Αυτόματη ανίχνευση μαθησιακών δυσκολιών με το λογισμικό εμαδύς: εγκυρότητα και προοπτικές

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Αυτόματη ανίχνευση μαθησιακών δυσκολιών με το λογισμικό εμαδύς: εγκυρότητα και προοπτικές"

Transcript

1 Αυτόματη ανίχνευση μαθησιακών δυσκολιών με το λογισμικό εμαδύς: εγκυρότητα και προοπτικές Αθανάσιος Πρωτόπαπας Τμήμα Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου Χρήστος Σκαλούμπακας Παιδοψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο Ραφήνας Δημήτριος Νικολόπουλος Τμήμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το λογισμικό εμαδύς είναι μια εφαρμογή αυτόματης αξιολόγησης γνωστικών και αισθητηριακών δεικτών με έμφαση σε στοιχεία που απαρτίζουν το τυπικό προφίλ της ειδικής μαθησιακής δυσκολίας στο γραπτό λόγο. Περιλαμβάνει οκτώ ασκήσεις σε μορφή παιχνιδιών, με στόχο την ανίχνευση πιθανών μαθησιακών δυσκολιών για την παραπομπή προς αξιολόγηση από ειδικούς. Οι ασκήσεις εξετάζουν αναγνωστική ταχύτητα και κατανόηση, ορθογραφία, ακουστική αντίληψη, αναπαραγωγή αλληλουχιών, φωνολογική επεξεργασία και μνήμη. Στην πρώτη δοκιμαστική εφαρμογή χρησιμοποιήθηκε ως εξωτερικό κριτήριο εντοπισμού μαθησιακών δυσκολιών η κρίση αρμοδίων επαγγελματιών, βασισμένη σε συστοιχία δοκιμασιών κλινικής αξιολόγησης που περιλαμβάνει: ανάγνωση και επανάληψη ψευδολέξεων, ανάγνωση και ορθογραφία λέξεων και κειμένου, κατανόηση κειμένου, διάκριση και απομόνωση φωνημάτων, μνήμη αριθμών, αριθμητική και μη λεκτική νοημοσύνη. Τα στοιχεία από 137 μαθητές Α Γυμνασίου με μητρική γλώσσα την ελληνική έδειξαν ότι οι αυτοματοποιημένες μετρήσεις βρίσκονται σε κλινικά και στατιστικά σημαντική συνάφεια με τις αντίστοιχες μετρήσεις της κλινικής αξιολόγησης. Η διακριτική ανάλυση έδειξε επιτυχία 9% στον εντοπισμό μαθησιακών δυσκολιών από τις μετρήσεις του λογισμικού για τους 116 μαθητές για τους οποίους υπήρξε εξαρχής συμφωνία των κριτών (αξιοπιστία μεταξύ κριτών 85%). Συμπεριλαμβάνοντας και τους υπόλοιπους μαθητές, το ποσοστό επιτυχούς ταξινόμησης του λογισμικού ήταν 8%. Συνεπώς, η ψυχομετρική επάρκεια του λογισμικού όσον αφορά στην εξωτερική εγκυρότητα είναι ικανοποιητική. Άρα η αυτοματοποιημένη ανίχνευση μαθησιακών δυσκολιών αποτελεί μια ρεαλιστική προοπτική για εφαρμογή σε σχολεία χωρίς καταρτισμένους εκπαιδευτικούς σε περιοχές μακριά από ειδικές υπηρεσίες. Η χρήση τέτοιων δοκιμασιών σε υπολογιστή μπορεί ακόμα να εφαρμοστεί ως μέρος διαδικασίας αξιολόγησης από εξειδικευμένο προσωπικό, διερευνητική ή συμπληρωματικά, παρέχοντας αξιόπιστα στοιχεία για την κατάρτιση του προσωπικού προφίλ κάθε μαθητή. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (Π.Ι.), ως μέρος του έργου «υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας στο ελληνικό δίκτυο σχολείων» (Papadopoulos κ. συν. 2) στο πλαίσιο του ΕΠΕΑΕΚ, ανέθεσε στο Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου (ΙΕΛ), μετά από διαγωνισμό, την παραγωγή λογισμικού για τον αυτόματο εντοπισμό μαθητών με πιθανά μαθησιακά προβλήματα. Το ΙΕΛ δημιούργησε το λογισμικό εμαδύς για μαθητές της πρώτης τάξης του Γυμνασίου, λαμβάνοντας μέριμνα ώστε να είναι δυνατή η εφαρμογή του σε μαθητές μικρότερης ηλικίας, με μικρές ή καθόλου τροποποιήσεις. Οι αρχές σχεδίασης, το περιεχόμενο, και οι βασικές προσδοκίες για το εμαδύς έχουν παρουσιαστεί σε προηγούμενες ανακοινώσεις (Πρωτόπαπας κ. συν. 21 Protopapas κ. συν. 21). Πρόσφατα ανακοινώθηκαν προκαταρκτικές παρατηρήσεις από την πρώτη δοκιμαστική εφαρμογή του εμαδύς σε σχολεία, με παράλληλη κλινική αξιολόγηση, για τη διαπίστωση της χρηστικότητας και της βασικής ψυχομετρικής επάρκειας του λογισμικού (Πρωτόπαπας κ. συν. 22). Το αντικείμενο της παρούσας ανακοίνωσης αφορά ειδικά στη διερεύνηση της εξωτερικής εγκυρότητας του λογισμικού, βάσει ανεξάρτητου κριτηρίου οριζόμενου από κλινικού τύπου αξιολόγηση με ατομική συνέντευξη. Περιγράφονται οι συνθήκες εφαρμογής και η εξατομικευμένη αξιολόγηση και αναφέρονται τα συμπεράσματα που προκύπτουν από ποσοτικές αναλύσεις των μετρήσεων. 9ο Συνέδριο Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών Ιανουάριος 23 1

2 ΑΥΤΟΜΑΤΟΣ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ εμαδύς Η διεθνής εμπειρία στον εντοπισμό μαθησιακών δυσκολιών με χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών είναι πολύ μικρή. Περισσότερα στοιχεία υπάρχουν για απόπειρες εντοπισμού με παραδοσιακά μέσα, με έμφαση στην ευκολία και συντομία χορήγησης για αποτέλεσμα δεδομένης αξιοπιστίας. Η εγκυρότητα εντοπισμού με λογισμικό σε σχέση με συμβατικές αξιολογήσεις παραμένει άγνωστη (αλλά βλ. Cisero κ. συν. 1997, για λογισμικό διάγνωσης διαταραχής ανάγνωσης σε φοιτητές και σχετική συζήτηση). Ποιές μαθησιακές δυσκολίες; Στην παρούσα ανακοίνωση δεν είναι δυνατή η εκτενής αναφορά στο ζήτημα του ορισμού, της αιτιολογίας και των μεθόδων εντοπισμού και διάγνωσης μαθησιακών δυσκολιών (βλ. National Joint Committee on Learning Disabilities 1994, 1998, για συνοπτική παρουσίαση και Sternberg & Spear-Swerling 2 για πολύπλευρη και σε βάθος συζήτηση). Το εμαδύς στοχεύει στον εντοπισμό ειδικών μαθησιακών δυσκολιών στον προφορικό και γραπτό λόγο με έμφαση σε στοιχεία που απαρτίζουν το τυπικό δυσλεξικό προφίλ. Η έμφαση αυτή οφείλεται εν μέρει στο ότι το έλλειμμα στην αναγνωστική ικανότητα είναι η πιο διαδεδομένη μαθησιακή δυσκολία και έχει σημαντικές επιπτώσεις στη γνωστική, γλωσσική και κοινωνική ανάπτυξη. Την έμφαση αυτή υπαγορεύει και η αύξηση της ευαισθητοποίησης των εκπαιδευτικών και του κοινού στο πρόβλημα της δυσλεξίας, διότι η σύνδεση της διάγνωσης με ειδικές εκπαιδευτικές παρεμβάσεις (προφορικές εξετάσεις) έχει δημιουργήσει την ανάγκη για αξιόπιστο και έγκυρο εντοπισμό των διαταραχών στο γραπτό λόγο. Έτσι το εμαδύς στοχεύει και στην κάλυψη μιας πρακτικής ανάγκης του εκπαιδευτικού συστήματος. Ειδικοί στόχοι, κριτήρια αξιολόγησης και χρησιμότητα Το λογισμικό εμαδύς έχει ως στόχο την παροχή αξιόπιστης και έγκυρης πληροφορίας σχετικά με την πιθανότητα ύπαρξης μαθησιακών δυσκολιών για κάθε μαθητή. Βασική παράμετρος στη σχεδίαση του λογισμικού είναι η απλότητα χρήσης, ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί από οποιονδήποτε εκπαιδευτικό και να παρέχει συστάσεις παραπομπής ορισμένων μαθητών σε εξειδικευμένο προσωπικό για αξιολόγηση. Το λογισμικό θα μπορεί ακόμα να χρησιμοποιείται κλινικά ως αξιολόγηση πρώτου επιπέδου, π.χ. από λογοπεδικούς και ειδικούς παιδαγωγούς για παιδιά με αίτημα δυσκολίας στη μάθηση, σε ιδιωτικά κέντρα διάγνωσης και αποκατάστασης ή στα δημόσια κέντρα διάγνωσης, αξιολόγησης και υποστήριξης (ΚΔΑΥ). Η χρήση του λογισμικού θα πρέπει να παρέχει σταθερά στο χρόνο και συνεπή μεταξύ των μερών του αποτελέσματα (αξιοπιστία), τα οποία να συμφωνούν με την εκτίμηση εξειδικευμένων ατόμων βασιζόμενων σε συνήθεις κλινικές παρατηρήσεις καθώς και με τα αποτελέσματα «παραδοσιακών» αξιολογήσεων (εγκυρότητα). Πέρα από την ψυχομετρική επάρκεια, βασικό κριτήριο εφαρμοσιμότητας του εμαδύς αποτελεί η αποδοχή και ορθή χρήση από τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές. Το λογισμικό θα πρέπει να είναι αποδεκτό και εύκολο στη χρήση από οποιονδήποτε εκπαιδευτικό και μαθητή 1 ης Γυμνασίου και να παρέχει χρήσιμη και αξιοποιήσιμη πληροφορία. Είναι σημαντικό να μην απαιτούνται ειδικές γνώσεις για τη χρήση του λογισμικού ή για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων, και να παρέχεται καθοδήγηση προς τον εκπαιδευτικό και προς τους μαθητές. Η χρησιμότητα του εμαδύς δεν περιορίζεται στην εξατομικευμένη αξιολόγηση για εντοπισμό των μεμονωμένων μαθητών που ενδεχομένως χρειάζονται ειδική αξιολόγηση και βοήθεια. Η ευρεία χρήση του εμαδύς μπορεί να παράσχει πολύτιμα επιδημιολογικά στοιχεία για τη χάραξη μιας εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής στις μαθησιακές δυσκολίες. Αν η δοκιμαστική εφαρμογή δείξει ότι η καθολικότητα εφαρμογής του εμαδύς είναι πρακτικά εφαρμόσιμη και αν η αποδοχή από τους εκπαιδευτικούς είναι υψηλή, τότε το εμαδύς μπορεί να αποτελέσει εργαλείο συλλογής ομοιογενών και συγκρίσιμων στοιχείων από όλη την επικράτεια. Με την πλήρη αυτοματοποίηση στην εκτέλεση του λογισμικού, η ομοιογένεια των συνθηκών χρήσης θα να είναι υψηλή ακόμα και αν υπάρχουν διαφορές στον εξοπλισμό των σχολείων και στο βαθμό εξοικείωσης μαθητών και εκπαιδευτικών με τους υπολογιστές. Με την παράλληλη συλλογή περιορισμένων δημογραφικών στοιχείων θα είναι δυνατή η κατάρτιση ενός χάρτη μαθησιακών δυσκολιών και η ανάλυσή του σε βασικές κοινωνικοπολιτικές και πολιτιστικές διαστάσεις. Σύντομη περιγραφή των δοκιμασιών του λογισμικού Το λογισμικό εμαδύς περιλαμβάνει στην τρέχουσα μορφή του οκτώ δοκιμασίες, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα ικανοτήτων σχετιζόμενων κυρίως με την επίδοση στο λόγο, γραπτό και προφορικό. Συγκεκριμένα: ΑΝ: Ταχύτητα ανάγνωσης κειμένου με κατανόηση. Καταγράφεται ο χρόνος για την ανάγνωση (ΑΝ-Χ) δέκα κειμένων αυξανόμενης δυσκολίας και η ορθότητα επιλογής (ΑΝ-Ν) μίας από τέσσερις εικόνες για καθένα (η οποία απεικονίζει τα περιγραφόμενα στο κείμενο). 9ο Συνέδριο Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών Ιανουάριος 23 2

3 ΟΡ: Διόρθωση ορθογραφίας. Καταγράφεται ο χρόνος διόρθωσης (ΟΡ-Χ) εννέα κειμένων κυμαινόμενης δυσκολίας και ο συνολικός αριθμός λαθών (ΟΡ-Λ) στα κείμενα μετά από όποιες διορθώσεις επιλέξει να πραγματοποιήσει ο εξεταζόμενος. ΕΤ: Εντοπισμός τόνου. Διακρίνεται σε (α) απλό εντοπισμό τόνου (ΕΤ), όπου καταγράφεται η ελάχιστη ένταση στην οποία ένας σύντομος τόνος γίνεται αντιληπτός, και (β) εντοπισμό σε συνθήκες αντίστροφης σκίασης (ΒΜ), όπου η διαδικασία επαναλαμβάνεται ενώ ο τόνος ακολουθείται από θόρυβο-«σκιαστή». ΔΣ: Διάκριση συχνοτήτων. Καταγράφεται η ελάχιστη διαφορά στη συχνότητα δύο απλών τόνων που είναι απαραίτητη ώστε να γίνει αντιληπτό ότι αυτοί είναι διαφορετικοί. ΕΑ: Επανάληψη αλληλουχιών. Καταγράφεται η ελάχιστη χρονική απόσταση μεταξύ διαδοχικών απλών τόνων στην οποία είναι δυνατή η αναπαραγωγή της ακολουθίας των τόνων. Διακρίνεται σε αλληλουχίες δύο τόνων (ΕΑ2) και τριών τόνων (ΕΑ3). ΜΨ: Επανάληψη ψευδολέξεων (ή «μνήμη ψευδολέξεων»). Καταγράφεται ο αριθμός ορθών αποκρίσεων στη γραφή 23 ακουστικά παρουσιαζόμενων ψευδολέξεων αυξανόμενου μήκους και πολυπλοκότητας. ΕΛ: Ταυτοποίηση εικόνας-λέξης. Καταγράφεται ο αριθμός των ορθών επιλογών μίας από τέσσερις λέξεις για καθεμία από 3 εικόνες (σκίτσα). Οι λανθασμένες επιλογές είναι φωνολογικοί γείτονες ή (ιστορικά ή μορφολογικά) ανορθόγραφα ομόηχα. ΜΓ: Μνήμη γραμμάτων. Καταγράφεται ο αριθμός των ορθά αναπαραχθεισών αλληλουχιών οπτικά παρουσιασθέντων γραμμάτων (ακολουθώντας τη γενική μορφή του digit span). Η επιλογή των δοκιμασιών τεκμηριώνεται σε προηγούμενη ανακοίνωση (Πρωτόπαπας κ. συν. 21). Βασίζεται σε ευρήματα από τη διεθνή βιβλιογραφία περί συνάφειας γνωστικών και αντιληπτικών δεικτών με την ύπαρξη μαθησιακών δυσκολιών, ανεξάρτητα από θεωρητικά μοντέλα ή ενδεχόμενες αιτιακές σχέσεις μεταξύ νοητικών διεργασιών και τεκμηρίωση δυσκολιών στην κλινική και εκπαιδευτική πρακτική. ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΑ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟ ΠΙΘΑΝΩΝ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Για τη μελέτη της εξωτερικής εγκυρότητας του λογισμικού, είναι απαραίτητο ένα ανεξάρτητο κριτήριο βάσει του οποίου εκτιμάται η ευαισθησία και εξειδίκευση των αποτελεσμάτων της χρήσης του λογισμικού. Μια τέτοια εξωτερική αξιολόγηση μπορεί να θεωρηθεί αντικειμενική, ή τουλάχιστον βάση αναφοράς. Επειδή δεν υπάρχει κάποια κλινική μέθοδος που να εντοπίζει με βεβαιότητα όλους τους μαθητές που έχουν μαθησιακές δυσκολίες, το εξωτερικό κριτήριο αξιολόγησης του λογισμικού ορίστηκε ως εξής: Το λογισμικό πετυχαίνει το στόχο του αν εντοπίζει τους μαθητές εκείνους τους οποίους θα επέλεγε ένα εξειδικευμένο άτομο, με χρήση διαθέσιμων οργάνων και μετρήσεων, ως έχοντες πιθανά μαθησιακά προβλήματα. Δηλαδή η ευαισθησία και η εξειδίκευση του λογισμικού συγκρίνεται με εκείνη του κατάλληλα εξοπλισμένου και καταρτισμένου ψυχολόγου, λογοπεδικού, ειδικού παιδαγωγού κλπ., που δε σκοπεύει στην τεκμηρίωση μιας διάγνωσης ή τον πλήρη χαρακτηρισμό μαθησιακού προφίλ, αλλά στη στοιχειοθέτηση μιας πιθανής μαθησιακής δυσκολίας και στην παραπομπή για περαιτέρω αξιολόγηση. Δοκιμασίες κλινικής αξιολόγησης Για το κριτήριο εξωτερικής εγκυρότητας του εμαδύς αναπτύχθηκε και χρησιμοποιήθηκε μια συστοιχία από σταθμισμένες ή τουλάχιστον ευρέως αποδεκτές και χρησιμοποιούμενες δοκιμασίες, η οποία στο εξής θα ονομάζεται «Κλίμακα Μαθησιακής Αξιολόγησης» (ΚΛΙΜΑ Σκαλούμπακας κ. συν. 23). Η συνήθης κλινική πρακτική για τον εντοπισμό μαθησιακών δυσκολιών υπαγορεύει την αξιολόγηση στοιχείων του γραπτού λόγου (ταχύτητα και ακρίβεια ανάγνωσης, ορθογραφημένη γραφή, κατανόηση κειμένου), της φωνολογικής επεξεργασίας (πρόσληψη, επεξεργασία και μνήμη-επανάληψη ψευδολέξεων), της μη λεκτικής νοημοσύνης, της εργαζόμενης μνήμης και της αριθμητικής ικανότητας (ειδικά για στοιχεία αναγνωστικής ικανότητας βλ. Πόρποδας 22, κεφ. 9 βλ. σχετικά και Nikolopoulos κ. συν. 1997, 2). Επιγραμματικά, οι δοκιμασίες που χρησιμοποιήθηκαν ήταν οι εξής: ΑΨ: Ανάγνωση ψευδολέξεων. Ο αξιολογούμενος διαβάζει 2 τυπωμένες ψευδολέξεις (από Μαριδάκη- Κασσωτάκη 1998) μεγαλοφώνως και καταγράφεται ο συνολικός χρόνος ανάγνωσης και ο αριθμός λανθασμένων αναγνωσμένων ψευδολέξεων. ΕΨ: Επανάληψη ψευδολέξεων. Ο αξιολογούμενος επαναλαμβάνει, μία-μία, 2 ηχογραφημένες ψευδολέξεις (από Μαριδάκη-Κασσωτάκη 1998) και καταγράφεται ο συνολικός αριθμός λανθασμένων επαναλήψεων. ΑΛ: Ανάγνωση λέξεων. Ο αξιολογούμενος διαβάζει μεγαλοφώνως 84 λέξεις που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα μήκους, γραμματικών μορφών, συχνότητας, οικειότητας και απεικονισιμότητας. Καταγράφεται ο συνολικός χρόνος ανάγνωσης και ο αριθμός λανθασμένα αναγνωσμένων λέξεων. 9ο Συνέδριο Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών Ιανουάριος 23 3

4 ΑΚ, ΚΚ: Ανάγνωση και κατανόηση κειμένου. Ο αξιολογούμενος διαβάζει καθένα από 3 σύντομα κείμενα μεγαλοφώνως, ενώ καταγράφεται ο χρόνος ανάγνωσης και ο αριθμός αναγνωστικών λαθών, και μετά απαντά σε ερωτήσεις σχετικά με το νόημα του κειμένου. ΟΚ: Ορθογραφία κειμένου. Ένα σύντομο κείμενο με μορφολογική ποικιλία (από Ζάχο & Ζάχο 1998) υπαγορεύεται στον αξιολογούμενο και καταγράφεται ο αριθμός και το είδος των ορθογραφικών λαθών. ΟΛ: Ορθογραφία λέξεων. Εικοσιδύο λέξεις υπαγορεύονται μία-μία στον αξιολογούμενο και καταγράφεται ο αριθμός και το είδος των ορθογραφικών λαθών. ΑΦ: Απομόνωση φωνημάτων. Ο αξιολογούμενος ακούει και επαναλαμβάνει κάθε φορά μία αρχική ψευδολέξη (από 22) και στη συνέχεια προφέρει την ψευδολέξη που προκύπτει μετά από αφαίρεση του προς απομόνωση φθόγγου, ο οποίος εκφωνείται από τον εξεταστή. ΔΦ: Διάκριση φθόγγων από το ΑθηνάΤεστ (Παρασκευόπουλος κ. συν. 1999). RM: Δοκιμασία τυποποιημένων προοδευτικών μητρών (Standard Progressive Matrices) του Raven σε εξατομικευμένη χορήγηση από εξεταστή. Καταγράφεται και ο χρόνος χορήγησης. ΜΑ: Κλίμακα μνήμης αριθμών (digit span) του ελληνικού WISC-III (Γεώργας κ.συν. 1997). ΑΡ: Κλίμακα αριθμητικής από το ελληνικό WISC-III (Γεώργας κ.συν. 1997). Ερωτηματολόγιο Conners-28 (Rousos κ. συν. 1999) συμπληρώνεται από τον εκάστοτε φιλόλογο καθηγητή. Για κάθε συμμετέχοντα μαθητή και κάθε μαθήτρια καταγράφηκαν ημερομηνία γέννησης, φύλο, χώρα γέννησης και, σε περίπτωση που δεν ξεκίνησαν από την πρώτη τάξη του δημοτικού σε ελληνικό σχολείο, την πρώτη τάξη ελληνικού σχολείου που παρακολούθησαν. ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Η βασική μεθοδολογία αξιολόγησης του εμαδύς μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: Χορηγούμε μια τυπική συστοιχία δοκιμασιών σε ένα δείγμα μαθητών του γενικού πληθυσμού και εντοπίζουμε βάσει των μετρήσεων αυτών, με τα συνήθη κλινικά κριτήρια, τους μαθητές εκείνους που ίσως έχουν μαθησιακές δυσκολίες. Στο ίδιο δείγμα μαθητών χορηγούμε τις δοκιμασίες του εμαδύς και αναλύουμε τα αποτελέσματα των μετρήσεών τους σε σχέση με τον εντοπισμό βάσει της κλινικής αξιολόγησης. Παράλληλα χορηγούμε τις δοκιμασίες του εμαδύς σε κλινικό δείγμα (παιδιά της ίδιας ηλικίας που έχουν απευθυνθεί σε ιατροπαιδαγωγική υπηρεσία με αίτημα αξιολόγησης για δυσκολία στη μάθηση ή χαμηλή σχολική επίδοση) και αναλύουμε τα αποτελέσματα σε σχέση με την κατανομή του «γενικού» πληθυσμού. Συμμετέχοντες Στη δοκιμαστική εφαρμογή έλαβαν μέρος συνολικά 146 μαθητές και μαθήτριες της πρώτης τάξης από τέσσερα Γυμνάσια (1 ο Αργυρούπολης, 1 ο Πάτρας, 1 ο Μεταμόρφωσης, Βαρβάκειο Πειραματικό), ώστε να μελετηθούν καταρχήν οι ιδιότητες του λογισμικού σε ένα ευρύ φάσμα επιδόσεων και ικανοτήτων από το γενικό πληθυσμό μαθητών προτού επιχειρηθεί λεπτομερής χαρακτηρισμός σε ειδικούς πληθυσμούς. Τα σχολεία αυτά επελέγησαν για την κάλυψη ενός εύρους περιοχών και κοινωνικοοικονομικών συνθηκών και για την επάρκεια του εξοπλισμού τους, έτσι ώστε η παρούσα μελέτη να μη δυσχερανθεί από πρακτικούς περιορισμούς άσχετους προς το θέμα της. Λόγω μεμονωμένων προβλημάτων (απουσίες μαθητών, τέλος σχολικού έτους), και μετά από την αφαίρεση των στοιχείων μιας εντελώς αναλφάβητης μαθήτριας και 6 παιδιών με μητρική γλώσσα άλλη από την ελληνική, τελικά είναι διαθέσιμα πλήρη στοιχεία για 137 παιδιά (72 μαθητές και 65 μαθήτριες). Η ηλικία των συμμετεχόντων κυμάνθηκε μεταξύ 132 και 169 μηνών, με μέση τιμή 15 μήνες (12 χρονών 6 μηνών) και τυπική απόκλιση 5 μήνες. Από τα διαθέσιμα στοιχεία δεν μπορεί να συναχθεί αν το δείγμα αυτό είναι αντιπροσωπευτικό της επικράτειας ή όχι. Στις αναλύσεις που ακολουθούν χρησιμοποιούνται τα στοιχεία από αυτά τα 137 παιδιά. Στο κλινικό δείγμα συμμετείχαν 23 μαθητές και μαθήτριες (18 αγόρια και 5 κορίτσια) από την ίδια ηλικιακή κατηγορία ( μήνες, με μέση τιμή 152 ± 7 μήνες) με διάγνωση μαθησιακής δυσκολίας στο γραπτό λόγο (δυσλεξία). Τα παιδιά αυτά εξετάστηκαν στο Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο Ραφήνας του Παιδοψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής όπου απευθύνθηκαν για αξιολόγηση μετά από αίτημα των γονέων τους λόγω της χαμηλής σχολικής τους επίδοσης. Διαδικασία Για κάθε συμμετέχοντα αφιερώθηκαν μέχρι δύο διδακτικές ώρες στην κλινική αξιολόγηση και άλλες δύο στις δοκιμασίες του εμαδύς (στις περισσότερες περιπτώσεις ο απαιτούμενος χρόνος ήταν μικρότερος). Με ελάχιστες εξαιρέσεις, τόσο η κλινική αξιολόγηση όσο και η χορήγηση του εμαδύς ολοκληρώθηκε για κάθε μαθητή σε μία συνεδρία. Υπήρχε πάντα η δυνατότητα διακοπής για ξεκούραση, κάτι που γινόταν σαφές στην αρχή και πάλι κατά τη διάρκεια της συνεδρίας. 9ο Συνέδριο Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών Ιανουάριος 23 4

5 Η χορήγηση του εμαδύς έγινε ατομικά ή ομαδικά, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα υπολογιστών από το σχολείο. Κάθε μαθητής ή μαθήτρια φορούσε ακουστικά κλειστού τύπου και χρησιμοποιούσε το λογισμικό, το οποίο εκκινούσε μέλος της ερευνητικής ομάδας. Ο ερευνητής ήταν αρμόδιος για τη μετάβαση από μια δοκιμασία στην επόμενη, σημειώνοντας τυχόν αποκλίσεις από την επιθυμητή συμπεριφορά (είτε του μαθητή είτε του λογισμικού), χωρίς να παρεμβαίνει, εκτός αν ο μαθητής έπαιρνε πρωτοβουλία για να κάνει κάποια ερώτηση. Καταβλήθηκε κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι θόρυβοι και να απουσιάζουν εξωτερικά ερεθίσματα όπως παρουσία τρίτων στην αίθουσα υπολογιστών, όμως το επίπεδο εξωτερικού θορύβου κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων ήταν συχνά αυξημένο. Η κλινική αξιολόγηση έγινε σε συνθήκες ατομικής συνέντευξης από ψυχολόγο, ειδικό παιδαγωγό, ή άτομο εκπαιδευμένο από αυτούς. Οι δοκιμασίες χορηγήθηκαν βάσει αυστηρού πρωτοκόλλου και σύμφωνα με γραπτές οδηγίες προς τους εξεταστές, με καταγραφή των αποκρίσεων σε ατομικά φυλλάδια αξιολόγησης. Εκτός από τη δοκιμασία του Raven και τα δύο έργα γραπτής απόκρισης (ορθογραφίας), οι δοκιμασίες μαγνητοφωνήθηκαν και οι ηχογραφήσεις χρησιμοποιήθηκαν για επαλήθευση κατά τη βαθμολόγηση. Για το κλινικό δείγμα ακολουθήθηκε η ίδια διαδικασία αλλά αντί για το χώρο του σχολείου η χορήγηση των δοκιμασιών έγινε στο Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο (εκτός ενός που έγινε κατ οίκον). ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Ακολουθούν (α) παρατηρήσεις για τη χρηστικότητα του λογισμικού (αποδοχή και ευκολία χρήσης), (β) ανάλυση συναφειών μεταξύ κλινικών δοκιμασιών και λογισμικού, (γ) ανάλυση διακριτικής ικανότητας του λογισμικού βάσει εξωτερικού κριτηρίου και (δ) ανάλυση επίδοσης κλινικού δείγματος σε σχέση με την κατανομή του σχολικού δείγματος. Αποδοχή και ευκολία χρήσης από τους μαθητές Η αποδοχή του λογισμικού από τους μαθητές ήταν εξαιρετικά θετική. Ούτε ένας από τους 146 μαθητές που χρησιμοποίησαν το εμαδύς δεν ζήτησε να εγκαταλείψει. Παρά την κούραση που είναι αναμενόμενη από συνεχή χρήση του υπολογιστή με τεταμένη προσοχή για περισσότερο από μία ώρα, έστω και με σύντομες διακοπές μεταξύ δοκιμασιών, οι περισσότεροι συμμετέχοντες αρνήθηκαν ένα διάλειμμα για ξεκούραση. Στις λίγες περιπτώσεις που κάποιος μαθητής ζήτησε (ή αποδέχτηκε) ένα σύντομο διάλειμμα λόγω κούρασης, επέστρεψε μέσα σε λίγα λεπτά. Θετικές ήταν και οι παρατηρήσεις όσον αφορά στην ευκολία χρήσης, δεδομένου ότι κανένας μαθητής δεν είχε πρόβλημα στους χειρισμούς με το ποντίκι. Σχετικά με την ορθότητα εκτέλεσης των έργων, από την παρατήρηση των μαθητών κατά την εκτέλεση των δοκιμασιών, αλλά και από την ανάλυση των αποτελεσμάτων, είναι σαφές ότι οι οδηγίες ήταν επιτυχείς στην καθοδήγηση των συμμετεχόντων. Δυσκολίες παρουσιάστηκαν μόνο στον εντοπισμό τόνου σε περιβάλλον αντίστροφης σκίασης (ΒΜ) και για το λόγο αυτό η μέτρηση της αντιληπτικής αυτής ικανότητας δεν περιλαμβάνεται στις αναλύσεις και στους πίνακες που ακολουθούν. Συνάφειες μεταξύ μετρήσεων Οι Πίνακες 1 3 περιέχουν τους συντελεστές συνάφειας (r κατά Pearson) μεταξύ δοκιμασιών της κλινικής αξιολόγησης, δοκιμασιών του εμαδύς, και μεταξύ των δύο. Με έντονα στοιχεία σημειώνονται οι περιπτώσεις στατιστικής σημαντικότητας καλύτερης από,5. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 1 οι συνάφειες μεταξύ μετρήσεων της κλινικής αξιολόγησης ακολουθούν το αναμενόμενο σχέδιο, δεδομένου ότι μετρήσεις που αφορούν σε παρόμοια έργα και ικανότητες βρίσκονται σε υψηλή συνάφεια μεταξύ τους, π.χ. χρόνος ανάγνωσης λέξεων (ΑΛ-Χ) και χρόνος ανάγνωσης κειμένου (ΑΚ- Χ), r=,745. Όσον αφορά στις δοκιμασίες του λογισμικού, ο Πίνακας 2 δείχνει μια μικρή ομαδοποίηση σε ορθογραφικές δοκιμασίες (π.χ. ΟΡ-Λ, ΕΛ) και ακουστικές δοκιμασίες (ΔΣ, ΕΑ2/3). Επιπλέον παρατηρείται μέτρια αλλά στατιστικά σημαντική συνάφεια μεταξύ των δοκιμασιών επανάληψης ακουστικής αλληλουχίας και ορισμένων μνημονικών, αναγνωστικών και ορθογραφικών μετρήσεων, σε συμφωνία με τη βιβλιογραφία. Για παράδειγμα, η επανάληψη αλληλουχιών δύο τόνων (ΕΑ2) βρίσκεται σε σημαντική συνάφεια με τον αριθμό ορθών επιλογών ανάγνωσης (ΑΝ-Ν, r=-,339), τη μνήμη ψευδολέξεων (ΜΨ, r=-,415) και τη μνήμη γραμμάτων (ΜΓ, r=-,337). Όσο για την επανάληψη αλληλουχιών τριών τόνων (ΕΑ3), αυτή παρουσιάζει σημαντική συνάφεια με τη μνήμη ψευδολέξεων (ΜΨ, r=-,353), την ταυτοποίηση εικόναςλέξης (ΕΛ, r=-,34) και τη μνήμη γραμμάτων (ΜΓ, r=-,349). 9ο Συνέδριο Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών Ιανουάριος 23 5

6 ΑΨ-Χ ΕΨ-Λ ΑΛ-Λ ΑΛ-Χ ΑΚ-Χ ΑΚ-Λ ΚΚ ΟΚ-Λ ΟΛ-Λ ΑΦ RM RM-Χ ΜΑ ΑΡ ΔΦ,221,194,555,293,252,41 -,19,439,398,343 -,266 -,181 -,267 -,322,331 ΑΨ-Λ -,4,371,652,574,358 -,11,46,38,113,91,139 -,213 -,6,35 ΑΨ-Χ,268,197,96,156 -,311,23,254,159 -,27 -,37 -,256 -,269,448 ΕΨ-Λ,525,436,626 -,247,678,58,272 -,28 -,33 -,38 -,252,384 ΑΛ-Λ,745,59 -,213,672,59,224 -,74,26 -,334 -,2,35 ΑΛ-Χ,591 -,29,656,592,32 -,17,79 -,339 -,229,24 ΑΚ-Χ -,295,636,62,356 -,244,42 -,326 -,347,285 ΑΚ-Λ -,284 -,317 -,354,42,48,219,46 -,49 ΚΚ,838,319 -,31 -,58 -,383 -,385,4 ΟΚ-Λ,45 -,292 -,46 -,363 -,36,387 ΟΛ-Λ -,344 -,136 -,385 -,457,341 ΑΦ,527,258,485 -,354 RM,55,42 -,153 RM-Χ,451 -,282 ΜΑ -,368 ΑΡ Πίνακας 1: Πίνακας συναφειών (Pearson s r) μεταξύ επιδόσεων 137 μαθητών στις δοκιμασίες της κλινικής αξιολόγησης. Με έντονα στοιχεία, συνάφειες με p<,5. Υπόμνημα: Λ=αριθμός λαθών, Χ=χρόνος. ΑΨ=ανάγνωση ψευδολέξεων, ΕΨ=επανάληψη ψευδολέξεων, ΑΛ=ανάγνωση λέξεων, ΑΚ=ανάγνωση κειμένου, ΚΚ=κατανόηση κειμένου, ΟΚ=ορθογραφία κειμένου, ΟΛ=ορθογραφία λέξεων, ΑΦ=απομόνωση φωνημάτων, RM=Ρaven s matrices, ΜΑ=μνήμη αριθμών, ΑΡ=αριθμητική, ΔΦ=διάκριση φθόγγων. ΑΝ-Χ ΟΡ-Λ ΟΡ-Χ ΕΤ ΔΣ ΕΑ2 ΕΑ3 ΜΨ ΕΛ ΜΓ -,32 -,253,24 -,189 -,75 -,339 -,142,172,298,237 AN-Ν,367,317,182 -,15,7,133 -,62 -,461 -,275 AN-Χ,149,264,125,189,199 -,398 -,673 -,372 OP-Λ,56,22 -,43,16,97 -,221 -,193 OP-Χ,122,266,28 -,268 -,273 -,231 ΕΤ,412,47 -,191 -,122 -,26 ΔΣ,735 -,415 -,251 -,337 ΕΑ2 -,353 -,34 -,349 ΕΑ3,377,216 ΜΨ,442 ΕΛ Πίνακας 2: Πίνακας συναφειών (Pearson s r) μεταξύ επιδόσεων 137 μαθητών στις δοκιμασίες του λογισμικού εμαδύς. Με έντονα στοιχεία, συνάφειες με p<,5. Υπόμνημα: ΑΝ-Ν=αριθμός ορθών επιλογών ανάγνωσης, ΑΝ-Χ=χρόνος ανάγνωσης, ΟΡ-Λ=αριθμός λαθών διόρθωσης ορθογραφίας, ΟΡ-Χ=χρόνος διόρθωσης ορθογραφίας, ΕΤ=εντοπισμός τόνου (χωρίς σκίαση), ΔΣ=διάκριση συχνοτήτων, ΕΑ2=επανάληψη αλληλουχιών δύο τόνων, ΕΑ3=επανάληψη αλληλουχιών 3 τόνων, ΜΨ=μνήμη ψευδολέξεων, ΕΛ=ταυτοποίηση εικόνας-λέξης, ΜΓ=μνήμη γραμμάτων. Μετρούν οι δοκιμασίες του εμαδύς ό,τι μετρούν και οι αντίστοιχες δοκιμασίες της κλίμακας μαθησιακής αξιολόγησης; Ένα κριτήριο εξωτερικής εγκυρότητας περιεχομένου δίνεται από τις συνάφειες μεταξύ μετρήσεων από το λογισμικό και μετρήσεων από την κλινική αξιολόγηση. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 3, οι υψηλότερες συνάφειες μεταξύ εμαδύς και κλινικής αξιολόγησης προέκυψαν για μετρήσεις σχετιζόμενες με την ορθογραφία, π.χ. λάθη στην ορθογραφία κειμένου (ΟΚ-Λ) της κλινικής αξιολόγησης με αριθμό λαθών στη διόρθωση ορθογραφίας (ΟΡ-Λ, r=,639) και με αριθμό ορθών αποκρίσεων στην ταυτοποίηση εικόναςλέξης (ΕΛ, r=,759) του εμαδύς. Η δοκιμασία μνήμης γραμμάτων του εμαδύς επίσης βρίσκεται σε σημαντική συνάφεια με κλινικές δοκιμασίες. Αντίθετα, κάποιες άλλες δοκιμασίες του εμαδύς δε συσχετίζονται σημαντικά με δοκιμασίες της κλινικής αξιολόγησης. Ειδικότερα, η φασματική και χρονική ακουστική επεξεργασία δε φαίνεται να σχετίζονται ιδιαίτερα με τους γνωστικούς και ακαδημαϊκούς δείκτες, παρά τις συνάφειες με τις σχετικές δοκιμασίες του εμαδύς (Πίνακας 2) και παρότι παρόμοιες συνάφειες έχουν επανειλημμένως επιβεβαιωθεί στη βιβλιογραφία. Παρατηρούνται μόνο μερικές συνάφειες μετρίου 9ο Συνέδριο Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών Ιανουάριος 23 6

7 μεγέθους μεταξύ της επανάληψης αλληλουχιών τριών τόνων (ΕΑ3) και μεμονωμένων μετρήσεων ανάγνωσης (ΑΨ-Λ, r=,35), ορθογραφίας (ΟΛ-Λ, r=,32), φωνολογικής επεξεργασίας (ΑΦ, r=,321), φωνητικής αντίληψης (ΔΦ, r=,375) μη λεκτικής νοημοσύνης (r=,38) και αριθμητικής (ΑΡ, r=,38). ΑΝ-Ν ΑΝ-Χ ΟΡ-Λ ΟΡ-Χ ΕΤ ΔΣ ΕΑ2 ΕΑ3 ΜΨ ΕΛ ΜΓ ΑΨ-Λ -,152,126,39,23,159,175,259,35 -,279 -,449 -,153 ΑΨ-Χ -,254,346,264,28,181,6,55,83 -,4 -,338 -,258 ΕΨ-Λ -,236,149,213,147,157,26,232,159 -,214 -,287 -,28 ΑΛ-Λ -,187,381,45,117,278,53,258,274 -,393 -,536 -,332 ΑΛ-Χ -,181,481,412,29,186 -,27,86,19 -,111 -,534 -,361 ΑΚ-Χ -,99,619,511,358,132 -,47 -,31,75 -,75 -,534 -,368 ΑΚ-Λ -,259,464,595,154,96,86,237,297 -,18 -,458 -,353 ΚΚ,339 -,255 -,453 -,122 -,154,2 -,247 -,22,279,46,236 ΟΚ-Λ -,24,498,639,269,33,18,195,258 -,347 -,759 -,445 ΟΛ-Λ -,179,434,585,249,31,5,258,32 -,318 -,672 -,368 ΑΦ -,46,15,33,5,125,118,239,321 -,124 -,322 -,396 RM,353 -,1 -,223 -,136 -,134 -,99 -,324 -,38,42,296,323 RM-Χ,9,18,78,48,91,56,6 -,94,198,67,5 ΜΑ,159 -,243 -,313 -,68 -,147 -,163 -,181 -,214,216,394,344 ΑΡ,311 -,221 -,397 -,165 -,15 -,238 -,289 -,38,226,422,364 ΔΦ -,233,246,357,65,332,287,324,375 -,373 -,392 -,298 Πίνακας 3: Πίνακας συναφειών (Pearson s r) μεταξύ επιδόσεων 137 μαθητών στις δοκιμασίες του λογισμικού εμαδύς και στις δοκιμασίες της κλινικής αξιολόγησης. Με έντονα στοιχεία, συνάφειες με p<,5. Υπόμνημα: Όπως στους Πίνακες 1 και 2. Από τον Πίνακα 3 μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι το εμαδύς πετυχαίνει να αξιολογήσει ικανότητες παρόμοιες με αυτές που μετρά κανείς σε μια συνηθισμένη αξιολόγηση μαθησιακής ικανότητας, τουλάχιστον όσον αφορά στο κομμάτι των αναγνωστικών, ορθογραφικών και μνημονικών μετρήσεων. Συνεπώς από αυτούς τους δείκτες συνάφειας παρέχεται μια πρώτη ένδειξη εγκυρότητας περιεχομένου για τις μετρήσεις του λογισμικού. Επιπροσθέτως, στο βαθμό που η κλινική αξιολόγηση και το λογισμικό μετρούν τις ίδιες εννοιολογικές κατασκευές (π.χ. «ορθογραφική ικανότητα»), οι σημαντικές συνάφειες του Πίνακα 3 δίνουν ένα ελάχιστο μέτρο αξιοπιστίας του λογισμικού (ελλείψει στοιχείων επαναλαμβανόμενης χορήγησης). Δεδομένων των μεθοδολογικών διαφορών, είναι δικαιολογημένο να υποθέσουμε ότι η επαναλαμβανόμενη χορήγηση, για παράδειγμα της δοκιμασίας διόρθωσης ορθογραφίας του εμαδύς, θα έχει αξιοπιστία καλύτερη από τη συνάφεια μεταξύ διόρθωσης ορθογραφίας του εμαδύς και ορθογραφίας κειμένου της κλινικής αξιολόγησης (ΟΡ-Λ και ΟΚ-Λ, αντίστοιχα, r=,64). Ανάλυση διακριτικής ικανότητας Ο σημαντικότερος και κρισιμότερος έλεγχος εγκυρότητας για ένα λογισμικό αυτόματης ανίχνευσης γίνεται με χρήση ανεξάρτητου εξωτερικού κριτηρίου. Για το σκοπό αυτό, δύο αρμόδιοι επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα διάγνωσης μαθησιακών δυσκολιών κατέταξαν τους 137 μαθητές του σχολικού δείγματος, ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον, βάσει των μετρήσεων της κλίμακας μαθησιακής αξιολόγησης, σε δύο κατηγορίες: τους μη έχοντες μαθησιακές δυσκολίες (ΟΚ) και τους πιθανώς έχοντες μαθησιακές δυσκολίες (ΜΔ). Οι δύο εκτιμήσεις συνέπεσαν για 17 μαθητές που κρίθηκαν και από τους δύο ειδικούς ως μη έχοντες μαθησιακές δυσκολίες (κατηγορία ΟΚ) και για 9 μαθητές που κρίθηκαν και από τους δύο ως πιθανώς έχοντες μαθησιακές δυσκολίες (κατηγορία ΜΔ). Συνεπώς η αξιοπιστία μεταξύ των κριτών ήταν 85%. Οι υπόλοιποι 21 μαθητές κρίθηκαν ως ΟΚ από έναν κριτή και ως ΜΔ από τον άλλον και προς το παρόν δε λαμβάνονται υπόψη στις πρώτες αναλύσεις που ακολουθούν. Πόσο συνεπής είναι η χρήση των μετρήσεων της κλίμακας μαθησιακής αξιολόγησης από τους ειδικούς; Αυτό μπορεί να εκτιμηθεί εκτελώντας μια ανάλυση διακριτικής ικανότητας για την ταξινόμηση των 17+9 μαθητών βάσει των μετρήσεων της ΚΛΙΜΑ. Η ανάλυση έδωσε 99% σωστή ταξινόμηση (επιτυχία για 115 από τους 116 μαθητές) βάσει τριών μόνο μετρήσεων της κλίμακας (ένας μαθητής της κατηγορίας ΟΚ ταξινομήθηκε από την ανάλυση ως ΜΔ), συνεπώς μπορεί να θεωρηθεί ότι οι ομάδες μαθητών ΟΚ και ΜΔ είναι συνεπείς ως προς τις επιδόσεις τους στις δοκιμασίες της κλίμακας μαθησιακής αξιολόγησης. 9ο Συνέδριο Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών Ιανουάριος 23 7

8 Η ανάλυση της διακριτικής ικανότητας του λογισμικού πραγματοποιήθηκε για τις ομάδες ΟΚ και ΜΔ με τη μέθοδο της εισαγωγής μεταβλητών κατά βήμα, με κριτήριο η στατιστική σημαντικότητα να είναι καλύτερη (μικρότερη) από.5 για την εισαγωγή νέας μεταβλητής και χειρότερη (μεγαλύτερη) από.1 για την αφαίρεσή της. Στην ανάλυση συμπεριελήφθησαν όλες οι μετρήσεις που αναφέρθηκαν στους πίνακες συναφειών. Το δείγμα της ανάλυσης αποτέλεσαν οι 116 από τους 137 μαθητές που ταξινομήθηκαν ομόφωνα από τους ανεξάρτητους κριτές, ενώ ως μέθοδος αξιολόγησης επιλέχθηκε η διασταύρωση εγκυρότητας στην ταξινόμηση (cross-validated classification). Με τη μέθοδο αυτή ο έλεγχος ταξινόμησης καθενός ατόμου γίνεται σύμφωνα με συνάρτηση ταξινόμησης που υπολογίζεται από τα υπόλοιπα άτομα και έτσι η αξιολόγηση είναι αυστηρότερη. Η ανάλυση τελικά έδωσε 9% σωστή ταξινόμηση (επιτυχία για 96 από τους 17 της κατηγορίας ΟΚ και για τους 8 από τους 9 της κατηγορίας ΜΔ) βάσει μετρήσεων του εμαδύς. Δηλαδή ένας μαθητής για τον οποίον υπάρχει συμφωνία μεταξύ αρμόδιων επαγγελματιών ότι πρέπει να παραπεμφθεί για μαθησιακή αξιολόγηση έχει πιθανότητα 9% να εντοπιστεί από το εμαδύς. Αντίστοιχα, ένας μαθητής για τον οποίον υπάρχει συμφωνία ότι δεν πρέπει να παραπεμφθεί έχει πιθανότητα 1% να κριθεί λανθασμένα από το εμαδύς ότι χρειάζεται μαθησιακή αξιολόγηση. Στη συνέχεια ταξινομήθηκαν στις δύο κατηγορίες ΟΚ και ΜΔ και οι υπόλοιποι 21 μαθητές μετά από συνεννόηση και συμφωνία μεταξύ των δύο κριτών. Επτά από αυτούς θεωρήθηκαν ΟΚ και οι υπόλοιποι 14 συμπεριλήφθηκαν στην κατηγορία ΜΔ.. Για τις νέες κατηγορίες ΟΚ και ΜΔ που προέκυψαν, η ανάλυση διακριτικής ικανότητας βάσει των δοκιμασιών της κλίμακας μαθησιακής αξιολόγησης (ΚΛΙΜΑ) έδωσε επιτυχή ταξινόμηση 94%, όπως ήταν αναμενόμενο και βάσει του χαμηλότερου αρχικού βαθμού συμφωνίας μεταξύ των κριτών. Η ανάλυση διακριτικής ικανότητας του λογισμικού επαναλήφθηκε με την ίδια μέθοδο στις συμπληρωμένες ομάδες ΟΚ και ΜΔ, δηλαδή τώρα το δείγμα ανάλυσης αποτέλεσαν 114 μαθητές στην κατηγορία ΟΚ και 23 στην κατηγορία ΜΔ. Για την αξιολόγηση επιλέχθηκε και πάλι η διασταυρωμένη εγκυρότητα. Το αποτέλεσμα ήταν 8% ολική σωστή ταξινόμηση, με επιμέρους επιτυχία για 93 από τους 114 της κατηγορίας ΟΚ και 16 από τους 23 της κατηγορίας ΜΔ. Συγκρινόμενο με τη μεταξύ κριτών αξιοπιστία (85%), το αποτέλεσμα αυτό κρίνεται ιδιαίτερα υψηλό, δεδομένου ότι προέρχεται από εντελώς αυτοματοποιημένες διαδικασίες συνολικής διάρκειας λίγων μόνο λεπτών (εξαιρώντας τις δοκιμασίες των οποίων τα αποτελέσματα δε συμπεριλαμβάνονται τελικά στη συνάρτηση ταξινόμησης). Σύγκριση επιδόσεων κλινικού δείγματος Στον Πίνακα 4 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα στατιστικής σύγκρισης των μετρήσεων από τις δοκιμασίες του εμαδύς μεταξύ της σχολικής ομάδας ΟΚ (δηλαδή τους 17 μαθητές για τους οποίους υπήρξε εξαρχής συμφωνία μεταξύ των κριτών ότι δεν έχουν μαθησιακές δυσκολίες) και του κλινικού δείγματος (δηλαδή τους 23 μαθητές με διαγνωσμένες μαθησιακές δυσκολίες στο γραπτό λόγο που απευθύνθηκαν σε ιατροπαιδαγωγική υπηρεσία λόγω χαμηλής σχολικής επίδοσης). Πραγματοποιήθηκε μονομεταβλητή ανάλυση διακύμανσης με σταθερούς παράγοντες την ομάδα και το φύλο και συμμεταβλητή την ηλικία. Σε καμία περίπτωση η ηλικία δεν είχε στατιστικά σημαντική επίδραση στην επίδοση, ούτε και υπήρξε στατιστικά σημαντική διαφορά ηλικίας μεταξύ των ομάδων (F(1,126)=1,79, p=,18). Το φύλο είχε στατιστικά σημαντική επίδραση στην επίδοση στις περισσότερες δοκιμασίες αλλά λόγω του πολύ μικρού αριθμού κοριτσιών στην κλινική ομάδα δεν κρίνεται φρόνιμο να συναχθούν συμπεράσματα. Πάντως μόνο στην περίπτωση της ταχύτητας ανάγνωσης υπήρξε στατιστικά σημαντική αλληλεπίδραση μεταξύ φύλου και ομάδας, με τη διαφορά κοριτσιών-αγοριών να είναι μεγαλύτερη στην κλινική από ότι στη σχολική ομάδα. ΑΝ-Ν ΑΝ-Χ ΟΡ-Λ ΟΡ-Χ ΕΤ ΔΣ ΕΑ2 ΕΑ3 ΜΨ ΕΛ ΜΓ F 7,78 72,82 49,32 1,24 1,32 3,46 <1, <1, 13,53 95,17 17,66 p,6 <,5 <,5,2 >,25,65 >,25 >,25 <,5 <,5 <,5 η 2,6,37,28,8,1,3,1,7,1,44,13 Πίνακας 4: Αποτελέσματα μονομεταβλητής ανάλυσης διακύμανσης μεταξύ της σχολικής ομάδας ΟΚ (17 άτομα) και της κλινικής ομάδας (23 άτομα) για τις μετρήσεις των δοκιμασιών του εμαδύς (μόνο για τον παράγοντα ομάδα). Οι βαθμοί ελευθερίας ήταν 1, 125. Οι στατιστικά πιο σημαντικές διαφορές (ΑΝ-Χ, ΟΡ-Λ, ΜΨ, ΕΛ, ΜΓ) επιβιώνουν διόρθωσης Bonferonni για πολλαπλές αναλύσεις στο επίπεδο συνολικής μελέτης με α της τάξης του,5 ή καλύτερο. Στις γραφικές παραστάσεις που ακολουθούν (Σχήμα 1) παρουσιάζονται οι κατανομές μετρήσεων από τις δοκιμασίες του εμαδύς για τις δύο αυτές ομάδες (σχολική ομάδα ΟΚ, 17 άτομα, και κλινική ομάδα, 23 άτομα). Όπως φαίνεται από τις γραφικές παραστάσεις, υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των κατανομών επιδόσεων των μαθητών χωρίς μαθησιακές δυσκολίες και εκείνων με διαγνωσμένες μαθησιακές δυσκολίες, ιδιαίτερα για τις δοκιμασίες στις οποίες η διαφορά των μετρήσεων ήταν στατιστικά σημαντική. 9ο Συνέδριο Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών Ιανουάριος 23 8

9 ΑΝ-Ν ΑΝ-Χ ΟΡ-Λ 2 ΟΡ-Χ 1 ΕΤ 4 ΔΣ ΕΑ2 8 ΕΑ ΜΨ Σχήμα 1: Γραφική απεικόνιση των κατανομών ανά τεταρτημόριο από τις μετρήσεις του εμαδύς στο κλινικό δείγμα (23 άτομα, αριστερά) και στην ομάδα ΟΚ από το σχολικό δείγμα (17 άτομα, δεξιά). Οι ακραίες τιμές απεικονίζονται μεμονωμένα έξω από την υπόλοιπη κατανομή. Λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος των διαφορών μεταξύ των ομάδων και το βαθμό στατιστικής σημαντικότητας των διαφορών αυτών, είναι εμφανές ότι ορισμένες από τις αυτοματοποιημένες μετρήσεις παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για την πιθανότητα ύπαρξης μαθησιακών δυσκολιών, σύμφωνα με τους στόχους του λογισμικού. Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει κανείς και από τα αποτελέσματα των αναλύσεων διακριτικής ικανότητας με το εξωτερικό κριτήριο ταξινόμησης στο σχολικό δείγμα. Συνεπώς δεν είναι πλέον μια απλή θεωρητική πιθανότητα να μιλάμε για αυτοματοποιημένη ανίχνευση μαθησιακών δυσκολιών. Στην ενότητα που ακολουθεί παρατίθενται ορισμένες σκέψεις που αφορούν στην πιθανή εφαρμογή μιας τέτοιας επιλογής σε μεγάλη κλίμακα και στις συνέπειές της. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Από την παρουσίαση αυτή μπορεί κανείς να επισημάνει ότι (α) το εμαδύς είναι εύκολο στη χρήση του και αποδεκτό από τους μαθητές, (β) ορισμένες μετρήσεις του εμαδύς βρίσκονται σε σημαντική συνάφεια με 9ο Συνέδριο Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών Ιανουάριος 23 9 ΕΛ ΜΓ

10 μετρήσεις κλινικής αξιολόγησης σαν αυτές που χρησιμοποιούνται συνήθως για τον εντοπισμό μαθησιακών δυσκολιών και (γ) η διακριτική ικανότητα του λογισμικού για τον εντοπισμό μαθητών με πιθανά μαθησιακά προβλήματα είναι μεγέθους συγκρίσιμου με την αξιοπιστία μεταξύ ειδικών αρμοδίων για τέτοιο εντοπισμό. Οι επισημάνσεις αυτές δικαιολογούν την εξαγωγή ενός θετικού συμπεράσματος ως προς την επίτευξη από το λογισμικό του στόχου βάσει του οποίου σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε. Μπορεί να πει κανείς ότι πλέον το ουσιαστικό ερώτημα δεν είναι αν η αυτόματη ανίχνευση μαθησιακών δυσκολιών είναι εφικτή, αλλά το πώς θα πρέπει να εφαρμοστεί ένα πρόγραμμα αυτόματης ανίχνευσης ώστε να έχει βέλτιστη απόδοση στον εκπαιδευτικό-ψυχομετρικό στόχο του και όσο το δυνατόν λιγότερες παρενέργειες ή αρνητικές συνέπειες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των αναλύσεων, και υποθέτοντας ότι οι εκτιμήσεις αξιοπιστίας και εγκυρότητας των ειδικών και του λογισμικού είναι ακριβείς, η κατάσταση έχει ως εξής: Αν θεωρήσουμε ότι ένα ποσοστό της τάξης του 1% του γενικού μαθητικού πληθυσμού της Α τάξης του γυμνασίου χρειάζεται μαθησιακή αξιολόγηση και ενδεχομένως αποκαταστασιακή παρέμβαση για μαθησιακές δυσκολίες, τότε για κάθε 1 μαθητές το εμαδύς θα «χάνει» ένα από τα δέκα άτομα με πρόβλημα και θα εντοπίζει προς παραπομπή δεκαοκτώ μαθητές, από τους οποίους οι εννέα θα έχουν πράγματι δυσκολίες και οι άλλοι εννέα μάλλον δε θα έχουν. Δηλαδή το εμαδύς, εφαρμοζόμενο σε έναν πληθυσμό με πυκνότητα μαθησιακών δυσκολιών στο 1%, εντοπίζει ένα υποσύνολο μεγέθους 1/5 του αρχικού πληθυσμού με πυκνότητα μαθησιακών δυσκολιών 5%. Η ιδανική περίπτωση θα ήταν να εντοπίζεται ένα υποσύνολο μεγέθους 1/1 του πληθυσμού με πυκνότητα 1% αλλά κάτι τέτοιο είναι πρακτικά ανέφικτο ακόμα και από εξειδικευμένο προσωπικό, πόσο μάλλον από αυτοματοποιημένη διαδικασία. Συνεπώς, εάν με τις σημερινές συνθήκες παραπέμπεται προς αξιολόγηση ποσοστό του μαθητικού πληθυσμού χαμηλότερο από 2% χωρίς να χάνονται πάνω από 1% των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες, τότε το λογισμικό δεν έχει κάτι να προσφέρει εκτός ίσως από κάποιο οικονομικό όφελος λόγω αυτοματοποίησης. Είναι όμως ιδιαίτερα αμφίβολο αν με τις σημερινές συνθήκες επιτυγχάνεται, ή έστω προσεγγίζεται, ένας τέτοιος στόχος. Οι πιθανές χρήσεις ενός λογισμικού αυτόματης ανίχνευσης μαθησιακών δυσκολιών περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα εκπαιδευτικών και κλινικών εφαρμογών. Ο αρχικός στόχος, βάσει του οποίου πραγματοποιήθηκε η αρχική σχεδίαση, ήταν η δυνατότητα γενικευμένης εφαρμογής στο εκπαιδευτικό σύστημα, με έμφαση στη δυνατότητα χορήγησης σε άτομα με μειωμένη δυνατότητα πρόσβασης σε εξειδικευμένες υπηρεσίες. Ουσιαστικά ο βασικός στόχος ήταν να δημιουργηθεί ένα εργαλείο που να μπορεί να λειτουργήσει αξιόπιστα στα χέρια μη εξειδικευμένων εκπαιδευτικών και να παρέχει χρήσιμη και αξιοποιήσιμη πληροφορία. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται πολύ η ποιότητα των παρεχομένων εκπαιδευτικών υπηρεσιών, αφού δίνεται η δυνατότητα να εντοπιστούν και να παραπεμφθούν μαθητές που αλλιώς μάλλον δεν θα τύχαιναν κάποιας ειδικής προσοχής (λόγω μεγάλης απόστασης από ειδικά κέντρα, έλλειψης κατάρτισης και ευαισθητοποίησης εκπαιδευτικών και γονέων, κοινωνικο-οικονομικών περιορισμών κ.ά.). Επιπλέον, μειώνεται το κόστος παροχής των υπηρεσιών, δεδομένου ότι ένας μεγάλος αριθμός μαθητών μπορεί να «προ-αξιολογηθεί» αυτόματα χωρίς να απασχοληθεί εξειδικευμένο (δυσεύρετο και ακριβό) προσωπικό. Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί και ως πρώτο διερευνητικό στάδιο σε περιπτώσεις που υπάρχει κλινικό αίτημα και σήμερα θα απαιτούσε οπωσδήποτε την απασχόληση ειδικών ακόμα και για την προκαταρκτική συνέντευξη και αξιολόγηση. Η προοπτική της διερευνητικής αξιολόγησης με στόχο τη μείωση του κόστους, όταν για πρακτικούς λόγους δεν είναι εφικτή η γενικευμένη παροχή υπηρεσιών από εξειδικευμένο προσωπικό, υποδεικνύει ένα ευρύτερο πλαίσιο εφαρμογής πέρα από το στενό εκπαιδευτικό-σχολικό χώρο. Υποδεικνύει μια κατεύθυνση ανάπτυξης αυτοματοποιημένων δοκιμασιών αξιολόγησης, για τις περιπτώσεις που είναι τεχνικά εφικτό χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχομετρική επάρκεια. Μπορεί κανείς να σκεφτεί τις εξής δυνατότητες: 1. Χρήση λογισμικού αυτόματης ανίχνευσης μαθησιακών δυσκολιών σε κλινικές συνθήκες από ειδικούς παιδαγωγούς, λογοπεδικούς, σχολικούς και εκπαιδευτικούς ψυχολόγους και λοιπούς αρμόδιους επαγγελματίες, σε δημόσια και ιδιωτικά κέντρα διάγνωσης, αξιολόγησης, υποστήριξης και αποκατάστασης, συμπεριλαμβανομένων και των ΚΔΑΥ (που υπάγονται στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων) και των διαφόρων ιατροπαιδαγωγικών κέντρων (που υπάγονται στο Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας). 2. Διεύρυνση των στόχων εντοπισμού βάσει συνολικού σχεδίου επίδοσης, ώστε ένα λογισμικό αξιολόγησης να δίνει λεπτομερέστερες ενδείξεις πέρα από την απλή παραπομπή. Παρότι δεν είναι δυνατό να μιλάμε για αυτοματοποιημένη διάγνωση (επειδή απαιτείται συνέντευξη, λήψη και αξιολόγηση ιστορικού, χορήγηση κατάλληλα διευρυμένης συστοιχίας δοκιμασιών, υποκειμενικές εκτιμήσεις κλπ.), αυτό δε σημαίνει ότι αποκλείεται εντοπισμός εξειδικευμένων τύπων δυσκολιών ή ενδεχόμενων διαταραχών. Ένα 9ο Συνέδριο Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών Ιανουάριος 23 1

11 λογισμικό ανίχνευσης περιορίζεται μόνο από τα στατιστικά χαρακτηριστικά που προκύπτουν από τη στάθμισή του και συμπεριλαμβάνουν τη διακρισιμότητα του εκάστοτε δείγματος-στόχου από το υπόβαθρο του γενικού πληθυσμού και τις παρεμβολές «ανταγωνιστικών» πληθυσμών. Αν, για παράδειγμα, συλλεγούν στοιχεία επιδόσεων στις ασκήσεις του εμαδύς από αξιόπιστα επιλεγμένο δείγμα ατόμων με ειδική μαθησιακή δυσκολία στα μαθηματικά, ή με διαταραχές της προσοχής, και αν τα στοιχεία αυτά είναι στατιστικά διακρίσιμα από τις επιδόσεις του γενικού πληθυσμού, τότε το λογισμικό θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον εντοπισμό ατόμων με τις αντίστοιχες δυσκολίες ώστε εν συνεχεία να παραπέμπονται για κατάλληλη αξιολόγηση από ειδικούς. 3. Γενικευμένη χρήση λογισμικού αυτόματης ανίχνευσης μαθησιακών δυσκολιών από εκπαιδευτικούς μέσα στα πλαίσια του σχολείου, με στόχο την αξιολόγηση ενός σημαντικού ποσοστού μαθητών (της τάξης του 5%) σε κάθε περιοχή το αργότερο μέχρι την ένταξή τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και κατά προτίμηση πολύ νωρίτερα. Μια τέτοια γενικευμένη εφαρμογή μπορεί να προσφέρει ομοιογένεια στην αξιολόγηση στο σύνολο της επικράτειας και συνεπώς την εξαγωγή επιδημιολογικών στοιχείων που μπορούν και πρέπει να ληφθούν υπόψη για το σχεδιασμό εκπαιδευτικών παραμέτρων, ιδιαίτερα της ειδικής αγωγής. Επίσης η γενικευμένη εφαρμογή μπορεί να εγγυηθεί τη ρεαλιστική απεικόνιση και συστηματική αντιμετώπιση του προβλήματος των μαθησιακών δυσκολιών, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος των μαθητών θα έχει την ευκαιρία να αξιολογηθεί για να εκτιμηθεί η ανάγκη για παροχή ειδικών εκπαιδευτικών υπηρεσιών ή άλλων παρεμβάσεων. 4. Ανάπτυξη αυτοματοποιημένων δοκιμασιών αξιολόγησης αισθητηριακών, γνωστικών, γλωσσικών, και ακαδημαϊκών ικανοτήτων και επιδόσεων για ευρεία χρήση, στα πλαίσια των δύο προηγούμενων προτάσεων. Δεδομένης της δυνατότητας αυτοματοποίησης ενός μεγάλου μέρους δοκιμασιών με κατάλληλη κάθε φορά προσαρμογή και στάθμιση ώστε να μην επηρεαστεί η ερμηνεία και η χρησιμότητα της δοκιμασίας, είναι πλέον ώριμο και ρεαλιστικό το αίτημα για ευρύτερη εφαρμογή της τεχνολογίας στη διαδικασία της εκπαιδευτικής αξιολόγησης και για δημόσια επένδυση μεγάλης κλίμακας στον τομέα αυτό, τουλάχιστον δοκιμαστικά. Η φιλοσοφία αυτή μπορεί να επεκταθεί σε θέματα αξιολόγησης βάσει του σχολικού προγράμματος (τυποποιημένες-σταθμισμένες δοκιμασίες σχολικής επίδοσης) και να συμπληρωθεί από αντίστοιχη τεχνολογική υποστήριξη για την παρέμβαση και αντιμετώπιση μαθησιακών δυσκολιών και χαμηλών σχολικών επιδόσεων γενικότερα. Οι νέες τεχνολογίες μπορούν να παίξουν κεντρικό ρόλο στην αποσυμφόρηση του εκπαιδευτικού συστήματος, ειδικά στους τομείς της ειδικής αγωγής και της ιατροπαιδαγωγικής αξιολόγησης, για καλύτερες, εξατομικευμένες υπηρεσίες. Χάρη στην αυτοματοποίηση μειώνονται οι ανάγκες εξειδικευμένου προσωπικού και αυξάνεται η ομοιογένεια, άρα και η αξιοπιστία των στοιχείων. Έτσι μπορεί να δημιουργηθεί και να λειτουργήσει μια πρώτη γραμμή επιλογής για την τροφοδότηση εστιασμένων φορέων παροχής υπηρεσιών ολοκληρωμένης αξιολόγησης και παρέμβασης. Η σωστή χρήση της νέας τεχνολογίας μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα, όπως και στην ίδια την εμπειρία της αξιολόγησης και το στίγμα που συνδέεται μ αυτήν. Μια καλά σταθμισμένη και χαρακτηρισμένη αυτόματη συστοιχία που χορηγείται ομοιογενώς μπορεί να δίνει πιο αξιόπιστα και έγκυρα αποτελέσματα από άτομα μέτριας ή παρωχημένης κατάρτισης, με ανεπαρκές ενδιαφέρον και κίνητρο. Ένα αυτόματο πρόγραμμα εντοπισμού πιθανότατα δεν θα ξεπεράσει ποτέ τον αφοσιωμένο, ενημερωμένο και εξειδικευμένο παιδαγωγό. Δεν τίθεται ζήτημα αντικατάστασης του ανθρώπου από μηχανές, ούτε του δασκάλου ούτε βεβαίως του ειδικού παιδαγωγού. Το ζήτημα είναι πρακτικό και εν πολλοίς απλά αριθμητικό: Πόσοι αφοσιωμένοι και καταρτισμένοι ειδικοί είναι διαθέσιμοι σήμερα, πώς αξιοποιούνται οι υπηρεσίες τους από το εκπαιδευτικό σύστημα και σε ποιο βαθμό επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών όλου του πληθυσμού σε όλη την επικράτεια; Πριν από οποιαδήποτε ευρύτερη χρήση λύσεων βασισμένων σε λογισμικό θα πρέπει αυτό να αξιολογείται πλήρως και στις δύο βασικές του διαστάσεις (ψυχομετρική επάρκεια και πρακτική εφαρμοσιμότητα). Όσον αφορά ειδικά στο εμαδύς, τα αποτελέσματα της πρώτης δοκιμαστικής εφαρμογής σε μαθητές Α Γυμνασίου είναι ενθαρρυντικά ώστε να δικαιολογούν περαιτέρω εφαρμογή μεγάλης κλίμακας και στάθμιση σε αντιπροσωπευτικό δείγμα. Οπωσδήποτε θα πρέπει μελλοντικά να ελεγχθεί λεπτομερώς και η αξιοπιστία του λογισμικού (π.χ. σε επαναλαμβανόμενη χορήγηση), για την οποία στην παρούσα φάση δεν μπορεί υποστηριχθεί κάτι με βεβαιότητα. Αν τα ψυχομετρικά χαρακτηριστικά του λογισμικού κριθούν τελικά επαρκή από το δείγμα αυτό θα πρέπει να ακολουθήσει λεπτομερής μελέτη σε ειδικούς πληθυσμούς ώστε να χαρακτηριστούν πλήρως τα ειδικά προφίλ επίδοσης που θα θεωρούνται στόχοι του εντοπισμού. Αν και τα συμπεράσματα από τις δράσεις αυτές είναι θετικά τότε και μόνο θα έχει νόημα η ευρύτερη διάχυση και ενσωμάτωση στην εκπαιδευτική διαδικασία. 9ο Συνέδριο Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών Ιανουάριος 23 11

12 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστούμε τους Γεώργιο Παπαδόπουλο, Μιχάλη Καραμάνη, Άννα Κριμπά και Βαρβάρα Ιωάννου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου για την πολύτιμη βοήθειά τους στην πραγματοποίηση της μελέτης αυτής και τη γενικότερη συνεισφορά τους στη σχεδίαση και υλοποίηση του εμαδύς. Επίσης, ευχαριστούμε την Ελένη Στάμου, κλινική ψυχολόγο του Ιατροπαιδαγωγικού Κέντρου Ραφήνας του Παιδοψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής, καθώς και τους φοιτητές του Τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Αναστασία Αρχοντή και Τριαντάφυλλο Τριανταφυλλάκο, για την ανεκτίμητη συνεισφορά τους στη χορήγηση των δοκιμασιών της κλινικής αξιολόγησης. Τέλος, ευχαριστούμε ιδιαίτερα τους διευθυντές και τους εκπαιδευτικούς των τεσσάρων σχολείων στα οποία πραγματοποιήθηκε η μελέτη για τη συνεργασία τους και τη διευκόλυνση της μελέτης μας. Μέρος της παρουσίασης αυτής βασίστηκε σε εργασία με τίτλο «λογισμικό ανίχνευσης μαθητών με πιθανές μαθησιακές δυσκολίες: πρώτα αποτελέσματα από δοκιμαστική εφαρμογή σε μαθητές 1ης Γυμνασίου» που ανακοινώθηκε στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο με Διεθνή Συμμετοχή «οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση» (Ρόδος, Σεπτέμβριος 22) και σε σχετικό άρθρο που δημοσιεύτηκε στα αντίστοιχα πρακτικά (Πρωτόπαπας κ. συν. 22). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γεώργας, Δ. Δ., Παρασκευόπουλος, Ι. Ν., Μπεζεβέγκης, Η. Γ., & Γιαννίτσας, Ν. Δ. (1997). Ελληνικό WISC-IIΙ: Wechsler κλίμακες νοημοσύνης για παιδιά. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Cisero, C. A., Royer, J. M., Marchant, H. G., & Jackson, S. J. (1997). Can the computer-based academic assessment system (CAAS) be used to diagnose reading disability in college students? Journal of Educational Psychology 89 (4), Ζάχος, Γ. Η. & Ζάχος, Δ. Η. (1998). Δυσλεξία. Αντιμετώπιση-Αποκατάσταση. Οδηγίες εφαρμογής προγράμματος. Αθήνα: Κέντρο Ψυχολογικών Μελετών. Μαριδάκη-Κασσωτάκη, Α. (1998). Ικανότητα βραχύχρονης συγκράτησης φωνολογικών πληροφοριών και επίδοση στην ανάγνωση: μια προσπάθεια διερεύνησης της μεταξύ τους σχέσης. Ψυχολογία, 5 (1), National Joint Committee on Learning Disabilities (1998). Operationalizing the NJCLD definition of learning disabilities for ongoing assessment in schools. Asha, 4 (συμπλ. 18). National Joint Committee on Learning Disabilities (1994). Issues in learning disabilities: assessment and diagnosis. Στο Collective perspectives on issues affecting learning disabiltiies (σελ ). Austin, TX: Pro-Ed. Nikolopoulos, D., Goulandris, N. & Snowling, M. (1997). Reading and Spelling Development in the Greek Language The Identification of Learning Difficulties. Ανακοίνωση στο 4ο Διεθνές Συνέδριο της Βρεττανικής Εταιρείας Δυσλεξίας. York, Αγγλία, 1 4 Απριλίου. Nikolopoulos, D. & Goulandris, N. (2). The cognitive determinants of literacy skills in a regular orthography. Στο Perkins M. & Howard, S. (επιμ.) New directions in literacy development and language disorders. Plenum Publishing Corporation: New York. Papadopoulos, G., Karamanis M. & Roussos P. (2). Added value services in the Greek web for schools. EDMEDIA 2, Charlottesville, Η.Π.Α. Παρασκευόπουλος, Ι. Ν., Καλαντζή-Αζίζι, Α. & Γιαννίτσας, Ν. Δ. (1999). ΑθηνάΤεστ Διάγνωσης δυσκολιών μάθησης. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα Πόρποδας, Κ. Δ. (22). Η ανάγνωση. Πάτρα (αυτοέκδοση). Πρωτόπαπας, Α., Σκαλούμπακας, Χ., Νικολόπουλος, Δ., Αρχοντή, Α., Τριανταφυλλάκος, Τ. (22). Λογισμικό ανίχνευσης μαθητών με πιθανές μαθησιακές δυσκολίες: Πρώτα αποτελέσματα από δοκιμαστική εφαρμογή σε μαθητές 1ης Γυμνασίου. 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο με Διεθνή Συμμετοχή «οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην εκπαίδευση». Ρόδος, Σεπτεμβρίου. Άρθρο στα πρακτικά, επιμ. Α. Δημητρακοπούλου, τ. Α, σελ Πρωτόπαπας, Α., Νικολόπουλος, Δ., Σκαλούμπακας, Χ., Καραμάνης, Μ. & Κριμπά, Ά. (21). Σχεδίαση και υλοποίηση ενός συστήματος αυτόματου εντοπισμού μαθητών με πιθανά μαθησιακά προβλήματα. 8ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας, Αλεξανδρούπολη, Μαΐου. Άρθρο στα υπό έκδοση πρακτικά, επιμ. Λ. Μπεζέ (αναδημοσίευση στη Λογοπλοήγηση, τ. 9, σελ , Σεπτέμβριος 22). Protopapas, A., Skaloumbakas, C., Nikolopoulos, D., Karamanis, M. & Kriba, A. (21). A distributed computer-based screening system for learning disabilities with centralised data processing. EDMEDIA 21, Tampere, Φινλανδία. Rousos, A., Marketos, S., Kyprianos, S., Karajianni, S., Koumoula, A., Lazaratou, H., Marketos, N., Zoubou, V., Nicolara, R. & Mahera, O. (1999). The Conners-28 teacher questionnaire in clinical and nonclinical samples of Greek children 6-12 years old. Journal of the European Child and Adolescent Psychiatry, 8, Σκαλούμπακας, Χ., Πρωτόπαπας, Α. & Νικολόπουλος, Δ. (23). Παρουσίαση μιας κλίμακας μαθησιακής αξιολόγησης για την εξέταση των μαθησιακων δυσκολιών και στοιχεία από την χορήγησή της σε μαθητές πρώτης γυμνασίου. Υπό δημοσίευση στα πρακτικά του 9ου συνεδρίου του Πανελληνίου Συλλόγου Λογοπεδικών. Sternberg, R. J., & Spear-Swerling, L. (επιμ.) (2). Perspectives on Learning Disabilities: Biological, Cognitive, Contextual. Boulder, CO: Westview Press. 9ο Συνέδριο Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών Ιανουάριος 23 12

Λογισμικό Ανίχνευσης Μαθητών με Πιθανές Μαθησιακές Δυσκολίες: Πρώτα Αποτελέσματα από Δοκιμαστική Εφαρμογή σε Μαθητές 1 ης Γυμνασίου

Λογισμικό Ανίχνευσης Μαθητών με Πιθανές Μαθησιακές Δυσκολίες: Πρώτα Αποτελέσματα από Δοκιμαστική Εφαρμογή σε Μαθητές 1 ης Γυμνασίου Λογισμικό Ανίχνευσης Μαθητών με Πιθανές Μαθησιακές Δυσκολίες: Πρώτα Αποτελέσματα από Δοκιμαστική Εφαρμογή σε Μαθητές 1 ης Γυμνασίου Αθανάσιος Πρωτόπαπας Κύριος Ερευνητής Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου

Διαβάστε περισσότερα

12 Σταθμισμένα διερευνητικά ανιχνευτικά εργαλεία κριτήρια μαθησιακών δυσκολιών

12 Σταθμισμένα διερευνητικά ανιχνευτικά εργαλεία κριτήρια μαθησιακών δυσκολιών 12 Σταθμισμένα διερευνητικά ανιχνευτικά εργαλεία κριτήρια μαθησιακών δυσκολιών Διαδικασίες διαχείρισης περίπτωσης Στάδιο 1 Εντοπισμός Στάδιο 2 Αξιολόγηση Στάδιο 3 Παρέμβαση Στάδιο 4 Υποστήριξη Παρακολούθηση

Διαβάστε περισσότερα

Λογισµικό αυτοµατοποιηµένου εντοπισµού µαθητών δηµοτικού µε πιθανές ειδικές µαθησιακές δυσκολίες: Ανάπτυξη και εφαρµογή

Λογισµικό αυτοµατοποιηµένου εντοπισµού µαθητών δηµοτικού µε πιθανές ειδικές µαθησιακές δυσκολίες: Ανάπτυξη και εφαρµογή Πρακτικά 5 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Ε.Τ.Π.Ε. «Οι τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών στην εκπαίδευση» Θεσσαλονίκη, 5 8 Οκτωβρίου 2006 Λογισµικό αυτοµατοποιηµένου εντοπισµού µαθητών δηµοτικού

Διαβάστε περισσότερα

Αυτόµατη ανίχνευση µαθησιακών δυσκολιών µε λογισµικό: Έλεγχος αξιοπιστίας µε επαναλαµβανόµενη χορήγηση

Αυτόµατη ανίχνευση µαθησιακών δυσκολιών µε λογισµικό: Έλεγχος αξιοπιστίας µε επαναλαµβανόµενη χορήγηση Στο Μ. Γρηγοριάδου, Α. Ράπτης, Σ. Βοσνιάδου, & Χ. Κυνηγός (επιµ.) (2004) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση (Πρακτικά του 4 ου Πανελληνίου Συνεδρίου µε ιεθνή Συµµετοχή,

Διαβάστε περισσότερα

Η βασική μας εκπαίδευση στο WISC-V GR αποτελείται από 2 μέρη:

Η βασική μας εκπαίδευση στο WISC-V GR αποτελείται από 2 μέρη: Κ Υ Π Ρ Ι Α Κ Ο Ι Ν Σ Τ Ι Τ Ο Υ Τ Ο Ψ Υ Χ Ο Θ Ε Ρ Α Π Ε Ι Α Σ ΒΑΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ WISC-V G R Το WISC-V (Wechsler Intelligence Scale fr

Διαβάστε περισσότερα

Σεμινάριο Επιμόρφωσης

Σεμινάριο Επιμόρφωσης Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ελληνικό Δημόσιο ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ & ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ (Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ)

Διαβάστε περισσότερα

Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος

Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος Φοιτήτρια: Τσαρκοβίστα Βικτώρια (Α.Μ. 12517) Επιβλέπων καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος Tα παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν προβλήματα στις βασικές ψυχολογικές διαδικασίες που περιλαμβάνονται

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση μιας κλίμακας μαθησιακής αξιολόγησης για την εξέταση των μαθησιακων δυσκολιών και στοιχεία από τη χορήγησή της σε μαθητές γυμνασίου

Παρουσίαση μιας κλίμακας μαθησιακής αξιολόγησης για την εξέταση των μαθησιακων δυσκολιών και στοιχεία από τη χορήγησή της σε μαθητές γυμνασίου Παρουσίαση μιας κλίμακας μαθησιακής αξιολόγησης για την εξέταση των μαθησιακων δυσκολιών και στοιχεία από τη χορήγησή της σε μαθητές γυμνασίου Χρήστος Σκαλούμπακας Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο Ραφήνας Παιδοψυχιατρικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΙΧΝΕΥΤΙΚΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΙΔΟΣΗΣ (ΑΔΜΕ) ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ. Σ. Παπαϊωάννου, Α. Μουζάκη Γ. Σιδερίδης & Π. Σίμος

ΑΝΙΧΝΕΥΤΙΚΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΙΔΟΣΗΣ (ΑΔΜΕ) ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ. Σ. Παπαϊωάννου, Α. Μουζάκη Γ. Σιδερίδης & Π. Σίμος ΑΝΙΧΝΕΥΤΙΚΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΙΔΟΣΗΣ (ΑΔΜΕ) ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Σ. Παπαϊωάννου, Α. Μουζάκη Γ. Σιδερίδης & Π. Σίμος ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης δραστηριότητας Βασικό στοιχείο

Διαβάστε περισσότερα

Προσέγγιση των Μαθησιακών Δυσκολιών και Εφαρμογή του Τεστ Αθηνά

Προσέγγιση των Μαθησιακών Δυσκολιών και Εφαρμογή του Τεστ Αθηνά Παρουσίαση Πτυχιακής Εργασίας με θέμα: Προσέγγιση των Μαθησιακών Δυσκολιών και Εφαρμογή του Τεστ Αθηνά Ιωάννινα Νοέμβριος2012 Επόπτης καθηγητής: Χριστοδουλίδης Παύλος Εκπονήτριες: Αρμυριώτη Βασιλική (11071)

Διαβάστε περισσότερα

Η βασική μας εκπαίδευση στο WAIS-IV GR αποτελείται από 2 μέρη:

Η βασική μας εκπαίδευση στο WAIS-IV GR αποτελείται από 2 μέρη: Κ Υ Π Ρ Ι Α Κ Ο Ι Ν Σ Τ Ι Τ Ο Υ Τ Ο Ψ Υ Χ Ο Θ Ε Ρ Α Π Ε Ι Α Σ ΒΑΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΓΙΑ ΕΝΗΛΙΚΕΣ WAIS-IV G R Το WAIS-IV (Wechsler Adult Intelligence Scale Fourth

Διαβάστε περισσότερα

Η βασική μας εκπαίδευση στο WPPSI-III GR αποτελείται από 2 μέρη:

Η βασική μας εκπαίδευση στο WPPSI-III GR αποτελείται από 2 μέρη: Κ Υ Π Ρ Ι Α Κ Ο Ι Ν Σ Τ Ι Τ Ο Υ Τ Ο Ψ Υ Χ Ο Θ Ε Ρ Α Π Ε Ι Α Σ ΒΑΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ WPPSI-III G R Η Κλίμακα WPPSI (Wechsler Preschool and Primary Scale

Διαβάστε περισσότερα

Σ ΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

Σ ΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Σ ΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Μ ΑΪΟΥ 2002 2004 Δ ΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ Π ΕΡΙΛΗΨΗ: Η μελέτη αυτή έχει σκοπό να παρουσιάσει και να ερμηνεύσει τα ευρήματα που προέκυψαν από τη στατιστική

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ 2014-2015

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ 2014-2015 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ 2014-2015 ΘΕΜΑ: Αξιολόγηση και Εκπαίδευση των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες. Προσαρμογές αναλυτικών

Διαβάστε περισσότερα

Στόχος της ψυχολογικής έρευνας:

Στόχος της ψυχολογικής έρευνας: Στόχος της ψυχολογικής έρευνας: Συστηματική περιγραφή και κατανόηση των ψυχολογικών φαινομένων. Η ψυχολογική έρευνα χρησιμοποιεί μεθόδους συστηματικής διερεύνησης για τη συλλογή, την ανάλυση και την ερμηνεία

Διαβάστε περισσότερα

1. Σκοπός της έρευνας

1. Σκοπός της έρευνας Στατιστική ανάλυση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων των εξετάσεων πιστοποίησης ελληνομάθειας 1. Σκοπός της έρευνας Ο σκοπός αυτής της έρευνας είναι κυριότατα πρακτικός. Η εξέταση των δεκτικών/αντιληπτικών

Διαβάστε περισσότερα

Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΣΤΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ

Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΣΤΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΣΤΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ Δέσποινα Σιδηροπούλου-Δημακάκου Καθηγήτρια Ψυχολογίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών 1 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Αναφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

Αιτία παραποµπής Ε Ω ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΕΤΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΤΟΥ ΠΑΙ ΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΛΟΓΟ ΤΗΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΗΣ.

Αιτία παραποµπής Ε Ω ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΕΤΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΤΟΥ ΠΑΙ ΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΛΟΓΟ ΤΗΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΗΣ. Στοιχεία εξέτασης Στοιχεία εξεταζοµένου παιδιού Ονοµατεπώνυµο: 1043 1043 (1043) Φύλο: Αγόρι Ηµ/νια γέννησης: 16-07-2011 Μητρική γλώσσα: Ελληνικά Προτίµηση χεριού: εξί Ηµ/νια εξέτασης: 21-11-2016 Χρονολογική

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση της συμπεριφοράς παιδιών προσχολικής ηλικίας

Αξιολόγηση της συμπεριφοράς παιδιών προσχολικής ηλικίας Πολλές μορφές συμπεριφοράς των παιδιών κατά την προσχολική ηλικία αναπτύσσονται με ταχύ ρυθμό, όπως και άλλες όψεις της ανάπτυξης (π.χ. γνωστική, κινητική), με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα μεγάλο εύρος

Διαβάστε περισσότερα

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ Ερωτήσεις 1. Η δυσγραφία μπορεί να χωριστεί στις δύο ακόλουθες κατηγορίες: Α) γενική και μερική Β) γενική και ειδική Γ) αναπτυξιακή και επίκτητη Δ) αναπτυξιακή και μαθησιακή 2. Η αναπτυξιακή

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Πρώτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούλιος 2009)

Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Πρώτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούλιος 2009) Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Πρώτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούλιος 2009) 1. Ταυτότητα της Έρευνας Το πρόβλημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού στην Κύπρο στις ηλικίες των 12 με 15 χρόνων

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (2)

Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (2) Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (2) Αντίληψη της ομιλίας Απεικόνιση της πρότασης «θα σας διηγηθώ την ιστορία των δύο νέων» κυματομορφή Φασματόγραμμα Συνάρθρωση Οι φθόγγοι αλληλεπικαλύπτονται μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Μαθησιακές Δυσκολίες. Τίτλος: Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) Αγγελική Μουζάκη. Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης

Μαθησιακές Δυσκολίες. Τίτλος: Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) Αγγελική Μουζάκη. Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Μαθησιακές Δυσκολίες Τίτλος: Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) Αγγελική Μουζάκη Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Διαταραχή Ελλειμματικής

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

Διαγνωστικά δοκίμια ελληνομάθειας για Γυμνάσια & Λύκεια /Τεχνικές Σχολές

Διαγνωστικά δοκίμια ελληνομάθειας για Γυμνάσια & Λύκεια /Τεχνικές Σχολές Πρόγραμμα Εκμάθησης της Ελληνικής ως δεύτερης /ξένης γλώσσας στη Μέση Εκπαίδευση Διαγνωστικά δοκίμια ελληνομάθειας για Γυμνάσια & Λύκεια /Τεχνικές Σχολές Σεπτέμβριος 2011 {επιμ. παρουσίασης: Μαρία Παπαλεοντίου,

Διαβάστε περισσότερα

Μαθησιακές Δυσκολίες Εκπαιδευτική αξιολόγηση. Πηνελόπη Κονιστή ΠΕ 70 Med Ειδικής Αγωγής pkonisti@gmail.com

Μαθησιακές Δυσκολίες Εκπαιδευτική αξιολόγηση. Πηνελόπη Κονιστή ΠΕ 70 Med Ειδικής Αγωγής pkonisti@gmail.com Μαθησιακές Δυσκολίες Εκπαιδευτική αξιολόγηση Πηνελόπη Κονιστή ΠΕ 70 Med Ειδικής Αγωγής pkonisti@gmail.com Τι είναι Μαθησιακές Δυσκολίες; Καμπύλη Νοημοσύνης Δείκτης Νοημοσύνης ποσοστό % κατηγορία πάνω από

Διαβάστε περισσότερα

Φωτεινή Πολυχρόνη Επίκουρη Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιώτα Δημητροπούλου Λέκτορας Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Φωτεινή Πολυχρόνη Επίκουρη Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιώτα Δημητροπούλου Λέκτορας Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Μαθησιακές Δυσκολίες Φωτεινή Πολυχρόνη Επίκουρη Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιώτα Δημητροπούλου Λέκτορας Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 1 Θεματικές ενότητες του μαθήματος Θεωρητικό πλαίσιο της διαδικασίας εκμάθησης

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης ί>ηγο^η 26 Επιστήμες της Αγωγής 26 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ ΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΣΙΑΚEς ΔΥΣΚΟΛIΕς: ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕ ΧΟΡΗΓΗΣΗ

ΜΑΘΗΣΙΑΚEς ΔΥΣΚΟΛIΕς: ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΤΕΙ ΗΠΕIΡΟΥ ΣΧΟΛH ΕΠΑΓΓΕΛΜAΤΩΝ ΥΓΕIΑς ΚΑΙ ΠΡOΝΟΙΑς ΤΜHΜΑ: ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕIΑς ΜΑΘΗΣΙΑΚEς ΔΥΣΚΟΛIΕς: ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΑΘΗΝΑ ΤΕΣΤ ΕΙΣΗΓΗΤHς: ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛIΔΗς ΠΑYΛΟς ΣΠΟΥΔΑΣΤEς: ΜΑΚΑΡΟYΝΑ ΚΑΛΛΙOΠΗ

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι. ο προσδιορισμός δεξιοτήτων με την υψηλότερη προβλεπτική αξία για την πρόγνωση της μετέπειτα σχολικής επίδοσης

Στόχοι. ο προσδιορισμός δεξιοτήτων με την υψηλότερη προβλεπτική αξία για την πρόγνωση της μετέπειτα σχολικής επίδοσης Η μελέτη Διερεύνηση της σχέσης μεταξύ γλωσσικών & γνωστικών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων γραμματισμού στην προσχολική ηλικία και των αναγνωστικών και ορθογραφικών δεξιοτήτων κατά τη σχολική ηλικία Στόχοι

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ βιβλιο_layout 1 24/12/2015 11:50 πμ Page 7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 13 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 1. Εισαγωγή... 21 2. Τα αλφάβητα και οι λειτουργίες τους... 24 2.1 Το ελληνικό αλφάβητο: χαρακτήρες και χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστικά άτυπης αξιολόγησης

Χαρακτηριστικά άτυπης αξιολόγησης Προσαρμογή Διδακτικών Στόχων σε μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες Νιάκα Ευγενία Ειδική παιδαγωγός, Σχολική Σύμβουλος Τι λάβαμε υπόψη; Το ατομικό ιστορικό των μαθητών Την αξιολόγηση της διεπιστημονικής ομάδας

Διαβάστε περισσότερα

Βογινδρούκας Ι., Πρωτόπαππας Α., Γρηγοριάδου Ε., Παππή Α., Παπάζη Μ., Παπαρίζος Κ., Σελήνη Ε., Σταμπουλάκη Χ., Χελάς Ε.

Βογινδρούκας Ι., Πρωτόπαππας Α., Γρηγοριάδου Ε., Παππή Α., Παπάζη Μ., Παπαρίζος Κ., Σελήνη Ε., Σταμπουλάκη Χ., Χελάς Ε. «ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΟΥ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ) ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΙ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ASPERGER» Βογινδρούκας Ι., Πρωτόπαππας Α.,

Διαβάστε περισσότερα

Δυσλεξία και Ξένη Γλώσσα

Δυσλεξία και Ξένη Γλώσσα Δυσλεξία και Ξένη Γλώσσα Βιβέτα Λυμπεράκη Ξένια Κωνσταντινοπούλου Καθηγήτριες αγγλικών ειδικής αγωγής Ποιοί μαθητές αναμένεται να αντιμετωπίσουν δυσκολία στις ξένες γλώσσες Μαθητές που: παρουσιάζουν δυσκολίες

Διαβάστε περισσότερα

Δημοτικό Σχολείο Λεμεσού Ι (ΚΑ) Έρευνα Δράσης Βελτίωση Ορθογραφίας Μαθητών

Δημοτικό Σχολείο Λεμεσού Ι (ΚΑ) Έρευνα Δράσης Βελτίωση Ορθογραφίας Μαθητών Δημοτικό Σχολείο Λεμεσού Ι (ΚΑ) 2015-2016 Έρευνα Δράσης Βελτίωση Ορθογραφίας Μαθητών Προφίλ σχολείου λειτούργησε το 1967-68, και μετακόμισε σε καινούριο κτήριο το 2014-2015 (ΚΑ) 129 μαθητές 10 εκπαιδευτικοί

Διαβάστε περισσότερα

«Διαγνωστικές κατηγορίες και διαγνωστικά κριτήρια για όλες τις μαθησιακές δυσκολίες, σύμφωνα με το DSM-IV, DSM-IV TR, DSM-V & ICD-10»

«Διαγνωστικές κατηγορίες και διαγνωστικά κριτήρια για όλες τις μαθησιακές δυσκολίες, σύμφωνα με το DSM-IV, DSM-IV TR, DSM-V & ICD-10» «Διαγνωστικές κατηγορίες και διαγνωστικά κριτήρια για όλες τις μαθησιακές δυσκολίες, σύμφωνα με το DSM-IV, DSM-IV TR, DSM-V & ICD-10» Περιεχόμενα Περιεχόμενα...1 Εισαγωγή...1 DSM-IV, DSM-IV TR, DSM-V...2

Διαβάστε περισσότερα

Εγκυρότητα και Αξιοπιστία. Χριστίνα Καραμανίδου, PhD

Εγκυρότητα και Αξιοπιστία. Χριστίνα Καραμανίδου, PhD Εγκυρότητα και Αξιοπιστία Χριστίνα Καραμανίδου, PhD Η έννοια της εγκυρότητας Η εγκυρότητα της έρευνας είναι το βασικό κριτήριο με βάση το οποίο θα ληφθεί η απόφαση για αξιοποίηση ή όχι των ευρημάτων. Η

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Συντάκτης: Δημήτριος Κρέτσης

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Συντάκτης: Δημήτριος Κρέτσης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Συντάκτης: Δημήτριος Κρέτσης 1. Ο κλάδος της περιγραφικής Στατιστικής: α. Ασχολείται με την επεξεργασία των δεδομένων και την ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας στη ΜΕ

Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας στη ΜΕ Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας στη ΜΕ Χ Α Ρ Α Λ Α Μ Π Ο Σ Σ Α Κ Ο Ν Ι Δ Η Σ, Δ Π Θ Μ Α Ρ Ι Α Ν Ν Α Τ Ζ Ε Κ Α Κ Η, Α Π Θ Α. Μ Α Ρ Κ Ο Υ, Δ Π Θ Α Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο 2 0 17-2018 2 ο παραδοτέο 8/12/2016

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ονοματεπώνυμα Σπουδαστριών: Μποτονάκη Ειρήνη (5422), Καραλή Μαρία (5601) Μάθημα: Β06Σ03 Στατιστική

Διαβάστε περισσότερα

Οργανωσιακή Ψυχολογία

Οργανωσιακή Ψυχολογία Οργανωσιακή Ψυχολογία Ιωάννης Νικολάου Επίκουρος Καθηγητής Οργανωσιακής Συμπεριφοράς Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα ιοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας Ψυχολογία των ατομικών διαφορών Ψυχομετρική

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητική ομάδα

Ερευνητική ομάδα Δρ Αλεξάνδρα Πετρίδου Δρ Μαρία Νικολαΐδου Δρ Χρίστος Γιασεμής 2011-2012 Ερευνητική ομάδα 2011-2012 Εποπτεία: Δρ Λεωνίδας Κυριακίδης - Αναπληρωτής Καθηγητής Π. Κύπρου Δρ Γιασεμίνα Καραγιώργη Προϊστάμενη

Διαβάστε περισσότερα

Σπουδαστές Γιαννουλάκης Αντρέας Α.Μ. 11796 Τσουρουνάκης 'Αγγελος Α.Μ. 12133 Μουτουσίδου Πόπη Α.Μ. 12279 Εισηγητής: Ταφιάδης Χρ.

Σπουδαστές Γιαννουλάκης Αντρέας Α.Μ. 11796 Τσουρουνάκης 'Αγγελος Α.Μ. 12133 Μουτουσίδου Πόπη Α.Μ. 12279 Εισηγητής: Ταφιάδης Χρ. ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Σπουδαστές Γιαννουλάκης Αντρέας Α.Μ. 11796 Τσουρουνάκης 'Αγγελος Α.Μ. 12133 Μουτουσίδου Πόπη Α.Μ. 12279 Εισηγητής: Ταφιάδης Χρ. Διονύσης

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα Σχέδια

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Μουσικού Σχολείου (Οκτώβριος 2015)

Αξιολόγηση του Μουσικού Σχολείου (Οκτώβριος 2015) Αξιολόγηση του Μουσικού Σχολείου (Οκτώβριος 2015) 1. Ταυτότητα της έρευνας Το Μουσικό Σχολείο (Μ.Σ.) λειτουργεί στην Κύπρο από το 2006. Η ίδρυσή του έγινε στα πλαίσια της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης, με

Διαβάστε περισσότερα

Δειγματοληψία στην Ερευνα. Ετος

Δειγματοληψία στην Ερευνα. Ετος ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας & Ανάπτυξης Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής και Κοινωνιολογικής Ερευνας Δειγματοληψία στην Έρευνα (Μέθοδοι Δειγματοληψίας - Τρόποι Επιλογής Τυχαίου Δείγματος)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣ: Οι Υπουργοί Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων

ΠΡΟΣ: Οι Υπουργοί Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΤΜΗΜΑ Β, ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ -----

Διαβάστε περισσότερα

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών 4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών Στο προηγούμενο κεφάλαιο (4.1) παρουσιάστηκαν τα βασικά αποτελέσματα της έρευνάς μας σχετικά με την άποψη, στάση και αντίληψη των μαθητών γύρω από θέματα

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα 13 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Περιεχόμενα 13 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Περιεχόμενα 13 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 14 Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΤΡΙΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ περίπου, οι έννοιες της δυσλεξίας και των μαθησιακών δυσκολιών κυριαρχούν στο πεδίο της σχολικής και εκπαιδευτικής ψυχολογίας.

Διαβάστε περισσότερα

Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης (ΚΕΕΑ) Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΠΙ)

Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης (ΚΕΕΑ) Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΠΙ) Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης (ΚΕΕΑ) Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΠΙ) Διεθνής Έρευνα Δεξιοτήτων Ενηλίκων H πιο διεξοδική και εκτενής διεθνής έρευνα μελέτης των δεξιοτήτων και ικανοτήτων ενηλίκων

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Τίτλος Ονοματεπώνυμο συγγραφέα Πανεπιστήμιο Ονοματεπώνυμο δεύτερου (τρίτου κ.ο.κ.) συγγραφέα Πανεπιστήμιο Η κεφαλίδα (μπαίνει πάνω δεξιά σε κάθε σελίδα): περιγράφει το θέμα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 3. ΙΣΤΟΡΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Πρωτόγονη και αρχαία περίοδος. Ελληνική και Ρωμαϊκή περίοδος.. Μεσαίωνας..

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 3. ΙΣΤΟΡΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Πρωτόγονη και αρχαία περίοδος. Ελληνική και Ρωμαϊκή περίοδος.. Μεσαίωνας.. 8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Α 1. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ Φύση και έννοια της αναπηρίας Η συνειδητοποίηση της αναπηρίας.. Η στάση της οικογένειας απέναντι στο παιδί με αναπηρία Στάσεις της

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (3)

Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (3) Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (3) Δυσκολίες στην ανάγνωση Τα θεωρητικά μέρη του δικτύου οπτικής αναγνώρισης λέξεων και οι εκτιμώμενες θέσεις τους στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου του έμπειρου

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα Σχέδια Εκθέσεων

Διαβάστε περισσότερα

Γουλή Ευαγγελία. 1. Εισαγωγή. 2. Παρουσίαση και Σχολιασµός των Εργασιών της Συνεδρίας

Γουλή Ευαγγελία. 1. Εισαγωγή. 2. Παρουσίαση και Σχολιασµός των Εργασιών της Συνεδρίας 1. Εισαγωγή Σχολιασµός των εργασιών της 16 ης παράλληλης συνεδρίας µε θέµα «Σχεδίαση Περιβαλλόντων για ιδασκαλία Προγραµµατισµού» που πραγµατοποιήθηκε στο πλαίσιο του 4 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου «ιδακτική

Διαβάστε περισσότερα

Σχολική Ψυχολογία Ενότητα 4 Χαρακτηριστικά Παιδιών με Μαθησιακές Δυσκολίες

Σχολική Ψυχολογία Ενότητα 4 Χαρακτηριστικά Παιδιών με Μαθησιακές Δυσκολίες ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 4 Χαρακτηριστικά Παιδιών με Μαθησιακές Δυσκολίες Ελευθερία Ν. Γωνίδα Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΤΕΣΤ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ(DAST) Δριδάκη Αργυρώ Α.Μ.: 10909 Κόλλια Δήμητρα Α.Μ.: 11283

ΤΟ ΤΕΣΤ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ(DAST) Δριδάκη Αργυρώ Α.Μ.: 10909 Κόλλια Δήμητρα Α.Μ.: 11283 ΤΟ ΤΕΣΤ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ(DAST) Δριδάκη Αργυρώ Α.Μ.: 10909 Κόλλια Δήμητρα Α.Μ.: 11283 Αναπτυξιακή Δυσλεξία Παγκόσμια Ομοσπονδία Νευρολογίας το 1968 «μια διαταραχή στα παιδιά τα οποία,

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Προγράμματος Στήριξης Δημοτικών Σχολείων με Μεγάλο Αριθμό/Ποσοστό Παιδιών με Αυξημένες Πιθανότητες για Λειτουργικό Αναλφαβητισμό

Αξιολόγηση του Προγράμματος Στήριξης Δημοτικών Σχολείων με Μεγάλο Αριθμό/Ποσοστό Παιδιών με Αυξημένες Πιθανότητες για Λειτουργικό Αναλφαβητισμό Αξιολόγηση του Προγράμματος Στήριξης Δημοτικών Σχολείων με Μεγάλο Αριθμό/Ποσοστό Παιδιών με Αυξημένες Πιθανότητες για Λειτουργικό Αναλφαβητισμό 1. Ταυτότητα της έρευνας (Σεπτέμβριος 2018) Η αξιολόγηση

Διαβάστε περισσότερα

Μαθησιακές Δυσκολίες: Από την Αξιολόγηση, στην Προσαρμογή και στην Παρέμβαση

Μαθησιακές Δυσκολίες: Από την Αξιολόγηση, στην Προσαρμογή και στην Παρέμβαση Μαθησιακές Δυσκολίες: Από την Αξιολόγηση, στην Προσαρμογή και στην Παρέμβαση Μπότσας Γεώργιος Σχολικός Σύμβουλος Διδακτική Αξιολόγηση Η διδακτική αξιολόγηση ορίζεται ως η συστηματική διαδικασία συλλογής

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση της διδακτικής πράξης

Αξιολόγηση της διδακτικής πράξης Αξιολόγηση της διδακτικής πράξης 1 } Ορισµός: Απόδοση αξίας Απόδοση προσήµου σε κάτι που αξιολογείται Σύγκρισης δύο πραγµάτων } Αξιολόγηση Αποτίµηση στόχου (σύγκριση του στόχου µε το αποτέλεσµα) Σηµασία

Διαβάστε περισσότερα

Σπουδάστρια: Ευθυμίου Μαρία Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ζακοπούλου Βικτωρία

Σπουδάστρια: Ευθυμίου Μαρία Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ζακοπούλου Βικτωρία Σπουδάστρια: Ευθυμίου Μαρία Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ζακοπούλου Βικτωρία Λίγα λόγια για την εργασία Οι Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες, σήμερα, αποτελούν μια πολύ συνηθισμένη κατάσταση στο σχολείο. Ωστόσο πολλά

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: «ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ, ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΑΙ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚHΣ ΗΛΙΚΙΑΣ»

Διαβάστε περισσότερα

Πιλοτική Εφαρμογή της Πολιτικής για Επαγγελματική Ανάπτυξη και Μάθηση

Πιλοτική Εφαρμογή της Πολιτικής για Επαγγελματική Ανάπτυξη και Μάθηση Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου Πιλοτική Εφαρμογή της Πολιτικής για Επαγγελματική Ανάπτυξη και Μάθηση 390 παιδιά Το πλαίσιο εφαρμογής 18 τμήματα Μονάδα Ειδικής Εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

Πότε πρέπει να αρχίζει η λογοθεραπεία στα παιδιά - λόγος και μαθησιακές δυσκολίες

Πότε πρέπει να αρχίζει η λογοθεραπεία στα παιδιά - λόγος και μαθησιακές δυσκολίες Η διάγνωση των διαταραχών λόγου πρέπει να γίνεται έγκαιρα, μόλις οι γονείς αντιληφθούν οτι κάτι ισως δεν πάει καλά και πρέπει να παρουσιάσουν το παιδί τους στον ειδικό. Ο ειδικός θα λάβει μέτρα για την

Διαβάστε περισσότερα

1. Μετρήσεις και τεστ... 21

1. Μετρήσεις και τεστ... 21 Περιεχόμενα Πρόλογος........................................................ 13 Πρόλογος στη νεότερη έκδοση.................................... 17 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΤΕΣΤ, ΙΣΤΟΡΙΑ, ΘΕΩΡΙΕΣ, ΑΝΑΛΥΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Α. Τηλεοπτικές συνήθειες-τρόπος χρήσης των Μ.Μ.Ε.

Α. Τηλεοπτικές συνήθειες-τρόπος χρήσης των Μ.Μ.Ε. 38 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Ένας από τους βασικούς στόχους της παρούσας έρευνας ήταν η εύρεση εκείνων των χαρακτηριστικών των εφήβων τα οποία πιθανόν συνδέονται με τις μελλοντικές επαγγελματικές τους επιλογές. Ως

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακό στην Εκπαιδευτική/Σχολική Ψυχολογία

Μεταπτυχιακό στην Εκπαιδευτική/Σχολική Ψυχολογία Μεταπτυχιακό στην Εκπαιδευτική/Σχολική Ψυχολογία Στόχοι του Προγράμματος Ο γενικός στόχος του προγράμματος είναι η ανάπτυξη επιστημονικής γνώσης στη θεωρία και στην εφαρμογή των ψυχολογικών και κοινωνικών

Διαβάστε περισσότερα

1 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΚΥΔΡΑΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟ. Υπεύθυνος ηλεκτρονικής επεξεργασίας ΒΟΣΝΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β1

1 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΚΥΔΡΑΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟ. Υπεύθυνος ηλεκτρονικής επεξεργασίας ΒΟΣΝΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β1 Άρθρο/έρευνα της μαθητικής ομάδας Αγωγής Υγείας του 1 ου Γυμνασίου Σκύδρας, που παρουσιάστηκε στην ημερίδα Αγωγής Υγείας που διοργάνωσε η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σε συνεργασία με το Κέντρο

Διαβάστε περισσότερα

Δυσλεξία και διδασκαλία αγγλικής γλώσσας. Γουλέτη Κατερίνα, Κοκκώνη Ανθή, Περικλεους Κατερίνα ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Δυσλεξία και διδασκαλία αγγλικής γλώσσας. Γουλέτη Κατερίνα, Κοκκώνη Ανθή, Περικλεους Κατερίνα ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΟΜΙΛΙΕΣ 09.30 Προσέλευση 10.00-11.15 Ο υποτιτλισμός ως εργαλείο εκμάθησης ξένων γλωσσών, Γουλέτη Κατερίνα 11.15-11.45 Διάλειμμα 11.45-13.00 Προσεγγίζοντας τα αγγλικά για μαθητές με δυσλεξία,

Διαβάστε περισσότερα

1: Λογισμικό μετατροπής λόγου σε κείμενο (Ελληνική γλώσσα) Δυνατότητα αναγνώρισης προηχογραφημένης ομιλίας και από αρχεία wav

1: Λογισμικό μετατροπής λόγου σε κείμενο (Ελληνική γλώσσα) Δυνατότητα αναγνώρισης προηχογραφημένης ομιλίας και από αρχεία wav 1: Λογισμικό μετατροπής λόγου σε κείμενο (Ελληνική γλώσσα) Προϋπολογισμός: 120 (με φπα) Σετ Ακουστικών (με Μικρόφωνο) Ενσωματωμένο λεξικό με τουλάχιστον 600.000 λέξεις Δωρεάν αναβαθμίσεις 2: Λογισμικό

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΗΓΕΤΙΚΟΥ ΣΤΥΛ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΣΤΙΣ ΕΠΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΗΓΕΤΙΚΟΥ ΣΤΥΛ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΣΤΙΣ ΕΠΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΗΓΕΤΙΚΟΥ ΣΤΥΛ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΣΤΙΣ ΕΠΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Ανδρέας Κυθραιώτης- Πέτρος Πασιαρδής Τμήμα Επιστημών της Αγωγής Πανεπιστήμιο Κύπρου Συνέδριο Παιδαγωγικής

Διαβάστε περισσότερα

Η Ψυχική υγεία του παιδιού και ο ρόλος του ευρύτερου περιβάλλοντος

Η Ψυχική υγεία του παιδιού και ο ρόλος του ευρύτερου περιβάλλοντος Η Ψυχική υγεία του παιδιού και ο ρόλος του ευρύτερου περιβάλλοντος Κάθε παιδί έχει το δικαίωμα να ζει και να μεγαλώνει σ ένα υγιές περιβάλλον, το οποίο θα διασφαλίζει και θα προάγει την σωματική και ψυχική

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ. Άννα Κουκά

ΘΕΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ. Άννα Κουκά ΘΕΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Άννα Κουκά Αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών. Μετρήσεις. Σημαντικές παρατηρήσεις Γενικός ορισμός με πρακτικά κριτήρια Αξιολόγηση είναι η απόδοση μιας ορισμένης

Διαβάστε περισσότερα

«Αρμοδιότητες, προσόντα και επαγγελματική σταδιοδρομία του λογοθεραπευτή. Η ημέρα ενός λογοθεραπευτή»

«Αρμοδιότητες, προσόντα και επαγγελματική σταδιοδρομία του λογοθεραπευτή. Η ημέρα ενός λογοθεραπευτή» «Αρμοδιότητες, προσόντα και επαγγελματική σταδιοδρομία του λογοθεραπευτή. Η ημέρα ενός λογοθεραπευτή» ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Λογοπεδική / Λογοθεραπεία είναι ένα επάγγελμα στη διασταύρωση ανθρωπιστικών και εφαρμοσμένων

Διαβάστε περισσότερα

<5,0 5,0 6,9 7 7,9 8 8,9 9-10

<5,0 5,0 6,9 7 7,9 8 8,9 9-10 ΚΡΙΤΗΡΙΑ Εύρος θέματος Τίτλος και περίληψη Εισαγωγή Βαθμολογία

Διαβάστε περισσότερα

Αυτόµατη ανίχνευση µαθησιακών δυσκολιών µε το λογισµικό εμα ύς: Έλεγχος εγκυρότητας σε ανεξάρτητο δείγµα

Αυτόµατη ανίχνευση µαθησιακών δυσκολιών µε το λογισµικό εμα ύς: Έλεγχος εγκυρότητας σε ανεξάρτητο δείγµα Αυτόµατη ανίχνευση µαθησιακών δυσκολιών 1 Υπέρτιτλος: Αυτόµατη ανίχνευση µαθησιακών δυσκολιών Αυτόµατη ανίχνευση µαθησιακών δυσκολιών µε το λογισµικό εμα ύς: Έλεγχος εγκυρότητας σε ανεξάρτητο δείγµα Αθανάσιος

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Προλογικό Σημείωμα 9

Περιεχόμενα. Προλογικό Σημείωμα 9 Περιεχόμενα Προλογικό Σημείωμα 9 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.1. Εισαγωγή 14 1.2 Τα βασικά δεδομένα των Μαθηματικών και οι γνωστικές απαιτήσεις της κατανόησης, απομνημόνευσης και λειτουργικής χρήσης τους 17 1.2.1. Η

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Πρόλογος 15 Ευχαριστίες 19. Κεφάλαιο 1 Ιστορική Αναδρομή & Ορισμός της Ψυχομετρίας

Περιεχόμενα. Πρόλογος 15 Ευχαριστίες 19. Κεφάλαιο 1 Ιστορική Αναδρομή & Ορισμός της Ψυχομετρίας Περιεχόμενα Πρόλογος 15 Ευχαριστίες 19 Κεφάλαιο 1 Ιστορική Αναδρομή & Ορισμός της Ψυχομετρίας 1.1. Η Εμφάνιση της Ψυχομετρίας 21 1.1.1. Κατά τη Νεολιθική Περίοδο 21 1.1.2. Κατά την Αιγυπτιακή και Σουμερική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. Γεράσιμος Παπαναστασάτος, Ph.D. Αθήνα, Σεπτέμβριος 2016

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. Γεράσιμος Παπαναστασάτος, Ph.D. Αθήνα, Σεπτέμβριος 2016 ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Γεράσιμος Παπαναστασάτος, Ph.D. Αθήνα, Σεπτέμβριος 2016 ΚΕΘΕΑ Τομέας Έρευνας Η ποιοτική έρευνα επιχειρεί να περιγράψει, αναλύσει, κατανοήσει, ερμηνεύσει κοινωνικά φαινόμενα,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Γεράσιμος Παπαναστασάτος, Ph.D. Αθήνα, Σεπτέμβριος 2016 ΚΕΘΕΑ Τομέας Έρευνας Η ποιοτική έρευνα επιχειρεί να περιγράψει, αναλύσει, κατανοήσει, ερμηνεύσει κοινωνικά φαινόμενα,

Διαβάστε περισσότερα

Οι Διαστάσεις του Λειτουργικού Αναλφαβητισμού στην Κύπρο [Σχολική χρονιά ]

Οι Διαστάσεις του Λειτουργικού Αναλφαβητισμού στην Κύπρο [Σχολική χρονιά ] Οι Διαστάσεις του Λειτουργικού Αναλφαβητισμού στην Κύπρο [Σχολική χρονιά 2010-2011] 1. Ταυτότητα της Έρευνας Η έρευνα «Οι Διαστάσεις του Λειτουργικού Αναλφαβητισμού στην Κύπρο» διεξήχθη από το ΚΕΕΑ για

Διαβάστε περισσότερα

Νοημοσύνη. Μπορεί να μετρηθεί; Βασίλειος Κωτούλας 2 η Περιφέρεια ΔΕ Καρδίτσας

Νοημοσύνη. Μπορεί να μετρηθεί; Βασίλειος Κωτούλας 2 η Περιφέρεια ΔΕ Καρδίτσας Νοημοσύνη Μπορεί να μετρηθεί; Βασίλειος Κωτούλας 2 η Περιφέρεια ΔΕ Καρδίτσας S Αμφισβήτηση S Αξιολόγηση της νοημοσύνης (Νασιάκου, (1980): Νοημοσύνη είναι ό,τι μετρούν τα τεστ νοημοσύνης) S Τρόπος αξιολόγησης

Διαβάστε περισσότερα

Το υπουργείο μας. Ατυχήματα - πρώτες βοήθειες στο σχολείο

Το υπουργείο μας. Ατυχήματα - πρώτες βοήθειες στο σχολείο Αθήνα 29 Το υπουργείο μας Ατυχήματα - πρώτες βοήθειες στο σχολείο Χρήστος Τριπόδης Αναστάσιος Χριστάκης Παναγιώτα Γ. Ψυχογιού Νικόλαος Τριπόδης Αθήνα 29 Ατυχήματα - πρώτες βοήθειες στο σχολείο Συγγραφείς:

Διαβάστε περισσότερα

Η οικολογία μάθησης για τους υπολογιστές ΙII: Η δική σας οικολογία μάθησης

Η οικολογία μάθησης για τους υπολογιστές ΙII: Η δική σας οικολογία μάθησης Η οικολογία μάθησης για τους υπολογιστές ΙII: Η δική σας οικολογία μάθησης Παλαιγεωργίου Γιώργος Τμήμα Μηχανικών Η/Υ, Τηλεπικοινωνιών και Δικτύων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Ιανουάριος 2011 Ψυχομετρία Η κατασκευή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΤΠΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ. Informal Assessment. Φριστίνα Κοτρώνη. Eιδική Παιδαγωγός ΜΕd, Τποψήφια Διδάκτωρ Σομέας Χυχολογίας ΕΚΠΑ

ΑΣΤΠΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ. Informal Assessment. Φριστίνα Κοτρώνη. Eιδική Παιδαγωγός ΜΕd, Τποψήφια Διδάκτωρ Σομέας Χυχολογίας ΕΚΠΑ ΑΣΤΠΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ Informal Assessment Φριστίνα Κοτρώνη Eιδική Παιδαγωγός ΜΕd, Τποψήφια Διδάκτωρ Σομέας Χυχολογίας ΕΚΠΑ Αξιολόγηση επιπέδου κατοχής και χρήσης προαπαιτούμενων γνώσεων Αξιολόγηση μέσω του Αναλυτικού

Διαβάστε περισσότερα

Φωνολογική Ανάπτυξη και Διαταραχές

Φωνολογική Ανάπτυξη και Διαταραχές 1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Φωνολογική Ανάπτυξη και Διαταραχές Ενότητα 1: Εισαγωγικές Επισημάνσεις Ζακοπούλου Βικτωρία 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

Συνάφεια μεταξύ ποιοτικών μεταβλητών. Εκδ. #3,

Συνάφεια μεταξύ ποιοτικών μεταβλητών. Εκδ. #3, Συνάφεια μεταξύ ποιοτικών μεταβλητών Εκδ. #3, 19.03.2016 Ο έλεγχος ανεξαρτησίας χ 2 Ο έλεγχος ανεξαρτησίας χ 2 εφαρμόζεται για να εξετάσουμε τη συνάφεια μεταξύ δύο ποιοτικών μεταβλητών με την έννοια της

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ TIMSS

ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ TIMSS ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ TIMSS 2015 ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ TIMSS Τι είναι η Έρευνα TIMSS; Η Έρευνα Trends in International Mathematics and Science Study (TIMSS) του Διεθνούς Οργανισμού για την Αξιολόγηση

Διαβάστε περισσότερα

Σχολική Ψυχολογία Ενότητα 5 Θέματα Αξιολόγησης των Μαθησιακών Δυσκολιών

Σχολική Ψυχολογία Ενότητα 5 Θέματα Αξιολόγησης των Μαθησιακών Δυσκολιών ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 5 Θέματα Αξιολόγησης των Μαθησιακών Δυσκολιών Ελευθερία Ν. Γωνίδα Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Αίτια - Διάγνωση Μαθησιακές Δυσκολίες

Αίτια - Διάγνωση Μαθησιακές Δυσκολίες Βασίλειος Κωτούλας Σχολικός Σύμβουλος 2ης Εκπ. Περ. ΠΕ Καρδίτσας vaskotoulas@sch.gr http://dipe.kar.sch.gr/grss Αίτια - Διάγνωση Μαθησιακές Δυσκολίες Δομή Εισήγησης Ορισμός - Χαρακτηριστικά Βασικές παραδοχές

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Προγράμματος Στήριξης Δημοτικών Σχολείων με μεγάλο αριθμό/ποσοστό παιδιών με αυξημένες πιθανότητες για λειτουργικό αναλφαβητισμό

Αξιολόγηση του Προγράμματος Στήριξης Δημοτικών Σχολείων με μεγάλο αριθμό/ποσοστό παιδιών με αυξημένες πιθανότητες για λειτουργικό αναλφαβητισμό Αξιολόγηση του Προγράμματος Στήριξης Δημοτικών Σχολείων με μεγάλο αριθμό/ποσοστό παιδιών με αυξημένες πιθανότητες για λειτουργικό αναλφαβητισμό 1. Ταυτότητα της έρευνας Κατά τη σχολική χρονιά 2016-2017,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΥΣΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ. Ονοματεπώνυμα: Ηλιάνα Στάμογλου, 4635

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΥΣΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ. Ονοματεπώνυμα: Ηλιάνα Στάμογλου, 4635 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΥΣΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Ονοματεπώνυμα: Ηλιάνα Στάμογλου, 4635 Γεωργία Φυντάνη, 4838 Μάθημα: Μαθησιακές Δυσκολίες Διδάσκων:

Διαβάστε περισσότερα

Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων

Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων Νίκος Ναγόπουλος Για τη διεξαγωγή της κοινωνικής έρευνας χρησιμοποιούνται ποσοτικές ή/και ποιοτικές μέθοδοι που έχουν τις δικές τους τεχνικές και

Διαβάστε περισσότερα

Πώς μαθαίνουν οι μαθητές;

Πώς μαθαίνουν οι μαθητές; Τεχνικές για την καλλιέργεια δεξιοτήτων ανάγνωσης και γραφής Ευγενία Νιάκα Σχολική Σύμβουλος Πώς μαθαίνουν οι μαθητές; Οι μαθητές δεν απορροφούν «σαν σφουγγάρια», ούτε αποδέχονται άκριτα κάθε νέα πληροφορία.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ

ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Γρεβενά, 04-07-2013 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Αρ. Πρωτ.: 276 ------------ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ Δ/ΝΣΗ Α/ΘΜΙΑΣ ΚΑΙ Β/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΕ.Δ.Δ.Υ. Ταχ.Δ/νση: Γ. Μπούσιου

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων

Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Σύνοψη κεφαλαίου Σύνδεση θεωρίας και ανάλυσης Επεξεργασία ποιοτικών δεδομένων Δεοντολογία και ανάλυση ποιοτικών δεδομένων Αξιολογώντας την ποιότητα των ποιοτικών ερευνών Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΠΡΟΙΌΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ

ΜΑΘΗΜΑ: ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΠΡΟΙΌΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΠΡΟΙΌΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΟΥ Έρευνα μάρκετινγκ Τιμολόγηση Ανάπτυξη νέων προϊόντων ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Τμηματοποίηση της αγοράς Κανάλια

Διαβάστε περισσότερα