Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω. Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών

Transcript

1 Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Περίοδος Γ Τεύχος 69 Μάιος 2013 Ντροπή!!! Στη Δημοτική Αρχή Πατρέων, να γκρεμίσει τον μπερντέ του Καραγκιόζη ως αυθαίρετο, ανήμερα του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου Σκιών! Ο Πρόεδρος και το Δ.Σ. του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών, σας εύχονται: Καλή Εργατική Πρωτομαγιά και καλό Πάσχα

2 Ντροπή!!! Στη Δημοτική Αρχή Πατρέων, να γκρεμίσει τον μπερντέ του Καραγκιόζη ως αυθαίρετο, ανήμερα του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου Σκιών! Την Παγκόσμια Μέρα Θεάτρου Σκιών διάλεξε ο Δήμος Πατρέων, για να δείξει την αγάπη του για τον Ελληνικό Καραγκιόζη, γκρεμίζοντας τον μπερντέ του Καραγκιόζη από την πλατεία που φέρει το όνομα του αναμορφωτή του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών, «Δημήτρης Μίμαρος». Δεν μένει τίποτε άλλο από την αλλαγή ακόμα και της ονομασίας της πλατείας Αυτή είναι σήμερα η Διοίκηση της καραγκιοζομάνας Πάτρας. Λύπη, θλίψη και οργή προκαλεί η καταστροφή ενός λαϊκού αριστουργήματος του Τάκη Παλαιοθόδωρου, το οποίο κοσμούσε τη σκηνή, κάτω από το πανί, στην ποδιά, αναπαριστώντας τη μάχη στη γέφυρα της Αλαμάνας με τον Αθανάσιο Διάκο εναντίον των Τούρκων. Βλέπουμε δυστυχώς τη στιγμή, κατά την οποία οι εργάτες έχουν ήδη ξηλώσει το κάτω κομμάτι του έργου, μεταφέροντάς το προς άγνωστη κατεύθυνση. Σε καμία περίπτωση, δεν εννοούμε να μείνει ένας χώρος βρώμικος και εγκαταλελειμμένος. Όμως, είναι γνωστή η περιπέτεια της υγείας του Πατρινού Καραγκιοζοπαίχτη Κώστα Μακρή που το δημιούργησε. Αντί ο Δήμος να εκμεταλλευτεί μια τόσο καλά μελετημένη σκηνή, να τη συντηρήσει και να τη λειτουργήσει, θεώρησε καλό να την γκρεμίσει. Η στάση της συγκεκριμένης Αρχής έχει κριθεί από την αρχή που ανέλαβε τη διοίκηση του Δήμου, Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τζωρτζ 6 Αθήνα Τεύχος 69 - Μάιος 2013 Εξώφυλλο: Πάνος Καπετανίδης, Διόρθωση κειμένων: Θωμάς Αθ.. Αγραφιώτης ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: Λογότυπο: Αλέξανδρος Αλιμπέρτης 2

3 αφού αρχικά δεν επαναλειτούργησε το θεσμοθετημένο Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών και το Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών που είχαν θεσμοθετήσει προηγούμενοι Δήμαρχοι και που είχαν ατονήσει από τον προκάτοχο του σημερινού Δημάρχου. Η στάση της συγκεκριμένης Δημοτικής Αρχής φάνηκε ακόμα από την υποβαθμισμένη εκπροσώπησή της στην κηδεία του αείμνηστου μεγάλου Πατρινού Καραγκιοζοπαίχτη Γιάνναρου. Κάποιοι ψέλλισαν εκ των υστέρων υποσχέσεις για «ίδρυση Μουσείου Γιάνναρου», ύστερα από τις πολλές διαμαρτυρίες πολιτών για τη θλιβερή εικόνα της απουσίας του Δημάρχου από την κηδεία. Στο κείμενο που δημοσίευσαν τα φιλικά προσκείμενα στον Δήμαρχο μέσα, εγκωμιάζουν την «ηρωική πράξη», ενώ το διανθίζουν με σχετικές φωτογραφίες, κάτι που ο κόσμος του Καραγκιόζη είχε να το δει από το γκρέμισμα του Θεάτρου «Ποσειδώνιο» του Βάγγου στο Μοσχάτο στα χρόνια της χούντας των συνταγματαρχών με εντολή Παττακού. Παραθέτουμε το σχετικό κείμενο: Πάτρα: Νέα όψη για την πλατεία Δημήτρης Μίμαρος Κατεδαφίστηκε το εγκαταλελειμμένο αυθαίρετο «Κοινωνία: Άμεσα θα γίνουν παρεμβάσεις από το Δήμο. Τα συνεργεία της Διεύθυνσης Συντήρησης και Αυτεπιστασίας του Δήμου Πατρέων προχώρησαν σήμερα το πρωί σε κατεδάφιση εγκαταλειμμένου αυθαιρέτου, που είχε μετατραπεί σε εστία μόλυνσης. Πρόκειται για αυθαίρετο κτίσμα στην πλατεία Δημήτρης Μίμαρος, το οποίο πριν αρκετά χρόνια, χρησιμοποιείτο για παραστάσεις Καραγκιόζη. Το κτίσμα όμως εγκαταλείφθηκε και το αίτημα των περιοίκων ήταν να κατεδαφιστεί, αφού άγνωστοι το είχαν διαρρήξει, με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι σήμερα του Δήμου να βρουν μέσα σε αυτό κάθε είδους ακαθαρσίες και σκουπίδια. Σύμφωνα με τον Αντιδήμαρχο Περιβάλλοντος και Πρασίνου κ. Γιώργο Σιγαλό, σήμερα εκδόθηκε το πρωτόκολλο κατεδάφισης, οπότε άμεσα τα συνεργεία της Διεύθυνσης Συντήρησης και Αυτεπιστασίας προχώρησαν στην κατεδάφισή του. Σύμφωνα με τον ίδιο, θα αντικατασταθούν όσα παγκάκια αλλά και στήλες φωτισμού έχουν καταστραφεί, θα γίνει καθαρισμός και θα αποδοθεί στους πολίτες για χρήση». 3

4 μέρες 2Χ5 μέρες Την πραγματοποίηση του 2ου Φεστιβάλ Νέας Ιωνίας και του 17ου Φεστιβάλ Καραγκιόζη Λόφου Στρέφη, αποφάσισε το Διοικητικό Συμβούλιο του Σωματείου μας, στην πρόσφατη συνεδρίασή του στις Το 2ο Φεστιβάλ Ν. Ιωνίας θα πραγματοποιηθεί από Δευτέρα 17 Ιουνίου μέχρι την Θα είναι αφιερωμένο στην οικογένεια Καράμπαλη (Κώστα, Σπύρο και Θέμη). Το 17ο Αθηναϊκό Φεστιβάλ στο λόφο του Στρέφη θα πραγματοποιηθεί φέτος από Τρίτη 25 Ιουνίου μέχρι το Σάββατο 29 Ιουνίου 2013 και θα είναι αφιερωμένο στο μεγάλο Πατρινό καραγκιοζοπαίχτη Ντίνο Θεοδωρόπουλο. Όσοι καραγκιοζοπαίχτες ενδιαφέρονται να λάβουν μέρος στα φετινά Φεστιβάλ, καλούνται να το δηλώσουν στον Πρόεδρο κ. Πάνο Καπετανίδη ή στον Καλλιτεχνικό Διευθυντή της Εθνικής Σκηνής Θεάτρου Σκιών κ. Τάσο Γεωργίου. Η τελική επιλογή θα γίνει τη Δευτέρα 3 Ιούνη στα γραφεία του Σωματείου, με κριτήριο κυρίως τη χρονική απόσταση από προηγούμενη παρουσίαση του ενδιαφερόμενου στο φεστιβάλ. Μπορούν να λάβουν μέρος επαγγελματίες και ερασιτέχνες καραγκιοζοπαίχτες ερασιτέχνες με μικρότερη ηλικία 14 ετών και άνω). Ο καταμερισμός του χρόνου θα είναι: 20 λεπτά ο ερασιτέχνης και 40 λεπτά ο επαγγελματίας. Η συμμετοχή όλων είναι ΑΦΙΛΟΚΕΡΔΗΣ.. (Οι Οι περσινές αφίσες των δύο Φεστιβάλ 4

5 Ο «ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ» ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΗΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη Θ) «ΤΟ ΠΙΚΡΟ ΨΩΜΙ» (1951) του Γρηγόρη Γρηγορίου Το «Πικρό Ψωμί» θεωρείται ότι είναι το πιο σημαντικό έργο της σκηνοθετικής καριέρας του Γρηγόρη Γρηγορίου ( ). Ο Γιάννης Σολδάτος πλέκει το εγκώμιο της ταινίας: «Η δεκαετία του 50 ξεκινάει για τον ελληνικό κινηματογράφο με την ελπιδοφόρα νεορεαλιστική προσπάθεια του Γρηγορίου στο Πικρό Ψωμί (1951). Για λόγους, που θα δούμε στη συνέχεια, το Πικρό Ψωμί καθιερώνεται στην κινηματογραφική μας φιλολογία σαν ένας σταθμός, που πέρα από τις επιδράσεις του στον ελληνικό κινηματογράφο, περιβλήθηκε με μια μυθολογία που θα σταθεί και το μέτρο σύγκρισης στην κατοπινή πορεία του σκηνοθέτη. Ο Γρηγορίου θα ονομαστεί πατέρας του Ελληνικού Νεορεαλισμού. ( ) Η φτωχή οικογένεια ενός χτίστη αγωνίζεται να επιβιώσει με το μεροκάματο του πατέρα. Ο μεγαλύτερος γιος, ο Αντώνης, είναι ανάπηρος και από τα δύο χέρια. Τα έχασε σε ένα δυστύχημα από γερμανική χειροβομβίδα. Ο δεύτερος, ο Γιάγκος, παράτησε το σχολείο και ψάχνει μάταια για δουλειά. Και τέλος, ο μικρότερος, ο Φωτάκης, πηγαίνει στο δημοτικό με άριστες επιδόσεις. Αυτός είναι και η ελπίδα της μάνας του για μια καλύτερη ζωή. Τότε, το όνειρο για το μέλλον του καθενός, πέρναγε μέσα από πέντε κολλυβογράμματα και μια πιθανή θέση στο δημόσιο. Όμως, η μοίρα έχει διαγράψει άλλη πορεία για το μέλλον τους. Ο πατέρας θα πέσει από το γιαπί και θα σκοτωθεί. Το βάρος για τη συντήρηση της οικογένειας πέφτει τώρα στον Γιάγκο. Ο Αντώνης, απογοητευμένος από τη ζωή, αυτοκτονεί, για να μην στέκεται 5

6 βάρος στους άλλους. Ο Φωτάκης θα αναγκαστεί να παρατήσει το σχολείο και θα βγει στο πεζοδρόμιο για μεροκάματο. Μέχρι εδώ, η ιστορία μοιάζει με ένα μελόδραμα και τίποτε παραπάνω. Σύμφωνα με τους κώδικες του είδους, υπολείπεται ένα αίσιο τέλος. Και εδώ είναι η διαφοροποίηση του Γρηγορίου από τη μεγάλη μελοδραματική περιπέτεια που έχει ξεκινήσει ο κινηματογράφος μας. Γιατί ο φτωχός να μην παραμείνει φτωχός, όπως συμβαίνει κατά συντριπτική πλειοψηφία μέσα στην κοινωνία, χωρίς τα καλά πλούσια βασιλόπουλα και τα αναπάντεχα λαχεία; Κάπως έτσι έθεσε τα ερωτήματά του ο Ιταλικός Νεορεαλισμός και κάπου εδώ είναι που τον συναντάει ο Γρηγορίου, έστω και αν δεν τον γνώριζε. Ακόμη, η αγωνία του να στήσει μια ταινία πέρα από τις εμπορικές νόρμες με οδηγό το καλλιτεχνικό του αισθητήριο και μια ατμόσφαιρα που δεν εκμεταλλεύεται, αλλά αναπαράγει και καταδεικνύει χώρους και τρόπους ζωής, είναι τα στοιχεία που στρέφουν και σήμερα την προσοχή μας πάνω σε αυτήν την ταινία» (Γ. Σολδάτου, Ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, τόμ. Α, εκδ. Αιγόκερως, Αθήνα 1988, σ. 137, 140). Η αξία αυτής της ταινίας για τη μελέτη μας, περί του Καραγκιόζη, έγκειται στην εμφάνιση του 27χρονου τότε Ευγένιου Σπαθάρη, ο οποίος έχει λάβει μέρος σε πολλές ακόμα ταινίες, όπως π.χ. στο «Τεριρέμ», στη «Λυσιστράτη» του Γιώργου Ζερβουλάκου, σε ντοκιμαντέρ, σε κινούμενα σχέδια ή κινηματογραφημένες παραστάσεις κ.ά. (Βλ. Ελ. Παπασωτηρίου, Σύγχρονοι Έλληνες Εικαστικοί: Ευγένιος Σπαθάρης, ο λαϊκός ζωγράφος-καραγκιοζοπαίχτης, τόμ. 17ος, εκδ. ΤΑ ΝΕΑ, Αθήνα 2009, σ. 68). Από τις ταινίες αυτές, το «Πικρό Ψωμί» είναι η πιο σπουδαία σχετική περίπτωση, από ιστορικής αλλά και από αισθητικής πλευράς, αφενός ως η παλιότερη κινηματογραφημένη εμφάνιση αυτού του καλλιτέχνη και αφετέρου ως η παράσταση που εγκαινιάζει το άνοιγμα του Σπαθάρη τόσο στις άλλες τέχνες όσο και στον παιδόκοσμο. Οι υπόλοιπες εμφανίσεις του Σπαθάρη σε ταινίες είναι μεν σημαντικές, αλλά είτε τον αξιοποιούν απλώς από τη θέση του συμβούλου 6

7 («Τεριρέμ»), είτε αφορούν τα κινηματογραφημένα έργα του ή ντοκιμαντέρ, είτε τέλος παρεμβαίνουν στα δρώμενα μέσα από την αισθητική του μπερντέ («Λυσιστράτη»), κάτι που επιχείρησε με μια εικαστική παρέμβαση και ο Θόδωρος Αγγελόπουλος («Μεγαλέξανδρος»): α) β) Η κινηματογράφηση της παράστασης του Καραγκιόζη στο «Πικρό Ψωμί» έχει την ανεκτίμητη αξία της αποτύπωσης ενός είδους τέχνης στα πρότυπα του ντοκιμαντέρ, και μάλιστα για πρώτη φορά στον ελληνικό κινηματογράφο, κάτι που όμως τελικά ενσωματώνεται (στην προκειμένη περίπτωση) μέσα στα πλαίσια της μυθοπλασίας. Ειδικότερα, σχετικά με την παρουσία της τέχνης του Καραγκιόζη στο «Πικρό Ψωμί», αφηγείται ο Γρηγορίου τα εξής: «Σε μια σκηνή, η Ζαφειρίου αποφασίζει να πουλήσει τις βέρες της σε κάποιο σαράφικο της οδού Περικλέους απέναντι από το Χρηματιστήριο. Η σκηνή γυρίστηκε εκ του φυσικού. Η μηχανή κρύφτηκε σε ένα αυτοκίνητο και η Ζαφειρίου πλησίασε τον υπαίθριο σαράφη και του πούλησε στ αλήθεια τις βέρες. Μόνο όταν τέλειωσε η λήψη, ο σαράφης κατάλαβε πως έπαιζε, χωρίς να το θέλει, σε ταινία. Ευτυχώς, που ασκούσε τότε ακόμα μια γοητεία ο κινηματογράφος και ο σαράφης δεν μας έβρισε. Κάτι μουρμούρισε μόνο πως του φάγαμε την ώρα. Το ίδιο έγινε και με τον Γιάγκο. Τον έβαλα να πουλήσει σκόρδα έξω από τη λαχαναγορά. Και τη σκηνή του Καραγκιόζη τη γύρισα με τον ίδιο τρόπο. Έβαλα τον Ευγένιο Σπαθάρη να παίξει ένα βράδυ και φώναξα όλα τα πιτσιρίκια της γειτονιάς να παρακολουθήσουν. Η σκηνή γυρίστηκε με δυο μηχανές. Η μία έπαιρνε το πανί του Καραγκιόζη με τις φιγούρες και η άλλη κρυμμένη πίσω απ το πανί έπαιρνε τις αντιδράσεις των παιδιών. Είχα την εντύπωση πως πρωτοτυπούσα. Όλα αυτά όμως γινόντουσαν από πολλά χρόνια πριν στο εξωτερικό. Εμείς, ωστόσο, εξακολουθούσαμε να ανακαλύπτουμε τον κινηματογράφο» (Γρ. Γρηγορίου, Μνήμες σε Άσπρο και σε Μαύρο: Τα ηρωικά χρόνια, τόμ. Α, εκδ. Αιγόκερως, Αθήνα 1988, σ ). Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, ο Φωτάκης και τα υπόλοιπα παιδιά της γειτονιάς ετοιμάζονται να οργανώσουν, σε μια μικρή πλατειούλα της γειτονιάς τους, μια παράσταση Καραγκιόζη. Προηγουμένως, μάλιστα, ο σκηνοθέτης είχε δείξει τον Φωτάκη και ένα φίλο του να φτιάχνουν τα κοπίδια τους στις γραμμές του τραμ (μια οικεία τακτική και εικόνα του παιδόκοσμου εκείνης της εποχής), για να σκαλίσουν τις φιγούρες τους. Η οργάνωση της εκδήλωσης είχε μεγάλη επιτυχία ως προς την προσέλευση και τη συμμετοχή του κόσμου. Ο Φωτάκης δηλώνει στους γονείς του με χαρά ότι χρειάζονται πολλές καρέκλες για τον κόσμο και ανακοινώνει με περηφάνια το ποσό που συγκέντρωσαν από την πώληση των εισιτηρίων: «Έχουμε κόσμο. Είδες τι κάνει η ρεκλάμα; Τέσσερις χιλιάδες μαζέψαμε». 7

8 Στα αριστερά, η σκαλιστή καλύβα και στα δεξιά, το σκαλιστό σαράι. Οι φιγούρες είναι επίσης σκαλιστές. Η παράσταση ξεκινά με το χορό του Καραγκιόζη και των παιδιών του. Το Κολλητήρι αναγγέλλει τον τίτλο του έργου, τον οποίο όμως δυστυχώς δεν ακούμε. Ακολουθεί η σκηνή ενός κλασικού προλόγου και συγκεκριμένα η σκηνή του καυγά ανάμεσα στον Μπαρμπαγιώργο και στον Βεληγκέκα. Στην ίδια σκηνή του καυγά, επίσης, συμμετέχουν ένας από τους στρατιώτες του σαραγιού και ο Καραγκιόζης, ο οποίος μάλιστα απαντάει και με έναν αστείο τρόπο, όταν ο Βεληγκέκας τον αποκαλεί «χαμένο», χρησιμοποιώντας και τοπικά αθηναϊκά τοπωνύμια: «Ψημένο! Καβουρδισμένο! Θα φας μια μπουνιά εδώ στο Ψυχικό, θα κάνεις στάση Αμπελόκηποι, κακομοίρη μου! Θα αρπαχτούμε, Μπαρμπαγιώργο!». Μετά από τον καυγά, ο Χατζηαβάτης συναντά τον Ταχήρ, ο οποίος ζητάει ένα γραμματικό για λογαριασμό του Πασά, κάτι που αποκαλύπτει και τον τίτλο του έργου: «Ο Καραγκιόζης Γραμματικός». Ο Χατζηαβάτης βρίσκει τελικά τον Καραγκιόζη, ο οποίος κοιμάται στο τσουβάλι, βγαίνει («Να, μπαμπάκο, η τύρπα, από εδώ είναι η τύρπα») και αποκαλεί τον Χατζηαβάτη «αφιλότιμο», «Χατζηχαβιάρι» και «Χατζηταραμά». Ο Χατζηαβάτης ενημερώνει τον Καραγκιόζη για τη δουλειά που προσφέρει ο Πασάς («Βρε παιδί μου, σε θέλω για δουλειά») και ο Καραγκιόζης χτυπάει τον Χατζηαβάτη, επειδή τον ξύπνησε από ένα ωραίο όνειρο: «Βρε, τι δουλειά, βρε γρουσούζη; Ξέρεις τι χαλάστρα μου κανες; Απάνω, λέει, που είχε πιάσει μια καρβελόβροχη και είχε ανοίξει ο ουρανός και έβρεχε μια καρβελόβροχη με φουσκωτά έτσι ψωμιά, φουσκωτά, και εκεί που είχα ανοίξει την αγκαλιά μου να πιάσω ένα ξεροψημένο διπλοκάρβελο, έρχεσαι και με ξυπνάς, τζαναμπέτη;». Αμέσως μετά, ακολουθεί ο εξής διάλογος Καραγκιόζη και Ταχήρ: «-Προσκυνώ, πολυχρονεμένε μου, εφέντη Ταχίνι, ο καημένος, είμαι στας διαταγάς σας, Αγά μου! -Πολύ καλά! Να σε ακούσω τι γλώσσα ξέρεις! -Κομάν σαβά, μπιεν, τρε μπιεν. -Ωραία! Μου τα είπες και καλά, Καραγκιόζη! -Ναι, τα είπαμε καλά! -Ωραία! -Λοιπόν; Τι θέλεις άλλο από μένανε; -Θέλω αύριο το πρωί να ανοίξεις το γραφείο. Πάρε δέκα λίρες και σε περιμένω το πρωί να ανοίξεις το γραφείο καλό. -Ναι! Περίμενε και ελπίδες να μην έχεις». Ο Ταχήρ ενημερώνει τον Πασά: «Επομένως, Πασά μου, γλιτώνω από τα καθήκοντα του 8

9 γραμματέως», ο Πασάς απαντάει και η σκηνή λήγει με τα λόγια: «Τέλος πάντων! Ας είναι! Ορίστε λοιπόν». Πρόκειται για το παλιότερο κινηματογραφικό κειμήλιο παράστασης του Καραγκιόζη, όχι μόνο για τον Σπαθάρη αλλά και γενικότερα, καθώς το «Πικρό Ψωμί» είναι η πρώτη ελληνική ταινία που αποθανάτισε τέτοιου είδους σκηνές. Η ιδέα επίσης του Γρηγορίου να κινηματογραφήσει και τις αντιδράσεις των μικρών θεατών, αναμφιβόλως, ήταν ένα εξαιρετικό εύρημα, μέσα από το οποίο αναδεικνυόταν η αμεσότητα του θεάματος. Για παράδειγμα, στις τελευταίες σκηνές, ακούγεται η φωνή ενός παιδιού να σχολιάζει για τα λεφτά που πήρε ο Καραγκιόζης από τον Ταχήρ: «Δυο καντάρια φασολάδα θα πάει να φάει τώρα». Η δομή του έργου, τέλος, ακολουθεί έναν ορθό ρυθμό: Χορός Καραγκιόζη, αναγγελία έργου, καυγάς Μπαρμπαγιώργου και Βεληγκέκα, συνάντηση Χατζηαβάτη και Ταχήρ, συνάντηση κατόπιν του Καραγκιόζη με τον Χατζηαβάτη και ενημέρωση για τη δουλειά που προσφέρει ο Πασάς, διάλογος Καραγκιόζη και Ταχήρ, ολοκλήρωση της συμφωνίας για να δουλέψει ο Καραγκιόζης ως γραμματικός και σχετική ενημέρωση του Πασά από τον Ταχήρ. Το έργο σταματάει εδώ. Είναι κρίμα που δεν συνεχίστηκε και άλλο η παράσταση, αλλά προφανώς δεν ήταν αυτός ο βασικός σκοπός του σκηνοθέτη. Είναι κρίμα, επίσης, που ο Γρηγορίου δεν κινηματογράφησε τον Ευγένιο Σπαθάρη και πίσω από τον μπερντέ. Τέλος, είναι κρίμα που ο ήχος δεν είναι ιδιαίτερα καλός και ιδίως είναι κρίμα που ο σκηνοθέτης παρεμβάλλει σκηνές με τους ήρωες της ταινίας, κατά τη διάρκεια της παράστασης, με συνέπεια δυστυχώς να μην φαίνονται ή να μην ακούγονται ή και να χάνονται εντελώς κάποια από τα ενδιάμεσα κομμάτια της παράστασης. Σε μια κριτική του έργου, ο Κώστας Σταματίου είχε γράψει 9

10 τα εξής για την αξιοποίηση του Θεάτρου Σκιών στο «Πικρό Ψωμί»: «Η ιδέα της χρησιμοποίησης του Καραγκιόζη απ τις πιο λαμπρές. Είναι ίσως η πιο ζωντανή σκηνή του έργου, ένα ντιβερτιμέντο που δυστυχώς δεν εκμεταλλεύτηκε ο σκηνοθέτης αρκετά» (Γρ. Γρηγορίου, ό. π., σ. 118). Παρά τα ανωτέρω προβλήματα, ωστόσο, η εν λόγω κινηματογράφηση έχει μεγάλη ιστορική αξία και αυτό είναι κάτι που πιστώνεται στον πρωτοπόρο κινηματογραφιστή Γρηγόρη Γρηγορίου. Πέρα πάντως από την ιστορικότητα του ζητήματος αυτού, υπάρχει και η άλλη σπουδαία διάσταση των ιδιαίτερων αισθητικών συμβολισμών της παράστασης, καθώς ο Γρηγορίου ίσως και να μην εστιάζει τυχαία στο παιδικό κοινό και στις αντιδράσεις του. Με τον τρόπο αυτό, δηλώνεται (ίσως και προφητικά) ότι η τέχνη του Καραγκιόζη οδηγείται σταδιακά σε μια μετάλλαξη μέσα από την αλλαγή του κοινού της και ιδίως μέσα από την απώλεια του λαϊκού κοινού των μεγάλων, υπέρ της ενίσχυσης της παιδικής ταυτότητας του νέου κοινού. Πράγματι, στα κατοπινά χρόνια, η αλλαγή αυτή αρχίζει να συντελείται στην κρατική τηλεόραση και με τον Ευγένιο Σπαθάρη ως τον πιο βασικό συντελεστή αυτής της μεταβολής. Ο Καραγκιόζης, ως θέαμα της παιδικής τηλεοπτικής ζώνης, ήταν σταθερά παρών στην ελληνική κρατική τηλεόραση μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1990 με τελευταία εκπομπή το «Και μιλάει και λαλάει» του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών. Από τους καραγκιοζοπαίχτες που παρουσίασαν τα έργα τους στην τηλεόραση (Σπυρόπουλος, Μάνθος Αθηναίος, Μιχόπουλος κ.ά.), το κυρίαρχο όνομα ήταν αυτό του Ευγένιου Σπαθάρη, ο οποίος συνδέθηκε με το πέρασμα του Καραγκιόζη όχι μόνο στην οθόνη της τηλεόρασης, αλλά και σε κόμικς ή σε 10

11 δίσκους, για να ενισχυθεί έτσι η παιδική ταυτότητα αυτού του θεάματος και παρά τις αντιδράσεις (συχνά δικαιολογημένες) των άλλων καραγκιοζοπαιχτών. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο Σπαθάρης παρουσίασε στην τηλεόραση κυρίως τις κλασικές κωμωδίες του Καραγκιόζη και πολύ λιγότερο τα ηρωικά έργα του Θεάτρου Σκιών, ενώ παρουσίασε (σε συνεργασία με τον Γιώργο Παυριανό) και μια σειρά τηλεοπτικών παραστάσεων Καραγκιόζη με ιστορίες από το Βυζάντιο και κυρίως από την αρχαία Ελλάδα. Από αυτές τις ιστορίες, θα ξεχωρίζαμε ως καλύτερη την «Οδύσσεια» του Ομήρου, σε σενάριο-στίχους Γιώργου Παυριανού, μουσική Δημήτρη Λέκκα και σε συνεργασία με ορισμένους από τους σημαντικότερους τραγουδιστές της δεκαετίας του (Βλ. Γ. Παυριανού, Το Θέατρο Σκιών και ο Ευγένιος Σπαθάρης παρουσιάζουν το Έπος Οδύσσεια, εκδ. ΤΑ ΝΕΑ, Αθήνα 2009, σ. 49). Παραστάσεις Καραγκιόζη του Σπαθάρη κυκλοφόρησαν και σε βιντεοκασέτες, ενώ σε βιντεοκασέτες, επίσης, έχουν κυκλοφορήσει και παραστάσεις του Βάγγου Κορφιάτη και του Σάκη Παπαγεωργίου. Τέλος, έχουν γυριστεί και πολλά τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ για τον Ευγένιο Σπαθάρη, αλλά η αναφορά μας θα περιοριστεί σε ορισμένα μόνο από τα κινηματογραφικά ντοκιμαντέρ σχετικά με αυτόν τον καραγκιοζοπαίχτη: Κατά τον Γιάννη Χατζή, «ο Δανός Ολέ Βαλ Όλσεν, παθιασμένος φίλος της Νεοελληνικής Κουλτούρας, παρουσιάζει στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης δύο μικρού μήκους ταινίες με θέματα, η πρώτη τον Καραγκιόζη του Ευγένιου Σπαθάρη και την τέχνη του Θεάτρου Σκιών γενικά και η δεύτερη το έργο Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ, Ο ΧΙΤΛΕΡ, Ο ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ και Ο ΔΙΑΒΟΛΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ, σε απόδοση Ευγένιου Σπαθάρη. Πρόκειται για προσπάθειες που δεν εξαντλούν σίγουρα το θέμα Καραγκιόζης, που εξηγούν απόλυτα τα τεχνικά δεδομένα του και δίνουν ταυτόχρονα μια εξαιρετική παράσταση, που αποδεικνύει την αμεσότητα και επικαιρότητα του Καραγκιόζη που πιάνεται σωστά. Το 1980, ο Σωτήρης Σπαθάρης, γιος του Ευγένιου, βραβεύεται στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με τη μικρού μήκους ταινία ΜΑΓΙΚΕΣ ΣΚΙΕΣ. Αξιέπαινη δουλειά, λιτή και τίμια χωρίς πολύπραγες απαιτήσεις -που συνηθίζονται στα δεδομένα του Θεάτρου Σκιών τελευταία- πάνω στα τόσα προβλήματα του Καραγκιόζη. Πρόκειται για μια απλή διήγηση των ασχολιών του καραγκιοζοπαίχτη» (Γ. Χατζή, «Κινηματογράφος και Καραγκιόζης», ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΕΤΡΑΔΙΑ, τεύχ. 11 (1983), σ. 77). 11

12 Νέο λογότυπο Συμμετοχές Ψηφοφορία. Από αυτόν το μήνα, ξεκινάει η ανανέωση της ηλεκτρονικής περιοδικής έκδοσης του Σωματείου μας «Ο Καραγκιόζης μας». Η αρχή γίνεται από το Βασιλική Τσολοπούλου «λογότυπο». Στόχος είναι ακόμα και η βελτίωση του περιεχομένου με περισσότερες στήλες, περισσότερα νέα και προσπάθεια ένταξης στη συγγραφή της Αλέξανδρος Αλιμπέρτης περισσότερων αρθρογράφων. Έτσι, το γνωστό μέχρι σήμερα δωρικό λογότυπο που είχε φιλοτεχνήσει ο άξιος συνάδελφός μας και λαϊκός Γιάννης Παπαδόπουλος ζωγράφος Γιάννης Νταγιάκος, για μια εφημεριδούλα τεσσάρων Αλέξανδρος Αλιμπέρτης σελίδων που τυπωνόταν σε χαρτί Α3 σε φωτοτυπικό μηχάνημα, περνάει στην ιστορία. Η ανανέωση που έγινε ύστερα από παραινέσεις των εκατοντάδων πια αναγνωστών Αλέξανδρος Αλιμπέρτης της, πιστεύουμε ότι θα δώσει νέο αέρα και ύφος στην ηλεκτρονική έκδοση. Η μέθοδος της ανοιχτής πρόσκλησης για συμμετοχές στο σκαρίφημα του νέου λογότυπου, (που είχε διάρκεια 2 μηνών) αλλά και η διαδικασία επιλογής με ψηφοφορία στην πλέον αγαπητή Αλέξανδρος Αλιμπέρτης σελίδα κοινωνικής δικτύωσης, το Facebook, προκάλεσε Επίσης, υπήρχαν 3 λευκές ψήφοι και 20 σχόλια συμμετοχή, συζητήσεις, αντιγνωμίες και τελικά σύνθεση απόψεων. Ευελπιστούμε ότι θα προκαλέσει και ένα νέο ενδιαφέρον, ώστε να μη γράφουν οι ίδιοι και οι ίδιοι δύο άνθρωποι. Να προκαλέσει και άλλους, ίσως αυτούς που σήμερα λένε τη γνώμη τους, να γράψουν. Στη διαδικασία αναζήτησης, συμμετείχαν τρεις φίλοι της ηλεκτρονικής έκδοσης, με έξι σχέδια. Η κυρία Βασιλική Τσολοπούλου, ο κύριος Γιάννης Παπαδόπουλος και ο γιος του αείμνηστου Γιώργου Αλιμπέρτη, Αλέξανδρος Αλιμπέρτης (αγιογράφος), του οποίου το σχέδιο συγκέντρωσε τις περισσότερες θετικές γνώμες και οι οποίες επικυρώθηκαν με ομόφωνη γνώμη του Δ.Σ. του Σωματείου στις 23 Απριλίου. Από το ερχόμενο φθινόπωρο, θα φτιαχτεί νέα συντακτική επιτροπή με σκοπό τη μεγαλύτερη ποικιλία ύλης που θα περιλαμβάνει: Νέα του Καραγκιόζη με παρουσίαση των μόνιμων και περιφερειακών θιάσων, γνωριμία με τους παλιούς και νέους καραγκιοζοπαίχτες, επικαιρότητες, ακόμα και σταυρόλεξα. Σας καλούμε ΟΛΟΥΣ να συμμετέχετε. 11 ψήφους 3 ψήφους 2 ψήφους 20 ψήφους 12 ψήφους 6 ψήφους 12

13 Μόλις εκδόθηκε το νέο βιβλίο του Άρη Μηλιώνη και του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη με τον τίτλο: «Ο καραγκιοζοπαίχτης Γιάννης Πρωτοψάλτης από τα Καβάσιλα Ηλείας». Η επίσημη βιβλιοπαρουσίαση αυτού του έργου πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 25 Απριλίου στο Δημοτικό Σχολείο Καβάσιλα, παρουσία του Άρη Μηλιώνη, των Δημοτικών Αρχών και των Σχολικών Συμβούλων της Περιφέρειας. Παραθέτουμε το εξώφυλλο, το οπισθόφυλλο και τον πρόλογο του βιβλίου, ο οποίος έχει γραφτεί από τον Θωμά Αθ. Αγραφιώτη: «Τον Ιούνιο του έτους 2007, τοποθετήθηκα με οργανική θέση ως δάσκαλος στο Δημοτικό Σχολείο Καβάσιλα (ή Καβασίλων) του νομού Ηλείας. Σε μια από τις πολλές συναντήσεις μου, εκείνη την περίοδο, με τον καραγκιοζοπαίχτη Γιάνναρο Μουρελάτο ( ) στο στέκι του στην οδό Ηλείας 49, κοντά στην πλατεία Ομονοίας στην Πάτρα, όταν του μίλησα για την οριστική μου τοποθέτηση στο χωριό του Καβάσιλα, το πρώτο πράγμα που μου τόνισε, ήταν το εξής: «Πολύ ωραία! Εκεί, στα Καβάσιλα, θα είσαι μαζί με τον Γιάννη τον Πρωτοψάλτη». Έχοντας όμως ήδη κάνει την οργανική μου στο Πρώτο Δημοτικό Σχολείο Γαστούνης, από την ακαδημαϊκή χρονιά , τελικά επέστρεψα από την Κοζάνη στη γη της Ηλείας το φθινόπωρο του Έχοντας πλέον ξεσπάσει και η οικονομική κρίση, τα «διαπλεκόμενα συμφέροντα» της ελληνικής εκπαίδευσης βρήκαν την ευκαιρία να χτυπήσουν τους πιο αδύναμους κρίκους της, με αποτέλεσμα να γυρίσω στα Καβάσιλα και, περνώντας ο καιρός, να επισκεφτώ το σπίτι του Γιάννη Πρωτοψάλτη, με πρωτοβουλία του Γιάνναρου. Η πρώτη αυτή συνάντηση ήταν ο σπόρος για τη σφυρηλάτηση μιας μακράς, στενής συνεργασίας και φιλικής σχέσης. Βρεθήκαμε μαζί με τον Γιάννη Πρωτοψάλτη, κατόπιν, στο τριετές μνημόσυνο της Σοφούλας Θεοδωροπούλου ( ) στην Πάτρα, κανονίσαμε να παρουσιάσει το έργο «Ο Καραγκιόζης στο Φεγγάρι» στο Δημοτικό Σχολείο του Καβάσιλα για την Παγκόσμια Μέρα Θεάτρου Σκιών, στις 28 Μαρτίου 2012, και τον βραβεύσαμε για την πολυετή προσφορά του στην τέχνη του Καραγκιόζη, παρόντος του Σχολικού Συμβούλου της περιφέρειας Λεχαινών, κ. Ανδρέα Καρατζά, και σε εκδήλωση του σχολείου, κατά την οποία ο τιμώμενος καλλιτέχνης παρουσίασε στα παιδιά, με πρωτοφανή επιτυχία, δείγματα από την τέχνη του ταχυδακτυλουργού. Η συνέχεια δόθηκε στις 3 Οκτωβρίου, όταν με τον ερευνητή της τέχνης του Καραγκιόζη και Καθηγητή στο Τ.Ε.Ι. Μεσολογγίου, κ. Άρη Μηλιώνη, επισκεφτήκαμε τον Γιάννη Πρωτοψάλτη στα πλαίσια μιας ερευνητικής-επιστημονικής εργασίας, μέσα από την οποία παρήχθη το ακόλουθο αυτοβιογραφικό κείμενο για τη ζωή και την τέχνη αυτού του καλλιτέχνη. Το εν λόγω κείμενο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο 63ο τεύχος της μηνιαίας διαδικτυακής εφημερίδας «Ο Καραγκιόζης μας» του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών (Νοέμβριος 2012) και προσφέρεται τώρα και στο ευρύτερο κοινό που δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο. Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω ολόψυχα το διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου Καβάσιλα Ηλείας, κ. Ιωάννη Γαργαλιάνο, τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς της σχολικής μονάδας, τους γονείς και πάνω από όλα τους μαθητές και τις μαθήτριες του σχολείου, για την αγάπη με την οποία περιέβαλαν την όλη προσπάθεια». 13

14 «ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΕΝΟΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗ» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη Νουβέλα βραβευθείσα από την «Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών» Δ) «Εξορία» Ο Κωνσταντίνος ο Ζ ο Πορφυρογέννητος ήταν ένας από τους αυτοκράτορες της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Έχει μείνει στην ιστορία, ωστόσο, ως άνθρωπος όχι τόσο της δράσης, όσο των γραμμάτων και των επιστημών. Ο χαρακτηρισμός μου ως «Πορφυρογέννητος» προσωπικά με παρέπεμπε στον αυτοκράτορα αυτό, αν και αμφιβάλλω βαθιά για το αν οι συνάδελφοί μου καραγκιοζοπαίχτες γνώριζαν την ιστορική σημασία του συγκεκριμένου χαρακτηρισμού. Με λίγα λόγια, πάντως, με εννοούσαν ως τον ευνοημένο, σπουδαγμένο και καλομαθημένο άνθρωπο που μπήκε σε ένα σινάφι αγράμματων αλλά όχι και αμόρφωτων καλλιτεχνών, οι οποίοι έχουν τελειώσει επιτυχώς το πανεπιστήμιο της ζωής. Υπήρχε τότε και μια νοοτροπία πως οι γραμματιζούμενοι δεν ξέρουν από Καραγκιόζη. Όμως γραμματιζούμενος ήταν και ο πατρινός Μίμαρος, ο οποίος είχε τελειώσει το Σχολαρχείο, έχοντας παράλληλα αμφισβητηθεί πολλάκις και από την κλίκα της εποχής του, μέχρι να επιβληθεί τελικά με το ταλέντο του. Ο πατέρας θεωρούσε ότι στον Καραγκιόζη θα έβρισκα ένα μόνιμο καταφύγιο και μια γαλήνη, χάρη πάντοτε και στις διασυνδέσεις του με το σινάφι. Μάταια όμως Ήμουν ακόμα πολύ ανήσυχος και σύντομα θα του έδινα την τρίτη χαριστική και φαρμακερή βολή. Και πού να το ήξερε ο άμοιρος ότι η επαναστατικότητά μου οφειλόταν στην τέχνη με την οποία προσπαθούσε να με ηρεμήσει. Οφειλόταν δηλαδή σε αυτόν τον κακομούτσουνο καμπούρη από την αριστερή παράγκα, ο οποίος κοντράρεται αιωνίως με το αυταρχικό και δεξιό σαράι, είτε στον πόλεμο και στην πρώτη γραμμή του πυρός, είτε σε καιρό ειρήνης και στην πρώτη γραμμή των κοινωνικών αγώνων, πάντα εναντίον της κοινωνικής αδικίας και υπέρ των κατατρεγμένων και των απανταχού φτωχών. Πίσω από το σαράι, ωστόσο, δεν έβλεπα μόνο τον Πασά ή τον εντολοδόχο Βεληγκέκα. Οι φιγούρες αυτές, βεβαίως, ποτέ δεν θα άλλαζαν, καθώς η παράδοση είναι ιερό πράγμα για τον Καραγκιόζη. Θα άλλαζε όμως ο συμβολισμός τους. Αυτό που μου είχε βγει 14

15 ασυνείδητα στην ακριτική Φλώρινα, όταν άθελά μου ειρωνεύτηκα τον Εθνοπατέρα, αυτό το ίδιο πράγμα ίσχυε και σε κάθε εποχή. Μέσα από τη μορφή του φτωχού Καραγκιόζη, σατιρίζεται μέχρις εσχάτων και ιδίως στηλιτεύεται ο κάθε κατακτητής. Αυτό δεν το είχε καταλάβει ο πατέρας, όπως δεν το είχε καταλάβει και ο δάσκαλός του, ο Ρούλιας. Και οι δυο προσωποποιούσαν τον εχθρό αποκλειστικά και μόνο στο πρόσωπο της Τουρκιάς. Ήταν όμως οι Τούρκοι ο μόνος εχθρός; Ίσως τώρα να γνωρίσαμε και άλλους χειρότερους που κατέχουν εκτός από τα όπλα και τη μάσκα του πολιτισμού: Οι Γερμανοί, οι Ιταλοί, οι από παλιά γνωστοί Βούλγαροι (ομόθρησκοι και ομόδοξοι), οι Άγγλοι (δήθεν παραδοσιακοί σύμμαχοι) και ιδίως το ίδιο μας το (ελληνικό) αίμα. Αυτοί ήταν πλέον οι εχθροί μας και αυτούς καλούμαστε πλέον να πολεμήσουμε. Συντρίψαμε τον ιταλικό φασισμό στα βουνά της Αλβανίας και αντισταθήκαμε παλικαρίσια στα γερμανικά στούκας του Χίτλερ, για να ανεβούμε στο βουνό και να απελευθερώσουμε την Ελλάδα από τη γερμανική μπότα. Αντισταθήκαμε επίσης στους πειρασμούς των κάθε λογής δωσίλογων, για να τους βρούμε ξανά μπροστά μας μετά από την Απελευθέρωση. Όμως τώρα δεν ήταν στο πλάι τους οι Γερμανοί και οι Ιταλοί. Ήταν μαζί τους οι Εγγλέζοι, για τους οποίους δήθεν πολεμήσαμε, ενώ σύντομα ένας νέος υπερατλαντικός εφιάλτης θα κατέφτανε στη θέση των Άγγλων: Έρχονται οι Αμερικάνοι! Η θέση μου ήταν και πάλι στον αγώνα και στο βουνό, κάτι το οποίο μου σιγοψιθύριζε στο αυτί σταθερά ο ξυπόλυτος. Ναι! Αυτός ο «Διαχρονικός Επαναστάτης» ήταν που μου ψιθύριζε να συνεχίσω τον αγώνα. Ο ίδιος είχε ξεσηκωθεί εναντίον του Τούρκου μαζί με τον Κατσαντώνη και τον Ανδρούτσο. Ο ίδιος πάλι ήταν αυτός που με καλούσε να ξεσηκωθώ κατά του Ιταλού και του Γερμανού. Ο ίδιος, τέλος, είναι αυτός που με ξεσήκωνε και πάλι, όχι μόνο για την εθνική ελευθερία από τη «σατανική» Εσπερία αλλά και για την πολιτική ελευθερία από τους πάσης φύσεως προδότες. Τους προδότες που τελικά μετακόμισαν στο δικό τους νέο σεράι και δεν έμειναν στην παράγκα. Τους προδότες, που προτίμησαν να προδώσουν την πατρίδα τους για ένα ζευγάρι παπούτσια, την ώρα που αυτός αντιστεκόταν αιωνίως ξυπόλυτος. Τους προδότες που προτίμησαν να φραγκέψουν, πουλώντας την ψυχή τους, ενώ ο ίδιος παρέμενε πιστός στις παραδόσεις και στα ιδανικά του Γένους. Αυτός ήταν που με καθοδηγούσε και που με οδήγησε στο βουνό. Οι καπετάνιοι τον ήθελαν ανέκαθεν μαζί τους τον ξυπόλυτο και πλάνταζαν στο κλάμα, βλέποντας στο πανί τον Έλληνα φουστανελοφόρο να έχει απέναντί του τον Τούρκο και να τον πολεμά. Είχαν κατανοήσει πλήρως τους νέους συμβολισμούς και το τι σημαίνει πια ο Τούρκος στο Θέατρο Σκιών: Ήταν ο εκάστοτε κατακτητής που επιβουλευόταν την εθνική και πολιτική ελευθερία. Ήταν συγκινητικό να βλέπει κανείς τους λυγερόκορμους και αγέρωχους 15

16 καπεταναίους να κλαίνε σαν παιδιά, βλέποντας τον Καπετάν Χρόνη απέναντι στον Αλή Τσεκούρα. Ήταν οι ίδιοι που κάποτε παρέδιδαν τα όπλα τους, για να τα ξαναπάρουν πίσω. Ήταν οι ίδιοι που πίστευαν σε έναν αγώνα με ρομαντισμό και με μια κάποια αφέλεια. Ήταν οι ίδιοι που ξαφνικά, χωρίς να το καταλάβουν, τάχθηκαν στο πλευρό της Σοβιετικής Ένωσης, περιμένοντας μάταια την υποστήριξη αυτών που τους είχαν ήδη ξεπουλήσει. Ήταν οι ίδιοι που τελικά ηττήθηκαν και αντί να αλλάξουν την Ελλάδα, όπως ονειρεύονταν, στιγματίστηκαν ως ανθέλληνες κομμουνιστές. Πώς έγινε αυτό, από τη μια στιγμή στην άλλη, δεν το συνειδητοποίησε κανείς, εκτός μόνο από τους επιτήδειους που καθόριζαν τις τύχες και το μέλλον μας. Κάπως έτσι, λοιπόν, ο αφελής οραματιστής Καραγκιόζης παγιδεύτηκε και εξορίστηκε. Βρεθήκαμε μαζί στη νήσο Μακρόνησο. Ήμουν και εγώ ένας από τους εχθρούς της Ελλάδας. Εγώ όμως δεν ήμουν αυτός που πολέμησε τον Ιταλό στο Ελβασάν και στης Γριάς το Μνήμα; Εγώ δεν ήμουν αυτός που με το γαϊδούρι του πάλεψε κατά των ναζιστικών τανκ; Εγώ δεν ήμουν αυτός που θα έφτανε μέχρι τη μάχη της Κρήτης και από εκεί στην Αντίσταση, για να ανατινάξει τη γέφυρα του Γοργοποτάμου; Εγώ δεν ήμουν αυτός που αντιστάθηκε στη γερμανική Κατοχή; Εγώ δεν ήμουν αυτός που αντιστάθηκε στις αυθαιρεσίες των Συμμάχων και στα ντόπια όργανα του πάλαι ποτέ Χίτλερ; Εγώ δεν ήμουν αυτός που ήθελε μια Ελλάδα πλήρως ελεύθερη και καλύτερη όσο ποτέ; Πώς τώρα βρέθηκα εξόριστος μέσα στη σκόνη, γύρω-γύρω από θάλασσα, στην ερημιά, μαζί με όλους τους κοινωνικά απόβλητους και πρώην ιδεολόγους; Πώς τώρα βρέθηκα εδώ ως εχθρός του έθνους και ταγμένος υπέρ της Μόσχας, με την οποία ταυτίστηκα, χωρίς να το ξέρω και χωρίς αυτή να με εκφράζει; Μόνο ένας ήρωας σαν τον Καραγκιόζη, θα ήταν δυνατό να βρεθεί σε ένα τέτοιο μπλέξιμο, χωρίς να φταίει και χωρίς 16

17 να το καταλαβαίνει, για να καταντήσει τελικά και κουτός αλλά και δαρμένος. Και ήταν αυτός που με ενέπνευσε και με οδήγησε κατά λάθος στην εξορία του «Παρθενώνα» και στο πλάι προσωπικοτήτων, τότε εξίσου κοινωνικά απόβλητων με μένα, αλλά στο μέλλον πολύ σπουδαίων για την ελληνική ζωή. Ο Καραγκιόζης πάλι χαρακτηρίστηκε ως πολύ επικίνδυνος και για έναν ακόμα λόγο. Το νέο αμερικάνικο καθεστώς είχε αποκρυπτογραφήσει τους συμβολισμούς των ηρωικών έργων του μπερντέ και είχε αποφασίσει να τους εξοβελίσει στο πυρ το εξώτερον. Ο καμπούρης μας από εδώ και στο εξής θα έπρεπε να δομηθεί έτσι, ώστε να παίζεται μονάχα για να γελάμε. Θα πετύχαινε όμως τους στόχους του ακόμα και με τις κωμωδίες του. Θα ξεγελούσε με την εξυπνάδα του την κυρά-λογοκρισία και θα κατάφερνε να περάσει τα κοινωνικά του μηνύματα ακόμα και με τους «Αρραβώνες του Βλάχου». Οι θεατές του από κάτω ήταν όλοι τους σαν αυτόν. Κοινωνικά και πολιτικά αποδιοπομπαίοι τράγοι. Ο Νίκος, ένας νεαρός με καλλιτεχνικές φιλοδοξίες, οι οποίες έκρυβαν μέσα τους το «Δράκο». Ο Τάσος, επίσης με καλλιτεχνικές φιλοδοξίες που θα μας έβρισκαν μαζί κατά τα κατοπινά χρόνια. Ο Θανάσης, ένας φιλότιμος και αστείος στην όψη ανθρωπάκος, ο οποίος είχε μανία με τη σκόνη και κρατούσε διαρκώς ένα ξεσκονόπανο στο χέρι. Όλους μας αργότερα θα μας απορροφούσε ένας «εχθρός» του Καραγκιόζη: ο κινηματογράφος. Όλοι μας όμως είχαμε επιβάλει, τελικά, και στον κινηματογράφο την επαναστατική διάθεση του ξυπόλυτου που κρύβαμε μέσα μας και εξαιτίας της οποίας φτάσαμε εκεί που φτάσαμε. Μέχρι που την ώρα μιας παράστασης, μέσα στο χειμώνα, κάποιος κάθισε πίσω μου και μου ψιθύρισε ψυχρά και στεγνά: «Ο πατέρας σου πέθανε». Στο επόμενο τεύχος: Ε) «Απεργία» Πληρώστε τις συνδρομές σας, για να μη μαζεύονται, στον λογαριασμό του Σωματείου μας στην Eurobank. Αριθμός λογαριασμού: IBAN:

18 Π.Ο.Θ.Α.: ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΣΤΗΝ ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΗΝ 1η ΜΑΗ Στείλτε το κείμενό σας με στο: Γράψτε για την εφημερίδα δ 18