«Διαδικτυακό Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Νερό-υδάτινα μονοπάτια-μονοπάτια ζωής»

Transcript

1 «Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» «Διαδικτυακό Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Νερό-υδάτινα μονοπάτια-μονοπάτια ζωής» Ελευθερία Αλεξανδρή 1, Ιωάννης Στάγιας 2 1 φιλόλογος ΓΕΛ Κρανιδίου, μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΠΜΣ e- learning του τμήματος Ψηφιακών Συστημάτων Πανεπιστημίου Πειραιά lalexand@otenet.gr 2 γεωπόνος, εκπαιδευτικός Γυμνασίου Ερμιόνης, μεταπτυχιακός φοιτητής στο ΠΜΣ e- learning του τμήματος Ψηφιακών Συστημάτων Πανεπιστημίου Πειραιά jstagias@otenet.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το κείμενο αυτό περιγράφει ένα διαδικτυακό Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης δηλαδή μια υπερμεσική εκπαιδευτική εφαρμογή που περιλαμβάνει μια σύνθεση πόρων μαθησιακού υλικού με τους οποίους οι μαθητές αλληλεπιδρούν βάσει συγκεκριμένων σεναρίων, που περιλαμβάνουν μαθησιακές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα την υλοποίηση συγκεκριμένων μαθησιακών στόχων. Το παρόν διδακτικό σύστημα δεν εφαρμόζεται σε ένα συμβατικό γνωστικό αντικείμενο του ωρολογίου προγράμματος, αλλά σε ένα κατεξοχήν διεπιστημονικό χώρο όπως η περιβαλλοντική εκπαίδευση. Σχεδιάστηκε με βάση τη μεθοδολογία CADMOS- D. Απευθύνεται σε όλους τους εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που εμπλέκονται στην πραγματοποίηση δραστηριοτήτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν το προτεινόμενο διδακτικό σύστημα για την υλοποίηση των προγραμμάτων τους. Με τη χρήση του παρόντος διαδικτυακού διδακτικού συστήματος, επιδιώκεται να καλυφτούν οι εξής εκπαιδευτικές ανάγκες: α. Ανάγκη για εξοικείωση με την αναζήτηση πληροφοριών, την ταξινόμηση, την οργάνωσή τους και την παρουσίασή τους με τη χρήση νέων τεχνολογιών, β. Ανάγκη για ανάπτυξη συνεργατικού κλίματος & για εκπόνηση ομαδικών εργασιών από τους μαθητές, γ. Ανάγκη για πρόσβαση στο διδακτικό υλικό ανά πάσα στιγμή. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: διαδικτυακό Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης, συνεργατική μάθηση, περιβαλλοντική εκπαίδευση ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το συγκεκριμένο διδακτικό σύστημα δεν εφαρμόζεται σε ένα συμβατικό γνωστικό αντικείμενο του ωρολογίου προγράμματος, αλλά σε ένα κατεξοχήν διεπιστημονικό χώρο όπως η περιβαλλοντική εκπαίδευση (Π.Ε.) Η περιβαλλοντική εκπαίδευση (Π.Ε) έχει εισαχθεί από το 1990 ως θεσμός στην Πρωτοβάθμια και στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση σε μια προσπάθεια να [1444]

2 2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές στα προβλήματα του περιβάλλοντος και να δραστηριοποιηθούν ώστε να συμβάλουν στην προσπάθεια αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών προβλημάτων και να καλλιεργήσουν θετικές στάσεις και συμπεριφορές (Γεωργόπουλος, & Τσαλίκη, 2003). Σκοπός του διδακτικού συστήματος είναι να παρέχει στους μαθητές μία ασύγχρονη εκπαίδευση στα πλαίσια ενός περιβαλλοντικού προγράμματος που σχετίζεται με το ρόλο του νερού στη ζωή μας. Πιο συγκεκριμένα οι μαθητές αλληλεπιδρώντας με το σύστημα θα προσεγγίσουν το θέμα μέσα από ποικίλα γνωστικά πεδία, αφού οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.) παρέχουν τη δυνατότητα μιας διαθεματικής προσέγγισης της γνώσης σύμφωνα με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Δ.Ε.). Το διδακτικό σύστημα σχεδιάστηκε με βάση τη μεθοδολογία CADMOS-D μία Μεθοδολογία Ανάπτυξης Διδακτικών Συστημάτων που δίνει έμφαση στην κατασκευή Διαδικτυακού Εκπαιδευτικού Λογισμικού (Ρετάλης & Τσέλιος, 1999) και στοχεύει στην παροχή εμπειριών και εκτίμηση πολλαπλών προοπτικών εμπέδωσης της μάθησης σε ρεαλιστικά και ανακαλυπτικά περιβάλλοντα (contexts). Παράλληλα ενθαρρύνει την έκφραση στη μαθησιακή διαδικασία και τη χρήση των πολλαπλών μορφών αναπαραστάσεων. Τέλος αποβλέπει στην εμπέδωση της μάθησης μέσω αυθεντικών μαθησιακών δραστηριοτήτων που εντάσσονται σε διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων από τον πραγματικό κόσμο και στη μάθηση μέσω κοινωνικής εμπειρίας (Ρετάλης, 2005) Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Π.Ε. δεν εντάσσεται στο εβδομαδιαίο ωρολόγιο σχολικό πρόγραμμα, το παρόν διδακτικό σύστημα στοχεύει στο να δώσει τη δυνατότητα στους μαθητές να εργαστούν με τις δραστηριότητες του προγράμματος σε χώρο που εκείνοι θα επιλέξουν και να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο, προσπάθεια και προσοχή σε σχέση με την παραδοσιακή τάξη. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Οι μαθητές που θα εμπλακούν στη συγκεκριμένη δραστηριότητα μπορεί να είναι ηλικίας μεταξύ 11 και 15 ετών. Πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με αξιοσημείωτη ευκολία και άνεση στο υπολογιστικό περιβάλλον και έχουν αναπτύξει τις απαιτούμενες δεξιότητες για το χειρισμό των εργαλείων. Έτσι θα ανταποκρίνονται με ενθουσιασμό σε νέα εργαλεία και θα χαρακτηρίζονται από αυξημένα κίνητρα για μάθηση. Αποτελούν την ομάδα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του σχολείου τους, γεγονός που συνεπάγεται τα εξής: α. συμμετέχουν με τη δική τους βούληση στο πρόγραμμα, β. τα ενδιαφέροντα τους ως προς τα γνωστικά αντικείμενα είναι ποικίλα (θετικά και θεωρητικά μαθήματα), γ. έχουν εμπλακεί στην επιλογή του θέματος μαζί με τον εκπαιδευτικό, δ. διαθέτουν Η/Υ και σύνδεση στο διαδίκτυο και στο σπίτι τους, ε. έχουν τη δυνατότητα για 2-3 εβδομαδιαίες συναντήσεις της περιβαλλοντικής ομάδας σε ώρες μη λειτουργίας του σχολικού προγράμματος στο εργαστήριο πληροφορικής στο σχολείο. [1445]

3 «Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» Σύμφωνα με τη θεωρία του J. Piaget (Κολιάδης, 2004) τα παιδιά ηλικίας ετών έχουν την δυνατότητα της αποκέντρωσης και της πλήρους αναστρεψιμότητας με την κατάκτηση της αφαιρετικής σκέψης. Συνεπώς αυτό θα συμβάλει θετικά στην αλληλεπίδραση των μαθητών με το σύστημα καθώς θα είναι σε θέση κατά την διάρκεια των δραστηριοτήτων να συλλέγουν, να επεξεργάζονται, να αναλύουν, να συγκρίνουν, να γενικεύουν και να ερμηνεύουν δεδομένα, υιοθετώντας μια ποικιλία στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων από την απλή δοκιμή και πλάνη (Drill and Practice) μέχρι τον πιο σύνθετο αφαιρετικό συλλογισμό ενώ ταυτόχρονα ωθούνται σε συνεχή αυτοπαρατήρηση και αναστοχασμό (μεταγνώση) (Κωσταρίδου-Ευκλείδη, 2005). Τέλος θεωρούμε εξοικειωμένους τους μαθητές με δραστηριότητες στηριγμένες στην συνεργασία, καθώς τα νέα σχολικά εγχειρίδια Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στηρίζονται στις θεωρίες της συνεργατικής μάθησης (Kagan, 1994). Ως εκ τούτου νέες μέθοδοι διδασκαλίας διαχέονται στα εκπαιδευτικά προγράμματα και καθιστούν τους μαθητές έμπειρους σε τέτοιου είδους δράσεις. Με βάση αυτό το δεδομένο οι περισσότερες δραστηριότητες του παρόντος διδακτικού συστήματος είναι συνεργατικές. Ο εκπαιδευτικός είναι σκηνοθέτης, παραγωγός και πρωταγωνιστής ο ίδιος σε μια προσωπική κριτική ενεργό έρευνα δράσης, που καλείται να υιοθετήσει το ρόλο διευκολυντή (facilitator) συμβούλου παιδαγωγού και συνερευνητή μέσα στη διδακτική μαθησιακή διαδικασία και πράξη. Ωστόσο το διδακτικό σύστημα που σχεδιάζουμε απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς όλων των ειδικοτήτων διαφορετικών ηλικιών και των δύο φύλων. Αυτό είναι αναμενόμενο να μην δημιουργήσει την ίδια διάθεση αποδοχής από όλους. Έτσι οι μικρότεροι σε ηλικία ή οι εκπαιδευτικοί κλάδων συναφών με τις νέες τεχνολογίες αναμένεται να αποδεχθούν και να χρησιμοποιήσουν εύκολα και αποτελεσματικά το σύστημα. Στη περίπτωση των λιγότερο εξοικειωμένων εκπαιδευτικών με τα υπολογιστικά συστήματα, θεωρούμε ότι είναι μια καλή ευκαιρία μέσω της εμπλοκής τους με ένα περιβαλλοντικό πρόγραμμα και θέλοντας να βρίσκονται κοντά στα ενδιαφέροντα των εφήβων να ξεπεράσουν τις ανασφάλειές τους και να αποδεχθούν τη χρήσης τους. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ Το μοντέλο μάθησης που ακολουθούμε στηρίζεται στον εποικοδομητισμό (Κολιάδης, 2004). Η διδασκαλία θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στα νοητικά μοντέλα των εκπαιδευόμενων, οι οποίοι καλούνται να κατασκευάσουν νέες έννοιες χρησιμοποιώντας την προϋπάρχουσα γνώση (schema) (Νταβού, 2000). Έτσι η μάθηση δεν είναι μια απλή μεταφορά γνώσεων από τον εκπαιδευτή στον εκπαιδευόμενο, αλλά το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας προσωπικής οικοδόμησης της γνώσης, μέσα από το συνδυασμό της νέας πληροφορίας με την προϋπάρχουσα γνώση του κάθε ατόμου και την προσαρμογή των νέων [1446]

4 2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ ιδεών και γνώσεων στις υπάρχουσες. Βασικές παραδοχές αυτού του μοντέλου είναι: Γνώση δυναμική και μεταβαλλόμενη με την εμπειρία. Συζήτηση. Εκπαιδευτής αλληλεπιδραστικός, διαπραγματευτής. Οι εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν ενεργά στη δημιουργία της γνώσης. Οι εκπαιδευόμενοι εργάζονται κυρίως κατά ομάδες. Η αξιολόγηση περιλαμβάνει τις εργασίες των εκπαιδευόμενων, παρατηρήσεις και απόψεις. Το πλαίσιο μάθησης χαρακτηρίζεται από: Ευκαιρίες για παιχνίδι και μάθηση. Ανακάλυψη και μάθηση. Εξατομικευμένη μάθηση βασισμένη στα ατομικά στυλ μάθησης. Δυνατότητα αυτόματης ανατροφοδότησης. Παρακίνηση. Εργασία σε ομάδες-συνεργατική μάθηση. Ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων με πολυμέσα. ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ Τα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης δε διαθέτουν σχολικά εγχειρίδια και δεν έχουν καθορισμένη διδακτέα ύλη. Η επιλογή του θέματος γίνεται με βάση τους άξονες γνωστικού περιεχομένου που δίνονται στο διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο προγραμμάτων σπουδών και πιο συγκεκριμένα στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ) που αφορούν την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕ) (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2003) Για το συγκεκριμένο διδακτικό σύστημα επιλέγουμε ως γνωστικό αντικείμενο την έννοια του νερού υποστηριζόμενη από τις ενδεικτικές θεμελιώδεις έννοιες διαθεματικής προσέγγισης: κύκλος, σύστημα, χώρος χρόνος, μονάδα, σύνολο, μεταβολή, πολιτισμός Πιο συγκεκριμένα η διδακτέα ύλη ορίζεται ως εξής: Διδακτικές ενότητες διδασκαλίας Νερό πηγή ζωής. Σύσταση και καταστάσεις νερού. Ο υδρολογικός κύκλος. Νερό και βιοποικιλότητα. Ανθρώπινες δραστηριότητες και νερό. Πόσιμο και ιαματικό νερό Οικιακή χρήση. Προτεινόμενες ώρες 1 διδακτική ώρα 1 διδακτική ώρα 2 διδακτική ώρα 2 διδακτικές ώρες 3 διδακτικές ώρες [1447]

5 «Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» 3 διδακτικές ώρες Διαχείριση και διατήρηση υδάτινων πόρων. 7 διδακτικές ώρες Νερό και ανθρώπινος πολιτισμός. 3 διδακτικές ώρες Εξοικονόμηση νερού Επίλυση προβλημάτων. 3 διδακτικές ώρες ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ (ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΠΟΡΟΙ) Οι δραστηριότητες που συγκροτούν το διδακτικό σενάριο πραγματοποιούνται με τη βοήθεια μαθησιακού υλικού ψηφιακής μορφής, με το οποίο οι μαθητές αλληλεπιδρούν. Το υλικό αυτό αποτελείται από εικόνες, video, ηχητικές πληροφορίες που παρέχονται μέσα από επιλεγμένες ιστοσελίδες. Το σύστημα παρουσιάζει στους μαθητές υπερσυνδέσμους, με τη χρήση των οποίων μεταφέρονται σε δικτυακούς τόπους από όπου είτε παρακολουθούν πληροφοριακό υλικό, είτε το αναζητούν μόνοι τους. Έτσι έχουν τη δυνατότητα να διαχειρίζονται πλήθος από πληροφορίες ενώ βρίσκονται μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή. Το σενάριο της εκπαιδευτικής δραστηριότητας πραγματοποιείται στο περιβάλλον του προγράμματος exe. Επιπλέον χρησιμοποιούνται βοηθητικά τα προγράμματα: α) synergo που επιτρέπει την πραγματοποίηση συνεργατικών δραστηριοτήτων β) Cmap για την δημιουργία εννοιολογικών χαρτών. Παράλληλα χρησιμοποιούνται υπηρεσίες του Διαδικτύου όπως μηχανές αναζήτησης, Google maps, ιστοσελίδες με προσομοιώσεις φαινομένων. Τέλος το σύστημα επιτρέπει τη χρήση άλλων εφαρμογών όπως Word, Paint, Power point. Η εξειδικευμένη υποδομή που είναι αναγκαία για την υποστήριξη της διδακτικής διαδικασίας αποτελείται τόσο από υλικό (πχ. ειδικές συσκευές, δικτύωση εργαστηρίων κλπ) όσο και από λογισμικά εργαλεία. Σε πρώτο επίπεδο αναφερόμαστε στην κοινή υποδομή. Πιο συγκεκριμένα η διδακτική δραστηριότητα απαιτεί αίθουσα εργαστηρίου πληροφορικής. Οι υπολογιστές πρέπει να είναι συνδεδεμένοι σε τοπικό δίκτυο. Απαιτείται πρόσβαση στο Διαδίκτυο με υψηλές ταχύτητες, γεγονός που προαπαιτεί πρόγραμμα προστασίας από ιούς για πιο ασφαλή πλοήγηση των μαθητών στις ιστοσελίδες και άφοβο άνοιγμα αρχείων. Θεμιτό θα ήταν να υπάρχουν εκτυπωτές και σαρωτές εικόνων που θα βοηθήσουν τους μαθητές στην ολοκλήρωση των εργασιών τους. Εναλλακτικά θα ήταν χρήσιμο οι μαθητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα να διαθέτουν Η/Υ με πρόσβαση στο διαδίκτυο, ώστε να μπορούν να εργάζονται εκτός ωρών λειτουργίας του σχολικού προγράμματος (Ρετάλης & Τσέλιος, 1999). ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Ενδεικτικά παρουσιάζουμε αντιπροσωπευτικά σενάρια χρήσης δομημένα σε δραστηριότητες και φάσεις. [1448]

6 2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ Εναρκτήρια δραστηριότητα: «Γνωριμία με τους ήρωες της ιστορίας μας» Με τη είσοδο των μαθητών στο σύστημα οι δύο βασικοί ήρωες της ιστορίας μας εμφανίζονται και δίνουν τις απαραίτητες συστάσεις. Πρόκειται για δυο γνωστά σε όλους όσπρια, το ρεβίθι κα το φασόλι, που προσωποποιούνται και πρωταγωνιστούν σε ένα ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο παρέα με τους μαθητές, προσπαθώντας να ανακαλύψουν πώς θα εξασφαλίσουν έναν ιδανικό χώρο με άφθονο και καθαρό νερό για να βλαστήσουν και να αναπτυχθούν όπως τα παλιά χρόνια. Ο ρεβιθούλης και ο φασουλής θα ακολουθήσουν μια διαδρομή μέσα από μονοπάτια και υδάτινους δρόμους, γνωρίζοντας τον κύκλο του νερού και βοηθώντας τους μαθητές να κατανοήσουν πως στην ουσία πρόκειται για τον κύκλο της ζωής. Περιγραφή 1ου σεναρίου:τίτλος:«νερό πηγή ζωής» (1 διδακτική ώρα) Διδακτικοί σκοποί και στόχοι: Μέσα από τη δραστηριότητα αυτή επιδιώκεται οι μαθητές να γίνουν ικανοί: Να κατανοήσουν την σημασία του νερού για τον άνθρωπο, τους ζωικούς και φυτικούς οργανισμούς. Να αξιολογούν την σημασία του νερού, ως βασικού ρυθμιστή της ζωής στον πλανήτη. Να αναπτύξουν ικανότητα παρατήρησης, συσχέτισης και σύγκρισης, καταγραφής και διατύπωσης των παρατηρήσεων και των συμπερασμάτων τους με εκφραστική πληρότητα. Δραστηριότητες: Ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει στους μαθητές μια σειρά εικόνων (π.χ σχεδιάγραμμα με παγκόσμια κατανομή νερού, εικόνες με ζωικά και φυτικά κύτταρα, φωτογραφίες εμβρύου σε αμνιακό υγρό). Οι μαθητές μελετούν ατομικά ένα επιλεγμένο άρθρο από την εφημερίδα και καλούνται να συνδυάσουν κείμενο με εικόνες. Οι μαθητές συζητούν στο forum το εξής θέμα: «γιατί το νερό θεωρείται πηγή ζωής». 4η φάση Ο εκπαιδευτικός ζητά από τους μαθητές να καταγράψουν τα συμπεράσματά τους από τη συζήτηση σε ένα κείμενο 200 λέξεων στο word και να το ανεβάσουν στο σε κάποιο σύστημα ασύγχρονης εκπαίδευση στην προκειμένη περίπτωση το moodle. Περιγραφή 3ου σεναρίου Τίτλος: «Ο υδρολογικός κύκλος» ( 2 διδακτικές ώρες) Εκπαιδευτική στρατηγική: Εννοιολογική Χαρτογράφηση Διδακτικοί σκοποί και στόχοι: Μέσα από τη δραστηριότητα αυτή επιδιώκεται οι μαθητές να γίνουν ικανοί: Να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τον κύκλο του νερού. Να περιγράφουν τον κύκλο του νερού. Δραστηριότητες: [1449]

7 «Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» Οι μαθητές αλληλεπιδρούν με προσομοίωση του υδρολογικού κύκλου και μελετούν κείμενο για να κατανοήσουν τη διαδρομή του νερού Ο εκπαιδευτικός δίνει στους μαθητές εικόνα που απεικονίζει τον κύκλο του νερού και τους ζητά να την μεταφέρουν στο Paint, να καταδείξουν με βέλη τα στάδια του υδρολογικού κύκλου και να παράγουν ιδέες για τον εννοιολογικό χάρτη που θα κατασκευάσουν. Βοηθητικά οι μαθητές παρακολουθούν την ορολογία του κύκλου του νερού με τη βοήθεια μιας άλλης προσομοίωσης. Ο εκπαιδευτικός χωρίζει τους μαθητές σε ομάδες και τους ζητά να σχηματίσουν εννοιολογικό χάρτη με τη χρήση του λογισμικού Cmap με τη χρήση των εννοιών που μελέτησαν στην προηγούμενη φάση. 4η φάση Σχολιασμός και ερμηνεία των χαρτών Περιγραφή 4ου σεναρίου Τίτλος σεναρίου: «Νερό και βιοποικιλότητα» ( 2 διδακτικές ώρες) Εκπαιδευτική στρατηγική: Αναζήτηση στον παγκόσμιο ιστό (Web quest) Διδακτικοί σκοποί και στόχοι: Μέσα από τη δραστηριότητα αυτή επιδιώκεται οι μαθητές να γίνουν ικανοί: Να αποκτήσουν γνώσεις για τους φυσικούς και τεχνικούς σχηματισμούς των χερσαίων υδάτων. Να κατανοήσουν τη σημασία των υδάτινων πόρων για τη χλωρίδα και την πανίδα. Δραστηριότητες: Ο εκπαιδευτικός έπειτα από συζήτηση με τους μαθητές οργανώνει έρευνα γύρω από το θέμα των ελληνικών υγρότοπων - βιότοπων και τους χωρίζει σε ομάδες Τους δίνει με link την ιστοσελίδα του ελληνικού κέντρου υγρότοπων - βιότοπων και φύλλο εργασίας με θέματα προς αναζήτηση. Με τη χρήση του λογισμικού Google earth οι μαθητές επιχειρούν εικονική περιήγηση στην περιοχή του Ν. Ηλείας και αναζητούν τους υγροβιότοπους. Ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει έναν δορυφορικό χάρτη στους μαθητές και τους ζητά με τη βοήθεια του να ονομάσουν τις περιοχές που εντόπισαν στην προηγούμενη φάση. Επίσης παρακολουθούν χάρτη με την πορεία των μεταναστευτικών πουλιών πάνω από υγροβιότοπους και ζωγραφίζουν μια δική τους πιθανή πορεία των πουλιών πάνω από τα βαλκάνια αιτιολογώντας την. 4η φάση Οι ομάδες συνθέτουν κείμενο με τις πληροφορίες που συνέλεξαν από τις προηγούμενες δραστηριότητες και το ανεβάζουν στο Forum. Περιγραφή 5ου σεναρίου [1450]

8 2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ Τίτλος σεναρίου: «Ανθρώπινες δραστηριότητες και νερό» ( 2 διδακτικές ώρες) Εκπαιδευτική στρατηγική: Debate - Role playing (Joyce,Weil, Calhoun, 2000) Διδακτικοί σκοποί και στόχοι: Μέσα από τη δραστηριότητα αυτή επιδιώκεται οι μαθητές να γίνουν ικανοί: Να γνωρίσουν τις μορφές εμπλοκής του νερού στην καθημερινότητα των σύγχρονων κοινωνιών. Να συγκρίνουν τα οφέλη από τη χρήση του νερού στις ανθρώπινες δραστηριότητες σε σχέση με την αλόγιστη κατανάλωση του για το σκοπό αυτό. Δραστηριότητες: Οι μαθητές παρακολουθούν χάρτη με τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια στην Ελλάδα, μια εικονική περιήγηση στο φράγμα του Αλφειού και ένα μικρό video προκειμένου να συλλέξουν πληροφορίες για το debate που θα ακολουθήσει. Οι μαθητές χωρίζονται σε 3 ομάδες: α. Ομάδα κατοίκων μιας περιοχής που αντιδρούν στη δημιουργία υδροηλεκτρικού φράγματος β. Ομάδα υπευθύνων λειτουργίας του εργοστασίου γ. Ομάδα κριτών Ο εκπαιδευτικός οργανώνει αγώνα επιχειρηματολογίας για τα υπέρ και κατά της υδροηλεκτρικής ενέργειας, ανάμεσα στις 2 ομάδες και η τρίτη ομάδα καλείται να αποφασίσει τον νικητή του αγώνα. 4η φάση (2η ώρα) Οι μαθητές αναζητούν κι άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες που χρειάζονται νερό για να πραγματοποιηθούν. Ο εκπαιδευτικός τους παρέχει βοηθητικό υλικό και στο τέλος αποφασίζουν ποιες δραστηριότητες απαιτούν τη μεγαλύτερη και μικρότερη κατανάλωση νερού. Περιγραφή 7ου σεναρίου Τίτλος σεναρίου: Διαχείριση και διατήρηση υδάτινων πόρων (7 διδακτικές ώρες) Διδακτικοί σκοποί και στόχοι: Μέσα από τη δραστηριότητα αυτή επιδιώκεται οι μαθητές να γίνουν ικανοί: Να αναγνωρίζουν τις αιτίες μόλυνσης και ρύπανσης του νερού στο πλανήτη. Να προτείνουν τρόπους προστασίας από την ρύπανση και τη μόλυνση των υδάτινων πόρων. Να συσχετίσουν την επίδραση του σύγχρονου τρόπου ζωής με το πρόβλημα της λειψυδρίας και να προσανατολισθούν στην αειφόρο διαχείριση του περιβάλλοντος. Να αναπτύξουν την ομαδικότητα και την συνεργασία. Να κατανοήσουν τη σημασία των υδάτινων πόρων για τη χλωρίδα και την πανίδα. [1451]

9 «Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» Να κατανοήσουν τη σημασία των φυτών για τη συγκράτηση του νερού στο έδαφος. 1η δραστηριότητα ( μόλυνση και βιοσυσσώρευση) (1 ώρα) Εκπαιδευτική στρατηγική: Καταιγισμός ιδεών (Brainstorming) Ο εκπαιδευτικός εξηγεί στους μαθητές την έννοια της βιοσυσσώρευσης και τους καλεί να μελετήσουν το θέμα: «Ποιες είναι οι επιπτώσεις της χρήσης χημικών και φυτοφαρμάκων» Οι μαθητές καταθέτουν τις ιδέες τους και ο εκπαιδευτικός τις καταγράφει με το λογισμικό Microcrosoft Visio, ενώ η οθόνη του υπολογιστή προβάλλεται με Projector, ή αν υπάρχει έξυπνος πίνακας χρησιμοποιείται εναλλακτικά Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και τοποθετούν φωτογραφίες στη σειρά, τις οποίες παρουσιάζουν στο PowerPoint με υπότιτλους ώστε να δημιουργήσουν τη ιστορία της βιοσυσσώρευσης. 2η δραστηριότητα (Το νερό στη γεωργία) (2 ώρες) Εκπαιδευτική στρατηγική: Δημιουργία comics Οι μαθητές μελετούν άρθρο από την Καθημερινή με θέμα : «Το νερό στη γεωργία τρέχει και δεν φτάνει» και επισκέπτονται δικτυακούς τόπους για περισσότερες πληροφορίες. Μελετούν μια σύντομη ιστορία σε comics και συζητούν με τον εκπαιδευτικό τα βασικά χαρακτηριστικά του κειμενικού είδους των comics Οι μαθητές σε ομάδες συγγραφούν τη δική τους ιστορία comics με τίτλο "Νερό και γεωργία, προσέχω για να έχω" με τη χρήση του εργαλείου Comic Strip creatorv1.0 3η δραστηριότητα (λειψυδρία) (1 ώρα) Εκπαιδευτική στρατηγική: Στρατηγική Think- Pair- Share (Joyce,Weil, Calhoun, 2000) Ο εκπαιδευτικός θέτει το θέμα προς διερεύνηση «αιτίες λειψυδρίας στον πλανήτη μας» και υλικό για ατομική μελέτη ( δικτυακοί τόποι και χάρτες βροχοπτώσεων προς σύγκριση) οι μαθητές στοχάζονται ατομικά. Ο εκπαιδευτικός καθορίζει τα επιμέρους ζευγάρια Στοχασμός του υπό διερεύνηση θέματος ανά ζεύγη εκπαιδευομένων. Καταγραφή ιδεών- απαντήσεων Παρουσίαση των ιδεών από τα επιμέρους ζεύγη σε όλη την τάξη. Κοινή συζήτηση και ηλεκτρονική ψηφοφορία για τις καλύτερες απόψεις. 4η δραστηριότητα (Βροχοπτώσεις) (3ώρες) Εκπαιδευτική στρατηγική: Jigsaw (Joyce,Weil, Calhoun, 2000) [1452]

10 2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ Ο εκπαιδευτικός εξηγεί στους μαθητές το θέμα ( μείωση βροχοπτώσεων παγκοσμίως και στην Ελλάδα) Χωρίζει σε ομάδες jigsaw μοιράζοντας ρόλους και θέματα προς έρευνα: α. Μετεωρολόγος (Υπεύθυνος προβλέψεων για βροχοπτώσεις) β. Αγρότης (Αναφορά συνεπειών μείωσης των βροχοπτώσεων στη γεωργική παραγωγή) γ. Περιβαλλοντολόγος (Προτάσεις για πρόληψη προβλημάτων) Δίνει οδηγίες και υλικό σε κάθε ομάδα (εικόνες και ιστοσελίδα) Οι ομάδες ειδικών συσκέπτονται, ανταλλάσουν πληροφορίες και ετοιμάζουν το θέμα που θα διδάξουν στις ομάδες Jigsaw. Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί ως διευκολυντής Οι ειδικοί επιστρέφουν στις ομάδες Jigsaw και «διδάσκουν» τους συμμαθητές τους 4η φάση Συζήτηση σε επίπεδο τάξης Περιγραφή 9ου σεναρίου Τίτλος σεναρίου: «εξοικονόμηση νερού επίλυση προβλημάτων» (3 ώρες) Διδακτικοί σκοποί και στόχοι: Να ευαισθητοποιηθούν στη λήψη μέτρων για τη μόλυνση και ρύπανση του νερού. Να αναπτύξουν ενδιαφέρον για τα υδάτινα αποθέματα και διαμόρφωση θετικών στάσεων σε κάθε μορφή χρήσης. Εκπαιδευτική στρατηγική: Παίξιμο ρόλων (Role Playing) (Joyce,Weil, Calhoun, 2000) Δραστηριότητες 1η δραστηριότητα Οι μαθητές παρακολουθούν Video που αναφέρεται στο πρόβλημα του νερού στον πλανήτη Ο εκπαιδευτικός δίνει στους μαθητές 2 φύλλα εργασίας με πίνακες ορθής χρήσης και κατάχρησης του νερού στην καθημερινότητα μας. Τους μεταφέρουν στο Excel και κάνουν υπολογισμούς ώστε να οδηγηθούν σε συμπεράσματα για το πώς θα κάνουν οικονομία στο νερό στο σπίτι τους. Οι μαθητές μελετούν άρθρο από τη εφημερίδα «Τα Νέα» για το πρόβλημα της λειψυδρίας στην Ελλάδα και συγκριτικό πίνακα τιμών του νερού ανά κυβικό σε διαφορετικές πόλεις της Ελλάδας. Με τη χρήση λογαριασμού νερού που παρουσιάζει την κατανάλωση νερού στο σπίτι τους, υπολογίζουν το ποσό που θα πλήρωνε η οικογένεια τους αν κατοικούσαν σε διαφορετικές πόλεις της Ελλάδας. 4η φάση [1453]

11 «Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» Ακολουθεί συζήτηση στο Forum για το πρόβλημα της έλλειψης νερού στην Ελλάδα και εξαγωγή συμπερασμάτων. 2η δραστηριότητα ( role playing) Οι μαθητές παρατηρούν μια φωτογραφία με παιδιά από Τανζανία που μεταφέρουν καθημερινά το νερό που καταναλώνουν πολλά χλμ μακριά από το σπίτι τους, τη σχολιάζουν και ο εκπαιδευτικός τους χωρίζει σε 2 ομάδες: α. παιδιά από Τανζανία β. παιδιά από Ελληνικές πόλεις Οι ομάδες μελετούν τους ρόλους τους για τη συζήτηση που θα επακολουθήσει Ο εκπαιδευτικός επιλεγεί 2 μαθητές από τις δύο διαφορετικές ομάδες και τους καλεί να συζητήσουν υποδυόμενοι τους ρόλους τους. Αυτό μπορεί να επαναληφθεί και με άλλα ζευγάρια ώστε να ακουστούν διάφορες απόψεις. 4η φάση Συνολική συζήτηση στην τάξη για τα συμπεράσματα που προκύπτουν (Dell Olio & Donk, 2007) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Στόχος της αξιολόγησης του μαθητή είναι η ανατροφοδότηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας και ο εντοπισμός μαθησιακών ελλείψεων με σκοπό τη βελτίωση του προσφερόμενου διδακτικού συστήματος, της προσφερόμενης εκπαίδευσης και τελικά της προόδου του μαθητή. Είναι μια διαρκής και σκόπιμη λειτουργία η οποία ενσωματώνεται στη διαδικασία εξέλιξης της διδασκαλίας με τη βοήθεια του παρόντος διδακτικού συστήματος. Χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνικές αξιολόγησης που συναρτώνται με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και επί μέρους στόχους κάθε ενότητας. Βασικός στόχος είναι το γνωστικό αντικείμενο παράλληλα όμως δίνεται έμφαση στην απόκτηση ικανότητας διαχείρισης της γνώσης και την πολλαπλή εφαρμογή και χρησιμοποίησή της. Επίσης αναδεικνύονται επικοινωνιακές δεξιότητες και η μαθησιακή «ταυτότητα» κάθε μαθητή. Το παρόν διδακτικό σύστημα διαχειρίζεται ένα πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και όχι ένα συμβατικό μάθημα. Για αυτό η αξιολόγηση των μαθητών από τον εκπαιδευτικό θα έχει τη μορφή ανατροφοδότησης και αναστοχασμού και θα συνδυάζεται με την αυτοαξιολόγηση. Έτσι θα δημιουργηθεί ατομικός φάκελος κάθε μαθητή στον οποίο θα κατατίθενται ηλεκτρονικά οι ομαδικές και ατομικές εργασίες. Στο τέλος της διαδικασίας ο μαθητής θα έχει πρόσβαση σε αυτό το φάκελο στον οποίο θα προστίθενται θετικά και αρνητικά σχόλια του εκπαιδευτικού (Κασσωτάκης, 1998). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το σύστημα διαχείρισης της μάθησης που παρουσιάζουμε πραγματεύεται ένα διαθεματικό γνωστικό αντικείμενο, όπως η περιβαλλοντική εκπαίδευση. Εξαιτίας της ιδιαίτερης φύσης αυτών των μαθημάτων στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (μη συγκεκριμένες ώρες στο ωρολόγιο πρόγραμμα, προαιρετική [1454]

12 2o Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας ΠΡΑΚΤΙΚΑ επιλογή από τους μαθητές, έλλειψη αξιολόγησης τριμήνου) θελήσαμε να σχεδιάσουμε ένα σύστημα που προτείνει μια μαθητοκεντρική διδακτική προσέγγιση. Το ζητούμενο είναι οι μαθητές μέσα από ποικίλα ερεθίσματα, που τους δίνονται ή που αναζητούν μόνοι τους, να οικοδομήσουν τη γνώση σε σχέση πάντα με τα ενδιαφέροντα και τις ιδιαίτερες κλίσεις τους. Επιλέξαμε μια προσέγγιση που συγκεντρώνει μια ποικιλία διδακτικών δραστηριοτήτων, οι οποίες συνδυάζουν επί το πλείστον συνεργατικές στρατηγικές μάθησης. Μέσα από αυτή τη διαδικασία οι μαθητές ανταλλάσουν απόψεις υποδύονται ρόλους και προσεγγίζουν τη γνώση βιωματικά. Έτσι γίνονται οι ίδιοι δημιουργοί της γνώσης και ο εκπαιδευτικός κατέχει ρόλο καθοδηγητή. Τέλος επιλέχθηκαν δραστηριότητες που τοποθετούν τη γνώση σε αυθεντικά περιβάλλοντα πλαίσια τα οποία σχετίζονται με την καθημερινότητα των μαθητών, ώστε η όλη διαδικασία να αποκτήσει νόημα για αυτούς και η γνώση να ενταχθεί σε εμπειρικές συνθήκες. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Dell Olio, J. & Donk, T., (2007) Models of teaching: Connecting students with standards, USA, Sage Puplication 2. Hernandez-Leo, D., Asensio-Perez, J. I. & Dimitriadis, Y. (2005), Computational Representation of Collaborative Learning Flow Patterns using IMS Learning Design. Educational Technology & Society, 8 (4), Joyce, B., Weil, M. & Calhoun, E. (2000) Models of teaching (6th ed.) Needham Heights, MA. A Pearson Education Company 4. Kagan, S. (1994), Cooperative Learning. San Juan Capistrano, CA: Resources for Teachers, Inc. 5. Γεωργόπουλος, Α. & Τσαλίκη, Ε. (2003), Περιβαλλοντική Εκπαίδευση 5η έκδοση, Αθήνα, Gutenberg 6. Κασσωτάκης, Μ. (1998), Η αξιολόγηση της επιδόσεως των μαθητών. Μέσα, μέθοδοι, προβλήματα, προοπτικές, Αθήνα, Γρηγόρης 7. Κολιάδης, Εμμ., (2007) Θεωρίες μάθησης και εκπαιδευτική πράξη: γνωστικές θεωρίες, τ. Γ, Αθήνα. 8. Κωσταρίδου-Ευκλείδη, Α. (2005), Μεταγνωστικές διεργασίες & Αυτορύθμιση (ΓνωστικήΨυχολογία), Ελληνικά Γράμματα 9. Νταβού, Μπ., (2000), Οι διεργασίες της σκέψης στην εποχή της πληροφορίας: Θέματα Γνωστικής Ψυχολογίας και Επικοινωνίας, Αθήνα, Παπαζήση 10. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2003), Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών, Αθήνα, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων 11. Ρετάλης, Σ. & Τσέλιος, Γ., (1999), Εγχειρίδιο χρήσης της μεθοδολογίας CADMOS Αθήνα: Ε.Μ.Π. 12. Ρετάλης, Σ., (2005), Οι προηγμένες τεχνολογίες διαδικτύου στην υπηρεσία της μάθησης Αθήνα, Καστανιώτης [1455]