ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ/ ΜΕΣΗ ΓΕΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Transcript

1 ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ/ ΜΕΣΗ ΓΕΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η εισαγωγή της μεθόδου Project στη Μέση Γενική Εκπαίδευση: Μια πρόταση Αναδόμησης με άξονα την Ερευνητική Διαθεματική Εργασία στην Κοινωνία της Γνώσης του 2010 Προτεινόμενες Εφαρμογές σε Διδακτικές Ενότητες των νέων διδακτικών εγχειριδίων των τάξεων: Α, Β και Γ Γυμνασίου Λιάνα Παπαδοπούλου 1 Εκπαιδευτικός Θεολόγος Σύνδεσμος Μαθήματος Χριστιανικής Αγωγής με Υ.Α.Π. Μ.Α. Αναλυτικών Προγραμμάτων και Διδασκαλίας Λίγα λόγια για τον / την εκπαιδευτικό: Για την Υ.Α.Π Η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική ή μερική, η περιληπτική απόδοση ή η κατά προτίμηση διασκευή του περιεχομένου ή μέρους του, με οιονδήποτε τρόπο, ηλεκτρονικό ή έντυπο και πέραν του πλαισίου της λειτουργίας των Δημόσιων Σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης και της Υ.Α.Π. απαγορεύεται χωρίς τη γραπτή έγκριση της εκπαιδευτικού βάσει του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας. 1

2 Συνάδελφε/ συναδέλφισσα. Ο στόχος Διαθεματικότητα στην Εκπαίδευση συνδέεται άμεσα με την προέκταση της φιλοσοφίας της Ευρωπαϊκής Διάστασης της Εκπαίδευσης στη σχολική τάξη 2 του 2010, σε μια ενοποιημένη Ευρώπη της Γνώσης 3 στη βάση του τοπικού αξιολογικού ιδεολογικού πλαισίου. Στις εργασίες που έχω ετοιμάσει παραθέτω τρόπους και ιδέες πρακτικής αξιοποίησης/ προώθησης της διαθεματικότητας και διεπιστημονικότητας 4, λαμβάνοντας υπόψη: Το επίσημο Αναλυτικό Πρόγραμμα ως «Πολιτικό και Ιδεολογικό κείμενο» εκφραστή του Κυπριακού Εκπαιδευτικού Συστήματος (Παιδαγωγικό και Επιστημονικό Κριτήριο). Τις οροθετημένες και λειτουργικά οριοθετημένες δυνατότητες λειτουργίας μιας αληθινής σχολικής τάξης μεικτής ικανότητας, στο πλαίσιο των υφιστάμενων δομών του Κυπριακού Εκπαιδευτικού Συστήματος (Οικονομικό Κριτήριο, Κριτήριο Λειτουργικότητας και Σχολικής Υποδομής). 5 Επεξεργάστηκα και παρουσιάζω στη σχολική πράξη το ζητούμενο: Την αυτενέργεια του μαθητή μέσα από τη μετάβαση από τη δασκαλοκεντρική στη συνεταιριστική μορφή διδασκαλίας. Όχημα δημιουργικής δραστηριοποίησης των παιδιών, η μέθοδος Project. Σύμφωνα με τις Αρχές των παιδαγωγικών στόχων που θέτει η Λισσαβόνα για το 2010, η διαθεματική προσέγγιση αφορά σε ένα πρώτο στάδιο στο 20% του συνόλου της προσφερόμενης ύλης. Η αποτελεσματικότητα στη διδασκαλία μετατοπίζεται στη διδακτική διαδικασία και όχι στην ποσοτική κάλυψη της διδαχθείσας ύλης. Η οριζοντίωση της γνώσης ως διαθεματικότητα μεταξύ μαθημάτων με αλληλοσχετιζόμενα περιεχόμενα, καταργεί τα ανεξάρτητα, διακριτά και αυτοτελώς 2 Η Ευρωπαϊκή διάσταση στην Εκπαίδευση: Στόχοι Λισσαβόνας για το Βρυξέλλες, Ενδιάμεσες Εκθέσεις 1997, Τα πεδία αλληλοσυμπληρώνονται και δεν αντιστρατεύονται το ένα το άλλο. 5 Κουτσελίνη

3 διδασκόμενα μαθήματα στο πλαίσιο της επίτευξης της σχολικής γνώσης 6 και επιδιώκει μεταξύ άλλων 7 : 1.1. Τη σφαιρική οικείωση της πραγματικότητας, συνδέοντας τη σχολική γνώση με τα ενδιαφέροντα και τις εμπειρίες των παιδιών από τον κοινοτικό και φυσικό κόσμο. Εμπλοκή φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος (Παιδαγωγικός στόχος) Τον τονισμό της μη στατικότητας της γνώσης: η γνώση τίθεται υπό συνεχή διαπραγμάτευση. Ως εκ τούτου η μάθηση συντελείται στο πλαίσιο μιας συλλογικής, συνεχιζόμενης επικοινωνίας, που δεν μπορεί να εξαντληθεί σε μια δεδομένη στιγμή στα πλαίσια μιας διδακτικής ενότητας και ενός συγκεκριμένου μαθήματος. Έμφαση στη μεταγνώση Το να αναπτύξει στους μαθητές στάσεις και δεξιότητες που απαιτούν η δημιουργική ζωή και η επιτυχημένη άσκηση του επαγγέλματος (Οικονομικός στόχος ). 1.4.Το να διευκολύνει την ένταξη κάθε κατηγορίας μαθητών, ασχέτως προέλευσης και ατομικών χαρακτηριστικών 9. (Κοινωνικός και Ψυχοπαιδαγωγικός στόχος/ στόχος Διαπολιτισμικής Αγωγής ) 1.5. Το να ενδυναμώσει τον καταλυτικό και θετικά παρεμβατικό στα κοινωνικά πράγματα ρόλο του σχολείου ως υγιούς εκφραστή και φορέα αγωγής και διατήρησης της εθνικής επικρατούσας κουλτούρας. (Κοινωνικός/ ψυχοπαιδαγωγικός στόχος) Προσπάθησα στην πράξη 10 να προτείνω τρόπους δημιουργικής υλοποίησης της διάστασης αυτής στη σχολική τάξη του σήμερα και του αύριο, που κάλλιστα μπορούν να αξιοποιηθούν σε ένα μάθημα, στο μάθημα της Χριστιανικής Αγωγής. Στο υλικό που διαμόρφωσα βασισμένη στα νέα διδακτικά εγχειρίδια των τριών τάξεων του Γυμνασίου, θα βρείτε: 6 Kagan 1999, Ματσαγγούρας 2002, Πασιάς Ματσαγγούρας, Η. (2002). Διεπιστημονικότητα, διαθεματικότα και ενιαιοποίηση στα προγράμματα σπουδών: τρόποι οργάνωσης της σχολικής γνώσης. Αθήνα: Π.Ι. σσ Ο όρος επεξηγείται σε υποσημειώσεις των projects. 9 Ως πολλαπλή νοημοσύνη. Θεολογικά: ισοτιμία ταλάντων. 10 Βιβλιογραφικά η διεθνής και ελληνική βιβλιογραφία η σχετική με τη μέθοδο και το φιλοσοφικό υπόβαθρο κατασκευής των projects είναι πλουσιότατη στη θεωρία. Χωλαίνει η μετάβαση στην πράξη. 3

4 Μεθόδους επίλυσης προβλημάτων: Η ουσία της φιλοσοφίας ενός project, μιας ερευνητικής διαθεματικής εργασίας δηλαδή, εστιάζει τη μετατόπιση του παιδαγωγικού ενδιαφέροντος, από τα στεγανά γνωσιοκεντρικά πλαίσια του συγκεκριμένου θέματος μιας διδακτικής ενότητας, στη λύση ή προτάσεις λύσης ενός διαχρονικού προβληματισμού που αναφύεται μέσα από αυτήν. Εργασίες πεδίου. Προτάσεις για τη διεξαγωγή έρευνας. Συζητήσεις με την εμπλοκή παραγόντων της τοπικής και ευρύτερης κοινότητας/ εμπλοκή γονικού περιβάλλοντος- βελτίωση του (ανθρωπογενούς) σχολικού κλίματος. Χρήση πηγών: περιβαλλοντικών, κοινωνικών, πολιτισμικών. Έμφαση στην πολυπρισματική θεώρηση της Ιστορίας. Μεθόδους μελέτης περιπτώσεων με την εμπλοκή της λειτουργίας της ενσυναίσθησης 11. Εκπόνηση σεναρίων στη σχολική τάξη. Ομαδικές εργασίες. Δραματοποίηση, παιγνίδια μίμησης και ανάληψης ρόλων στην τάξη. Κατασκευές και εργασίες ανάπτυξης της μεταγνωστικής δεξιότητας Βλέπε υποσημειώσεις στα projects. 12 Η προστιθέμενη αξία της Γνώσης που δεν νοείται στατικά (στο πλαίσιο δηλαδή μιας και μόνο διδακτικής ενότητας) αλλά αποτελεί συντελεστή διαρκούς (σπειροειδούς) δόμησης του σφαιρικού οικοδομήματος περί του συγκεκριμένου γνωστικού αντικειμένου είναι η δύναμη της μ ε τ α γ ν ώ σ η ς. 4

5 Η εφαρμογή της μεθόδου project ακολουθεί σταδιακά μια εξελικτική διαδικασία όπως περιγράφεται παρακάτω 13 : 1. Στάδιο σχεδιασμού: προβληματισμός στην επιλογή του θέματος περιγραφή του προβλήματος- καθορισμός σκοπών και στόχων-ανάθεση των δραστηριοτήτωνβιβλιογραφική επισκόπηση- συλλογή πληροφορίας- υλικού. (Διαμορφωτική αξιολόγηση). Τονίζεται ότι το θέμα επιλέγεται πάντα με πρωτοβουλία των μαθητών της συγκεκριμένης τάξης στην οποία θα πραγματοποιήσω τη δραστηριότητα. 2. Στάδιο εφαρμογής: σύνθεση- επεξεργασία- κατασκευές- παίξιμο ρόλων- συνέδριαεμπλοκή παραγόντων της τοπικής κοινότητας- αξιοποίηση νέων τεχνολογιώνεπικοινωνία με σχολεία- έκθεση φωτογραφικού και εικονικού υλικού- σχολικό περιοδικό- θεατρική παράσταση. (Διαμορφωτική αξιολόγηση). 3. Στάδιο αξιολόγησης: από κοινού εκτίμηση της δουλειάς, συζήτηση για το κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι αρχικοί στόχοι που έθεσε η ομάδα. Φυσικά η αξιολόγηση στο project δεν είναι μόνο τελική αλλά παράλληλα και διαμορφωτική: αξιολογούνται σημεία από τα διάφορα στάδια εφαρμογής του. Αυτό σημαίνει ότι στη μέθοδο project αξιολόγηση δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συν-εκτίμηση της εμπειρίας μέσα από τον εντοπισμό λαθών και των προβλημάτων που υπήρξαν, η υπενθύμιση όλου του πλούσιου γνωστικού και βιωματικού υλικού που κατακτήθηκε. Στην αξιολόγηση ένα από τα ξεχωριστά σημεία αφορά στο κατά πόσο οι γνώσεις και οι εμπειρίες που αποκτήθηκαν διαμόρφωσαν καινούριες αξίες και συμπεριφορές και άλλαξαν παλιότερες στάσεις των μαθητών και των εκπαιδευτικών. Η δύναμη της αλλαγής αποτελεί την ουσία της πραγματικής μάθησης. Αν λάβουμε υπόψη πως διεθνώς πως, 13 Πηγή: βιωματικό εργαστήρι Κυπριακού Συνδέσμου Συνεργατικής Μάθησης Εισήγηση-σημειώσεις του κ. Γιώργου Πασιά, πάρεδρου ε.θ. Π.Ι. Τίτλος σεμιναρίου: «Οι οκτώ βασικές ικανότητες για την κοινωνία της γνώσης και η εισαγωγή καινοτομιών στο πρόγραμμα σπουδών και τις παιδαγωγικές πρακτικές. Η έννοια: διαθεματικότητα. Το πεδίο: ευέλικτη ζώνη. Η μέθοδος: τα σχέδια εργασίας». Λευκωσία, Μάιος

6 «Πολλοί οικονομολόγοι και όχι λίγοι κοινωνιολόγοι και ιστορικοί της εκπαίδευσης έχουν ένα περίεργο τρόπο θεώρησης των σχολείων. Θεωρούν το θεσμό της εκπαίδευσης σαν ένα «μαύρο κουτί». Μετρούν την παροχή (input) προτού οι μαθητές μπουν στο σχολείο και στη συνέχεια μετρούν την απόδοση (output). Το τι συμβαίνει πραγματικά μέσα στο «μαύρο» κουτί, το τι και πως αυτό διδάσκεται, η συγκεκριμένη εμπειρία παιδιών και δασκάλων, είναι γι αυτούς το λιγότερο σημαντικό 14». Από εμάς εξαρτάται η αξιοποίηση της εμπειρίας των μαθητών μας: η αξιόλογη γνώση ως εφαλτήριο μεταγνώσης, σε ένα μάθημα που από τη φύση του εδραιώνει τη μετάβαση από το απρόσωπο, στην υποστατική ιδιαιτερότητα και ετερότητα του ελεύθερου προσώπου. 14 Apple, M. Ideology and Curriculum, p.p.59 6

7 Τάξη A ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: Δ.Ε.20 η : Ο προφήτης Μιχαίας: Το όραμα της παγκόσμιας ειρήνης Προσέγγιση δια της μεθόδου Project (Ερευνητική Διαθεματική Εργασία). Προοργανωτής: ειρήνη (εσωτερική: ψυχή με προεκτάσεις στο βιολογικό σώμα και περιβάλλον) δικαιοσύνη, κοινωνική αδικία, «τέλος» του κόσμου= ο αληθινός σκοπός του κόσμου. Ο προοργανωτής (λέξεις έννοιες κλειδιά) αποτελούν το σημείο αναφοράς μου σε κάθε διδακτική ενότητα, καθοδηγούν το μαθησιακό στόχο μου, περιστρέφονται στο μαθησιακό στόχο και δομούν τη γνωσιολογική συνέχεια ως εφόδιο για τις διδακτικές ενότητες που ακολουθούν. Στα καινούρια βιβλία ο προοργανωτής μπαίνει εμβόλιμα -αντί στην αρχή της κάθε διδακτικής ενότητας- στο μέρος των διδακτικών δραστηριοτήτων. ΤΟ ΘΕΜΑ ΣΥΝΕΠΑΓΩΓΕΣ 1. Το θέμα μου: Ο προφήτης Μιχαίας οραματίζεται την πανανθρώπινη ειρήνη σε μια εποχή μη ειρηνική. Η ειρήνη επικρατεί όπου βασιλεύει η δικαιοσύνη. Πηγή λοιπόν της ειρήνης, η δικαιοσύνη μεταξύ των ανθρώπων. Προβληματισμός: Γιατί ο αγωνιστής της ειρήνης είναι ο αγωνιστής απόδοσης και δικαιοσύνης; 1.1.Δραστηριότητα: Οι μαθητές της ομάδας Α που θα ασχοληθούν με «Το θέμα» προτρέπονται να διερευνήσουν και να παρουσιάσουν στην τάξη τρία ως τέσσερα παραδείγματα ιστορικών προσωπικοτήτων, διαχρονικά και διαπολιτισμικά, που σε δύσκολους για την εποχή (το συγκείμενο 15 ) και το λαό τους καιρό, 15 Συγκείμενο ορίζω τις τοπικού χρώματος συνθήκες και κοινωνικοπολιτισμικές συνήθειες που επικρατούν σε κάθε εποχή και διαμορφώνουν κατά αντίστοιχο τρόπο τη σκέψη και τον ηθικό προβληματισμό των συγκεκριμένων ανθρώπων. 7

8 βρήκαν το σθένος και μίλησαν δυναμικά για την ειρήνη. Τα συγκεκριμένα πρόσωπα-πρότυπα, μπορεί να τα προτείνει ο διδάσκων ή να ζητήσει από την ομάδα στο επόμενο μάθημα -αφού διερευνήσει το θέμα κατευθυνόμενη από τον ίδιο, να προτείνει αυτή τις επιλογές της. Προσέχω όπως τα πρόσωπαπρότυπα να προέρχονται από: διαφορετικούς πολιτισμούς διαφορετικές ιστορικές περιόδους διαφορετικά κοινωνικά στρώματα (άρση του στερεότυπου πως ο πλούσιος δεν μπορεί να καταστεί κοινωνικός εργάτης απονομής δικαιοσύνης). Οι μαθητές, αφού παρουσιάσουν στην τάξη τη ζωή, το έργο και τα μηνύματα των «Εργατών της ειρήνης 16» - όπως θα τους ονομάσουν- θα καταλήξουν στα κοινά σημεία που συνδέουν τις προσωπικότητες αυτές. Τέτοια σημεία επιδιώκω να είναι από τη διδασκαλία ή τη δράση τους περίπου τα εξής: Η ειρήνη δεν βρίσκεται κάπου έξω στον κόσμο και προσπαθώ αφού την εντοπίσω να την κλείσω σε ένα πολύτιμο κουτί, αλλά πολύ κοντά μας: ξεκινά από μέσα μας, από τον καθένα χωριστά, αγκαλιάζοντας το πρόσωπο, την ομάδα, την κοινότητα, την κοινωνία. 16 Δεν στοχεύω να υποκαταστήσω τη συνθετική αποστολή του προφήτη (κοινωνική: ως οριζόντια σύνδεση ανθρωπότητας και θεολογική: ως κατακόρυφη σύνδεση Θεού + ανθρώπου) με αξιομνημόνευτους κοινωνικούς εργάτες. Ούτε και η εν Χριστώ ειρήνη (όπως αυτή θα εμπεδωθεί γερά στη Β Γυμνασίου) θα μπορούσε ποτέ να εξισορροπηθεί με την παγκόσμια (κοινωνιολογική) ειρήνη. Στόχος μου, η επαναφορά κοινών σημείων στις επισημάνσεις των προσωπικοτήτων αυτών, με απαρχές και παραμέτρους συναφείς προς τη διδασκαλία του Μιχαία, επισημάνσεις που πολυπρισματικά / διαπολιτισμικά θα αποτελέσουν την επιδιωκόμενη μεταγνώση για το μαθητή μου. Μεταγνώση καλείται το είδος της γνώσης εκείνης, που μεταφερομένη σπειροειδώς από τα προηγούμενα στα επόμενα μαθήματα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί δημιουργικά στη μαθησιακή διαδικασία και που συνδέει αυτά που ο μαθητής γνώριζε, αυτά που διδάσκεται τώρα κι αυτά που θα γνωρίσει στη συνέχεια. Η στοχοθεσία στη μεταγνώση που προσφέρω, παρέχεται αλλά και ελέγχεται-από τον προοργανωτή (τις αρχικές έννοιες- λέξεις κλειδιά). 8

9 Για να βασιλέψει η ειρήνη χρειάζεται πρώτα να ανακαλύψουμε την προϋπόθεσή της, αυτό που γεννά δηλαδή την ειρήνη: τη δικαιοσύνη μεταξύ των ανθρώπων. Το αντίστροφο, η αδικία, γεννά τα μίση και τον ανταγωνισμό μεταξύ των ανθρώπων σε κάθε εποχή. Όπου αδικία (η εστιασμένη από το διδάσκοντα στο κυνήγι του πλούτου ή του συμφέροντος των λίγων σε βάρος των πολλών) εκεί και πόλεμος, το αντίθετο της ειρήνης. Ο πόλεμος όμως αυτός πραγματοποιείται πρώτα στις ψυχές των ανθρώπων. Ότι όλες οι προσωπικότητες που μελέτησαν τα παιδιά, ασκούν με θάρροςαψηφώντας ακόμα και τη ζωή τους- κριτική στους άρχοντες. Οι άρχοντες, πολιτικοί ή θρησκευτικοί ηγέτες ή κατακτητές, έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμά τους την επιβολή στον αδύναμο, που κατά παράδοξο τρόπο τυγχάνει να αποτελεί και την πλειοψηφία, τη βάση δηλαδή σε κάθε ταξική πυραμίδα (εμπλοκή της Ιστορίας). 2. ΣΥΝΕΠΑΓΩΓΕΣ: Ειρήνη = εσωτερική κοινωνική δικαιοσύνη Μιχαίας, η πρώτη φωνή διακήρυξης των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Σκοπός (τέλος) του κόσμου: η επικράτηση της ειρήνης και της δικαιοσύνης στις καρδιές των ανθρώπων Δραστηριότητες: Μέσα από το προτεινόμενο διαθεματικό υλικό : Απόσπασμα από τον «Πλούτο» του Αριστοφάνη. Κοινωνική διδασκαλία των Τριών Ιεραρχών (P.G.62, P.G.31, P.G.35, κ.α.). Μεταφρασμένα χωρία από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια (κατάλληλα εστιασμένα προς εξυπηρέτηση του διδακτικού στόχου επιλεγμένα από το διδάσκοντα). 9

10 Πηγές από το διδακτικό εγχειρίδιο της Ιστορίας Α Γυμνασίου, που αφορούν σε αίτια (πλεονεξία) και αποτελέσματα (αδικία-βιαιοπραγία θάνατος) επεκτατικών πολέμων τους οποίους τα παιδιά διδάκτηκαν στο μάθημα της Ιστορίας τους. Στο σημείο αυτό ο διδάσκων/ ουσα μπορεί να αξιοποιήσει κάλλιστα την παιδαγωγική αρχή περί πολυπρισματικής θεώρησης της Ιστορίας, προσφέροντας όπου δύναται αντιφατικές μεταξύ τους ιστορικές πηγές 17. Πληροφορίες από τη Γεωγραφία και το διαδίκτυο για το φυσικό πλούτο και τη γεωγραφική θέση χωρών της Μεσογειακής Λεκάνης που συνάντησαν στο μάθημα της Ιστορίας και αποτέλεσαν εστίες πολέμων. Δημοσιεύματα στον Τύπο και διαδίκτυο για τα συμφέροντα των υπερδυνάμεων της σύγχρονης οικονομίας (Ευρώπη- Ιαπωνία- Αμερική) ανά το παγκόσμιο σε σχάση με τους πόλεμους που διεξάγονται στις συγκεκριμένες περιοχές (σύγχρονα τραγικά παραδείγματα). Πληροφορίες για την οικονομική κατάσταση ηγετών και λαού σε σύγχρονα απολυταρχικά καθεστώτα ανά το παγκόσμιο (υφιστάμενα) ή π.χ.σε χώρες του πρώην Ανατολικού μπλοκ. Αποσπάσματα από τη Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε (1948). Τα παιδιά καλούνται να παρουσιάσουν στους συμμαθητές τους συνθετικές εργασίες όπως: 17 Προτείνω συγκεκριμένο παράδειγμα πολυπρισματικής θεώρησης της Ιστορίας με βάση το συγκεκριμένο στάδιο Γνωστικής Ανάπτυξης των μαθητών της Α Γυμνασίου και τις προϋπάρχουσες γνώσεις τους από την Ιστορία της Κύπρου της Στ Δημοτικού, τη μορφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως «σημείο αντιλεγόμενο»: Πηγή 1 η : ο Αλέξανδρος ως λυτρωτής (Ιώσηπου Αρχαιολογία ΧΙ,8,4) και ως πηγή 2 η :ο Αλέξανδρος ως κατακτητής-σφετεριστής του πλούτου (Αγουρίδη, Σ. Ιστορία των Χρόνων της Καινής Διαθήκης,σ.19). 10

11 «Η ειρήνη, το παιδί της δικαιοσύνης, άλλοτε και τώρα». «Αν ο προφήτης Μιχαίας ζούσε σήμερα: ποιους θα μπορούσε να επικρίνει»; Να αποδώσουν εικαστικά με την ομάδα το όραμα του προφήτη Μιχαία για το τέλος (αληθινό σκοπό και όχι συντέλεια) του κόσμου, σύμφωνα με το οποίο τα όπλα κάθε εποχής μετασκευάζονται σε σύμβολα ειρήνης με τίτλο: «Τι θα γινόταν στον κόσμο αν 18 το όραμα του προφήτη για παγκόσμια ειρήνη γινόταν πραγματικότητα». Υπόδυση ρόλου 19 : Ο προφήτης Μιχαίας υψώνει τη φωνή του στην Ευρωβουλή, στο Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για: 1. Τα παιδιά που ζουν κάτω από τα όρια της φτώχιας σε χώρες της Αφρικής, της Ασίας και σε χώρες του «Τέταρτου Κόσμου». 2. Τα παιδιά θύματα πολέμου στα συμφέροντα των «μεγάλων» του πλανήτη. 3. Τους ισχυρούς της γης που κλεισμένοι στα γραφεία τους αποφασίζουν για την τύχη της ανθρωπότητας ισοπεδώνοντας πόλεις, χώρες, όνειρα. 18 Με το σκεπτικό «Τι θα γινόταν αν» σε διάφορες διδακτικές δραστηριότητες, παρέχω στο μαθητή έμμεσα την ευκαιρία αξιοποίησης της μεταγνωστικής δεξιότητας που του πρόσφερα, ως εφαλτήριο εφαρμογών στις διδακτικές ενότητες που ακολουθούν. 19 Στη συγκεκριμένη περίπτωση προηγείται έρευνα εστιασμένη στην καταπάτηση των δικαιωμάτων του παιδιού και την κατάσταση των παιδιών στο σύγχρονο κόσμο, την έννοια «τέταρτος κόσμος»: εποπτικό υλικό πορίσματα-εκθέσεις Διεθνών Οργανισμών. Οι μαθητές προτρέπονται να χρησιμοποιήσουν για το σκοπό αυτό το διαδίκτυο: π.χ. αναζήτηση Google στα Ελληνικά: θέμα «Καταπάτηση των δικαιωμάτων του παιδιού», ιστοσελίδα της Unicef κ.ά. 11

12 Τάξη A ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: Δ.Ε.10 η : Ο λαός της Διαθήκης γεννιέται, καθώς πορεύεται στην έρημο Προσέγγιση δια της μεθόδου Project (Ερευνητικής Διαθεματικής Εργασίας). Προοργανωτής: Διαθήκη, Εκλογή, εμπιστοσύνη, Νόμος, Εντολή, ταυτότητα (πολλαπλή). Ο προοργανωτής (λέξεις έννοιες κλειδιά) αποτελούν το σημείο αναφοράς μου σε κάθε διδακτική ενότητα, καθοδηγούν το μαθησιακό στόχο μου, περιστρέφονται στο μαθησιακό στόχο και δομούν τη γνωσιολογική συνέχεια ως εφόδιο για τις διδακτικές ενότητες που ακολουθούν. Στα καινούρια βιβλία ο προοργανωτής μπαίνει εμβόλιμα -αντί στην αρχή της κάθε διδακτικής ενότητας- στο μέρος των διδακτικών δραστηριοτήτων. 1. ΤΟ ΘΕΜΑ 2.ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ 3. ΟΙ ΣΥΝΕΠΑΓΩΓΕΣ 1.ΤΟ ΘΕΜΑ ΜΟΥ 1 : Η κοινή συμφωνία (Διαθήκη) μεταξύ του Θεού και ενός λαού, του Ισραήλ, με στόχο την υπηρεσία ολόκληρης της ανθρωπότητας. 1.1.ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ: Επίκεντρο της συγκεκριμένης ερευνητικής εργασίας (project) η εστίαση του ενδιαφέροντος στην έννοια «Διαθήκη» ως την κοινή, άρα αγαπητικά ελεύθερη συμφωνία δυο αλληλοσυμβαλλόμενων μερών: του αληθινού Θεού και ενός λαού (στη συγκεκριμένη περίπτωση). Εστιάζω λοιπόν τη δουλειά της 1 ης ομάδας μαθητών μου στη διερεύνηση του ακόλουθου θεματικού συλλογισμού διαθεματικά: Έννοια Διαθήκη: ορίζεται ως η κοινή συμφωνία μεταξύ δυο αλληλοσυμβαλλόμενων μερών. Συνεπαγωγή: Διαθήκη = δημοκρατική διαδικασία που προνοεί το σεβασμό στα συμφωνηθέντα, άρα για να συντηρηθεί το ιδεώδες της Δημοκρατικότητας συνεπάγεται η ύπαρξη διαρκούς φροντίδας, ενδιαφέροντος, ειλικρίνειας, εμπιστοσύνης και αγαπητικής επικοινωνίας μεταξύ των πρωταγωνιστών (Θεός + λαός δια του εκπροσώπου του) της συμφωνίας αυτής. Να δοθεί έμφαση στην έννοια της ευθύνης για τους άλλους, ως προϋπόθεση της εκλογής. Συνεπώς, ο Θεός ως πρωταγωνιστής (πρωταγωνιστεί επειδή αγαπά ελεύθερα) απευθύνεται με αγάπη και φροντίδα, όχι απρόσωπα αόριστα, αλλά συγκεκριμένα, σε ένα λαό, τον Ισραήλ, τον οποίο καθιστά υπεύθυνο για ολόκληρη την συν-ανθρωπότητά του. 12

13 Όπως διαφαίνεται από τις παραμέτρους που θέτω, οι μαθητές της πρώτης ομάδας καλούνται να διερευνήσουν την Αρχή της Δημοκρατικότητας ως ανάληψη και διατήρηση συλλογικής και συνειδητής ευθύνης (πότε αυτή λειτουργεί, τις προϋποθέσεις λειτουργίας της, το ρόλο των συμβαλλόμενων προσώπων στη διατήρησή της, τα δικαιώματα,τις ευθύνες και πάνω απ όλα τις ευθύνες προς τους άλλους). Π α ρ α δ ε ί γ μ α τ α 20 σ τ η ν π ρ ά ξ η: α) Έρευνα: μέσα από δομημένο ερωτηματολόγιο 21 μπορούν να πραγματοποιήσουν έρευνα σε όλες τις πρώτες τάξεις του σχολείου τους για τα κριτήρια εκλογής-επιλογής των μελών των μαθητικών συμβουλίων σε κάθε τμήμα, τον τρόπο συνεργασίας τους με την τάξη ως σύνολο, τη σχολική κοινότητα κατ επέκταση, το ρόλο, το αν, κατά πόσο και σε ποιο βαθμό οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι τηρούν τις υποχρεώσεις τους προς το σύνολο, τον τρόπο συμπεριφοράς τους προς την τάξη και το αντίστροφο, εισηγήσεις, προβληματισμοί, βελτιωτικές επισημάνσεις. 20 Αναφέρω ως παράδειγμα διερεύνησης σκηνικό από τη σχολική καθημερινότητα, σεβόμενη το συγκεκριμένο μέσο στάδιο Νοητικής και Γνωστικής Ανάπτυξης των μαθητών της συγκεκριμένης ηλικίας των 13 ετών. Ανάλογα με το έμψυχο υλικό που έχω μπροστά μου ως εκπαιδευτικός, τροποποιώ τα επίπεδα των ομάδων μου. Στο συγκεκριμένο project εργάζονται τρεις ομάδες: Τροποποίηση επιπέδων μεταξύ και εντός των ομάδων: Μπορεί π.χ. να υπάρχουν μαθητές ικανοί να διερευνήσουν Ιστορικά, Κοινωνιολογικά, Ψυχολογικά ή ακόμα και να αποδώσουν εικαστικά την έννοια: Εκλογή= ευθύνη για τους άλλους. Αυτό επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια του κάθε εκπαιδευτικού, ως ικανότητα αξιοποίησης με ευελιξία της πολλαπλής νοημοσύνης (ικανότητες και δεξιότητες δηλαδή) των μαθητών που έχει στην τάξη του. Βασική προϋπόθεση επιλογής των μαθητών ανά ομάδα: το ισοζύγιο δυνάμεων μεταξύ των ομάδων και η ικανότητα εσωτερικής διάδρασης (επικοινωνίας προσφοράς) του κάθε παιδιού μέσα σε αυτές και στην κάθε μια ξεχωριστά. 21 Η έρευνα αποτελείται από τρία σημεία: Το θεωρητικό πλαίσιο: Οι μαθητές με τη βοήθεια/ εποπτεία του διδάσκοντα συντάσσουν το σκεπτικό, τους λόγους, το θεωρητικό με λίγα λόγια πλαίσιο που τους οδήγησε στη συγκεκριμένη έρευνα με θεματικό αντικείμενο τα «Κριτήρια επιλογής των συμμαθητών και συμμαθητριών μου σε ηγετικά αξιώματα της σχολικής ζωής». Το θεωρητικό πλαίσιο δεν γνωστοποιείται στους μαθητές και γενικά σε αυτούς που απαντούν ερωτηματολόγια. Αποτελεί τον «πρόλογο» στο ερευνητικό στάδιο που θα ακολουθήσει. Την παρουσίαση δείγματος ερωτηματολογίου (άδειο). Προσέχω πάντα τη σύνταξη των προτάσεων σε ένα ερωτηματολόγιο. Οι προτάσεις είναι κατά κανόνα καταφατικές: π.χ. «Εμπιστεύομαι τον καλύτερο τερματοφύλακα της τάξης μου για να με εκπροσωπεί», «Στα σχολικά συμβούλια ψηφίζουμε παιδιά που πετυχαίνουν ψηλή βαθμολογία» κ.λ.π. Φροντίζω στο ερωτηματολόγιο να διατηρείται το ισοζύγιο δηλώσεων και να υπάρχει η διαφυλική ορθή αντιμετώπιση. Τα πορίσματα: Παράθεση πορισμάτων και σύγκριση των αρχικών σκέψεων τοποθετήσεων που έγιναν σον πρόλογο με τα πραγματικά-μετρήσιμα πορίσματα: Εξαγωγή συμπερασμάτων. 13

14 β) Υπόδυση ρόλου (ανάπτυξη ενσυναίσθησης 22 - εμπλοκή της Επιστήμης της Ψυχολογίας 23 ): Γίνομαι εγώ ένας μικρός βουλευτής για μια μέρα: Τι μπορώ να εισηγηθώ στις σχολικές εφορίες (τοπική αυτοδιοίκηση) για τη βελτίωση των συνθηκών κοινωνικοποίησης - αποδοχής-διακίνησης των παιδιών με ειδικές (μη κατ ανάγκη νοητικές) ή άλλες ανάγκες- ικανότητες σε ένα δημόσιο σχολείο; Αδιαφορώ για αυτούς που με εξέλεξαν στο ρόλο του ηγέτη; Ποιος ο ρόλος μου ως ηγέτης; Γίνομαι πρόεδρος του σχολείου μου για μια μέρα: Τι μπορώ να εισηγηθώ για την κατάλληλη προσέγγιση των αλλοδαπών παιδιών που φοιτούν στο σχολείο μου ως εκπρόσωπος όλης της μαθητικής κοινότητας; Έχω ευθύνη για τους άλλους πέραν από το στενό μου κύκλο; 2. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ: Οι αγωνίες μέσα από τους σκληρούς αγώνες επιβίωσης του λαού του Ισραήλ, στην προσπάθειά του να τηρήσει τη συμφωνία που ελεύθερα συνήψε με το Θεό. τώρα: Ο αγώνας στην έρημο τότε: Ο αγώνας στη ζωή μας Πείνα και δίψα. Θανατηφόρες ασθένειες που «σαρώνουν» ιδιαίτερα τα μικρά αδύναμα παιδιά. Εξασθένηση δυνάμεων: σωματικών και ψυχικών. Εξαντλητικές και πολύχρονες περιπλανήσεις σε άγνωστους τόπους, ανάμεσα σε αφιλόξενους και καχύποπτους ανθρώπους. Επιθέσεις από γειτονικούς και ντόπιους λαούς. Φόβος για το άγνωστο. Συναίσθημα εγκατάλειψης από το Θεό. Έλλειψη εμπιστοσύνης στο Θεό και τον εκλεγμένο αρχηγό. Φόβος: ξεκινά από μέσα μας: ποιος είμαι; Έχω σκοπό; Ανάγκη να μάθω τον εαυτό μου, ότι είμαι μοναδικός. Μοναδικοί και οι άλλοι. Στον κόσμο δεν είμαι μόνος: μαζί μου είναι ο Θεός πατέρας και όλοι οι συνάνθρωποι, τα αδέλφια μου. Με όπλο μου την ελπίδα αγωνίζομαι να νικήσω όλα τα εμπόδια. Πραγματικός νικητής της ερήμου της ζωής: αυτός που έμαθε να ξεπερνά τις δυσκολίες αγαπώντας το θεό και αγκαλιάζοντας το συνάνθρωπο. Προσπαθώ =νικώ την κάθε έρημο στο δρόμο της ζωής. 22 Ενσυναίσθηση: Η ψυχολογική ικανότητα ευχέρεια του να μπορώ να μπαίνω συνειδητά και αγαπητικά στη θέση του άλλου για να αντιληφθώ τα συναισθήματα που βιώνει σε μια συγκεκριμένη στιγμή. Πηγή: Goleman,D. (1995). Emotional Intelligence. Bantam Books: N.Y. 23 Οριζοντίωση της γνώσης: Διαθεματικότητα. (Kagan 1999, Παρασκευόπουλος 2004, Κουτσελίνη 2005, Πασιάς 2006). 14

15 2.1. Δραστηριότητες: Η δεύτερη ομάδα μπορεί να διερευνήσει σύγχρονα και ιστορικά παραδείγματα (Ναζιστική Γερμανία, Μικρασία, Πόντος, Αρμενία Ιράκ, Κουρδιστάν, Αφγανιστάν, Λίβανος 24 κ.λ.π.) και να επισημάνει διαχρονικές ομοιότητες 25, να παρουσιάσει εποπτικό αντίστοιχο υλικό, να αξιοποιήσει λογοτεχνικά χωρία και υλικό από τον ημερήσιο τύπο- διαδίκτυο. Μαρτυρίες παιδιών που έζησαν τη φρίκη του πολέμου κι όμως συνεχίζουν να προσπαθούν για το αύριο (κλασικό λογοτεχνικό παράδειγμα «Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ»). Η ομάδα μπορεί να εστιαστεί ψυχολογικά στο ερώτημα: Γιατί πολλοί άνθρωποι όταν λυγίζουν μπροστά σε προβλήματα παύουν να αγωνίζονται και βρίσκουν ψεύτικες λύσεις; (Ναρκωτικά, νεανική παραβατικότητα). Στην περίπτωση αυτή η ομάδα μπορεί να συνεργαστεί με το σχολικό σύμβουλο στο πλαίσιο μιας συνέντευξης που μπορεί κάλλιστα να αξιοποιηθεί ποικιλότροπα. Μια φωτογραφία είναι επίσης ικανή να δημιουργήσει παραγωγή υλικού για το ποιος είναι ο πραγματικός νικητής της ζωής: π.χ. ειδικοί Ολυμπιακοί αγώνες, ζωγραφική από καλλιτέχνες με ειδικές αναπηρίες, ένας αριστούχος μαθητήςφοιτητής με ειδική αναπηρία, ένας πρώην ναρκομανής σε εκδήλωση κατά των εξαρτησιογόνων ουσιών κ.λ.π. 24 Η τραγωδία έχει ήδη εκδιπλωθεί τηλεοπτικά μπροστά στα μάτια των μαθητών. Βασικό στοιχείο της Συναισθηματικής Ανάπτυξης στην ηλικία των 13 ετών, το στοιχείο του εγωκεντρισμού και του κλεισίματος στο «εγώ» ( Bloom 1956, Gagne 1957, Flavell 1963). Ο γειτονικός Λίβανος για την ηλικία των 13 ετών, δεν προκαλεί ιδιαίτερο δέος. Μπορώ να προκαλέσω συναισθήματα συμπάθειας προς τους «άλλους» στους μαθητές μου; 25 Στόχος μου η οριζόντια διερεύνηση του διαχρονικού προβλήματος, χωρίς να ασκώ μικροπολιτική: εστιάζομαι στις αντιξοότητες: διαπολιτισμικά και διαχρονικά. Σέβομαι το συγκεκριμένο Νοητικό στάδιο των μαθητών μου, γι αυτό και το ιστορικής προέλευσης υλικό το προεπιλέγω εγώ ο εκπαιδευτικός, δίνοντας έμφαση στις εκάστοτε ψυχολογικές αντιδράσεις του ανθρώπου μπροστά στις δυσκολίες άλλοτε και τώρα και όχι στην καταδίκη συγκεκριμένων λαών. 15

16 3. ΟΙ ΣΥΝΕΠΑΓΩΓΕΣ: Η κρίση στη σχέση με το Θεό (είδωλα), το συνάνθρωπο (Μωυσή ως εξελεγμένο αρχηγό) και τον ίδιο τον εαυτό τους, τους εκπαιδεύει, τους κάνει καλύτερους στη ψυχή, τους γεννά στο τέλος την ελπίδα. Αφού λοιπόν εκπαιδεύονται στις αντιξοότητες της ερήμου, βγαίνουν νικητές. Αποτέλεσμα: Εμπιστεύονται το Θεό, αξιοποιούν τις δυνάμεις που έχουν από το Θεό μέσα τους και τέλος αποκτούν ταυτότητα, γίνονται «λ α ό ς». Δραστηριότητες: Οι μαθητές της τρίτης ομάδας μπορούν να διερευνήσουν το ερώτημα - προβληματισμό: Τι σημαίνει να έχει κάποια πληθυσμιακή ομάδα (στην περίπτωση οι Ισραηλίτες) τα χαρακτηριστικά ενός «λαού» με συγκεκριμένη «εθνική ταυτότητα»; Αφόρμηση στον προβληματισμό μπορεί να δοθεί αφού επεξεργαστούν σε ένα πρώτο στάδιο τα συγκεκριμένα στοιχεία ταυτότητας που αναγράφει η δική τους πολιτική ταυτότητα. Τα παιδιά καλούνται στο πρώτο στάδιο διερεύνησης να ορίσουν γλωσσολογικά την έννοια. Εμπλέκω τη Γλωσσολογία 26. Κατόπιν, εστιάζω το ενδιαφέρον των παιδιών σε δυο σημεία της πολιτικής ταυτότητάς τους: Στην ιθαγένεια και στο θρήσκευμα. Ερώτημα:«Γιατί τα στοιχεία αυτά είναι διακριτικά γνωρίσματα ταυτότητας του κάθε προσώπου; Ποια στοιχεία χαρακτηρίζουν ένα πλήθος προσώπων ως το «λαό μια χώρας»; Εμπλοκή: Γλωσσολογίας Ιστορίας Αγωγής του Πολίτη Στο συγκεκριμένο Νοητικό Στάδιο της Α Γυμνασίου Γεωγραφίας Εθνογραφίας 26 Βλέπε Μπαμπινιώτη, Γ. (1998). Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Κέντρο Λεξικολογίας: Αθήνα/ σελίδα

17 Εκτός όμως από τα στοιχεία αυτά, θα πρέπει ενσυναισθητικά να κινήσω τους μαθητές μου προς ένα κοσμοπολίτικο άνοιγμα: Την κατανόηση της πολλαπλής μας ταυτότητας, ως πλουραλιστική επιταγή. Αυτό το άνοιγμα μπορεί να προκληθεί με το ερώτημα: -«Εκτός από ότι με λένε (π.χ.) Γιάννη, είμαι Έλληνας, Χριστιανός, ο πατέρας μου είναι ο τάδε, είμαι την ίδια στιγμή και μέλοςδιάφορων άλλων κοινωνικών ομάδων. Είμαι καλαθοσφαιριστής, ανήκω στο ναυτικό όμιλο, είμαι εθελοντής αιμοδότης. Με το να είμαι μέλος μιας ή περισσότερων ομάδων, αυτό σημαίνει ότι χάνω ή ξεχνώ τα άλλα στοιχεία ταυτότητας που φέρει η δικιά μου ταυτότητα»; Έμφαση στη διατήρηση της διαφορετικότητας (πλουραλισμός) και όχι στη συγχώνευση. Πρότυπο τα διαφορετικά μουσικά όργανα που συνθέτουν μια μελωδία. Το κάθε πρόσωπο ανήκει σε πολλές άλλες ομάδες, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα, τα τάλαντά του. Αυτό σημαίνει να είσαι διαφορετικός. Οι μαθητές της ομάδας καλούνται να παρουσιάσουν στους υπόλοιπους συμμαθητές τους, τα στοιχεία της πολλαπλής τους ταυτότητας, μέσα από τη δραστηριότητα: «Σας συστήνω τον εαυτό μου». Εικαστική 27 απόδοση του θέματος «πολλαπλή ταυτότητα»: Μέσα από τη σχηματική απόδοση ομόκεντρων κύκλων 28 διαφορετικού χρώματος, με πυρήνα το συγκεκριμένο ανθρώπινο πρόσωπο και προεκτάσεις τα υπόλοιπα μέρη- μέλη που το ταυτοποιούν (καθορίζουν). Θα χρειαστούμε εδώ φωτογραφίες από όλα τα παιδιά- μέλη της ομάδας: Απόδοση του θέματος: Σχηματικά, πυρήνας ο κύκλος με τη φωτογραφία του Γιάννη (βάση), προέκταση η οικογένεια (1 ος ομόκεντρος κύκλος), η πόλη-χωριό(2 ος ομόκεντρος), η θρησκεία (3 ος ομόκεντρος), η γλώσσα (4 ος ομόκεντρος), η ποδοσφαιρική ή άλλη ομάδα- χόμπυς (5 ος ομόκεντρος), η χώρα του (6 ος ομόκεντρος), η Ευρώπη (7 ος ομόκεντρος), ολόκληρος ο 27 Αξιοποιώ την πολλαπλή νοημοσύνη των μαθητών μου ως δεξιότητα σε αυτή την περίπτωση. 28 Συγκερασμός των ομόκεντρων κύκλων της στωικής φιλοσοφίας περί Κοσμοπολιτισμού με την Ορθόδοξη Ανθρωπολογία των Καππαδοκών Πατέρων. 17

18 κόσμος, η οικουμένη (8 ος ομόκεντρος). Η σχηματική απόδοση τελειοποιείται όταν από τον πυρήνα (Ανθρώπινο Πρόσωπο) τα παιδιά σχηματίσουν ένα βέλος με κατάληξη τον τελευταίο(όγδοο) κύκλο, τον κόσμο. Σχηματικά και χρωματικά (αφού θα χρησιμοποιήσουν οχτώ διαφορετικά χρώματα) καταλαβαίνουν πως το πέρασμα του Γιάννη για το διδάσκοντα: η έξοδος από τον εαυτό του στον κόσμο, έχει μοναδική και ανεπανάληπτη αξία, επειδή η κάθε περιοχή διατηρεί το δικό της χρώμα και όριο- για το διδάσκοντα: ετερότητα. Συνεπώς, ο Γιάννης και ο κάθε Γιάννης, στην αντίστροφη πορεία που θα πραγματοποιήσει, από τον κόσμο δηλαδή στον εαυτό του, για το διδάσκοντα: αναγνώριση δηλαδή της μοναδικότητας του με σεβασμό προς τους άλλους, διαβαίνει αμερόληπτα και με σεβασμό όλες αυτές τις περιοχές, χωρίς να τις συγχέει, χωρίς να σπάει τα όρια της διαφορετικότητας, όπως τα χρώματα στο ουράνιο τόξο δεν συγχέονται ποτέ μεταξύ τους. Τέλος, από την εικαστική απόδοση της έννοιας «πολλαπλή ταυτότητα» που θα παρουσιαστεί στην τάξη σχηματικά όπως προαναφέραμε σε ένα μεγάλο χαρτί ή στον υπολογιστή όπου υπάρχει η δυνατότητα γνώσης και χρήσης του από τα παιδιά της τρίτης ομάδας, καλείται ολόκληρη η τάξη να επισημάνει και να διαχωρίσει 29 ανάμεσα στις οχτώ περιοχές που παρουσιάστηκαν, τις χρωματικές περιοχές-κύκλους που συνθέτουν την κοινή «εθνική ταυτότητα» των μαθητών της ομάδας Γ, δραστηριότητα που όσο απλή κι αν φαίνεται ταυτοποιεί στη συνείδηση των μαθητών μας την έννοια «λαός» και με επαναφέρει 30 στον αρχικό μου διδακτικό στόχο. Συμπέρασμα: Η εθνική μας ταυτότητα είναι ουσιώδες μέρος και μέλος όλης μας της προσωπικότητας (της πολλαπλής μας ταυτότητας) και οφείλουμε να τη διατηρήσουμε σεβόμενοι τον εαυτό μας, τους άλλους, το Θεό δημιουργό. 29 Διαχωρισμός= η εμπέδωση του ζητούμενου. 30 Τα παιδιά καθοδηγούνται ήδη από το Δημοτικό στην κατασκευή και ερμηνεία τέτοιων γραφημάτων. Αξιοποίηση της οριζοντίωσης της γνώσης, συγκερασμός ικανοτήτων δεξιοτήτων, αξιοποίησης της «αναμενόμενης παιδαγωγικής λειτουργίας της εικόνας, εφαρμογή του B.D.A. Lesson Structure. Διεθνής όρος γνωστός στην Ανάπτυξη Αναλυτικών Προγραμμάτων, που σημαίνει: Αξιοποιώ αυτά που διδάχτηκαν (Before), τα συνδέω με αυτά που διδάσκονται αυτή τη στιγμή (During) και με αυτά που θα ακολουθήσουν (After )στο μέλλον (διαθεματικά στη συγκεκριμένη περίπτωση). Η γνώση δεν εξαντλείται ποτέ στα πλαίσια μιας διδακτικής ενότητας. 18

19 ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ Θρησκεία, γλώσσα, αξίες, συνήθειες ΕΓΩ = ΤΑΛΕΝΤΑ = ΠΡΟΣΩΠΟ Η Ευρώπη κι ο κόσμος όλος: ταυτότητα και διαφορετικότητα Πολιτισμός, κοινωνική ζωή, ιστορία, τρόποι επικοινωνίας Παραπάνω σχηματοποιήσαμε σε γενικές γραμμές το αξιολογικό εννοιολογικό πλαίσιο μέσα από το οποίο ο διδάσκων/ διδάσκουσα θα βοηθήσει τα παιδιά να σχηματοποιήσουν σε ομόκεντρα εξακτινωμένους κύκλους την έννοια «πολλαπλή ταυτότητα». 19

20 Τάξη Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: Δ.Ε.15 η : Η παραβολή του σπλαχνικού Σαμαρείτη: Ο πλησίον μας κι εμείς. Μέθοδος Project (Ερευνητική Διαθεματική Εργασία). Προοργανωτής: πλησίον/ μη πλησίον, συνάνθρωπος, στερεότυπο, αγάπη χωρίς σύνορα. Προοργανωτής: λέξεις έννοιες κλειδιά που αποτελούν το σημείο αναφοράς μου σε κάθε διδακτική ενότητα, καθοδηγούν το μαθησιακό στόχο μου, περιστρέφονται στο μαθησιακό στόχο και δομούν τη γνωσιολογική συνέχεια ως εφόδιο για τις διδακτικές ενότητες που ακολουθούν. Στα καινούρια βιβλία ο προοργανωτής παρουσιάζεται σε μη τακτική βάση εμβόλιμα -αντί στην αρχή της κάθε διδακτικής ενότηταςστο μέρος των διδακτικών δραστηριοτήτων. 1.ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ: 2. ΟΙ ΣΥΝΕΠΑΓΩΓΕΣ: Άλλοτε Τώρα Ψυχολογικές Θεολογικές Ποιος είναι ο πλησίον; Κοινωνιολογικές 1. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ: Η 1 η ομάδα μαθητών χωρίζεται από το διδάσκοντα σε τρεις υποομάδες 31. Αυτές θα προβούν στη παραγωγή υλικού- επίλυση προβλήματος- του εστιασμένου στο «Ζήτημα του καθορισμού της έννοιας του πλησίον», εξετάζοντας σε χρονική αντιπαραβολή το αντιθετικό δίπολο συσχετίσεων: «Ο πλησίον τότε και τώρα» Από την πρώτη υποομάδα (Α1) ζητείται να διερευνήσει το εξής πλαίσιο: 31 Νοείται ότι οι υποομάδες που λειτουργούν στο πλαίσιο της διαθεματικής διδασκαλίας στην Κοινωνία της Γνώσης είναι κατά κανόνα μεικτής ικανότητας/ δεξιότητας και τα μέλη που τις απαρτίζουν ορίζονται από το διδάσκοντα/ ουσα, ο οποίος γνωρίζει καλά τη δυναμική του κάθε μέλους. Τόσο στην παραγωγή ενός Project όσο και σε μια συνεργατική μέθοδο διδασκαλίας, ο διδάσκων/ ουσα έχει τη διακριτική ευχέρεια αλλαγής της σύστασης των ομάδων του, δεδομένου ότι τηρείται η εσωτερική συνοχή (της μεικτής δηλαδή δυναμικής και ταυτόχρονης αξιοποίησης της πολλαπλής νοημοσύνης των μαθητών του). 20

21 Τι η Ισραηλιτική κοινωνία (το συγκείμενο 32 της εποχής) σύμφωνα με την Ιστορία των Χρόνων της Καινής Διαθήκης και τις παράλληλες ιστορικές πηγές αποδέχεται, υιοθετεί, και ορίζει ως «πλησίον»; Προβληματίζω τους μαθητές: Η νοοτροπία και ο τρόπος σκέψης της εποχής δεν μπορεί απροβλημάτιστα να δαιμονοποιείται. Επιβάλλεται η εθνογραφική- πολιτισμική και ιστορική έρευνα μιας σειράς από: Προϋποθέσεις: Εθνική ανασφάλεια και ξενοφοβία: να διερευνηθούν τα αίτια: 1. Πολιτισμικά κλειστή τοπική κοινωνία. Μπορούν οι μαθητές εδώ να παρουσιάσουν επίσης την ταξική πυραμίδα του συγκείμενου της εποχής. Κλειστή κοινωνία αμάθειας και πολιτικής ρευστότητας. Αίτιο: η ανασφάλεια που επέφερε στην περιοχή η Ρωμαϊκή παντοδυναμία, αφαιμάσσοντας τα πάντα. 2. Ανάγκη φυσικής επιβίωσης: φτώχεια στη συντριπτική πλειοψηφία του λαού και εκμετάλλευση από τους πολιτικούς και θρησκευτικούς άρχοντες (ανώτερα στρώματα της ταξικής πυραμίδας) που συμπορεύονται με τους Ρωμαίους κατακτητές. 3. Ανάγκη πολιτισμικής (ιδεολογικής) επιβίωσης. Αίτιο: ο θρησκευτικός συγκρητισμός που επικρατεί στη Μεσογειακή λεκάνη και η απώλεια κάθε μορφής ταυτότητας μεταξύ των λαών. Να διερευνηθεί ιστοριοκοινωνιολογικά το γεγονός. 4. Ανάγκη εθνικής συνοχής. Αίτιο: η Ρωμαιοκρατία ως η πρώτη ιστορική δύναμη μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Δεδομένα: 1.Πολιτισμικές και (λανθάνουσας) θρησκευτικής υφής προφορικές παραδόσεις που υποδαυλίζουν το (ουτοπικό) συναίσθημα της εθνικής αποκλειστικότητας, 32 Συγκείμενο ορίζω τις τοπικού χρώματος συνθήκες και κοινωνικοπολιτισμικές συνήθειες που επικρατούν σε κάθε εποχή και διαμορφώνουν κατά αντίστοιχο τρόπο τη σκέψη και τον ηθικό προβληματισμό των συγκεκριμένων ανθρώπων. 21

22 προάγοντας κατ αυτό τον τρόπο ένα πρώιμο για την εποχή σωβινισμό εθνοφυλετισμό. Εμπλοκή Εθνογραφίας, Ιστορίας, Γεωγραφίας. 2. Μακροχρόνιες διαταραχές στις σχέσεις με τους γειτονικούς λαούς (γείτονας= απειλή θρησκευτικής- πολιτισμικής- οικονομικής επιβίωσης).εμπλοκή Ιστορίας + Γεωγραφίας. 3. Προκαταλήψεις που συνοδεύουν αυτές τις διασαλευμένες σχέσεις γειτονίας, η έννοια των «εθνικών συνόρων» και η αρνητική συμβολή του στερεότυπου «μη πλησίον». Να διερευνηθεί από την ομάδα η σημασία της έννοιας «στερεότυπο 33». Η εμπέδωση της έννοιας αυτής αποτελεί βασικό στάδιο μεταγνώσης. Μεταγνώση καλείται το είδος της γνώσης εκείνης, που μεταφερομένη σπειροειδώς από τα προηγούμενα στα επόμενα μαθήματα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί δημιουργικά στη μαθησιακή διαδικασία και που συνδέει αυτά που ο μαθητής γνώριζε, αυτά που διδάσκεται τώρα κι αυτά που θα γνωρίσει στη συνέχεια. Η στοχοθεσία στη μεταγνώση που προσφέρω, παρέχεται, αλλά και ελέγχεται, από τον προοργανωτή μου. 33 Στερεότυπο: Ορίζεται η γεμάτη προκαταλήψεις λαθεμένη εκτίμηση που έχω για λαούς, ιδεολογίες, καταστάσεις. Νοείται ότι ο διδάσκων/ ουσα παρέχει το βοηθητικό υλικό ή βοηθά την ομάδα στη διερεύνηση του κατάλληλου πληροφοριακού υλικού με σεβασμό στο συγκεκριμένο Νοητικό-Γνωστικό στάδιο ανάπτυξης των παιδιών της Β Γυμνασίου. Προϋπόθεση κατανόησης της έννοιας «στερεότυπο» από τα παιδιά της συγκεκριμένης ηλικίας, η προεργασία του καθηγητή. Προτεινόμενες δραστηριότητες εμπέδωσης της έννοιας «στερεότυπο»: Μπορεί παραστατικά ο διδάσκων/ ουσα να γράψει σε καρτέλες προτάσεις που προάγουν την έννοια «στερεότυπο» μεταξύ των πολιτισμών, όπως π.χ. : «Οι αλλοδαποί εργάτες είναι λιγότερο έξυπνοι από ότι οι Κύπριοι», «Οι γυναίκες είναι κατώτερες από τους άνδρες», «Οι εργοδότες προτιμούν τους Ευρωπαίους εργάτες/ τριες σε σύγκριση με Ασιάτες» κ.λ.π. Οι μαθητές (πυρηνική ομάδα) καλούνται από τον καθηγητή να επισημάνουν με κόκκινο μαρκαδόρο τις καρτέλες που προάγουν το στερεότυπο. Με τον τρόπο αυτό οι μαθητές μπορούν να συντάξουν με τη σειρά τους δεκάδες πρωτότυπων συλλογισμών μέσα από τους οποίους παιδαγωγικά και αυτενεργώντας εμπεδώνουν την έννοια. Εφαρμογή στην τάξη: Η υποομάδα Α1ζητά από τους συμμαθητές να έχουν στο επόμενο μάθημα ένα κόκκινο και ένα πράσινο μαρκαδόρο. Διαμοιράζουν καρτέλες με προτάσεις που άλλες καλλιεργούν κι άλλες αντιτίθενται στο στερεότυπο, ζητώντας από τα υπόλοιπα παιδιά να επισημάνουν με κόκκινο όσες καρτέλες ευνοούν το στερεότυπο και με πράσινο όσες εναντιώνονται στις προκαταλήψεις. 22

23 Συνεπαγωγές: Η διαμόρφωση του στερεότυπου: «Ο πλησίον». Μήπως και τότε υπήρξαν φωνές διαμαρτυρίας και σωστής (θεολογικής έως και διαπολιτισμικής) τοποθέτησης στο ζήτημα; Αν ναι, γιατί; Η υποομάδα Α2 εστιάζεται στη διερεύνηση του προβληματισμού: Τι η Εκκλησία αποδέχεται και ορίζει ως «πλησίον»; Γιατί ο Θεάνθρωπος ανατρέπει τα δεδομένα, διαφοροποιεί ριζικά, αντιστέκεται δυναμικά στην κλειστή κοινωνία της εποχής Του και αναδομεί την τότε κοσμοαντίληψη περί του πλησίον; Να διερευνηθούν παράλληλα: 1. Σημεία από τα Ευαγγέλια στα οποία γίνεται αναφορά στον «πλησίον». 2. Αναφορές και συμβολισμοί που υπάρχουν σε παραβολές στην Καινή Διαθήκη. 3. Αντίστοιχες αναφορές σε Επιστολές του Απόστόλου Παύλου. 4. Πατερικά Κείμενα των πρώτων χριστιανικών αιώνων 34. Η υποομάδα Α3 κατευθύνεται από το διδάσκοντα σε ένα πιο «κοσμοπολίτικο» άνοιγμα: Καλείται μέσα από επικαιρικού χαρακτήρα αναφορές- άρθρα- εικονικό υλικό σε περιοδικά, εφημερίδες, διαδίκτυο να παρουσιάσει τη σύγχρονη αντίληψη διάφορων και διαφορετικών μεταξύ τους πολιτισμών για το ποιος ορίζεται σε κάθε περίπτωση ως «πλησίον». Υπάρχουν και σήμερα μεταξύ των λαών διαφορετικοί ορισμοί και εκτιμήσεις; Γιατί; Μπορούμε να βρούμε τα αίτια των διαφοροποιήσεων; Η ομάδα αναμένεται να καταλήξει στο συμπέρασμα πως: Ο τρόπος σκέψης των ανθρώπινων ομάδων που συναποτελούν ένα λαό, ανεξάρτητα από ιστορική εποχή, είναι 34 Η επιλογή σταχυολόγηση του παράλληλου υλικού μπορεί να γίνει απευθείας από το διδάσκοντα ή παιδαγωγικότερα, η ομάδα να κατευθυνθεί έμμεσα από το διδάσκοντα (μέσα από συγκεκριμένη προεργασία) στον εντοπισμό και στη διερεύνηση του πρόσθετου υλικού παρμένου από πλειάδα παράλληλου θεματικού υλικού που ο ίδιος παρέχει στα παιδιά. Οι μαθητές δεν μπορούν να διερευνούν αυτενεργώντας λεπτά ζητήματα που άπτονται Δογματικής και Ερμηνευτικής. 23

24 ο «καθρέφτης» του συγκεκριμένου πολιτισμού. (Σημείο μεταγνωστικό 35 που σπειροειδώς θα το ξαναδιδαχτεί σε πιο αναβαθμισμένο επίπεδο στη Β και Γ Λυκείου ιδιαίτερα όταν θα διδαχθεί την έννοια «ηθικός προβληματισμός»). ΜΕΡΟΣ Β : ΟΙ ΣΥΝΕΠΑΓΩΓΕΣ: 2.1. Η δεύτερη ομάδα θα εστιαστεί στις συνεπαγωγές του προβλήματος Μέρος μαθητών της ομάδας θα διερευνήσει τα ψυχολογικά αίτια που «κτίζουν» τα αόρατα τείχη προς τον «πλησίον» και την αρνητική ψυχολογία των ανθρώπων που δυσκολεύονται ακόμα και σήμερα να αποδεκτούν τον «άλλο». Αίτιο: η ανασφάλειά μου. Μπορώ όμως να το αποδεχτώ; Φάρμακο: η προβολή της λειτουργίας της ενσυναίσθησης. (Εμπλέκω σε ένα διαθεματικό άνοιγμα τη Ψυχολογία). Ενσυναίσθηση: η ικανότητα του να μπορώ να μπαίνω στη θέση του άλλου και να βλέπω τα γεγονότα μέσα από τα δικά του μάτια 36 σε μια προσπάθεια ερμηνευτικής κατανόησης των δικών του συναισθημάτων. Προβάλλοντας τη λειτουργία της ενσυναίσθησης, έχουμε την ευκαιρία να σκηνοθετήσουμε διάφορες δραστηριότητες που σπάζουν τα τείχη του «εγώ» και μας μεταφέρουν στο «εμείς» 37. Υπόδυση ρόλου: Αφού οι μαθητές μελετήσουν τα ιστορικά και κοινωνικά δεδομένα της εποχής, μπορούν να παρουσιάσουν στην τάξη το μονόλογοπαράπονο ενός Σαμαρείτη καθώς δεν γίνεται αποδεκτός από το γείτονά του, ο οποίος μάλιστα τον θεωρεί όχι απλά υποδεέστερο αλλά «μολυσμένο». 35 Μεταγνώση καλείται το είδος της γνώσης εκείνης, που μεταφερομένη σπειροειδώς από τα προηγούμενα στα επόμενα μαθήματα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί δημιουργικά στη μαθησιακή διαδικασία και που συνδέει αυτά που ο μαθητής γνώριζε, αυτά που διδάσκεται τώρα κι αυτά που θα γνωρίσει στη συνέχεια. Η στοχοθεσία στη μεταγνώση που προσφέρω, παρέχεται αλλά και ελέγχεται-από τον προοργανωτή. 36 Για τη λειτουργία της ενσυναίσθησης ως ψυχολογικής ικανότητας βλέπε: Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence. Bantam Books: N.Y. 37 Δύσκολα κατορθωτό για το εγωκεντρικό στάδιο που χαρακτηρίζει τη Συναισθηματική Ανάπτυξη στην ηλικία αυτή, αλλά παιδαγωγικά ζητούμενο. Γι αυτό εισηγούμαι τις συγκεκριμένες παιδαγωγικές δραστηριότητες. 24

25 Ζητώ από την ομάδα να παρουσιάσει εικονικό και άλλο υλικό από τον ημερήσιο τύπο και το διαδίκτυο 38, μέσα από το οποίο μπορούν να διεγείρουν ενσυναισθητικά το ενδιαφέρον των συμμαθητών τους. Παραδείγματα: ο διαχωρισμός (γκετοποίηση) των μαύρων σε συνοικίες στην Αμερική, η εκμετάλλευση ενός αλλοδαπού από το αφεντικό του, η εκδίωξη μιας οικογένειας οικονομικών προσφύγων από τον τόπο μας, η μη αποδοχή του «ξένου» συμμαθητή σε μια σχολική τάξη. Μπορώ να μπω για λίγο στη δική τους θέση; Πως θα ένιωθα άραγε; 39 Υποθετικό σενάριο: Φανταστείτε να έχετε πάει για τουρισμό σε μια χώρα. Είστε έτοιμοι να καταλύσετε σε ένα ξενοδοχείο ή να φάτε σε ένα εστιατόριο, αλλά σας σταματά η προειδοποιητική επιγραφή που απαγορεύει σε Κύπριους την είσοδο. Πως θα νιώθατε εκείνη τη στιγμή; Κοινωνιολογικές και θεολογικές συνεπαγωγές (επιπτώσεις): Η ομάδα καλείται να παρουσιάσει τις συνεπαγωγές-επιπτώσεις σε μια μεταφορά από τη ψυχολογία των ανθρώπων, στο κοινωνικό σύνολο. Αναμένεται να προβληθούν από τα παιδιά: Οι θετικές συνεπαγωγές: Στο πρόσωπο του «άλλου» βλέπω τον εαυτό μου. Κατ επέκταση τον ίδιο το Θεό. Συνεπώς, αρνούμαι να αδικήσω, γίνομαι κοινωνικός εργάτης της δικαιοσύνης και της αδελφοσύνης. Οι αρνητικές συνεπαγωγές: Αποκλεισμός, συναίσθημα αποκλειστικότητας, κοινωνική αποκοπή από το σύνολο. Αντικοινωνικότητα, σκληροκαρδία σε 38 Ανεύρεση όρων στα Ελληνικά: Ρατσισμός, ξενοφοβία. 39 Να ληφθεί υπόψη ότι τα παιδιά της ηλικίας αυτής συναισθηματικά με βάση τα Ψυχολογικά Στάδια Ανάπτυξης (Bloom 1956, Gagne 1957, Flavell 1963) δεν αποδέχονται την απόρριψη από τους άλλους, εγκεντρισμένα στα τείχη του «εγώ». Συνεπώς, οι δραστηριότητες ενσυναίσθησης που προτείνονται, ευελπιστούμε πως θα τα προβληματίσει. 25

26 φιλικό, τοπικό, παγκόσμιο επίπεδο, άρνηση του «άλλου»: πόλεμος, ανταγωνισμός, εκμετάλλευση. Θεολογική προέκταση:η αποκοπή από το συνάνθρωπο = αποκοπή από το Θεό= αστοχία, απομάκρυνση από το στόχο μου, αμαρτία. Στόχοςμουη ένωση με τοντριαδικό Θεό μέσα από την χωρίς φραγμούς, όρια και διακρίσεις για το συνάνθρωπο. Προτεινόμενες δραστηριότητες: Μέλη της ομάδας 40 μπορούν να παρουσιάσουν την ακόλουθη σχηματοποίηση της έννοιας «Ο πλησίον»: Αφού προμηθευτούν 5 χαρτόνια διαφορετικού χρώματος, σχηματίζουν σε κάθε χαρτόνι ένα κύκλο. Η διάμετρος του κάθε κύκλου μεγεθύνεται 8-10 εκατοστά από τον προηγούμενο. Κόβουν τους 5 διαφορετικού χρώματος και μεγέθους κύκλους, κολλώντας τους σε ομόκεντρη διάταξη με τη σειρά από το μεγαλύτερο (βάση) προς τον μικρότερο κύκλο (πυρήνα). Στον μικρότερο κύκλο γράφουν τη λέξη «εγώ», στον αμέσως επόμενο τα ονόματα των μελών της οικογένειάς τους, στον τρίτο κύκλο την πόλη ή το χωριό τους, στον τέταρτο τη χώρα τους και με τον τελευταίο συμβολίζουν ολόκληρο τον κόσμο. Στον τελευταίο κύκλο-που είναι σχηματικά ο μεγαλύτερος, η ομάδα γράφει διάφορες έννοιες-λέξεις που όλες μαζί εκφράζουν την έννοια «ο πλησίον». Στη συνέχεια, κολλούν βελάκια με αντίθετη φορά από τον πυρήνα στον τελευταίο κύκλο και το αντίστροφο. Η αξία της κατασκευής εστιάζεται στη μετάβαση από τη μια περιοχή στην άλλη, το άνοιγμα στο «εμείς». Από την κάθε λέξη που έχουν γράψει στον σχηματικά ευρύτερο κύκλο, ξεκινούν ένα βέλος το οποίο διαπερνά όλες τις περιοχές και καταλήγει στον πυρήνα. Το «εγώ» του πυρήνα δέχεται την πρόσκληση-πρόκληση να αντιστρέψει την κίνηση, δηλαδή να κατευθυνθεί μέσα από τους ομόκεντρους κύκλους προς την περιφέρεια, τον κόσμο-κόσμημα της δημιουργίας αγαπητικά Ανάπτυξη της πολλαπλής νοημοσύνης των μαθητών μας μέσα από δεξιότητες. 41 Πρόκειται πληροφοριακά για τους ομόκεντρους κύκλους- επινόηση των Στωικών φιλοσόφων, οι οποίοι αγκαλιάστηκαν πλουραλιστικά από τους Καππαδόκες Ποτέρες. 26

27 Αξιοποιώντας το συγκεκριμένο στάδιο Γνωστικής και Νοητικής Ανάπτυξης μέσα από την πολλαπλή νοημοσύνη των μαθητών μου η έννοια «πλησίον» μπορεί να αποδοθεί από τα παιδιά εικαστικά μέσα από μια ιστορία χωρίς λόγια σε cartoon, προσφιλή δραστηριότητα για τα παιδιά της ηλικίας αυτής. Τα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά ευφάνταστα. Διεξαγωγή έρευνας με τίτλο: «Ο Πλησίον τον 21 ο αιώνα»: Τέλος, σε ένα δεύτερο στάδιο, αφού δηλαδή το όλο θέμα παρουσιαστεί στην τάξη και οι μαθητές εμπεδώσουν τις έννοιες-κλειδιά (βλέπε προοργανωτή) μπορεί ο διδάσκων/ουσα να κατευθύνει την τάξη στη διεξαγωγή έρευνας 42 με δομημένο ερωτηματολόγιο μεταξύ των μαθητών του σχολείου με επίκεντρο την έννοια: «πλησίον». Η έρευνα μπορεί να καλύψει επίσης το γονικό περιβάλλον των μαθητών μας και να εξαχθούν συγκριτικά συμπεράσματα. Στο σημείο αυτό μπορώ κάλλιστα να εμπλέξω σε εθελοντική βάση συναδέλφους άλλων ειδικοτήτων, όπως το σχολικό σύμβουλο και τον καθηγητή την ηλεκτρονικών υπολογιστών. Τα πορίσματα της έρευνας μπορούν να παρουσιαστούν σε παιδαγωγική συνεδρία του Καθηγητικού Συλλόγου ή να αποτελέσουν αφόρμηση προβληματισμού για διοργάνωση μιας σχολικής ημερίδας στην οποία θα κληθούν ειδικοί διάφορων ειδικοτήτων για να μιλήσουν στα παιδιά, ενώ τα πορίσματα μπορούν να δημοσιευτούν στο περιοδικό του σχολείου. 42 Η έρευνα αποτελείται από τρία σημεία: Το θεωρητικό πλαίσιο: Οι μαθητές με τη βοήθεια/ εποπτεία του διδάσκοντα συντάσσουν το σκεπτικό, τους λόγους, το θεωρητικό με λίγα λόγια πλαίσιο που τους οδήγησε στη συγκεκριμένη έρευνα με θεματικό αντικείμενο την έννοια «Ο Πλησίον στον 21 ο αιώνα». Το θεωρητικό πλαίσιο δεν γνωστοποιείται στους μαθητές και γενικά σε αυτούς που απαντούν ερωτηματολόγια. Αποτελεί τον «πρόλογο» στο ερευνητικό στάδιο που θα ακολουθήσει. Την παρουσίαση δείγματος ερωτηματολογίου (άδειο). Προσέχω πάντα τη σύνταξη των προτάσεων σε ένα ερωτηματολόγιο. Οι προτάσεις είναι κατά κανόνα καταφατικές: π.χ. Οι μαύροι είναι βρώμικοι, οι αλλοδαποί εργάτες πρέπει να αμείβονται λιγότερο, αδέλφια μας είναι μόνο οι χριστιανοί. Τα πορίσματα: Παράθεση πορισμάτων και σύγκριση των αρχικών σκέψεων τοποθετήσεων που έγιναν σον πρόλογο με τα πραγματικά-μετρήσιμα πορίσματα: Εξαγωγή συμπερασμάτων. 27

28 Τάξη Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: Δ.Ε.17 η : Ο Ιησούς υπερασπίστηκε και εξύψωσε τις γυναίκες και τα παιδιά στην καινούρια ανθρωπότητα. Μέθοδος Project (Ερευνητική Διαθεματική Εργασία). Προοργανωτής: υποτίμηση, ισοτιμία, σεβασμός, δικαιώματα γυναικών/ παιδιών. Προοργανωτής: λέξεις έννοιες κλειδιά που αποτελούν το σημείο αναφοράς μου σε κάθε διδακτική ενότητα, καθοδηγούν το μαθησιακό στόχο μου, περιστρέφονται στο μαθησιακό στόχο και δομούν τη γνωσιολογική συνέχεια ως εφόδιο για τις διδακτικές ενότητες που ακολουθούν. Στα καινούρια βιβλία ο προοργανωτής παρουσιάζεται σε μη τακτική βάση εμβόλιμα -αντί στην αρχή της κάθε διδακτικής ενότηταςστο μέρος των διδακτικών δραστηριοτήτων. 1. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ: Η άδικα άνιση μεταχείριση και υποτιμητική/ απάνθρωπη αντιμετώπιση δυο πολυάριθμων πληθυσμιακών ομάδων: των γυναικών των παιδιών στην Ισραηλιτική κοινωνία, κατά τα χρόνια της επίγειας δράσης του Ιησού. 2.ΟΙ ΣΥΝΕΠΑΓΩΓΕΣ ΤΟΥ: Τότε: Ο Ιησούς δυναμικά υπερασπίζεται τις γυναίκες και τα παιδιά και αντιστέκεται στους άδικους νόμους και συμφέροντα των ισχυρών της εποχής Του. Σήμερα: Ο νέος κόσμος ισοτιμίας που πρόσφερε ο Χριστός 2000 πριν, αποτελεί πραγματικότητα για όλες τις γυναίκες και παιδιά του σύγχρονου κόσμου; Η τάξη χωρίζεται από τον/ την εκπαιδευτικό σε δυο μεγάλες ομάδες 43. Η πρώτη ομάδα θα διερευνήσει σε όλες του τις παραμέτρους το κοινωνικό πρόβλημα στην ίδια την εποχή 43 Νοείται ότι οι υποομάδες που λειτουργούν στο πλαίσιο της διαθεματικής διδασκαλίας στην Κοινωνία της Γνώσης είναι κατά κανόνα μεικτής ικανότητας/ δεξιότητας και τα μέλη που τις απαρτίζουν ορίζονται από το διδάσκοντα/ ουσα, ο οποίος γνωρίζει καλά τη δυναμική του κάθε μέλους. Τόσο στην παραγωγή ενός Project όσο και σε μια συνεργατική μέθοδο διδασκαλίας, ο διδάσκων/ ουσα έχει τη διακριτική ευχέρεια αλλαγής της σύστασης των ομάδων του, δεδομένου ότι τηρείται η εσωτερική συνοχή (της μεικτής δηλαδή δυναμικής και ταυτόχρονης αξιοποίησης της πολλαπλής νοημοσύνης των μαθητών του: ως ικανότητα πνευματικής σύνθεσης ανασύνθεσης και ως δεξιότητα:απόδοση του ίδιου θέματος εικαστικά και με κατασκευές ). 28