανείς ότι τελικά δίνει έμφαση στο ιδιωτικό συμφέρον των χρηστών του. Ενθαρρύνει αν όχι επιτρέπει συγκεκριμένες συμπεριφορές όντας δομημένος με τρόπο ώστε να υπερασπιστεί ιδιωτικά συμφέροντα των μελών μιας κοινωνίας. Επιχειρεί να συνδυάσει ετερόκλητα, συχνά, σχήματα. Αναγκάζει τη συνύπαρξη να μετατραπεί σε υποταγή σε συγκεκριμένες νόρμες συμπεριφοράς με σκοπό την ευκολότερη ένταξη - οργάνωση συνόλων. Ο υλικός δημόσιος χώρος δομείται στη βάση συγκερασμού διαπιστώσεων. Και τελικά μοιάζει να απαιτεί συγκεκριμένη τροπή των συνιστωσών σχεδιασμού του. Σχεδιάζεται και τείνει να λειτουργεί σαν ιδεόγραμμα. Η σφαίρα του άυλου δημόσιου χώρου, προσπελάσιμη από ιδιωτικά κελύφη περιγράφει σαφέστερα την πραγματική προέκταση του ατόμου στον κόσμο. Επιζητά νέες δυνατότητες. Παρέχει άλλες ελευθερίες. Η λειτουργία της κατοικίας είναι στη φυσιολογία της ένα διάγραμμα. Ας μεταφέρουμε τώρα τη διαδικασία αυτή στον χώρο της υλοποίησης. Απομονώνοντας χαρακτηριστικά του διαγράμματος, και μεταφέροντας τα σε μια υλικής θεώρησης κατασταλαγμένη πραγματικότητα, μας απασχολεί η έκβαση του πλαισίου που ορίζει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η εκάστοτε συνθήκη μπορεί και πραγματώνεται. Χωρικές σχέσεις που είναι αντίστοιχες της δομής μιας λογικής δήλω- σης μπορούν να διατηρήσουν μέσω των θέσεων των στοιχείων που την απαρτίζουν την υπόνοια μιας μεταβλητότητας μέσα από τις επιλογές του χρήστη. Χωρικές σχέσεις τοπολογικού χαρακτήρα, ανάλογες με αυτές ενός λογικού διαγράμματος δεν είναι απαραίτητα πρωτόγνωρες. Οι σχέσεις λογικής είναι οι πρωτόγονες σχέσεις που κρύβονται κάτω από όλο τον παραγωγικό συλλογισμό και οι τοπολογικές ιδιότητες, από μία άποψη, οι πιο θεμελιώδεις ιδιότητες των χωρικών δομών. Οι λύσεις περιγράφουν ένα φάσμα τιμών. Δεν κοστίζουν, με την έννοια τεχνολογικών απαιτήσεων. Είναι περιοχές λύσεων που απαιτούν ζωή για να λειτουργήσουν. Μετατοπίζουν το ενδιαφέρον από τα αντικείμενα στο υποκείμενο, με βάση την ανθρώπινη ύπαρξη συνδεμένη με την προσωρινότητα και την ιστορικότητα (εικ. 5). Το διάγραμμα δεν είναι μια πιστή αναπαράσταση μιας λύσης και γι αυτό η λύση που το περιγράφει θα μπορούσε να είναι η πιστή υλοποίησή της δομής του. Μπορούμε να μεταφέρουμε τα χαρακτηριστικά του διαγράμματος στην πραγματικότητα, παρέχοντας ανάλογες περιγραφές σχέσεων. Η «υλοποίηση» ενός διαγράμματος μπορεί να είναι ένα άλλο διάγραμμα. Η συνεχής παραγωγή διαγραμμάτων το ζητούμενο. Ας περάσουμε από την υλοποίηση ιδεογραμμάτων σ αυτή των διαγραμμάτων. Εξετάζοντας τη δομή του διαγράμματος σαν σχεδιαστικό εργαλείο, θα ξεχωρίζαμε τρία χαρακτηριστικά του. Τη δυνητικότητα, την οικονομία (εικ. 3) και την ασάφεια του παράγοντα του χρόνου (εικ. 4) που το χαρακτηρίζουν. Μέσω ενεργοποιήσεων που οφείλονται στην καταλυτική δράση κάποιου υποκειμένου, οι δυνατότητές του διαγράμματος εκτείνονται πέρα από τη φυσική υπόσταση του τελευταίου σαν ίχνος. Κατά τη διαδικασία του σχεδιασμού, η διαδικασία αυτή απαντάται μεταξύ της σύνταξης διαγραμμάτων και της ολοκλήρωσης των τελικών σχεδίων μιας λύσης. Το υποκείμενο, ο καταλύτης διαμόρφωσης των συνθηκών, στην προκειμένη περίπτωση, είναι ο αρχιτέκτονας. Άλλο βασικό συστατικό του διαγράμματος είναι η οικονομία. Η οικονομία των μέσων. Η σχετική ακινησία των ιχνών. Οι σαφώς χαμηλές απαιτήσεις ενεργειών του σημαίνοντος σε σχέση με το σημαινόμενο. Κατά τη σύνταξη προσχεδίων αυτό είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό του διαγράμματος. Η ταχύτητα, η συνεκτικότητα, η ακρίβεια της έκφρασης, ο πλούτος και η ποιότητα των εκδοχών είναι άμεσα συνυφασμένες με τη βέλτιστη διαχείριση πόρων. Την καλύτερη δυνατή χρήση σημείων. Τη σαφέστερη διατύπωση σχέσεων με τις λιγότερες δυνατές ενέργειες. Τέλος ο παράγοντας του χρόνου σαν απόρροια της σύνταξης ενός διαγράμματος είναι ανοιχτός σε εκτιμήσεις. Στη λειτουργία του δεν υπάρχει περιορισμός στη επιλογή της στιγμής λήψης των τελικών αποφάσεων. Η στιγμή αυτή συνεχώς αναβάλλεται. Σήμερα, στη διαδικασία του σχεδιασμού, η στιγμή αυτή είναι ανοιχτή ακόμη σε σχέση με τη διαδικασία κατασκευής. Συχνά τα δυο αυτά στάδια χρονικά συμπίπτουν. Μετά το πέρας της υλοποίησης η μεταβλητότητα, η προσαρμοστικότητα, ανάγονται σε ζητούμενα. Η ένταξη του παράγοντα του χρόνου σαν μια ακόμη διάσταση σχεδιασμού και εκδοχών χρήσης, γίνεται όλο και πιο επιτακτική. Η κατοικία εμπεριέχει πολλά από τα χαρακτηριστικά του διαγράμματος. Απαρτίζεται από δέσμες χρήσεων, σε μια συνεχώς διογκούμενη πολυπλοκότητα απαιτήσεων που 40 α φ ι έ ρ ω µ α α φ ι έ ρ ω µ α 41

18 ΕΝΤΥΠΟ ΚΛΕΙΣΤΟ - ΑΡΙΘΜ. Α ΕΙΑΣ 928/95 ΚΕΜΠ.ΑΘ. ΒΡΥΣΑΚΙΟΥ 15 & ΚΛΑ ΟΥ ΑΘΗΝΑ Από το δωμάτιο στην πόλη: αρχέτυπα συνολικής οργάνωσης του χώρου Κατοικία: ιαγράµµατα και Ιδεογράµµατα του Γιάννη Ζαβολέα, αρχιτέκτονα, MΑrch UCLA, MΑrch MIT, επίκ. καθηγητή Πανεπιστημίου Πατρών Η κατοικία και η πόλη διακρίνονται από τις μεταξύ τους ποιοτικές διαφορές ωστόσο, οργανώνονται συχνά επάνω σε κοινά αρχέτυπα, οι ιδιότητες των οποίων αναδεικνύονται στα χαρακτηριστικά του χώρου. Εστιάζοντας στην κατοικία, αρχέτυπα του ύστερου μοντερνισμού συγκρίνονται με αντίστοιχα της τελευταίας περιόδου. Καθώς διαπιστώνεται, τα αρχέτυπα προσφέρονται ως ένα αποτελεσματικό οπλοστάσιο αναφορών στον σχεδιασμό του χώρου. Η κατοικία αποτελεί κεντρικό αντικείμενο έρευνας ήδη από την εποχή του μοντερνισμού, υπό το γενικευμένο αίτημα της διασφάλισης ανθρώπινων συνθηκών διαβίωσης. 1 Ανάλογα τίθενται οι βάσεις προσδιορισμού των προδιαγραφών κατοίκησης, σε ενίσχυση της άποψης ότι οι σχεδιαστικές επιλογές χρειάζονται τεκμηριωμένη υποστήριξη. Ο χώρος περιγράφεται ως ένα σύνολο δεδομένων, ενώ για τη μελέτη του επιστρατεύονται στρατηγικές, μέθοδοι και τεχνικές από ένα διευρυμένο φάσμα διεπιστημονικών διαδικασιών: μέτρηση και αξιολόγηση δεδομένων, εννοιολογικά σχήματα, πίνακες, διαγράμματα. Το 1932 ο Hugo Häring συλλαμβάνει την κατοικία ως μια οργανική δομή που εξελίσσεται σε αλληλεξάρτηση με τις ιδιαιτερότητες της καθημερινότητας. 2 Το ενδιαφέρον στον σχεδιασμό της κατοικίας μετατοπίζεται σταδιακά προς δύο νέες κατευθύνσεις: την ανάδειξη του μεταβλητού της χαρακτήρα και την αποκατάσταση μιας συνέχειας ανάμεσα σε αυτήν και την πόλη. 3 Η ποιότητα στο σύνολο εξαρτάται πλέον σημαντικά από τις σχέσεις ανάμεσα στις μονάδες χώρου που το συγκροτούν ακόλουθα, προκύπτουν αρχέτυπα οργάνωσης της δομής του. Άξονας, πλέγμα Στο πλαίσιο της ομάδας TEAM X του ύστερου μοντερνισμού, οι Γιώργος Κανδύλης, Alexis Josic και Shadrach Woods διερευνούν αρχετυπικά σχήματα οργάνωσης των μονάδων χώρου και των σχέσεων μεταξύ τους. Η κατοικία περιγράφεται ως ένα σύνολο από ειδικές και γενικές λειτουργίες, αναγωγικά από μονάδες σταθερές που ορίζουν την κυκλοφορία και τις τεχνικές εγκαταστάσεις και από ευέλικτες με δυνατότητα αναδιατάξεων και μετασχηματισμών, όπως το καθιστικό και τα υπνοδωμάτια. 4 Οι σταθερές μονάδες συγκροτούνται σε ένα αρχέτυπο, ως προς το οποίο κατανέμονται οι ευέλικτες μονάδες. 5 Ως αρχέτυπα, οι Κανδύλης-Josic-Woods επινοούν τον άξονα σε διακλάδωση (stem) και το πλέγμα (web), με τους μεταξύ τους συνδυασμούς. Ο άξονας αντιστοιχεί σε διάδρομο για το κτήριο και δρόμο για την πόλη, ενώ το πλέγμα αντιστοιχεί σε ομοιογενείς διατάξεις αξόνων που ορίζουν ένα πεδίο, υποτυπωδώς οργανωμένο, κατά κανόνα ανοικτό στην απλούστερη μορφή του, έναν κάναβο (εικ. 1, 2). Ως προς τα αρχέτυπα αυτά προσαρτώνται όλες οι μονάδες χώρου, είτε πρόκειται για δωμάτια στην κατοικία, είτε για μεμονωμένα κτήρια με αυλές, ακόμα για συγκροτήματα κτηρίων και πλατείες στην πόλη. Πρόσθετα, μονάδες όπως το καθιστικό, η εσωτερική αυλή, το κτήριο και η πλατεία είναι δυνατό να αποτελούν σημεία αναφοράς για τις υπόλοιπες μονάδες. Σε εκτίμηση, κάθε μονάδα βρίσκει την έκφρασή της μέσα στο σύνολο. Μια μονάδα περιγράφεται τόσο «εξωτερικά» όσο και «εσωτερικά», καθώς για παράδειγμα το δωμάτιο περιγράφεται ως προς την κατοικία και το κτήριο, αλλά και ως προς τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία, όπως τοίχοι, δίπλα: Εικ. 1. Κανδύλης-Josic-Woods, αρχέτυπο του άξονα σε διακλάδωση, με εφαρμογές για διαφορετικές κλίμακες. Εδώ: Σπίτια για τον Ελεύθερο Χρόνο, Leucate-Barcarès, Τύπος κατοικιών όπου οι μονάδες των χώρων οργανώνονται κατά μήκος ενός εσωτερικού διαδρόμου γύρω από μια κεντρική αυλή και ως προς έναν σύνθετο κάναβο. Ο οικισμός αναπτύσσεται υπό ένα σύστημα δρόμων σε διακλάδωση πάνω αριστερά: Εικ. 2. Κανδύλης-Josic-Woods, αρχέτυπο του πλέγματος. Εδώ: Οικισμός στην Τουλούζη-Mirail, Ανάπτυξη συγκροτήματος κατοικιών ως προς έναν σύνθετο κάναβο με δυνατότητα απρόσκοπτης επέκτασης. Κάθε κατοικία οργανώνεται εσωτερικά γύρω από μια ιδιωτική αυλή πάνω δεξιά: Εικ. 3 Κωνσταντίνος Δοξιάδης, ο σχηματισμός του δωματίου και παράγωγά του σύνολα κάτω: Εικ. 4 Κωνσταντίνος Δοξιάδης, αρχέτυπο ένθετης ταξινόμησης (nesting) και σχηματική απόδοση μονάδας με κεντρική οργάνωση. Εδώ: Πόλη Ισλαμαμπάντ, Πακιστάν, Συνολική σχεδίαση του χώρου, για ευρύτερα οικιστικά σύνολα (κατηγορία Δ υποτομέας G6-1) και για μονάδες κατοικίας στέγαση, δάπεδο, μπαλκόνια, σκέπαστρα, παράθυρα, έπιπλα, ντουλάπες και ράφια. Ως αποτέλεσμα, επιτυγχάνεται η επιθυμητή συνέχεια ανάμεσα σε μονάδες διαφορετικών μεγεθών, μαζί με τη δυνατότητα για κεντρικότητα τοπικά, μεταβλητότητα και επεκτασιμότητα, διασφαλίζοντας την απαιτούμενη συνοχή για το σύνολο. Ένθετη ταξινόμηση. Το αρχέτυπο στην κατοικία απασχόλησε τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη ως μέρος συστηματικών του ερευνών επάνω σε συνολικές δομές χωρικής οργάνωσης με αναφορές στη βιολογία. Στα χνάρια προηγούμενων ερευνών του Patrick Geddes (τέλη 19ου, αρχές 20ού αιώνα), 6 μια ενότητα χώρου παρομοιάζεται με ζωντανό οργανισμό αποτελούμενο από τις βασικές του μονάδες, όπως τα ζωτικά όργανα και τα μέλη του που επιτελούν τις βιολογι- κές του λειτουργίες. 7 Ο χώρος αναγνωρίζεται ως ένα πολύπλοκο σύστημα, στο οποίο ενσωματώνονται όλες οι κλίμακες: από τον άνθρωπο και τις μικρότερες μονάδες (ρουχισμός, έπιπλα) στο δωμάτιο, την κατοικία, το κτήριο, το οικοδομικό τετράγωνο, τη γειτονιά, τη συνοικία, την πόλη, τη μητρόπολη και τέλος, σε ένα ενιαίο δίκτυο πόλεων, σε παγκόσμια κλίμακα. 8 Πρόσθετα, το δωμάτιο (εικ. 3) προκρίνεται ως η σημαντικότερη βιολογική προέκταση του ανθρώπου στον χώρο, καθώς συσχετίζεται άμεσα τόσο με το σώμα του, όσο και με την κατοικία. Αναφέρεται στον δομημένο χώρο τον δημιουργημένο από τον άνθρωπο για την καθημερινή του ζωή και συμπεριλαμβάνει υποστάσεις όπως το υπνοδωμάτιο, το καθιστικό και η κουζίνα στην κατοικία, ακόμα οριοθετημένους χώρους εσωτερικά και εξωτερικά ενός κτηρίου, όπως το γραφείο, το εργαστήριο, η αυλή και η πλατεία. Η ανάπτυξη του χώρου με βάση το δωμάτιο αναλογεί της εξέλιξης των κυττάρων: ξεκινούν ως μεμονωμένα, κατόπιν συνδέονται σε σχηματισμούς, 9 από όπου προκύπτουν κατοικίες, κτηριακά συγκροτήματα, οικοδομικά τετρά- 42 α φ ι έ ρ ω µ α α φ ι έ ρ ω µ α 43

19 γωνα, γειτονιές, συνοικίες και ευρύτερα οικιστικά σύνολα. Ως αρχετυπικά σχήματα αναζητούνται δομές απλές που να επεκτείνονται ισοδύναμα και απρόσκοπτα. Αρχικά προτείνεται ο κάναβος όμως, στην πρόσφατη εμπειρία (εικ. 6, 7). Το σύστημα εξακολουθεί και ανταποκρίνεται στις παρεμβάσεις των κατοίκων και τις ανακατατάξεις των μονάδων και μετά την ολοκλήρωση του έργου. 12 Σε σχετικά παραδείγματα των SANAA, η κατοικία ερμηνεύεται κάτω: Εικ. 5. Le Corbusier, Unité d Habitation, Μασσαλία, Το αρχέτυπο του κανάβου, στο οποίο προσαρτώνται οι μονάδες των διαμερισμάτων nic» στο Rethinking Technology: A Reader in Architectural Theory, σσ ]. Για τις επιδράσεις των θεωριών του Geddes μεταπολεμικά, Pyla P., Ekistics, Architecture and Environmental Politics, : A Prehis- κανόνες σύνταξης της μορφής, παρά καθορίζεται μέσα από την αλληλεπίδρασή της με τον κάτοικο [MVRDV at VPRO, ACTAR, Βαρκελώνη 1998, σσ. 11-2]. Ανάλογα, καθώς παρατηρεί ο Stan Allen, η αρχιτεκτονική παραδί- του μοντερνισμού ο κάναβος συνδέθηκε με μηχανιστικές του εφαρμογές που κατακρίθηκαν έντονα κατά την ύστερη περίοδο του μοντερνισμού. Ανάλογες παρατηρήσεις οδήγησαν στην επινόηση ενός περισσότερο εξελιγμένου σχήματος που μπορεί να ονομασθεί ως ένθετη ταξινόμηση (nesting) (εικ. 4). Ως ένθετη ταξινόμηση ορίζεται ως ένα puzzle μονάδων δωματίων σε απεριόριστους συνδυασμούς (εικ. 8). Κατά τη συνένωση των μονάδων, τα μεταξύ τους χωρίσματα είναι συχνά διαφανή, ή και απουσιάζουν. Ο χώρος συλλαμβάνεται διαγραμματικά στην πλέον αφαιρετική του εκδοχή 13 ως μια ενιαία πλατφόρμα, επάνω στην οποία συμβαίνουν οι διάφορες δρα- δίπλα: Εικ. 6. MVRDV, χωρική μεταφορά του motherboard, σε οριζόντια και κάθετη διάταξη. Κτήριο Γραφείων VPRO, Hilversum, και Συγκρότημα Κατοικιών Berlin Voids, Βερολίνο, 1991 tory of Sustainable Development, MIT PhD Thesis, Σεπτέμβριος 2002, σσ Η πόλη παρομοιάζεται με ένα σώμα, με τα νεύρα, τις αρτηρίες και την καρδιά, ακόμα ως προς τις βιολογικές του λειτουργίες, καθώς γεννιέται, τρέφεται, αναπτύσσεται μέσω πολλαπλασιασμού των κυττάρων του, αποβάλλει περιττώματα, εξασθενεί και πεθαίνει δεται «ατέλειωτη» στον κάτοικο, ενώ έμφαση δίνεται στη ζωή του κτηρίου και τις αλλαγές που συμβαίνουν σε αυτό ανά τον χρόνο [Allen S., «Artificial Ecology» στο Reading MVRDV, NAi Publishers, Ρόττερνταμ 2003, σ. 87]. 13. Δες την ανάλυση του Toyo Ito επάνω στο διαγραμματικό ύφος της αρχιτεκτονικής των SANAA [Ito T., «Diagram Architecture» ένα συνολικό σύστημα ομαδοποίησης και σύνταξης των στηριότητες της κατοίκησης (εικ. 9). Αυτές συμβολίζο- [Δοξιάδης Κ., «Η Επιστήμη της Οικιστικής» στο Κείμενα, Σχέδια, στο El Croquis, SANAA , σσ ]. μονάδων του χώρου, όπου κάθε μονάδα αξιολογείται ως νται με στοιχειώδη εξοπλισμό: το κρεβάτι, το τραπέζι με Οικισμοί, Κύρτσης Α. επιμ., Ίκαρος, Αθήνα 2006, σ. 80]. Ανάλογα, ο Hyungmin Pai περιγράφει τη διαγραμματική αισθητική προς τη θέση της στο σύνολο, τις άλλες μονάδες και την τις καρέκλες, το κουβούκλιο με τη ντουζιέρα, ο νιπτήρας, 8. Δοξιάδης Κ., «Μια Πόλη που Εξυπηρετεί την Ανθρώπινη Ανά- των SANAA ως άμεση μεταφορά του τεχνικού σχεδίου στον εσωτερική της οργάνωση. Προκύπτει μια οργάνωση σύν- ο υποτυπώδης πάγκος της κουζίνας. Μόνιμα και κινητά πτυξη» και «Η Οικιστική Σύνθεση της Δομής και της Μορφής» χώρο [Pai H., The Portfolio and the Diagram: Architecture, Discourse, θετη, «κάθετη» και μαζί «οριζόντια»: όσο βαίνει «εσωτε- στοιχεία συνθέτουν ένα σύνολο λιτό και μέσω της αδιά- στο Κείμενα Σχέδια Οικισμοί, σσ. 54, 144. and Modernity in America, The MIT Press, Cambridge 2002, σσ. ρικά», οι μονάδες εμφανίζονται περισσότερο στατικές και κοπης διαπραγμάτευσής του με τον κάτοικο, σε συνεχή 9. Δοξιάδης Κ., «Ο Σχηματισμός του Ανθρώπινου Δωματίου» στο 286-8]. εξειδικευμένες, ενώ όσο αναπτύσσεται «εξωτερικά», αυτές αποκτούν ανοικτό χαρακτήρα. 10 Κάθε μονάδα προσδιορίζεται ως προς ό,τι πλαισιώνεται από αυτήν και ό,τι αναπροσαρμογή: η αρχιτεκτονική συμφιλιώνεται ξανά με την αισθητική της. Κείμενα, Σχέδια, Οικισμοί, σσ Δοξιάδης K., «Η Μορφολογία των Δυναμικών Οικισμών» στο Κείμενα, Σχέδια, Οικισμοί, σσ την πλαισιώνει, σε μια αμφίδρομη σχέση αλληλεπίδρασης Επίσης, Peponis J., Παρουσίαση Βιβλίου: Constantinos A. Doxiadis, και ταυτοποίησης ανάμεσα στις μονάδες και το σύνολο. Ekistics An introduction to the science of Human Settlements, σ. 3. Πηγή στο Διαδίκτυο: book.pdf. 11. Σχετικά, ο Mark Wigley επισημαίνει την ουσιαστική συνεισφορά των ερευνών του Δοξιάδη σε αναζητήσεις της τρέχουσας δεκαετίας [Wigley M., «Network Fever» στο Grey Room, τ. 4, MIT, Καλοκαίρι 2001, σ. 114]. Πηγή στο Διαδίκτυο: NetworkFever.pdf. Εξάλλου, οι MVRDV στις επιρροές τους μνημονεύουν την κληρονομιά της περιόδου [MVRDV, «Genealogy_Chronology» στο KM3: Excursions on Capacities, ACTAR, Βαρκελώνη 2005, σσ ]. 12. Η αρχιτεκτονική παύει πλέον να εξαρτάται από αυστηρούς Motherboard, πλατφόρμα Σημειώσεις Σύγχρονες αναζητήσεις αρχετύπων χωρικής οργάνωσης απηχούν αντίστοιχες του ύστερου μοντερνισμού. 11 Η έρευνα υποστηρίζεται πλέον και από την ψηφιακή τεχνο- 1. Χαρακτηριστικά, στη Χάρτα των Αθηνών η κατοικία περιγράφεται ως καταφύγιο της οικογένειας και κοινωνικό κύτταρο της πόλης [Le Corbusier, Η Χάρτα των Αθηνών, Κουρεμένος Σ. μτφ., λογία, καθώς ο υπολογιστής, πέρα από τις δυνατότητές εκδόσεις Ύψιλον, Αθήνα 1987/2003, σσ. 61-2, πόρ. 28]. του, προσφέρεται ως μια πηγή αναφορών επάνω σε νέα 2. Häring H., «The House as an Organic Structure» στο Rethinking οργανωτικά σχήματα. Οι αναφορές αυτές έχουν συμβά- Technology: A Reader in Architectural Theory, Braham W. & Hale J., λει στην επαναξιολόγηση προηγούμενων αρχετύπων, eds., Routledge, London and New York 2007, σ. 56. Πρωτότυπη ακόμα στον εμπλουτισμό ως και θεμελιωδών όρων της έκδοση στην ετήσια έκδοση Innendekoration, Stuttgart αρχιτεκτονικής και της πολεοδομίας με νέες σημασίες. 3. Smithson A., «Grouping of dwellings» και «Doorstep» στο Αρχέτυπα με αναφορά στο motherboard (κεντρική πλα- Team 10 Primer, The MIT Press, Cambridge MA 1968, σσ. 81, κέτα στον υπολογιστή με υποδοχές όπου προσαρτώνται εξαρτήματα) αποτελούν εξέλιξη λιγότερο σύνθετων όπως 4. Αναφορά της Alison Smithson στον Georges Candilis [Smith- ο κάναβος (εικ. 5). Σε έρευνες των MVRDV επάνω στην son A., «Grouping of dwellings», σ. 76]. κατοικία, το motherboard αποδίδεται χωρικά ως ένα 5. Κανδύλης Γ., Ζωή και Έργο, Ερμής, Αθήνα 1985, σσ ανοικτό σύστημα επιπέδων και κυκλοφοριών, έτοιμο να 6. Ο Geddes, βιολόγος στο επάγγελμα, προσέγγιζε τις πόλεις υπό υποδεχθεί ως plug-in λειτουργίες με τις μονάδες και τα διαφορετικές κλίμακες, καθώς αναζητούσε μηχανισμούς που διέ- στοιχεία τους, όπως δωμάτια, εσωτερικές αυλές, ως και πουν την ανάπτυξη και τη μορφή τους [Geddes P., Cities in συνολικές κατοικίες, σε ποικιλία συνδυασμών, με δυνατό- Evolution, Williams & Norgate, London 1949 (1915). Επίσης, αναδη- τητα για αυτονομία αλλά και συνέργια μεταξύ των χώρων μοσιευμένο απόσπασμα Geddes P., «Paleotechnic and Neotech- 44 α φ ι έ ρ ω µ α α φ ι έ ρ ω µ α 45

20 ΕΝΤΥΠΟ ΚΛΕΙΣΤΟ - ΑΡΙΘΜ. Α ΕΙΑΣ 928/95 ΚΕΜΠ.ΑΘ. ΒΡΥΣΑΚΙΟΥ 15 & ΚΛΑ ΟΥ ΑΘΗΝΑ Από την κατοικία-τοπίο στο τοπίο-κατοικία Κατοικία: ιαγράµµατα και Ιδεογράµµατα του Νικόλαου Πλατσά, αρχιτέκτονα Διάγραμμα στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό θα μπορούσε με απλό τρόπο να περιγράφει ως το σκαρίφημα το οποίο με τρεις-τέσσερις γραμμές επικοινωνεί άμεσα κάθε οικοδομικό 1 ή σωματικό ενέργημα στον αφηρημένο αρχιτεκτονικό χώρο ή τόπο (εικ. 1). Υπακούοντας στη σχεδιαστική αναγκαιότητα των απαρχών του εικοστού αιώνα για διεξοδική μελέτη αλλά και ταχύτητα παραγωγής κατ-οικιστικών εικόνων προς υλοποίηση, το διάγραμμα αναγάγετε σε ένα πολύτιμο επικοινωνιακό μέσο που θα παράγει την υπόσχεση για ένα ακριβές και υλοποιήσιμο οικοδομικό έργο (εικ. 2). Από πολύ νωρίς λοιπόν, εκτιμήθηκε ιδιαίτερα και χρησιμοποιήθηκε ως βασικό αρχιτεκτονικό εργαλείο της νεωτερικότητας, όπου με σχεδιαστική δεξιοτεχνία οι αρχιτέκτονες της εποχής, προπαγάνδισαν το έργο τους μέσα από αρχετυπικά ιδεογράμματα της φύσης και του ανθρώπου, ώστε να καταλήξουν στο κτήριο που θα συναρθρώσει με όλα τα παραπάνω μία εικόνα αρμονίας και συμπαντικής τάξης (εικ. 3). Παρατηρούμε λοιπόν ότι, παραθέτοντας το κτήριο σε ένα ιεραρχημένο κοσμικό τοπίο αλληλεπιδράσεων ως ένα κεντρικό και αναπόσπαστο κομμάτι αυτού, «νομιμοποιήθηκε» κατά βάση η εννοιολογική υπόσταση του, αλλά κι η εκ των πραγμάτων διεισδυτικότητα του κτηρίου στο τοπίο, με τέτοιο τρόπο ώστε να εκπληρώνει μέσα από μία ιδεατή κοσμική συνθήκη, την υποχρέωση του αρχιτέκτονα για σεβασμό προς το τοπίο-φύση και να συντάσσει ένα νέο πρότυπο τοπίου-κατοικίας. Παρόλα αυτά, η πραγματικότητα σπάνια αναπαρήγαγε την ιδανική εικόνα κατοίκησης που παρέδιδε ο αρχιτέκτονας, με αποτέλεσμα το διάγραμμα να μετασχηματίζεται σε ιδεό- γραμμα μιας εξιδανικευμένης συγκυρίας κατοίκισης προς μίμηση. Πιο ειδικά, αντιπαραβάλλοντας το παρελθόν με το παρόν θα έλεγε κανείς πως τα αρχέτυπα κατοίκισης της νεωτερικότητας ναι μεν επιβιώσαν μέσα από τα φίλτρα των κοινωνικό-οικονομικών ζυμώσεων και των κλιματικών αλλαγών του εικοστού αιώνα, αλλά όχι ανεπηρέαστα από αυτά. Σήμερα λοιπόν, η ιδεατή εικόνα κατοίκισης στο οικοδομικό πρίσμα, που είτε χωνεύεται στο δεκτικό τοπίο, είτε στέκεται πάνω σε κολώνες ώστε να περνά η φύση κάτω από αυτό, ή ακόμα που σαρωτικά πολλαπλασιάζεται και θέτει τους όρους στο φυσικό ώστε να γίνει κοινότητα, επαναπροσδιορίζεται για να προσδώσει μία ιδανική απάντηση στο πρόβλημα της κατοίκισης, προσαρμοσμένη κάθε φορά στην κατά περίπτωση ακτίνα επιρροής, η οποία σκιαγραφεί ένα μοναδικό σύμπαν ενός κοινωνικά ανήσυχου κόσμου σε μια ξεκούρδιστη φύση (εικ. 4). δίπλα μέση: Εικ. 1. Υπόστεγο και άνθρωπος με ομπρέλα. Πηγή: Κωνσταντινίδης, Άρης, Η Αρχιτεκτονική της Αρχιτεκτονικής, ημερολογιακά σημειώματα, (ΑΓΡΑ, Αθήνα 1992) 89 δίπλα κάτω: Εικ. 2. Μaison Domino, Le Corbusier και Max De Bois (Γαλλία, 1915). Σε συνεργασία με τον Max De Bois, ο Le Corbusier παρέδωσε μια τυποποιημένη φόρμουλα κατασκευής από οπλισμένο σκυρόδεμα με την ονομασία «Dom-Ino» (από τα λατινικά Domus και Innovation δηλαδή οικία και μεταρρύθμιση-ανακαίνιση). Το αρχέτυπο «Dom-Ino» κατάφερνε από τη μια να χτίζεται από ανειδίκευτους εργάτες κι από την άλλη, να επαναλαμβάνεται μαζικά ώστε να εξυπηρετήσει τις ανάγκες μαζικής κατοίκισης στην Γαλλία εκείνης της εποχής. Πηγή: Frampton, Kenneth, Μοντέρνα Αρχιτεκτονική Ιστορία και Κριτική, (μετάφραση Θ. Ανδρουλάκης, Μ. Παγκάλου, Θεμέλιο, Αθήνα 1999) 143 πρωτότυπο τρόπο διαμονής πάνω στο όριο του τοπιακού συμβάντος, εξασφαλίζοντας τη χρήση της πολύτιμης γης του προαστιακού Λονδίνου, που παρέχει την «ασφάλεια» μιας ζωής ανάμεσα στις «δράσεις» της μητρόπολης και της εξοχής, ώστε με την ελάχιστη δυνατή σχεδιαστική δαπάνη να θέσει τον διαμένοντα στον κέντρο μιας βιωτικής σύμβασης. Στη συνέχεια, πηγαίνοντας μια δεκαετία πίσω συναντάμε το Maison à Bordeaux (εικ. 7) του Rem Koolhaas-OMA, χτισμένο ως μια απόκοσμη πλάκα που ίπταται στην κορυφή ενός ιδιόκτητου λόφου, και ατενίζει το καμπαναριό της πόλης του Μπορντό. Σε αυτή τη περίπτωση, ο αρχιτέκτονας έχοντας να επιλύσει της ανάγκες της οικογένειας και του ανάπηρου πατέρα, κατακτά το τοπίο δημιουργώώστε η κατοίκιση να συμβαίνει κάτω, πάνω ή μέσα σε αυτό. Σήμερα λοιπόν, οι κάποτε μπανάλ επιρροές της νεωτερικής συνθήκης, 2 με την ανασύνταξη των κανόνων κατοίκησης, προσαρμοσμένων στη συγχρονική συγκυρία, γίνονται ξανά αποδεκτές ώστε να προκύψουν καινούρια πρότυπα κατ-οικιστικών παραδειγμάτων, συνθέτοντας μια νέα πρωτοπορία επιλύσεων στον διαρκώς μεταβαλλόμενο αστικό πολιτισμό. Επομένως, ως κάτι νέο, προπαγανδίζεται μέσα από τη δυναμική του marketing και των lifestyle περιοδικών-καταλόγων, ένα ιδιότυπο manual «οδηγιών χρήσης» της ζωής στην κατοικία, που μορφοποιεί τη συλλογική συνείδηση, και υπαγορεύει ανάμεσα στα άλλα, τη συνάρθρωση πολλαπλών εμπειριών σε ένα συμπαγή αρχιτεκτονικό διάστημα, που θα εκπληρώνει την εμμονή του ανθρώπου, να διεισδύει αμφίδρομα στον φυσικό και τεχνητό χώρο. Οπότε, η ορατή φυσιογνωμία των κτηρίων δεί- Κοιτάζοντας λοιπόν το νεωτερικό αρχιτεκτονικό έργο, παρατηρούμε ένα σαφώς διατυπωμένο ερωτηματικό στους κανόνες του, μέσα από την ίδια τη χρήση τους, που μεταλλάσσουν προοδευτικά τη σχέση μεταξύ κτηρίου και τόπου. Αναφέροντας το εγχώριο παράδειγμα διεθνούς ακτινοβολίας του έργο του Άρη Κωνσταντινίδη, καταγράφεται μία συστηματική αμφισβήτηση μέσα από το ευρύτερο αρχιτεκτονικό του έργο, ως προς το πώς οργανώνεται το μέσα του πρίσματος σε σχέση με το έξω, όταν ή αν αυτό υπερυψώνεται ή στέκεται κοντά στη γη, ή πως ακόμα διαγράφει τη σιλουέτα του ως προς αυτή. Μια ανάγνωση μέσα από το μικροσκόπιο, του τόπου που κληροδοτεί στο κτήριο της ποιότητες του. Έτσι το κτήριο δεν εναποτίθεται πάντα αλλά ίσως αναδύεται (εικ. 5), χωρίς να είναι απαραίτητα λευκό αλλά ίσως να μιμείται τη γη, και όταν αυτό υπερυψώνεται, να γίνεται υπόστεγο ή έδαφος πάνω δεξιά: Εικ. 3. Le Corbusier, σκαρίφημα τοπίου κατά την ανίχνευση του ιδεατού οικοπέδου όπου θα εναποθέσει την προμελετημένη μικρή κατοικία. Πηγή: Le Corbusier, Ένα Μικρό Σπίτι, (μετάφραση Δ. Αντωνακάκη, Libro, Αθήνα 1998) 7 πάνω αριστερά: Εικ. 4. Rem Koolhaas, σχεδιάγραμμα προσέγγισης της κατοικίας από το αεροδρόμιο του Μπορντό. Πηγή: Lemoine, Louise, koolhaas houselife, (Béka Films, Italy 2008) μέση: Εικ. 5. Neuderorf house, John Pawson- Claudio Silvestrin, (Ισπανία 1989). Σκαρίφημα κατοικίας. Πηγή: Welsh, John, Modern House, (Phaidon, London 1995), χνει να καθορίζεται από τη διεξοδική σύνθεση γειτνιάσεων και αναγκαιοτητών, ώστε το κτήριο παύει να αποτελεί μια αρχέτυπη κιβωτό κατοίκισης, αλλά ένα τοπίο ενεργειών στον αφηρημένο φυσικό ή αστικό χώρο, που προκρίνει ως ιδεατή φόρμουλα κατοίκησης την ανασύνταξη του τοπίου-κατοικίας σε κατοικία-τοπίο. Αναφέροντας τρία παραδείγματα κατοικιών, θα παρατηρήσουμε τη μετάλλαξη της φυσιολογίας των κτηρίων, σε κατοικίες-τοπία, ξεκινώντας από το πιο πρόσφατο παράδειγμα του Hind House (εικ. 6). Το γραφείο John Pardey Architects χωρίς να χρησιμοποιεί πρωτοποριακά ιδιώματα στον σχεδιασμό του, καταφέρνει μέσα από μία απευθείας αναφορά στo ιδεατό πρίσμα πάνω σε κολώνες, να επιλύσει το πρόβλημα των εποχικών πλημμύρων του ποταμού Loddon με ένα και μόνο βασικό αρχιτεκτονικό ενέργημα. Έτσι, παράγει έναν προφανή αλλά και ντας ένα εσωτερικό σύμπαν 3 τριών επιπέδων. Σκάβοντας το πρώτο επίπεδο χρήσεων στη γη γύρω από μια υπόσκαφη αυλή, φέρνει το δεύτερο επίπεδο στην ίδια στάθμη με το ύπαιθρο ως κύριο χώρο καθιστικού. Στοχεύοντας στο να παράγει έναν υπόστεγο διάφανη χώρο, όπου το βλέμμα εφορμά ανεμπόδιστα σε πλήρη κύκλο, στηρίζει σε αδιόρατα στατικά στοιχεία το πλακόμορφο τρίτο επίπεδο των δωματίων, έχοντας την ελάχιστη δυνατή επιρροή στην τοπιογραφία. Με τους παραπάνω χειρισμούς λοιπόν, επιτυγχάνεται η αντιστροφή των κτηριακών συμβάσεων, σε τοπιακές διεισδύσεις του σώματος, του βλέμματος και του κτηριακού προγράμματος, ώστε να εμπλουτίζεται συνεχώς η βιωτική εμπειρία με τοπιογραφικές επιρροές. Τέλος το παράδειγμα του Mountain Dwelling (εικ. 8) των BIG στην Κοπενχάγη, είναι ίσως ο πανηγυρισμός της ιδέας κατοικίας-τοπίου, διότι σε αυτή την περίπτωση η 46 α φ ι έ ρ ω µ α α φ ι έ ρ ω µ α 47

ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΗ ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΗ ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ. Δρ. ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΛΥΡΟΥΔΙΑΣ- Πρόεδρος ΣΑΔΑΣ- Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π. Τατοϊου 122 & Παρθενώνος 3 146-71 Ν. Ερυθραία Τηλ. 210-6202533 Fax 210-6202534 E-mail: lyroudia@otenet.gr

Διαβάστε περισσότερα

Τέχνη Χώρος Όψεις Ανάπτυξης

Τέχνη Χώρος Όψεις Ανάπτυξης Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών Τέχνη Χώρος Όψεις Ανάπτυξης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης Πειραιώς 211, Ταύρος Σάββατο, 23 Νοεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΗΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

Ο ΔΗΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Ο ΔΗΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΕΛΕΝΗ ΜΑΙΣΤΡΟΥ 1 Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΛΕΝΗ ΜΑΙΣΤΡΟΥ ΤΡΙΠΟΛΗ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2016 1ο ερώτημα Γιατί και με ποιους όρους η προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ενός

Διαβάστε περισσότερα

ενεργειακό περιβάλλον

ενεργειακό περιβάλλον Προστατεύει το ενεργειακό περιβάλλον Αλλάζει τη ζωή μας www.epperaa.gr www.ypeka.gr Ε.Π. «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2007-2013 Το ΕΠΠΕΡΑΑ δημιουργεί ένα βιώσιμο Ενεργειακό Περιβάλλον βελτιώνει την

Διαβάστε περισσότερα

Προοπτικές του κτιριακού τομέα στην Ελλάδα και τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας

Προοπτικές του κτιριακού τομέα στην Ελλάδα και τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Προοπτικές του κτιριακού τομέα στην Ελλάδα και τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας Εισηγητής: Παύλος Βλάχος Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός Α.Π.Θ. Μέλος

Διαβάστε περισσότερα

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης»

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΑΝΙΑΤΣΑΣ' Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» Α. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το θέμα του συνεδρίου, Ήέες πόλεις πάνω σε παλιές", είναι θέμα με πολλές

Διαβάστε περισσότερα

Εξοικονόμηση ενέργειας και κτίρια: Επισκόπηση εξελίξεων για τον τεχνικό κόσμο

Εξοικονόμηση ενέργειας και κτίρια: Επισκόπηση εξελίξεων για τον τεχνικό κόσμο ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Εξοικονόμηση ενέργειας και κτίρια: Επισκόπηση εξελίξεων για τον τεχνικό κόσμο Εισηγητής: Αμανατίδης Άνθιμος Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός Α.Π.Θ.

Διαβάστε περισσότερα

Έργα Υποδομών: μπορούμε να συμβάλουμε στην επιτυχή σύζευξή τους με το «αστικό» περιβάλλον και την αειφορία;

Έργα Υποδομών: μπορούμε να συμβάλουμε στην επιτυχή σύζευξή τους με το «αστικό» περιβάλλον και την αειφορία; Διεπιστημονική προσέγγιση στα ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΩΝ :Τεχνολογία, Περιβάλλον, Πολιτισμός Έργα Υποδομών: μπορούμε να συμβάλουμε στην επιτυχή σύζευξή τους με το «αστικό» περιβάλλον και την αειφορία; Κλειώ Αξαρλή,

Διαβάστε περισσότερα

Η σχέση και η αλληλεπίδραση της ΚΔΒΚ με τους επιστημονικούς φορείς της περιοχής

Η σχέση και η αλληλεπίδραση της ΚΔΒΚ με τους επιστημονικούς φορείς της περιοχής Η σχέση και η αλληλεπίδραση της ΚΔΒΚ με τους επιστημονικούς φορείς της περιοχής ημήτριος Μαυροματίδης, Πρόεδρος ιοικούσας Επιτροπής ΤΕΕ/Τ Μ Παρασκευή Χριστοπούλου, Πρόεδρος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ/Τ Μ Forum

Διαβάστε περισσότερα

Θανάσης Κ. Παππάς αρχιτέκτων Θεσσαλονίκη Νοέµβριος 1999

Θανάσης Κ. Παππάς αρχιτέκτων Θεσσαλονίκη Νοέµβριος 1999 Θανάσης Κ. Παππάς αρχιτέκτων Θεσσαλονίκη Νοέµβριος 1999 ΠΡΟΣΥΝΕ ΡΙΑΚΗ ΗΜΕΡΙ Α ΣΑΘ Στα πλαίσια του 10ου Πανελλήνιου Αρχιτεκτονικού Συνέδριου: «ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΣΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΣΤΟΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟΠΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Λεωφόρος Αλεξάνδρας 13, 4 ος Όροφος Κέρκυρα, Τ.Κ. 49100

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟΠΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Λεωφόρος Αλεξάνδρας 13, 4 ος Όροφος Κέρκυρα, Τ.Κ. 49100 ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟΠΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Λεωφόρος Αλεξάνδρας 13, 4 ος Όροφος Κέρκυρα, Τ.Κ. 49100 Αρ. πρωτ.: 2/2013 Κέρκυρα, 08/02/2013 ΠΡΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑ ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ

ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑ ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑ ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ 27.05.2017 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΡΑΣΕΩΝ ΣΑΔΑΣ ΠΕΑ ΜΑΡΤΙΟΣ 2017 ΜΑΙΟΣ 2017 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΡΑΣΕΩΝ ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ ΜΑΡΤΙΟΣ 2017 ΜΑΙΟΣ 2017 ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΙΣ Δ.Σ. ΣΑΔΑΣ ΠΕΑ ΗΜΕΡΗΣΙΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

ένα αειφόρο πρότυπο Ήβη Νανοπούλου Αρχιτέκτων - Διευθύνων σύμβουλος ΘΥΜΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΕΜ

ένα αειφόρο πρότυπο Ήβη Νανοπούλου Αρχιτέκτων - Διευθύνων σύμβουλος ΘΥΜΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΕΜ Η πόλη ως καταλύτης για ένα αειφόρο πρότυπο ανάπτυξης Ήβη Νανοπούλου Αρχιτέκτων - Διευθύνων σύμβουλος ΘΥΜΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΕΜ Διαπιστώσεις Πού ζούμε ; Ο χάρτης αναπαριστά τη συγκέντρωση πληθυσμού

Διαβάστε περισσότερα

Προοπτικές του κτιριακού τομέα στην Ελλάδα και τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας

Προοπτικές του κτιριακού τομέα στην Ελλάδα και τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Προοπτικές του κτιριακού τομέα στην Ελλάδα και τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας Εισηγητής: Αμανατίδης Άνθιμος Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός Α.Π.Θ.

Διαβάστε περισσότερα

Πολεοδοµικός σχεδιασµός και αρχιτεκτονική της πόλης

Πολεοδοµικός σχεδιασµός και αρχιτεκτονική της πόλης ioannou first pages: 1 6/6/2014 2:15 1 Πολεοδοµικός σχεδιασµός και αρχιτεκτονική της πόλης εισαγωγή σε βασικές έννοιες ioannou first pages: 1 6/6/2014 2:15 2 ioannou first pages: 1 6/6/2014 2:15 3 ΒΥΡΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη Περίπτωσης Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Μελέτη Περίπτωσης Νέο Μουσείο Ακρόπολης Μελέτη Περίπτωσης Νέο Μουσείο Ακρόπολης Μελέτη Περίπτωσης Νέο Μουσείο Ακρόπολης Χαρακτηριστικό Παράδειγµα της Πολιτιστικής Πολιτικής της Ελλάδας Γενικές Αρχές: Α. Η πολιτιστική πολιτική της χώρας µπορεί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΛΕΒΑΔΕΩΝ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΛΕΒΑΔΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΛΕΒΑΔΕΩΝ 2015-2019 ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ Α ΦΑΣΗΣ «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ» ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Φύλο Άνδρας Γυναίκα Ηλικία 18-30 30-65 65- και πάνω Περιοχή Κατοικίας Προσωπικά Στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

4 ο ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ:

4 ο ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ: 4 ο ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ: Με ποιους τρόπους συμβάλει ο βιοκλιματικός σχεδιασμός των κτιρίων, στην βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ανθρώπων. Ομάδα Εργασίας : Αλεξόπουλος Πέτρος, Δημαρά Κατερίνα, Καλεμάκη

Διαβάστε περισσότερα

Φισκάρδο: προβλήματα ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος σε έναν τουριστικό παραδοσιακό οικισμό

Φισκάρδο: προβλήματα ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος σε έναν τουριστικό παραδοσιακό οικισμό EYNOΪΚΟΙ & ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕ ΟΡΟΥΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ Θέμα εργασίας: Φισκάρδο: προβλήματα ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος σε έναν τουριστικό παραδοσιακό οικισμό Μάνια Μπεριάτου

Διαβάστε περισσότερα

Γνώση, Τεχνολογία και Πρότυπα για Βιώσιμες και Έξυπνες Πόλεις

Γνώση, Τεχνολογία και Πρότυπα για Βιώσιμες και Έξυπνες Πόλεις Γνώση, Τεχνολογία και Πρότυπα για Βιώσιμες και Έξυπνες Πόλεις Εμπειρίες από τη συμμετοχή του Δήμου Θεσσαλονίκης στο διεθνές Δίκτυο Ανθεκτικών Πόλεων Βασίλης Ακύλας Μηχανολόγος Μηχανικός, PhD Θεσσαλονίκη,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΠΙΩΝ: Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΠΙΩΝ: Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΠΙΩΝ: Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Αγαπητοί κυρίες και κύριοι, Η διαφορετικότητα των φυσικών και ανθρώπινων συνθηκών ορίζει τα τοπία των περιοχών μας. Αυτό

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωμένη Διαδικασία Ενεργειακής Ανακαίνισης της Κοινωνικής Κατοικίας

Ολοκληρωμένη Διαδικασία Ενεργειακής Ανακαίνισης της Κοινωνικής Κατοικίας Εύη Τζανακάκη Τμήμα Κτιρίων Διεύθυνση Ενεργειακής Αποδοτικότητας Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Ολοκληρωμένη Διαδικασία Ενεργειακής Ανακαίνισης της Κοινωνικής Κατοικίας New Integrated Renovation Strategy

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑ ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ

ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑ ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑ ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ 18.03.2017 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΡΑΣΕΩΝ ΣΑΔΑΣ ΠΕΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2016 ΜΑΡΤΙΟΣ 2017 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΡΑΣΕΩΝ ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2016 ΜΑΡΤΙΟΣ 2017 ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΙΣ Δ.Σ. ΣΑΔΑΣ ΠΕΑ ΗΜΕΡΗΣΙΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη Έναρξη λειτουργίας Γραφείου Ενημέρωσης ΑΜΕΑ

Ομιλία Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη Έναρξη λειτουργίας Γραφείου Ενημέρωσης ΑΜΕΑ Ομιλία Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη Έναρξη λειτουργίας Γραφείου Ενημέρωσης ΑΜΕΑ Κυρίες και κύριοι Αγαπητοί εργαζόμενοι Φίλες και φίλοι Θέλω να σας ευχαριστήσω για την παρουσία σας σήμερα εδώ, στο

Διαβάστε περισσότερα

Εναρκτήρια Εισήγηση. Ιωάννης Ανδρέου Προϊστάμενος Τμήματος Περιφερειακής Πολιτιστικής Πολιτικής, Φεστιβάλ και Υποστήριξης Δράσεων/ΔΠΔΕ/ΥΠΠΟΑ/.

Εναρκτήρια Εισήγηση. Ιωάννης Ανδρέου Προϊστάμενος Τμήματος Περιφερειακής Πολιτιστικής Πολιτικής, Φεστιβάλ και Υποστήριξης Δράσεων/ΔΠΔΕ/ΥΠΠΟΑ/. Εναρκτήρια Εισήγηση Ιωάννης Ανδρέου Προϊστάμενος Τμήματος Περιφερειακής Πολιτιστικής Πολιτικής, Φεστιβάλ και Υποστήριξης Δράσεων/ΔΠΔΕ/ΥΠΠΟΑ/. Η Υπηρεσία μας με την παρουσία και συμμετοχή της στην 1 η Πανελλήνια

Διαβάστε περισσότερα

Συνέντευξη από την Ανδρούλλα Βασιλείου, Επίτροπο εκπαίδευσης, πολιτισμού, πολυγλωσσίας και νεολαίας

Συνέντευξη από την Ανδρούλλα Βασιλείου, Επίτροπο εκπαίδευσης, πολιτισμού, πολυγλωσσίας και νεολαίας Της Αθανασίας Κωνσταντίνου Συνέντευξη από την Ανδρούλλα Βασιλείου, Επίτροπο εκπαίδευσης, πολιτισμού, πολυγλωσσίας και νεολαίας Με δεδομένες τις αρχές στις οποίες στηρίχτηκε η οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΟΣ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ ΕΝΩΝΟΥΝ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΓΙΑ YΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ HYBUILD

ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΟΣ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ ΕΝΩΝΟΥΝ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΓΙΑ YΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ HYBUILD Γραφείο Επικοινωνίας Τομέας Προώθησης και Προβολής 14 Νοεμβρίου 2017 Τηλέφωνο: 22894304 Ηλ. Διεύθυνση: prinfo@ucy.ac.cy Ιστοσελίδα: www.ucy.ac.cy/pr ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΟΣ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ ΕΝΩΝΟΥΝ

Διαβάστε περισσότερα

Λάρισα 10-04-09 ΘΕΜΑ: ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΕΙΧΕ Η ΕΚ ΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟ ΟΣΗ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ

Λάρισα 10-04-09 ΘΕΜΑ: ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΕΙΧΕ Η ΕΚ ΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟ ΟΣΗ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ Λάρισα 10-04-09 ΘΕΜΑ: ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΕΙΧΕ Η ΕΚ ΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟ ΟΣΗ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ Με µεγάλη επιτυχία πραγµατοποιήθηκε την Πέµπτη 9 Απριλίου 2009 η εκδήλωση για

Διαβάστε περισσότερα

Ενσωμάτωση Βιοκλιματικών Τεχνικών και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στα Σχολικά Κτήρια σε Συνδυασμό με Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

Ενσωμάτωση Βιοκλιματικών Τεχνικών και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στα Σχολικά Κτήρια σε Συνδυασμό με Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Ενσωμάτωση Βιοκλιματικών Τεχνικών και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στα Σχολικά Κτήρια σε Συνδυασμό με Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Κατερίνα Χατζηβασιλειάδη Αρχιτέκτων Μηχανικός ΑΠΘ 1. Εισαγωγή Η προστασία

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΞΗ Θεσσαλονίκη 23.7.2014

ΝΕΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΞΗ Θεσσαλονίκη 23.7.2014 Ιβήριδος 9, Θεσσαλονίκη, Τ.Κ.54351, τηλ.: 2310 905164, fax: 2310903721 www.loutropoleis.com, anestis_anastasiadis@yahoo.gr, anestis9@hol.gr, axmetalo@otenet.gr,touiteranestis92 6948849426 ΝΕΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

BUILDING GREEN ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014 M.E.C. EXPO CENTER, ΑΤΤΙΚΗ

BUILDING GREEN ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014 M.E.C. EXPO CENTER, ΑΤΤΙΚΗ BUILDING GREEN 21-23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014 M.E.C. EXPO CENTER, ΑΤΤΙΚΗ 7 η Διεθνής Έκθεση για το Ενεργειακά Αυτόνομο Κτίριο, την Ενεργειακή Ανακαίνιση και τον Αστικό Χώρο WWW.BUILDINGGREENEXPO.GR ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ:

Διαβάστε περισσότερα

Έγκριση ειδικών όρων για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων επί κτισμάτων και ακαλύπτων χώρων αυτών

Έγκριση ειδικών όρων για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων επί κτισμάτων και ακαλύπτων χώρων αυτών Έγκριση ειδικών όρων για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε κτίρια και οικόπεδα εντός σχεδίου περιοχών, και σε οικισμούς (Αριθ. 36720 ΦΕΚ Α 376, 06-09-2010) όπως τροποποιήθηκε μετά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Ιωάννα Καταπίδη, PhD, Research Fellow, University of Birmingham

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Ιωάννα Καταπίδη, PhD, Research Fellow, University of Birmingham ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Ιωάννα Καταπίδη, PhD, Research Fellow, University of Birmingham Περιεχόμενο Ορισμοί Παραδοσιακοί οικισμοί στην Ελλάδα Κριτήρια επιλογής και δημιουργίας των οικισμών

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2011» ΗΜΕΡΙΔΑ ΙΕΝΕ 22-23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011.

«ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2011» ΗΜΕΡΙΔΑ ΙΕΝΕ 22-23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011. «ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2011» ΗΜΕΡΙΔΑ ΙΕΝΕ 22-23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011. 6 η Συνεδρία Α.Π.Ε. και Ενεργειακή αποδοτικότητα ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟςΗ ΚΤΙΡΙΩΝ Μαργαρίτα

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ Ομιλία της Υπουργού Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας κας Φάνης Πάλλη-Πετραλιά στο Διεθνές Συνέδριο «Η κλιματική αλλαγή ως πρόκληση για τις

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ A.Π. / ΔΤΥ ΠΡΟΣ : Πρόεδρο ΔΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ A.Π. / ΔΤΥ ΠΡΟΣ : Πρόεδρο ΔΣ 1 ΠΡΟΣ : Πρόεδρο ΔΣ ΘΕΜΑ : ΣΧΕΤ : Πολεοδομική μελέτη περιοχής Bοσπόρου Γνωμοδότηση ΣΧΟΠ (πράξη 222 /συνεδρία 19 η / 01. 06. 99) Α. Ο Δήμος προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τα έντονα προβλήματα των αντικρουόμενων

Διαβάστε περισσότερα

«Οι Σπουδές στην Αρχιτεκτονική»

«Οι Σπουδές στην Αρχιτεκτονική» ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ «Οι Σπουδές στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης» Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Αρχιτεκτόνων Καθηγητής Μιχαήλ Ε. Νομικός «Οι Σπουδές στην Αρχιτεκτονική» Δεκέμβριος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΙΔΕΩΝ:

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΙΔΕΩΝ: ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΕΡΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΕΛΕΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΙΔΕΩΝ: «Αποκατάσταση και επανάχρηση του συγκροτήματος των σταβλικών

Διαβάστε περισσότερα

Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Η Α Ν Α Λ Υ Σ Η Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Ι Α Κ Ω Ν Κ Τ Ι Ρ Ι Ω Ν - Σ Υ Ν Ο Λ Ω Ν

Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Η Α Ν Α Λ Υ Σ Η Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Ι Α Κ Ω Ν Κ Τ Ι Ρ Ι Ω Ν - Σ Υ Ν Ο Λ Ω Ν 1 Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Η Α Ν Α Λ Υ Σ Η Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Ι Α Κ Ω Ν Κ Τ Ι Ρ Ι Ω Ν - Σ Υ Ν Ο Λ Ω Ν Έλενα Κωνσταντινίδου, Επ. Καθηγήτρια ΕΜΠ Σας καλοσωρίζουμε στο μάθημα της «Αρχιτεκτονικής ανάλυσης παραδοσιακού

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΙΔΑ Παρασκευή 20 Μαρτίου 2015

ΗΜΕΡΙΔΑ Παρασκευή 20 Μαρτίου 2015 Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας & Υδατοκαλλιεργειών Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών ΗΜΕΡΙΔΑ Παρασκευή 20 Μαρτίου 2015 "Μέθοδοι και πλαίσια λήψης αποφάσεων για μια πολιτική με άξονα τη

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Έγκριση ειδικών όρων για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε κτίρια και οικόπεδα εντός σχεδίου περιοχών, και σε οικισμούς.

ΘΕΜΑ: Έγκριση ειδικών όρων για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε κτίρια και οικόπεδα εντός σχεδίου περιοχών, και σε οικισμούς. ΘΕΜΑ: Έγκριση ειδικών όρων για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε κτίρια και οικόπεδα εντός σχεδίου περιοχών, και σε οικισμούς. Η ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΖΗΡΟΥ 2014-2019

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΖΗΡΟΥ 2014-2019 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΖΗΡΟΥ 2014-2019 ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ Α ΦΑΣΗΣ «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ» ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Φύλο Άνδρας Γυναίκα Ηλικία 18-30 30-65 65- και πάνω Περιοχή Κατοικίας Προσωπικά Στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικός Ανασχεδιασμός Κτιρίων και Ανοικτών Χώρων

Περιβαλλοντικός Ανασχεδιασμός Κτιρίων και Ανοικτών Χώρων Ημερίδα Συνόδου Πρυτάνεων «Η συμβολή του ημόσιου Πανεπιστημίου στην Αειφόρο Ανάπτυξη» Τετάρτη 7 εκεμβρίου 2011, Κτίριο Αβέρωφ, Ιστορικό Συγκρότημα Πατησίων ΕΜΠ Περιβαλλοντικός Ανασχεδιασμός Κτιρίων και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡ.ΠΡΩΤ. : 71 Πάτρα 11 / 10 / Προς: Κοιν.:

ΑΡ.ΠΡΩΤ. : 71 Πάτρα 11 / 10 / Προς: Κοιν.: ΑΡ.ΠΡΩΤ. : 71 Πάτρα 11 / 10 / 2017 Προς: Κοιν.: Κα Καρακώστα Ελευθερίου Ευαγγελία Βουλευτού και Αντιπροέδρου της Διαρκούς Επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής των Ελλήνων. Σ.Α.Δ.Α.Σ.-Π.Ε.Α. Θέμα:

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ Χαιρετισμός Προέδρου Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος (Σ.Β.Β.Ε.) κ. Νικόλαου Πέντζου στην εσπερίδα με τίτλο: «Εποπτεία Αγοράς Προϊόντων Δομικών Κατασκευών» Θεσσαλονίκη, Δευτέρα 2 Μαΐου 2011 Κύριε

Διαβάστε περισσότερα

Σχήμα 8(α) Σχήμα 8(β) Εργασία : Σχήμα 9

Σχήμα 8(α) Σχήμα 8(β) Εργασία : Σχήμα 9 3. Ας περιγράψουμε σχηματικά τις αρχές επί των οποίων βασίζονται οι καινοτόμοι σχεδιασμοί κτηρίων λόγω των απαιτήσεων για εξοικονόμηση ενέργειας και ευαισθησία του χώρου και του περιβάλλοντος ; 1. Τέτοιες

Διαβάστε περισσότερα

Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Ο Σ Σ Χ Ε Δ Ι Α Σ Μ Ο Σ 3 : Κ Α Τ Ο Ι Κ Ι Α / Α Κ Α Δ Η Μ Α Ι Κ Ο Ε Τ Ο Σ

Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Ο Σ Σ Χ Ε Δ Ι Α Σ Μ Ο Σ 3 : Κ Α Τ Ο Ι Κ Ι Α / Α Κ Α Δ Η Μ Α Ι Κ Ο Ε Τ Ο Σ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ III ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Ο Σ Σ Χ Ε Δ Ι Α Σ Μ Ο Σ 3 : Κ Α Τ Ο Ι Κ Ι Α / Α Κ Α Δ Η Μ Α Ι

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη διεθνή και ελληνική εμπειρία από την εφαρμογή προγραμμάτων αστικής αναγέννησης. Προτάσεις για το μέλλον

Εισαγωγή στη διεθνή και ελληνική εμπειρία από την εφαρμογή προγραμμάτων αστικής αναγέννησης. Προτάσεις για το μέλλον Προγράμματα αστικής αναγέννησης και βιώσιμη ανάπτυξη. Ελληνικές και Βρετανικές εμπειρίες ΤΕΕ / ΤΚΜ ΣΕΜΠΧΠΑ Εισαγωγή στη διεθνή και ελληνική εμπειρία από την εφαρμογή προγραμμάτων αστικής αναγέννησης. Προτάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσιάζουμε σήμερα το πρόγραμμα για την ενεργειακή αναβάθμιση των ιδιωτικών κατοικιών στη χώρα μας.

Παρουσιάζουμε σήμερα το πρόγραμμα για την ενεργειακή αναβάθμιση των ιδιωτικών κατοικιών στη χώρα μας. Δελτίο Τύπου Αθήνα, 28 Ιουλίου 2009 Εισαγωγική Ομιλία του Υπουργού Ανάπτυξης Κωστή Χατζηδάκη κατά την παρουσίαση του προγράμματος Ενεργειακής Αναβάθμισης Κατοικιών «Εξοικονόμηση κατ οίκον» Παρουσιάζουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΠΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΝΕΙ Η ΔΕΟΚ

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΠΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΝΕΙ Η ΔΕΟΚ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΠΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΝΕΙ Η ΔΕΟΚ ΠΕΜΠΤΗ, 8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2012 HILTON PARK, ΛΕΥΚΩΣΙΑ Κυρίες και κύριοι, Με ιδιαίτερη χαρά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΔΗΜΟΥ ΔΕΛΦΩΝ (Α ΦΑΣΗ

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΔΗΜΟΥ ΔΕΛΦΩΝ (Α ΦΑΣΗ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΔΗΜΟΥ ΔΕΛΦΩΝ 2014-2019 (Α ΦΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ) Αξιότιμοι συνάδελφοι, Οι Δήμοι, στο πλαίσιο

Διαβάστε περισσότερα

Παρακαλούμε για την υποβολή των προτάσεων, παρατηρήσεων και σχολίων έως τη Δευτέρα 14 Σεπτεμβρίου 2015.

Παρακαλούμε για την υποβολή των προτάσεων, παρατηρήσεων και σχολίων έως τη Δευτέρα 14 Σεπτεμβρίου 2015. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ 2015-2019 ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ Α ΦΑΣΗ «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ» ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Φύλο Άνδρας Γυναίκα Ηλικία 18-30 30-65 65- και πάνω Περιοχή Κατοικίας Προσωπικά Στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

Χαιρετισμός του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Αναστασιάδη στην τελετή αποφοίτησης στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Τρίτη 21 Ιουνίου 2016

Χαιρετισμός του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Αναστασιάδη στην τελετή αποφοίτησης στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Τρίτη 21 Ιουνίου 2016 Χαιρετισμός του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Αναστασιάδη στην τελετή αποφοίτησης στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Τρίτη 21 Ιουνίου 2016 Κυρίες και κύριοι, Σε μία τόσο σημαντική στιγμή στην ζωή νέων ανθρώπων

Διαβάστε περισσότερα

Αρχιτεκτονική σχεδίαση με ηλεκτρονικό υπολογιστή

Αρχιτεκτονική σχεδίαση με ηλεκτρονικό υπολογιστή Γ Αρχιτεκτονική σχεδίαση με ηλεκτρονικό υπολογιστή Η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στο τεχνικό σχέδιο, και ιδιαίτερα στο αρχιτεκτονικό, αποτελεί πλέον μία πραγματικότητα σε διαρκή εξέλιξη, που επηρεάζει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΟΥ ΕΡΕΤΡΙΑΣ 2014-2019 ΗΜΟΣΙΑ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ Α ΦΑΣΗΣ «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ» ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΟΥ ΕΡΕΤΡΙΑΣ 2014-2019 ΗΜΟΣΙΑ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ Α ΦΑΣΗΣ «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ» ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΟΥ ΕΡΕΤΡΙΑΣ 2014-2019 ΗΜΟΣΙΑ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ Α ΦΑΣΗΣ «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ» ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Φύλο Άνδρας Γυναίκα Ηλικία 18-30 30-65 65-και πάνω Περιοχή Κατοικίας: Προσωπικά Στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

Συζητάμε σήμερα για την πράσινη επιχειρηματικότητα, ένα θέμα πού θα έπρεπε να μας έχει απασχολήσει πριν από αρκετά χρόνια.

Συζητάμε σήμερα για την πράσινη επιχειρηματικότητα, ένα θέμα πού θα έπρεπε να μας έχει απασχολήσει πριν από αρκετά χρόνια. Ομιλία του Προέδρου του ΣΘΕΒ κ. Νίκου Ρώμνιου με θέμα Πράσινη Επιχειρηματικότητα στην Εκδήλωση της ΕΕΔΕ (Τμήμα Θεσσαλίας και Κεντρικής Ελλάδος) με θέμα «Πράσινη Επιχειρηματικότητα Περιβαλλοντικά Πρότυπα»

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Ι ΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ ΣΩΜΑΤΟΣ ΕΠΙΤΟΙΧΙΑΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΜΑΡΜΑΡΟΥ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Ι ΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ ΣΩΜΑΤΟΣ ΕΠΙΤΟΙΧΙΑΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ELITH - ΑΚΡΙΤΑΣ ΣΙ ΗΡΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Ι ΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ ΣΩΜΑΤΟΣ ΕΠΙΤΟΙΧΙΑΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΜΑΡΜΑΡΟΥ Απαντήσεις στα ερωτήματα που υποβλήθηκαν έως την 17 η Ιουλίου 2013 σχετικά με τον

Διαβάστε περισσότερα

Κτιριακός τομέας και τεχνικός κόσμος στην περίοδο οικονομικής κρίσης: Υφιστάμενη κατάσταση, ευκαιρίες και μελλοντικές προκλήσεις

Κτιριακός τομέας και τεχνικός κόσμος στην περίοδο οικονομικής κρίσης: Υφιστάμενη κατάσταση, ευκαιρίες και μελλοντικές προκλήσεις ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Κτιριακός τομέας και τεχνικός κόσμος στην περίοδο οικονομικής κρίσης: Υφιστάμενη κατάσταση, ευκαιρίες και μελλοντικές προκλήσεις Άνθιμος Αμανατίδης

Διαβάστε περισσότερα

Χτίζοντας Το Μέλλον. Ένα Πρόγραμμα για τα Βιώσιμα κτίρια και την Πράσινη Ανάπτυξη. Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής

Χτίζοντας Το Μέλλον. Ένα Πρόγραμμα για τα Βιώσιμα κτίρια και την Πράσινη Ανάπτυξη. Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Χτίζοντας Το Μέλλον Ένα Πρόγραμμα για τα Βιώσιμα κτίρια και την Πράσινη Ανάπτυξη Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας ΚΑΠΕ ΥΠΕΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ - Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ - Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ - Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ Υποέργο 1 «Εκπαίδευση Ενηλίκων» 1 ος κύκλος Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Δεκέμβριος 2012 Φεβρουάριος 2013 Αθήνα, 2012 Σελίδα 2 από 25 Εικόνα Εγγράφου Αριθμός

Διαβάστε περισσότερα

H Εκπαίδευση των Μηχανικών ως βασικός συντελεστής Καινοτομίας, Επιχειρηματικότητας και Δημιουργικότητας

H Εκπαίδευση των Μηχανικών ως βασικός συντελεστής Καινοτομίας, Επιχειρηματικότητας και Δημιουργικότητας H Εκπαίδευση των Μηχανικών ως βασικός συντελεστής Καινοτομίας, Επιχειρηματικότητας και Δημιουργικότητας Ρωμοσιός Γεώργιος Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Διπλωματούχων Μηχανικών Εργοληπτών Δημοσίων Έργων

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΠΡΙΩΝ ΓΕΥΣΕΙΣ Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ

ΚΥΠΡΙΩΝ ΓΕΥΣΕΙΣ Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΩΝ ΓΕΥΣΕΙΣ Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ Α Ανακοίνωση 7-8 Νοεμβρίου 2014 Αίθουσα Τελετών, Πανεπιστήμιο Κύπρου Μήνυμα Οργανωτικής και Επιστημονικής Επιτροπής Αγαπητοί

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΗΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ. Ελευσίνα. 08 / 09 /2011 Αρ. Πρωτ. 21413

ΓΕΝΙΚΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΗΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ. Ελευσίνα. 08 / 09 /2011 Αρ. Πρωτ. 21413 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΗΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ Διεύθυνση:Χατζηδάκη 41 & Δήμητρος ΕΛΕΥΣΙΝΑ Πληρ.: κ. Π. Λινάρδος Τηλ.: 210 5537 309 Fax: 210 5537 279 Email: Ελευσίνα. 08 / 09 /2011 Αρ. Πρωτ. 21413

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ. Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ

ΣΧΕΔΙΟ. Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2014-2019 Δήμος Σοφάδων ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ 79 ΕΝΤΥΠΟ ΕΠ_08: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 2.1. ΟΡΑΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΟΦΑΔΩΝ Ο Δήμος Σοφάδων, όπως διαμορφώθηκε μετά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Συνέδριο ΤΕΕ Ενέργεια: Σημερινή εικόνα - Σχεδιασμός - Προοπτικές ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Κατερίνα

Διαβάστε περισσότερα

Αλλαγή στα κοινωνικά, οικονομικά και πολεοδομικά δεδομένα της περιοχής του Κέντρου της Πόλης

Αλλαγή στα κοινωνικά, οικονομικά και πολεοδομικά δεδομένα της περιοχής του Κέντρου της Πόλης Αλλαγή στα κοινωνικά, οικονομικά και πολεοδομικά δεδομένα της περιοχής του Κέντρου της Πόλης Ο Δήμος Λεμεσού πρωτοστάτησε για την δημιουργία του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου στο κέντρο της πόλης αφού πίστευε

Διαβάστε περισσότερα

Δομή και Περιεχόμενο

Δομή και Περιεχόμενο Υπουργείο Παιδείας & Πολιτισμού Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης Δομή και Περιεχόμενο Ομάδα Υποστήριξης Νέου Αναλυτικού Προγράμματος Εικαστικών Τεχνών Ιανουάριος 2013 Δομή ΝΑΠ Εικαστικών Τεχνών ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η ελληνική πόλη και η πολεοδομία του μοντέρνου

Η ελληνική πόλη και η πολεοδομία του μοντέρνου Η ελληνική πόλη και η πολεοδομία του μοντέρνου 5η Επιστημονική Συνάντηση του Ελληνικού Docomomo Θεσσαλονίκη 3-4 Ιουνίου 2010 Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Εγνατίας 154 (εντός ΔΕΘ-HELEXPO) Ελληνική

Διαβάστε περισσότερα

Προγραμματική Κατοίκηση. Σχεδιασμός Kοινότητας Kοινωνικών Kατοικιών με αρχές Oικολογικού Σχεδιασμού στο δήμο Αξιού, Νομού Θεσσαλονίκης

Προγραμματική Κατοίκηση. Σχεδιασμός Kοινότητας Kοινωνικών Kατοικιών με αρχές Oικολογικού Σχεδιασμού στο δήμο Αξιού, Νομού Θεσσαλονίκης Προγραμματική Κατοίκηση. Σχεδιασμός Kοινότητας Kοινωνικών Kατοικιών με αρχές Oικολογικού Σχεδιασμού στο δήμο Αξιού, Νομού Θεσσαλονίκης Στολίδου Ρ., Κεχρινιώτη Μ., Ψυχογιός Δ. & Ψυχογιός Σ. Αρχιτεκτονικό

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ & ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Α.Τ.Ε.Ι. ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΑΡΙΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: AΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ / ΧΩΡΟΙ ΑΝΑΨΥΧΗΣ

ΣΧΟΛΗ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ & ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Α.Τ.Ε.Ι. ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΑΡΙΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: AΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ / ΧΩΡΟΙ ΑΝΑΨΥΧΗΣ ΣΧΟΛΗ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ & ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Α.Τ.Ε.Ι. ΤΜΗΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ, ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΑΡΙΝΟ 2011-12 ΜΑΘΗΜΑ: AΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ / ΧΩΡΟΙ ΑΝΑΨΥΧΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Κυρίες και Κύριοι Σύνεδροι,

Κυρίες και Κύριοι Σύνεδροι, Ομιλία της Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Τίνας Μπιρμπίλη, στο 14 ο Εθνικό Συνέδριο Ενέργειας του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης Την Τρίτη 10 Νοεμβρίου 2009 Κυρίες

Διαβάστε περισσότερα

Προστασία και αειφόρος ανάπτυξη ορεινών οικισμών. Η περίπτωση του αγίου Λαυρεντίου

Προστασία και αειφόρος ανάπτυξη ορεινών οικισμών. Η περίπτωση του αγίου Λαυρεντίου Προστασία και αειφόρος ανάπτυξη ορεινών οικισμών. Η περίπτωση του αγίου Λαυρεντίου Ελένη Μαΐστρου, αρχιτέκτων, ομ. καθηγήτρια ΕΜΠ Προστασία και αειφόρος ανάπτυξη ορεινών οικισμών. Τα στοιχεία που συγκροτούν

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμένα στοιχεία. Ορισμένα στοιχεία. Ορισμένα στοιχεία. Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

Ορισμένα στοιχεία. Ορισμένα στοιχεία. Ορισμένα στοιχεία. Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Ορισμένα στοιχεία Η.Π.Α.: Από την εφαρμογή του θεσμού έχουν εκπονηθεί πλέον των 15.000 ΜΠΕ. Τα τελευταία 10 χρόνια οι ΜΠΕ αριθμούνται σε 1.000 περίπου ετησίως, με πτωτική

Διαβάστε περισσότερα

Αρχιτεκτονική Σύνθεση Ορισμοί ΝΕΟΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ Ν. 4067/2012

Αρχιτεκτονική Σύνθεση Ορισμοί ΝΕΟΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ Ν. 4067/2012 Αρχιτεκτονική Σύνθεση Ορισμοί ΝΕΟΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ Ν. 4067/2012 Άρθρο 2 Ν. 4067/12 ΝΟΚ Αίθριο είναι μη στεγασμένο τμήμα του κτιρίου που περιβάλλεται από όλες τις πλευρές του από το κτίριο ή τα όρια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ E ΕΦΗΜΕΡΙ Α ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 1865 5 Σεπτεμβρίου 2017 ΤΕΥΧΟΣ A.A.Π. Αρ. Φύλλου 195 ΤΕΥΧΟΣ ΑΝAΓΚΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ 1 Καθορισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Άρης Σαπουνάκης Δρ Αρχιτέκτων Πολεοδόμος Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Ιστορικά

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΑΣ ΑΙΘΟΥΣΑΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΩΝ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΑΣ ΑΙΘΟΥΣΑΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΑΣ ΑΙΘΟΥΣΑΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΙΟΥΝΙΟΣ 2012 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΝΕΓΕΡΣΗΣ ΝΕΟΥ ΚΤΗΡΙΟΥ (ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΥΠΑΡΧΟΝΤΟΣ Κ1) Εμβαδόν Οικοπέδου Επιτρεπόμενα Υπόλοιπα

Διαβάστε περισσότερα

Προστασία και ανάπλαση του ιστορικού συνόλου της Χαλέπας Χανίων. Στο δρόμο προς την θεσμοθέτηση.

Προστασία και ανάπλαση του ιστορικού συνόλου της Χαλέπας Χανίων. Στο δρόμο προς την θεσμοθέτηση. Προστασία και ανάπλαση του ιστορικού συνόλου της Χαλέπας Χανίων. Στο δρόμο προς την θεσμοθέτηση. [1] Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε εξ αιτίας της επικινδυνότητας της πλήρους εκμετάλλευσης των επιτρεπομένων

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ. Τίτλος του έργου FORUM ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ Χρηματοδοτικά στοιχεία του έργου Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ή Κοινοτική Πρωτοβουλία

ΔΗΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ. Τίτλος του έργου FORUM ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ Χρηματοδοτικά στοιχεία του έργου Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ή Κοινοτική Πρωτοβουλία ΔΗΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ Η Δημοτική Αναπτυξιακή Επιχείρηση Καβάλας υλοποιεί τις παρακάτω δράσεις στα πλαίσια του Επιχειρησιακού Προγράμματος της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης «ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΥΝΟΝΤΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ ΤΗΣ ΔΕΗ ΑΕ. κ. ΑΡΘΟΥΡΟΥ ΖΕΡΒΟΥ «ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΚΙΝΗΣΗ: To Πρόγραμμα Green emotion»

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΥΝΟΝΤΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ ΤΗΣ ΔΕΗ ΑΕ. κ. ΑΡΘΟΥΡΟΥ ΖΕΡΒΟΥ «ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΚΙΝΗΣΗ: To Πρόγραμμα Green emotion» 1 ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΥΝΟΝΤΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ ΤΗΣ ΔΕΗ ΑΕ κ. ΑΡΘΟΥΡΟΥ ΖΕΡΒΟΥ «ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΚΙΝΗΣΗ: To Πρόγραμμα Green emotion» Τίτλος: «Η ΔΕΗ κινητήρια δύναμη της Ηλεκτροκίνησης στην

Διαβάστε περισσότερα

«ΣΧΕΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ» Ιωάννης Αναστασάκης, Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Αυτεπιστασίας & Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων

«ΣΧΕΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ» Ιωάννης Αναστασάκης, Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Αυτεπιστασίας & Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων «ΣΧΕΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ» Ιωάννης Αναστασάκης, Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Αυτεπιστασίας & Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΣΟΑΠ Το Σχέδιο Ολοκληρωμένων Αστικών Παρέμβασεων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΙΤΡΟΠΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ A ΡΙΘ.ΑΠΟΦΑΣΗΣ 78 ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΙΤΡΟΠΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ A ΡΙΘ.ΑΠΟΦΑΣΗΣ 78 ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ E ΠΙΤΡΟΠΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ A ΡΙΘ.ΑΠΟΦΑΣΗΣ 78 ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Από το πρακτικό της αρ. 9/20.12.16 τακτικής συνεδρίασης της Επιτ 1 / 9 ΠΕΡΙ: ενεργειών του Δήμου Μαραθώνος

Διαβάστε περισσότερα

Τ.Ε.Ε. τμήμα Κερκύρας / Ν.Α. Νομού Κερκύρας. Ημερίδα με θέμα: Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός Όρος Ζωής για την Κέρκυρα

Τ.Ε.Ε. τμήμα Κερκύρας / Ν.Α. Νομού Κερκύρας. Ημερίδα με θέμα: Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός Όρος Ζωής για την Κέρκυρα Τ.Ε.Ε. τμήμα Κερκύρας / Ν.Α. Νομού Κερκύρας Ημερίδα με θέμα: Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός Όρος Ζωής για την Κέρκυρα Εισήγηση : Δημήτριος Ντοκόπουλος, Αρχιτέκτων - Πολεοδόμος "Από τον Ν.Δ. 17-7-23

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΗΜΟΣ ΛΑΡΙΣΑΙΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Λάρισα 27-05-2015

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΗΜΟΣ ΛΑΡΙΣΑΙΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Λάρισα 27-05-2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΗΜΟΣ ΛΑΡΙΣΑΙΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Λάρισα 27-05-2015 ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ 27 ΘΕΜΑ: Χρήσεις γης του ΚΧ 871 Χώρος Πρασίνου

Διαβάστε περισσότερα

Φυσικό και Αστικό Περιβάλλον. Αειφορική Διαχείριση & Βιώσιμη Ανάπτυξη

Φυσικό και Αστικό Περιβάλλον. Αειφορική Διαχείριση & Βιώσιμη Ανάπτυξη Φυσικό και Αστικό Περιβάλλον Αειφορική Διαχείριση & Βιώσιμη Ανάπτυξη Δημήτρης Μπότσης 1 Περιβάλλον Το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν

Διαβάστε περισσότερα

Georgios Tsimtsiridis

Georgios Tsimtsiridis Sustainable Touristic Development in the Municipality of Almopia Georgios Tsimtsiridis Vice Mayor of Almopia Δήμος Αλμωπίας Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη Η τουριστική ανάπτυξη σε οποιαδήποτε μορφή της προϋποθέτει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η στην έκθεσή της με θέμα περιγράφει πώς με την πρόοδο της ανάπτυξης, υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία για: Κοινωνικο κεντρικούς λόγους (ικανοποίηση ανθρώπινων προσδοκιών και φιλοδοξιών).

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΦΑΓΕΙΩΝ, ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΩΣ ΑΙΘΟΥΣΑ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ»

«ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΦΑΓΕΙΩΝ, ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΩΣ ΑΙΘΟΥΣΑ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ» ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Δ/ΝΣΗ ΜΕΛΕΤΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ «ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ ΠΡΩΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΤΟΠΙΑ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 2000»

ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΤΟΠΙΑ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 2000» ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΤΟΠΙΑ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 2000» Συμμετοχή στη στρογγυλή τράπεζα με θέμα «Πολιτιστικά τοπία σε περιοχές Natura 2000 Προκλήσεις και προοπτικές» 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις. Κωνσταντίνος

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο ελφών ελφοί, Παρασκευή και Σάββατο 7-8 Μαΐου 2010

Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο ελφών ελφοί, Παρασκευή και Σάββατο 7-8 Μαΐου 2010 3 ο Συµπόσιο ελφών του ΙΕΝΕ για τις ΑΠΕ Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο ελφών ελφοί, Παρασκευή και Σάββατο 7-8 Μαΐου 2010 1. Εισαγωγή Το ΙΕΝΕ οργανώνει το 3 ο Συµπόσιο για τις ΑΠΕ στους ελφούς την Παρασκευή

Διαβάστε περισσότερα

Κοινοποίηση Πίνακα Κοινοποίησης Αθήνα, 29 Οκτωβρίου 2010. Θέμα: Σχέδιο νόμου «Επιτάχυνση και διαφάνεια υλοποίησης Στρατηγικών Επενδύσεων»

Κοινοποίηση Πίνακα Κοινοποίησης Αθήνα, 29 Οκτωβρίου 2010. Θέμα: Σχέδιο νόμου «Επιτάχυνση και διαφάνεια υλοποίησης Στρατηγικών Επενδύσεων» Προς Κύριο Γεώργιο Παπανδρέου Πρωθυπουργό Κοινοποίηση Πίνακα Κοινοποίησης Αθήνα, 29 Οκτωβρίου 2010 Θέμα: Σχέδιο νόμου «Επιτάχυνση και διαφάνεια υλοποίησης Στρατηγικών Επενδύσεων» Αξιότιμε κ. Πρόεδρε, Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ:ΚΩΣΤΑΣ ΑΔΑΜΑΚΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Π.Θ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ TICCIH

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ:ΚΩΣΤΑΣ ΑΔΑΜΑΚΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Π.Θ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ TICCIH ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ:ΚΩΣΤΑΣ ΑΔΑΜΑΚΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Π.Θ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ TICCIH S0 ΜΑΘΗΜΑ 13 Ο (25.1.2013) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: ΜΕΡΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΔΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΔΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΔΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Περιεχόμενα 1.Αναφορά στο θεσμικό πλαίσιο των υδάτων 2.Εθνικές πολιτικές : Εθνικό πρόγραμμα, Σχέδια Διαχείρισης λεκανών απορροής

Διαβάστε περισσότερα

Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαμάη 3, 104 40 Αθήνα. Τηλ- Fax. 210 8228795 E-mail:schools@medsos.gr www.medsos.gr www.climateactions.gr

Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαμάη 3, 104 40 Αθήνα. Τηλ- Fax. 210 8228795 E-mail:schools@medsos.gr www.medsos.gr www.climateactions.gr Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαμάη 3, 104 40 Αθήνα. Τηλ- Fax. 210 8228795 E-mail:schools@medsos.gr www.medsos.gr www.climateactions.gr Εισαγωγή Η αλλαγή του κλίματος αποτελεί στις μέρες μας ένα αδιαμφισβήτητο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2014-2019 Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ 90 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Με την ολοκλήρωση της Α φάσης του Επιχειρησιακού Προγράμματος

Διαβάστε περισσότερα

Επιστημονικές Ημερίδες ΤΕΕ/ΕΜΠ Εισαγωγικό σημείωμα

Επιστημονικές Ημερίδες ΤΕΕ/ΕΜΠ Εισαγωγικό σημείωμα Επιστημονικές Ημερίδες ΤΕΕ/ΕΜΠ Εισαγωγικό σημείωμα Έλενα Κωνσταντινίδου, Επικ. καθηγήτρια Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ Το κείμενο που ακολουθεί αναφέρεται συνοπτικά στη σειρά ημερίδων που πραγματοποιήθηκαν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 18 Φεβρουαρίου 2013 Εισήγηση του Περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου Γιάννη ΜΑΧΑΙΡΙ Η Θέμα: Ενεργειακή Πολιτική Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου Η ενέργεια μοχλός Ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό ότι, παραδοσιακά, όπως άλλα εκπαιδευτικά συστήματα έτσι και το ελληνικό στόχευαν στην καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εθνοπολιτιστικής ταυτότητας. Αυτό κρίνεται θετικό, στο βαθμό που

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία. του Διοικητή του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ. Ροβέρτου Σπυρόπουλου. του Ελληνο-Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου:

Ομιλία. του Διοικητή του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ. Ροβέρτου Σπυρόπουλου. του Ελληνο-Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου: Ομιλία του Διοικητή του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ Ροβέρτου Σπυρόπουλου στο 4 ο Ετήσιο Συνέδριο Labor & Insurance του Ελληνο-Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου: «Απασχόληση και Ασφάλιση: Δύο ζητήματα εθνικής προτεραιότητας

Διαβάστε περισσότερα