ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Transcript

1 ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ ΔΑΦΝΗ ΑΜ 2445

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 1. ΓΕΝΙΚΑ 2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3. ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Πέμπτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσεως για το περιβάλλον : προς μια βιώσιμη ανάπτυξη. Έκτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον. Το περιβάλλον κατά το έτος 2010: το δικό μας μέλλον, η δική μας επιλογή. Συνεργασία με τη Ρωσία. Στρατηγική συνεργασίας Ασίας-Ευρώπης. Περιβαλλοντική ευθύνη -Πρόταση οδηγίας. Περιβαλλοντική ευθύνη. Η αρχή της προφύλαξης. Διατήρηση τροπικών δασών. 4. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία. Πρόσβαση στην πληροφορία,συμμετοχή του κοινού και πρόσβαση στη δικαιοσύνη στον τομέα του περιβάλλοντος. Θέσπιση και έλεγχος εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου για το περιβάλλον ( ) και ( ). Σοβαρές παραβάσεις που βλάπτουν το περιβάλλον. Προστασία του περιβάλλοντος με τη βοήθεια του ποινικού δικαίου. 5. ΜΕΣΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ένα οικονομικό όργανο για το περιβάλλον: LIFE. Περιβαλλοντικοί φόροι και τέλη στην ενιαία αγορά. Ευρωπαϊκός οργανισμός για το περιβάλλον. Οικολογικό σήμα. Κοινοτικό σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων στο περιβάλλον. Περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις: ελάχιστα κριτήρια.

3 ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 1.ΓΕΝΙΚΑ 2.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3.ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 4. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 5. Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 6.ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Στρατηγική ενσωμάτωσης του περιβάλλοντος στις πολιτικές της ΕΕ. Περιβάλλον και απασχόληση. Ενσωμάτωση της διάστασης του περιβάλλοντος στην ενεργειακή πολιτική της Κοινότητας. Προτάσεις κατευθύνσεων για την επίτευξη της γεωργικής αειφορίας. Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στην διαδικασία ανάπτυξης των αναπτυσσόμενων χωρών. Ενσωμάτωση της αειφόρου ανάπτυξης στην κοινοτική πολιτική συνεργασίας. Στρατηγική συμπερίληψης του περιβάλλοντος στην ενιαία αγορά. Στρατηγική ενσωμάτωσης στη βιομηχανία. Ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης στην εξορυκτική μη ενεργειακή βιομηχανία. Ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών απαιτήσεων στην κοινή αλιευτική πολιτική. Στρατηγική ενσωμάτωσης του περιβάλλοντος στην Κοινή Αλιευτική Πολιτική. Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στην αειφόρο αστική ανάπτυξη. Ενσωμάτωση των θεμάτων του περιβάλλοντος στην οικονομική πολιτική. Ενσωμάτωση του περιβάλλοντος στον τομέα των αερομεταφορών.

4 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η φθορά του περιβάλλοντος είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης της οικονομίας και του εμπορίου καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση έδωσε πολύ μικρότερη σημασία στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Έτσι σήμερα το ευρωπαϊκό μοντέλο ανάπτυξης βασίζεται σε γενικές διατάξεις που θέσπισε η κοινότητα με κατεύθυνση προς μια βιώσιμη ανάπτυξη. Η ευρωπαϊκή επιτροπή συνεργάστηκε με τη Ρωσία σε περιβαλλοντικά θέματα όπου γίνετε ανασκόπηση των υπαρχόντων μέσων και προτείνεται ένα κοινό πρόγραμμα δράσης. Επίσης οι καταστροφές του περιβάλλοντος αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες ανησυχίες στην Ασία αφού η ρύπανση δεν επηρεάζει μόνο την ασιατική περιοχή αλλά και την ευρωπαϊκή, έτσι προωθείται μια περιφερειακή στρατηγική που έχει ως στόχο την ανάπτυξη της οικονομίας και των επιχειρήσεων. Η κοινότητα θέσπισε νόμους και κανονισμούς με αποτέλεσμα το κοινό να έχει ελεύθερη πρόσβαση στη πληροφορία όπου οι σοβαρές παραβάσεις που βλάπτουν το περιβάλλον διώκονται ποινικά καθώς και επιβάλλονται περιβαλλοντικοί φόροι - τέλη στην ενιαία αγορά. Το κοινό μαθαίνει να χρησιμοποιεί προϊόντα που έχουν οικολογικό σήμα και περιορίζουν τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον σε σύγκριση με άλλα προϊόντα της ίδιας κατηγορίας. Ένας άλλος περιβαλλοντικός τομέας που απασχολεί την ευρωπαϊκή κοινότητα είναι η αειφόρος ανάπτυξη ως εναλλακτικός τρόπος ζωής που επιδιώκει τη επιστροφή και την αρμονική επανένταξη του ανθρώπου στο περιβάλλον που τον δημιούργησε. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει κονδύλια σε ειδικά προγράμματα για την υποστήριξη δράσεων εφαρμογών που θα αποτελέσουν παράδειγμα αειφορικής διαχείρισης. Έτσι υπάρχει στρατηγική ενσωμάτωσης του περιβάλλοντος στις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και ενσωμάτωσης στη διάσταση του περιβάλλοντος στην ενεργειακή πολιτική της κοινότητας. Υπάρχουν προτάσεις κατευθύνσεων για την επίτευξη της γεωργικής εφορείας και γίνεται ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στη διαδικασία ανάπτυξης των ενσωματωμένων χωρών. Γίνεται επίσης ενσωμάτωση στη κοινοτική πολιτική συνεργασίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατευθύνει την ενιαία αγορά προς τη συμπερίληψη του περιβάλλοντος και ενσωμάτωσης στη βιομηχανία. Ενισχύεται η βιώσιμη ανάπτυξη στην εξορυκτική μη ενεργειακή βιομηχανία και ενσωματώνονται οι περιβαλλοντικές απαιτήσεις στη Κοινή Αλιευτική πολιτική, στην αειφόρο αστική ανάπτυξη, στην οικονομική πολιτική και τέλος στο τομέα των αερομεταφορών.

5 ΘΕΜΑ : Η Ευρωπαϊκή Πολιτική για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη 1.ΓΕΝΙΚΑ H ευρωπαϊκή ενοποίηση είχε ως αποτέλεσμα μισό αιώνα σταθερότητας, ειρήνης και οικονομικής ευημερίας. Συνέβαλε στη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης, οικοδόμησε μια εσωτερική αγορά, δημιούργησε το Ευρώ και ενίσχυσε την παρουσία της Ένωσης στον κόσμο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) ιδρύθηκε μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ξεκίνησε την 9η Μαΐου 1950 όταν η Γαλλία πρότεινε επισήμως να τεθούν "τα πρώτα συγκεκριμένα θεμέλια μιας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας". Αρχικά, έξι χώρες προσχώρησαν στο εγχείρημα αυτό(βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο και Κάτω Χώρες). Σήμερα, μετά από τέσσερα κύματα προσχωρήσεων (1973: Δανία, Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο, 1981: Ελλάδα, 1986: Ισπανία και Πορτογαλία, 1995: Αυστρία, Φινλανδία και Σουηδία), η ΕΕ αποτελείται από δεκαπέντε κράτη μέλη και προετοιμάζεται για την προσχώρηση δεκατριών χωρών από την Ανατολική και Νότια Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση βασίζεται στις αρχές του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας. Δεν είναι νέο κράτος που αντικαθιστά υφιστάμενα κράτη ούτε μπορεί να συγκριθεί με άλλους διεθνείς οργανισμούς. Τα κράτη μέλη της παραχωρούν κυριαρχία σε κοινά όργανα τα οποία αντιπροσωπεύουν τα συμφέροντα της Ένωσης ως συνόλου σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Όλες οι αποφάσεις και διαδικασίες απορρέουν από τις βασικές συνθήκες που έχουν κυρωθεί από τα κράτη μέλη. Κύριοι στόχοι της Ένωσης είναι οι εξής: Καθιέρωση ευρωπαϊκής ιθαγένειας (Θεμελιώδη δικαιώματα, ελεύθερη κυκλοφορία, αστικά και πολιτικά δικαιώματα) Δημιουργία χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης (Συνεργασία στο τομέα της Δικαιοσύνης και των Εσωτερικών Υποθέσεων) Προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής προόδου (Ενιαία αγορά, ευρώ, το κοινό νόμισμα, δημιουργία απασχόλησης, περιφερειακή ανάπτυξη, Προστασία του Περιβάλλοντος) Εδραίωση του ρόλου της Ευρώπης στον κόσμο (Κοινή εξωτερική πολιτική και ασφάλεια, η Ευρωπαϊκή Ένωση στον κόσμο ). 2.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η φθορά του περιβάλλοντος αυξάνεται με σταθερούς ρυθμούς τις τελευταίες δεκαετίες. Κάθε χρόνο, στα κράτη μέλη παράγονται περίπου 2 δισεκατομμύρια τόνοι αποβλήτων και ο αριθμός αυτός αυξάνει κατά 10% ετησίως. Όσον αφορά το διοξείδιο του άνθρακα, σημειώνεται αύξηση των εκπομπών CO2 από τα νοικοκυριά και τις μεταφορές, καθώς και αύξηση της κατανάλωσης ρυπογόνων

6 μορφών ενέργειας. Η ποιότητα ζωής των Ευρωπαίων πολιτών, ιδιαίτερα στις αστικές ζώνες, γνωρίζει ραγδαία υποβάθμιση (ρύπανση, ηχητικές οχλήσεις, βανδαλισμοί). Κατόπιν τούτων, η προστασία του περιβάλλοντος αναδεικνύεται σε ένα από τα κυριότερα προβλήματα που καλείται η Ευρώπη να αντιμετωπίσει. Η Κοινότητα απετέλεσε τον στόχο έντονης κριτικής επειδή ευνόησε την ανάπτυξη της οικονομίας και των εμπορικών συναλλαγών, αποδίδοντας μικρότερη σημασία στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Σήμερα, αναγνωρίζεται ότι το ευρωπαϊκό μοντέλο ανάπτυξης δεν είναι δυνατόν να στηρίζεται στην εξάντληση των φυσικών πόρων και στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Η θέσπιση του κανονιστικού αυτού πλαισίου δεν ανέστειλε την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Η ευαισθητοποίηση του κοινού έναντι των κινδύνων που συνδέονταν με τα παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα, κατέστησε αναπόδραστη την υιοθέτηση μιας συντονισμένης, σε ευρωπαϊκή και διεθνή κλίμακα, προσέγγισης. Το 1972 στη Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το ανθρώπινο περιβάλλον που έγινε στη Στοκχόλμη η Ευρωπαϊκή Κοινότητα κλήθηκε να αναπτύξει ένα περιβαλλοντικό πρόγραμμα δράσης. Σαν αποτέλεσμα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έβαλε τον ίδιο χρόνο σε ενέργεια ένα κυλιόμενο πρόγραμμα Περιβαλλοντικών Σχεδίων Δράσης, από τα οποία το πέμπτο και πιο πρόσφατο, με τίτλο "Στόχος η αειφορία", συνεχίζεται ως σήμερα. Οι πρώτες κοινοτικές δράσεις οι οποίες άρχισαν το 1982, εγγεγραμμένες σε 4 διαδοχικά προγράμματα δράσεως, υιοθετούσαν μια κάθετη και τομεακή προσέγγιση των οικολογικών προβλημάτων. Κατά την περίοδο αυτήν, η Κοινότητα θέσπισε περίπου 200 νομοθετικές πράξεις, κυρίως για τον περιορισμό της ρύπανσης, μέσω της θέσπισης ελάχιστων προτύπων, ιδιαίτερα δε σε θέματα διαχείρισης των αποβλήτων, ρύπανσης των υδάτων και του αέρα. Στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1987, στο κείμενο της Συνθήκης του Μααστριχτ και σε άλλα μεταγενέστερα Σύμφωνα έχει εισαχθεί η περιβαλλοντική διάσταση. Επίσης μπήκαν σε ενέργεια περισσότερα από 200 επίσημα έγγραφα, κανονισμοί και οδηγίες που αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος στην Ευρώπη και στην αντιμετώπιση των διακρατικών και παγκόσμιων προβλημάτων. Το Δεκέμβριο του 1988 η Διακήρυξη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη Ρόδο επεσήμανε την ανάγκη ανάπτυξης πιο αξιόπιστων εκτιμήσεων του περιβαλλοντικού status quo και καλύτερων μεθόδων για την παρακολούθηση των περιβαλλοντικών μεταβολών σε ευρύτερες περιοχές. Ο τότε πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Jacques Delors ανταποκρίθηκε τάχιστα στις συστάσεις αυτές και δεσμεύτηκε να δημιουργήσει ένα ευρωπαϊκό δίκτυο μετρήσεων και ελέγχων, αποτελούμενο από δημόσια ή ιδιωτικά, περιφερειακά ή εθνικά όργανα. Έτσι δημιουργήθηκε το 1993 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), με έδρα την Κοπεγχάγη.

7 Έκτοτε αναπτύχθηκε σταθερά η κοινοτική δράση, μέχρις ότου η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση την αναβαθμίσει σε επίπεδο επίσημης πολιτικής. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ συνέχισε στην κατεύθυνση αυτή, με την ενσωμάτωση της αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης στους στόχους της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και με την ανάδειξη του υψηλού επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος σε μια από τις απόλυτες προτεραιότητες. Για λόγους αποτελεσματικότητας, το Πέμπτο πρόγραμμα δράσεως για το περιβάλλον, "προς μια αειφόρο ανάπτυξη θέσπισε τις αρχές μιας βουλησιαρχικής ευρωπαϊκής στρατηγικής για την περίοδο θ0θ και σηματοδότησε την αρχή μιας οριζόντιας κοινοτικής δράσεως, λαμβάνοντας υπόψη όλους τους παράγοντες ρυπάνσεως (βιομηχανία, ενέργεια, τουρισμός, μεταφορές, γεωργία). Η εγκάρσια αυτή προσέγγιση της πολιτικής για το περιβάλλον επιβεβαιώθηκε από την Επιτροπή σε συνέχεια της ανακοίνωσης του 1998 σχετικά με την ενσωμάτωση του περιβάλλοντος στις πολιτικές της Ένωσης, καθώς και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βιέννης (11-12 Δεκεμβρίου 1998). Η ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής πολιτικής στις άλλες πολιτικές κατέστη υποχρεωτική για τα θεσμικά όργανα της Κοινότητας. Από τότε, η ενσωμάτωση αυτή απετέλεσε αντικείμενο διαφόρων κοινοτικών νομοθετικών πράξεων, ιδίως στους τομείς της απασχόλησης, της ενέργειας, της γεωργίας, της αναπτυξιακής συνεργασίας, της ενιαίας αγοράς, της βιομηχανίας, της αλιείας, της οικονομικής πολιτικής και των μεταφορών. Τον Μάιο του 2001, εγκρίθηκε μια ανακοίνωση σχετικά με τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αειφόρο ανάπτυξη. Στην ανακοίνωση καθορίζονται οι στόχοι για μακροπρόθεσμη αειφόρο ανάπτυξη, που εστιάζονται κυρίως στην αλλαγή του κλίματος, τις μεταφορές, την υγεία και τους φυσικούς πόρους. Η ανάγκη για κοινοτική δράση σε θέματα ευθύνης για ζημίες που προκαλούνται στο περιβάλλον, καθώς σε θέματα αποκατάστασης, βρίσκεται σε καλό δρόμο μετά την έκδοση της Λευκής Βίβλου για την περιβαλλοντική ευθύνη, τον Φεβρουάριο του 20θ0. Στο έκτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον, που βρίσκεται στη διαδικασία έγκρισης, τίθενται οι προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας έως το Δίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα σε τέσσερις τομείς: αντιμετώπιση των κλιματικών μεταβολών, φύση και βιοποικιλότητα, περιβάλλον και υγεία, διαχείριση των φυσικών πόρων και των αποβλήτων. Προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι προτεραιότητας, προτείνονται οι εξής γραμμές δράσης: βελτίωση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, συνεργασία με την αγορά και τους πολίτες και βελτίωση της ενσωμάτωσης του περιβάλλοντος στις άλλες κοινοτικές πολιτικές. Ένα νεωτεριστικό στοιχείο, που αξίζει να τονιστεί, είναι η ολοκληρωμένη πολιτική για τα προϊόντα. Αποσκοπεί στην ανάπτυξη μιας περισσότερο οικολογικής αγοράς προϊόντων, με την προώθηση προϊόντων με λιγότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους.

8 Μέσα και εφαρμογή Το φάσμα των περιβαλλοντικών μέσων διευρύνθηκε παράλληλα με την ανάπτυξη της πολιτικής περιβάλλοντος. Πέραν της θεσπίσεως ενός νομοθετικού πλαισίου, που μεριμνά για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος, εγγυούμενο, εκ παραλλήλου, τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, η Κοινότητα θέσπισε ένα χρηματοδοτικό μέσον: το πρόγραμμα Life, καθώς και τεχνικά μέσα: το οικολογικό σήμα, το κοινοτικό σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης και οικολογιστικού ελέγχου, το σύστημα εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των δημόσιων και ιδιωτικών έργων, τα κριτήρια βάσει των οποίων διεξάγονται οι περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις στα κράτη μέλη. Βαθμιαία, αναβαθμίστηκε ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος. Η σύστασή του αποβλέπει στη συλλογή και διάχυση συγκρίσιμων πληροφοριών στον τομέα του περιβάλλοντος. Ο ρόλος του είναι καθαρά συμβουλευτικός, πλην όμως οι δραστηριότητες του Οργανισμού γίνονται ολοένα και καθοριστικότερες κατά την θέσπιση νέων μέτρων ή κατά την εκτίμηση των επιπτώσεων ήδη εκδοθεισών αποφάσεων. Σήμερα επιδιώκεται η μεγαλύτερη ποικιλία των περιβαλλοντικών μέσων, ευνοώντας, ειδικότερα την προσφυγή στους περιβαλλοντικούς φόρους (αρχή του "ο ρυπαίνων πληρώνει"), στην περιβαλλοντική λογιστική και στις αυτοδεσμεύτηκες συμφωνίες. Χωρίς την αποτελεσματική εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, καμία πρόοδος δεν είναι δυνατή. Η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής εξαρτάται από τη θέσπιση κινήτρων για τους οικονομικούς συντελεστές (επιχειρήσεις και καταναλωτές). Οι Προοπτικές και η ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στο σύνολο των πολιτικών της Ε.Ε. Στο πρόγραμμα εργασιών της για το 1999 (Επίσημη Εφημερίδα C 366 της ), η Επιτροπή ανακήρυξε την προστασία του περιβάλλοντος μεταξύ των θεμελιωδών προκλήσεων που πρέπει να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η αυξανόμενη βιομηχανοποίηση, οι διατροφικοί κίνδυνοι και η εντεινόμενη υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος απαιτούν, σύμφωνα με την Επιτροπή, τον καθορισμό στρατηγικής για τη διαρκή ανάπτυξη που προϋποθέτει την ισορροπημένη διαχείριση των πόρων. Όπως επισήμανε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βιέννης, η επιτυχία αυτής της στρατηγικής μπορεί να διασφαλιστεί μόνο αν τα ζητήματα σχετικά με το περιβάλλον και τη διαρκή ανάπτυξη ενσωματωθούν σε όλες τις κοινοτικές πολιτικές, λαμβάνοντας υπόψη τη Συνθήκη του Άμστερνταμ. Ως εκ τούτου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε το Συμβούλιο να οριστικοποιήσει στρατηγικές που να καθιστούν εφικτό τον καλύτερο συνυπολογισμό της περιβαλλοντικής πτυχής στις πολιτικές μεταφορών, ενέργειας και γεωργίας, και να αναπτύξει την εν λόγω πτυχή στις πολιτικές ανάπτυξης, βιομηχανίας και εσωτερικής αγοράς. Η έμφαση πρέπει επίσης να αποδοθεί στα διατομεακά ζητήματα, όπως στις κλιματικές μεταβολές και την περιβαλλοντική διάσταση της απασχόλησης και της διεύρυνσης. Η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης η οποία, αρχικά, είχε μια κατ'

9 αποκλειστικότητα περιβαλλοντική διάσταση, αναδεικνύεται σήμερα ως το μόνο βιώσιμο κοινωνικοοικονομικό μοντέλο. Έχουν σημειωθεί νέα τεχνολογικά βήματα προόδου και αναδείχθηκαν νέες μέθοδοι, που επιτρέπουν μια καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος. Όχι μόνο είναι αποδοτικές και προσδίδουν προστιθέμενη αξία στα προϊόντα, αλλά και εμπεριέχουν μια δυναμική αύξηση της απασχόλησης. Η καθιέρωση ενός οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης, σεβόμενου το περιβάλλον, απαιτεί την στράτευση όλων μας. Ελήφθησαν μέτρα για την περαιτέρω υπευθυνοποίηση των οικονομικών συντελεστών και την αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού στα περιβαλλοντικά προβλήματα (καλύτερη πρόσβαση στις πληροφορίες και συμμετοχή στις διαδικασίες λήψεως αποφάσεων). Στον άξονα της πολιτικής αυτής, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Κάρντιφ (15-16 Ιουνίου 1998) υπογράμμισε τη σημασία της διαφάνειας σε θέματα περιβάλλοντος, προκειμένου να ανταποκριθεί θετικά η Ένωση στον σχετικό προβληματισμό των πολιτών. Η Ένωση κατέδειξε μια βούληση υπέρ του περιβάλλοντος και προέβαλε την προστιθέμενη αξία ορισμένων απόψεών της σε σχέση με τις αντίστοιχες άλλων μεγάλων οικονομικών δυνάμεων (Ηνωμένες Πολιτείες, Ιαπωνία...), π.χ., κατά τις διαπραγματεύσεις για τη Σύμβαση OSPAR ή κατά την διάρκεια των εργασιών που κατέληξαν στην υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Κιότο και του Σχεδίου Δράσης του Μπουένος Αϊρες. Ο νευραλγικός ρόλος της όσον αφορά την περιβαλλοντική συνεργασία πρέπει να εδραιωθεί στο πλαίσιο των διεθνών οργανισμών. Η διαχείριση των αποβλήτων Η κοινοτική πολιτική για τη διαχείριση των αποβλήτων στηρίζεται σε δύο συμπληρωματικές στρατηγικές: πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων, μέσω της βελτίωσης του σχεδιασμού των προϊόντων, ανάπτυξη της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης των αποβλήτων. τη μείωση της ρύπανσης που οφείλεται στην καύση των αποβλήτων. Η Κοινότητα επέλεξε να αναβαθμίσει την ευθύνη του παραγωγού. Κατ' αυτόν τον τρόπο, στο θέμα των οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους, η οδηγία του Σεπτεμβρίου 2000 προβλέπει τη δημιουργία συστήματος συλλογής των οχημάτων που βρίσκονται στο τέλος του κύκλου ζωής τους, με επιβάρυνση του παραγωγού. Με την ίδια προοπτική, βρίσκονται στη διαδικασία έγκρισης δύο προτάσεις οδηγιών που αφορούν τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού και τον περιορισμό της χρήσης ορισμένων επικινδύνων ουσιών στα εν λόγω είδη εξοπλισμού. Σε διεθνές επίπεδο, η προσέγγιση αυτή επελέγη επίσης στην πρώτη Συνδιάσκεψη των μερών στη σύμβαση OSPAR για την προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος στον Βορειανατολικό Ατλαντικό όπου, μεταξύ άλλων, εξετάσθηκε η διάλυση και η διάθεση των υπεράκτιων εγκαταστάσεων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Τα μέρη στην Σύμβαση υιοθέτησαν την θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία

10 στηριζόταν στην αρχή της απαγόρευσης της τελικής διάθεσης στη θάλασσα των εν λόγω εγκαταστάσεων, και στην επιβάρυνση των ιδιοκτητών των εγκαταστάσεων με το κόστος διάλυσης και τελικής διάθεσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσδιόρισε τις ροές αποβλήτων που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά προτεραιότητα. Κατά συνέπεια, θέσπισε νομοθεσία σχετικά με τα απορρίμματα συσκευασιών, τις μπαταρίες και τα έλαια. Απετέλεσαν επίσης αντικείμενο κοινοτικών μέτρων οι διάφοροι τρόποι επεξεργασίας των αποβλήτων, όπως η υγειονομική ταφή και η αποτέφρωση. Η Κοινότητα αποτελεί μέρος στη Σύμβαση για τον έλεγχο της διασυνοριακής διακίνησης επικίνδυνων αποβλήτων και για τη διάθεσή τους ( Σύμβαση της Βασιλείας ), στην οποία άνω των 100 χωρών αποτελούν Μέρη. Η Κοινότητα επικύρωσε ήδη την τροποποίηση της εν λόγω Συμβάσεως, η οποία προβλέπει την απαγόρευση των εξαγωγών επικίνδυνων αποβλήτων από τις χώρες του Ο ΟΣΑ, της Κοινότητας και του Λιχτενστά ι ν προς εκτός ΟΟΣΑ χώρες, είτε για την διάθεσή τους, είτε για την ανακύκλωση ή αξιοποίησή τους. Οι ηχητικές ενοχλήσεις Βασικός άξονας της κοινοτικής στρατηγικής απετέλεσε, επί μακρόν, η θέσπιση ελάχιστων επιπέδων θορύβου που προέρχεται από ορισμένα μηχανήματα (μηχανές κοπής του γρασιδιού, μοτοσικλέτες, ή, πιο πρόσφατα, αεροπλάνα και υλικά που χρησιμοποιούνται στο εξωτερικό κτιρίων). Στο πλαίσιο της πράσινης βίβλου του 1996, η Επιτροπή πρότεινε την επέκταση της στρατηγικής αυτής, μειώνοντας τις εκπομπές θορύβου στην πηγή, αναπτύσσοντας την ανταλλαγή πληροφοριών και ενισχύοντας την συνοχή των προγραμμάτων καταπολέμησης του θορύβου. Προκειμένου να δοθεί νέα ώθηση στην καταπολέμηση του θορύβου, κατά τη διάρκεια του 2000, υπεβλήθη πρόταση οδηγίας, στην οποία καθορίζεται κοινοτική προσέγγιση σχετικά με την αξιολόγηση κα τη διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύβου, με σκοπό την προστασία της υγείας των πολιτών. Η ρύπανση των υδάτων Πολλές οδηγίες εκδόθηκαν από τα κράτη μέλη, προκειμένου να τεθούν σε εφαρμογή πρότυπα για την ποιότητα του νερού ( πόσιμο νερό, ύδατα κολυμβήσεως, ύδατα για ιχθύες, ύδατα για οστρακοειδή ). Τα κοινοτικά μέτρα κατά τη δεκαετία του '80 και στην αρχή της δεκαετίας του '90 βασίστηκαν, κατά κύριο λόγο, στην αρχή των οριακών τιμών εκπομπών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν, μεταξύ άλλων, η επεξεργασία των αστικών λυμάτων και η καταπολέμηση της νιτρορύπανσης. Από το 1995 και μετά, η Κοινότητα άρχισε να ακολουθεί σφαιρικότερη προσέγγιση του ζητήματος της διαχείρισης των υδάτων. Αυτή η προσέγγιση κατέληξε στην οδηγία-πλαίσιο κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων, η οποία αποσκοπεί να προωθήσει τη βιώσιμη χρήση των υδάτινων πόρων και να εξασφαλίσει τη συνεκτικότητα της πολιτικής επί του θέματος. Η Κοινότητα είναι συμβαλλόμενο μέρος μιας σειράς διεθνών συμβάσεων που έχουν ως αντικείμενο την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος: η ήδη αναφερθείσα σύμβαση OSPAR, η Σύμβαση της Βαρκελώνης για την προστασία της Μεσογείου Θαλάσσης [απόφαση του Συμβουλίου 77/585/ΕΟΚ -Επίσημη Εφημερίδα αριθ. L 240, ], η Σύμβαση των Παρισίων για την προστασία του Βορειοανατολικού Ατλαντικού. Άλλες συμβάσεις έχουν ως αντικείμενο την προστασία των υδάτινων ρευμάτων: η Σύμβαση του Ελσίνκι για τα

11 διασυνοριακά υδάτινα ρεύματα και τις διεθνείς λίμνες, η Σύμβαση συνεργασίας για την προστασία και τη βιώσιμη χρήση του Δούναβη [Επίσημη Εφημερίδα αριθ. L 342, ], η Σύμβαση για την προστασία του Ρήνου, κ.α. Η ρύπανση του αέρα Η βελτίωση της ποιότητας του αέρα αποτελεί παγκόσμια προτεραιότητα. Μια σημαντική μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η οποία ευθύνεται για τη θέρμανση του πλανήτη, προϋποθέτει τον συνδυασμό εθνικών και διεθνών μέτρων περιορισμού των εκπομπών ρυπογόνων αερίων. Σε αυτή την οπτική, εγκρίθηκαν η Σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές (1992) και το Πρωτόκολλο του Κιότο (1997). Τα μέρη ανέλαβαν την υποχρέωση να μειώσουν τις οικείες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατά 5% τουλάχιστον σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, στο διάστημα Επανειλημμένως, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιβεβαίωσε τη σταθερή δέσμευσή της έναντι του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Κατά τη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη Στοκχόλμη (Ιούνιος 2001), η Ένωση εξέφρασε και τόνισε τις ανησυχίες της όσον αφορά την αμφισβήτηση του Πρωτοκόλλου από ορισμένες χώρες, ιδίως τις Ηνωμένες Πολιτείες. Κατά τη διάσκεψη στη Βόννη της επαναληπτικής 6ης Διάσκεψης των Μερών (COP6bis) (19-23 Ιουλίου 2001), τα μέρη της Σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με τους όρους εφαρμογής του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Τελικά, κατά τη διάσκεψη του Μαράκες (COP7, από τις 29 Οκτωβρίου έως τις 9 Νοεμβρίου 2001), τα μέρη κατέληξαν σε συμφωνία, με την οποία οι όροι εφαρμογής του Πρωτοκόλλου του Κιότο καθίστανται νομικώς δεσμευτικό κείμενο. Η εν λόγω συμφωνία αναμένεται να επιταχύνει την κύρωση του Πρωτοκόλλου και να καταλήξει στην έναρξη ισχύος του, τον Σεπτέμβριο του Προκειμένου να προχωρήσει προς την επίτευξη του στόχου, όπως καθορίστηκε στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κιότο, η Κοινότητα ενέκρινε ένα πρόγραμμα για την αλλαγή του κλίματος και μια ανακοίνωση σχετικά με την εφαρμογή του. Στο πρόγραμμα επισημαίνονται, ως τομείς δράσεων προτεραιότητας, ιδίως οι τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, της βιομηχανίας και της έρευνας. Η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης μια Πράσινη Βίβλο για την καθιέρωση ενός συστήματος εμπορίας εκπομπών αερίων φαινομένου θερμοκηπίου εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Κοινότητα είναι επίσης μέρος της Σύμβασης της Γενεύης για τη διαμεθοριακή ρύπανση της ατμόσφαιρας σε μεγάλη απόσταση [απόφαση του Συμβουλίου 81/462/ΕΟΚ - Επίσημη Εφημερίδα αριθ. L 171, ], καθώς και των διεθνών Πρωτοκόλλων σχετικά με τις ουσίες που προκαλούν οξίνιση, τα οποία συμπληρώνουν την υπόψη σύμβαση. Η εν προκειμένω κοινοτική νομοθεσία έχει ως πρωταρχικό στόχο την καταπολέμηση των εκπομπών που προέρχονται από βιομηχανικές δραστηριότητες και από τα μεταφορικά οχήματα. Όσον αφορά τις μεταφορές, η στρατηγική στηρίζεται σε ορισμένους άξονες: μείωση των ρυπογόνων εκπομπών από τα οχήματα (καταλυτικές εξατμίσεις, τεχνικός έλεγχος), μείωση της κατανάλωσης των ιδιωτικής χρήσεως αυτοκινήτων (σε συνεργασία με την αυτοκινητοβιομηχανία), προαγωγή των «καθαρών» οχημάτων (φορολογικά μέτρα). Για να βελτιωθεί η ποιότητα του αέρα, τον Μάιο του 2001, εγκρίθηκε συνολική

12 στρατηγική και εκδόθηκαν ή πρόκειται να εκδοθούν διάφορες οδηγίες. Αφορούν ιδίως τη μείωση της συγκέντρωσης του όζοντος στον περιβάλλοντα αέρα, τον καθορισμό ανωτάτων ορίων εθνικών εκπομπών για άλλους ατμοσφαιρικούς ρύπους και τον περιορισμό των εκπομπών ρύπων που προέρχονται από μεγάλες εγκαταστάσεις καύσης. Η προστασία της φύσεως Στην Ευρώπη, 1000 περίπου είδη φυτών και άνω των 150 ειδών πτηνών απειλούνται σοβαρά ή τελούν υπό εξαφάνιση. Για να αντιμετωπισθεί η κατάσταση αυτή, η κοινοτική νομοθεσία θέσπισε σειρά διατάξεων για την προστασία της άγριας ζωής(προστασία ορισμένων ειδών όπως τα πτηνά, οι φώκιες, τα κητοειδή και τα δελφίνια ) και των φυσικών ενδιαιτημάτων ( προστασία των δασών και των υδάτινων ρευμάτων). Πιο πρόσφατα, η Κοινότητα δημοσίευσε σχέδια δράσης υπέρ της βιοποικιλότητας στους τομείς των φυσικών πόρων, της γεωργίας, της αλιείας, της αναπτυξιακής βοήθειας και της οικονομικής συνεργασίας. Η Κοινότητα είναι συμβαλλόμενο μέρος μιας σειράς συμβάσεων, ειδικότερα δε της Σύμβασης της Βέρνης για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης, της Σύμβασης της Βόννης για τη διατήρηση των αποδημητικών ειδών και της Σύμβασης του Ρίο ντε Τζανέιρο για τη βιολογική ποικιλομορφία. Οι φυσικοί και τεχνολογικοί κίνδυνοι Οι σύγχρονες κοινωνίες είναι ολοένα και περισσότερο εκτεθειμένες σε πάσης φύσεως κινδύνους, τόσο φυσικούς, όσο και τεχνολογικούς και περιβαλλοντικούς. Προκειμένου να συμβάλει στην πρόληψη των εν λόγω κινδύνων και να είναι προετοιμασμένη για την αντιμετώπιση τυχόν επακόλουθων καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης, η Κοινότητα κατάρτισε πρόγραμμα κοινοτικής δράσεως για την πολιτική άμυνα, το οποίο παρατάθηκε έως το 2004, καθώς και οδηγία για την πρόληψη των σοβαρών βιομηχανικών κινδύνων. Η Κοινότητα υπέγραψε επίσης τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τις διασυνοριακές επιπτώσεις των βιομηχανικών ατυχημάτων. Όσον αφορά την πυρηνική ενέργεια, η Κοινότητα θέσπισε σειρά διατάξεων, όπως οδηγίες για την ακτινοπροστασία, καθώς και ένα σχέδιο δράσεως για τη διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων. Καθιερώθηκε επίσης τεχνική συνεργασία για την ασφάλεια των εγκαταστάσεων. Σε όλους αυτούς τους κινδύνους, προστέθηκαν οι γενετικώς τροποποιημένοι οργανισμοί (ΓΤΟ). Προκειμένου να αντιμετωπίσει τις ενδεχόμενες επιπτώσεις των ΓΤΟ στο περιβάλλον, η Κοινότητα εξέδωσε δύο οδηγίες: μία, για την ελευθέρωση ΓΤΟ στο περιβάλλον και μία άλλη, με την οποία ρυθμίζεται η περιορισμένη χρήση τους. Η διεύρυνση Η κατάσταση των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΧΚΑΕ) στον τομέα του περιβάλλοντος είναι σήμερα κρίσιμη. Η διεύρυνση της Ένωσης στις χώρες ΧΚΑΕ αποτελεί μια περιβαλλοντική πρόκληση, διαστάσεων μη συγκρίσιμων με τις αντίστοιχες των προηγούμενων προσχωρήσεων. Οι υποψήφιες για προσχώρηση χώρες οφείλουν να έχουν ενσωματώσει στη νομοθεσία τους το κοινοτικό περιβαλλοντικό κεκτημένο. Πρόκειται, κατ' ανάγκην, για μακροχρόνια διαδικασία. Οι υποψήφιες χώρες οφείλουν να κινητοποιήσουν, οι ίδιες, τους αναγκαίους πόρους για τη μεταφορά του

13 περιβαλλοντικού κεκτημένου, πλην όμως η Κοινότητα και τα κράτη μέλη καλούνται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο, μέσω των διμερών προγραμμάτων. Κύριο όχημα ανάπτυξης των προσπαθειών της Επιτροπής στον τομέα του περιβάλλοντος είναι το πρόγραμμα PHARE, καθώς και η ενθάρρυνση της συμμετοχής των υποψηφίων χωρών στο πρόγραμμα Life. Η κοινοτική προενταξιακή ενίσχυση στον τομέα του περιβάλλοντος αυξήθηκε σημαντικά από το έτος 2000, χάρις στο μέσο προενταξιακών διαρθρωτικών πολιτικών (ΜΠΔΠ -ISPA ), που αφορά τους τομείς του περιβάλλοντος και των μεταφορών. Οι υποψήφιες για προσχώρηση χώρες έχουν συνάψει συμφωνίες με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, ώστε να συμμετάσχουν στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος και στο ευρωπαϊκό δίκτυο πληροφοριών και παρατηρήσεων σχετικά με το περιβάλλον. Η συμμετοχή αυτή θα γίνει πραγματικότητα κατά τη διάρκεια του Η διεθνής συνεργασία Η Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας προβλέπει, μεταξύ των στόχων περιβαλλοντικής πολιτικής της Κοινότητας, στο άρθρο 130 Ρ, την προαγωγή μέτρων σε διεθνές επίπεδο προκειμένου να αντιμετωπισθούν τα περιφερειακά ή οικουμενικά περιβαλλοντικά προβλήματα. Προς τον σκοπό αυτόν, η Συνθήκη προβλέπει τη συνεργασία της Κοινότητας με τις τρίτες χώρες και τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς. Βάσει αυτού, η Κοινότητα, ήδη από τη δεκαετία του 70, είναι συμβαλλόμενο μέρος σε διεθνείς συμβάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Σήμερα, η Κοινότητα είναι συμβαλλόμενο μέρος σε περισσότερες από 30 συμβάσεις και συμφωνίες επί θεμάτων περιβάλλοντος και συμμετέχει ενεργά στις διαπραγματεύσεις για την θέσπιση των πράξεων αυτών, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της. Η Κοινότητα συμμετέχει επίσης, συνήθως ως παρατηρητής, στις δραστηριότητες και διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών ή προγραμμάτων, ιδίως υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών (ΗΕ). Ορισμένες από τις εν λόγω συμβάσεις έχουν παγκόσμιο χαρακτήρα, ενώ άλλες, περιφερειακό. Μεταξύ των παγκόσμιων συμβάσεων, πρέπει να σημειωθεί η Σύμβαση της Βιέννης για την προστασία της στιβάδας του όζοντος [Επίσημη Εφημερίδα αριθ. L 297, ] και το οικείο Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ για τις ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος [Επίσημη Εφημερίδα αριθ. L 297, ], οι Συμβάσεις των ΗΕ για τη βιολογική ποικιλομορφία και τις κλιματικές μεταβολές [Επίσημη Εφημερίδα αριθ. L 33, ], η Σύμβαση του Aarhus για την πρόσβαση σε πληροφορίες και στη δικαιοσύνη. Η Κοινότητα υπέγραψε επίσης το Πρωτόκολλο του Κιότο, το οποίο προβλέπει μέτρα και υποχρεώσεις για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. 3.ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Πέμπτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσεως για το περιβάλλον: προς μια βιώσιμη ανάπτυξη 1) ΣΤΟΧΟΣ Παρουσίαση της νέας κοινοτικής στρατηγικής σε θέματα περιβάλλοντος, καθώς

14 και των αναλυτέων δράσεων για μια βιώσιμη ανάπτυξη, για την περίοδο ) ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Ψήφισμα του Συμβουλίου και των εκπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών μελών που συνήλθαν στο πλαίσιο του Συμβουλίου της 1ης Φεβρουαρίου 1993, σχετικά με κοινοτικό πρόγραμμα πολιτικής και δράσεως σε θέματα περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης. Απόφαση 2179/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 24ης Σεπτεμβρίου 1998 σχετικά με την επανεξέταση του κοινοτικού προγράμματος πολιτικής και δράσεως σε θέματα περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης "Προς μια βιώσιμη ανάπτυξη. 3) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Πλαίσιο Η συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, όπως τροποποιήθηκε από την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, προβλέπει ρητά την επεξεργασία και εφαρμογή κοινοτικής πολιτικής σε θέματα περιβάλλοντος. Η Συνθήκη του Μάαστριχ θέτει στην Ευρωπαϊκή Ένωση τον στόχο της προαγωγής μιας βιώσιμης ανάπτυξης, με σεβασμό στο περιβάλλον. Η δήλωση των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, οι οποίοι συνήλθαν στο πλαίσιο του Συμβουλίου της 26ης Ιουνίου 1990, ζητά την επεξεργασία ενός νέου προγράμματος δράσεως με στόχο μια βιώσιμη ανάπτυξη, δηλαδή τη διαμόρφωση και θέσπιση μιας πολιτικής και στρατηγικής για την εξασφάλιση της διαχρονικότητας της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, με παράλληλο σεβασμό προς το περιβάλλον, και χωρίς την υποθήκευση των φυσικών πόρων που είναι απαραίτητοι για τον άνθρωπο. Αρχές Το πρόγραμμα εδραιώνει την υιοθέτηση μιας νέας προσέγγισης της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής, με βάση τις ακόλουθες αρχές: θέσπιση μιας συνολικής και ενεργητικής προσέγγισης που απευθύνεται στους συντελεστές και στις δραστηριότητες που επηρεάζουν τους φυσικούς πόρους ή θίγουν το περιβάλλον, βούληση ανατροπής των τάσεων και πρακτικών που ζημιώνουν το περιβάλλον, τόσο της τρέχουσας όσο και των μελλοντικών γενεών, προώθηση της αλλαγής συμπεριφορών στην κοινωνία με την συστράτευση όλων των εμπλεκόμενων συντελεστών (δημοσίων αρχών, πολιτών, καταναλωτών, επιχειρήσεων...), καθιέρωση της κατανομής ευθυνών, χρήση νέων περιβαλλοντικών μέσων. Για κάθε έναν από τους τομείς που διαλαμβάνει το πρόγραμμα, το τελευταίο ορίζει τους μακροπρόθεσμους σκοπούς, προσδιορίζει τους στόχους για το έτος 2000 και προβλέπει ένα σύνολο διατάξεων για την επίτευξη των

15 καθοριζόμενων στόχων. Οι τελευταίοι δεν έχουν νομική αξία αλλά αποτελούν σημείο αναφοράς για την εδραίωση μιας βιώσιμης ανάπτυξης. 5) ΑΝΑΦΟΡΕΣ Ψήφισμα, Επίσημη Εφημερίδα C 138, Απόφαση, Επίσημη Εφημερίδα L275, Έκτο πρόγραμμα δράσης νια το περιβάλλον. Το περιβάλλον κατά το έτος 2010: το δικό μας μέλλον, η δική μας επιλογή 1) ΣΤΟΧΟΣ Καθορισμός των προτεραιοτήτων και των αντικειμενικών στόχων της περιβαλλοντικής πολιτικής της Κοινότητας μέχρι το έτος 2010 και μετέπειτα, καθώς και αναλυτική απαρίθμηση των μέτρων που πρέπει να ληφθούν για να συμβάλουν στην υλοποίηση της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα θέματα της βιώσιμης ανάπτυξης. 2) ΠΡΑΞΗ Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών της 24ης Ιανουαρίου 2001 σχετικά με το έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον "Το περιβάλλον κατά το έτος 2010: το δικό μας μέλλον, η δική μας επιλογή [ COM (2001) 31 τελικό -Δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα] 3) ΣΥΝΟΨΗ Στην ανακοίνωση αυτή παρουσιάζεται το έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον με τον τίτλο "Το περιβάλλον κατά το έτος 2010: το δικό μας μέλλον, η δική μας επιλογή", το οποίο θα καλύψει τη χρονική περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2001 έως τις 31 Δεκεμβρίου του Το πρόγραμμα αυτό εμπνέεται από το πέμπτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον, το οποίο κάλυψε τη χρονική περίοδο και από την αντίστοιχη απόφαση σχετικά με την επανεξέτασή του. Η στρατηγική προσέγγιση Στην παρούσα ανακοίνωση επισημαίνεται ότι για να αντιμετωπιστούν τα σημερινά περιβαλλοντικά προβλήματα, θα χρειασθεί να υπερκερασθεί η αυστηρά νομοθετική στρατηγική, για να τεθεί σε εφαρμογή μία στρατηγική προσέγγιση Η προσέγγιση αυτή οφείλει να εκμεταλλευθεί τους ποικιλόμορφους λειτουργικούς μηχανισμούς και μέτρα για να επηρεασθεί η διαδικασία λήψεως των αποφάσεων στους επιχειρηματικούς κύκλους, αλλά και στο χώρο των καταναλωτών, της πολιτικής και των πολιτών. Με την ανακοίνωση προτείνεται να ακολουθηθούν πέντε πρωταρχικοί άξονες λήψης στρατηγικών μέτρων: η βελτίωση της υλοποίησης της ισχύουσας νομοθεσίας, η ενσωμάτωση του

16 περιβάλλοντος στις άλλες πολιτικές, η συνεργασία με τις δυνάμεις της αγοράς, η εμπλοκή και η τροποποίηση της συμπεριφοράς των πολιτών και ο συνυπολογισμός του περιβάλλοντος στις σχετικές αποφάσεις που αφορούν τη χωροταξική διαρρύθμιση και διαχείριση. Για καθένα από τους άξονες αυτούς προτείνεται η ανάληψη ειδικών δράσεων. Για να βελτιωθεί η εφαρμογή των νομοθετικών μέτρων, ενδείκνυται η ανάληψη των εξής ειδικών δράσεων: Η υποστήριξη του δικτύου IMPEL και η επέκτασή του στις υποψήφιες για προσχώρηση χώρες. Η προετοιμασία εκθέσεων σχετικά με την έμπρακτη εφαρμογή των διατάξεων του περιβαλλοντικού δικαίου. Η γνωστοποίηση των αξιολογότερων ή και των μετριότερων αποτελεσμάτων από την υλοποίηση των ρυθμίσεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Η βελτίωση των προτύπων περιβαλλοντικής επιθεώρησης. Η καταπολέμηση της περιβαλλοντικής εγκληματικότητας. Η διασφάλιση της έμπρακτης εφαρμογής με την προσφυγή σε συγκεκριμένα μέτρα ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Για να ενσωματωθεί το περιβάλλον στις άλλες πολιτικές, η ανακοίνωση προτείνει: τη δημιουργία συμπληρωματικών μηχανισμών ενσωμάτωσης την έμπρακτη εφαρμογή των διατάξεων της Συνθήκης που αφορούν την ενσωμάτωση των διατάξεων την επεξεργασία δεικτών για να ελέγχεται η διαδικασία της ενσωμάτωσης. Η συνεργασία με τις δυνάμεις της αγοράς θα μπορούσε να συντελείται με επίκεντρο τα εξής σημεία: τη διευρυμένη εφαρμογή του κοινοτικού συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης και ελέγχου ( EMAS ) την παρότρυνση των επιχειρήσεων να δημοσιεύουν τις επιδόσεις τους και να σέβονται τις συγκεκριμένες απαιτήσεις οι οποίες ισχύουν στον τομέα του περιβάλλοντος τη θέσπιση συστημάτων αντισταθμιστικής αποζημίωσης για τις επιχειρήσεις οι οποίες σέβονται το περιβάλλον την ενθάρρυνση της σύναψης προαιρετικών συμφωνιών την κατάρτιση μιας ολοκληρωμένης πολιτικής προϊόντων την προώθηση της χρήσης και της αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας των οικολογικών σημάτων την προαγωγή μιας πολιτικής δημοσίων αγορών η οποία θα σέβεται το περιβάλλον τη θέσπιση των συγκεκριμένων νομοθετικών διατάξεων σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη. Για να βοηθηθεί η συμμετοχή των πολιτών και να τροποποιηθεί η συμπεριφορά τους, υποδεικνύεται η ανάληψη των εξής δράσεων:

17 1. η παροχή υποστήριξης στους πολίτες για να προσμετρούν και να βελτιώνουν τις περιβαλλοντικές τους επιδόσεις 2. η παροχή σε αυτούς περισσότερων ποιοτικών πληροφοριών σχετικά με το περιβάλλον. Για να ληφθεί υπόψη το περιβάλλον κατά τη χωροταξική διαρρύθμιση και διαχείριση, προτείνεται η ανάληψη των εξής δράσεων: η δημοσίευση σχετικής ανακοίνωσης για τη σημασία που έχει η ενσωμάτωση του περιβάλλοντος στη χωροταξική διαχείριση και διαρρύθμιση η βελτίωση της έμπρακτης εφαρμογής των διατάξεων της οδηγίας σχετικά με την αξιολόγηση των επιπτώσεων για το περιβάλλον η διάδοση των βέλτιστων πρακτικών και η προώθηση της ανταλλαγής εμπειριών σχετικά με τον βιώσιμο προγραμματισμό, συμπεριλαμβανομένου του προγραμματισμού στις αστικές περιοχές η ενσωμάτωση του βιώσιμου προγραμματισμού στην κοινοτική περιφερειακή πολιτική η τόνωση των αγρό -περιβαλλοντικών μέτρων στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής. η δημιουργία συνεταιρικών σχέσεων για τη βιώσιμη διαχείριση του τουρισμού. Στο επίκεντρο του έκ του προγράμματος δράσης για το περιβάλλον βρίσκονται τέσσερις πρωταρχικοί τομείς δράσης:οι κλιματικές μεταβολές, η βιοποικιλότητα, το περιβάλλον και η υγεία καθώς και από τη βιώσιμη διαχείριση των πόρων και των αποβλήτων. Α) Οι κλιματικές μεταβολές Ο επιδιωκόμενος στόχος στον τομέα αυτό είναι η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου σε επίπεδο που δεν θα προκαλεί τεχνητές μεταβολές του κλίματος στη γη. Ο βραχυπρόθεσμος στόχος που επιδιώκει η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι να επιτευχθούν οι αντικειμενικοί στόχοι του πρωτοκόλλου του Κιότο, με άλλα λόγια δηλαδή από σήμερα μέχρι το χρονικό ορίζοντα του να μειωθούν κατά 8% οι εκπομπές αερίων τύπου θερμοκηπίου σε συνάρτηση με τα επίπεδα του Περισσότερο μακροπρόθεσμα, από σήμερα μέχρι το έτος 2020, θα πρέπει οι εκπομπές αυτές να μειωθούν κατά ποσοστό 20 έως 40%, με την εφαρμογή μιας αποτελεσματικής διεθνούς συμφωνίας. Οι προσπάθειες της Κοινότητας για την αντιμετώπιση των ζεόντων προβλημάτων που προκαλούνται από τις κλιματικές αλλαγές εντάσσονται σε διαφορετικές κατηγορίες μέτρων: ενσωμάτωση των αντικειμενικών στόχων των κλιματικών μεταβολών στις διάφορες κοινοτικές πολιτικές και ιδίως στην ενεργειακή πολιτική και στην πολιτική των μεταφορών μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου με τη λήψη ειδικών μέτρων

18 για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας, ευρύτερη εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενεργείας, προώθηση των συμφωνιών με τη βιομηχανία και εξοικονόμηση ενεργείας ανάπτυξη του εμπορίου εκπομπής αερίων σε πανευρωπαϊκή κλίμακα βελτίωση των ερευνών στον τομέα των κλιματικών μεταβολών βελτίωση της πληροφόρησης που παρέχεται στους πολίτες σχετικά με τις κλιματικές μεταβολές διερεύνηση των ενεργειακών επιδοτήσεων και του συμβιβάσιμου χαρακτήρα τους με τα ζέοντα προβλήματα των κλιματικών μεταβολών προετοιμασία της κοινωνίας για να αντιμετωπίσει τον αντίκτυπο των κλιματικών μεταβολών. Β) Φύση και βιοποικιλότητα Ο αντικειμενικός στόχος που επισημαίνεται από την ανακοίνωση στον τομέα αυτό είναι ο στόχος της προστασίας και αποκατάστασης των υποδομών και του τρόπου λειτουργίας των φυσικών συστημάτων, θέτοντας πέρας στον απορφανισμό της βιοποικιλότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε παγκόσμια κλίμακα. Οι δράσεις που προτείνεται να αναληφθούν για την επίτευξη του στόχου αυτού είναι οι ακόλουθες: η έμπρακτη εφαρμογή των διατάξεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ιδίως στους τομείς των υδάτινων πόρων και του αέρα η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας Seveso II ο συντονισμός από την Κοινότητα των μέτρων που λαμβάνονται από τα κράτη μέλη συνεπεία της επέλευσης ατυχημάτων και φυσικών καταστροφών η μελέτη της προστασίας των ζώων και των φυτών από τις ιοντίζουσες ακτινοβολίες η προστασία, διαφύλαξη και αποκατάσταση του τοπίου η προστασία και προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης των δασών η συγκρότηση της κοινοτικής στρατηγική για την προστασία των εδαφών η προστασία και αποκατάσταση των ενάλιων και παράκτιων οικοσυστημάτων και η επέκταση του δικτύου Nature 2000 στα συστήματα αυτά η ενίσχυση της σήμανσης, του ελέγχου και των δυνατοτήτων ανίχνευσης των ΓΜΟ η ενσωμάτωση της προστασίας της φύσης και της βιοποικιλότητας στην εμπορική πολιτική και στην πολιτική αναπτυξιακής συνεργασίας η κατάρτιση προγραμμάτων περισυλλογής πληροφοριών για την προστασία της φύσης και της βιοποικιλότητας η υποστήριξη των ερευνητικών εργασιών στον τομέα της προστασίας της φύσης. Γ) Περιβάλλον και υγεία Ο επιδιωκόμενος στόχος που επισημαίνεται στην ανακοίνωση στον τομέα αυτό είναι η επίτευξη μίας περιβαλλοντικής ποιότητας που δεν θα θέτει σε κίνδυνο

19 ούτε θα επηρεάζει αρνητικά την υγεία των προσώπων. 1. Στην παρούσα ανακοίνωση προτείνεται: 2. ο εντοπισμός των κινδύνων που ανακύπτουν για την υγεία των προσώπων, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών και των ηλικιωμένων ατόμων και η συνακόλουθη θέσπιση των νομοθετικών διατάξεων 3. η καθιέρωση προτεραιοτήτων για το περιβάλλον και την υγεία στις άλλες πολιτικές καθώς και στην αντίστοιχη νομοθεσία για τους υδάτινους πόρους, τον αέρα, τα απόβλητα και το έδαφος 4. η ενίσχυση των ερευνών που διεξάγονται στους τομείς της υγείας και του περιβάλλοντος 5. η συγκρότηση ενός νέου συστήματος αξιολόγησης και διαχείρισης των κινδύνων από τις χημικές ουσίες 6. η απαγόρευση ή ο περιορισμός της χρήσης των πιο επικίνδυνων ζιζανιοκτόνων και η εξασφάλιση της εφαρμογής των βέλτιστων πρακτικών χρήσης τους 7. η διασφάλιση της έμπρακτης εφαρμογής των νομοθετικών διατάξεων για τους υδάτινους πόρους 8. η εξασφάλιση της εφαρμογής των προτύπων για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και ο καθορισμός της στρατηγικής για την ατμοσφαιρική ρύπανση η υιοθέτηση και η εφαρμογή της οδηγίας για τους θορύβους. Δ) Η διαχείριση των φυσικών πόρων και των αποβλήτων Ο επιδιωκόμενος στόχος είναι να καταβληθεί μέριμνα, ούτως ώστε η κατανάλωση των ανανεώσιμων και των μη ανανεώσιμων πόρων να μην υπερβαίνει τα όρια που είναι σε θέση να αντέξει το περιβάλλον, διαχωρίζοντας την οικονομική ανάπτυξη από τη χρήση των πόρων, αλλά και βελτιώνοντας την αποδοτικότητα των πόρων αυτών και μειώνοντας την παραγωγή αποβλήτων. Σε ό,τι αφορά τα απόβλητα, επιδιώκεται ο ειδικός στόχος της μείωσης της τελικής τους ποσότητας κατά ποσοστό 20% μέχρι το χρονικό ορίζοντα του 2010 και κατά ποσοστό 50% από σήμερα μέχρι το έτος Οι εφαρμοστέες δράσεις είναι οι εξής: Η επεξεργασία της στρατηγικής για τη βιώσιμη διαχείριση των πόρων, με καθορισμό των συγκεκριμένων προτεραιοτήτων και τη μείωση της κατανάλωσης,.η φορολόγηση της χρήσης των πόρων, η κατάργηση των επιδοτήσεων που προωθούν την υπέρμετρη εκμετάλλευση των πόρων, η ενσωμάτωση της βασικής αρχής της αποτελεσματικής χρήσης των πόρων στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης πολιτικής των προϊόντων, των συστημάτων απονομής του οικολογικού σήματος, των συστημάτων περιβαλλοντικής αξιολόγησης και ούτω καθ' εξής, η επεξεργασία της στρατηγικής για την ανακύκλωση των αποβλήτων, η βελτίωση των υφιστάμενων συστημάτων διαχείρισης των αποβλήτων και η πραγματοποίηση επενδύσεων για την ποσοτική και ποιοτική πρόληψη της δημιουργίας τους, η ενσωμάτωση της προληπτικής πολιτικής αποφυγής των αποβλήτων στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης πολιτικής προϊόντων και στην κοινοτική στρατηγική που αφορά τις χημικές ουσίες.

20 Η διεθνής συγκυρία Η ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών πτυχών σε όλους τους τομείς των εξωτερικών σχέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί στόχο του έκτου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον. Η πολιτική αυτή λαμβάνει υπόψη της τις προοπτικές της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και προτείνει τη διεξαγωγή ευρύτατων διαβουλεύσεων με τις διοικητικές αρχές των υποψήφιων για προσχώρηση χωρών σχετικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη, ενώ προτείνει επίσης την αποκατάσταση στενών δεσμών συνεργασίας με τις ΜΚΟ και με τις επιχειρήσεις των χωρών αυτών. Σε έντονο βαθμό ενθαρρύνεται επίσης η κατάρτιση των διεθνών συμφωνιών που αφορούντα θέματα του περιβάλλοντος. Το συμπαγές επιστημονικό υπόβαθρο Στο έκτο πρόγραμμα προτείνεται η εφαρμογή νέας προσέγγισης για την επεξεργασία των περιβαλλοντικών μέτρων, ούτως ώστε οι ενδιαφερόμενες πλευρές αλλά και το ευρύτερο κοινό να συμμετάσχουν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό στην επεξεργασία τους. Η προσέγγιση αυτή συνεπάγεται τη διεξαγωγή ενός ευρύτατου διαλόγου και τη συμμετοχή των κύκλων της βιομηχανίας, των ΜΚΟ και των δημόσιων αρχών. Το πρόγραμμα θα βασισθεί τόσο στις επιστημονικές και οικονομικές αναλύσεις, όσο και στους περιβαλλοντικούς δείκτες. Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, η Επιτροπή θα επωμισθεί το έργο αυτό σε στενή συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. 4) ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Η Επιτροπή υπέβαλε στις 24 Ιανουαρίου του 2001 την πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί καθορισμού του κοινοτικού προγράμματος δράσης για το περιβάλλον για το χρονικό διάστημα [COM (2001) 31 τελικό COD 2001/ Επίσημη Εφημερίδα C 154 E, ] Με την πρόταση αυτή καθορίζεται το έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον. Στο πρόγραμμα αυτό καθορίζονται οι αντικειμενικοί στόχοι και προτεραιότητες, οι πρωταρχικοί άξονες της στρατηγικής προσέγγισης καθώς και οι τέσσερις πρωταρχικοί τομείς δράσεις, όπως αυτοί περιγράφονται από την ανακοίνωση για το έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον "Το περιβάλλον κατά το έτος 2010: το δικό μας μέλλον, η δική μας επιλογή". Διαδικασία συναπόφασης Πρώτη ανάγνωση του EΚ Στις 31 Μαΐου 2001, το Κοινοβούλιο ενέκρινε την πρόταση της Επιτροπής επιφέροντας μερικές τροποποιήσεις [Επίσημη Εφημερίδα C 47 E, ]. Η Επιτροπή έκανε δεκτό μέρος των τροποποιήσεων. Στις 27 Σεπτεμβρίου 2001 το Συμβούλιο υιοθέτησε μία κοινή θέση [Επίσημη Εφημερίδα C 4, ] Δεύτερη ανάγνωση του ΕΚ Στις 17 Ιανουαρίου 2002 το κοινοβούλιο ενέκρινε την κοινή θέση επιφέροντας ορισμένες τροποποιήσεις. Στις 7 Φεβρουαρίου 2002 η Επιτροπή υιοθέτησε μία γνώμη με την οποία έκανε δεκτό μέρος των εν λόγω τροποποιήσεων. [COM (2002) 84 τελικό]. Στις 19 Μαρτίου 2002 η επιτροπή συνδιαλλαγής κλήθηκε από το Συμβούλιο, σε συμφωνία με το Κοινοβούλιο, για να καταλήξει σε ένα κοινό