Υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. Δ/ντης Παθολογικού Τμήματος 219 Στρατ. Νοσοκομείου. chbavol@yahoo.gr

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. Δ/ντης Παθολογικού Τμήματος 219 Στρατ. Νοσοκομείου. e-mail : chbavol@yahoo.gr"

Transcript

1 Τίτλος: Καρκινοειδείς όγκοι στομάχου Συγγραφέας: Χρήστος Στ. Μπασαγιάννης Στρατιωτ. Ιατρός Ειδικός παθολόγος Υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Δ/ντης Παθολογικού Τμήματος 219 Στρατ. Νοσοκομείου Υπεύθυνος αλληλογραφίας: Χρήστος Στ. Μπασαγιάννης chbavol@yahoo.gr

2 Περίληψη Οι καρκινοειδείς όγκοι του στομάχου αντιπροσωπεύουν μια κατηγορία νεοπλασιών, οι οποίες διαφέρουν από τα αδενοκαρκινώματα τόσο στην αιτιολογία τους, όσο και στη βιολογική συμπεριφορά και στην πρόγνωση. Τα τελευταία 15 χρόνια έχει παρατηρηθεί σημαντική αύξηση στην επίπτωση των γαστρικών καρκινοειδών τα οποία διακρίνονται σε τρεις κύριους τύπους (1, 2 και 3). Η υπερέκριση της γαστρίνης είναι ένας απ τους βασικούς παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς που συμβάλλουν στην εμφάνιση και ανάπτυξη των νευροενδοκρινικών αυτών όγκων. Η συμπτωματολογία τους είναι σχετικά άτυπη και οι βλάβες εμφανίζονται τις περισσότερες φορές τυχαία στη γαστροσκόπηση. Η διάγνωση τεκμηριώνεται με την ανάλυση των ιστοπαθολογικών ευρημάτων και τη μέτρηση των επιπέδων της γαστρίνης και της χρωμογρανίνης ορού των ασθενών. Οι βασικές στρατηγικές αντιμετώπισής τους εξαρτώνται από τον τύπο των όγκων και τον αριθμό των βλαβών. Λέξεις κλειδιά: καρκινοειδή, γαστρίνη,

3 Title: Gastric Carcinoid Tumors Authors: Christos St. Basagiannis 1 George S. Panagoulias² George C. Nikou¹ Affiliations: 1. Section of Neuroendocrinology A Department of Propaedeutic Medicine, Athens University Medical School, Laiko Hospital General Army Hospital of Athens Corresponding author: Christos St. Basagiannis Igimonos street, GR , Zografou, Athens, GREECE. chbavol@yahoo.gr

4 Summary Gastric Carcinoids Tumors represent a great variety of neoplasias that differ from adenocarcinomas in their etiology, biological course and prognosis. The incidence of GC s has risen over the past 15 years. They are divided in three main types; 1, 2 and 3. Gastrin secretion is one of the most important pathophysiological mechanisms that lead to their growth. Clinical presentation is atypical and in most cases, endoscopical lessions are found only in gastroscopy. Histopathology and laboratory evaluation using serum gastrin and chromogranin-a levels are needed to confirm the diagnosis. Basic therapeutic approach depends on their typing and number of lesions. Keywords: carcinoids, gastrin

5 1. Εισαγωγή Ο όρος γαστρικά καρκινοειδή περιγράφει ανεπαρκώς τις παθολογικές συνέπειες ενός ευρέος φάσματος διαφορετικών νεοπλασιών που προέρχονται απ τα κύτταρα τύπου Εντεροχρωμαφίνης (Εnterochromaffin-Like cells / ECL-cells). Οι καρκινοειδείς όγκοι γενικότερα, αντιπροσωπεύουν μια ομάδα νεοπλασμάτων τα οποία διαφέρουν απ τα αδενοκαρκινώματα στην αιτιολογία τους και οφείλουν την ονομασία τους στη βιολογική συμπεριφορά και στην πρόγνωση, η οποία είναι καλύτερη απ ότι σ αυτά. Τα τελευταία 15 χρόνια έχει παρατηρηθεί αύξηση στη συχνότητα διάγνωσης των καρκινοειδών όγκων του στομάχου και επομένως στην επίπτωσή τους, η οποία πιστεύεται ότι οφείλεται κυρίως στο μεγαλύτερο αριθμό ενδοσκοπήσεων [1,2].

6 2. Επιδημιολογία Τα γαστρικά καρκινοειδή (ΓΚ) αποτελούν λιγότερο από 1% του συνόλου των καρκινοειδών όγκων και λιγότερο από 2% του συνόλου των γαστρικών νεοπλασιών. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν αυξανόμενες τάσεις με ποσοστό που φτάνει στο 11,7% μεταξύ όλων των καρκινοειδών όγκων του γαστρεντερικού συστήματος (Εικόνα 1). Το 64% περίπου των ΓΚ ανευρίσκονται στις γυναίκες. Ο λόγος αυτής της διαφοράς καθώς και της αυξημένης συχνότητας διάγνωσής τους τα τελευταία χρόνια δεν είναι γνωστός. Η ευρεία εφαρμογή των ενδοσκοπήσεων του ανώτερου πεπτικού και η διενέργεια βιοψιών στο γενικό πληθυσμό συνεισφέρει στην αυξημένη ανίχνευσή τους. Απ την άλλη μεριά όμως, δεν είναι ξεκάθαρο αν αυτή η αύξηση έχει προκληθεί από κάποιο βιολογικό φαινόμενο. Μια προτεινόμενη θεωρία είναι ότι η ευρεία χρήση φαρμάκων για την καταστολή της έκκρισης γαστρικού οξέος, έχει οδηγήσει σε αυξημένη επίπτωση της υπεργαστριναιμίας, η οποία με τη σειρά της έχει συμβάλλει στην αύξηση των ΓΚ. Αναμφίβολα η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας αυτών των όγκων θα εξασφαλίσει νέα μέσα για τη διάγνωση, την πρόληψη και την θεραπεία των καρκινοειδών. Τα ΓΚ είναι πιο συχνά στους Αφροαμερικανούς, απ ότι στα άτομα της Λευκής φυλής. Επιπρόσθετα, άτομα ηλικίας <60 ετών έχουν διπλάσιο κίνδυνο να αναπτύξουν ΓΚ σε σύγκριση με αυτούς >60 ετών. Επειδή όμως προκαλούν ασαφή συνήθως συμπτώματα, η διάγνωση μπορεί να καθυστερήσει σημαντικά, με αποτέλεσμα η πραγματική ηλικία εμφάνισης του καρκινοειδούς να είναι συνήθως μεγαλύτερη απ την ηλικία διάγνωσης που αναφέρεται στις επιδημιολογικές μελέτες.

7 Ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ΓΚ και ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος σε αυτούς που λαμβάνουν ινσουλίνη, σε σύγκριση με αυτούς που θεραπεύονται με αντιδιαβητικά δισκία, καθώς και σε αυτούς που η διάρκεια του διαβήτη είναι <1 έτος σε σύγκριση με αυτούς με διάρκεια >1 έτος. Αυτό οφείλεται στον αυτοάνοσο χαρακτήρα της νόσου, στην παρουσία αντισωμάτων έναντι τοιχωματικών κυττάρων και στη διαταραχή της ανοσολογικής ισορροπίας με κυκλοφορούντα Τ κύτταρα και προφλεγμονώδεις κυτοκίνες [2,3,4]. Ατομα με θετικό οικογενειακό ιστορικό κακοήθειας έχουν αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης ΓΚ, με τις γυναίκες να κινδυνεύουν περισσότερο. Ο συνδυασμός σακχαρώδη διαβήτη και θετικού οικογενειακού ιστορικού καρκίνου είναι πιο επιβαρυντικός σε σύγκριση με ασθενείς που έχουν μόνο τον ένα παράγοντα. Τέλος δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά ανάλογα με το δείκτη μάζας σώματος [5,6]. 3. Ταξινόμηση Τα ΓΚ ταξινομούνται σε τρεις κύριες κατηγορίες, στα τύπου 1, τύπου 2 και 3 (Πίνακας 1) [2,4,5]. Τα Τύπου 1 αποτελούν το 70-80% του συνόλου και είναι πιο συχνά στις γυναίκες. Συνδέονται με χρόνια ατροφική γαστρίτιδα τύπου Α, η οποία χαρακτηρίζεται από μειωμένη έκκριση γαστρικού οξέος, αυξημένο ph, υπεργαστριναιμία και επακόλουθη υπερπλασία των ECL κυττάρων. Υπάρχει πλήρης ατροφία των τοιχωματικών κυττάρων του στομάχου

8 που οδηγεί σε εμφάνιση αχλωρυδρίας και ανεπάρκεια ενδογενούς παράγοντα. Σε απάντηση στην εμμένουσα αχλωρυδρία, τα G-κύτταρα του στομάχου υπερπλάσσονται, εκκρίνουν περισσότερη γαστρίνη και αναπτύσσεται υπεργαστριναιμία [4]. Περίπου το 5% των ασθενών αυτών θα αναπτύξουν γαστρικό καρκινοειδές. Εντοπίζονται πιο συχνά στο θόλο ή στο σώμα του στομάχου και είναι συνήθως πολυκεντρικά. Τυπικά έχουν μικρό μέγεθος (<1,5 εκ.), περιορίζονται στο βλεννογόνο/υποβλεννογόνο χιτώνα (90-100%), έχουν χαμηλή μεταστατική πιθανότητα και εμφανίζονται σε ασθενείς με μέση ηλικία τα 63 έτη [4,5,6]. Τα τύπου 2 ΓΚ σχετίζονται και αυτά με υπεργαστριναιμία σε έδαφος γαστρινώματος και συνδρόμου Zollinger-Ellison. Αποτελούν το 8% του συνόλου των ΓΚ και εμφανίζονται έως και στο 20% των ασθενών με σύνδρομο Zollinger-Ellison και ΜΕΝ-1 [7]. Αν και επίσης περιορίζονται στο βλεννογόνο/υποβλεννογόνιο χιτώνα (91%), φαίνεται ότι συμπεριφέρονται πιο επιθετικά απ τα τύπου 1, με μεταστάσεις να εμφανίζονται στο 7-12% των ασθενών [5]. Είναι συνήθως πολλαπλά και μικρότερα από 2 εκ. στο 80% των περιπτώσεων. Βρίσκονται κυρίως στο θόλο και στο σώμα του στομάχου, αν και έχουν περιγραφεί περιστασιακά και στο άντρο [3,8]. Τα τύπου 3 ή σποραδικά ΓΚ αποτελούν όλα τα υπόλοιπα (15-20%) και είναι πολύ πιο επιθετικά απ τους δύο προηγούμενους τύπους. Είναι μονήρεις όγκοι και δεν σχετίζονται με υπεργαστριναιμία ούτε με κάποια άλλη σημαντική παθολογία του στομάχου. H μέση ηλικία διάγνωσης είναι τα 55 έτη και το 74% των ασθενών είναι άνδρες. Οι περισσότεροι

9 ασθενείς κατά τη διάγνωση έχουν είτε λεμφαδενικές είτε απομακρυσμένες μεταστάσεις (75%), με το 70% αυτών να είναι μεγέθους μεγαλύτερου από 1 εκ. ( μέσο μέγεθος 3,2 εκ. ) και το 76% των όγκων να είναι άκρως διηθητικοί [3,4]. Άλλες σειρές έδειξαν ότι η διάμετρος στο 55% ήταν μεγαλύτερη από 2 εκ. και το 82% αυτών είχαν δώσει μεταστάσεις κατά τη διάγνωση [8]. Αντίθετα με τα τύπου 1 και 2 ΓΚ, τα τύπου 3 μπορεί να σχετίζονται με την εμφάνιση άτυπου καρκινοειδούς συνδρόμου, το οποίο πιστεύεται ότι οφείλεται στην ισταμίνη που μπορεί να εκκρίνουν και εκδηλώνεται με κνησμό, βρογχόσπασμο και ερυθρότητα του δέρματος [3,4]. Τέλος, έχουν περιγραφεί και γαστρικά καρκινοειδή τύπου 4. Αυτός ο τύπος δεν προέρχεται από τα ECL, αλλά από άλλα ενδοκρινικά κύτταρα του στομάχου που εκκρίνουν σεροτονίνη ή γκρελίνη ή ACTH. Είναι συνήθως πολύ επιθετικά και εντοπίζονται είτε στο θόλο είτε στο σώμα είτε στο άντρο [3,4]. 4. Παθοφυσιολογία Η γαστρίνη εκκρίνεται φυσιολογικά μετά τη λήψη τροφής από τα G κύτταρα, που βρίσκονται στο άντρο του στομάχου, και έχει δύο κύριες φυσιολογικές δράσεις. Η πρώτη είναι ότι διεγείρει την έκκριση γαστρικού οξέος, είτε άμεσα, δρώντας απευθείας στα τοιχωματικά κύτταρα του στομάχου (parietal cells), είτε έμμεσα, μετά από σύνδεση κυρίως με υποδοχείς χολοκυστοκίνης (CCK-2), οι οποίοι βρίσκονται στην μεμβράνη των ECL κυττάρων, προκαλώντας την έκκριση ισταμίνης. Η ισταμίνη στη συνέχεια συνδέεται με τους Η2 υποδοχείς των

10 τοιχωματικών κυττάρων του στομάχου και οδηγεί στην ενεργοποίηση της αντλίας πρωτονίων και την έκκριση του γαστρικού οξέος (εικόνα 2 α ) [4,9]. Η δεύτερη δράση της γαστρίνης είναι τροφική και ασκείται στα τοιχωματικά και κυρίως στα ECL κύτταρα, με αποτέλεσμα να ελέγχει την ανάπτυξη του φυσιολογικού γαστρικού βλεννογόνου διαμεσολαβώντας στο διαχωρισμό των βλαστικών κυττάρων, τα οποία διαφοροποιούνται σε επιφανειακά επιθηλιακά, τοιχωματικά και ECL [4,9]. Τα ECL κύτταρα είναι ο κύριος τύπος ενδοκρινικών κυττάρων (35%) που εντοπίζονται στον οξυντικό βλεννογόνο του στομάχου. Βρίσκονται διασκορπισμένα κυρίως στο επιθήλιο των γαστρικών αδένων και σε στενή επαφή με τα ενζυμοπαραγωγά κύτταρα. Είναι αργυρόφιλα, θετικά στη χρώση με Grimelius, Sevier-Munger ή Χρωμογρανίνη-Α. Η υπερπλασία και η δυσπλασία αυτών των κυττάρων αντιστοιχεί σ ένα συνεχές φάσμα μεταβολών στον αριθμό και στο μέγεθός τους. Η έκκριση της γαστρίνης διεγείρεται από έναν αριθμό παραγόντων, που περιλαμβάνουν την παρουσία τροφής στο γαστρικό αυλό, τη διάταση του άντρου, τη διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου, και την νευρική ή ενδοκρινική διέγερση. Ένας μηχανισμός αρνητικής ανατροφοδότησης ενεργοποιείται όταν αυξηθεί πολύ η οξύτητα στο γαστρικό βλεννογόνο και ρυθμίζει την περαιτέρω έκκρισή της [9]. Το υδροχλωρικό οξύ, που εκκρίνεται απ τα τοιχωματικά κύτταρα σε απάντηση των κυκλοφορούντων επιπέδων γαστρίνης, αναστέλλει την περαιτέρω έκκρισή της από τα G κύτταρα, κυρίως προκαλώντας την

11 έκκριση σωματοστατίνης (εικόνα 2 α ). Η διακοπή αυτού του μηχανισμού αρνητικής ανατροφοδότησης οδηγεί σε υπεργαστριναιμία. Η υπεργαστριναιμία μπορεί να διαπιστωθεί είτε σε καταστάσεις με υπερέκκρισή της από νευροενδοκρινικό όγκο, όπως σε ασθενείς με σύνδρομο Zollinger-Ellison, είτε σε καταστάσεις με μειωμένη έκκριση γαστρικού οξέος όπως η ατροφική γαστρίτιδα και η κακοήθης αναιμία. Επιπρόσθετα, μπορεί να οφείλεται στη χρήση φαρμάκων που αναστέλλουν την έκκριση γαστρικού οξέος, όπως οι ανταγωνιστές των Η2 υποδοχέων της ισταμίνης και κυρίως οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (PPI s). Στην αυτοάνοση χρόνια ατροφική γαστρίτιδα, τα τοιχωματικά κύτταρα του στομάχου αδυνατούν να εκκρίνουν γαστρικό οξύ, με αποτέλεσμα η επακόλουθη αχλωρυδρία να οδηγεί σε υπερπλασία των G-κυττάρων του στομάχου και υπεργαστριναιμία. Η γαστρίνη ασκεί τροφική δράση στα ECL-κύτταρα, τα οποία υπερπλάσσονται και σε μερικές περιπτώσεις δημιουργούνται ΓΚ τύπου 1 (εικόνα 2β). Επειδή όμως από τους ασθενείς με χρόνια αυτοάνοση ατροφική γαστρίτιδα, αχλωρυδρία και υπεργαστριναιμία μόνο ένα μικρό ποσοστό αναπτύσσει ΓΚ, πρέπει και άλλοι παράγοντες εκτός από την υπεργαστριναιμία να είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη αυτών των όγκων. Οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν γενετικές μεταλλάξεις, αυξητικούς παράγοντες, βακτηριακές λοιμώξεις και διεργασίες στο υποκείμενο μεσέγχυμα, που επηρεάζουν έναν αριθμό κυτταρικών λειτουργιών όπως η απόπτωση, ο πολλαπλασιασμός, η διαφοροποίηση με αποτέλεσμα να οδηγούν στην ανάπτυξη του όγκου (εικόνα 3)..

12 Μοντέλα ζώων, ειδικά τα αφρικανικά τρωκτικά Mastomys (Praomys natalensis), έχουν φανεί πολύ χρήσιμα στη μελέτη αυτών των παραγόντων. Το Mastomys έχει γεννετική προδιάθεση στο να αναπτύξει όγκους γαστρικών καρκινοειδών (50-80% αναπτύσσουν ΓΚ στα 2 χρόνια) και αυτή η προδιάθεση επιταχύνεται με τη χορήγηση αναστολέων αντλίας πρωτονίων (PPIs). Η υπερπλασία των ECLκυττάρων είναι εμφανής στις 8 εβδομάδες από τη χορήγηση PPIs ή Η2 αναστολέων. Η χρόνια έκθεση ποντικιών στα παραπάνω φάρμακα επίσης προκαλεί την εμφάνιση ΓΚ [10-16]. Δεδομένου λοιπόν του μεγάλου αριθμού των ασθενών οι οποίοι λαμβάνουν φάρμακα για καταστολή της έκκρισης του γαστρικού οξέος και ως αποτέλεσμα αναπτύσσουν υπεργαστριναιμία, έχει αναπτυχθεί ενδιαφέρον για τον αν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της χρόνιας χρήσης αυτών των φαρμάκων και της ανάπτυξης ΓΚ. Αν και αυτά τα φάρμακα προκαλούν ανάπτυξη ΓΚ σε ορισμένα είδη τρωκτικών, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, μια τέτοια συσχέτιση μεταξύ της χρήσης τους και της ανάπτυξης ΓΚ σε ανθρώπους δεν έχει επιβεβαιωθεί μέχρι σήμερα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στο στόμαχο του ανθρώπου και των παραπάνω τρωκτικών. Σε σύγκριση με τα προηγούμενα είδη που αναφέρθηκαν, οι άνθρωποι έχουν πολύ χαμηλότερη πυκνότητα ECL κυττάρων. Στα ποντίκια τα ECL κύτταρα αποτελούν το 65% περίπου του συνόλου των ενδοκρινικών κυττάρων του γαστρικού βλεννογόνου ενώ στους ανθρώπους μόλις το 35% [12,15,16]. Επιπρόσθετα, τα ποντίκια παρουσιάζουν πολύ υψηλότερα επίπεδα γαστρίνης ορού σε απάντηση στην αναστολή της

13 έκκρισης γαστρικού οξέος σε σύγκριση με τους ανθρώπους [22]. Ένας άλλος λόγος είναι ότι η χρήση των PPIs ή των H2-αναστολέων προκαλεί μικρότερα επίπεδα γαστρίνης ορού σε σύγκριση με ασθενείς με σύνδρομο Zollinger-Ellison, χρόνια ατροφική γαστρίτιδα ή κακοήθη αναιμία [10]. Έτσι, ασθενείς που λάμβαναν χρόνια αγωγή με ομεπραζόλη, λανσοπραζόλη, παντοπραζόλη ή Η2-αναστολείς έχουν γενικά τιμές γαστρίνης ορού <250 pg/ml και σπάνια >500 pg/ml ενώ το 60% των ασθενών με Zollinger- Ellison έχουν τιμές >500 pg/ml. Αυτό δείχνει ότι, ενώ η υπεργαστριναιμία είναι βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη γαστρικών καρκινοειδών τύπου 1 και 2, από μόνη της δεν είναι ικανή να οδηγήσει στην ανάπτυξη αυτών των όγκων. Ο γενετικός παράγοντας ο οποίος έχει μελετηθεί περισσότερο για την ανάπτυξη των ΓΚ είναι το γονίδιο της ΜΕΝ-1, καθώς οι ασθενείς που έχουν σύνδρομο Zollinger-Ellison ως μια εκδήλωση του συνδρόμου ΜΕΝ-1, έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν ΓΚ σε σύγκριση μ αυτούς με σποραδικό Zollinger-Ellison. Η υποκείμενη γενετική διαταραχή στο σύνδρομο ΜΕΝ-1 είναι μια αυτοσωμική επικρατούσα μετάλλαξη στο γονίδιο ΜΕΝ-1, που εντοπίζεται στο χρωμόσωμα 11q13. Αυτό το γονίδιο κωδικοποιεί την πρωτεΐνη ΜΕΝΙΝ, ένα πολυπεπτίδιο με 610 αμινοξέα το οποίο λειτουργεί σαν ογκοκατασταλτικό. Αλληλεπιδρά μ έναν αριθμό πυρηνικών και κυτταροπλασματικών παραγόντων, οι οποίοι έχουν ρυθμιστικό ρόλο στη μεταγραφή και επιδιόρθωση του DNA. Ειδικότερα, φαίνεται να αλληλεπιδρά με το JundD, ένα παράγοντα μεταγραφής της οικογένειας των πρωτεϊνών AP-1. Ενώ υπάρχουν και άλλοι μηχανισμοί δράσης της

14 πρωτεΐνης μενίνης ΜΕΝΙΝ, η παραπάνω φαίνεται ότι παίζει ιδιαίτερο ρόλο στην ανάπτυξη των ΓΚ καθώς επιδράσεις προαγόμενες από την γαστρίνη έχουν περιγραφεί στην οδό δράσης των AP-1 πρωτεϊνών [10,11]. Απώλεια της ετεροζυγωτίας για το ΜΕΝ-1 έχει αναφερθεί στο 17-73% του τύπου 1 και στο 25-50% του τύπου 3 των ΓΚ [11]. Το γαστρικό μικροπεριβάλλον στην χρόνια ατροφική γαστρίτιδα, υφίσταται μεταβολές λόγω αχλωρυδρίας και παρέχει συνθήκες κατάλληλες για αποικισμό από βακτήρια. Στο αδενοκαρκίνωμα του στομάχου, υπάρχει ένας σαφώς καθορισμένος μηχανισμός καρκινογένεσης, όπου η επαγόμενη από τη λοίμωξη με H. Pylori φλεγμονή του γαστρικού βλεννογόνου, οδηγεί σε εντερική μεταπλασία και τελικά σε κακοήθεια [12]. Υπάρχουν όμως λίγα στοιχεία για το αν το H. Pylori σχετίζεται απευθείας με ανάπτυξη ΓΚ από τα ECL κύτταρα. Σχετικά με την επίδραση της λοίμωξης με H. Pylori σε ασθενείς που λαμβάνουν μακροχρόνια αγωγή με PPIs ή Η2-αναστολείς, αυτό που παρατηρήθηκε ήταν ότι η επίπτωση της υπερπλασίας των ECL κυττάρων σε ασθενείς χωρίς λοίμωξη ήταν 9%, ενώ σε ασθενείς θετικούς ήταν 31% χωρίς όμως να παρουσιαστούν στοιχεία νεοπλασίας [9,12]. Επιπλέον, υπάρχουν στοιχεία ότι η λοίμωξη σχετίζεται με την εμφάνιση σποραδικών ΓΚ σε Ιάπωνες ασθενείς (όπου το μεγαλύτερο ποσοστό των όγκων από ECL κύτταρα δεν εμφανίζεται σε ασθενείς με αυτοάνοση χρόνια ατροφική γαστρίτιδα ούτε με σύνδρομο Ζollinger- Ellison) [12,13]. Ο ρόλος άλλων βακτηρίων, που βρίσκονται άφθονα στον αχλωρυδρικό στόμαχο, και η συσχέτισή τους με ανάπτυξη ΓΚ δεν έχει αξιολογηθεί συστηματικά μέχρι σήμερα.

15 Αντίθετα με τα τύπου 1 και 2, όπου ο ρόλος των ενδοκρινικών και γενετικών παραγόντων έχει μελετηθεί εκτενώς, λίγα σχετικά είναι γνωστά για τη μοριακή παθογένεια των τύπου 3 ΓΚ. Μετάλλαξη και πυρηνική υπερέκφραση της πρωτεΐνης p53 έχει φανεί ότι σχετίζεται με αυτούς τους όγκους, ειδικά μ αυτούς που έχουν χαμηλή διαφοροποίηση [14-16]. Ενώ η αυξημένη γαστρίνη αποτελεί τροφικό παράγοντα για τα ECLκύτταρα, έχει παρατηρηθεί ότι η χρήση της σωματοστατίνης και των αναλόγων της μειώνει την υπερπλασία τους. Η σωματοστατίνη εκκρίνεται από τα D κύτταρα του θόλου, αναστέλλει την ισταμίνη μέσω αλληλεπίδρασής της με τους υποδοχείς σωματοστατίνης SST-2 στα ECL κύτταρα και μειώνει την έκκριση γαστρίνης [15]. Σε έρευνα στην οποία δόθηκε σε ποντίκια peroxisome proliferator ciprofibrate, η οποία επάγει την υπεργαστριναιμική υπερπλασία των ECL-κυττάρων, η οκτρεοτίδη φάνηκε ότι έχει αντιϋπερπλαστικές ιδιότητες, παρ ότι τα επίπεδα γαστρίνης ήταν αυξημένα [16]. Αυτό ενισχύει την υπόθεση ότι η σωματοστατίνη έχει απευθείας δράση, ανεξάρτητη της γαστρίνης, στο να καταστέλλει την ανάπτυξη των ECL- κυττάρων. Οι παραπάνω μηχανισμοί συνοψίζονται παραστατικά στην εικόνα Κλινική Εικόνα Η κλινική εικόνα των ΓΚ είναι άτυπη και συχνότερα οι βλάβες αποκαλύπτονται στη γαστροσκόπηση ως τυχαία ευρήματα. Στην

16 πλειονότητα των περιπτώσεων, οι ασθενείς είναι ασυμπτωματικοί και παρουσιάζουν μεγαλοβλαστική αναιμία για την οποία ο έλεγχος αποκαλύπτει τις γαστρικές βλάβες τύπου 1 [3,17,18]. Σε μικρότερο αριθμό ασθενών, παρουσιάζονται συμπτώματα που οφείλονται είτε σε τοπικά μηχανικά αίτια είτε έχουν νευροενδοκρινή βάση. Έτσι, κάποιοι ασθενείς παρουσιάζονται με επιγαστραλγία, ναυτία και συμπτωματολογία μικροσκοπικής γαστρεντερικής αιμορραγίας, λόγω τοπικής επίδρασης του όγκου. Έχουν αναφερθεί και περιπτώσεις μικρού αριθμού ασθενών με τύπου 3 καρκινοειδή, που παρουσιάζουν αγγειακές βλάβες, με αποτέλεσμα οξείες και μεγάλες αιμορραγίες, που οφείλονται σε παραγωγή από τον όγκο αγγειογενετικών παραγόντων [18]. Σε ακόμη λιγότερες περιπτώσεις ασθενών, έχουμε εμφάνιση καρκινοειδούς συνδρόμου με εμέτους, διάρροιες και πιο πορφυρού flushing, εντονότερου στα χείλη και στον κορμό, που διαφέρει απ το αντίστοιχο άλλων καρκινοειδών, ενώ δεν είναι σπάνια και η εμφάνιση τηλεαγγειεκτασιών. Αυτό οφείλεται στη συσσώρευση 5- υδροξυτρυπτοφάνης, λόγω απουσίας του ενζύμου ντοπαδεκαρβοξυλάσης, ουσίας που μετατρέπει την 5-υδροξυτρυπτοφάνη σε 5-υδροξυτρυπταμίνη (σεροτονίνη), η οποία με τη σειρά της προκαλεί το τυπικό σύνδρομο [4].

17 6. Διάγνωση 6.1. Εργαστηριακή Τα επίπεδα χρωμογρανίνης-α στον ορό αποτελούν το χρησιμότερο δείκτη διάγνωσης και παρακολούθησης γαστρικών καρκινοειδών, όπως εξάλλου και όλων των νευροενδοκρινικών όγκων του γαστρεντερικού, συμπεριλαμβανομένων και των καρκινοειδών. Παρουσιάζεται ευαισθησία της τάξης του 99% (86% για χρωμογρανίνη-β και 5% για χρωμογρανίνη-c). Ωστόσο δεν αποτελούν ειδικό δείκτη, καθότι και άλλες κακοήθειες (προστατικό αδενοκαρκίνωμα) αλλά και καλοήθεις καταστάσεις (νεφρική ανεπάρκεια, ηπατική ανεπάρκεια, ατροφική γαστρίτιδα, φλεγμονώδεις νόσοι εντέρου), σχετίζονται με αυξημένα επίπεδα χρωμογρανίνης-α ορού [4,19-21]. Τα επίπεδα αύξησης της χρωμογρανίνης-α σχετίζονται με το φορτίο του όγκου και είναι ιδιαίτερα μεγάλα στην περίπτωση ύπαρξης ηπατικών μεταστάσεων [21]. Τα τύπου 1 ΓΚ σχετίζονται με υπερχλωρυδρία (ph γαστρικού υγρού =<4) και ατροφική γαστρίτιδα, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν υψηλή τιμή γαστρίνης, λόγω αρνητικής παλίνδρομης ρύθμισης της έκκρισής της. Η ατροφική γαστρίτιδα σχετίζεται άμεσα με μεγαλοβλαστική αναιμία, επομένως είναι χρήσιμος και ο έλεγχος γενικής εξέτασης αίματος, επιπέδων Β12, αντισωμάτων έναντι ενδογενούς παράγοντα και έναντι αντιτοιχωματικών κυττάρων. Σ αυτούς τους

18 ασθενείς, είναι σημαντικός ο έλεγχος για συνυπάρχουσες καταστάσεις που πυροδοτούνται από αυτοάνοσους μηχανισμούς όπως σακχαρώδης διαβήτης, αυτοάνοση θυρεοειδοπάθεια, πρωτοπαθή χολική κίρρωση, λεύκη. Τα τύπου 2 ΓΚ παρουσιάζονται στα πλαίσια του συνδρόμου Zollinger-Ellison (ZES), στο οποίο επίσης υπάρχει υπεργαστριναιμία. Βασικές διαγνωστικές εξετάσεις για το σύνδρομο είναι ο προσδιορισμός της γαστρίνης πλάσματος και του ph του γαστρικού υγρού. Αν αυτό είναι >2, τότε το σύνδρομο αποκλείεται. Αν το ph είναι <2 και η γαστρίνη >1000 pm, τότε η διάγνωση του συνδρόμου τίθεται με βεβαιότητα. Αν η γαστρίνη είναι >100 και <1000, η διάγνωση του συνδρόμου θεωρείται πιθανή, απαιτείται όμως περαιτέρω διαγνωστικός έλεγχος, όπως η διενέργεια δοκιμασίας σεκρετίνης ή πρωτεϊνικού γεύματος. Στους ασθενείς με πιθανό ZES, είναι απαραίτητος περαιτέρω εργαστηριακός έλεγχος με προσδιορισμό ασβεστίου, παραθορμόνης, καλσιτονίνης. Επίσης απεικονιστικός έλεγχος με αξονική ή/και μαγνητική τομογραφία του τουρκικού εφιππίου για αποκλεισμό του συνδρόμου πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας MEN-1. Τέλος πρέπει ν αποκλειστούν μεταλλάξεις του γονιδίου MENIN [4,10]. Ο κλινικός γιατρός, στην περίπτωση εύρεσης αυξημένης τιμής γαστρίνης στον ορό, πρέπει να εξετάζει την πιθανότητα αυτό να οφείλεται στη μακροχρόνια λήψη αναστολέων αντλίας πρωτονίων. Σε τέτοια περίπτωση, προτείνεται η προσωρινή

19 τουλάχιστο διακοπή της λήψης τους επί μέρες, πριν τον επαναπροσδιορισμό της τιμής της γαστρίνης. Επισημαίνεται ότι ένα μικρό ποσοστό ασθενών με ZES μπορεί να έχει φυσιολογικά επίπεδα, ενώ σε ασθενείς με σποραδικά καρκινοειδή μετρώνται σχεδόν πάντοτε χαμηλά επίπεδα γαστρίνης ορού Απεικονιστική Η διάγνωση των γαστρικών βλαβών τίθεται με γαστροσκόπηση. Το υπερηχογράφημα κοιλίας, η αξονική ή/και η μαγνητική τομογραφία, όπως και το σπινθηρογράφημα υποδοχέων σωματοστατίνης (OCTREOSCAN), χρησιμοποιούνται μόνο για την κατάδειξη ή όχι ηπατικών ή λεμφαδενικών δευτεροπαθών εντοπίσεων. Το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα δίνει σημαντικές πληροφορίες σε όγκους <1 εκ., που αφορούν το βάθος διείσδυσης και την παρουσία ή μη τοπικής διασποράς του όγκου, επιτρέποντας τη σύγχρονη λήψη βιοψιών από υποβλενογόνιες βλάβες [22,23]. Επιβάλλεται η λήψη βιοψιών, τουλάχιστο 2 απ το άντρο και 4 από σώμα και θόλο, όπως επίσης πολυποδεκτομή και βιοψίες μεγαλύτερων βλαβών. Σύμφωνα με τις οδηγίες (guidelines) της Ευρωπαικής Εταιρείας Νευροενδοκρινών Όγκων (European Neuroendocrine Tumor Society - ENETS), συστήνεται η διενέργεια γαστροσκόπησης κάθε 2 χρόνια σε ασθενείς με τύπου 1 ΓΚ και ανά χρόνο σε ασθενείς με τύπου 2 [3,4]. Άλλες μελέτες συστήνουν διενέργεια γαστροσκόπησης ανά εξάμηνο για τα πρώτα 2 χρόνια και κατόπιν κάθε χρόνο για τα 3 επόμενα, στα πλαίσια

20 παρακολούθησης της εξέλιξης των βλαβών αυτών (μεταβολή του αριθμού, του μεγέθους, της εντόπισής τους) [22,23] Ιστοπαθολογική Τα καρκινοειδή από ECL κύτταρα προέρχονται από όξινο βλεννογόνο, επομένως είναι συχνότερα στο σώμα του στομάχου. Υπάρχουν παρόλα αυτά, αναφορές μικροσκοπικών καρκινοειδών στο βλεννογόνο του άντρου σε ασθενείς από σύνδρομο Zollinger-Ellison, στα πλαίσια MEN-1 [4,24]. Αυτά τα καρκινοειδή δεν εκφράζουν δείκτες ενδοκρινικών κυττάρων του άντρου (γαστρίνη, σωματοστατίνη, σεροτονίνη) αλλά VMAT-2 (κυστικός μονοαμινο μεταφορέας υποτύπου 2) και πιθανότατα παριστούν καρκινοειδή εκτόπων ECL. Καρκινοειδή έχουν περιγραφεί και σε έκτοπο γαστρικό βλεννογόνο και αποτελούν το 44% περίπου της κακοήθειας Meckel [24,25]. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατατάσσει τους νευροενδοκρινείς όγκους πεπτικού σε τρεις κατηγορίες (πίνακας 2). Διάφοροι τύποι υπερπλασίας έχουν παρατηρηθεί, όλοι όμως σχετίζονται με υπεργαστριναιμία. Διάχυτη υπερπλασία ορίζεται ως τουλάχιστον διπλασιασμός στον αριθμό των ECL κυττάρων με εμφανή εκτεταμένη διασπορά. Σχετίζεται με σύνδρομο Zollinger-Ellison και πρωτοπαθή υπερπλασία των G κυττάρων του άντρου και πυλωρού. Επιμήκης αλληλουχία από 5 ή περισσότερα ECL κύτταρα, αποτελεί υπερβολική μορφή διάχυτης υπερπλασίας σε υπεργαστριναιμικούς ασθενείς με Zollinger-Ellison και ατροφική γαστρίτιδα του σώματος. Η πιο σοβαρή μορφή υπερπλασίας είναι η αδενοματώδης που σχετίζεται

21 με διάχυτη μικροκομβοειδή υπερπλασία και είναι σημαντικό να διαφοροδιαγνωσθεί απ την κακοήθη δυσπλαστική. Δυσπλαστικές βλάβες είναι διαμέτρου μm, με ήπια άτυπα ενδοκρινικά κύτταρα, με διογκωμένο πυρήνα και ελαττωμένη ανοσοδραστικότητα. Αυτές οι βλάβες αποτελούν το στάδιο μεταξύ καλοήθους υπερπλασίας και προ-κακοήθειας [24-28]. Οι καρκινοειδείς βλάβες διαχωρίζονται σε δύο υποτύπους: ενδοβλεννογόνιες με επέκταση και διήθηση της βλεννογόνιας στιβάδας, με διάμετρο >500 μm, και υποβλεννογόνιες. Η χρωμογρανίνη-α και η συναπτοφυσίνη είναι οι χρησιμοποιούμενοι ιστολογικοί δείκτες των ΓΚ. Μία θετική αργενταφινική χρώση έχει παρατηρηθεί με τα νευροενδοκρινικά κύτταρα που εκκρίνουν 5- υδροξυτρυπτοφάνη, ενώ τα ECL κύτταρα, απαντούν μόνο σε αργυροφιλικές χρώσεις [25]. Άλλοι ιστολογικοί δείκτες, όπως χρωμογρανίνη-β, σεροτονίνη, γαστρίνη, γλουκαγόνο, σωματοστατίνη δεν είναι χρήσιμοι στη διάγνωση των γαστρικών βλαβών. Η χρωμογρανίνη- Α εντοπίζεται σε όλα τα νευροενδοκρινικά κύτταρα, ενώ η συναπτοφυσίνη στα εκκριταγωγά κοκκία νευρικών και νευροενδοκρινικών κυττάρων. Οι δύο αυτοί δείκτες είναι ευαίσθητοι για την παρουσία ECL κυττάρων, αλλά δεν είναι ειδικοί καθώς και άλλα κύτταρα του στομάχου, ειδικά τα G κύτταρα, είναι θετικά σ αυτούς [24]. Παθολογική ανάλυση των ECL κυττάρων περιγράφει έκφραση της ογκοπρωτείνης p53 σε 0-2% των ΓΚ τύπου 1, σε 0% των τύπου 2, σε 33-50% των των τύπου 3 [24]. Στην πράξη χρησιμοποιείται η χρήση του δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και του μιτωτικού δείκτη, ο οποίος παρουσιάζει τον αριθμό των μιτώσεων ανά 10 οπτικά

22 πεδία. Κακή πρόγνωση έχουμε όταν Ki-67 είναι >2% και ο δείκτης μιτώσεων >2 ανά 10 HPF (οπτικά πεδία) [26-29]. 7. Θεραπεία Η κλινική προσέγγιση των ΓΚ εξαρτάται από τον τύπο και το μέγεθος των βλαβών. Η αντιμετώπιση των ΓΚ τύπου 3 είναι περισσότερο ξεκάθαρη και συγκρίσιμη με την ανάλογη σε περίπτωση αδενοκαρκινώματος στομάχου, περιλαμβάνοντας μερική ή και ολική γαστρεκτομή με εκτεταμένο λεμφαδενικό καθαρισμό [3,4,30,31] σε απουσία σπλαγχνικών μεταστάσεων. Συστηματική χημειοθεραπεία χορηγείται αν η χειρουργική προσέγγιση δεν είναι δυνατή αλλά τα αποτελέσματά της δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρυντικά. Τα αβέβαια αποτελέσματα της συμβατικής χημειοθεραπείας, ώθησαν στην υιοθέτηση νέων θεραπευτικών μεθόδων. Αυτές περιλαμβάνουν τη χρήση στοχευμένης ραδιοθεραπείας ή αναστολέων αγγειογένεσης (bevacizumab) και μικρομοριακών αναστολέων τυροσινικής κινάσης (sunitinib). Η θεραπευτική προσέγγιση της μεταστατικής νόσου του ήπατος περιλαμβάνει ηπατεκτομή, εμβολισμό ηπατικής αρτηρίας, εκτομή με χρήση ρεύματος υψηλών συχνοτήτων (radiofrequency ablation) και κρυοθεραπευτική εκτομή (cryoablation) [3,4]. Αρκετές μελέτες και ερευνητικά πρωτόκολλα ασχολούνται με την θεραπευτική προσέγγιση των γαστρικών καρκινοειδών τύπου 1 και 2, τα οποία χαρακτηρίζονται από καλοηθέστερη βιολογική συμπεριφορά και καλύτερη πρόγνωση. Στα τύπου 1 η ενδοσκοπική εκτομή θεωρείται η ενδεδειγμένη θεραπεία όταν το μέγεθος των βλαβών είναι < 1 εκ. και ο

23 αριθμός των βλαβών <3-5 [3]. Ωστόσο, η ENETS πρότεινε πρόσφατα την ετήσια παρακολούθηση και ασθενών με βλάβες μικρότερες του 1 εκ., προσέγγιση που υποστηρίζεται από αρκετούς ερευνητές [4,31]. Η ενδοσκοπική εκτομή παραμένει η θεραπεία εκλογής στην περίπτωση βλαβών μικρότερων από 1 εκ. και με μέχρι 6 πολυποειδείς βλάβες, που δε διηθούν το μυϊκό χιτώνα στο ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα [32]. Στην περίπτωση βαθύτερων τοιχωματικών βλαβών συνιστάται χειρουργική εκτομή του όγκου. Πρέπει να τονιστεί ότι, επειδή αυτές οι βλάβες είναι συχνά πολλαπλές και υποτροπιάζουν, από πολλούς συστήνεται η αντρεκτομή που είναι αποτελεσματική στο 80% περίπου των περιπτώσεων [32,33]. Σε περίπτωση κακοήθους εξαλλαγής ή υποτροπής, παρά την τοπική χειρουργική εξαίρεση, συστήνεται υφολική ή και ολική γαστρεκτομή με αφαίρεση και των διηθημένων λεμφαδένων [3,33,34]. Οι θεραπευτικές τάσεις εμφανίζονται λιγότερο σαφείς για τα ΓΚ με λιγότερο τυπικά χαρακτηριστικά όπως πχ αυξημένο δείκτη Ki-67 και υποβλεννογόνια διήθηση, ακόμη και με διάμετρο μικρότερη του 1 εκ. Στις περιπτώσεις αυτές, συνιστάται η ενδοσκοπική παρακολούθηση [31]. Τα τελευταία χρόνια, τα ανάλογα σωματοστατίνης έχουν χρησιμοποιηθεί στη θεραπεία των γαστρικών καρκινοειδών τύπου 1 και 2. Αυτό βασίζεται στην ιδιότητά τους να ελαττώνουν την έκκριση γαστρίνης από τα G κύτταρα του άντρου, οπότε αναστέλλεται και η υπερπλασία των ECL κυττάρων. Έχει διαπιστωθεί η ελάττωση τόσο του αριθμού, όσο και του μεγέθους των βλαβών, μετά θεραπεία

24 τουλάχιστο 6 μηνών με ανάλογα σωματοστατίνης, παράλληλα με την ελάττωση των τιμών γαστρίνης και χρωμογρανίνης-α [35,36]. Αυτό αποδείχτηκε και απ την ανάλυση των αποτελεσμάτων της παρακολούθησης μεγάλης σειράς ασθενών με ΓΚ, στο εξειδικευμένο ιατρείο μας Νευροενδοκρινολογίας Πεπτικού, που αποτελεί και το μοναδικό κέντρο αναφοράς στην Ελλάδα. Στη μελέτη μας επιπλέον, φάνηκε η υποτροπή των ενδοσκοπικών βλαβών και η επάνοδος σε υψηλές τιμές γαστρίνης και χρωμογρανίνης Α, μετά απ τη διακοπή της χορήγησης των αναλόγων σωματοστατίνης [37]. Ωστόσο, καθίσταται σαφές το γεγονός της ανάγκης περισσότερων και με μεγάλο αριθμό ασθενών μελετών, για κριτική αξιολόγηση της χρησιμότητας των αναλόγων σωματοστατίνης. Η αντιμετώπιση των ασθενών με τύπου 2 ΓΚ, γίνεται υπό το πρίσμα του συνδρόμου MEN-1 στα πλαίσια του οποίου παρουσιάζονται. Λαμβάνοντας υπόψη τον προβληματισμό του κατά πόσο η χειρουργική αντιμετώπιση των γαστρινωμάτων είναι αποτελεσματική, η χρήση αναλόγων σωματοστατίνης καθίσταται ιδιαίτερα προσφιλής θεραπευτική προσέγγιση σ αυτό τον τύπο βλαβών [3,35,37-39]. 8. Πρόγνωση Γενικά τα γαστρικά καρκινοειδή θεωρούνται καλοήθεις όγκοι, αν και η πορεία τους εξαρτάται από τον τύπο και την έκταση της νόσου, οπότε και συχνά ο ανωτέρω χαρακτηρισμός αμφισβητείται. Σήμερα το συνολικό ποσοστό 5ετούς επιβίωσης φτάνει στο 63%, ενώ είναι 21.2%

25 για τη μεταστατική νόσο και 69.1% για την εντοπισμένη. Κατά τη διάγνωση, το 10-30% συνοδεύονται από απομακρυσμένες μεταστάσεις ή και τοπική διασπορά του όγκου. Στα τύπου 3, σημαντικό ρόλο παίζει η έκταση των ηπατικών μεταστάσεων (10-16% ετήσια επιβίωση σε εκτεταμένες, ενώ σχεδόν 80% σε περιορισμένες ηπατικές μεταστάσεις), όπως και ο χρόνος ανάπτυξης των μεταστάσεων. Η θνησιμότητα είναι πρακτικά 0% για τα τύπου 1 ΓΚ, 10% για τα τύπου 2 και 25-30% για τα τύπου 3 [3,4].

26 Γαστρικά Καρκινοειδή(% συνόλου ΓΚ) ERG: End Results Group, TNCS: Third National Cancer Survey, SEER: Surveilance Epidimiology and End Results Database. Εικόνα 1: Επίπτωση των Γαστρικών Καρκινοειδών

Aννα Αγγελούση Ακαδημαϊκή Υπότροφος Ενδοκρινολογικό τμήμα, ΕΚΠΑ

Aννα Αγγελούση Ακαδημαϊκή Υπότροφος Ενδοκρινολογικό τμήμα, ΕΚΠΑ 11.11.2017 Aννα Αγγελούση Ακαδημαϊκή Υπότροφος Ενδοκρινολογικό τμήμα, ΕΚΠΑ 1897: Aναγνώριση των εντεροχρωμαφφιανών κυττάρων, τα οποία δημιουργούν τους καρκινοειδείς όγκους απο τον Kulchitsky 1924: Seale

Διαβάστε περισσότερα

NETS ΤΟΠΙΚΟ-ΠΕΡΙΟΧΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΓΑΛΑΝΗΣ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΟΣ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΟΣ ΒΙΟΚΛΙΝΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

NETS ΤΟΠΙΚΟ-ΠΕΡΙΟΧΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΓΑΛΑΝΗΣ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΟΣ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΟΣ ΒΙΟΚΛΙΝΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ NETS ΤΟΠΙΚΟ-ΠΕΡΙΟΧΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΓΑΛΑΝΗΣ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΟΣ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΟΣ ΒΙΟΚΛΙΝΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Επιθηλιακά νεοπλάσματα με επικρατούσα νευροενδοκρινική διαφοροποίηση Συχνότητα εμφάνισης NET 1,9-5,76/100,000/

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ ΝΕΤ. NET ΛΕΠΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ. Ιωσήφ Σγουρός Παθολόγος- Ογκολόγος Επιμελητής Α ΓΟΝΚ «Οι Άγιοι Ανάργυροι»

ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ ΝΕΤ. NET ΛΕΠΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ. Ιωσήφ Σγουρός Παθολόγος- Ογκολόγος Επιμελητής Α ΓΟΝΚ «Οι Άγιοι Ανάργυροι» ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ ΝΕΤ. NET ΛΕΠΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ Ιωσήφ Σγουρός Παθολόγος- Ογκολόγος Επιμελητής Α ΓΟΝΚ «Οι Άγιοι Ανάργυροι» ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Νοέμβριος 2012 Άντρας 54 ετών Αιτία προσέλευσης στο

Διαβάστε περισσότερα

Hormones and GI εντερο-ενδοκρινικά (εντεροχρωμοφινικά ECU κύτταρα)

Hormones and GI εντερο-ενδοκρινικά (εντεροχρωμοφινικά ECU κύτταρα) Hormones and GI 15 τύποι ορμονο-εκκριτικά εντερο-ενδοκρινικά κύτταρα Στο βλεννογόνου: στομάχου, λεπτού και παχέος εντέρου Πολλά εξ αυτών εκκρίνουν μόνο μια ορμόνη Ταυτοποιούνται με τα γράμματα G κύτταρα,

Διαβάστε περισσότερα

Γαστρεντερικές ορμόνες, νεύρωση & αιμάτωση. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ.

Γαστρεντερικές ορμόνες, νεύρωση & αιμάτωση. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. Γαστρεντερικές ορμόνες, νεύρωση & αιμάτωση Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 02/12/2016 Φυσιολογία Συστημάτων Ακαδημαϊκό Ετος 2016-2017 Οικογένεια

Διαβάστε περισσότερα

Ιδιαιτερότητες χειρουργικής αντιμετώπισης ΝΕΤ εντέρου

Ιδιαιτερότητες χειρουργικής αντιμετώπισης ΝΕΤ εντέρου Ιδιαιτερότητες χειρουργικής αντιμετώπισης ΝΕΤ εντέρου Γεώργιος Χ. Σωτηρόπουλος, MD, PhD, FACS, FEBS Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Essen Αν. Καθηγητής Χειρουργικής ΕΚΠΑ Αθήνα 11.11.2017 Αντιμετώπιση

Διαβάστε περισσότερα

Παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του Παγκρέατος. Στέργιος Δελακίδης Γαστρεντερολόγος

Παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του Παγκρέατος. Στέργιος Δελακίδης Γαστρεντερολόγος Παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του Παγκρέατος Στέργιος Δελακίδης Γαστρεντερολόγος Καρκίνος Παγκρέατος: πρόγνωση Κακή πρόγνωση Συνολική πενταετής επιβίωση 6%.

Διαβάστε περισσότερα

Δ. Μαγγανάς Νοσοκομείο Ευαγγελισμός

Δ. Μαγγανάς Νοσοκομείο Ευαγγελισμός Δ. Μαγγανάς Νοσοκομείο Ευαγγελισμός Ιδιαιτερότητες του καρκίνου που αναπτύσσεται σε ασθενείς με Ε.Κ. Μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου από το γενικό πληθυσμό (2-5Χ) Συχνότητα ανάπτυξης 1% ανά έτος

Διαβάστε περισσότερα

Βλέννα, υδαρές υγρό. ή τοιχωματικό ή οξυπαραγωγικό = HCl + ενδογενή παράγοντα. βλέννα. ή ζυμογόνο ή πεπτικό = πεψινογόνο

Βλέννα, υδαρές υγρό. ή τοιχωματικό ή οξυπαραγωγικό = HCl + ενδογενή παράγοντα. βλέννα. ή ζυμογόνο ή πεπτικό = πεψινογόνο Στόμαχος Δομή βλεννογόνου στομάχου - Γαστρικοί αδένες Βλέννα, υδαρές υγρό ή τοιχωματικό ή οξυπαραγωγικό = HCl + ενδογενή παράγοντα βλέννα ή ζυμογόνο ή πεπτικό = πεψινογόνο Κύτταρα G = γαστρίνη Διάσπαρτα

Διαβάστε περισσότερα

Βιοψία εκτομής (εκπυρήνιση) Μερική παγκρεατεκτομή, σώμα-ουρά παγκρέατος. Μερική παγκρεατεκτομή, ουρά παγκρέατος. Δεν καθορίζεται.

Βιοψία εκτομής (εκπυρήνιση) Μερική παγκρεατεκτομή, σώμα-ουρά παγκρέατος. Μερική παγκρεατεκτομή, ουρά παγκρέατος. Δεν καθορίζεται. Section A: Είδος επέμβασης A1. Βιοψία εκτομής (εκπυρήνιση) Παγκρεατο12δακτυλεκτομή(επέμβαση Whipple ), μερική παγκρεατεκτομή Παγκρεατο12δακτυλεκτομή(επέμβαση Whipple), ολική παγκρεατεκτομή Μερική παγκρεατεκτομή,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΙΚΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟΜΑΧΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΙΚΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟΜΑΧΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΙΚΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟΜΑΧΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΟAΝΑΤΟΜΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΟΜΑΔΑ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑ 15 Δεκεμβρίου 2004 Mαρία Δαιμονάκου- Βατοπούλου Αναπληρώτρια Διευθύντρια Σισμανόγλειο ΓΠΝΑ Kαρκινογέννεση

Διαβάστε περισσότερα

Προκαρκινικές καταστάσεις στομάχου Ο ρόλος της ενδοσκόπησης

Προκαρκινικές καταστάσεις στομάχου Ο ρόλος της ενδοσκόπησης Προκαρκινικές Ο ρόλος της ενδοσκόπησης Γεώργιος Κ Αναγνωστόπουλος Γαστρεντερολόγος 11η Εκπαιδευτική συνάντηση Εξελίξεις στην Γαστρεντερολογία και Ηπατολογία Ποιές είναι οι προκαρκινικές καταστάσεις στο

Διαβάστε περισσότερα

Γαστρεντερο-Παγκρεατικά Νευροενδοκρινή Νεοπλάσματα grade 3 (GEP NEN G3) Νεότερα Παθολογοανατομικά Δεδομένα

Γαστρεντερο-Παγκρεατικά Νευροενδοκρινή Νεοπλάσματα grade 3 (GEP NEN G3) Νεότερα Παθολογοανατομικά Δεδομένα Γαστρεντερο-Παγκρεατικά Νευροενδοκρινή Νεοπλάσματα grade 3 (GEP NEN G3) Νεότερα Παθολογοανατομικά Δεδομένα Δημήτριος Παπαϊωάννου, MD, MSc Παθολογοανατομικό Τμήμα Νοσ. ΥΓΕΙΑ - ΜΗΤΕΡΑ NET MASTERCLASS 2017

Διαβάστε περισσότερα

12 η Διημερίδα ΕΠΕΓΕ. Περικλής Αποστολόπουλος Επιμελητής Α Γαστρ/κή Κλινική ΝΙΜΤΣ

12 η Διημερίδα ΕΠΕΓΕ. Περικλής Αποστολόπουλος Επιμελητής Α Γαστρ/κή Κλινική ΝΙΜΤΣ 12 η Διημερίδα ΕΠΕΓΕ Περικλής Αποστολόπουλος Επιμελητής Α Γαστρ/κή Κλινική ΝΙΜΤΣ Απλή γαστρίτιδα Ατροφική γαστρίτιδα Εντερική μεταπλασία Δυσπλασία Αδενοκαρκίνωμα Correa P. Cancer Res 1992; 52: 6735-40

Διαβάστε περισσότερα

TI NEOTEΡΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΟΓΚΟΥΣ ΤΟ 2015. Ορισμοί-Κατάταξη-Ιστολογία. Δ Ροντογιάννη

TI NEOTEΡΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΟΓΚΟΥΣ ΤΟ 2015. Ορισμοί-Κατάταξη-Ιστολογία. Δ Ροντογιάννη TI NEOTEΡΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΟΓΚΟΥΣ ΤΟ 2015 Ορισμοί-Κατάταξη-Ιστολογία Δ Ροντογιάννη Νευροενδοκρινή νεοπλάσματα Ταξινόμηση Βιολογικοί δείκτες Μοριακή Παθολογία Νευροενδοκρινή νεοπλάσματα Ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

SHOOT THE EXPERT: ΝΕT παγκρέατος

SHOOT THE EXPERT: ΝΕT παγκρέατος ΣΥΝΕΔΡΙΑ 4 SHOOT THE EXPERT: ΝΕT παγκρέατος Ilias Athanasiadis, MD Medical Oncologist Director of the Oncology Department MITERA Hospital, HYGEIA Athens, November 11, 2017 Presenter: Nikolaos Pistamaltzian,

Διαβάστε περισσότερα

Ανώτερο Πεπτικό. Ιστολογική διάγνωση ατροφικής γαστρίτιδας και εντερικής μεταπλασίας.

Ανώτερο Πεπτικό. Ιστολογική διάγνωση ατροφικής γαστρίτιδας και εντερικής μεταπλασίας. Ανώτερο Πεπτικό Ιστολογική διάγνωση ατροφικής γαστρίτιδας και εντερικής μεταπλασίας. Σακελλαρίου Στρατηγούλα Παθολογοανατόμος Ακαδημαϊκή Υπότροφος 1 ο Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής Ιατρική Σχολή -ΕΚΠΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΑΣΤΡΙΚΟΙ ΠΟΛΥΠΟΔΕΣ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ

ΓΑΣΤΡΙΚΟΙ ΠΟΛΥΠΟΔΕΣ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ 12 η Εκπαιδευτική Συνάντηση Εξελίξεις στη Γαστρεντερολογία & Ηπατολογία ΓΑΣΤΡΙΚΟΙ ΠΟΛΥΠΟΔΕΣ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ Νικόλαος Κυριάκος Επιμελητής Γαστρ/κου Τμήματος 401 ΓΣΝΑ Διδάκτωρ Ιατρικής

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΑ ΕΚ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΥ ΕΠΙΘΗΛΙΟΥ ΑΝΩΤΕΡΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ

ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΑ ΕΚ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΥ ΕΠΙΘΗΛΙΟΥ ΑΝΩΤΕΡΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΑ ΕΚ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΥ ΕΠΙΘΗΛΙΟΥ ΑΝΩΤΕΡΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ M. Rouprêt, R. Zigeuner, J. Palou, A. öhle, E. Kaasinen, M. abjuk, R. Sylvester, W. Oosterlinck Eur Urol 2011 Apr;59(4):584-94

Διαβάστε περισσότερα

Ορθολογική προσέγγιση του ασθενούς με ατροφική γαστρίτιδα και εντερική μεταπλασία

Ορθολογική προσέγγιση του ασθενούς με ατροφική γαστρίτιδα και εντερική μεταπλασία Ορθολογική προσέγγιση του ασθενούς με ατροφική γαστρίτιδα και εντερική μεταπλασία 13 η Πανελλήνια Εκπαιδευτική Συνάντηση ΕΛΙΓΑΣΤ Εξελίξεις στην Γαστρεντερολογία και Ηπατολογία 23-25 Φεβρουαρίου 2018, Αθήνα

Διαβάστε περισσότερα

Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ Γ.Ν.Α. «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» ΝΟΣΟΣ PAGET ΑΙΔΟΙΟΥ

Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ Γ.Ν.Α. «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» ΝΟΣΟΣ PAGET ΑΙΔΟΙΟΥ Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ Γ.Ν.Α. «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» ΝΟΣΟΣ PAGET ΑΙΔΟΙΟΥ Κουτρούµπα Ι, Χαϊδόπουλος Δ, Θωµάκος Ν, Σωτηροπούλου Μ, Καθοπούλης Ν, Βλάχος

Διαβάστε περισσότερα

Νευροενδοκρινείς όγκοι παγκρέατος: από την κλινική υπόνοια στη διαγνωστική προσέγγιση και θεραπευτική αντιμετώπιση.

Νευροενδοκρινείς όγκοι παγκρέατος: από την κλινική υπόνοια στη διαγνωστική προσέγγιση και θεραπευτική αντιμετώπιση. ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Νευροενδοκρινείς όγκοι παγκρέατος: από την κλινική υπόνοια στη διαγνωστική προσέγγιση και θεραπευτική αντιμετώπιση. Ιωάννης Πιλπιλίδης Γαστρεντερολόγος,

Διαβάστε περισσότερα

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις :

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις : Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις : Οι όρχεις αποτελούν κομμάτι του αναπαραγωγικού συστήματος (παραγωγή σπερματοζωάριων) του άνδρα αλλά

Διαβάστε περισσότερα

Στην περισσότερο επιτυχημένη αντιμετώπιση του καρκίνου έχει συμβάλλει σημαντικά η ανακά-λυψη και εφαρμογή των καρκινι-κών δεικτών.

Στην περισσότερο επιτυχημένη αντιμετώπιση του καρκίνου έχει συμβάλλει σημαντικά η ανακά-λυψη και εφαρμογή των καρκινι-κών δεικτών. Όλες μαζί οι μορφές καρκίνου αποτελούν, παγκοσμίως τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά από τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Τα κρούσματα συνεχώς αυξάνονται και σε πολλές αναπτυγμένες χώρες αποτελεί την πρώτη αιτία

Διαβάστε περισσότερα

Βιοδείκτες στους νευροενδοκρινείς όγκους

Βιοδείκτες στους νευροενδοκρινείς όγκους Βιοδείκτες στους νευροενδοκρινείς όγκους Δρ Καλλιόπη Παζαΐτου Παναγιώτου Ενδοκρινολόγος Συντονίστρια Διευθύντρια Τμήμα Ενδοκρινολογίας ΑΝΘ «Θεαγένειο» Δεν έχω κάτι να δηλώσω Δομή ομιλίας 1. Εισαγωγικές

Διαβάστε περισσότερα

Προληπτική Μαστογραφία Ανακαλύπτοντας το DCIS. Ιωάννης Θ. Νατσιόπουλος Ειδικός Χειρουργός Μαστού

Προληπτική Μαστογραφία Ανακαλύπτοντας το DCIS. Ιωάννης Θ. Νατσιόπουλος Ειδικός Χειρουργός Μαστού Προληπτική Μαστογραφία Ανακαλύπτοντας το DCIS Ιωάννης Θ. Νατσιόπουλος Ειδικός Χειρουργός Μαστού Ductal Carcinoma in Situ Πορογενές καρκίνωμα in Situ In Situ = επί τόπου Τοπικό πορογενές καρκίνωμα; Ductal

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Χρ.Τσοµπανίδου Παθολογοανατόµος Συντονίστρια Διευθύντρια Νοσοκοµείο Θεσ/νίκης «Άγιος Δηµήτριος» προέρχονται από το φυσιολογικό επιθήλιο µε την

Διαβάστε περισσότερα

ΙΦΝΕ (ΕΚ, ν.crohn, απροσδιόριστη) Συνήθεις λοιμώδεις, παρατεταμένες συστηματικές, αφροδισιακές-παρασιτικές, ιογενείς λοιμώξεις Φάρμακα και τοξίνες

ΙΦΝΕ (ΕΚ, ν.crohn, απροσδιόριστη) Συνήθεις λοιμώδεις, παρατεταμένες συστηματικές, αφροδισιακές-παρασιτικές, ιογενείς λοιμώξεις Φάρμακα και τοξίνες ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Π.Ε ΙΦΝΕ (ΕΚ, ν.crohn, απροσδιόριστη) Συνήθεις λοιμώδεις, παρατεταμένες συστηματικές, αφροδισιακές-παρασιτικές, ιογενείς λοιμώξεις Φάρμακα και τοξίνες (ΜΣΑΦ κ.ά) Ισχαιμική Μετακτινική

Διαβάστε περισσότερα

Ενδοσκοπική παρακολούθηση προκαρκινικών αλλοιώσεων στομάχου

Ενδοσκοπική παρακολούθηση προκαρκινικών αλλοιώσεων στομάχου Ενδοσκοπική παρακολούθηση προκαρκινικών αλλοιώσεων στομάχου Xρήστος Καρακόιδας Επιμελητής Γαστρεντερολογικής Κλινικής ΝΝΑ Ενδοσκοπική Ημερίδα ΕΓΕ, 20 Απριλίου 2013 ΟΥΔΕΜΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ESGE ASGE

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΙΣΟΦΑΓΟΥ. Δημήτριος Θεοδώρου Επίκουρος Καθηγητής Χειρουργικής. Α Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΙΣΟΦΑΓΟΥ. Δημήτριος Θεοδώρου Επίκουρος Καθηγητής Χειρουργικής. Α Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΙΣΟΦΑΓΟΥ Δημήτριος Θεοδώρου Επίκουρος Καθηγητής Χειρουργικής Μονάδα Χειρουργικής Ανωτέρου Πεπτικού Α Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

¹ Ά Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Γ.Ν.Α. Ιπποκράτειο ²Μονάδα Μικροχειρουργικής, Νοσοκομείο Κ.Α.Τ Αθηνών

¹ Ά Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Γ.Ν.Α. Ιπποκράτειο ²Μονάδα Μικροχειρουργικής, Νοσοκομείο Κ.Α.Τ Αθηνών ΔΙΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΑΝΕΓΧΕΙΡΗΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΟΙΣΟΦΑΓΟΥ. ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΑΥΤΟ ΙΑΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΜΕΤΑΛΛΙΚΗΣ ΕΝΔΟΠΡΟΘΕΣΗΣ Βρακοπούλου Γαβριέλλα- Ζωή ¹, Δουλάμη Γεωργία¹,Λαρεντζάκης

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ

ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ Οι όζοι του θυρεοειδούς είναι συχνοί και αποτελούν το συχνότερο ενδοκρινολογικό πρόβλημα σε πολλές χώρες. Οι πιθανότητες ότι κάποιος θα ανακαλύψει έναν τουλάχιστον όζο θυρεοειδούς είναι 1 στις 10 ενώ σε

Διαβάστε περισσότερα

Εντοπίζεται συνήθως τυχαία διότι δεν εκδηλώνεται με πόνο. Εξαίρεση αποτελούν κάποιες πολύ σπάνιες προχωρημένες περιπτώσεις.

Εντοπίζεται συνήθως τυχαία διότι δεν εκδηλώνεται με πόνο. Εξαίρεση αποτελούν κάποιες πολύ σπάνιες προχωρημένες περιπτώσεις. 8SELIDO ENTIPO AGALIAZO.indd 1 Εισαγωγή Το έντυπο που κρατάτε στα χέρια σας έχει γραφτεί για να ρίξει φως στα σημαντικά σημεία για τον καρκίνου του θυρεοειδούς ο οποίος αποτελεί έναν από τους πιο σπάνιους

Διαβάστε περισσότερα

NET OF UNKOWN PRIMARY. Παπανικολάου Σπυρίδων Ογκολόγος-Παθολόγος Ιατρικό κέντρο Παλαιού Φαλήρου

NET OF UNKOWN PRIMARY. Παπανικολάου Σπυρίδων Ογκολόγος-Παθολόγος Ιατρικό κέντρο Παλαιού Φαλήρου NET OF UNKOWN PRIMARY Παπανικολάου Σπυρίδων Ογκολόγος-Παθολόγος Ιατρικό κέντρο Παλαιού Φαλήρου Πρόκειται για ασθενή 64 ετών η οποία παρουσίασε οξύ κοιλιακό άλγος και απευθύνθηκε στα επείγοντα νοσοκομείου.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΩΝ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΟΓΚΩΝ ΠΑΝΟΣ ΠΡΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΩΝ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΟΓΚΩΝ ΠΑΝΟΣ ΠΡΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΩΝ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΟΓΚΩΝ ΠΑΝΟΣ ΠΡΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΩΝ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΟΓΚΩΝ (ΝΕΤς) ΓΑΣΤΡΟΠΑΓΚΡΕΑΤΙΚΟΙ ΝΕΤς Νέες περιπτώσεις : 5/100.000/έτος Συχνότητα :

Διαβάστε περισσότερα

Πεπτικό έλκος. Δημήτριος Χριστοδούλου Επίκουρος Καθηγητής Γαστρεντερολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Πεπτικό έλκος. Δημήτριος Χριστοδούλου Επίκουρος Καθηγητής Γαστρεντερολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Πεπτικό έλκος Δημήτριος Χριστοδούλου Επίκουρος Καθηγητής Γαστρεντερολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Φυσιολογία στομάχου Κένωση στομάχου Χάλαση υποδοχής (μέσω Χ, 30 λεπτά) Βηματοδότηση στο μείζον τόξο σώμα

Διαβάστε περισσότερα

HPV DNA, E6, E7, L1, L2, E2, p16, prb, κυκλίνες, κινάσες, Ki67. Τι από όλα αυτά πρέπει να γνωρίζει ο κλινικός γιατρός; Αλέξανδρος Λαµπρόπουλος

HPV DNA, E6, E7, L1, L2, E2, p16, prb, κυκλίνες, κινάσες, Ki67. Τι από όλα αυτά πρέπει να γνωρίζει ο κλινικός γιατρός; Αλέξανδρος Λαµπρόπουλος HPV DNA, E6, E7, L1, L2, E2, p16, prb, κυκλίνες, κινάσες, Ki67. Τι από όλα αυτά πρέπει να γνωρίζει ο κλινικός γιατρός; Αλέξανδρος Λαµπρόπουλος δεν υπάρχει σύγκρουση συµφερόντων Ø Ποιό HPV τεστ είναι το

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Πεπτικό σύστημα Β. Στεργίου - Μιχαηλίδου Επίκουρη Καθηγήτρια Φυσιολογίας Της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Φυσιολογία του στομάχου Η φυσιολογία του στομάχου εξετάζει τα

Διαβάστε περισσότερα

Τ 1 G 3. Επαρκής TUR ή re-tur;

Τ 1 G 3. Επαρκής TUR ή re-tur; EΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΟΥΡΟΔΟΧΟΥ ΚΥΣΤΕΩΣ Τ 1 G 3. Επαρκής TUR ή re-tur; Εισηγητής: Γ.Κ. ΜΟΥΣΤΑΚΑΣ Α.Ν.Θ. Θεαγένειο Θεσσαλονίκης Οργάνωση: Τμήμα Ουρογεννητικής Ογκολογίας της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας

Διαβάστε περισσότερα

Μερικές από τις φωτογραφίες που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την παρουσίαση προέρχονται από τa παρακάτω βιβλία: - Rosai and Ackerman s Surgical Pathology. 10th Edition, Vol. 1, Elsevier, 2011 - Baloch ZW,

Διαβάστε περισσότερα

Νευροενδοκρινείς όγκοι (NETs) Χειρουργική αντιμετώπιση

Νευροενδοκρινείς όγκοι (NETs) Χειρουργική αντιμετώπιση 1 ο Εκπαιδευτικό Σεμινάριο ΕΜ-ΚΑΠΕΣ Νευροενδοκρινείς όγκοι (NETs) Χειρουργική αντιμετώπιση Γρηγόριος Π. Χατζημαυρουδής Λέκτορας Χειρουργικής Β Χειρουργική Κλινική ΑΠΘ Θεσσαλονίκη, 24 Νοεμβρίου 2013 Σύγκρουση

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Ογκολογίας Ουροποιογεννητικού GenitoUrinary Oncology

Πρόγραμμα Ογκολογίας Ουροποιογεννητικού GenitoUrinary Oncology Πρόγραμμα Ογκολογίας Ουροποιογεννητικού 2017 2018 GenitoUrinary Oncology 2017-2018 Κωδικός Μαθήματος: ΧΡ0511 Υπεύθυνος Καθηγητής: Σταύρος Γκράβας, Αναπληρωτής Καθηγητής ECTS: 2 Τύπος Μαθήματος: ΕΠΙΛΟΓΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

«Πρόληψη υποτροπών και επιπλοκών της κοιλιοκάκης» 12 η Εκπαιδευτική Διημερίδα της ΕΠΕΓΕ Αθήνα 2014

«Πρόληψη υποτροπών και επιπλοκών της κοιλιοκάκης» 12 η Εκπαιδευτική Διημερίδα της ΕΠΕΓΕ Αθήνα 2014 «Πρόληψη υποτροπών και επιπλοκών της κοιλιοκάκης» 12 η Εκπαιδευτική Διημερίδα της ΕΠΕΓΕ Αθήνα 2014 Κοιλιοκάκη Ι Η κοιλιοκάκη είναι ανοσολογική πάθηση, που προκαλεί κυρίως βλάβες στο λεπτό έντερο αλλά και

Διαβάστε περισσότερα

Στην τρέχουσα παρουσίαση δεν υφίσταται σύγκρουση συμφερόντων

Στην τρέχουσα παρουσίαση δεν υφίσταται σύγκρουση συμφερόντων Δοκιμασίες κοπράνων Γιώργος Χουλιάρας, Παιδογαστρεντερολόγος, Πανεπιστημιακός Υπότροφος, Υπεύθυνος Ενδοσκοπήσεων & Ιατρείου Ιδιοπαθών Φλεγμονωδών Nοσημάτων του Εντέρου Μονάδα Γαστρεντερολογίας και Διατροφής

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την birisioan Πέμπτη, 23 Φεβρουάριος :36 - Τελευταία Ενημέρωση Πέμπτη, 23 Φεβρουάριος :12

Συντάχθηκε απο τον/την birisioan Πέμπτη, 23 Φεβρουάριος :36 - Τελευταία Ενημέρωση Πέμπτη, 23 Φεβρουάριος :12 Οι παραθυρεοειδείς είναι συνήθως τέσσερις αδένες, με μέγεθος και εμφάνιση σαν μια φακή, που βρίσκονται συνήθως ανά δύο στην οπίσθια επιφάνεια κάθε λοβού του θυρεοειδή. Αυτοί είναι υπεύθυνοι για την παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Όλγα Γιουλεμέ Επίκουρη Καθηγήτρια Γαστρεντερολογίας ΑΠΘ

Όλγα Γιουλεμέ Επίκουρη Καθηγήτρια Γαστρεντερολογίας ΑΠΘ Όλγα Γιουλεμέ Επίκουρη Καθηγήτρια Γαστρεντερολογίας ΑΠΘ παραμένει σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας αφορά 20-50% του πληθυσμού βιομηχανικών 80% αναπτυσσόμενων χωρών αποτελεί κύριο αιτιολογικό παράγοντα

Διαβάστε περισσότερα

Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία. Κίττυ Παυλάκη

Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία. Κίττυ Παυλάκη Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία Κίττυ Παυλάκη Jeanne Calment Κάπνιζε µέχρι τα 117 Πέθανε στα 122 Η σωστή λειτουργία των οργανισµών απαιτεί τη δυνατότητα προσαρµογής των κυττάρων και κατά συνέπεια και των

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Σοφία Τούσα, Ειδικευόµενη Γενικής Ιατρικής στο Γενικό Νοσοκοµείο Έδεσσας, MSc, υποψήφια διδάκτωρ

Διαβάστε περισσότερα

Κλαίρη Μ. Εργασία στη Βιολογία Α'2 Λυκείου

Κλαίρη Μ. Εργασία στη Βιολογία Α'2 Λυκείου Κλαίρη Μ. Εργασία στη Βιολογία Α'2 Λυκείου Διαβήτης. Ακούμε καθημερίνα γύρω μας πως εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πάσχουν από διαβήτη ή παχυσαρκία. Όμως, τι πραγματικά είναι αυτό; Τι ειναι ο σακχαρώδης

Διαβάστε περισσότερα

21. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

21. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ 21. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Ο καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός καρκίνος της γυναίκας. Η επίπτωση παγκόσμια είναι περίπου 89 περιστατικά/100.000 γυναίκες ενώ αναφέρονται 800.000 νέα περιστατικά

Διαβάστε περισσότερα

Πολύποδες χοληδόχου κύστης: Τι είναι και ποιά η αντιμετώπιση τους.

Πολύποδες χοληδόχου κύστης: Τι είναι και ποιά η αντιμετώπιση τους. Πολύποδες χοληδόχου κύστης: Τι είναι και ποιά η αντιμετώπιση τους. Οι πολύποδες της χοληδόχου κύστης είναι ένα σύνηθες εύρημα στις διαγνωστικές εξετάσεις στην πλειονότητα των ασθενών. Οι πολύποδες στην

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές του στομάχου.

Διαταραχές του στομάχου. Διαταραχές του στομάχου. Δυσπεψία Η δυσπεψία δεν είναι μια ασθένεια αλλά ένα σύνολο συμπτωμάτων. Πρόκειται για κατάσταση κακής λειτουργίας του πεπτικού συστήματος που δημιουργεί δυσχέρειες κατά την πέψη.

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ Β12 ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ ΙΙ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΝΟΣΟ. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΛΗΨΗΣ ΜΕΤΦΟΡΜΙΝΗΣ Ε.

Ο ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ Β12 ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ ΙΙ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΝΟΣΟ. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΛΗΨΗΣ ΜΕΤΦΟΡΜΙΝΗΣ Ε. Ο ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ Β12 ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ ΙΙ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΝΟΣΟ. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΛΗΨΗΣ ΜΕΤΦΟΡΜΙΝΗΣ Ε. Πάσχου, E. Γαβριηλάκη, Α. Καλαϊτζόγλου, Ε. Άμπλα, Ε. Παππάς,

Διαβάστε περισσότερα

Συνέντευξη με τον Παθολόγο - Ογκολόγο, Στυλιανό Γιασσά

Συνέντευξη με τον Παθολόγο - Ογκολόγο, Στυλιανό Γιασσά Συνέντευξη με τον Παθολόγο - Ογκολόγο, Στυλιανό Γιασσά Ο καρκίνος του παχέος εντέρου ορθού αποτελεί το δεύτερο πιο συχνό καρκίνο σε γυναίκες και άνδρες και αντιπροσωπεύει το 13% όλων των καρκίνων. Στην

Διαβάστε περισσότερα

18. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ

18. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ 18. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι η συχνότερη μορφή γυναικολογικού καρκίνου στις ΗΠΑ ( 6% όλων των νεοδιαγνωσθέντων καρκίνων στις γυναίκες). Η πρόγνωση είναι σχετικά καλή καθώς

Διαβάστε περισσότερα

Φώτιος Ν. Κοθώνας Γαστρεντερολόγος

Φώτιος Ν. Κοθώνας Γαστρεντερολόγος Φώτιος Ν. Κοθώνας Γαστρεντερολόγος Αιτιολογία πεπτικού έλκους Σχάση του βλεννογόνου που επεκτείνεται έως τη βλεννογόνια μυική στιβάδα Δύο κύριες αιτίες: -Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού -ΜΣΑΦ και ασπιρίνη

Διαβάστε περισσότερα

Κ. Λυμπερόπουλος Γ.Ν.Α «Γ.Γεννηματάς»

Κ. Λυμπερόπουλος Γ.Ν.Α «Γ.Γεννηματάς» Κ. Λυμπερόπουλος Γ.Ν.Α «Γ.Γεννηματάς» Χολαγγειοκαρκίνωμα Ιστολογικά τα χολαγγειοκαρκινώματα αποτελούνται απο: Κύτταρα βλεννοεκκριτικού αδενοκαρκινώματος Ινώδη συνδετικό ιστό σε άλλοτε άλλη αναλογία Τα

Διαβάστε περισσότερα

94 95 96 97 98 Ο ρόλος της αγγειογένεσης στη μετάσταση Η νεοαγγείωση αποτελεί ένα απαραίτητο τμήμα της ογκογόνου διεργασίας που διασφαλίζει τη γρηγορότερη και ανεμπόδιστη ανάπτυξη του όγκου. Η λειτουργική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΗΡΜΕΝΟ ΔΕΡΜΑΤΟΪΝΟΣΑΡΚΩΜΑ AΓΓΕΛΙΚΗ ΜΠΕΦΟΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΣΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΥΓΓΡΟΣ

ΕΠΗΡΜΕΝΟ ΔΕΡΜΑΤΟΪΝΟΣΑΡΚΩΜΑ AΓΓΕΛΙΚΗ ΜΠΕΦΟΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΣΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΥΓΓΡΟΣ ΕΠΗΡΜΕΝΟ ΔΕΡΜΑΤΟΪΝΟΣΑΡΚΩΜΑ AΓΓΕΛΙΚΗ ΜΠΕΦΟΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΣΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΥΓΓΡΟΣ ΕΠΗΡΜΕΝΟ ΔΕΡΜΑΤΟΪΝΟΣΑΡΚΩΜΑ DERMATOFIBROSARCOMA PROTUBERANS DFSP 1924: «προοδευτικό και υποτροπιάζον

Διαβάστε περισσότερα

VIN (Ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία αιδοίου)

VIN (Ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία αιδοίου) VIN (Ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία αιδοίου) Διαφορές μεταξύ τραχήλου και αιδοίου Κύτταρο-στόχος: κυρίως πλακώδες δεν υπάρχει εκτεθειμένος πολυδύναμος πληθυσμός, όπως στον τράχηλο Σχετιζόμενοι HPV: κυριαρχούν

Διαβάστε περισσότερα

Χαράλαμπος Κ Σταθόπουλος. Ογκολογικό Τμήμα - ιευθυντής ΕΣΥ

Χαράλαμπος Κ Σταθόπουλος. Ογκολογικό Τμήμα - ιευθυντής ΕΣΥ Γυναίκα 53 ετών με ιστορικό ca ωοθηκών, αυξανόμενη τιμή CA 125, και λεμφαδενοπάθεια τραχήλου - μεσοθωρακίου με μετρίου βαθμού ανοσολογική διέγερση. Χαράλαμπος Κ Σταθόπουλος Ογκολογικό Τμήμα - ιευθυντής

Διαβάστε περισσότερα

Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης

Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης Ιωάννης µορφή κακοήθειας που αναπτύσεται από

Διαβάστε περισσότερα

Πρόκειται για 4 μικρούς αδένες στο μέγεθος "φακής" που βρίσκονται πίσω από το θυρεοειδή αδένα. Οι αδένες αυτοί παράγουν μια ορμόνη που λέγεται

Πρόκειται για 4 μικρούς αδένες στο μέγεθος φακής που βρίσκονται πίσω από το θυρεοειδή αδένα. Οι αδένες αυτοί παράγουν μια ορμόνη που λέγεται Πρόκειται για 4 μικρούς αδένες στο μέγεθος "φακής" που βρίσκονται πίσω από το θυρεοειδή αδένα. Οι αδένες αυτοί παράγουν μια ορμόνη που λέγεται παραθορμόνη και ρυθμίζει τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα. Ορμόνες

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟ ΟΓΚΟ ΤΟΥ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟ ΟΓΚΟ ΤΟΥ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ 1 ΚΛΙΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟ ΟΓΚΟ ΤΟΥ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ Οι ενδοκρινικοί όγκοι του πεπτικού συστήματος και του παγκρέατος αποτελούν μία σπάνια κατηγορία

Διαβάστε περισσότερα

σύγκριση με το NCCN Νέες κατευθυντήριες οδηγίες της ENETS: αλλαγές από το 2015 και

σύγκριση με το NCCN Νέες κατευθυντήριες οδηγίες της ENETS: αλλαγές από το 2015 και Νέες κατευθυντήριες οδηγίες της ENETS: αλλαγές από το 2015 και σύγκριση με το NCCN ΝΕΤ MASTERCLASS 2016 Γεώργιος Μπούτζιος Επιμελητής Β Κλινική Παθολογικής Φυσιολογίας ΓΝΑ ΛΑΙΚΟ Disclosure There is no

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Καθώς η επιστημονική γνώση και κατανόηση αναπτύσσονται, ο μελλοντικός σχεδιασμός βιοτεχνολογικών προϊόντων περιορίζεται μόνο από τη φαντασία μας Βιοτεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

Καρκίνος ορθού Προεγχειρητική ακτινοθεραπεία. Λουίζα Βίνη Ογκολόγος Ακτινοθεραπεύτρια Τμήμα Ακτινοθεραπείας Ιατρικό Αθηνών

Καρκίνος ορθού Προεγχειρητική ακτινοθεραπεία. Λουίζα Βίνη Ογκολόγος Ακτινοθεραπεύτρια Τμήμα Ακτινοθεραπείας Ιατρικό Αθηνών Καρκίνος ορθού Προεγχειρητική ακτινοθεραπεία Λουίζα Βίνη Ογκολόγος Ακτινοθεραπεύτρια Τμήμα Ακτινοθεραπείας Ιατρικό Αθηνών Prognostic groups in 1676 patients with T3 rectal cancer treated without preoperative

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή Διαγνωστική. Σύγχρονες Εφαρμογές Μοριακής Διαγνωστικής. Κλινική Χημεία ΣΤ Εξάμηνο - Παραδόσεις

Μοριακή Διαγνωστική. Σύγχρονες Εφαρμογές Μοριακής Διαγνωστικής. Κλινική Χημεία ΣΤ Εξάμηνο - Παραδόσεις Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήματα Βιολογίας Σ.Θ.Ε. Τομέας Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας Μοριακή Διαγνωστική Σύγχρονες Εφαρμογές Μοριακής Διαγνωστικής Κλινική Χημεία ΣΤ Εξάμηνο -

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΛΠΑΚΤΣΙΔΟΥ ΒΑΚΙΑΝΗ ΜΑΧΗ

ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΛΠΑΚΤΣΙΔΟΥ ΒΑΚΙΑΝΗ ΜΑΧΗ ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΛΠΑΚΤΣΙΔΟΥ ΒΑΚΙΑΝΗ ΜΑΧΗ Ανωορρηκτικοί κύκλοι Εξωγενή οιστρογόνα Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών Παχυσαρκία Όγκοι ωοθηκών Εφηβία Παραγωγική ηλικία Κλιμακτήριο εμμηνόπαυση ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών. Πυελική μάζα

Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών. Πυελική μάζα Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών Πυελική μάζα Επιδημιολογία Η πυελική μάζα είναι ένα σχετικά συχνό κλινικό εύρημα. Σε αρκετές περιπτώσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ - ΡΑΔΙΟΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ - ΡΑΔΙΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ - ΡΑΔΙΟΒΙΟΛΟΓΙΑ Βασικές γνώσεις I SBN 960-372-069-0 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΙΣ Α. ΚΟΣΜΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ Μ Ε Ρ Ο Σ Ι ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ Κεφάλαιο 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ... 3 Το καρκινικό κύτταρο... 3 Κυτταρικός

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΣΧΕΤΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΩΝ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΥΠΟ ΑΝΟΣΟΤΡΟΠΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Ο ΣΧΕΤΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΩΝ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΥΠΟ ΑΝΟΣΟΤΡΟΠΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Νευρολογική Κλινική Γενικού Νοσοκομείου «Πολυκλινική», Αθήνα. Εισαγωγή Οι θεραπείες που χρησιμοποιούνται κατά την τελευταία εικοσαετία για την πολλαπλή σκλήρυνση προκαλούν μακροχρόνιες μεταβολές στη λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή, για την παρακολούθηση του μαθήματος του καρκίνου του προστάτη.

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή, για την παρακολούθηση του μαθήματος του καρκίνου του προστάτη. Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή, για την παρακολούθηση του μαθήματος του καρκίνου του προστάτη. Καρκίνος του προστάτη Επιδημιολογία: Αποτελεί τον συχνότερα διαγνωσμένο καρκίνο στον άνδρα. 186.320

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Α ΓΕΝ.ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ ΣΥΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΧΑΠ Απλά

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση της χημειοθεραπείας σε ασθενείς 3 ης ηλικίας. Θωμάς Μακατσώρης Λέκτορας Παθολογίας-Ογκολογίας Πανεπιστήμιο Πατρών 23-10-2010

Η θέση της χημειοθεραπείας σε ασθενείς 3 ης ηλικίας. Θωμάς Μακατσώρης Λέκτορας Παθολογίας-Ογκολογίας Πανεπιστήμιο Πατρών 23-10-2010 Η θέση της χημειοθεραπείας σε ασθενείς 3 ης ηλικίας Θωμάς Μακατσώρης Λέκτορας Παθολογίας-Ογκολογίας Πανεπιστήμιο Πατρών 23-10-2010 Το πεδίο αλλάζει Αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης παγκοσμίως Καλύτερη

Διαβάστε περισσότερα

Επίπεδα λεπτίνης και γκρελίνης σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 πριν και 6 μήνες μετά την έναρξη ινσουλινοθεραπείας

Επίπεδα λεπτίνης και γκρελίνης σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 πριν και 6 μήνες μετά την έναρξη ινσουλινοθεραπείας Επίπεδα λεπτίνης και γκρελίνης σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 πριν και 6 μήνες μετά την έναρξη ινσουλινοθεραπείας Ν. Κατσίκη[1], Α. Γκοτζαμάνη-Ψαρράκου[2], Φ. Ηλιάδης[1], Τρ. Διδάγγελος[1], Ι. Γιώβος[3],

Διαβάστε περισσότερα

Προγνωστικοί βιοδείκτες στην παιδική λευχαιμία

Προγνωστικοί βιοδείκτες στην παιδική λευχαιμία 27o Πανελλήνιο Συνέδριο Ελληνικής Εταιρίας Κοινωνικής Παιδιατρικής και Προαγωγής της Υγείας Προγνωστικοί βιοδείκτες στην παιδική λευχαιμία Παπαμικρούλης Γ.Α., Θωμόπουλος Θ., Πετρίδου Ε. Εργαστήριο Υγιεινής,

Διαβάστε περισσότερα

Ιστολογία στομάχου Διαγνωστική προσέγγιση γαστρίτιδας Δειγματοληψία υλικού βιοψίας Ταξινόμηση Γαστριτίδων

Ιστολογία στομάχου Διαγνωστική προσέγγιση γαστρίτιδας Δειγματοληψία υλικού βιοψίας Ταξινόμηση Γαστριτίδων Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΥ Μετεκπαιδευτικά μαθήματα Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Ιστολογία στομάχου Διαγνωστική προσέγγιση γαστρίτιδας Δειγματοληψία υλικού βιοψίας Ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΜΕΛΑΝΩΜΑ ΔΙΑΛΕΥΚΑΝΣΗ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΜΕΛΑΝΩΜΑ ΔΙΑΛΕΥΚΑΝΣΗ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΜΕΛΑΝΩΜΑ ΔΙΑΛΕΥΚΑΝΣΗ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ Η Χειρουργική προσέγγιση του Μελανώματος Χρ. Σ. Κοσμίδης, Επίκουρος Καθηγητής Χειρουργικής ΑΠΘ, Γ Χειρουργική Κλινική, ΠΓΝΘ ΑΧΕΠΑ Μελάνωμα-Αρχική προσέγγιση

Διαβάστε περισσότερα

Αντιμετώπιση των βλαβών

Αντιμετώπιση των βλαβών Προνεοπλασματικες ÐÑÁÊÔÉÊÁ αλλοιωσεις/καταστασεις 13ïõ ÅËËÇÍÉÊÏÕ ÓÕÍÅÄÑÉÏÕ και πολυποδες ÃÉÁ ÔÏ ÅËÉÊÏÂÁÊÔÇÑÉÄÉÏ στομαχου ÔÏÕ ÐÕËÙÑÏÕ ÁèÞíá, 2008 Αντιμετώπιση των βλαβών Ευστάθιος Παπαβασιλείου Με τον όρο

Διαβάστε περισσότερα

Εξωτερική Ακτινοθεραπεία Προστάτη. Εξωτερική Ακτινοθεραπεία Προστάτη

Εξωτερική Ακτινοθεραπεία Προστάτη. Εξωτερική Ακτινοθεραπεία Προστάτη Εξωτερική Ακτινοθεραπεία Προστάτη Εξωτερική Ακτινοθεραπεία Προστάτη Σχεδιασμός Ακτινοθεραπείας Προστάτη Σχεδιασμός Ακτινοθεραπείας Προστάτη (Treatment Planning): σύγκριση απεικόνισης μεταξύ Αξονικής και

Διαβάστε περισσότερα

Νοσος Cushing Μάθετε περισσότερα

Νοσος Cushing Μάθετε περισσότερα Journalist Handbook 1 Πληροφορίες για Δημοσιογράφους Νοσος Cushing Μάθετε περισσότερα Νοσος Cushing 3 TΙ ΕΙΝΑΙ Η ΝΟΣΟΣ CUSHING; Πριν μιλήσουμε για τη Νόσο Cushing, θα πρέπει να κατανοήσουμε την ασθένεια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Κριτήρια επιλογής ασθενούς Κλινικές ενδείξεις Καρκίνος πνεύµονα Χαρακτηριστικά ασθενούς Υψηλού κινδύνου Περιορισµένη υποτροπή Κυτταροµειωτική θεραπεία Έλεγχος τοπικής νόσου Ανθεκτική

Διαβάστε περισσότερα

PET/CT versus DWI-MRI στην ογκολογία του θώρακος. Ευθυμιάδου Ρωξάνη Τμήμα Αξονικής, Μαγνητικής Τομογραφίας & PET-CT ΔΘΚΑ «Υγεία»

PET/CT versus DWI-MRI στην ογκολογία του θώρακος. Ευθυμιάδου Ρωξάνη Τμήμα Αξονικής, Μαγνητικής Τομογραφίας & PET-CT ΔΘΚΑ «Υγεία» PET/CT versus DWI-MRI στην ογκολογία του θώρακος. Ευθυμιάδου Ρωξάνη Τμήμα Αξονικής, Μαγνητικής Τομογραφίας & PET-CT ΔΘΚΑ «Υγεία» Ca πνεύμονος Η πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στο δ υτικό κόσμο. 3.000.000

Διαβάστε περισσότερα

Ηπατίτιδα C και Σακχαρώδης διαβήτης. Όλγα Ι. Γιουλεμέ Γαστρεντερολόγος, Λέκτορας Α.Π.Θ. Α Προπ. Παθολογική Κλινική ΑΧΕΠΑ

Ηπατίτιδα C και Σακχαρώδης διαβήτης. Όλγα Ι. Γιουλεμέ Γαστρεντερολόγος, Λέκτορας Α.Π.Θ. Α Προπ. Παθολογική Κλινική ΑΧΕΠΑ Ηπατίτιδα C και Σακχαρώδης διαβήτης Όλγα Ι. Γιουλεμέ Γαστρεντερολόγος, Λέκτορας Α.Π.Θ. Α Προπ. Παθολογική Κλινική ΑΧΕΠΑ HCV σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο 170 εκατομμύρια (2-3% παγκ.

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Έλλη Παπαδόδημα, Ενδοκρινολόγος, Διευθύντρια Κέντρου Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη και Μεταβολισμού, Ευρωκλινική Αθηνών

Γράφει: Έλλη Παπαδόδημα, Ενδοκρινολόγος, Διευθύντρια Κέντρου Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη και Μεταβολισμού, Ευρωκλινική Αθηνών Γράφει: Έλλη Παπαδόδημα, Ενδοκρινολόγος, Διευθύντρια Κέντρου Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη και Μεταβολισμού, Ευρωκλινική Αθηνών Ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός είναι μια «αθόρυβη», «σιωπηρή» και παραγνωρισμένη

Διαβάστε περισσότερα

Πυελική μάζα. Ενότητα 3: Πύελος Παθολογία πυέλου

Πυελική μάζα. Ενότητα 3: Πύελος Παθολογία πυέλου Πυελική μάζα Ενότητα 3: Πύελος Παθολογία πυέλου Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Ιατρική Σχολή Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών Σκοποί ενότητας Παρουσίαση Πυελικής Μάζας Πρόπτωση

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΟΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΕΣ

ΟΡΟΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΕΣ ΟΡΟΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΠΟΝΔΥΛΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΕΣ Η έννοια της οροαρνητικής ΣπΑ Προακτινολογική ΣπΑ ΣΠΥΡΟΣ ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ ΣπΑ Ομάδα φλεγμονωδών αρθροπαθειών Με κοινά κλινικά χαρακτηριστικά και γενετικούς προδιαθεσικούς παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1 και τύπου 2 Δύο διαφορετικές οντότητες;

Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1 και τύπου 2 Δύο διαφορετικές οντότητες; Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1 και τύπου 2 Δύο διαφορετικές οντότητες; Δρ. Χρήστος Μανές Παθολόγος Διευθυντής ΕΣΥ Διαβητολογικό Κέντρο Γ.Π.Ν. «ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ» Νέα ταξινόμηση Σακχαρώδη Διαβήτη Σακχ. Διαβήτης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΥΛΑΙΑΣ ΦΛΕΒΑΣ ΚΑΙ ΚΙΡΣΩΝ. Δρ Πάρις Παππάς, f-cirse, EBIR Δ/ΝΤΗΣ ΕΣΥ ΑΚΤΙΝΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Π.Γ.Ν.Α. ΛΑΪΚΟ

ΕΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΥΛΑΙΑΣ ΦΛΕΒΑΣ ΚΑΙ ΚΙΡΣΩΝ. Δρ Πάρις Παππάς, f-cirse, EBIR Δ/ΝΤΗΣ ΕΣΥ ΑΚΤΙΝΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Π.Γ.Ν.Α. ΛΑΪΚΟ ΕΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΥΛΑΙΑΣ ΦΛΕΒΑΣ ΚΑΙ ΚΙΡΣΩΝ Δρ Πάρις Παππάς, f-cirse, EBIR Δ/ΝΤΗΣ ΕΣΥ ΑΚΤΙΝΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Π.Γ.Ν.Α. ΛΑΪΚΟ Ανατομία Εμβολισμός δεξιού κλάδου Ο εμβολισμός κλάδου της πυλαίας φλέβας, με σκοπό

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΑΣΗ ΓΕΝΕΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΘΕΜΑ: ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΝΕΥΡΟΙΝΩΜΑΤΩΣΗ. Ομάδα ΑΡΕΑΛΗ ΑΝΤΩΝΙΑ ΜΠΑΗ ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΤΕΡΑΚΗ ΕΛΕΝΗ

ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΑΣΗ ΓΕΝΕΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΘΕΜΑ: ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΝΕΥΡΟΙΝΩΜΑΤΩΣΗ. Ομάδα ΑΡΕΑΛΗ ΑΝΤΩΝΙΑ ΜΠΑΗ ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΤΕΡΑΚΗ ΕΛΕΝΗ ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΑΣΗ ΓΕΝΕΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΘΕΜΑ: ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΝΕΥΡΟΙΝΩΜΑΤΩΣΗ Ομάδα ΑΡΕΑΛΗ ΑΝΤΩΝΙΑ ΜΠΑΗ ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΤΕΡΑΚΗ ΕΛΕΝΗ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015 ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η παρουσίαση των χαρακτηριστικών της

Διαβάστε περισσότερα

Με ποια συμπτώματα μπορεί να εκδηλώνεται η κοιλιοκάκη;

Με ποια συμπτώματα μπορεί να εκδηλώνεται η κοιλιοκάκη; ΚΟΙΛΙΟΚΑΚΗ Σαββίδου Αβρόρα Η κοιλιοκάκη είναι η δυσανεξία (κάτι που ο οργανισμός δεν ανέχεται) στη γλουτένη, πρωτεΐνη που υπάρχει στο σιτάρι, το κριθάρι, τη βρώμη και τη σίκαλη. Η αντίδραση του οργανισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ.

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ. Η αναγνώριση της σηµασίας της θρόµβωσης στα οξέα καρδιαγγειακά συµβάµατα, οδήγησε σε πολλές µεγάλες µελέτες, µε στόχο την εκτίµηση της αποτελεσµατικότητας

Διαβάστε περισσότερα

Γονίδια. τη Φαρμακολογία και τη Γονιδιωματική στη Φαρμακογονιδιωματική" Από. Παρενέργειες. Φαρμακο γονιδιωματική / γενετική.

Γονίδια. τη Φαρμακολογία και τη Γονιδιωματική στη Φαρμακογονιδιωματική Από. Παρενέργειες. Φαρμακο γονιδιωματική / γενετική. Από τη Φαρμακολογία και τη Γονιδιωματική στη Φαρμακογονιδιωματική" Φυσιολογικά Ανθρώπινα Χαρακτηριστικά Ανταπόκριση στο Περιβάλλον Δέσποινα Σανούδου,, PhD FACMG Επίκουρη Καθηγήτρια Molecular Biology Biomedical

Διαβάστε περισσότερα

Αρχική εμπειρία από την χορήγηση anakinra σε δέκα ενήλικες ασθενείς με ανθεκτική ιδιοπαθή υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα

Αρχική εμπειρία από την χορήγηση anakinra σε δέκα ενήλικες ασθενείς με ανθεκτική ιδιοπαθή υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα Αρχική εμπειρία από την χορήγηση anakinra σε δέκα ενήλικες ασθενείς με ανθεκτική ιδιοπαθή υποτροπιάζουσα περικαρδίτιδα Γ. Λάζαρος, Π. Βασιλείου, Κ. Αντωνάτου, Χ. Κουτσιανάς, Γ. Γεωργιόπουλος, Δ. Βασιλόπουλος,

Διαβάστε περισσότερα

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι. gr

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι.  gr Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά τη διάρκεια υποσιτισµού ή βαριάς µη θυρεοειδικής νόσου, παρατηρούνται µεταβολές των επιπέδων των θυρεοειδικών ορµονών στο αίµα, που

Διαβάστε περισσότερα

ΗΠΑΤΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ (ΗΚΚ)

ΗΠΑΤΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ (ΗΚΚ) ΗΠΑΤΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ (ΗΚΚ) Ερωτήσεις (Μπορεί να υπάρχουν περισσότερες από μια σωστές απαντήσεις, οι σωστές απαντήσεις είναι με bold) 1) Τι ισχύει για τον ΗΚΚ: Α. Μπορεί να αναπτυχθεί μόνο επί κιρρωτικού

Διαβάστε περισσότερα

Επιδημιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία Πνεύμονα. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Επιδημιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία Πνεύμονα. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Επιδημιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία Πνεύμονα Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Επιδημιολογικά στοιχεία καρκίνου του πνεύμονα Ο καρκίνος

Διαβάστε περισσότερα

Ι) ΗΠΑΤΕΚΤΟΜΗ ΓΙΑ ΕΝ ΟΗΠΑΤΙΚΟ ΧΟΛΑΓΓΕΙΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ: ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ:

Ι) ΗΠΑΤΕΚΤΟΜΗ ΓΙΑ ΕΝ ΟΗΠΑΤΙΚΟ ΧΟΛΑΓΓΕΙΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ: ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ: ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΕΚΤΟΜΗΣ ΧΟΛΑΓΓΕΙΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΟΣ Β. Τζιούφα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Εργαστηρίου Παθολογικής Ανατοµικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Ι) ΗΠΑΤΕΚΤΟΜΗ ΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα