ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ

Transcript

1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ Ε_3.ΒΝλ3Γ(ε) ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Ηµεροµηνία: Κυριακή 5 Απριλίου 2015 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Πώς θεραπεύεις έναν φανατικό Πώς θεραπεύουµε λοιπόν έναν φανατικό; Η εξαπόλυση κυνηγητού εναντίον µιας οµάδας φανατικών στα βουνά του Αφγανιστάν είναι ένας τρόπος. Η καταπολέµηση του φανατισµού όµως είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Φοβάµαι ότι δεν έχω κάτι το ιδιαίτερο να προσφέρω σχετικά µε τη σύλληψη των φανατικών στα βουνά, έχω ωστόσο µερικές σκέψεις σχετικά µε τη φύση του φανατισµού και µε τα µέσα, αν όχι της θεραπείας του, τουλάχιστον του περιορισµού του. [ ] Ο φανατισµός βρίσκεται παντού. εν εννοώ τις ολοφάνερες εκδηλώσεις φονταµενταλισµού 1 και φανατισµού. εν αναφέροµαι µόνο σ αυτούς τους ολοφάνερους φανατικούς, αυτούς που βλέπουµε στην τηλεόραση, σε µέρη όπου υστερικά πλήθη κουνούν τις γροθιές τους ενάντια στις κάµερες ενώ κραυγάζουν συνθήµατα σε γλώσσες που δεν καταλαβαίνουµε. Όχι, ο φανατισµός είναι σχεδόν παντού, και οι λιγότερο θορυβώδεις, πιο πολιτισµένες µορφές του βρίσκονται παντού γύρω µας και ίσως είναι µέσα µας. Γνωρίζω καλά αντικαπνιστές που είναι έτοιµοι να σας κάψουν ζωντανούς γιατί ανάψατε τσιγάρο κοντά τους! Γνωρίζω καλά χορτοφάγους που θα σας φάνε ζωντανούς γιατί φάγατε κρέας! [ ] ε λέω βέβαια ότι όποιος ή όποια υψώσει τη φωνή του ή τη φωνή της ενάντια σε κάτι είναι φανατικός ή φανατική. Και βέβαια δεν υποστηρίζω ότι όλοι όσοι έχουν απόψεις είναι φανατικοί. Εκείνο που λέω είναι ότι ο σπόρος του φανατισµού βρίσκεται πάντα στην αδιάλλακτη αίσθηση του δικαίου, τη µάστιγα πολλών αιώνων. Βέβαια, υπάρχουν διαβαθµίσεις του κακού. Ένας οικολόγος ακτιβιστής για θέµατα προστασίας του περιβάλλοντος µπορεί να είναι αδιάλλακτα ορθός, αλλά δεν µπορεί να προκαλέσει µεγάλο κακό, συγκρινόµενος, για παράδειγµα, µε κάποιον που ασκεί εθνοκάθαρση ή έναν τροµοκράτη. Παράλληλα θα ανακαλύψετε ότι πολύ συχνά οι φανατικοί είναι αφάνταστα συναισθηµατικοί: συχνά προτιµούν να αισθάνονται αντί ÈÅÌÁÔÁ 2015 να σκέφτονται και τρέφουν ιδιαίτερο θαυµασµό για το δικό τους θάνατο. 1 Φονταµενταλισµός: η τάση για επιστροφή στις πηγές της θρησκείας, η εµµονή σε άκρως συντηρητικά θρησκευτικά βιώµατα του παρελθόντος, τα οποία λειτουργούν ως µέσο αντίστασης σε κάθε ενδεχόµενη αλλαγή ή θρησκευτική µεταρρύθµιση. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 1 ΑΠΟ 4

2 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ Ε_3.ΒΝλ3Γ(ε) Απεχθάνονται τούτο τον κόσµο και δε βλέπουν την ώρα να τον ανταλλάξουν µε τον «παράδεισο». Ο δικός τους παράδεισος, ωστόσο, συνήθως νοείται ως αιώνια ευτυχία στο τέλος µιας κακής ταινίας. [ ] Συµµόρφωση και οµοιοµορφία, ανάγκη ένταξης και επιθυµία να εντάξουν και άλλους, αυτές µπορεί να είναι οι πιο διαδεδοµένες, αν όχι οι πιο επικίνδυνες µορφές φανατισµού. [ ] Πράγµατι, αφού σηµείωσα ότι η συµµόρφωση και η οµοιογένεια αποτελούν ήπιες αλλά διαδεδοµένες µορφές φανατισµού, πρέπει να προσθέσω ότι πολύ συχνά η προσωπολατρία, η εξιδανίκευση πολιτικών ή θρησκευτικών ηγετών, η λατρεία λαµπερών ατόµων µπορεί να είναι άλλη µια διαδεδοµένη µορφή φανατισµού. Ο 20 ος αιώνας φαίνεται ότι διέπρεψε και στις δύο µορφές. Ολοκληρωτικά καθεστώτα, φονικές ιδεολογίες, επιθετικός σοβινισµός, βίαιες µορφές θρησκευτικού φονταµενταλισµού από τη µία πλευρά και παγκόσµια εξιδανίκευση µίας Μαντόνα 2 ή ενός Μαραντόνα 3 από την άλλη. [ ] Η ουσία του φανατισµού έγκειται στην επιθυµία εξαναγκασµού του άλλου να αλλάξει. Στην κοινή τάση βελτίωσης του γείτονά σας, ή της διόρθωσης του συζύγου σας, ή του ελέγχου του παιδιού σας, ή της καλυτέρευσης του αδελφού σας αντί να τους αφήσετε στην ησυχία τους. Ο φανατικός είναι κατά βάση ανιδιοτελές άτοµο. Ο φανατικός είναι µεγάλος αλτρουιστής. Συχνά ο φανατικός δείχνει µεγαλύτερο ενδιαφέρον για εσάς παρά για τον ίδιο του τον εαυτό. Θέλει να σώσει την ψυχή σας, θέλει να σας λυτρώσει, θέλει να σας απελευθερώσει από τα αµαρτήµατά σας, από τα λάθη, από το κάπνισµα, από την πίστη σας ή από την απιστία σας, θέλει να βελτιώσει τις διατροφικές σας συνήθειες ή να σας γιατρέψει από το ποτό ή από τις εκλογικές σας συνήθειες. Ο φανατικός ενδιαφέρεται πάρα πολύ για εσάς, είτε θέλει να σας σφίξει το λαιµό γιατί σας αγαπά πραγµατικά, είτε θέλει να σας κόψει το λαιµό αν αποδειχθεί ότι είστε χαµένη περίπτωση. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ο φανατικός ενδιαφέρεται περισσότερο για εσάς από ό,τι για τον εαυτό του, για τον απλούστατο λόγο ότι ο φανατικός δεν είναι καθόλου ή είναι ελάχιστα εγωιστής. [ ] Προσεκτικά, χωρίς µεγαλοστοµίες, πιστεύω ότι η φαντασία µπορεί να χρησιµεύσει ως περιορισµένης έκτασης αντίδοτο έναντι του φανατισµού. Πιστεύω ότι ένα άτοµο που µπορεί να φανταστεί τι συνεπάγονται οι ιδέες του ή οι ιδέες της, ένα τέτοιο άτοµο µπορεί να γίνει λιγότερο φανατικό γεγονός που αποτελεί µικρή βελτίωση. Θα ήθελα να µπορούσα να σας πω στο σηµείο αυτό ότι η λογοτεχνία είναι µια απάντηση, γιατί η λογοτεχνία περιέχει το αντίδοτο στο φανατισµό, καθώς προσφέρει στους αναγνώστες της φαντασία. [ ] Τελικά, αν δεν µπορούµε να κατατροπώσουµε το φανατισµό, ίσως µπορούµε τουλάχιστον κάπως να τον αναχαιτίσουµε. Η ικανότητα να αυτοσαρκαζόµαστε αποτελεί εν µέρει θεραπεία η ικανότητα να βλέπουµε τους εαυτούς µας όπως µας ÈÅÌÁÔÁ Μαντόνα: Αµερικανίδα τραγουδίστρια, µουσικός, χορεύτρια, ηθοποιός και σκηνοθέτρια. Κατά τη διάρκεια της καριέρας της έχει κυκλοφορήσει πληθώρα επιτυχηµένων και πολυβραβευµένων δίσκων. Ο διεθνής τύπος την έχει χαρακτηρίσει βασίλισσα της Ποπ µουσικής. 3 Μαραντόνα: Ο Ντιέγκο Αρµάντο Μαραντόνα είναι Αργεντινός πρώην ποδοσφαιριστής και νυν προπονητής ποδοσφαίρου. Θεωρείται από τους σηµαντικότερους ποδοσφαιριστές όλων των εποχών. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 2 ΑΠΟ 4

3 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ Ε_3.ΒΝλ3Γ(ε) βλέπουν οι άλλοι είναι ένα άλλο φάρµακο. Η ικανότητα επιβίωσης σε καταστάσεις άγνωστης έκβασης, ακόµη και η εκµάθηση του τρόπου απόλαυσης τέτοιων καταστάσεων µπορεί επίσης να βοηθήσει. εν κηρύσσω πλήρη ηθικό σχετικισµό σίγουρα όχι. Προσπαθώ να ενισχύσω την ανάγκη να φανταστεί ο ένας τον άλλον. Να φανταστεί ο ένας τον άλλον όταν καβγαδίζουµε, να φανταστεί ο ένας τον άλλον όταν παραπονιόµαστε, να φανταστεί ο ένας τον άλλον ακριβώς τη στιγµή που αισθανόµαστε ότι έχουµε απόλυτο δίκιο. Άµος Οζ, Κατά του φανατισµού, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2005, σελ. 11, 16-17, 19-20, 23, 25. (κείµενο διασκευασµένο) Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου µε λέξεις περίπου. Μονάδες 25 Β1. «πολύ συχνά οι φανατικοί είναι αφάνταστα συναισθηµατικοί: συχνά προτιµούν να αισθάνονται αντί να σκέφτονται»: Να αναπτύξετε µε λέξεις το νόηµα της παραπάνω περιόδου. Μονάδες 10 Β2. Το κείµενο ανήκει στο γραµµατειακό είδος του αποδεικτικού δοκιµίου. Να επισηµάνετε τρία χαρακτηριστικά του κάνοντας αναφορές σε σχετικά χωρία. Μονάδες 6 Β3. «Η ουσία του φανατισµού ότι είστε χαµένη περίπτωση»: Με ποια συλλογιστική πορεία (παραγωγική-επαγωγική), αναπτύσσεται το συγκεκριµένο απόσπασµα του κειµένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες 5 Β4. αδιάλλακτη, απεχθάνονται, συµµόρφωση, ανιδιοτελές: Με καθεµιά από τις παραπάνω λέξεις στον ίδιο γραµµατικό τύπο, να γράψετε µία πρόταση ή περίοδο στην οποία να αναδεικνύεται το νόηµά τους. Μονάδες 4 Β5. α) Να βρείτε στο κείµενο τέσσερις λέξεις/φράσεις µε µεταφορική/συνυποδηλωτική λειτουργία της γλώσσας. Μονάδες 4 β) «Πράγµατι, αφού σηµείωσα ότι η συµµόρφωση και η οµοιογένεια αποτελούν ήπιες αλλά διαδεδοµένες µορφές φανατισµού, πρέπει να προσθέσω ότι πολύ συχνά η προσωπολατρία, η εξιδανίκευση πολιτικών ή θρησκευτικών ηγετών, η λατρεία λαµπερών ατόµων µπορεί να είναι άλλη µια διαδεδοµένη µορφή φανατισµού.» Να αναγνωρίσετε το είδος (ενεργητική παθητική) της σύνταξης (Μονάδες ÈÅÌÁÔÁ ), να γράψετε γιατί επιλέχθηκε (Μονάδες 2) και να τη µετατρέψετε στην αντίθετή της (Μονάδες 3). Μονάδες 6 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 3 ΑΠΟ 4

4 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ Ε_3.ΒΝλ3Γ(ε) Γ. Ο φανατισµός είναι ένα νοσηρό φαινόµενο που έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις τα τελευταία χρόνια. Ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι παράγοντες που τον εκτρέφουν; Γιατί µια τέτοια συµπεριφορά είναι ανησυχητική για τα άτοµα και τις κοινωνίες; Υποθέστε ότι γράφετε άρθρο ( λέξεις) που θα δηµοσιευτεί σε πολιτική εφηµερίδα ευρείας κυκλοφορίας. Μονάδες 40 ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!! ÈÅÌÁÔÁ 2015 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 4 ΑΠΟ 4

5 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ Ε_3.ΒΝλ3Γ(α) ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Α 1. Β1 2. Ηµεροµηνία: Κυριακή 5 Απριλίου 2015 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Ο δοκιµιογράφος πραγµατεύεται το θέµα του φανατισµού εστιάζοντας στον τρόπο µε τον οποίο µπορεί να περιοριστεί. Αρχικά, επισηµαίνει ότι το φαινόµενο αυτό χαρακτηρίζεται από ποικιλία στην εκδήλωση των µορφών του. Βέβαια, πηγάζει από µια πεισµατική αίσθηση του δικαίου σε συνδυασµό µε τη συναισθηµατική φύση, που απορρίπτει τη σύγχρονη πραγµατικότητα. Αναφέρει ως µορφή φανατισµού αφενός τη µαζοποίηση και αφετέρου τη λατρεία στο πρόσωπο ενός λαοπρόβλητου ηγέτη. Προσθέτει ως ενδεικτικά γνωρίσµατά του την εµµονή στη µεταβολή του χαρακτήρα του συνανθρώπου, που προέρχεται από µια ανυστερόβουλη τάση, χωρίς στοιχεία εγωισµού. Για την αντιµετώπιση του φαινοµένου επικαλείται τη δύναµη της φαντασίας, δίνοντας πρωτεύοντα ρόλο στη λογοτεχνία. Παράλληλα, θεωρεί απαραίτητη την αυτοσαρκαστική διάθεση, την υιοθέτηση της οπτικής γωνίας του άλλου και την προσαρµοστικότητα σε απρόβλεπτες καταστάσεις. Χαρακτηριστική είναι η τάση του φανατικού να εγκλωβίζει τη σκέψη και να αποθεώνει τη συναισθηµατική έκφραση. Πιο συγκεκριµένα, ο φανατικός άνθρωπος αποµακρύνει κάθε έννοια λογικής, παθητικοποιώντας τις πνευµατικές διεργασίες και το λογικό προβληµατισµό. Ενοχοποιεί την πνευµατικότητα και οδηγούµενος σε µια ασυνείδητη χειραγώγηση κυριεύεται από πληθώρα συναισθηµάτων. Κατακλύζεται από το θυµικό, αντιλαµβάνεται την πραγµατικότητα µε τις αισθήσεις. Έτσι, υποτάσσεται στα πάθη και στις άλογες παρορµήσεις διαµορφώνοντας µια ιδεατή, αλλά ψεύτικη πραγµατικότητα. Το συναίσθηµα, λοιπόν, θολώνει τις επιλογές του και τον οδηγεί σε ενστικτώδεις και τις περισσότερες φορές, βίαιες αντιδράσεις. ÈÅÌÁÔÁ 2015 Β2 3 : Το κείµενο είναι αποδεικτικό δοκίµιο και αυτό πιστοποιείται από τα ακόλουθα στοιχεία: 1 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Β, σελ Οι µαθητές µπορούν να χρησιµοποιήσουν την πρόταση ως θεµατική περίοδο της παραγράφου τους ή ως νοηµατική αφόρµηση. 3 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Γ, σελ. 112, 123, 124. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 1 ΑΠΟ 7

6 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ Ε_3.ΒΝλ3Γ(α) α) Έχει λογική οργάνωση και διακριτή δοµή: στον πρόλογο εκθέτει το θέµα, τη θεραπεία ενός φανατικού, και τη θέση του, που αφορά σε προτάσεις περιορισµού του φαινοµένου. Στο κύριο µέρος προσκοµίζει το υλικό που διαθέτει για να διασαφηνίσει την κύρια ιδέα και να αποδείξει την αρχική του θέση. Στον επίλογο επαναδιατυπώνει την αρχική του θέση για την αναχαίτιση του φανατισµού. β) Κυρίαρχος τρόπος πειθούς είναι η επίκληση στη λογική, καθότι χρησιµοποιεί επιχειρήµατα (5 η : «Η ουσία του φανατισµού ελάχιστα εγωιστής.») και παραδείγµατα (2 η : «Γνωρίζω καλά αντικαπνιστές που είναι έτοιµοι να σας κάψουν ζωντανούς γιατί ανάψατε τσιγάρο κοντά τους! Γνωρίζω καλά χορτοφάγους που θα σας φάνε ζωντανούς γιατί φάγατε κρέας!») για να υποστηρίξει τη θέση του. γ) Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας, η επιστηµονική και λογοκρατική διατύπωση. Εναλλακτικά: δ) Ο δοκιµιογράφος προσεγγίζει ένα θέµα που τον ενδιαφέρει (φανατισµός), εκθέτει, διασαφηνίζει και υποστηρίζει τις ιδέες του, χρησιµοποιώντας επιχειρήµατα (5 η : «Η ουσία του φανατισµού ελάχιστα εγωιστής.»), τεκµήρια (4 η : «Συµµόρφωση και οµοιοµορφία, ανάγκη ένταξης και επιθυµία να εντάξουν και άλλους, αυτές µπορεί να είναι οι πιο διαδεδοµένες, αν όχι οι πιο επικίνδυνες µορφές φανατισµού.», 4 η : «Ο εικοστός αιώνας φαίνεται ότι διέπρεψε και στις δύο µορφές. Ολοκληρωτικά καθεστώτα, φονικές ιδεολογίες») και παραδείγµατα 4 (2 η : «Γνωρίζω καλά αντικαπνιστές που είναι έτοιµοι να σας κάψουν ζωντανούς γιατί ανάψατε τσιγάρο κοντά τους! Γνωρίζω καλά χορτοφάγους που θα σας φάνε ζωντανούς γιατί φάγατε κρέας!», 3 η : «Ένας οικολόγος ακτιβιστής για θέµατα προστασίας του περιβάλλοντος µπορεί να είναι αδιάλλακτα ορθός, αλλά δεν µπορεί να προκαλέσει µεγάλο κακό, συγκρινόµενος, για παράδειγµα, µε κάποιον που ασκεί εθνοκάθαρση ή έναν τροµοκράτη.», 4 η : «παγκόσµια εξιδανίκευση µίας Μαντόνα ή ενός Μαραντόνα από την άλλη.»). Επιχειρεί να ερµηνεύσει τη φύση του φανατισµού και καταλήγει σε κάποιες προτάσεις για την αντιµετώπισή του. Μπορούµε, εποµένως, να πούµε ότι έχει την πρόθεση να περάσει στον αναγνώστη κάποιες προσωπικές απόψεις και να τον πείσει. ÈÅÌÁÔÁ 2015 ε) Το ύφος του δοκιµίου είναι αντικειµενικό χωρίς πρόθεση να εντυπωσιάσει, αλλά να πείσει για τη λογική ορθότητα των συλλογισµών. 4 Τα παραδείγµατα σαφώς και ανήκουν στα τεκµήρια. Ωστόσο, εδώ καταγράφηκαν ξεχωριστά, γιατί ακολουθήθηκε πιστά το σχολικό βιβλίο (σελ. 112). ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 2 ΑΠΟ 7

7 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ Ε_3.ΒΝλ3Γ(α) στ) Το συγκεκριµένο δοκίµιο έχει σαν πρώτο και τελικό στόχο να βαθαίνει τη δυνατότητα του προβληµατισµού µας. Κυριαρχεί δηλαδή ο διδακτικός τόνος µε την έννοια ότι µας ενηµερώνει, µας πληροφορεί, πλουτίζει τις γνώσεις µας, οξύνει την κρίση µας, καλλιεργεί την ευαισθησία µας. Β3 5 : Ο συγγραφέας στο συγκεκριµένο απόσπασµα ακολουθεί παραγωγική συλλογιστική πορεία. Στην αρχή της παραγράφου προβάλλει την προσωπική του θέση, θεωρώντας βάση του φανατισµού την επιθυµία βίαιης αλλαγής των άλλων (γενική θέση). Στην συνέχεια χρησιµοποιεί επιµέρους παραδείγµατα (ειδικότερες θέσεις), όπως η βελτίωση του γείτονα, η διόρθωση του συζύγου για να ενισχύσει την αρχική του θέση. Ακολουθεί δηλαδή µια πορεία από τα γενικότερα στα επιµέρους. Β4. Η αδιάλλακτη στάση του εφετείου και η επίµονη άρνησή του για την επανεξέταση της δίκης οδήγησε σε σωρεία αντιδράσεων των συγγενών του κατηγορουµένου. Ήταν γνωστή η δράση του ως εθνικιστή και ανθρώπου, που απεχθανόταν οποιαδήποτε συζήτηση για την καταπάτηση των δικαιωµάτων των µεταναστών στη χώρα µας. Μια αποτελεσµατική και δίκαιη ποινή αποσκοπεί στη συµµόρφωση και σωφρονισµό του δράστη και όχι στην εκδίκησή του. Με αναµνηστική πλακέτα από το δήµαρχο της πόλης τιµήθηκε σήµερα γνωστός ιατρός, ως ένδειξη αναγνώρισης της ανιδιοτελούς προσφοράς του στην οργάνωση και λειτουργία του κοινωνικού ιατρείου. Β5.α) 6 όποιος ή όποια υψώσει τη φωνή του τρέφουν ιδιαίτερο θαυµασµό η λογοτεχνία περιέχει το αντίδοτο στο φανατισµό αν δεν µπορούµε να κατατροπώσουµε το φανατισµό β) 7 Η σύνταξη είναι ενεργητική. Με την επιλογή της ο συγγραφέας επιλέγει να δώσει έµφαση στο πρόσωπο που ενεργεί, δηλαδή στο ίδιο το υποκείµενο. Θα µετατραπεί σε παθητική ως εξής: «Πράγµατι, αφού σηµειώθηκε (από εµένα) ότι η συµµόρφωση και η οµοιογένεια αποτελούν ήπιες αλλά διαδεδοµένες µορφές φανατισµού, πρέπει να προστεθεί (από εµένα) ότι πολύ συχνά η προσωπολατρία, η εξιδανίκευση πολιτικών ή θρησκευτικών ηγετών, η λατρεία λαµπερών ατόµων µπορεί να είναι άλλη µια διαδεδοµένη µορφή φανατισµού.» ÈÅÌÁÔÁ Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Α, σελ. 72 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Γ, σελ Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Α, σελ Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Β, σελ. 45, 266. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 3 ΑΠΟ 7

8 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ Ε_3.ΒΝλ3Γ(α) Γ 8. Παραγωγή λόγου Από τις σταυροφορίες στη Τζιχάντ Πρόλογος Από την εποχή των σταυροφοριών και της Ιεράς Εξέτασης και από άλλες τέτοιες εκδηλώσεις ακραίου φανατισµού και µισαλλοδοξίας είναι αλήθεια ότι έχουν περάσει αιώνες. Ο ορθολογισµός και η επιστηµονική σκέψη κυριάρχησαν και έδωσαν στον άνθρωπο τη δύναµη να κάνει βήµατα πολιτισµού, απαλλαγµένος από δογµατισµούς. Ωστόσο, οι σπόροι του φανατισµού φαίνεται πως έχουν µείνει στο συλλογικό υποσυνείδητο και µε την πρώτη ευκαιρία καρπίζουν. Τζιχαντιστές στη Μ. Ανατολή αλλά και παντού στον πλανήτη δρουν ανεξέλεγκτα, τυφλωµένοι οπαδοί αθλητικών οµάδων µετατρέπουν τα γήπεδα σε µατοβαµµένες αρένες, ακραίοι εθνικιστές ρίχνουν στο πυρ το εξώτερον οτιδήποτε «µολύνει» την εθνική καθαρότητα. Αυτά είναι µόνο µερικά παραδείγµατα που πιστοποιούν ότι ο άνθρωπος δεν έχει ξεφύγει από θεοκρατικές ερµηνείες και αυθεντικά σχήµατα και επιβεβαιώνουν την αποστροφή του Άµοζ Οζ ότι «ο φανατισµός βρίσκεται παντού». Α ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΚΤΡΕΦΟΥΝ ΤΟ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟ Έλλειψη παιδείας. Ο απαίδευτος άνθρωπος δεν µπορεί να ξεφύγει από εµµονές και προλήψεις. εν έχει τις απαιτούµενες πνευµατικές αντιστάσεις, ώστε να βάλει φρένο στη συναισθηµατική παρόρµηση, στο τυφλό πάθος. Αφήνεται στην παραζάλη των αυθαίρετων ερµηνειών χωρίς να µπορεί να εκλογικεύσει την πραγµατικότητα. Ο φανατισµός είναι πάθος κατεξοχήν συλλογικό. Η οµάδα φουντώνει τα πάθη και το άτοµο συµπαρασύρεται από τη δυναµική της. «Ο φανατισµός ανθεί όταν κυριεύει ένα σύνολο ανθρώπων, συντηρείται από τη µέθεξη πολλών υποκειµένων, φουντώνει όπως η φωτιά σ ένα ανεµοδαρµένο δάσος το ένα δέντρο λαµπαδιάζει το άλλο, ώσπου όλο το δάσος γίνει παρανάλωµα και στάχτη». (Μ. Πλωρίτης) ÈÅÌÁÔÁ 2015 ιάφοροι δηµαγωγοί και τυχάρπαστοι εκµεταλλεύονται την ευπιστία του κόσµου και εξάπτουν τα πάθη σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής δράσης (πολιτική, θρησκεία κ. λ.π.) προς ίδιον όφελος. Η τυφλή πίστη στον έναν και µοναδικό Θεό, η προσκόλληση σε δόγµατα και υπερβατικά σχήµατα, που τάζουν τον επίγειο και τον 8 Αφόρµηση από την επικαιρότητα και το σχολικό βιβλίο, Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο, Θεµατικοί κύκλοι, σελ και ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 4 ΑΠΟ 7

9 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ Ε_3.ΒΝλ3Γ(α) επουράνιο παράδεισο, εκτρέφουν την άνευ όρων αφοσίωση και µετατρέπουν τον οποιονδήποτε αλλόθρησκο σε εχθρό. Οι εθνικιστικές αντιλήψεις υποθάλπουν το φανατισµό. Η ιδέα του περιούσιου λαού, οι υψηλές πολιτισµικές καταβολές, το πατρογονικό κλέος, ενισχύουν την εθνική υπερηφάνεια και πωρώνουν τους θιασώτες του σοβινισµού, οι οποίοι µε ασίγαστο πάθος υπερασπίζονται τα ιερά και τα όσια της φυλής. Τα ΜΜΕ µε την τεράστια εµβέλεια που διαθέτουν, «ρίχνουν λάδι στη φωτιά», εξυπηρετώντας την προπαγάνδα διαφόρων οικονοµικών και πολιτικών παραγόντων. Αποκρύπτοντας ειδήσεις και προβάλλοντας δογµατικά θέσεις, εκτιµήσεις, ερµηνείες, υποδαυλίζουν την εµπάθεια και την εχθρότητα. Ο φανατισµός αναφαίνεται και φουντώνει σε περιόδους κρίσεων οικονοµικών, πολιτικών, κοινωνικών. Σε τέτοιες περιόδους, όπου ο άνθρωπος πελαγοδροµεί και βρίσκεται ανερµάτιστος, είναι πολύ εύκολο να γίνει θύµα των προαγωγών του φανατισµού, που παρουσιάζονται ως αυτόκλητοι σωτήρες και τον καθηλώνουν µε όσα πρεσβεύουν. Ο φανατικός πάντα εµπνέεται από ευγενή ιδεώδη, από έναν ιδιότυπο δονκιχωτισµό. Η ιδέα να αλλάξει τον κόσµο, να εξαλείψει κάθε είδους αδικία, µε κάθε τρόπο και µέσο, θολώνουν τον νου και τον µετατρέπουν σε εµµονικό επιτηρητή της παγκόσµιας τάξης, που αφιερώνει τη ζωή του στη διακονία του δικού του «σωστού», του δικού του «δικαίου», µε λάθος όµως τρόπο. ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ Ο φανατισµός, λοιπόν, εκκολάπτεται από πληθώρα συνθηκών και παραγόντων που έχουν να κάνουν κυρίως µε την ελλειµµατική παιδεία και τα προβλήµατα που ταλανίζουν τις κοινωνίες. Το λυπηρό, όµως, είναι ότι ο φανατισµός συνδέεται µ ένα πλέγµα συνεπειών, που αφορούν τόσο τα άτοµα όσο και τις κοινωνίες. Πρόκειται, δηλαδή, για µια συµπεριφορά ανησυχητική, που σαφώς θα πρέπει να προβληµατίσει όλους όσοι είναι υπέρµαχοι του ορθού λόγου και της ευθυκρισίας. ÈÅÌÁÔÁ 2015 Β ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: ΓΙΑΤΙ ΜΙΑ ΤΕΤΟΙΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΗΣΥΧΗΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Άτοµο: Το άτοµο αδυνατεί να αντιληφθεί την αλήθεια. Τυφλωµένο από τα πάθη του και εγκλωβισµένο στο θυµικό, δεν έχει καθαρή όραση και αντιλαµβάνεται τα πράγµατα µέσα από µια στενόµυαλη οπτική. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 5 ΑΠΟ 7

10 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ Ε_3.ΒΝλ3Γ(α) Πιστεύει ότι κατέχει τη µία και µοναδική αλήθεια. Έτσι, βρίσκεται σε µια διαρκή πλάνη αδυνατώντας να δει σφαιρικά τα πράγµατα και ζει στο σκοτάδι της απολυτότητας εµµένοντας σε µονόπλευρες, µονολιθικές τοποθετήσεις. εν µπορεί να ασκήσει κριτική και κυρίως αυτοκριτική. Θέτει τον εαυτό του στο απυρόβλητο, γιατί πιστεύει ότι υπηρετεί το θέσφατο, ότι βρίσκεται σε θεόπνευστη αποστολή. Από την άλλη, δεν µπορεί να επέµβει κριτικά στα δρώµενα, γιατί η εµµονική προσκόλληση στις ιδέες του ευνουχίζει τα όποια ψήγµατα αντικειµενικής και νηφάλιας τοποθέτησης. Εγκλωβίζεται στο δογµατισµό και τη µισαλλοδοξία. Κυριεύεται από τα πάθη του και επιδεικνύει εµπάθεια σε οτιδήποτε διαφέρει από τα δικά του πιστεύω, οτιδήποτε απειλεί τις ιδέες και τα οράµατά του. Κοινωνία: Ο φανατισµός βρίσκεται σε διαλεκτική σχέση µε τη βία. Το πάθος εύκολα εξελίσσεται σε µένος, σε επιθετικότητα απέναντι σ αυτό που θεωρείται απειλή. Ο φανατικός προκειµένου να υπερασπιστεί τις ιδέες, τις πίστεις, τον προσωποποιηµένο Μεσσία που λατρεύει, δε διστάζει να χρησιµοποιήσει τη βία. Προκαλεί εµφύλιες διαµάχες και συγκρούσεις µεταξύ των λαών. ιασαλεύονται η κοινωνική οµαλότητα και η παγκόσµια ειρήνη, ενώ πολλοί άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους στο βωµό των απόλυτων σχηµάτων και του δογµατισµού. Ο φανατισµός γίνεται αιτία έξαψης πολιτικών και άλλων παθών. ιαµορφώνεται µια κοινωνία χαρακωµάτων, µια κοινωνία αντιπαλότητας. Έτσι, διαρρηγνύεται η κοινωνική συνοχή, καθώς ο φανατισµός εµφιλοχωρεί στις διεκδικήσεις των διαφόρων οµάδων. Επιβάλλει το δίκαιο του ισχυρού. Ο φανατισµός νοµιµοποιεί το καθεστώς της ζούγκλας, όπου ο αδύναµος γίνεται βορά του δυνατού. Το δίκιο δεν επιβάλλεται µε όρους συντεταγµένης κοινωνίας, αλλά µε όρους αυτοδικίας και ετσιθελισµού. ÈÅÌÁÔÁ 2015 Υπονοµεύει το δηµοκρατικό πολίτευµα. Ο φανατικός δε διαλέγεται, αγνοεί τους συµβιβασµούς και τις ευγενικές παραχωρήσεις. Επιβάλλει την άποψή του παραγκωνίζοντας οτιδήποτε διαφορετικό, κάτι που δε συνάδει µε τα δηµοκρατικά ιδεώδη. Συντελεί στην επικράτηση ρατσιστικών καθεστώτων και στη διάπραξη εγκληµάτων κατά της ανθρωπότητας. Ακόµη στοιχειώνουν την ανθρωπότητα οι θηριωδίες των Ναζί, η ρατσιστική δράση της Κου- ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 6 ΑΠΟ 7

11 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Β ΦΑΣΗ Ε_3.ΒΝλ3Γ(α) Κλουξ-Κλαν στην Αµερική, ενώ απέραντη θλίψη προκαλεί η κτηνωδία των τζιχαντιστών στη Συρία και το Ιράκ που αφαιρούν, κινηµατογραφικά, ανθρώπινες ζωές και καταστρέφουν αµύθητης αξίας αρχαιολογικούς θησαυρούς. Επίλογος Ο φανατισµός, παµπάλαιο ανθρώπινο σαράκι, έγινε πολλές φορές η αιτία να πάει ο πολιτισµός πολλά βήµατα πίσω. Σε πείσµα του ορθολογισµού και των επιστηµονικών κατακτήσεων ο φανατισµός είναι ακόµη εδώ για να µας θυµίζει ότι η µάχη µε το παράλογο, το αυθαίρετο, το παρωπιδικό δεν έχει προς το παρόν κερδηθεί. Υποχρέωσή µας είναι να εστιάσουµε στην ανθρωπιστική παιδεία, ώστε να βάλουµε τις βάσεις για µια κοινωνία απροκατάληπτη, µετριοπαθή, αφανάτιστη. Το οφείλουµε στον άνθρωπο όπου γης και στον πολιτισµό του, γιατί είναι ο µόνος που τον καταφάσκει και τον πραγµατώνει ως οντότητα. ÈÅÌÁÔÁ 2015 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 7 ΑΠΟ 7

12 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Α ΦΑΣΗ Ε_3.AΝλ3Γ(ε) ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Ηµεροµηνία: Σάββατο 3 Ιανουαρίου 2015 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Το φαινόµενο της επιθετικότητας στο σχολείο Όπως γνωρίζουµε, η λειτουργία του σχολείου είναι συνυφασµένη µε την τήρηση µιας σειράς κανόνων, θεσπισµένων αφενός από την πολιτεία και αφετέρου από το ίδιο το σχολείο, ανάλογα µε τις ιδιαιτερότητές του. Η πειθαρχία σ αυτούς τους κανόνες είναι απαραίτητο συστατικό για την καλή λειτουργία και µαθησιακή αποτελεσµατικότητα του σχολείου, αλλά παράλληλα σχετίζεται άµεσα και µε το έργο της αγωγής, µε την κοινωνικοποίηση των µαθητών και την εσωτερίκευση από αυτούς αρχών και αξιών που θα τους βοηθήσουν να συγκροτήσουν την προσωπικότητά τους και να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο οµαλά και δηµιουργικά. Από τα µέσα της δεκαετίας του 1990, αυτό που έχει απασχολήσει σε µεγάλο βαθµό τους ερευνητές στα περισσότερα κράτη της Ευρώπης είναι η βία και η επιθετικότητα των µαθητών στο χώρο του σχολείου. [ ] Μια µορφή βίας που εµφανίζεται συχνά στο σχολείο είναι ο εκφοβισµός (bullying) ή η θυµατοποίηση (victimization). Ο σχολικός εκφοβισµός / θυµατοποίηση είναι οι δύο όροι που έχουν µεταφραστεί από τον αγγλικό όρο «Bullying», παρατηρούνται στο σχολικό περιβάλλον και δυσχεραίνουν την προσαρµογή των παιδιών. Πιο συγκεκριµένα, µε τον όρο «θυµατοποίηση» αποδίδουµε τον αγγλικό όρο «victimization» που είναι αποτέλεσµα εκφοβισµού (Bullying), δηλαδή µιας συγκεκριµένης µορφής επιθετικής συµπεριφοράς µε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Οι βασικές προϋποθέσεις για τη χρησιµοποίηση του όρου είναι η επανάληψη αυτών των ενεργειών µε σταθερή συχνότητα και µεθόδευση προς τους πιο αδύναµους µαθητές. Σύµφωνα µε τον Olweus, ο εκφοβισµός µπορεί να οριστεί µε τον ακόλουθο τρόπο: «ένας µαθητής γίνεται αντικείµενο εκφοβισµού ή θυµατοποιείται όταν υποβάλλεται, κατ επανάληψη και κατ εξακολούθηση, σε αρνητικές ενέργειες από έναν ή περισσότερους άλλους µαθητές». Η αρνητική ενέργεια µπορεί να είναι λεκτική ÈÅÌÁÔÁ 2015 (πειράγµατα, απειλές, ειρωνείες κ.ά.), σωµατική (χτυπήµατα, σπρώξιµο, κ.ά.), όπως και ψυχολογική (συκοφάντηση, αποκλεισµός από οµάδα, αποµόνωση κ.ά.). [ ] Η σηµασία του σχολικού εκφοβισµού για την κοινωνία έχει οδηγήσει πολλούς ερευνητές στη διερεύνηση και την αναζήτηση των παραγόντων και των κοινωνικών ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 1 ΑΠΟ 3

13 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Α ΦΑΣΗ Ε_3.AΝλ3Γ(ε) συνθηκών που τον προκαλούν ή και τον ευνοούν. [ ] Συγκεκριµένα, µαθητές, των οποίων το κοινωνικό υπόβαθρο, οι γνωστικές τους ικανότητες και το γλωσσικό ή πολιτισµικό υπόβαθρο διαφέρει ή αποκλίνει από το αντίστοιχο των άλλων µαθητών της τάξης, βρίσκονται σε αυξηµένο κίνδυνο τόσο ως δράστες όσο και ως θύµατα σχολικής βίας και εκφοβισµού. Από εµπειρικά δεδοµένα, υπάρχουν ενδείξεις ότι ο βαθµός, κατά τον οποίο ορισµένα παιδιά θυµατοποιούνται, επηρεάζεται από το αν είναι µέλη κάποιας µειονότητας ή αν αποκλίνουν από αυτό που θεωρείται προέχον οµαδικό πρότυπο σε θέµατα συµπεριφοράς, εξωτερικών χαρακτηριστικών, οικογενειακής προέλευσης και τόσων άλλων. [ ] Επίσης, η µεταβλητή «κοινωνικό φύλο» (gender) έχει επισηµανθεί από όλες σχεδόν τις έρευνες. Τα αγόρια έχουν περισσότερες πιθανότητες εµπλοκής σε περιστατικά σχολικής βίας (ως θύµατα και ως θύτες) συγκριτικά µε τα κορίτσια, µια διαπίστωση που αναµφίβολα συνδέεται µε τη διαδικασία της διαφορικής κοινωνικοποίησης. Όπως αναφέρουν οι εληγιάννη-κουϊµτζή και Σακκά, «το σχολείο αποτελεί φορέα κοινωνικοποίησης που προωθεί, στηρίζει και αναπαράγει την κυρίαρχη άποψη για το πώς πρέπει και πώς δεν πρέπει να συµπεριφέρονται τα δύο φύλα και δοµεί ηγεµονικές ανδρικές και γυναικείες ταυτότητες». [ ] Σύµφωνα µε τη θεωρία της κοινωνικής µάθησης, παιδιά που γίνονται µάρτυρες βίαιης συµπεριφοράς µεταξύ των γονέων τους έχουν περισσότερες πιθανότητες να µάθουν και να αντιγράψουν αυτά τα επιθετικά πρότυπα συµπεριφοράς. Η έκθεση σ αυτές τις µορφές συµπεριφοράς µπορούν να επηρεάσουν την εικόνα του παιδιού γύρω από την επιθετική συµπεριφορά και να τη θεωρήσουν ως µια αποδεκτή µορφή και µέθοδο αντιµετώπισης συγκρούσεων. Τέλος, σχετικά µε την επίδραση των συνοµηλίκων στην εκδήλωση βίαιης και επιθετικής συµπεριφοράς, υπάρχουν πλούσια ερευνητικά δεδοµένα. Στις έρευνες για τη σχολική βία και τον εκφοβισµό επισηµαίνεται η επίδραση της οµάδας των συνοµηλίκων στην άσκηση της βίας και τα «παιχνίδια εξουσίας» µεταξύ των συνοµηλίκων, την ιεράρχηση των φίλων, τη θέση του µαθητή στην οµάδα των συνοµηλίκων του, τις αξίες, τις στάσεις και συµπεριφορές της οµάδας. Ελένη. Τρίγκα Μερτίκα, Σχολική Βία, εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 2011, σελ. 37, 41, ÈÅÌÁÔÁ 2015 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 2 ΑΠΟ 3

14 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Α ΦΑΣΗ Ε_3.AΝλ3Γ(ε) ΘΕΜΑΤΑ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου µε λέξεις. Μονάδες 25 Β1. «Το σχολείο αποτελεί φορέα κοινωνικοποίησης που προωθεί, στηρίζει και αναπαράγει την κυρίαρχη άποψη για το πώς πρέπει και πώς δεν πρέπει να συµπεριφέρονται τα δύο φύλα και δοµεί ηγεµονικές ανδρικές και γυναικείες ταυτότητες»: Να αναπτύξετε το νόηµα της περιόδου µε λέξεις. Μονάδες 11 Β2. Να επισηµάνετε τρία χαρακτηριστικά γνωρίσµατα επιστηµονικού λόγου στο κείµενο που σας δίνεται. Μονάδες 6 Β3. Η συγγραφέας χρησιµοποιεί ως τρόπο πειθούς, εκτός των άλλων, και την επίκληση στην αυθεντία. Να εντοπίσετε δύο περιπτώσεις επίκλησης στην αυθεντία (µονάδες 2) και να δικαιολογήσετε τη χρήση τους (µονάδες 4). Μονάδες 6 Β4. Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: συνυφασµένη, εµφανίζεται, αποτέλεσµα, αναµφίβολα, συγκρούσεων. Μονάδες 5 Β5. α) Συγκεκριµένα, Επίσης, Τέλος: Ποια νοηµατική σχέση εκφράζει η χρήση καθεµιάς από τις παραπάνω λέξεις; Μονάδες 3 β) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις παρακάτω περιπτώσεις: «θυµατοποίηση» «ένας µαθητής γίνεται αντικείµενο εκφοβισµού ή θυµατοποιείται όταν υποβάλλεται, κατ επανάληψη και κατ εξακολούθηση, σε αρνητικές ενέργειες από έναν ή περισσότερους άλλους µαθητές» Μονάδες 4 ÈÅÌÁÔÁ 2015 Γ. Φαινόµενο που προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία το τελευταίο διάστηµα είναι ο σχολικός εκφοβισµός. Σε σχετική ηµερίδα που διοργανώνει το σχολείο σας εκφωνείτε οµιλία ( λέξεις) στην οποία καταγράφετε τις συνέπειες του σχολικού εκφοβισµού και προτείνετε τρόπους αντιµετώπισής του. Μονάδες 40 Σας ευχόµαστε επιτυχία!!! ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 3 ΑΠΟ 3

15 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Α ΦΑΣΗ Ε_3.AΝλ3Γ(α) ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Α 1. Ηµεροµηνία: Σάββατο 3 Ιανουαρίου 2015 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Το κείµενο πραγµατεύεται τη µαθητική επιθετικότητα στους σχολικούς χώρους. Το σχολείο λειτουργεί µε κανόνες που αποσκοπούν στην οµαλή λειτουργία του και στην κοινωνικοποίηση των µαθητών. Ωστόσο, σχετικά πρόσφατα, εµφανίζονται στους σχολικούς χώρους µορφές βίας, όπως ο εκφοβισµός και η θυµατοποίηση µε κύρια χαρακτηριστικά τη συχνότητα και την στοχοποίηση των αδύναµων µαθητών. Αυτή η επιθετικότητα οφείλεται σε συγκεκριµένες αιτίες, που συνδέονται µε κοινωνικές, γνωστικές και πολιτισµικές διαφορές ή µε αποκλίσεις από τα κυρίαρχα πρότυπα συµπεριφοράς και εµφάνισης. Επιπλέον, η σχολική βία ενισχύεται από τα στερεότυπα για το φύλο, ενώ και η πρόσληψη της ενδοοικογενειακής βίας οδηγεί στη θεώρηση της επιθετικότητας ως αποδεκτού µέσου επίλυσης διαφορών. Τέλος, η ερµηνεία του φαινοµένου ολοκληρώνεται µε την επίδραση των συνοµηλίκων. Β1. Το σχολείο ως φορέας κοινωνικοποίησης δεν προάγει δικές του αξίες, αλλά αντίθετα αναπαράγει τις ήδη υπάρχουσες κοινωνικές. Πιο απλά, συντηρεί και παγιώνει στερεοτυπικές πεποιθήσεις αναπαράγοντας ισχύοντα κοινωνικά πρότυπα. Ανάµεσα στις πεποιθήσεις αυτές ανήκουν κι εκείνες που αφορούν τα δύο φύλα, µε το ανδρικό να θεωρείται πιο βίαιο και περισσότερο ηγεµονικό. Σε κάθε περίπτωση οι σεξιστικές αντιλήψεις της κοινωνίας καθρεφτίζονται και στο σχολείο που παραµένει ένας φορέας συντήρησης των κατεστηµένων δοµών. ÈÅÌÁÔÁ 2015 Β2 2. α) Στο κείµενο χρησιµοποιείται ειδικό λεξιλόγιο, κυρίως ορολογία της παιδαγωγικής επιστήµης: «θυµατοποίηση», µεταβλητή «κοινωνικό φύλο», θεωρία κοινωνικής µάθησης, προέχον οµαδικό πρότυπο, οµάδα συνοµηλίκων κ.ά. 1 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Β, σελ Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Γ, σελ. 84, 188. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 1 ΑΠΟ 5

16 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Α ΦΑΣΗ Ε_3.AΝλ3Γ(α) β) Χαρακτηριστικό των επιστηµονικών κειµένων είναι ο περιγραφικός λόγος. Αυτός εντοπίζεται στην τρίτη παράγραφο του κειµένου όπου η συγγραφέας περιγράφει/ορίζει τι είναι ο σχολικός εκφοβισµός και η θυµατοποίηση. γ) Η συγγραφέας χρησιµοποιεί την επίκληση στη λογική παραθέτοντας πληθώρα ερευνητικών δεδοµένων (5 η : «Η σηµασία του σχολικού εκφοβισµού έχει οδηγήσει πολλούς ερευνητές», 8 η : «Στις έρευνες για τη σχολική βία») και απόψεις έγκριτων µελετητών/επιστηµόνων (4 η : Olweus, 6 η : εληγιάννη-κουϊµτζή και Σακκά), στοιχείο που προσιδιάζει στον επιστηµονικό λόγο. Εναλλακτικά: δ) Η γλώσσα χρησιµοποιείται µε τον τρόπο που αφορά το λογικό µας και όχι το συναίσθηµα (λογική και όχι συγκινησιακή χρήση της γλώσσας). Μ άλλα λόγια, κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας, ενώ λείπουν οι συναισθηµατικές εξάρσεις. ε) Ο λόγος είναι απρόσωπος και αντικειµενικός. Σε όλο το κείµενο κυριαρχούν το γ ενικό και το γ πληθυντικό πρόσωπο (απουσιάζει το α πρόσωπο), ενώ η διατύπωση είναι ακριβής και σαφής. Β3 3. α) 4 η : Olweus Β4 4. β) 6 η : εληγιάννη-κουϊµτζή, Σακκά Με την επίκληση στην αυθεντία η συγγραφέας προσδίδει στο κείµενό της/στις απόψεις της αντικειµενικότητα και αξιοπιστία, ενώ παράλληλα καταδεικνύει τη βιβλιογραφική της ενηµέρωση. συνυφασµένη = συνδεµένη εµφανίζεται = παρουσιάζεται, εκδηλώνεται αποτέλεσµα = συνέπεια, απόρροια, επακόλουθο αναµφίβολα = αναντίλεκτα, αδιαµφισβήτητα, αδιαφιλονίκητα, αναντίρρητα, σίγουρα συγκρούσεων = αντιπαραθέσεων, ρήξεων, διαµαχών ÈÅÌÁÔÁ 2015 Β5. α) 5 Συγκεκριµένα = επεξήγηση Επίσης = προσθήκη Τέλος = χρονική σχέση, απαρίθµηση-ολοκλήρωση επιχειρήµατος 3 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Γ, σελ Τα συνώνυµα ακολουθούν: α. το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαµπινιώτη β. το Ελληνικό Λεξικό των Τεγόπουλου-Φυτράκη και γ. το Ερµηνευτικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Α, Β, Γ Γυµνασίου. 5 Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Β, σελ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 2 ΑΠΟ 5

17 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Α ΦΑΣΗ Ε_3.AΝλ3Γ(α) Γ 7. Πρόλογος β) 6 Στην πρώτη περίπτωση τα εισαγωγικά εσωκλείουν επιστηµονικό όρο, ενώ στη δεύτερη µεταφέρουν αυτούσια τα λόγια τρίτου. Παραγωγή λόγου Κυρίες και κύριοι, το σχολείο είναι από τους σηµαντικότερους θεσµούς της κοινωνίας µας. Αποτελεί τον κύριο φορέα αγωγής και κοινωνικοποίησης των παιδιών µαζί µε την οικογένεια και τον βασικότερο πυλώνα της γνωστικής τους επάρκειας. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται το ανησυχητικό φαινόµενο του σχολικού εκφοβισµού, γεγονός που δυναµιτίζει τον κοινωνικοποιητικό του ρόλο και υπονοµεύει την παιδαγωγική του αξία. Α ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ Το άτοµο που δέχεται λεκτική, σωµατική και ψυχολογική βία καταλαµβάνεται από ένα αίσθηµα φόβου και ανασφάλειας. Κλείνεται στον εαυτό του και παρουσιάζει δυσκολία στο να συνάψει διαπροσωπικές σχέσεις. Μειώνεται το ενδιαφέρον του για τα µαθήµατα. Βιώνει το σχολείο ως ένα εχθρικό περιβάλλον, κάτι που το αποπροσανατολίζει από το αγαθό της γνώσης. Μοιραία η επίδοση στα µαθήµατα πέφτει. Οι µαθητές που θυµατοποιούνται παρουσιάζουν συµπτώµατα άγχους, χαµηλής αυτοπεποίθησης, συναισθήµατα κατωτερότητας, ακόµη και κατάθλιψη. ιαταράσσεται η ψυχοσωµατική τους υγεία και εµφανίζουν τάσεις παραίτησης και µελαγχολία. Το σχολικό περιβάλλον µετατρέπεται σ έναν αφιλόξενο χώρο που δεν τους παρέχει κίνητρα για αυτοβελτίωση αλλά αποκτά τραυµατικές διαστάσεις. Οι µαθητές-θύτες από την άλλη, εξοικειώνονται µε τη βία, την ανυπακοή και συµπεριφέρονται προκλητικά. Η παραβατική τους συµπεριφορά τους αποµακρύνει από τις αξίες του σχολείου και τους καθιστά επιρρεπείς στην ανοµία και σε αρνητικές επιδράσεις. Μάλιστα είναι πολύ πιθανό να ÈÅÌÁÔÁ 2015 διατηρήσουν αυτή τη συµπεριφορά και κατά την ενηλικίωσή τους εµφανίζοντας αδυναµία να συνάψουν υγιείς κοινωνικές σχέσεις. ιαταράσσεται η αρµονική συνύπαρξη των µελών της σχολικής κοινότητας καθώς κυριαρχούν η εξουσιαστική επιβολή, ο εκφοβισµός, η παραβατικότητα. 6 Γραµµατική Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Σ. Χατζησαββίδης Αθ. Χατζησαββίδου, σελ Αφόρµηση από την επικαιρότητα και το σχολικό βιβλίο, Έκφραση-Έκθεση, τεύχος Γ, σελ. 30. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 3 ΑΠΟ 5

18 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Α ΦΑΣΗ Ε_3.AΝλ3Γ(α) Τα µέλη του σχολείου χωρίζονται σε αντίπαλα στρατόπεδα µε αποτέλεσµα να παγιώνεται ένα εχθρικό κλίµα που κυοφορεί διαστρεβλωµένες αρχές ισοπεδώνοντας τις σχολικές αξίες. Οι εκπαιδευτικοί χάνουν την παιδαγωγική τους αξιοπιστία στα µάτια των παιδιών. Παρουσιάζονται ανίκανοι να λύσουν το πρόβληµα είτε γιατί το αγνοούν, είτε γιατί δεν ενδιαφέρονται, είτε γιατί αδυνατούν να το προβλέψουν. Έτσι το σχολικό περιβάλλον µετατρέπεται σε αρένα επιβίωσης, αντί να προάγει ευγενείς αξίες. ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ Η σχολική βία, κυρίες και κύριοι, είναι εντός των πυλών και υπονοµεύει την οµαλή λειτουργία του σχολείου. Πρόκειται για ένα ανησυχητικό φαινόµενο µε απροσµέτρητες συνέπειες τόσο για τα θύµατα όσο και για τους θύτες. Αν θέλουµε να διαφυλάξουµε το θεσµό και να διαµορφώσουµε ένα περιβάλλον αγωγής υγιές, πρέπει να δράσουµε άµεσα κυρίως σε προληπτικό επίπεδο. Β ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ Το σχολείο πρέπει να ενισχύσει τις οµαδοσυνεργατικές δράσεις. Με τον τρόπο αυτό θα ενθαρρύνει τους µαθητές να καλλιεργήσουν συναισθήµατα αλληλοαποδοχής, αλληλεγγύης και υποστήριξης. Μέσα από τις οµαδοσυνεργατικές διαδικασίες οι µαθητές θα έρθουν κοντά και θα µάθουν, µε βιωµατικό τρόπο, να αποδέχονται το διαφορετικό υιοθετώντας µια κουλτούρα ανοχής και σεβασµού στο αλλότριο. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να ανανεώνουν όχι µόνο το γνωστικό τους δυναµικό, αλλά και τις παιδαγωγικές τους δεξιότητες. Σ αυτό καίριο ρόλο διαδραµατίζει το κράτος που οφείλει να αναλάβει την επιµόρφωση των εκπαιδευτικών καθιστώντας τους επαρκείς ώστε να αντιµετωπίσουν τέτοιου είδους φαινόµενα. Εκτός από τους εκπαιδευτικούς καταλυτικό ρόλο παίζουν οι γονείς. Όταν ένα παιδί µεγαλώνει σ ένα υγιές περιβάλλον και διαπλάθει το χαρακτήρα του µε γνώµονα ανθρωπιστικές αξίες και αρχές, είναι πολύ δύσκολο να υποπέσει σε παραβατική συµπεριφορά. Παράλληλα οι γονείς πρέπει να στρέφουν τα παιδιά τους σε δηµιουργικές διεξόδους απασχόλησης όπως αθλητικές δραστηριότητες, ένταξη σε ÈÅÌÁÔÁ 2015 συλλόγους, καλλιτεχνικές απασχολήσεις. Έτσι τα παιδιά θα εκτονώνουν γόνιµα την ενεργητικότητά τους αποφεύγοντας την έκθεση σε αρνητικά ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 4 ΑΠΟ 5

19 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2015 Α ΦΑΣΗ Ε_3.AΝλ3Γ(α) κοινωνικά πρότυπα που προάγονται κυρίως από τα ΜΜΕ και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Η αντιµετώπιση του σχολικού εκφοβισµού προϋποθέτει την αγαστή συνεργασία των εκπαιδευτικών, των γονέων και κηδεµόνων αλλά και των αρµόδιων κρατικών υπηρεσιών και φορέων. Μέσα από το γόνιµο διάλογο, την υγιή διαλεκτική σχέση αλλά και τη συνδροµή καταρτισµένων ανθρώπων (ψυχολόγοι, θεραπευτές, ειδικοί παιδαγωγοί, κοινωνικοί λειτουργοί), το φαινόµενο του σχολικού εκφοβισµού θα περιοριστεί σε σηµαντικό βαθµό. Επίλογος Κυρίες και κύριοι, το σχολείο είναι η κοιτίδα της αγωγής, ο θεσµός που διαχρονικά µεταβιβάζει από γενιά σε γενιά τις αξίες της κοινωνίας. Στο χέρι µας είναι να το θωρακίσουµε ώστε να µην αναπαράγει στρεβλά κοινωνικά πρότυπα, αλλά να προετοιµάζει πολίτες µε ήθος και ανθρωπιά. Μόνο έτσι θα επιτελέσει τον παιδαγωγικό του ρόλο καταστέλλοντας κάθε µορφής επιθετικότητα και αποτελώντας τον υγιή προθάλαµο για τη ζωή. Σας ευχαριστώ ÈÅÌÁÔÁ 2015 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 5 ΑΠΟ 5

20 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 Ε_3.Νλ3Γ(ε) ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Ηµεροµηνία: Κυριακή 6 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Και πάλι για τη «σιωπή των διανοουµένων»... Σε ορισµένες εποχές και σε ορισµένους τόπους έχει οπωσδήποτε νόηµα, πνευµατικό, πολιτικό και κοινωνικό, η απαίτηση ή και η έκκληση «να µιλήσουν οι διανοούµενοι», η οποία ακούγεται συνήθως µε µορφή επιτακτικού, αν όχι επιτιµητικού ερωτήµατος: «Γιατί σιωπούν οι διανοούµενοι;». Όχι µόνον όταν τα σκιάζει όλα η φοβέρα, όταν τυραννικά καθεστώτα οποιασδήποτε µορφής επιβάλλουν το φίµωτρό τους, αλλά και όταν δεσπόζει η σύγχυση και η θολούρα σε αισθήµατα και σκέψεις, όταν η κατάθλιψη τείνει να γίνει πανεθνικό γνώρισµα, τότε όσοι συµβατικά αποκαλούνται «πνευµατικοί άνθρωποι» ή «διανοούµενοι» (ούτε αυτός ο όρος έχει την ίδια σηµασία για όλους) οφείλουν να βγουν από τον χρυσελεφάντινο πύργο που τους αποδίδει σαν ιδιοκτησία ένας στεριωµένος µύθος και να µιλήσουν. Να αναλάβουν, πλην της ευθύνης του καλλιτέχνη, και την ευθύνη του πολίτη. Να ρισκάρουν. Όχι για να καθοδηγήσουν αφ υψηλού, τάχα σαν αυθεντίες και γνώστες των µυστικών της ιστορίας. Όχι σαν ποιµένες που των αδυνάτων αδύνατο µένουν αδιάβροχοι στα πάθη, στις πολιτικές ιδέες, στις ιδεολογικές συγκρούσεις. Αλλά σαν πολίτες που κάποια στιγµή έτυχε ν ακούσουν ή να διαβάσουν τον θουκυδίδειο Επιτάφιο («τον µηδέν τώνδε µετέχοντα ουκ απράγµονα, αλλ αχρείον νοµίζοµεν: εκείνον που δεν συµµετέχει στα κοινά, δεν τον θεωρούµε φιλήσυχο αλλά άχρηστο.»), που άλλωστε τον έχουµε περί πολλού, «πνευµατικοί» και µη, και συχνά-πυκνά τον µνηµονεύουµε µετά θαυµασµού για τις υψηλές ιδέες του, ακόµα κι αν δεν τον έχουµε διαβάσει. Ή έτυχε να πέσει στην αντίληψή τους και να γραφτεί στη µνήµη τους σαν επιταγή «ο πιο πρωτότυπος και παράξενος νόµος του Σόλωνα: να χάνει τα πολιτικά του δικαιώµατα όποιος προτιµά να µένει ουδέτερος ενώ έχουν ξεσπάσει εµφύλιες ταραχές» («των δ άλλων αυτού νόµον ίδιος µεν µάλιστα και παράδοξος ο κελεύων άτιµον είναι τον εν στάσει µηδετέρας µερίδος γενόµενον»). [ ] ÈÅÌÁÔÁ 2014 Η συµφωνία για το ποιοι είναι οι διανοούµενοι, άρα και πόσοι είναι, δεν ήταν ποτέ εύκολη. Θα ήταν πάντως άστοχο και υπερβολικό αν λέγαµε πως είναι διανοητές όλοι µα όλοι οι γραφιάδες, όλοι οι λογοτέχνες, όλοι οι εικαστικοί, οι µουσικοσυνθέτες, οι άνθρωποι του θεάτρου και του κινηµατογράφου, των τεχνών εν γένει, και µαζί τους όλοι οι πανεπιστηµιακοί και οι Αθάνατοι της Ακαδηµίας. Τόσο ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 1 ΑΠΟ 4

21 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 Ε_3.Νλ3Γ(ε) υπερβολικό και άστοχο όσο και το να πιστεύουµε ότι όλοι οι διανοούµενοι είναι οπαδοί της ίδιας (πολιτικής ή ιδεολογικής) θρησκείας, έχουν την ίδια γνώµη για τα πράγµατα, την ίδια αντίληψη για τον κόσµο. Ποτέ δεν ίσχυσε κάτι τέτοιο. Και ποτέ δεν θα ισχύσει. Ευτυχώς. Γιατί το πνεύµα λιµνάζει δίχως σύγκρουση. Και οι διανοούµενοι που έχουν να επιδείξουν µόνο ακράδαντες σιγουριές και δεν χαλαλίζουν ούτε µία λέξη στην αυτοκριτική και την αµφισβήτηση των δογµάτων τους, καθώς και όσοι καταντούν κόλακες της κάθε εξουσίας και υπηρέτες της, παύουν απλώς να αξίζουν τον τίτλο του διανοούµενου, όσο χαλαρά κι αν τον ορίσουµε. ύσκολη όµως φαίνεται πως είναι και η συµφωνία ως προς το αν όντως σιωπούν οι διανοούµενοι (από δειλία, ιδιοτέλεια ή αδιαφορία για τα κοινά) ή όχι. Προσωπική µου γνώµη, που την έχω διατυπώσει και από δω, είναι πως όχι µόνο δεν σιωπούν, αλλά, χάρη και στη διεύρυνση της επικράτειας των Μέσων και την εµφάνιση νέων τρόπων ανακοίνωσης και µετάδοσης της γνώµης (το Ιντερνετ, που διαθέτει στον καθέναν όσα «µετερίζια» 1 ορέγεται, επώνυµα ή ψευδώνυµα), µάλλον για πολυλογία θα µπορούσαµε να µιλήσουµε παρά για σιωπή. Και σίγουρα για διχασµό στον χώρο της διανόησης, για εσωτερικές αντιδικίες και συγκρούσεις, στο πλαίσιο των οποίων δεν λείπουν η χλεύη και τα λιβελλογραφήµατα 2. Μιλάνε λοιπόν οι διανοούµενοι, όσοι τέλος πάντων ορίζονται και αναγνωρίζονται από το κοινό σαν διανοούµενοι. [ ] Μιλάνε, αλλά επειδή, όπως είναι λογικό, όσα λένε δεν συµφωνούν ούτε µεταξύ τους ούτε βέβαια µε όσα έχουµε εµείς στην κεφαλή µας, µε όσα δηλαδή θα θέλαµε να πούνε ώστε να τους χειροκροτήσουµε, επιµένουµε να ισχυριζόµαστε ότι κωφεύουν και δεν απαντούν, ότι ναρκισσεύονται και δεν µετέχουν, ότι αδρανούν και δεν παρεµβαίνουν. Αλλά η συµµετοχή τους, για να έχει νόηµα, πρέπει να γίνεται µε τους δικούς τους όρους και όχι µε τους δικούς µας. Να λένε δηλαδή ό,τι έχουν να πουν, όσο ενοχλητικό κι αν είναι για τα κλισέ µας. Και να κρίνονται για ό,τι λένε, µε κριτήριο δηλαδή το αν τα λεγόµενά τους έχουν συνοχή και καθαρότητα, θάρρος και µέτρο, ευθύτητα και ειλικρίνεια, και όχι µε κριτήριο το πόσο συµφωνούν µε όσα θα θέλαµε εµείς να τους υπαγορεύσουµε, σαν αθέατοι υποβολείς. Ελαφρώς διασκευασµένο κείµενο του Π. Μπουκάλα, εφηµ. «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 20/10/2013 ÈÅÌÁÔÁ 2014 Λεξιλόγιο: 1. µετερίζι = µεγάλης σηµασίας οχυρωµένη θέση από την οποία ξεκινούν οι επιθέσεις κατά του εχθρού, οχύρωµα, προµαχώνας. 2. λιβελλογράφηµα = δηµοσίευµα, άρθρο ή βιβλίο που περιέχει δυσφηµιστικά σχόλια και κακόβουλους, συκοφαντικούς χαρακτηρισµούς. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 2 ΑΠΟ 4

22 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 Ε_3.Νλ3Γ(ε) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειµένου που σας δόθηκε ( λέξεις). Μονάδες 25 Β1. Να αναπτύξετε σε παράγραφο λέξεων το περιεχόµενο του ακόλουθου αποσπάσµατος από το κείµενο: «Οι διανοούµενοι οφείλουν να βγουν από τον χρυσελεφάντινο πύργο που τους αποδίδει σαν ιδιοκτησία ένας στεριωµένος µύθος και να µιλήσουν. Να αναλάβουν, πλην της ευθύνης του καλλιτέχνη, και την ευθύνη του πολίτη». Μονάδες 10 Β2. Με ποιους τρόπους αναπτύσσεται η τέταρτη (4 η ) παράγραφος του κειµένου; («ύσκολη όµως φαίνεται λιβελλογραφήµατα».). Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες 5 Β3. «Η συµφωνία για το ποιοι αν τον ορίσουµε.». Στη συγκεκριµένη παράγραφο να διερευνήσετε: α) Ποιον τρόπο πειθούς επιστρατεύει ο συγγραφέας; (Μονάδες 2) β) Ποια µέσα πειθούς χρησιµοποιεί; Να αναφέρετε ένα παράδειγµα για κάθε περίπτωση. (Μονάδες 3) Μονάδες 5 Β4. α) Γιατί ο συγγραφέας χρησιµοποιεί το α πληθυντικό πρόσωπο σε ορισµένα σηµεία του κειµένου; Να καταγράψετε δύο σχετικά παραδείγµατα από το κείµενο που σας δόθηκε. (Μονάδες 2) β) Βασικό χαρακτηριστικό του δηµοσιογραφικού λόγου είναι η αναφορική λειτουργία της γλώσσας. Να καταγράψετε τρία σχετικά παραδείγµατα από το κείµενο που σας δόθηκε. (Μονάδες 3) Μονάδες 5 ÈÅÌÁÔÁ 2014 Β5. Να σχηµατίσετε µία πρόταση ή µία περίοδο για καθεµία από τις παρακάτω λέξεις: δεσπόζει, καθοδηγήσουν, ακράδαντες, αντιδικίες, αδρανούν. Μονάδες 5 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 3 ΑΠΟ 4

23 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 Ε_3.Νλ3Γ(ε) Β6. Από το β συνθετικό των παρακάτω λέξεων να σχηµατίσετε µία νέα σύνθετη λέξη: διανοούµενοι, ιδιοκτησία, καλλιτέχνη, αµφισβήτηση, χειροκροτήσουµε. Μονάδες 5 Γ. Ο ήµος σας διοργανώνει µια εκδήλωση µε θέµα: «Ο ρόλος των πνευµατικών ανθρώπων στην κοινωνία». Ως εκπρόσωπος της µαθητικής σας κοινότητας αναλάβατε τη σύνταξη ενός κειµένου που θα εκφωνηθεί στην εκδήλωση. Σ αυτό να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι του πνεύµατος σήµερα έχουν αποµακρυνθεί από την κοινωνία και τα προβλήµατά της και να προτείνετε τρόπους επανασύνδεσής τους µε αυτήν ( λέξεις). Μονάδες 40 ÈÅÌÁÔÁ 2014 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 4 ΑΠΟ 4

24 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 Ε_3.Νλ3Γ(α) ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Ηµεροµηνία: Κυριακή 6 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α 1. Ο Π. Μπουκάλας προβληµατίζεται για τη σιωπή των διανοουµένων. Αρχικά µε αφορµή το αίτηµα για τον παρεµβατικό λόγο των διανοουµένων αναφέρει τους λόγους, για τους οποίους πρέπει να «σπάσουν» τη σιωπή τους. Αυτό είναι το χρέος τους ως πολίτες, σύµφωνα µε όσα εντέλλονται ο Θουκυδίδης και ο Σόλωνας. Στη συνέχεια επισηµαίνεται ότι δεν υπάρχει συµφωνία για το ποιοι χαρακτηρίζονται ως διανοούµενοι. Ανάλογη διαφωνία υπάρχει και για το αν πράγµατι σιωπούν οι διανοούµενοι. Κατά τον αρθρογράφο αξιοποιώντας τα τεχνολογικά µέσα µάλλον µιλούν υπερβολικά µε γνωρίσµατα τις µεταξύ τους αντιπαραθέσεις. Τελικά για να είναι αποδοτική η παρέµβασή τους πρέπει ο λόγος τους να διακρίνεται για τη σαφήνεια, την τόλµη και την ειλικρίνεια, έστω κι αν αυτά δεν ανταποκρίνονται σε όσα θέλουν να ακούσουν οι πολίτες. Β1. Χρέος των διανοουµένων είναι να αρθρώσουν παρεµβατικό λόγο ως υπεύθυνοι πολίτες. Αυτό σηµαίνει ότι οφείλουν να στηλιτεύσουν τα φαινόµενα διαφθοράς, να διαλύσουν τη σύγχυση και την ασάφεια στον ιδεολογικό χώρο, Β2 2. να αναδείξουν ένα νέο αξιακό σύστηµα που θα αντικαταστήσει το ήδη φθαρµένο και να προτείνουν τρόπους ίασης των σύγχρονων παθογενών καταστάσεων. Ακόµη µε την προσωπική τους δραστηριοποίηση µπορούν να ενισχύσουν τη συλλογικότητα και τη συµµετοχικότητα και των άλλων πολιτών. Έτσι, δεν θα κατηγορούνται πλέον για αναχωρητισµό αλλά θα αποδείξουν έµπρακτα την πολιτική τους υπόσταση. Η παράγραφος αναπτύσσεται µε αιτιολόγηση και παραδείγµατα. Ο συντάκτης του κειµένου αιτιολογεί την άποψή του για τη µη σιωπή των διανοουµένων στο χωρίο: «Χάρη λιβελλογραφήµατα». Χρησιµοποιεί επίσης το παράδειγµα µε το internet για να τεκµηριώσει την εµφάνιση νέων τρόπων µετάδοσης της γνώσης. ÈÅÌÁÔÁ Έκφραση-Έκθεση Γενικού Λυκείου, τεύχος Β, σελ Έκφραση Έκθεση Γ Λυκείου, σελ. 283 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 1 ΑΠΟ 6

25 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 Ε_3.Νλ3Γ(α) Β3 3. Ο συγγραφέας στη συγκεκριµένη παράγραφο χρησιµοποιεί ως τρόπο πειθούς την επίκληση στη λογική στην προσπάθειά του να προσδιορίσει ποιοι θεωρούνται διανοούµενοι, αλλά και να αιτιολογήσει τη διαφορετικότητα των απόψεών τους σε κοινωνικοπολιτικά ζητήµατα. Ως µέσα πειθούς χρησιµοποιεί τεκµήρια µε τη χρήση αληθειών ( όλοι µα όλοι οι γραφιάδες, όλοι οι λογοτέχνες κόσµο), καθώς επίσης και επιχείρηµα (Τόσο υπερβολικό και τόσο άστοχο όσο χαλαρά κι αν τον ορίσουµε ). Ενδεικτική η παρουσία της διαρθρωτικής λέξης «Γιατί» που αιτιολογεί την αποδεικτέα θέση που προηγήθηκε. Β4. α) 4 Με τη χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου (αν λέγαµε..., να πιστεύουµε, θα θέλαµε) επιδιώκει να καταστήσει το ύφος πιο οικείο, ζωντανό και παραστατικό, να παράσχει στον αναγνώστη το αίσθηµα της ασφάλειας και της συµµετοχής στις απόψεις του αναφορικά µε την παρουσία των διανοουµένων στα κοινωνικοπολιτικά δρώµενα. Πρόκειται για έναν προβληµατισµό που αφορά όλους, καθολικό, οπότε και το α πληθυντικό πρόσωπο κρίνεται αναγκαίο. β) 5 «Γιατί σιωπούν οι διανοούµενοι;» (1 η παράγραφος) «Να αναλάβουν... ευθύνη του πολίτη» (1 η παράγραφος) «Η συµφωνία για εύκολη» (3 η παράγραφος) Β5. Λείπουν από την κοινωνία οι πνευµατικοί εκείνοι άνθρωποι που µε το πνεύµα τους θα καθοδηγήσουν ορθά τη νεολαία. Οι παρατεταµένες αντιδικίες στο χώρο της πολιτικής δεν προωθούν την επίλυση των σύνθετων κοινωνικών προβληµάτων. Όσοι πολίτες αδρανούν και αδιαφορούν για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος συµβάλλουν στην υποβάθµισή του. Η µαρτυρία αυτή αποτελεί ακράδαντη απόδειξη της αθωότητάς του. Στην είσοδο της πόλης δεσπόζει το καλοδιατηρηµένο ενετικό κάστρο. Β6. κατανόηση, κτηµατολόγιο, τεχνοτροπία, παράβαση, πυροκροτητής. ÈÅÌÁÔÁ Έκφραση Έκθεση Γ Λυκείου, σελ Έκφραση Έκθεση Γ Γενικού Λυκείου, Βιβλίο Εκπαιδευτικού σελ Έκφραση Έκθεση Γ Λυκείου, σελ. 171, Έκφραση Έκθεση Α Γενικού Λυκείου, σελ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΣΕΛΙ Α: 2 ΑΠΟ 6