Stress - Ένας εσωτερικός εχθρός

Transcript

1 Stress - Ένας εσωτερικός εχθρός Η πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν στις αναπτυγμένες χώρες, έχουν αποδεχθεί το stress ως αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας τους. Για παράδειγμα στις Η.Π.Α. το National Safety Council εκτιμά, ότι καθημερινά απουσιάζουν από την εργασία τους ένα εκατομμύριο Αμερικανοί, λόγω stress. Γεγονός που κοστίζει στην κοινωνία το εντυπωσιακό ποσό των 150 εκατομμυρίων δολαρίων τον χρόνο. Τη προηγούμενη δεκαετία υπήρξε εκρηκτική ανάπτυξη ειδικοτήτων με σκοπό να βοηθούν τους ανθρώπους στη διαχείριση ή έλεγχο του stress. Εάν ζητήσουμε από δέκα ανθρώπους να μας καθορίσουν τι σημαίνει stress γι αυτούς, θα πάρουμε δέκα διαφορετικές απαντήσεις. Ο λόγος είναι ότι κάτι, που προκαλεί stress σε κάποιον, σ έναν άλλον άνθρωπο είναι ευχάριστό, ή τον επηρεάζει ελάχιστα, ενώ όλοι αντιδρούμε διαφορετικά κάτω από συνθήκες στρες. Βέβαια αν δεν μπορείς να το καθορίσεις, πως μπορείς να το εκτιμήσεις, και πολύ περισσότερο να το μετρήσεις. Γενικά το στρες σχετίζεται τόσο με εξωτερικούς παράγοντες, όσο και με εσωτερικούς. Εξωτερικοί παράγοντες είναι το φυσικό περιβάλλον, περιλαμβάνοντας και τον εργασιακό χώρο, οι σχέσεις με τους ανθρώπους, του οικογενειακού περιβάλλοντος, και τους υπόλοιπους, αλλά και όλες οι περιστάσεις που μας προκαλούν, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, καθώς και οι προσδοκίες μας σε καθημερινή βάση. Οι εσωτερικοί παράγοντες καθορίζονται από την ικανότητα να αντιμετωπίζουμε τους εξωτερικούς παράγοντες στρες. Παράγοντες που διευκολύνουν την ικανότητα χειρισμού του στρες, περιλαμβάνουν την διατροφή, την συνολική υγεία, το επίπεδο φυσικής κατάστασης, την συναισθηματική ισορροπία, καθώς τον επαρκή ύπνο και την ικανοποιητική ξεκούραση.

2 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Κλειδί για να αντιληφθούμε την αρνητική πλευρά του στρες είναι η άποψη του milieu intirieur (του εσωτερικού περιβάλλοντος του σώματος), όπως αναφέρθηκε αρχικά από τον Γάλλο φυσιολόγο Claude Bernard. Αναφέρθηκε στις αρχές της δυναμικής ισορροπίας, θεωρώντας ότι είναι σημαντικό και κρίσιμο για την επιβίωση η συνεχής διατήρηση σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος στον οργανισμό. Για τον λόγο αυτόν οι εξωτερικές αλλαγές στο περιβάλλον ή εξωτερικές δυνάμεις, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την εσωτερική ισορροπία, θα πρέπει να τύχουν αποτελεσματικής αντίδρασης από τον οργανισμό, εάν θέλουμε να επιβιώσουμε. Για παράδειγμα τέτοιες εξωτερικές δυνάμεις είναι η μεταβολές της θερμοκρασίας, η περιεκτικότητα οξυγόνου στον αέρα κ.α. Επιπρόσθετα η ύπαρξη ασθένειας είναι σε θέση να βάλει σε κίνδυνο την εσωτερική ισορροπία. Ο μεγάλος νευρολόγος Walter Cannon εφεύρε τη λέξη ομοιόσταση για να καθορίσει επιπλέον αυτή τη δυναμική ισορροπία που περίγραψε ο Bernard. Επίσης ήταν ο πρώτος ο οποίος αναγνώρισε ότι οι στρεσογόνοι παράγοντες μπορεί να είναι και συναισθηματικοί εκτός από σωματικοί. Μέσα από τα πειράματα του έδειξε την «πολέμα ή πέτα» αντίδραση του ανθρώπου, και άλλων ζώων, όταν απειλούνται. Επιπλέον ο Cannon τεκμηρίωσε την σύνδεση αυτών των αντιδράσεων με την απελευθέρωση ισχυρότατων νευροδιαβιβαστών από τμήμα του επινεφρίδιου, τον μυελό. Ο μυελό του επινεφριδίου εκκρίνει δύο νευροδιαβιβαστές, την επινεφρίνη (ή αδρεναλίνη), και νορεπινεφρίνη (ή νοραδρεναλίνη), ως ανταπόκριση στο στρες. Η απελευθέρωση αυτών των νευροδιβιβαστών οδηγεί στις φυσιολογικές επιπτώσεις, που βλέπουμε στην αντίδραση «πολέμα ή πέτα», όπως για παράδειγμα γρήγορο καρδιακό ρυθμό, αυξημένη ανησυχία, κ.α. Ένας άλλος ερευνητής ο Hans Selye, προχώρησε ακόμα περισσότερο τις παρατηρήσεις του Connon, περιλαμβάνοντας στο σύστημα αντίδρασης του οργανισμού στο στρες την υπόφυση, έναν μικρό αδένα στη βάση του Εγκέφαλου. Περιέγραψε τον έλεγχο από την υπόφυση της έκκρισης ορμονών (για παράδειγμα της κορτιζόλης),

3 οι οποίες είναι σημαντικές στην φυσιολογική αντίδραση στο στρες από άλλο τμήμα των επινεφριδίων γνωστό ως φλοιός. Η κορτιζόλη είναι μια σημαντική ορμόνη με πολλές δράσεις στο σώμα. Παράγεται από τα επινεφρίδια μ ένα πρότυπο ημερήσιας διακύμανσης, δηλαδή τα επίπεδα της κορτιζόλης στο κυκλοφορικό σύστημα εξαρτώνται από την ώρα της ημέρας (φυσιολογικά τα επίπεδα της είναι υψηλότερα νωρίς το πρωί και χαμηλότερα περίπου τα μεσάνυκτα). Η κορτιζόλη είναι σημαντική για τη διατήρηση της αρτηριακής πίεσης, καθώς επίσης της προμήθειας ενέργειας στο σώμα. Ενεργοποιεί τον μεταβολισμό του λίπους και των υδατανθράκων, για την παραγωγή ενέργειας, και διεγείρει την απελευθέρωση ινσουλίνης ώστε να διατηρούνται τα επίπεδα σακχάρου σε φυσιολογικά επίπεδα. Στο τέλος αποτέλεσμα αυτών των δράσεων είναι η αύξηση της όρεξης. Επιπρόσθετα ο Selye πραγματικά εισήγαγε τον όρο stress από την φυσική και την εφαρμοσμένη μηχανική, και έδωσε τον ορισμό «κοινή δράση δυνάμεων, οι οποίες λαμβάνουν χώρα οπουδήποτε στο σώμα, σωματικές ή ψυχολογικές». Σε πειράματα που έκανε σε αρουραίους ο Selye, διαπίστωσε ότι όταν αυτά εκτεθούν σε συνεχές στρες, προκαλείτε διόγκωση των επινεφριδίων, γαστρεντερικά έλκη, και φθορά του ανοσοποιητικού συστήματος. Ονόμασε αυτές τις μεταβολές στο στρες, γενική προσαρμογή (ανάταξη) ή stress syndrome. Ανακάλυψε ότι αυτές οι διαδικασίες, οι οποίες είναι προσαρμοστικές και φυσιολογικές για τον οργανισμό στην αντιμετώπιση του στρες, μπορούν να μετατραπούν σε παθολογικές, αν είναι υπερβολικές. Σύμφωνα με τον Selye υπάρχει το καλό στρες, που βοηθάει τους ανθρώπους επιτυγχάνουν περισσότερα.

4 Όπως φαίνεται στο διάγραμμα, το αυξημένο στρες έχει ως αποτέλεσμα αυξημένη παραγωγικότητα, μέχρι ενός ορίου, μετά από το οποίο ακολουθεί απότομη πτώση. Εντούτοις αυτό το σημείο κορύφωσης διαφέρει σε κάθε άνθρωπο, ως εκ τούτου πρέπει να είμαστε ευαίσθητοι στα πρόωρα συμπτώματα υπερφόρτωσης του στρες. Αυτά τα συμπτώματα διαφέρουν στο καθένα από εμάς, ενώ μπορεί να είναι τόσο ήπια ώστε να τα αγνοούμε μέχρι να είναι πολύ αργά. Δεν είναι ασυνήθιστο οι γύρω μας να το αντιλαμβάνονται πριν από εμάς. ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το stress ελέγχεται από το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα (ΑΝΣ). Αποτελεί το ακούσιο τμήμα του νευρικού συστήματος, και αποτελείται από δύο μέρη: το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό. Αυτά τα δυο μέρη έχουν αντίθετη δράση, ενώ η ισορροπία μεταξύ τους αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την αποτελεσματική σωματική λειτουργία. Το συμπαθητικό μέρος ενεργοποιείται όταν καταναλώνουμε ενέργεια, γνωστό ως πολέμα / φύγε / πάγωσε, ενώ το παρασυμπαθητικό είναι υπεύθυνο για την αποκατάσταση των αποθηκών, τη χώνεψη, την διαδικασία της επούλωσης, και της αναπαραγωγής, γνωστό ως αναπαύου / χαλάρωσε / ανανεώσου. Όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση stress, υπέρ-λειτουργεί το συμπαθητικό μέρος. Εάν παραμείνει αυτή η κατάσταση για μεγάλο χρονικό διάστημα, θα καταλήξουμε σε μια κατάσταση εξάντλησης. Τα σωματικά συστήματα δεν μπορούν να διατηρήσουν τον υψηλό ρυθμό, και η ορμόνη κορτιζόλη μειώνει την επίδρασή της μετά

5 από περίπου μια ώρα, έτσι μαζί με άλλα, εμποδίζεται η λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Εάν συνεχισθεί αυτή η κατάσταση τότε σε κάποιους ανθρώπους θα έρθει η κατάρρευση, όπου απαιτείται μεγάλο χρονικό διάστημα για να αποκατασταθεί. Τα συμπαθητικά νευρικά κύτταρα βρίσκονται στον νωτιαίο μυελό μεταξύ του πρώτου θωρακικού (Θ1) και δεύτερου οσφυϊκού (Ο2), ενώ το παρασυμπαθητικό έχει τη ρίζα του στο εγκεφαλικό στέλεχος, και στο ιερό οστού μεταξύ Ι2 και Ι4. Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα στέλνει νευρικές ίνες στους λείους μύες των αρτηριών, οπότε ελέγχεται η ροή του αίματος σε διάφορα τμήματα του σώματος, αλλά και δικαιολογείται ο μηχανισμός πίσω από συμπτώματα του στρες, όπως ο μυϊκός σπασμός, η δυσκαμψία και ο πόνος. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ; Τα συμπτώματα από το στρες είναι μοναδικά για κάθε ασθενή. Το στρες μπορεί να προκαλέσει μια ποικιλία συναισθηματικών, και σωματικών συμπτωμάτων, καθώς επίσης και προβλημάτων συμπεριφοράς. Μερικά παραδείγματα σωματικών συμπτωμάτων είναι: διαταραχή του ύπνου, μυϊκή τάση, πονοκέφαλος, γαστρεντερικές διαταραχές, και κόπωση. Παραδείγματα συναισθηματικών συμπτωμάτων είναι: η νευρικότητα, το άγχος, αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, απώλεια του ενθουσιασμού ή της ενεργητικότητας, και αλλαγές στη διάθεση του ατόμου. Φυσικά δεν πρέπει να μας διαφεύγει από τη προσοχή ότι όλα τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να αφορούν άλλες ιατρικές ή ψυχολογικές καταστάσεις. ΠΟΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΙΝΑΙ ΕΥΑΛΩΤΟΙ ΣΤΟ ΣΤΡΕΣ; Το στρες εκδηλώνεται με πολλές μορφές, επηρεάζει ανθρώπους κάθε ηλικίας και κοινωνικής θέσης. Εντούτοις επηρεάζει κυρίως ανθρώπους που δεν έχουν ικανοποιητική κοινωνική στήριξη, έχουν κακή διατροφή, δεν έχουν ικανοποιητικό ύπνο, ή έχουν μειωμένη ικανότητα να αντιμετωπίζουν την πίεση της καθημερινότητας. Συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων όπως είναι τα παιδιά, οι

6 έφηβοι, οι εργαζόμενοι γονείς, και οι ηλικιωμένοι, δέχονται μεγάλο στρες. Μάλιστα μελέτες έδειξαν εκείνοι οι άνθρωποι που δέχτηκαν μεγάλη πίεση στα χρόνια της εφηβείας, εμφάνισαν αρνητική επίδραση στην σωματική και συναισθηματική τους υγεία αργότερα στη ζωή τους. ΠΩΣ ΑΝΤΙΔΡΑ ΤΟ ΣΩΜΑ ΣΤΟ ΣΤΡΕΣ; ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΕΙΤΑΙ Ο ΑΞΟΝΑΣ => Υποθάλαμος Υπόφυση Επινεφρίδια Οι αντιδράσεις του οργανισμού στο στρες είναι: 1. Ο Εγκέφαλος άμεσα δίνει εντολή στον μυελό των επινεφριδίων να απελευθερωθεί επινεφρίνη και νορεπινεφρίνη. 2. Ο υποθάλαμος του Εγκεφάλου και η υπόφυση ενεργοποιούν τον φλοιό των επινεφριδίων, ώστε να απελευθερωθεί κορτιζόλη και άλλες ορμόνες. 3. Πολλά νευρικά κυκλώματα συμμετέχουν στη προσαρμογή της συμπεριφοράς, όπως είναι η αυξημένη διέγερση, η επικέντρωση της προσοχής, μειωμένη αντίληψη του πόνου, κ.α. Η συνδυασμένη δράση των τριών προηγουμένων παραγόντων διατηρεί την εσωτερική ισορροπία (ομοιόσταση), αυξάνει τη παραγωγή και αξιοποίηση της ενέργειας, ρυθμίζει τους ηλεκτρολύτες και την ισορροπία των υγρών στο σώμα. Ακόμα ενεργοποιεί ταχύτατη αντίδραση από το Συμπαθητικό Νευρικό Σύστημα. ΤΟ ΣΤΡΕΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Υπάρχουν αποδείξεις ότι το υπερβολικό στρες ευθύνεται για σημαντικές παθήσεις ή καταστάσεις, όπως είναι η κατάθλιψη, υψηλή αρτηριακή πίεση, καρδιολογικές παθήσεις, γαστρεντερικές παθήσεις, κάποιους τύπους καρκίνου, ημικρανίες, επεισόδια άσθματος, αυξομειώσεις του σακχάρου σε διαβητικούς, ευπάθεια σε λοιμώξεις, ψυχιατρικές παθήσεις, όπως είναι η διαταραχή του μετατραυματικού στρες. ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ; Από τα προηγούμενα προκύπτει ότι το ανεξέλεγκτο, το

7 απρόβλεπτο, και το συνεχές στρες, έχει μεγάλη επίδραση και συνέπειες, τόσο στη σωματική, όσο και ψυχική υγεία του ατόμου. Αν αναλογιστούμε τις αιτίες, τη φύση, και την ανταπόκριση του οργανισμού στο στρες, τότε μπορούμε να καταστρώσουμε μια αποτελεσματική στρατηγική για την αντιμετώπιση του. ΑΣΚΗΣΗ: Σε περίοδο στρες το σώμα μας είναι έτοιμο για δράση, καθώς είναι σε κατάσταση υπερδιέγερσης. Συνήθως όμως εμείς είμαστε παθητικοί, μπροστά από ένα γραφείο, σ ένα καναπέ, ή στο τιμόνι του αυτοκινήτου μας ακινητοποιημένοι από το κυκλοφοριακό χάος. Η τακτική άσκηση βοηθάει τον οργανισμό μας να καταστείλει τη δράση των στρεσογόνων ορμονών και νευροδιαβιβαστών, ώστε να προφυλαχθούμε από τις ανεπιθύμητες μακροχρόνιες δράσεις τους. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η άσκηση είναι ένα αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό και αγχολυτικό εργαλείο, και βοηθάει τον αποτελεσματικό ύπνο. Επίσης προκαλεί την παραγωγή ενδορφίνης, που ανακουφίζει τον χρόνιο πόνο, και βελτιώνει τη διάθεση του ανθρώπου. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΧΑΛΑΡΩΣΗΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ: Για αιώνες στις ανατολικές θρησκείες και φιλοσοφίες, ο διαλογισμός και οι τεχνικές χαλάρωσης, είχαν κυρίαρχη θέση στην αντιμετώπιση πολλών προβλημάτων υγείας. Τώρα και στην δυτική ιατρική κερδίζουν έδαφος, έτσι λεπτά διαλογισμού την ημέρα θεωρείτε ότι μπορεί να έχουν ευεργετικά αποτελέσματα για την υγεία του ανθρώπου. Για εκείνους που δεν μπορούν να διαλογιστούν μια καλή πρόταση είναι The still point ή «Σημείο Ηρεμίας», της Κρανιοϊερής Θεραπείας ΑΛΛΑΓΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ: Είναι σημαντικό στη καθημερινότητα μας να βρίσκουμε τρόπους να εκτονώνουμε την ένταση. Για παράδειγμα στη διάρκεια του μεσημεριανού φαγητού να μη μιλάμε για θέματα εργασίας, αντί για διάλειμμα καφέ να κάνουμε ένα μικρό περίπατο, να εκμεταλλευόμαστε τα σαββατοκύριακα για χαλάρωση, και εκδρομές, ώστε τη Δευτέρα να είμαστε έτοιμοι και φρέσκοι. Οργανώστε έτσι τη ζωή σας, ώστε να είστε σε θέση να αντιμετωπίσετε το αναπάντεχο με

8 αποτελεσματικότητα. Μη ξεχνάτε ότι διάφορα φάρμακα, παυσίπονα, αλκοόλ, το κάπνισμα, και το υπερβολικό φαγητό, στη πραγματικότητα επιδεινώνουν το στρες, ενώ μας κάνουν επιρρεπείς σε επιπλέον επιβάρυνση. ΚΡΑΝΙΟΪΕΡΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ Dr. John Upledger: Πρόκειται για μία ήπια θεραπεία, που βελτιώνει τη λειτουργικότητα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, ενισχύει τον φυσικό αμυντικό μηχανισμό του σώματος, ενεργοποιώντας τον μηχανισμό αυτό-διόρθωσης, που διαθέτει ο οργανισμός μας, ώστε να αντιμετωπίσει με επιτυχία τα προβλήματα που τον επηρεάζουν. Διευκολύνει τον οργανισμό να προσαρμόζεται καλύτερα τόσο στα εξωτερικά ερεθίσματα, όσο και στα εσωτερικά, διατηρώντας την ομοιόσταση του. Περισσότερες πληροφορίες: Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι η αντιμετώπιση του στρες βασικά εξαρτάται από την επιθυμία του ατόμου, να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές στη ζωή του, υιοθετώντας ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής. Stress και Πόνος: Συνδέονται; Stress και Πόνος: Συνδέονται; ΜΕΡΟΣ 1: Το stress είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας όπως φυσικά και ο πόνος. Η ειρωνεία είναι πως το stress είναι από τις κυρίαρχες αιτίες του χρόνιου πόνου. Αυτό συμβαίνει γιατί στο σώμα προκαλούνται διαδοχικές φυσιολογικές αντιδράσεις κατά τη διάρκεια του χρόνιου stress, που βάζουν τα θεμέλια πρόκλησης

9 του χρόνιου πόνου. Το ανθρώπινο σώμα είναι γενετικά προγραμματισμένο να ανταποκρίνεται σε στρεσογόνες καταστάσεις ενεργοποιώντας ένα τμήμα του εγκεφάλου γνωστό ως μεταιχμιακό σύστημα. Υπεύθυνο για την συναισθηματική αντίδραση μάχης ή φυγής. Μεταιχμιακό σύστημα: Περιέχει το κύκλωμα του χρόνιου πόνου και των συναισθημάτων. Περιλαμβάνει πολλά επί μέρους τμήματα: αμυγδαλή, ιππόκαμπος, ψαλίδα, μαστοειδή σωμάτια, υπόφυση, υποθάλαμος, έλικα προσαγωγίου, προμετωπιαίο φλοιό, νησιδιακός φλοιός και βασικά γάγγλια. Το μεγαλύτερο τμήμα του είναι υποσυνείδητο ενώ ένα μικρό τμήμα του είναι συνειδητό. Στην Αμυγδαλή γίνεται η σύζευξη όλων των αισθητικών πληροφοριών με τα συναισθήματα. Υπεύθυνη για τον φόβο, την απειλή, και το άγχος. Οτιδήποτε προέρχεται από το εξωτερικό

10 περιβάλλον και κρίνεται ως απειλή (Fight or flight / Μάχη ή Φυγή). Απειλές που επιδρούν στη προσωπικότητα ανεβαίνουν στην αμυγδαλή. Υπάρχουν επίσης και άλλα πολλά συναισθήματα που εμπλέκονται με τη λειτουργία της αμυγδαλής όπως είναι η μνήμη παλαιότερων γεγονότων με συναισθηματικό φόντο (ασυνείδητη μνήμη), με αποτέλεσμα πρόκληση αντίδρασης σε ερέθισμα φόβου ή απειλής ή άγχους παλαιότερης μνήμης χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε. Η Αμυγδαλή εφόσον συνδέεται με τις αντιδράσεις μάχης ή φυγής πρέπει να έχει σημαντικές συνδέσεις με το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Εκτός από τα επινεφρίδια και την υπόφυση η αμυγδαλή ρυθμίζει τα επίπεδα αδρεναλίνης και κορτιζόλης στο αίμα. Εμπλέκεται με τις ορμόνες του sex (Προγεστερόνη). Ο Ιππόκαμπος σχετίζεται με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη σε σχέση με τα συναισθήματα, δεν μπορούμε να αποθηκεύσουμε γεγονότα χωρίς το συναίσθημα, συνδέεται επίσης με την όσφρηση, υποσυνείδητη λειτουργία, ενώ ο ιππόκαμπος θα αποφασίσει ποιά πληροφορία και τι θα μπει στη μακροπρόθεσμη μνήμη, μετά φυσικά από επανάληψη. Για αποτελεσματική λειτουργία του ιππόκαμπου θα πρέπει να μειωθεί η διέγερση της αμυγδαλής, για παράδειγμα, μαθαίνουμε καλύτερα όταν είμαστε σε καλή διάθεση και ευχαριστημένοι με το αντικείμενο που ασχολούμαστε. Αμυγδαλή και Ιππόκαμπος έχουν μια αντίστροφη αλληλεπίδραση: Αναπτυγμένη αμυγδαλή σημαίνει: διέγερση συμπαθητικού νευρικού συστήματος, περισσότερη αδρεναλίνη και κορτιζόλη στο αίμα, αυξημένη λειτουργία ήπατος, επινεφριδίων και παγκρέατος, ενώ μείωση ιππόκαμπου σημαίνει: μειωμένη σύντομη μνήμη, μείωση παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος, με ότι αυτό συνοδεύεται, μειωμένη διέγερση του εγκεφαλικού φλοιού, (νησιδιακό φλοιό, έλικα του προσαγωγίου), οπότε το άτομο ζει σε υποσυνείδητη κατάσταση μάχης και φυγής. Βίαιοι άνθρωποι ζουν στο υποσυνείδητο και είναι ιδιαίτερα συναισθηματικοί. Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι μετά από έντονο στρες, όπως ένα ατύχημα, απώλεια αγαπημένου προσώπου, μακροχρόνια ένταση, κ.α., αυξάνεται η λειτουργία της αμυγδαλής, ενώ ως

11 μηχανισμός προστασίας θα μειωθεί η λειτουργία του ιππόκαμπου, οπότε το άτομο πέφτει σε μαύρη τρύπα, ζεί με αυτόματο πιλότο, προοδευτικά όμως μειώνεται η λειτουργία της αμυγδαλής και ανεβαίνει ο ιππόκαμπος, τότε αρχίζουν να εμφανίζονται τα συναισθήματα, όπως θλίψη, πένθος, θυμός κ.α. Αυτή η περίοδος αποκατάστασης της ισορροπίας διαρκεί περίπου ένα χρόνο. Τα Βασικά γάγγλια συνδέονται με τη κινητική λειτουργία. Σε μια εθελούσια κίνηση, η εντολή περνά πρώτα από τα βασικά γάγγλια, συγκρίνει τις αισθητικές πληροφορίες από τον θάλαμο, πάει στο δικτυωτό σχηματισμό και μετά κινούμαστε. Είναι επίσης υπεύθυνα για τον υποσυνείδητο έλεγχο της κινητικής λειτουργίας που σχετίζεται με τα συναισθήματα. Η κινητική λειτουργία αλλάζει λόγω των συναισθημάτων μέσω των ορμονών, η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη, ορμόνες χαράς, προκαλούν διέγερση στους εκτατικούς μύες και ο χαρούμενος άνθρωπος είναι ανοικτός, με το θώρακα προτεταμένο, ενώ αντίθετα ο καταθλιπτικός άνθρωπος είναι κυρτός, καμπουριαστός. Έλικα προσαγωγίου, βρίσκεται στο συνειδητό τμήμα του Εγκεφάλου, στον Φλοιό, σχετίζεται με τη συνειδητή λήψη αποφάσεων, δοκιμάζω και βλέπω μέχρι να πάρω οριστική απόφαση, με το συναίσθημα της επιβράβευσης ή τιμωρίας, αίσθημα ενοχής, τη προσωπικότητα, την ευαισθησία και τον εθισμό. Προμετωπιαίος φλοιός, βρίσκεται στο συνειδητό τμήμα του Εγκεφάλου, σχετίζεται με την διανόηση, την εξυπνάδα, τη συναισθηματική νοημοσύνη αλλά και με τον έλεγχο των συναισθημάτων. Νησιδιακός φλοιός, βρίσκεται επίσης στο συνειδητό τμήμα του Εγκεφάλου, σχετίζεται με αισθητικές πληροφορίες, την ομοιόσταση, τη συνειδητή αισθητική αντίληψη του τι συμβαίνει στο εσωτερικό του σώματος, στα όργανα, την επικοινωνία και έκφραση από κινητικής άποψης, δηλαδή τον τρόπο που στέκεται το άτομο, οι αλλαγές της έκφρασης κ.α. Σε περιπτώσεις ασθενών με χρόνιο πόνο που δυσκολεύονται να εκφραστούν για το πρόβλημα τους, έχει να κάνει με τον

12 νησιδιακό φλοιό, οπότε για να προχωρήσουν τους βοηθάμε να εκφραστούν. Σε καταστάσεις stress, μέσω της αντίδρασης του μεταιχμιακού συστήματος, το σώμα απελευθερώνει ορμόνες με αποτέλεσμα: ταχύπνοια, εφίδρωση, ταχυπαλμία, μυϊκό σπασμό, δύσκαμπτες αρθρώσεις και οτιδήποτε σχετίζεται με την αντίδραση μάχης ή φυγής. Υπάρχουν διάφοροι τύποι stress. Υπάρχει το φυσικό stress (έλλειψη άσκησης, ασθένεια, συνήθειες ύπνου, κ.α.), πνευματικό stress (φιλοσοφία για τη ζωή) και το χημικό stress (διατροφή και περιβάλλον). Με το stress, διαφοροποιείται η αναπνευστική λειτουργία. Η αναπνοή γίνεται περισσότερο θωρακική παρά διαφραγματική. Αυτό το διαφοροποιημένο μοντέλο αναπνοής αυξάνει την τάση στη περιοχή του αυχένα και της πλάτης, με αποτέλεσμα κακή στάση, μυϊκό σπασμό και πονοκέφαλο. Διάφραγμα: Γεννιόμαστε με μία εισπνοή και πεθαίνουμε με μια εκπνοή Αναπνέουμε περίπου φορές την ώρα, περίπου φορές το 24ωρο. Κεντρικό ρόλο στο μηχανισμό της αναπνοής παίζει το διάφραγμα. Το διάφραγμα είναι ένας μεγάλος μυς, συνδέεται εσωτερικά με τις πλευρές και τη σπονδυλική στήλη, έχει σχήμα θόλου με τη καμπύλη προς τα πάνω, βρίσκεται κάτω από τους πνεύμονες και τους διαχωρίζει από τα άνω όργανα της κοιλιακής χώρας. Δεν θα είναι υπερβολή να αναφέρουμε ότι τα

13 σπλάχνα κρέμονται από το διάφραγμα και κινούνται μαζί με αυτό. Η αναπνοή λειτουργεί ουσιαστικά ως ένα είδος μασάζ των εσωτερικών οργάνων, αποτελεί δηλαδή έναν τρόπο χαλάρωσης και ταυτόχρονα ενεργοποίησης τους. Όταν λοιπόν, γίνεται με λάθος τρόπο, μπορούν να δημιουργηθούν προβλήματα στο σύνολο του οργανισμού, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα σπλάχνα αποτελούν τον δεύτερο Εγκέφαλο, ενώ παράγουν μεγάλες ποσότητες νευροδιαβιβαστών. Παράγουν 6 lt/ημέρα σεροτονίνη, 3 lt/ημέρα ντοπαμίνη, 12lt/ημέρα γλουταμίνη (αμινοξέα για την αδρεναλίνη). Αν επιτύχουμε να βοηθήσουμε το σώμα να παράγει τέτοιες ποσότητες νευροδιαβιβαστών, που θα περάσουν στην αιματική κυκλοφορία και μέσω του πυλαίου συστήματος στο συκώτι όπου θα μετατραπούν σε άλλους νευροδιαβιβαστές για να τροφοδοτήσουν τελικά τον εγκέφαλο, αντιλαμβανόμαστε το κέρδος στη συνολική λειτουργία του οργανισμού. Μη ξεχνάμε επίσης τον άξονα Εγκεφάλου Εντέρων με σύνδεσμο το Πνευμονογαστρικό νεύρο. Καθώς το διάφραγμα κινείται προς τα κάτω ή συστέλλεται, τα πλευρά κυρτώνονται προς τα έξω, οι πνεύμονες διαστέλλονται και εισέρχεται ο αέρας (εισπνοή), καθώς το διάφραγμα χαλαρώνει γίνεται η αντίθετη κίνηση και ο αέρας εγκαταλείπει τους πνεύμονες (εκπνοή). Οι πνεύμονες, όπως και τα μπαλόνια, απαιτούν ενέργεια για να φουσκώσουν αλλά δεν χρειάζονται καθόλου ενέργεια για να αποβάλλουν τον αέρα. Οι άλλοι μύες που χρησιμοποιούνται στην αναπνοή βρίσκονται ανάμεσα στα πλευρά (μεσοπλεύριοι μύες) ή στον αυχένα (σκαληνοί μύες). Αν χρειαζόμαστε περισσότερη βοήθεια για να διαστείλουμε τους πνεύμονες, επιστρατεύονται και άλλοι μύες στον αυχένα και τους ώμους (τραπεζοειδής και στερνοκλειδομαστοειδής μυς).

14 Με τη σύσταση του διαφράγματος, συμπιέζονται ελαφρά τα όργανα της κοιλιακής χώρας. Το ρυθμικό αυτό μασάζ διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό τη καλή κυκλοφορία του αίματος. Άτομα με υπέρταση που οφείλεται σε άγνωστη αιτία ή άλλα καρδιαγγειακά προβλήματα ευεργετούνται με την εξάσκηση της διαφραγματικής αναπνοής. Το διάφραγμα νευρώνεται από το Φρενικό νεύρο (Α3 Α5), που περιλαμβάνει κινητικούς, αισθητικούς και συμπαθητικούς νευρώνες. Πορεύεται σε όλες τις περιτονίες των οργάνων. Μέσω του Φρενικού νεύρου συνδέεται το διάφραγμα με τυχόν προβλήματα των σπλάχνων. Όταν υπάρχουν σπλαχνικά προβλήματα γίνεται διαστολή της περιτονίας. Οι αισθητικοί νευρώνες μεταφέρουν τη πληροφορία στο Φρενικό νεύρο, ενεργοποιούνται οι κινητικοί νευρώνες του νεύρου, συσπάται το διάφραγμα με τελικό αποτέλεσμα την ανύψωση του. Αυτή η ανύψωση διαφοροποιεί το μοντέλο της αναπνοής, συμπαρασύροντας στη πρόκληση ενός φαύλου κύκλου. Το έντονο στρες συχνά διαταράσσει και τους ρυθμούς αναπνοής μας. Συχνά, όταν αναστατωνόμαστε, πιάνουμε τους εαυτούς μας να αναπνέουμε πολύ γρήγορα ή/και κατά τρόπο άτακτο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο ανθρώπινος οργανισμός να λαμβάνει πολύ περισσότερο οξυγόνο απ ότι έχει πράγματι ανάγκη, και οδηγείται έτσι σε μια κατάσταση που ονομάζεται υπεροξυγόνωση. Με την υπεροξυγόνωση οι μύες του σώματος μας προμηθεύονται αρκετό οξυγόνο, ώστε να είναι έτοιμοι να δράσουν (π.χ. να το βάλουμε στα πόδια) μπροστά σε μια επικίνδυνη κατάσταση. Συχνά, όμως, η γρήγορη και άτακτη αναπνοή γίνεται συνήθεια, με αποτέλεσμα να υπάρχει στο αίμα πολύ περισσότερο οξυγόνο και πολύ λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα απ ότι χρειάζεται. Αυτό προκαλεί συμπτώματα, όπως: τρέμουλο, κράμπες, ζαλάδες και θολή όραση, δύσκολη αναπνοή, αισθήματα κόπωσης, πόνους στο στομάχι ή το στήθος, κλπ. Τα συμπτώματα αυτά, μέσω ενός φαύλου κύκλου, συντελούν στην παραγωγή εντονότερων αρνητικών συναισθημάτων και αυτό σε

15 επιπλέον υπεροξυγόνωση και δυσάρεστα συμπτώματα. Η σωστή αναπνοή είναι μια ανάγκη και πρέπει συχνά να ασκούμαστε σ αυτήν: Ξεκινήστε να ασκείστε ξαπλωμένος όταν μαθαίνετε την άσκηση. Στην καρεκλά ή όρθιος αργότερα. Τοποθετείστε το ένα χέρι στο στήθος και το άλλο στο στομάχι. Εισπνεύστε από τη μύτη σας και αφήστε το στομάχι σας να φουσκώσει. Έτσι χρησιμοποιείτε πλήρως τους πνεύμονες σας. Προσπαθήστε να διατηρείτε την κίνηση του στήθους σας σε ένα μίνιμουμ, χωρίς να σφίγγεστε. Σε αυτό θα σας βοηθήσει η αίσθηση που σας δίνουν τα χέρια σας πάνω στο στήθος και το στομάχι. Απαλά και ήρεμα, εκπνεύστε από τη μύτη σας. Επαναλάβετε, κρατώντας ένα ρυθμό. Στόχος είναι να παίρνετε 8-12 αναπνοές (εισπνοές και εκπνοές) ανά λεπτό. Στην αρχή μπορεί να νιώσετε ότι δεν λαμβάνετε αρκετό αέρα, άλλα καθώς θα εξασκείστε θα βρείτε ότι αυτός ο νέος τρόπος αναπνοής είναι ιδανικότερος και ανετότερος. Ασκηθείτε στη διαφραγματική αναπνοή 2-3 φόρες την ημέρα, και συνδυάστε τη με τις ασκήσεις νευρομυϊκής χαλάρωσης. Το stress, σε κάποιο βαθμό είναι δημιουργικό γιατί μας

16 κινητοποιεί. Μακροχρόνια όμως διαταράσσει τη συνολική λειτουργία του οργανισμού. Φανταστείτε πως νιώθετε όταν περπατάτε πάνω σε πάγο. Το σώμα βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού στη προσπάθεια να μας προστατεύσει από ενδεχόμενη πτώση και τραυματισμό. Σκεφτείτε τώρα αυτή η κατάσταση να διαρκούσε μέρες, μήνες ή χρόνια. Σκεφτείτε την ενέργεια που απαιτείται για αυτό. Μπορείτε λοιπόν να φανταστείτε την εξάντληση και αδιαθεσία που θα προκαλούσε στον οργανισμό. Αυτό προκαλεί το χρόνιο stress. Αυξάνει την παραγωγή συγκεκριμένων ορμονών, της κορτιζόλης και αδρεναλίνης από τα επινεφρίδια, των ορμονών του stress, με αποτέλεσμα ένα σύνολο αρνητικών επιπτώσεων. Μακροχρόνια ανεβασμένο επίπεδα αυτών των ορμονών στο σώμα θα προκαλέσουν φλεγμονώδεις αντιδράσεις και παραγωγή κυτοκινών (ουσιών που προκαλούν φλεγμονή στα μυϊκά κύτταρα) με αποτέλεσμα την Ινομυαλγία. Μερικές απλές οδηγίες για έλεγχο του stress: Διατροφή: Τρώτε υγιεινά με συχνά μικρά γεύματα, ώστε να ελέγχεται το επίπεδο σακχάρου στο αίμα. Όταν μεσολαβεί μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ των γευμάτων, τότε προκαλείται αιχμή της ορμόνης ινσουλίνης. Αυτή η ορμόνη ελέγχει πόσο γρήγορα το σάκχαρο εισέρχεται στη κυκλοφορία του αίματος μετά το γεύμα. Προκαλούνται μεγάλες διακυμάνσεις στη ποσότητα της ινσουλίνης όταν μεσολαβεί μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ των γευμάτων, γεγονός που αυξάνει το stress στη χημεία του σώματος. Προκαλεί βουλιμία και διακυμάνσεις της διάθεσης. Προτείνετε να τρώτε τρία γεύματα τη μέρα και να μεσολαβούν 2-3 υγιεινά snacks. Πνεύμα: Αφιερώστε χρόνο για τον εαυτό σας. Ασχοληθείτε με δραστηριότητες που σας ευχαριστούν και σας αναζωογονούν. Ο διαλογισμός είναι μια θαυμάσια επιλογή, όπως και διάφορες τεχνικές χαλάρωσης. Κλείστε τη τηλεόραση μην ακούτε ειδήσεις. Σώμα: Ασκηθείτε με δραστηριότητες όπως είναι το βάδισμα, το περπάτημα, το κολύμπι, το ποδήλατο, κ.α. Ελέγξτε τον ρυθμό της αναπνοής με την άσκηση που σας πρότεινα παραπάνω.

17 Οι αλλαγές στη ζωή μας συμβαίνουν μόνο αν είμαστε ώριμοι να τις δεχτούμε. Μέρος 2ο Ινομυαλγία (Fibromyalgia) Το σύνδρομο της Ινομυαλγίας (fibromyalgia) είναι μια συνηθισμένη και χρόνια διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από διάχυτους μυϊκούς πόνους, κακουχία και πολλαπλά επώδυνα σημεία (tender points). Η ετοιμολογία του όρου fibromyalgia προέρχεται από την Λατινική λέξη fibro, που σημαίνει ιστός, και από τις Ελληνικές λέξεις myo και algia, που σημαίνουν μυς και άλγος (fibromyalgia = ινομυαλγία). Τα επώδυνα σημεία (tender points) είναι συγκεκριμένες περιοχές του σώματος (στον αυχένα, τους ώμους, τη μέση, στα ισχία, στα άνω και κάτω άκρα) όπου άσκηση μέγιστης πίεσης 4 kgr προκαλεί πόνο.

18 Παρόλο που πολλοί θεωρούν την ινομυαλγία ως πάθηση που σχετίζεται με αρθριτικά, αυτό δεν ανταποκρίνεται στη πραγματικότητα, γιατί δεν προκαλεί φλεγμονή ή αλλοιώσεις στις αρθρώσεις, τους μύες ή σε άλλους ιστούς. Όπως τα αρθριτικά εντούτοις, μπορεί να προκαλέσει σημαντικό πόνο και κακουχία, επηρεάζοντας την ποιότητα της καθημερινής ζωής του ασθενή. Θεωρείτε επίσης σαν ρευματική πάθηση. Τι σημαίνει αλήθεια «ρευματική πάθηση». Ο όρος είναι μάλλον ασαφής, αλλά στην Ιατρική χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις όπου βλάπτονται οι αρθρώσεις και τα μαλακά μόρια με αποτέλεσμα τον χρόνιο πόνο. Επιπρόσθετα οι ασθενείς με ινομυαλγία μπορεί να έχουν τα παρακάτω συμπτώματα: > Διαταραχή ύπνου. > Πρωινή δυσκαμψία. > Πονοκεφάλους. > Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. > Επώδυνη εμμηνορροϊκή περίοδος. > Αισθητικές διαταραχές στα άκρα. > Σύνδρομο ανήσυχων άκρων. > Ευαισθησία στην θερμοκρασία. > Προβλήματα μνήμης (fibro fog). Δυσκολία στη συγκέντρωση και επεισόδια δυσλεξίας (foggy brain symptoms). Η ινομυαλγία είναι σύνδρομο και όχι μια συγκεκριμένη πάθηση μα συγκεκριμένη αιτία ή αιτίες. Σύνδρομο σημαίνει μια συλλογή συμπτωμάτων, και ιατρικών προβλημάτων, τα οποία τείνουν να εμφανίζονται μαζί αλλά δεν προκαλούνται από κάποια συγκεκριμένη και αναγνωρίσιμη αιτία. Σύμφωνα με στοιχεία του American College of Rheumatology (ACR), ινομυαλγία επηρεάζει 3 με 6 εκατομμύρια Αμερικανούς ή έναν στους πενήντα. Για άγνωστο λόγο, περίπου το 80% με 90% είναι γυναίκες, εντούτοις τόσο οι άνδρες όσο και τα παιδιά μπορεί να προσβληθούν. Στους περισσότερους η διάγνωση γίνεται

19 στην μέση ηλικία, παρόλο που τα συμπτώματα είναι υπαρκτά από νωρίτερα. Η εξήγηση για αυτό πιθανόν να είναι ότι τα βασικά συμπτώματα, ο πόνος και η κακουχία, είναι κοινά με άλλες περισσότερο συνηθισμένες καταστάσεις, με αποτέλεσμα να γίνεται σύγχυση στην διαδικασία της αξιολόγησης. ΑΙΤΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ Είναι αγνώστου αιτιολογίας, αλλά υπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες. Πολλοί σχετίζουν την εμφάνιση της με κάποιο γεγονός σωματικά ή συναισθηματικά επιβαρυντικό, όπως για παράδειγμα ένα τροχαίο ατύχημα. Άλλοι με επαναλαμβανόμενο τραυματισμό ή κάποια ασθένεια. Άνθρωποι με ρευματοειδή αρθρίτιδα ή παθήσεις που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν τη πάθηση. Υπάρχουν ερευνητές που σχετίζουν τη πάθηση με δυσλειτουργία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (εγκέφαλος, νωτιαίος μυελός). Πολλές μελέτες έδειξαν ότι γυναίκες, στο οικογενειακό περιβάλλον των οποίων υπάρχει μέλος με ινομυαλγία, είναι πολύ πιθανόν να πάσχουν και οι ίδιες. Ακριβής αιτιολογία για αυτό δεν υπάρχει. Μια μελέτη που υποστηρίζεται από το National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (NIAMS), προσπαθεί να αναγνωρίσει ένα υπάρχει γενετική προδιάθεση στην εμφάνιση της. ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΟΥΣ ΜΥΕΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΙΝΟΜΥΑΛΓΙΑ; Βιοχημικές αλλαγές που μπορεί να οφείλονται στην διαταραχή του ύπνου, οδηγούν σε ανεπαρκή παραγωγή ορμονών και αδυναμία επούλωσης μικροτραυματισμών στους μύες. Η διαταραχή του ύπνου οδηγεί στην μείωση της σεροτονίνης, η οποία με τη σειρά της προκαλεί μειωμένη αποτελεσματικότητα του φυσικού παυσίπονου του σώματος, της ενδορφίνης, που σε συνδυασμό με τη διαταραχή του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (ελέγχει τον μυϊκό τόνο), έχει ως αποτέλεσμα μυϊκή ισχαιμία άρα έλλειψη οξυγόνου, απελευθέρωση μεγάλων ποσοτήτων substance P και αυξημένη ευαισθησία. Τα παραπάνω ελαττώνουν

20 την ουδό του πόνου, ενεργοποιούν τα λανθάνοντα trigger points, άρα πρόκληση πόνου. Μικροτραυματισμοί των μυών οδηγούν σε απελευθέρωση ασβεστίου, και ως εκ τούτου αυξημένο μυϊκό τόνο, που με τη σειρά του προκαλεί μειωμένη οξυγόνωση της περιοχής. Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα μείωση της ικανότητας των μυών για παραγωγή έργου και αίσθημα κακουχίας. ΔΙΑΓΝΩΣΗ Στη διάγνωση πολλές φορές υπάρχει σύγχυση, καθώς τα βασικά συμπτώματα ταυτίζονται με άλλες περισσότερο συνηθισμένες παθήσεις. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες διαγνωστικές εργαστηριακές εξετάσεις για την ινομυαλγία. Πολλοί ιατροί, εφόσον δεν υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια, θεωρούν ότι ο πόνος για τον οποίο παραπονούνται οι ασθενείς δεν είναι αληθινός ή ότι πρέπει να συνηθίσουν να ζουν με τον πόνο τους. Ένας έμπειρος όμως θεραπευτής μπορεί να αναγνωρίσει το σύνδρομο βασιζόμενος σε δυο κριτήρια που θέσπισε το ACR. 1. Ιστορικό διάχυτου πόνου που διαρκεί περισσότερο από τρεις μήνες. Ο πόνος χαρακτηρίζεται ως διάχυτος αν γίνεται αντιληπτός και στα τέσσερα τεταρτημόρια του σώματος. 2. Παρουσία tender points. Το ACR έχει ορίσει 18 περιοχές του σώματος ως πιθανά επώδυνα σημεία. Για θετική διάγνωση ινομυαλγίας ο ασθενής πρέπει να έχει 11 ή περισσότερα. Σε αυτά πρέπει να προκαλείται πόνος με εφαρμογή πίεσης 4 kgr. Βέβαια αυτό δεν αποκλείει το γεγονός ότι ο ασθενής μπορεί να παρουσιάζει επώδυνα σημεία και σε άλλες περιοχές του σώματος. ΘΕΡΑΠΕΙΑ Όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε παθολογικές καταστάσεις με πολλαπλές αλληλοεπιδρώσες αιτίες, είναι λογικό να προσπαθούμε να περιορίσουμε ή ακόμα να αναιρέσουμε την αρνητική δράση τους πάνω στον αμυντικό μηχανισμό του σώματος, ενώ παράλληλα

21 θέλουμε να ενισχύσουμε την λειτουργικότητα του σώματος. Η θεραπευτική αυτή προσέγγιση απαιτεί τη συνεργασία πολλών ειδικοτήτων, αλλά κυρίαρχο ρόλο έχει η συμμετοχή του ίδιου του ασθενή. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ: 1. Η θεραπεία πρέπει να στηρίζεται στη σωστή διάγνωση. 2. Εντοπισμός και απελευθέρωση των trigger points, είτε με ισχαιμική πίεση, είτε με τη τεχνική της στεγνής βελόνας. 3. Σημαντική βοήθεια μπορούν να προσφέρουν τεχνικές σωστής αναπνοής και χαλάρωσης (π.χ. Yoga). 4. Προσπάθεια για ικανοποιητικό και συνεχή ύπνο. Διατηρείτε σταθερές συνήθειες ύπνου. Αποφεύγεται την καφεΐνη το αλκοόλ και το πικάντικο φαγητό τις απογευματινές και βραδινές ώρες. Αποφεύγεται την άσκηση τρεις ώρες προ του ύπνου. Αποφεύγεται τον μεσημεριανό ύπνο. Επιλέγεται υπνοδωμάτιο ήσυχο και σκοτεινό. 5. Υδροθεραπεία κολύμπι. 6. Διατροφικές οδηγίες. Παρόλο που κάποιοι ασθενείς με ινομυαλγία ισχυρίζονται ότι είναι καλύτερα όταν αποφεύγουν συγκεκριμένες τροφές ή καταναλώνουν κάποιες άλλες, δεν έχει διαπιστωθεί ότι κάποια συγκεκριμένη δίαιτα επηρεάζει την πάθηση. Σε κάθε περίπτωση η ισορροπημένη διατροφή προσφέρει περισσότερη ενέργεια και βελτιώνει τη διάθεση. 7. Ενίσχυση της λειτουργικότητας του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος με την Κρανιοϊερή Θεραπεία του Dr. J. Upledger 8. Εφαρμογή τεχνικών Manual Therapy για την βελτίωση της λειτουργικότητας του σώματος. 9. Πρόγραμμα ασκήσεων για ενίσχυση της αντοχής, περιλαμβάνοντας ασκήσεις για την βελτίωση της καρδιαγγειακής

22 λειτουργίας και ασκήσεις διατάσεων. 10. Φαρμακευτική αγωγή υπό την επίβλεψη ιατρού. 11. Ψυχολογική υποστήριξη από ειδικούς ψυχολόγους ή ομάδες στήριξης. Stress & Πόνος - Ομοιόσταση Η ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ ΑΥΤΟ-ΟΡΓΑΝΩΣΗ ή ΑΥΤΟ-ΡΥΘΜΙΣΗ ΕΝΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΩΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ Ομοιόσταση: Ο όρος εισήχθη το 1932 από τον Αμερικανό φυσιολόγο Walter Cannon. Ένα σύστημα βρισκόμενο σε ομοιόσταση, είναι ένα ανοικτό σύστημα που διατηρεί τη δομή και τις λειτουργίες του μέσω της πολλαπλότητας δυναμικών ισορροπιών που ελέγχονται αυστηρά από αλληλεξαρτώμενους ρυθμιστικούς μηχανισμούς. Ένα τέτοιο σύστημα, αντιδρά σε κάθε αλλαγή του περιβάλλοντος, ή σε κάθε τυχαία παρενόχληση, μέσω σειράς ισομεγεθών και αντίρροπων μετατροπών. Ο σκοπός των μετατροπών είναι η διατήρηση της εσωτερικής ισορροπίας. Η ομοιόσταση μπορεί να θεωρηθεί και ως δυναμική αυτό-ρύθμιση ενός συστήματος. Αυτό- ρύθμιση είναι η δυνατότητα ενός συστήματος να μεταβαίνει εκούσια από μια κατάσταση δυσαρμονίας στην οργάνωση του σε μια περισσότερο αρμονική. Η έννοια αυτής της αυτό-ρύθμισης, ιδιαίτερα για τον ανθρώπινο οργανισμό ως σύστημα περιγράφει μια από τις θεμελιώδεις ιδιότητες του, δηλαδή να αλλάζει από μόνο του τον τρόπο συμπεριφοράς, μεταβαίνοντας από μια κατάσταση δυσαρμονίας σε μια κατάσταση αρμονίας. Για να μπορέσει ένα σύστημα, ιδιαίτερα ο οργανισμός του ανθρώπου να αυτό-ρυθμιστεί, πρέπει να προκληθούν κλειστοί κύκλοι (βρόχοι) ανατροφοδότησης μεταξύ των στοιχείων του (υποσυστημάτων).

23 Ανατροφοδότηση είναι η επίδραση των εξαγόμενων δεδομένων ή αποτελεσμάτων ενός συστήματος, στα εισαγόμενα δεδομένα ή ερεθίσματα. Η ανατροφοδότηση μπορεί να είναι θετική ή αρνητική. Στη θετική ανατροφοδότηση, το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας ενισχύει το ερέθισμα (π.χ. οι συσπάσεις της μήτρας διεγείρουν την έκκριση οκυτοκίνης, που προκαλεί αυξημένες συσπάσεις και περαιτέρω έκκριση οκυτοκίνης). Στην αρνητική ανατροφοδότηση, το αποτέλεσμα της διαδικασίας αναστρέφει ή τερματίζει το ερέθισμα (π.χ. τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης του αίματος διεγείρουν την έκκριση ινσουλίνης, που μειώνουν την γλυκόζη του αίματος, η οποία με τη σειρά της ελαττώνει την έκκριση ινσουλίνης ( Η διεργασία της αυτό-ρύθμισης ξεκινά με πρόκληση θετικών ανατροφοδοτήσεων, οι οποίες προοδευτικά ενισχύονται και διαδίδονται ταχύτερα μεταβάλλοντας όλο το σύστημα. Έτσι αν κάποια στοιχεία αποκλίνουν της κυρίαρχης διαμόρφωσης, είναι σε θέση να καταστείλουν τις αποκλίσεις, φέρνοντας το σύστημα σε αρμονική κατάσταση. Γενικότερα, ένα αυτό-οργανωμένο ή αυτό-ρυθμισμένο σύστημα μπορεί να μετατραπεί σε πλήθος σχετικά αυτόνομων, οργανωτικά κλειστών υποσυστημάτων, τα οποία θα συνεχίζουν να αλληλεπιδρούν με πιο έμμεσους τρόπους. Οι αλληλεπιδράσεις αυτές θα τείνουν να σταθεροποιηθούν σε αυτάρκεις «κλειστές» διαμορφώσεις, καθορίζοντας τα υποσυστήματα υψηλότερων επιπέδων της ιεραρχίας, τα οποία εμπεριέχουν τα πρωταρχικά υποσυστήματα ως στοιχεία τους. Αυτά τα υψηλότερου επιπέδου συστήματα, θα αλληλεπιδρούν μέχρι να φτάσουν σε ένα κλειστό τύπο αλληλεπιδράσεων που θα ορίζει με την σειρά του ένα σύστημα ακόμη υψηλότερης τάξης. Έτσι εξηγείται η ιεραρχική αρχιτεκτονική των πολύπλοκων συστημάτων, σε κάθε επίπεδο των οποίων μπορούμε να διακρίνουμε σχετικά αυτόνομες, κλειστές οργανώσεις. Για παράδειγμα, ένα κύτταρο είναι ένα οργανωτικά κλειστό σύστημα, που περιλαμβάνει ένα πολύπλοκο δίκτυο αλληλεπιδραστικών χημικών κύκλων μέσα σε

24 μία μεμβράνη που το προστατεύει από εξωτερικές παρενοχλήσεις. Ωστόσο, τα κύτταρα είναι οργανωμένα σε ιστούς φτιάχνοντας έναν πολυκυτταρικό οργανισμό. Με τον όρο ομοιόσταση, ορίζεται η λειτουργία εκείνη που ο οργανισμός γενικά, τόσο ως σώμα όσο και ως ψυχή, συντονίζεται με το εξωτερικό περιβάλλον προκειμένου να έχει μια αρμονία τόσο στην επιβίωση όσο και στην ευχάριστη παρουσία του ως μέλος του συνόλου. Μια ειδική περιοχή στον εγκέφαλο, η λεγόμενη «νήσος του Ράϊλ» ή νησιδιακός φλοιός, είναι εκείνη η εγκεφαλική περιοχή η οποία βρίσκεται στον κροταφικό λοβό και στα δυο ημισφαίρια και συντονίζει αυτή την ομοιόσταση. Δηλαδή επεξεργάζεται τα ερεθίσματα που έρχονται από έξω, τα «συγκρίνει» με δικές της εμπειρίες και τα ολοκληρώνει σαν βιώματα τα οποία, ανάλογα με το πως θα τα «ερμηνεύσει», κάνουν τη ζωή του ανθρώπου ευχάριστη ή δυσάρεστη. ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ STRESS ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΟΥ ΠΟΝΟΥ ΓΙΑΤΙ Η ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ ΕΙΝΑΙ Ο ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΣ ΜΑΣ ΣΤΟΧΟΣ; Στα προηγούμενα άρθρα (ΜΕΡΟΣ 1ο και ΜΕΡΟΣ 2ο), έχω αναλύσει ότι σε καταστάσεις stress, μέσω της αντίδρασης του μεταιχμιακού συστήματος, το σώμα απελευθερώνει ορμόνες μ αποτέλεσμα: ταχύπνοια, εφίδρωση, ταχυπαλμία, μυϊκό σπασμό, δύσκαμπτες αρθρώσεις και οτιδήποτε σχετίζεται με την αντίδραση μάχης ή φυγής. Επίσης αναφέρθηκε ότι σε κάποιο βαθμό είναι δημιουργικό γιατί μας κινητοποιεί. Μακροχρόνια όμως διαταράσσει τη συνολική λειτουργία του οργανισμού. Φανταστείτε πως νιώθετε όταν περπατάτε πάνω σε πάγο. Το σώμα βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού στη προσπάθεια να μας προστατεύσει από ενδεχόμενη πτώση και τραυματισμό. Σκεφτείτε τώρα αυτή η κατάσταση να διαρκούσε μέρες, μήνες ή χρόνια. Σκεφτείτε την ενέργεια που απαιτείται για αυτό. Μπορείτε λοιπόν να φανταστείτε την εξάντληση και αδιαθεσία που θα προκαλούσε στον οργανισμό. Αυτό προκαλεί το χρόνιο stress. Αυξάνει την παραγωγή συγκεκριμένων ορμονών, της κορτιζόλης και αδρεναλίνης από τα επινεφρίδια, των ορμονών του stress, με αποτέλεσμα ένα σύνολο αρνητικών επιπτώσεων. Μακροχρόνια ανεβασμένο επίπεδα αυτών των ορμονών στο σώμα θα προκαλέσουν φλεγμονώδεις

25 αντιδράσεις και παραγωγή κυτοκινών (ουσιών που προκαλούν φλεγμονή στα μυϊκά κύτταρα) με αποτέλεσμα την Ινομυαλγία. Ουσιαστικά αυτό που συμβαίνει δεν είναι τίποτα άλλο από διαταραχή της λειτουργικής αρμονίας, έχει διαταραχθεί η ομοιόσταση, η οποία εκφράζεται ως δυσλειτουργία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και μπορεί να εκδηλωθεί με ένα σύνολο αισθητικών, κινητικών ή νευρολογικών διαταραχών. Θεραπευτικός μας στόχος λοιπόν είναι να αποκαταστήσουμε τη λειτουργικότητα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, να ενισχύσουμε τον φυσικό αμυντικό μηχανισμό του σώματος, με τελικό σκοπό να αποκαταστήσουμε την ομοιόσταση. Είναι ουτοπία να σκεφτόμαστε ότι μπορούμε να αποκαταστήσουμε την ομοιόσταση σε ασθενείς με χρόνιο πόνο, αλλά αξίζει να το προσπαθήσουμε και να διαπιστώσουμε πόσο μακριά μπορούμε να φτάσουμε. Οποιαδήποτε θεραπευτική τεχνική μπορεί να προσφέρει προς αυτή τη κατεύθυνση είναι χρήσιμη. Η δική μου πρόταση είναι ο συνδυασμός της Κρανιοϊερής Θεραπείας του Dr John Upledger με τη Νευροθεραπεία δια χειρισμών (Manual Neurotherapy MNT). Στο 4ο ΜΕΡΟΣ θα αναπτυχθεί η Νευροθεραπέια δια χειρισμών / Νευρορεφλεξολογία. ΠΗΓΕΣ: 1- tasi/diataraxes/ Ο πόνος είναι στο μυαλό μας! Ο ΠΟΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΜΑΣ, ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΝΟΜΙΖΟΥΜΕ!

26 Όλοι νιώθουν πόνο, αλλά δεν συνεχίζουν να πονάνε όλοι. Οι λίγοι άτυχοι που συνεχίζουν να πονάνε αποκτούν οικονομικό, κοινωνικό και σωματικό μειονέκτημα. Αν και δεν γνωρίζουμε γιατί κάποιοι άνθρωποι δεν αναρρώνουν από ένα οξύ επεισόδιο πόνου, ξέρουμε ότι δεν οφειλόταν στο μέγεθος του αρχικού τραυματισμού. Επίσης γνωρίζουμε ότι δεν οφειλόταν σε προβλήματα προσωπικότητας. Τελικά, γνωρίζουμε ότι γενικά οι τεχνικές θεραπείας του χρόνιου πόνου δεν είναι και πολύ αποτελεσματικές. Ο ρεαλισμός της πραγματικότητας μας θέτει μερικούς προβληματισμούς: Τι είναι πόνος; Είναι απλά, ένα σύμπτωμα βλάβης ιστού ή είναι κάτι πιο πολύπλοκο; Ένας τρόπος για να απαντήσουμε το δεύτερο ερώτημα είναι να μπορέσουμε να διαπιστώσουμε εάν το ένα γεγονός μπορεί συμβαίνει με την απουσία του άλλου, δηλαδή τραυματισμός ιστού χωρίς πόνο ή πόνος χωρίς τραυματισμό του ιστού. Μπορείς να δόσεις την απάντηση στον εαυτό σου, όταν για παράδειγμα διαπιστώσεις ότι έχεις μια μελανιά που δεν κατάλαβες πως προήρθε. Τότε υπάρχει τραυματισμός ιστού χωρίς να έχεις αισθανθεί πόνο. Έχεις κάνει ποτέ ζεστό ντους,μετά από μια μέρα στον ήλιο, με την συνήθως ευχάριστη αίσθηση του ζεστού χαλαρωτικού νερού τώρα να είναι οδυνηρή; Δεν σημαίνει ότι το ζεστό νερό σου προκαλεί τραυματισμό, αλλά ότι η αίσθηση προέρχεται από την ενεργοποίηση υποδοχέων που βρίσκονται στο δέρμα. Τέτοιες ερωτήσεις και απαντήσεις είναι ενδιαφέρουσες για τους ερευνητές του πόνου γιατί δείχνουν ότι ο πόνος δεν είναι δείκτης τραυματισμού των ιστών. Τι είναι πόνος;

27 Το International Association for the Study of Pain χαρακτηρίζει τον πόνο σαν μια εμπειρία. Ο πόνος συνήθως πυροδοτείται από μηνύματα που προέρχονται από τους ιστούς του σώματος όταν βρίσκονται σε κατάσταση εν δυνάμει κινδύνου. Οι νευρώνες που μεταφέρουν αυτή τη πληροφορία του πόνου ονομάζονται υποδοχείς πόνου (nociceptors) και το σύστημα που ανιχνεύει και μεταδίδει τα επιβλαβή σήματα nociception. Ειδικότερα το nociception δεν είναι ούτε αρκετό ούτε απαραίτητο για την εκδήλωση του πόνου. Αλλά τις περισσότερες φορές, έχει αποδεδειχθεί ότι συνδέεται με τον πόνο. Το μέγεθος του πόνου εξαρτάται από διάφορες αιτίες. Ένας τρόπος να το καταλάβουμε είναι όταν ένα μήνυμα κινδύνου φτάσει στον εγκέφαλο, θα πρέπει να απαντήσει στο ερώτημα: πόσο επικίνδυνο είναι αυτό στην πραγματικότητα;. Για να μπορέσει ο εγκέφαλος να απαντήσει, θα λάβει υπόψη του οποιαδήποτε αξιόπιστη πληροφορία έχει για τον κίνδυνο αυτό, όπως: προηγούμενη έκθεση στον ίδιο κίνδυνο, πολιτισμικές διαφορές, πληροφορίες για τον κίνδυνο, άλλα αισθητικά στοιχεία κ.α. η λίστα είναι ατελείωτη. Πως όλα αυτοί οι παράμετροι που μόλις αναφέραμε ρυθμίζουν τον πόνο; Η επικρατούσα θεωρία μεταξύ των επιστημόνων βασίζεται στην πολυπλοκότητα του ανθρώπινου μυαλού. Μπορούμε να σκεφτούμε τον πόνο σαν μια συνειδητή εμπειρία η οποία αναδεικνύεται από την απόκριση ενός συγκεκριμένου δικτύου εγκεφαλικών κυττάρων, που είναι διασκορπισμένο σε όλο τον εγκέφαλο. Ονομάζουμε αυτό το δίκτυο neurotag και τα κύτταρα του εγκεφάλου από το απαρτίζουν member brain cells. Κάθε member brain cell σε κάθε neurotag είναι member brain cell και άλλων neurotags. Αν έχουμε στο μυαλό μας τη φράση κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου (ΚΜΔ), για παράδειγμα, το αντίστοιχο δίκτυο του εγκεφάλου που θα αντιλαμβάνεται αυτή τη φράση είναι το «κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου» neurotag. Και είναι πολύ πιθανόν κάποια member brain cell να είναι κοινά για

28 το ΚΜΔ neurotag και του «πόνου της μέσης» neurotag. Αυτό σημαίνει ότι αν ενεργοποιήσουμε το πρώτο neurotag υπάρχει περίπτωση να ενεργοποιηθεί και το δεύτερο. Χρησιμοποιώντας αυτό το μοντέλο, σκεφτόμενοι ότι έχουμε ΚΜΔ, υπάρχει η πιθανότητα να εμφανίσουμε πόνο στη μέση. Τι θα γινόταν αν αυτή η σκέψη μας ήταν ανακριβής, όπως η ιδέα μας ότι έχουμε ΚΜΔ; Ένας μεσοσπονδύλιος δίσκος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τους σπονδύλους και δεν μπορεί να ποτέ να ολισθήσει. Εν αντιθέσει με αυτό έχουμε την ορολογία και την εικόνα που ισχυρίζονται με θέρμη ότι μπορεί. Όταν ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί ανακριβής πληροφορίες για να αξιολογήσει σε πόσο κίνδυνο βρίσκεται η μέση, τότε μπορούμε με βεβαιότητα να προβλέψουμε ότι, ακόμα και αν υποθέσουμε ότι όλοι οι παράγοντες ήταν ίδιοι, μόνο σκεφτόμενοι ένα περιστατικό ΚΜΔ με τις φρικτές εικόνες που μπορούμε να δούμε σε κλινικά μοντέλα που εμφανίζουν προβολή του μεσοσπονδύλιου δίσκου, τότε αυτό είναι σε θέση να μας αυξήσει τον πόνο στη μέση. Ανακύκλωση του πόνου: Στη υπόθεση που περιγράψαμε προηγούμενα, η αντίληψη του πόνου μετατρέπεται σε φαύλο κύκλο. Είναι γνωστό ότι όταν ένας πόνος έχει μεγάλη διάρκεια, τότε το σύστημα αντίληψης πόνου(nociception) γίνεται πιο ευαίσθητο. Αυτό σημαίνει ότι ο νωτιαίος μυελός στέλνει σήματα κινδύνου στον εγκέφαλο σε μια συχνότητα που υπερεκτιμά το πραγματικό επίπεδο του κινδύνου. Αυτή είναι μια φυσιολογική προσαρμογή στον συνεχή βομβαρδισμό με ερεθίσματα. Επειδή ο πόνος (λαθεμένα) ερμηνεύεται ως μέτρο της βλάβης του ιστού, ο εγκέφαλος δεν θα έχει άλλη επιλογή αλλά να υποθέσει ότι οι ιστοί έχουν υποστεί μεγαλύτερο τραυματισμό. Οπότε, όταν ο πόνος επιμένει, αυτόματα υποθέτουμε την ύπαρξη μεγαλύτερης βλάβης ιστών.

29 Βασιζόμενοι σε αυτά που ξέρουμε σήμερα για το συνεχώς μεταβαλλόμενο νευρικό σύστημα, τις περισσότερες φορές οδηγούμαστε σε λάθος συμπεράσματα. Η αλληλουχία της σκέψης: πιο πολύς πόνος= πιο πολύ ζημιά= πιο πολύς κίνδυνος =πολύς πόνος είναι η ίδια που ανατροφοδοτεί το αντίστοιχο neurotag και δημιουργεί αυτό τον φαύλο κύκλο. Η ιδέα της ανακριβής αντίληψης στο χρόνιου πόνου, εγείρει το ερώτημα αν αυτό είναι ένας από τους λόγους πρόκλησης του. Τι θα γινόταν αν ξέραμε από πού προέρχεται; Αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής προσέγγισης: Εδώ και μια δεκαετία γίνονται έρευνες για την αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου. Κάποια από τα ευρήματά τους είναι: i. Μείωση του πόνου και της ανικανότητας, επιτυγχάνεται, όχι όμως γρήγορα και σε μεγάλο βαθμό. ii. Οι θεραπείες που βασίζονται σε άσκηση έχουν καλύτερα αποτελέσματα. iii. Οξείες υποτροπές μειώνονται σε συχνότητα και μέγεθος. iv. Μεγάλης διάρκειας θεραπείες που βασίζονται σε άσκηση δείχνουν εκπληκτικά αποτελέσματα. Αδιάσειστα στοιχεία δείχνουν ότι επαναπροσδιορισμός του πόνου σύμφωνα με την υποκείμενη βιολογία του είναι κάτι θετικό. Αλλά δεν είναι εύκολο. Βρίσκονται σε εξέλιξη έρευνες για τον αποτελεσματικότερο τρόπο επίτευξης αυτού του στόχου. Οι επαγγελματίες υγείας χρειάζεται να αναθεωρήσουν επίσης Αυτά που γνωρίζουμε για την εμφάνιση του πόνου δεν σχετίζονται μόνο με τον τρόπο που θα διδάσκουμε τους ασθενείς μας, αλλά επιβάλλεται να στηρίξουμε τις κλινικές μας επιλογές πάνω σε αυτό.

30 Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να απομακρυνθούμε από το διάσημο μοντέλο του Ρενέ Ντεσκάρτ του Οι πίνακές του απεικονίζουν έναν άντρα με το πόδι του πολύ κοντά στη φωτιά και έναν υποδοχέα πόνου να ενεργοποιεί ένα υδραυλικό σύστημα που κτυπάει ένα καμπανάκι στον εγκέφαλό του. Φυσικά, κανένας δεν μπορεί να πιστέψει ότι αυτό γίνεται μέσω ενός υδραυλικού συστήματος, αλλά η ιδέα ενός ηλεκτρικού κυκλώματος που ενεργοποιεί τα κέντρα πόνου του εγκεφάλου βρίσκεται στο επίκεντρο πολλών κλινικών εφαρμογών ανά τον κόσμο. Η σύλληψη του μοντέλου του Ντεσκάρτ οδήγησε σε σημαντική προώθηση της κλινικής ιατρικής. Αλλά η γνώση έχει προχωρήσει αρκετά από εκείνη την εποχή στο σημείο που αυτό το μοντέλο δεν έχει καμία εφαρμογή σήμερα. Όπως οι άνθρωποι εμμένουν σε παλιές αντιλήψεις, έτσι υπάρχουν και πολλοί θεραπευτές που πιστεύουν ακόμα ότι ο πόνος είναι ανάλογος της καταστροφής του ιστού που προκαλείται. Προφανώς, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν έχουν εμπειρία από πολύπλοκα ή χρόνια περιστατικά πόνου. Επιπλέον, όταν έρχονται αντιμέτωποι με τέτοια περιστατικά βγάζουν το συμπέρασμα ότι οι ασθενείς έχουν κάποιο ελάττωμα ή είναι ψυχολογικά ευαίσθητοι ή ακόμα χειρότερα, ότι λένε ψέματα. Author: Lorimer Moseley, Professor of Clinical Neurosciences and Chair in Physiotherapy at University of South Australia ot-in-the-way-you-think-1151 Το παιχνίδι του Πόνου - Μέρος

31 2ο Οι ασθενείς που υποφέρουν από χρόνιο πόνο βρίσκονται αντιμέτωποι με μία μοναδική διαταραχή μία προσωπική εμπειρία που δεν μοιάζει με άλλα σωματικά προβλήματα όπως ένα σπασμένο πόδι ή κάποια λοίμωξη. Ο καθένας γνωρίζει πως ένα σπασμένο πόδι μπορεί να επιβεβαιωθεί με ακτινογραφία. Κάποια λοίμωξη ανιχνεύεται με απλές αιματολογικές εξετάσεις που μετρούν τον αριθμό των λευκών αιμοσφαιρίων. Δυστυχώς, δεν υπάρχει κανένα καθολικά αξιόπιστο τεστ για την μέτρηση των επιπέδων του πόνου, έχοντας ως αποτέλεσμα πολλά κοινά μυοσκελετικά ενοχλήματα να εκτιμώνται εσφαλμένα, να αντιμετωπίζονται με ακατάλληλη θεραπευτική αγωγή ή απλά να παραβλέπονται και να ταξινομούνται ακαθόριστα ως οξύς, υποξύς, υπόστροφος και χρόνιος πόνος. Εφόσον στις περιπτώσεις χρόνιας κάκωσης (ιδιαίτερα σε κακώσεις του ώμου) τα πολλαπλά πρότυπα υπερέκτασης συνήθως επικαλύπτονται, τα τυποποιημένα αποτελέσματα εκτίμησης του προβλήματος συχνά αποδεικνύονται αναξιόπιστα από θεραπευτή σε θεραπευτή (βλέπε Εικόνα 1). Αισθήματα απογοήτευσης και αγωνίας οικοδομούνται καθώς οι ασθενείς επιστρέφουν τη μία εβδομάδα μετά την άλλη παραπονούμενοι για τον ίδιο πόνο. Για να διορθώσουν το πρόβλημα, πολλοί θεραπευτές διαχείρισης του πόνου έχουν μάθει να αρχίζουν τις συνεδρίες επιφέροντας πρώτα ισορροπία μεταξύ του μήκους των μυών, της τάσης αυτών και της σωματικής στάσης πριν «κυνηγήσουν τον πόνο». Ο οξύς πόνος εξυπηρετεί την εξελικτική λειτουργία προειδοποίησης για ιστική βλάβη, αλλά ο χρόνιος πόνος το μόνο που προσφέρει είναι να βασανίζει και καμιά φορά να ακινητοποιεί τον πάσχοντα πληθυσμό μας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι πάσχοντες υπολογίζονται σε πενήντα εκατομμύρια, οι περισσότεροι από τους μισούς δεν λαμβάνουν καμία ιατρική ανακούφιση και για πολλούς πιθανόν να μην υπάρξει ποτέ κάποια διάγνωση. Το δεύτερο μέρος του άρθρου Το παιχνίδι του πόνου αρχίζει με μία σύντομη ιστορική ανασκόπηση δημοφιλών θεωριών

32 για τον πόνο και ακολουθούν πρόσφατα ευρήματα και θεραπευτικές απόψεις για την αποκατάσταση των ασθενών που τυραννούνται από πόνο και που τους βλέπουμε καθημερινά στα εργαστήρια χειροθεραπείας. Ο στόχος είναι να προσεγγίσουμε με μία νέα ματιά ένα πολύ ερευνημένο, αλλά ενίοτε λάθος ερμηνευμένο φαινόμενο. Εικόνα 1. Το τεστ ανύψωσης χεριού του Gerber για έλεγχο πιθανής υπωμοπλάτιας κάκωσης. Εφόσον τυπικά υπάρχουν πολλαπλά πρότυπα υπερέκτασης σε χρόνιες κακώσεις (ειδικά σε κακώσεις του ώμου), έχει σημασία να θεμελιώσουμε την ισορροπία μεταξύ του μήκους των μυών, της τάσης των μυών και της στάσης του σώματος πριν αντιμετωπίσουμε τον πόνο. Με την ευγενική παραχώρηση του Erik Dalton. Η θεωρία της ειδικότητας του πόνου: Ο René Descartes, διάσημος για το «Σκέφτομαι άρα υπάρχω», εισήγαγε μία από τις πρωταρχικές θεωρίες του πόνου το Το εφαρμοσμένο μοντέλο του πρότεινε ένα απλοποιημένο σύστημα περιγράφοντας λεπτομερώς πώς μεταβιβάζονταν τα μηνύματα πόνου απευθείας από τους υποδοχείς πόνου στο δέρμα σε κάποιο κέντρο πόνου στον εγκέφαλο. Το συνέκρινε με ένα μηχανισμό κωδωνοκρουσίας σε κάποιο καμπαναριό που τραβιέται με ένα σχοινί από το χαμηλότερο επίπεδο του κωδωνοστασίου ώστε η καμπάνα να ηχήσει απ άκρη σ άκρη στον περιβάλλοντα χώρο. Ο Descartes πίστευε πως υπάρχει μία μονοσήμαντη σχέση μεταξύ της ιστικής βλάβης και του μεγέθους του πόνου που βιώνει κάποιο άτομο. Σκεφθείτε το. Εάν τρυπήσετε το δάχτυλό σας με μία βελόνα, θα νιώσετε ελάχιστο πόνο ενώ εάν κόψτε το χέρι σας με ένα μαχαίρι, θα νιώσετε πολύ μεγαλύτερο πόνο. Έτσι η θεωρία της ειδικότητας προτείνει πως η ένταση του πόνου συνδέεται άμεσα με το μέγεθος της ιστικής βλάβης. Η θεωρία της ειδικότητας τροποποιούνταν καθ όλο τον δέκατο ένατο αιώνα και στις αρχές του εικοστού, όμως οι βασικές αρχές της παρέμεναν ίδιες.