Βασικές αρχές της παθοφυσιολογίας του νεφρικού σωληναρίου σε μοριακό επίπεδο

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Βασικές αρχές της παθοφυσιολογίας του νεφρικού σωληναρίου σε μοριακό επίπεδο"

Transcript

1 Ελληνική Νεφρολογία 2014; 26 (3): Ανασκόπηση Βασικές αρχές της παθοφυσιολογίας του νεφρικού σωληναρίου σε μοριακό επίπεδο Ε. Κουλουρίδης 1 Ι. Κουλουρίδης 2 Περίληψη Το νεφρικό σπείραμα, η κάψα του Bowman που το περιβάλλει, και το νεφρικό σωληνάριο που συνέχεται με αυτήν, αποτελούν τα τρία βασικά τμήματα της λειτουργικής μονάδας του νεφρού, που είναι γνωστή ως νεφρώνας. Στο νεφρικό σπείραμα παράγεται το υπερδιήθημα του πλάσματος, το οποίο συλλέγεται από την κάψα του Bowman και προωθείται στο νεφρικό σωληνάριο, προκειμένου να υποβληθεί σε μια σειρά διαδικασιών που περιλαμβάνουν επαναρρόφηση, απέκκριση και πύκνωση της σύστασής του με τελικό σκοπό τη δημιουργία των αποβαλλόμενων ούρων από τους νεφρούς. Oι διαδικασίες επαναρρόφησης και απέκκρισης ιόντων, μορίων και νερού από το νεφρικό σωληνάριο επιτελούνται σε μοριακό επίπεδο δια μέσου εξειδικευμένων διαύλων και αντλιών με πολύπλοκους μηχανισμούς ανταλλαγής, συμμεταφοράς ή/και παθητικής μετακίνησης από και προς τον αυλό του νεφρικού σωληναρίου. Εκτός από τις παραπάνω λειτουργίες θεμελιώδη σημασία κατέχει η διαδικασία πύκνωσης των ούρων στη μυελώδη μοίρα του νεφρού των θηλαστικών μέσω του πολλαπλασιαστικού συστήματος αντίρροπων ροών. Στην παρούσα ανασκόπηση παρουσιάζονται βασικοί μηχανισμοί της φυσιολογίας του νεφρικού σωληναρίου σε μοριακό επίπεδο. Λέξεις κλειδιά: αντλίες μεταφοράς ιόντων, δίαυλοι ιόντων, νεφρικό σωληνάριο, πολλαπλασιαστικό σύστημα αντιρροής. Εισαγωγή 1 Νεφρολογικό Τμήμα Γενικού Νοσοκομείου Κέρκυρας, Κέρκυρα 2 St. Elizabeth s Medical Center Boston, USA Κατά το τέλος της Μεσοζωικής περιόδου, περίπου 66 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα, τα σπονδυλωτά μετανάστευσαν από τη θάλασσα στη στεριά με αποτέλεσμα να στερηθούν την ελεύθερη πρόσβαση στο νερό και το αλάτι. Προκειμένου να επιβιώσουν στο νέο αφιλόξενο περιβάλλον έπρεπε να αναπτύξουν ένα εκκριτικό όργανο που να έχει τη δυνατότητα της ανεξάρτητης διατήρησης ισοζυγίου νατρίου και νερού. Το όργανο αυτό δεν ήταν άλλο από τον νεφρό 1. Γνωρίζουμε σήμερα ότι τα κατώτερα σπονδυλωτά είναι σε θέση να παράγουν ισοοσμωτικά ή υποοσμωτικά ούρα, δηλαδή να παράγουν ούρα ίσης ή μικρότερης οσμωτικής πυκνότητας από αυτήν του πλάσματός τους, ενώ τα θηλαστικά και μερικά είδη πουλιών εί-

2 Ε. Κoυλoυριδησ, ι. Κoυλoυριδησ Ελληνική Νεφρολογία, 26, 2014 ναι σε θέση να παράγουν υπεροσμωτικά ούρα, δηλαδή να παράγουν ούρα πολλαπλάσιας ωσμωτικής πυκνότητας από αυτήν του πλάσματός τους 1. Η ημερήσια πρόσληψη νερού κυμαίνεται ευρέως από άτομο σε άτομο, αλλά και αναλόγως των συνθηκών διαβίωσης, οι νεφροί αναγκάζονται είτε να αποβάλλουν την περίσσεια νερού που προσλαμβάνει το άτομο είτε να μειώσουν την αποβολή του, προκειμένου να διατηρήσουν σταθερό το ωσμωτικό ισοζύγιο του πλάσματος και το μέγεθος του εξωκυτταρίου χώρου. Το κύριο ωσμωτικά δραστικό ιόν του εξωκυτταρίου χώρου είναι το νάτριο, γι αυτό και οι νεφροί είναι υποχρεωμένοι να διατηρούν σταθερό ισοζύγιο νατρίου, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη σταθερού ωσμωτικού ισοζυγίου και σταθερού εξωκυτταρίου όγκου. Επειδή η ημερήσια ποσότητα νερού που προσλαμβάνεται από το άτομο σχεδόν ποτέ δε συμβαδίζει με την ημερήσια πρόσληψη νατρίου, οι νεφροί πρέπει να αντιδιαστείλουν τις δύο αυτές δραστηριότητες, δηλαδή την διαχείριση του νερού και του νατρίου. Η εν λόγω λειτουργία επιτελείται μέσω της ικανότητας των νεφρών να παράγουν ούρα με χαμηλότερη ή υψηλότερη ωσμωτικότητα από αυτήν του πλάσματος, δηλαδή την ικανότητα αραίωσης ή πύκνωσης των ούρων αντίστοιχα 2,3. Σε φυσιολογικές συνθήκες οι νεφροί παράγουν περίπου 150 Lt διηθήματος το εικοσιτετράωρο στα νεφρικά σωμάτια. Το 99% του διηθήματος επαναρροφάται κατά τη διάβασή του από τα νεφρικά σωληνάρια και τελικά αποβάλλεται μόνον το 1% ( 1,5 Lt) ως τελικά ούρα. Η επαναρρόφηση του νατρίου από τους νεφρούς αποτελεί μια περίπλοκη διαδικασία και διαφοροποιείται σημαντικά στα επί μέρους τμήματα του νεφρικού σωληναρίου. Στο εγγύς εσπειραμένο νεφρικό σωληνάριο επαναρροφάται το 55-60% του διηθούμενου ποσού νατρίου, στην αγκύλη του Henle το 35-40%, στο άπω εσπειραμένο το 5-8% και στο αθροιστικό σωληνάριο το 2-3% 4. Oι κυτταρικές μεμβράνες είναι αδιάβατες στα ηλεκτρικά φορτισμένα ιόντα. Γι αυτό η διαδικασία επαναρρόφησης του νατρίου από τα νεφρικά σωληνάρια περιλαμβάνει μηχανισμούς ενεργητικής μεταφοράς από εξειδικευμένες αντλίες, ανταλλαγή ιόντων νατρίου με άλλα κατιόντα ή οργανικά μόρια και συμμεταφορά νατρίου με ανιόντα ή/και κατιόντα δια μέσου εξειδικευμένων διαύλων μεταφοράς ιόντων. Η αποστολή των νεφρικών σωληναρίων δεν περιορίζεται μόνον στην επανάκτηση νατρίου και νερού που διηθούνται στο σπείραμα, αλλά και στην επαναρρόφηση απαραίτητων συστατικών του πλάσματος, όπως οργανικών μορίων και ηλεκτρολυτών, που διαπερνούν το σπειραματικό ηθμό. Πα - ράλ ληλα τα σωληνάρια αποβάλλουν ενεργητικά ενδογενή ή εξωγενή οργανικά μόρια, όπως τοξίνες και φάρμακα, τα οποία επιβάλλεται να αποβληθούν σε μεγαλύτερες ποσότητες από αυτές που διηθούνται στα σπειραματικά τριχοειδή 4. Στη συνέχεια του κειμένου θα επιχειρηθεί η ανάλυση των μηχανισμών που διέπουν την επαναρρόφηση και απέκκριση ηλεκτρολυτών, νερού και οργανικών μορίων στα επί μέρους τμήματα του νεφρικού σωληναρίου με ιδιαίτερη έμφαση στους μηχανισμούς μεταφοράς σε μοριακό επίπεδο. 1. Εγγύς εσπειραμένο νεφρικό σωληνάριο O μεγαλύτερος όγκος υπερδιηθήματος που διοχετεύεται από την κάψα του Bowman επαναρροφάται από το εγγύς εσπειραμένο νεφρικό σωληνάριο, το οποίο επαναρροφά σχεδόν όλα τα οργανικά μόρια, το 80% των διηθούμενων διττανθρακικών, το 60% του χλωριούχου νατρίου, το 70% του νερού και τη μεγαλύτερη ποσότητα των διηθούμενων φωσφορικών 5. Η μεγαλύτερη ποσότητα νερού που επαναρροφάται στο εγγύς εσπειραμένο σωληνάριο γίνεται κατά κύριο λόγο διακυτταρικά μέσω εξειδικευμένων διαύλων μεταφοράς νερού των ακουαπορινών (aquaporins, AQPs) και σε μικρότερο βαθμό παρακυτταρικά λόγω διαφοράς ωσμωτικότητας του σωληναριακού υγρού με το διάμεσο υγρό. Η διαφορά ωσμωτικότητας μεταξύ σωληναριακού υγρού και διάμεσου υγρού στα Munich-Wistar rats είναι 7,5 mosm/kg H 2 O 5. Η επαναρρόφηση νατρίου επιτελείται μέσω του αντιμεταφορέα νατρίου/υδρογόνου (NHE3) ο οποίος ανταλλάσει ιόντα νατρίου από το σωληναριακό υγρό με ιόντα υδρογόνου από τον ενδοκυττάριο χώρο 2,6. O εν λόγω αντιμεταφορέας ευρίσκεται σε αφθονία στην ψηκτροειδή παρυφή του εγγύς εσπειραμένου σωληναρίου και σε μικρότερη πυκνότητα στο λεπτό κατιόν (thin descending limb - tdl) και το παχύ ανιόν (thick ascending limb - TAL) σκέλος της αγκύλης του Henle. O αντιμεταφορέας νατρίου/υδρογόνου αποτελεί το σημαντικότερο δίαυλο μεταφοράς νατρίου στο εγγύς εσπειραμένο σωλη- 196

3 Ελληνική Νεφρολογία, 26, 2014 ΒασιΚΕσ αρχεσ Παθoφυσιoλoγιασ τoυ ΝΕφριΚoυ σωληναριoυ σε ΜoριαΚo ΕΠιΠΕδo νάριο και η λειτουργία του επάγεται από την αγ - γειο τενσίνη ΙΙ και την νορεπινεφρίνη 4. Η ενέργεια που απαιτείται για τη λειτουργία του αντιμεταφορέα παρέχεται από την αντλία Na + /K + γνωστή ως Na + -K + -ATP-άση, η οποία βρίσκεται καθηλωμένη στην πλάγιο-βασική πλευρά της κυτταρικής μεμβράνης, και αντλεί ιόντα νατρίου από τον ενδοκυττάριο προς τον εξωκυττάριο χώρο και ιόντα καλίου από τον εξωκυττάριο προς τον ενδοκυττάριο χώρο. Η στοιχειομετρική αναλογία Na + :K + είναι 3:2 γι αυτό και η εν λόγω αντλία είναι ηλεκτροπαραγωγός, καθώς δημιουργεί διαφορά δυναμικού ίση με περίπου 60 mv, η οποία είναι απαραίτητη για τη μεταφορά ιόντων εκατέρωθεν της κυτταρικής μεμβράνης (Σχ. 1). Στο εγγύς εσπειραμένο νεφρικό σωληνάριο η λειτουργία του αντιμεταφορέα νατρίου/υδρογόνου (NHE3) είναι συνδεδεμένη με την επαναρρόφηση διττανθρακικών και χλωρίου. Συγκεκριμένα το υδρογόνο που μεταφέρεται από τον ενδοκυττάριο χώρο στο σωληναριακό υγρό ενώνεται με την διττανθρακική ρίζα και δημιουργεί ανθρακικό οξύ (H + + HCO 3 H 2 CO 3 ), το οποίο με τη σειρά του διασπάται, με τη δράση του ενζύμου καρβονική ανυδράση τύπου ΙV, σε διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ) και νερό (H 2 O). Το CO 2 περνάει ελεύθερα τη μεμβράνη του κυττάρου προς τον ενδοκυττάριο χώρο, και υπό την επίδραση της καρβονικής ανυδράσης τύπου ΙΙ, μετατρέπεται εκ νέου σε διττανθρακική ρίζα και υδρογόνο. Το υδρογόνο ανακυκλώνεται μέσω του αντιμεταφορέα νατρίου/ υδρογόνου και η διττανθρακική ρίζα εξέρχεται στον εξωκυττάριο χώρο μέσω του συμμεταφορέα νατρίου-διττανθρακικών (Na + HCO 3 symporter) σε στοιχειομετρική αναλογία ένα ιόν νατρίου προς τρία ιόντα διττανθρακικών 4,7. Σε ότι αφορά την επαναρρόφηση του χλωρίου αυτή επιτελείται με δύο τρόπους: είτε παρακυττα- Aυλός ιάµεσος ιστός Na +, Na +, HCO - 3 H + NHE3 Na + Na+ 3Na + H2CO3 H + Na-K-ATP-άση KA(VI) 2K + KA(II) H2O+CO2 CO2+H2O H + +HCO - 3 Na + 3HCO - 3 H + H + 1Νa NBC + NHE3 - COOH - HCO - 3 COOH CBA Na +, HCOOH Na + Gl SGLT - COOH+H + K + KCC Na +, Επιθηλιακό κύτταρο εγγύς εσπειραµένου σωληναρίου Σχήμα 1. Επιθηλιακό κύτταρο εγγύς εσπειραμένου νεφρικού σωληναρίου. Επαναρροφά σχεδόν όλα τα οργανικά μόρια, το 80 % των διηθούμενων διττανθρακικών, το 60 % του χλωριούχου νατρίου, το 70 % του νερού και τη μεγαλύτερη ποσότητα των διηθούμενων φωσφορικών. O κυρίαρχος δίαυλος επαναρρόφησης νατρίου είναι ο αντιμεταφορέας νατρίου/υδρογόνου (NHE3). ΚΑ: Καρβονική ανυδράση, CFA: Αντιμεταφορέας χλωρίου/μυρμηκικού, SGLT: Συμμεταφορέας νατρίου/γλυκόζης, NBC: Συμμεταφορέας νατρίου/διττανθρακικών, CBA: Αντιμεταφορέας χλω ρίου/διττανθρακικών, KCC: Συμμεταφορέας καλίου/χλωρίου. 197

4 Ε. Κoυλoυριδησ, ι. Κoυλoυριδησ Ελληνική Νεφρολογία, 26, 2014 ρικά δια μέσου των «σφικτών συνδέσμων» (tight junctions) των επιθηλιακών κυττάρων είτε διακυτταρικά μέσω ενός ανταλλάκτη χλωρίου/οργανικών ανιόντων. Το οργανικό ανιόν που τροφοδοτεί τον ανταλλάκτη χλωρίου φαίνεται ότι είναι το μυρμηκικό οξύ (HCOOH) το οποίο ευρίσκεται σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις υπό τη μορφή ιόντος στο σωληναρικό υγρό στο επίπεδο του εγγύς εσπειραμένου σωληναρίου 4,8. Τα ιόντα υδρογόνου που αποβάλλονται στο σωληναριακό υγρό μέσω του αντιμεταφορέα NHE3 ενώνονται με την μυρμηκική ρίζα και δημιουργείται μυρμηκικό οξύ (H + + COOH HCOOH), το οποίο επειδή είναι λιποδιαλυτό μόριο διαπερνά εύκολα την κυτταρική μεμβράνη και εισέρχεται στον ενδοκυττάριο χώρο όπου διασπάται σε ιόντα υδρογόνου και μυρμηκικό ανιόν. Το μυρμηκικό ανιόν στη συνέχεια, μέσω του ανταλλάκτη χλωρίου/μυρμηκικού, ανταλλάσσεται με ιόντα χλωρίου σε αναλογία 1:1 και έτσι ανακυκλούμενο συνεχώς επιτυγχάνει τη μεταφορά χλωρίου προς τον ενδοκυττάριο χώρο. Το χλώριο στη συνέχεια εξέρχεται του κυττάρου από την πλαγιοβασική μεμβράνη μέσω διαύλων συμμεταφοράς με κάλιο ή αντιμεταφοράς με διττανθρακικά 4,9. Φαίνεται όμως ότι σημαντικό ρόλο στην επαναρρόφηση χλωρίου από το εγγύς εσπειραμένο παίζει η παρακυττάρια μεταφορά του ιόντος δια μέσου των «σφικτών συνδέσμων» οι οποίοι, σε ότι αφορά τη συγκεκριμένη μοίρα του σωληναρίου, συμπεριφέρονται ταυτόχρονα ως σύνδεσμοι των επιθηλιακών κυττάρων και ως δίαυλοι μεταφοράς χλωρίου και νατρίου, αναλόγως της έκφρασης των πρωτεϊνών σύνδεσης που είναι γνωστές ως claudins (claudin-2) 10. Στο εγγύς εσπειραμένο σωληνάριο επαναρροφώνται στο σύνολό τους μικρά οργανικά μόρια, όπως η γλυκόζη και τα αμινοξέα καθώς επίσης και ο φωσφόρος. Η επαναρρόφησή τους επιτυγχάνεται μέσω εξειδικευμένων διαύλων συμμεταφοράς με νάτριο σε αναλογία 1:1. Η κινητήρια δύναμη των εν λόγω διαύλων προέρχεται από τη διαφορά συγκέντρωσης νατρίου, που δημιουργείται από τη λειτουργία της Na + -K + -ATP-άσης στην πλαγιοβασική κυτταρική μεμβράνη 4. Τα επί μέρους τμήματα του εγγύς εσπειραμένου σωληναρίου παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στην επαναρρόφηση των εν λόγω ουσιών. Για παράδειγμα, το μεγαλύτερο μέρος της γλυκόζης επαναρροφάται στα S1 και S2 τμήματα του σωληναρίου σε αναλογία 1:1 με νάτριο, από τους μεταφορείς νατρίου-γλυκόζης-1 (sodium glucose transporters-1, SGLT1), ενώ στο S3 τμήμα επαναρροφάται το υπόλοιπο ποσό γλυκόζης από τους μεταφορείς νατρίου-γλυκόζης-2, (SGLT2) σε αναλογία 2 ιόντα νατρίου προς 1 μόριο γλυκόζης 4,11,12. Το εγγύς εσπειραμένο σωληνάριο και ιδιαίτερα το S2 τμήμα του παρουσιάζει σημαντική εκκριτική ικανότητα οργανικών ανιόντων, όπως ουρικού οξέος και φαρμάκων. Τα σημαντικότερα φάρμακα που εκκρίνονται είναι τα θειαζιδικά διουρητικά, τα διουρητικά της αγκύλης, πολλές πενικιλλίνες και κεφαλοσπορίνες. Σε ότι αφορά τα διουρητικά, η απέκκρισή τους από το εγγύς εσπειραμένο είναι θεμελιώδους σημασίας διότι η δράση τους ασκείται στην σωληναριακή επιφάνεια του παχέος ανιόντος σκέλους της αγκύλης του Henle και του αθροιστικού σωληναρίου. Εκτός των ανιόντων εκκρίνονται και οργανικά κατιόντα όπως η κρεατινίνη, η αμιλορίδη, η τριαμτερένη, η σιμετιδίνη και η τριμεθοπρίμη 4. Η εκκριτική ικανότητα του εγγύς εσπειραμένου σωληναρίου δεν έχει κατανοηθεί πλήρως και αποτελεί αντικείμενο έρευνας μέχρι σήμερα. Γνωρίζουμε ότι η μεταφορά οργανικών ανιόντων και κατιόντων από την πλάγιο-βασική μεμβράνη προς το εσωτερικό του επιθηλιακού κυττάρου επιτελείται μέσω εξειδικευμένων μεταφορέων οργανικών ιόντων. Δεν γνωρίζουμε προς το παρόν τις λεπτομέρειες μεταφοράς των εν λόγω οργανικών ιόντων από την σωληναριακή πλευρά της μεμβράνης προς τον αυλό του σωληναρίου. Oι μηχανισμοί αυτοί αποτελούν αντικείμενο εντατικής έρευνας προς την κατεύθυνση της παραγωγής φαρμάκων που απεκκρίνονται μέσω των εν λόγω μηχανισμών αλλά και της κατανόησης σημαντικών παρενεργειών από φαρμακευτικές ουσίες που προκαλούν σύνδρομο Fanconi (αντί-ιικά φάρμακα κ.α.) 13, Αγκύλη του Henle Η αγκύλη του Henle αποτελεί την ανατομική συνέχεια του εγγύς εσπειραμένου νεφρικού σωληναρίου και ακολουθεί χαρακτηριστική πορεία, εν είδη φουρκέτας, από την φλοιώδη προς την μυελώδη μοίρα του νεφρικού παρεγχύματος ανακάμπτοντας σε άλλοτε άλλο βάθος εντός του μυελού. Αποτελείται από δύο σκέλη, το κατιόν και το ανιόν, με διακριτή ανατομική κατασκευή και διακριτή λειτουργική ικανότητα. Παρά το γεγονός ότι οι αγκύλες περιγράφηκαν για πρώτη φορά από τον Jacob Henle το 1862 με αξιοθαύμαστη λεπτομέρεια, μόλις 198

5 Ελληνική Νεφρολογία, 26, 2014 ΒασιΚΕσ αρχεσ Παθoφυσιoλoγιασ τoυ ΝΕφριΚoυ σωληναριoυ σε ΜoριαΚo ΕΠιΠΕδo το 1951 αναγνωρίστηκε και αποδείχθηκε από τους Werner Kuhn, Bart Hargitay και Heinrich Wirz ο πρωταρχικός τους ρόλος στη διαδικασία πύκνωσης και αραίωσης των ούρων μέσω του συστήματος αντίρροπων ροών στο οποίο συμμετέχουν το κατιόν και ανιόν σκέλος και τα συνοδεύοντα ευθέα αγγεία 15. Το κατιόν σκέλος της αγκύλης παρουσιάζει λεπτό τοίχωμα και είναι ιδιαίτερα διαβατό από το νερό αλλά παρουσιάζει αντίσταση στη δίοδο ωσμωτικά δραστικών ιόντων. Εκτείνεται από την αρχή της αγκύλης μέχρι την καμπή της και χαρακτηρίζεται ως το λεπτό κατιόν σκέλος της αγκύλης (tdl) 15. Το ανιόν σκέλος της αγκύλης αρχίζει από την καμπή και φθάνει μέχρι την παρασπειραματική συσκευή όπου και μεταπίπτει στο άπω εσπειραμένο νεφρικό σωληνάριο. Το τμήμα του σωληναρίου αμέσως μετά την καμπή της αγκύλης παρουσιάζει λεπτό τοίχωμα όμοιο με του κατιόντος σκέλους (thin ascending limb, tal) και στη συνέχεια μεταπίπτει στο παχύ ανιόν σκέλος (TAL). Χαρακτη - ριστικό γνώρισμα του ανιόντος σκέλους αποτελεί το γεγονός ότι είναι αδιάβατο στο νερό και διαβατό σε ωσμωτικά δραστικά ιόντα όπως το νάτριο, το κάλιο, το χλώριο αλλά και σε ωσμωτικά δραστικά μορία όπως η ουρία 15. Η αγκύλη του Henle, το αθροιστικό σωληνάριο και τα αντίστοιχα ευθέα αγγεία αποτελούν μια μοναδική λειτουργική οντότητα που εξασφαλίζει τη δυνατότητα πύκνωσης των ούρων στα ανώτερα θηλαστικά. Η εν λόγω διαδικασία επιτελείται στη μυελώδη μοίρα του νεφρού μέσω του πολλαπλασιαστικού συστήματος αντίρροπων ροών 16. O ακριβής μηχανισμός της πύκνωσης των ούρων παραμένει μέχρι σήμερα εν πολλοίς άγνωστος, παρά το γεγονός ότι πάρα πολλές πτυχές του έχουν ανακαλυφθεί δια μέσου πειραμάτων σε διαγονιδιακά πειραματόζωα και παρατηρήσεων σε ανθρώπους που πάσχουν από κληρονομικά σύνδρομα απώλειας άλατος, και έχουν γίνει γνωστές οι γονιδιακές ανωμαλίες που τα προκαλούν. Το αρχικό μοντέλο του συστήματος αντίρροπων ροών που προτάθηκε από τους Kuhn, Hargitay και Wirz το 1951 προέβλεπε ότι η κινητήρια δύναμη για τη διαδικασία πύκνωσης των ούρων είναι η διαφορά ωσμωτικής πίεσης που προκύπτει μεταξύ του διάμεσου ιστού, του σωληναριακού αυλού και του πλάσματος των ευθέων αγγείων, η οποία προκαλεί την ωσμωτική μεταφορά νερού από το κατιόν σκέλος της αγκύλης του Henle στον διάμεσο ιστό και από εκεί στο ανιόν σκέλος της αγκύλης. Παρά το γεγονός ότι δεν γνώριζαν τις ιδιομορφίες μεταφοράς ιόντων και νερού από το τοίχωμα της αγκύλης αναγνώρισαν ότι η μεταφορά νερού δεν οφείλεται σε διαφορά υδροστατικής πίεσης και επινόησαν την ύπαρξη «ηλεκτροώσμωσης» ως το αίτιο της μεταφοράς νατρίου και νερού 16. Στις αρχές της δεκαετίας του 70 διατυπώθηκε η θεωρία του «παθητικού μηχανισμού» (passive mechanism) πύκνωσης των ούρων. Η εν λόγω θεωρία διατυπώθηκε ανεξάρτητα από τους Juha Kokko και Floyd Rector 17, και John Stephenson 18 το Η θεωρία του «παθητικού μηχανισμού πύκνωσης των ούρων προέβλεπε ότι στη μυελώδη μοίρα του νεφρού λειτουργούν παράλληλα δύο συστήματα αντίρροπων ροών, το σύστημα των αγκυλών του Henle και το σύστημα των ευθέων αγγείων. Επιγραμματικά οι παραδοχές που αφορούν το συγκεκριμένο μοντέλο είναι οι εξής: Το κατιόν σκέλος της αγκύλης του Henle είναι ελεύθερα διαπερατό στο νερό αλλά αδιαπέρατο στο χλωριούχο νάτριο και την ουρία. Το ανιόν σκέλος της αγκύλης είναι διαπερατό στο χλωριούχο νάτριο αλλά αδιαπέρατο στην ουρία και το νερό. Το άπω εσπειραμένο και το αρχικό τμήμα του αθροιστικού σωληνα - ρίου είναι αδιαπέρατο στην ουρία αλλά διαπερατό στο νερό και το χλωριούχο νάτριο. Το μυελώδες τμήμα του αθροιστικού είναι διαπερατό στην ουρία 17,18. Η «κινητήρια δύναμη» του συστήματος βασίζεται στην ανακύκλωση της ουρίας μεταξύ μυελώδους τμήματος αθροιστικού σωληναρίου, διάμεσου ιστού και αγκύλης του Henle. Η άθροιση ουρίας στο διάμεσο ιστό διατηρεί την υπερτονία της μυελώδους μοίρας και προκαλεί αύξηση της συγκέντρωσης νατρίου στο κατιόν σκέλος της αγκύλης, κυρίως αφαιρώντας ωσμωτικά νερό από τον αυλό του σωληναρίου. Η συγκέντρωση νατρίου στον αυλό του σωληναρίου πολλαπλασιάζεται ακόμα περισσότερο στην καμπή της αγκύλης σύμφωνα με την αρχή του συστήματος αντίρροπων ροών των Kuhn και Ryffel με αποτέλεσμα την παθητική έξοδο νατρίου από το ανιόν σκέλος της αγκύλης προς το διάμεσο ιστό και την διατήρηση της υπερτονίας του μυελού 17,18 (Σχ. 2). Το εν λόγω μοντέλο μπορούσε να εξηγήσει επαρκώς τη συμπυκνωτική ικανότητα του νεφρού στους νεφρώνες της εξωτερικής μοίρας του μυελού, 199

6 Ε. Κoυλoυριδησ, ι. Κoυλoυριδησ Ελληνική Νεφρολογία, 26, 2014 Εγγύς εσπειραµένο Κάψα Bowman Άπω εσπειραµένο Συνδετικό Αθροιστικό Φλέβα Αρτηρία 300 mosm/kgh 2 O H 2 O H 2 O Na + Na + Na + Na + K + H 2 O K + Na + K H 2 O H 2 O H 2 O Φλοιός Έξω µυελώδης µοίρα H 2 O H 2 O cl cl Na + ουρία ουρία Na + Na + ουρία Na + Na + ουρία ουρία ουρία ουρία ουρία ουρία H 2 O H 2 O H 2 O Έσω µυελώδης µοίρα Αγκύλη του Henle Ευθέα αγγεία Σχήμα 2. Πολλαπλασιαστικό σύστημα αντίρροπων ροών του νεφρού. Απαρτίζεται από την αγκύλη του Henle, τα ευθέα αγγεία και το αθροιστικό σωληνάριο. Η κινητήρια δύναμη του συστήματος είναι η επαναρρόφηση νατρίου από το παχύ ανιόν σκέλος της αγκύλης του Henle, το οποίο μέσω του συστήματος αντίρροπων ροών των ευθέων αγγείων αθροίζεται στην έσω μυελώδη μοίρα του νεφρού. Η υπερτονία της έσω μυελώδους μοίρας ενισχύεται από την ανακύκλωση της ουρίας από την έσω μυελώδη μοίρα του αθροιστικού σωληναρίου. δύσκολα όμως μπορούσε να εξηγήσει την ωσμωτική πυκνότητα των ούρων στην εσωτερική μυελώδη μοίρα του νεφρού, που φθάνει στον άνθρωπο τα mosm/kg H 2 O και στο chinchilla τα mosm/kg H 2 O, γνωρίζοντας ότι στην μυελώδη μοίρα του νεφρού απαντώνται αγκύλες του Henle που παρουσιάζουν μόνον λεπτό τοίχωμα 3. Συμπληρωματικές θεωρίες που έχουν διατυπωθεί προκειμένου να εξηγήσουν την υψηλή συμπυκνωτική ικανότητα της εσωτερικής μυελώδους μοίρας του νεφρού, είναι αυτή της «περισταλτικής ικανότητας της νεφρικής θηλής» (peristalsis of the papilla) και της δημιουργίας de novo από τον νεφρό ωσμωτικά δραστικών μορίων (externally driven), όπως των γαλακτικών, τα οποία εμπλουτίζουν το διάμεσο ιστό αυξάνοντας την ωσμωτικότητα του 2,3. Νεότερες έρευνες σε πειραματόζωα καθώς και η χρήση μαθηματικών μοντέλων και μοντέλων ανασύστασης της τρισδιάστατης δομής του συστήματος αντίρροπων ροών στην εσωτερική μυελώδη μοίρα του νεφρού υπαινίσσονται ότι η υψηλή συμπυκνωτική ικανότητα της εν λόγω μοίρας είναι αποτέλεσμα της ειδικής χωροταξικής κατανομής των επί μέρους τμημάτων των αγκυλών του Henle, των κατιόντων και ανιόντων σκελών των ευθέων αγγείων και των αθροιστικών σωληναρίων. Oι εν λόγω ανατομικές δομές εξαιτίας της ειδικής χωροταξίας τους δημιουργούν λειτουργικές μονάδες που επιτυγχάνουν τον διαχωρισμό και ανάμειξη του υγρού των σωληναρίων και του διάμεσου ιστού πολλαπλασιάζοντας τη θερμοδυναμική ενέργεια που απαιτείται για την υψηλή συμπύκνωση των ούρων στη συγκεκριμένη περιοχή του νεφρού 3,19,

7 Ελληνική Νεφρολογία, 26, 2014 ΒασιΚΕσ αρχεσ Παθoφυσιoλoγιασ τoυ ΝΕφριΚoυ σωληναριoυ σε ΜoριαΚo ΕΠιΠΕδo Oι γνώσεις που έχουμε σήμερα σχετικά με τη λειτουργία του πολλαπλασιαστικού συστήματος αντίρροπων ροών έχουν ως εξής: Η πορεία των αγκυλών του Henle από το φλοιό προς τον μυελό του νεφρού δεν είναι ίδια για όλους τους νεφρώνες. Άλλες ανακάμπτουν εντός της εξωτερικής μυελώδους μοίρας και άλλες προχωρούν σε άλλοτε άλλο βάθος μέχρι και τις θηλές των νεφρικών πυραμίδων δημιουργώντας περισσότερες από μία καμπές πριν μεταπέσουν στο λεπτό ανιόν σκέλος 19,20. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατανομή των ακουαπορινών και των διαύλων χλωρίου στο λεπτό κατιόν σκέλος της αγκύλης. Έχει αποδειχθεί ότι οι αγκύλες που ανακάμπτουν εντός της εξωτερικής μυελώδους μοίρας και μέχρι βάθους ενός χιλιοστού της έσω μυελώδους μοίρας δεν διαθέτουν στο αρχικό τμήμα του τοιχώματός τους ακουαπορίνες, πρακτικά δηλαδή είναι αδιάβατες στο νερό, ενώ το υπόλοιπο τμήμα τους διαθέτει ιδιότητες μεταφοράς ιόντων, κυρίως χλωρίου, παρόμοιες με αυτές του ανιόντος σκέλους. Oι αγκύλες που προχωράνε σε μεγαλύτερο βάθος εντός της μυελώδους μοίρας διαθέτουν AQP1 μόνον στο αρχικό τμήμα τους σε ποσοστό περίπου 40% του συνολικού μήκους τους ενώ στο υπόλοιπο 60% μέχρι και στο λεπτό ανιόν τμήμα τους δεν διαθέτουν ακουαπορίνες, γεγονός που καθιστά διαβατό στο νερό μόνο το αρχικό τμήμα τους. Όσο μεγάλο και εάν είναι το μήκος των αγκυλών σε καμία δεν εκφράζονται AQPs στο τελικό τμήμα τους που διατρέχει τα 2,0-2,5 mm της εσωτερικής μυελώδους μοίρας δημιουργώντας έτσι συνθήκες «λειψυδρίας» στην εσωτερική μυελώδη μοίρα του νεφρού η οποία σε συνδυασμό με την αργή ροή αίματος στα ευθέα αγγεία ευνοεί τις υψηλές συγκεντρώσεις ωσμωτικά δραστικών ιόντων και μορίων 19,20. Η κατανομή των διαύλων χλωρίου στο τοίχωμα των αγκυλών είναι επίσης ενδιαφέρουσα. Έχει αποδειχθεί η παρουσία διαύλων χλωρίου (ClC-K1) κατά μήκος του λεπτού κατιόντος σκέλους σε απόσταση μm πριν από την καμπή και μέχρι τη μετάπτωση του λεπτού ανιόντος στο παχύ ανιόν σκέλος της αγκύλης, χωρίς να συνυπάρχει η έκφραση ακουαπορινών και διαύλων χλωρίου. Η έκφραση των διαύλων χλωρίου αρχίζει αμέσως μετά τη διακοπή της έκφρασης ακουαπορινών 19,20. Oι δίαυλοι χλωρίου ClC-K1 περιγράφηκαν κατ αρχάς από τους Uchida και συν 21 το 1993 στη μυελώδη μοίρα του νεφρού ποντικών σε συνθήκες αφυδάτωσης. Στη συνέχεια αποδείχθηκε ότι υπάρχουν δύο ισομορφές με κοινή κατά 90% αλληλουχία αμινοξέων, ο ClC-K1 και ο ClC-K2. Oι αντίστοιχοι δίαυλοι στον άνθρωπο είναι ο ClC-Ka και ο ClC-Kb, από τους οποίους ο μεν πρώτος εκφράζεται στα επιθηλιακά κύτταρα του λεπτού τμήματος της αγκύλης του Henle, ενώ ο δεύτερος εκφράζεται στο παχύ ανιόν σκέλος της αγκύλης (TAL), στο άπω εσπειραμένο (distal convoluted tubule - DCT), το συνδετικό τμήμα (connecting tubule - CNT) και τα εμβόλιμα κύτταρα (intercalated cells) του αθροιστικού σωληναρίου, όπου και εντοπίζεται στην πλαγιοβασική πλευρά της κυτταρικής μεμβράνης 22. Η λειτουργική ικανότητα μεταφοράς χλωρίου των ClC-Ka και ClC-Kb εξαρτάται από την παρουσία στο μόριο του μεταφορέα μίας β-υπομονάδας γνωστής ως μπαρτίνης (barttin β-subunit), η οποία συμμετέχει επίσης στην έκφραση αντίστοιχου μεταφορέα χλωρίου στο έσω ούς. Μεταλλάξεις του γονιδίου της μπαρτίνης είναι υπεύθυνες για την εμφάνιση συνδρόμου Bartter τύπου IV, το οποίο συνδυάζεται με συγγενή κόφωση 22. Στη διατήρηση υψηλής ωσμωτικότητας της περιοχής συμβάλει και η παρουσία πρωτεϊνών μεταφοράς ουρίας (urea transporters, UTs) τόσο στο κατιόν σκέλος της αγκύλης όσο και στο τοίχωμα των ευθέων αγγείων. Συγκεκριμένα στο κατώτερο ήμισυ του λεπτού κατιόντος σκέλους των βραχέων αγκυλών και το αρχικό λεπτό ενδομυελικό τμήμα των μακρών αγκυλών εκφράζονται μεταφορείς ουρίας UT-A2 ενώ στο ενδοθήλιο των αρτηριακών ευθέων αγγείων εκφράζονται μεταφορείς ουρίας UT-B σε όλη τη μυελώδη μοίρα του νεφρού 23 (Σχ. 2). Η παρουσία των εν λόγω πρωτεϊνών μεταφοράς στο τοίχωμα του λεπτού κατιόντος σκέλους της αγκύλης του Henle έχει ως αποτέλεσμα τη σταδιακή πύκνωση των ούρων κατά τη διαδρομή τους προς την καμπή της αγκύλης και το αρχικό λεπτό ανιόν τμήμα της ούτως ώστε φθάνοντας στο παχύ ανιόν τμήμα της αγκύλης (TAL) να παρουσιάζουν υψηλή συγκέντρωση NaCl. Στο παχύ ανιόν τμήμα της αγκύλης επιτελείται η διαδικασία αραίωσης των ούρων, η οποία επιτυγχάνεται με τη μαζική επαναρρόφηση NaCl. Η μεταφορά NaCl από τον αυλό του παχέος ανιόντος σκέλους της αγκύλης του Henle προς τον ενδοκυττάριο χώρο γίνεται ενεργητικά μέσω του συμμεταφορέα Na + -K + -2Cl (NKCC2) ο οποίος περιγράφηκε για πρώτη φορά από τους Greger και συν. το 1981, οι 201

8 Ε. Κoυλoυριδησ, ι. Κoυλoυριδησ Ελληνική Νεφρολογία, 26, 2014 οποίοι απέδειξαν πειραματικά ότι η μεταφορά νατρίου από τον αυλό στο εσωτερικό του επιθηλιακού κυττάρου απαιτεί την παρουσία στον εξωκυττάριο χώρο καλίου και χλωρίου, και ότι η στοιχειομετρική αναλογία μεταφοράς ιόντων είναι 1K + : 1Na + : 2Cl, εξασφαλίζοντας την ηλεκτρική ουδετερότητα της μεταφοράς ιόντων στο εσωτερικό του κυττάρου. Ας σημειωθεί ότι μέχρι τότε θεωρούνταν ότι στο παχύ ανιόν σκέλος της αγκύλης επιτελείται ενεργητική μεταφορά χλωρίου, η οποία αναστέλλεται από τα υδραργυρικά διουρητικά και τα διουρητικά της αγκύλης 24. Δεδομένου ότι το εν λόγω τμήμα είναι αδιάβατο στο νερό η επαναρρόφηση ωσμωτικά δραστικών ιόντων αραιώνει συνεχώς το περιεχόμενο του σωληναριακού αυλού επιτυγχάνοντας μείωση της ωσμωτικής του πυκνότητας από τα mosm/kg H 2 O που επικρατεί στην περιοχή της νεφρικής θηλής στα περίπου mosm/kg H 2 O, που επικρατεί στη μετάπτωση της αγκύλης προς το φλοιώδες άπω εσπειραμένο νεφρικό σωληνάριο (DCT). Η έξοδος NaCl προς το διάμεσο ιστό θεωρείται ως η «κινητήρια δύναμη» που είναι απαραίτητη για τη δημιουργία της υπερτονίας της μυελώδους μοίρας, που τροφοδοτεί το πολλαπλασιαστικό σύστημα αντίρροπων ροών 25. O συμμεταφορέας νατρίου-καλίου-χλωρίου 2 (sodium potassium chloride co-transporter 2, NKCC2) ανήκει στην ομάδα των πρωτεϊνών μεταφοράς χλωρίου και ταυτοποιήθηκε από τους Gamba και συν. το 1994, ταυτόχρονα με τον συμμεταφορέα Na-Cl (sodium chloride co-transporter, NCC) με τον οποίο διαθέτει κατά 60 % κοινή αλληλουχία αμινοξέων. Το μόριο του NKCC2 αποτελείται από 1096 αμινοξέα, παρουσιάζει 12 διαμεμβρανικά τμήματα και το αμινοτελικό και καρβοξυλικό άκρο της πρωτεΐνης βρίσκονται επί τα εντός της κυτταρικής μεμβράνης. Μεταξύ 7 ου και 8 ου διαμεμβρανικού τμήματος φέρει μακρά πεπτιδική αλυσίδα η οποία διαθέτει δύο θέσεις γλυκοζυλίωσης 26. Στη συνέχεια αποδείχθηκε ότι υπάρχει και δεύτερος συμμεταφορέας νατρίου-καλίου-χλωρίου γνωστός ως NKCC1, ο οποίος απαντάται κυρίως στην πλαγιοβασική πλευρά της μεμβράνης των εκκριτικών επιθηλίων. O NKCC2 αποτελεί προϊόν του γονιδίου SLC12A1 ενώ ο NKCC1 αποτελεί προϊόν του γονιδίου SLC12A2. Oι δύο συμμεταφορείς παρουσιάζουν κοινή αλληλουχία αμινοξέων κατά 60%. O NKCC1 ευρίσκεται σχεδόν σε όλους του τύπους κυττάρων και πιστεύεται ότι αθροίζει χλώριο στο εσωτερικό των κυττάρων διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην ρύθμιση του κυτταρικού όγκου σε συνθήκες αυξημένης ωσμωτικότητας στο περιβάλλον 27,28. O συμμεταφορέας NKCC2 εκφράζεται μόνον στο παχύ ανιόν σκέλος της αγκύλης του Henle και στα κύτταρα της πυκνής κηλίδας, χρησιμοποιεί έμμεσα την ενέργεια που παράγεται από τη λειτουργία της Na + -K + -ATP-άσης και αναστέλλεται από τα διουρητικά της αγκύλης βουμετανίδη και φουροσεμίδη. Μεταλλάξεις του NKCC2 που οδηγούν σε μειωμένη λειτουργία και απώλεια άλατος είναι υπεύθυνες για την εμφάνιση συνδρόμου Bartter τύπου I 28. Η λειτουργία του μεταφορέα προϋποθέτει την παρουσία στο σωληναριακό υγρό και των τριών συμμεταφερόμενων ιόντων K +, Na + και Cl. Ως εκ τούτου πρέπει να εξασφαλίζεται συνεχώς η παρουσία επαρκούς ποσότητας και των τριών ιόντων στο υγρό του νεφρικού σωληναρίου. Ταυτόχρονα όμως η αθρόα είσοδος των εν λόγω ιόντων στον ενδοκυττάριο χώρο αλλοιώνει την ισορροπία που έχει δημιουργηθεί από τη λειτουργία της Na + -K + -ATPάσης, η οποία αποτελεί την «κινητήρια δύναμη» για τη λειτουργία του συμμεταφορέα. Ως αποτέλεσμα των ανωτέρω το επιθηλιακό κύτταρο του TAL έχει αναπτύξει μηχανισμούς απομάκρυνσης των πλεοναζόντων ιόντων προς τον διάμεσο ιστό ή ανακύκλωσής τους προς το σωληναριακό υγρό, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η ανάκτησή τους και η λυσιτελής λειτουργία του. Oι συμπληρωματικοί μηχανισμοί μεταφοράς ιόντων που έχουν αναπτυχθεί στο επιθηλιακό κύτταρο του TAL είναι οι εξής: Το Na + εξέρχεται του κυττάρου προς το διάμεσο ιστό με τη δράση της Na-K-ATP-άσης. Το Cl εξέρχεται προς το διάμεσο ιστό με δύο τρόπους: είτε μέσω ενός συμμεταφορέα K + Cl ο οποίος εδράζεται στην πλαγιοβασική μεμβράνη του κυττάρου, είτε μέσω διαύλων χλωρίου (ClC-Kb) οι οποίοι εδράζονται επίσης στην πλαγιοβασική μεμβράνη του κυττάρου. Με - ταλ λάξεις του γονιδίου που ευθύνεται για τη σύνθεση του εν λόγω διαύλου οδηγούν στην εμφάνιση του συνδρόμου Bartter τύπου ΙΙΙ 22. Το K + ανακυκλώνεται προς το σωληναριακό υγρό μέσω ενός διαύλου καλίου της σωληναριακής επιφάνειας του κυττάρου γνωστού ως ROMK (renal outer medullary potassium channel) 29 (Σχ. 3). O συμμεταφορέας K + -Cl (potassium chloride 202

9 Ελληνική Νεφρολογία, 26, 2014 ΒασιΚΕσ αρχεσ Παθoφυσιoλoγιασ τoυ ΝΕφριΚoυ σωληναριoυ σε ΜoριαΚo ΕΠιΠΕδo Aυλός ιάµεσος ιστός Na +, Ca ++, Mg ++ Na +, Ca ++, Mg ++ (Bartter I) Na + Na 2 + Na 2 + K + K + 2K + 3Na + Na-K-ATP-άση K + K + ROMK (Bartter II) (Bartter IV) (Bartter III) Barttin CIC-Kb mv Na +, Ca ++, Mg ++ ζει 12 διαμεμβρανικά τμήματα με το αμινοτελικό και καρβοξυτελικό άκρο εστραμμένα επί τα εντός της κυτταρικής μεμβράνης. Διαφέρουν όμως στην εξωκυττάρια πεπτιδική αλυσίδα η οποία ευρίσκεται μεταξύ του 5 ου και 6 ου διαμεμβρανικού τμήματος, είναι μεγαλύτερη και διαθέτει τέσσερις θέσεις γλυκοζυλίωσης 30. Η δραστηριότητά του συμμεταφορέα επάγεται από την αυξημένη συγκέντρωση χλωρίου και την παρουσία ενδοκυτταρίου οιδήματος ενώ αναστέλλεται από τη συρρίκνωση του κυττάρου και την φουροσεμίδη και δευτερευόντως από τη βουμετανίδη. Η θερμοδυναμική ισορροπία λειτουργίας της πρωτεΐνης ευνοεί την έξοδο χλωρίου από το κύτταρο. Είναι προφανές ότι και οι τρεις συμμεταφορείς NKCC2, NCC και KCC εμπλέκονται στην διαδικασία ρύθμισης του κυτταρικού όγκου σε μεταβολές της ωσμωτικής πυκνότητας του εξωκυτταρίου περι- K + K + KCC Cl- 0 mv Na +, Ca ++, Mg ++ Επιθηλιακό κύτταρο παχέος ανιόντος σκέλους αγκύλης Henle Σχήμα 3. Επιθηλιακό κύτταρο παχέος ανιόντος σκέλους αγκύλης Henle. Επιτελεί μαζική επαναρρόφηση χλωριούχου νατρίου μέσω του συμμεταφορέα νατρίου/καλίου/2χλωρίων (NKCC2) ο οποίος είναι ευαίσθητος στα διουρητικά της αγκύλης (βουμετανίδη, φουροσεμίδη). Μεταλλάξεις του συμμεταφορέα NKCC2 ευθύνονται για την εμφάνιση συνδρόμου Bartter τύπου Ι. ROMK: Δίαυλος αποβολής καλίου άπω νεφρώνα. Μεταλλάξεις του διαύλου ευθύνονται για την εμφάνιση συνδρόμου Bartter τύπου ΙΙ. ClC-Kb: Δίαυλος μεταφοράς χλωρίου-kb. Μεταλλάξεις του μεταφορέα ευθύνονται για την εμφάνιση συνδρόμου Bartter τύπου ΙΙΙ. Barttin: Πρωτεΐνη μπαρτίνη. Αποτελεί την β-υποομάδα του διαύλου μεταφοράς χλωρίου και αυξάνει την δραστηριότητά του. Μεταλλάξεις της μπαρτίνης είναι υπεύθυνες για την εμφάνιση συνδρόμου Bartter τύπου ΙV. KCC: Συμμεταφορέας καλίου/χλωρίου. co-transporter, KCC) εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη μεμβράνη των ερυθροκυττάρων πάπιας από τον Kregenow το 1971, στην προσπάθειά του να μελετήσει τους μηχανισμούς αποκατάστασης όγκου των ερυθροκυττάρων μετά την έκθεσή τους σε υπερωσμωτικό περιβάλλον 27. Η απομόνωση και ταυτοποίηση του μορίου του KCC επιτεύχθηκε το 1996 από τους Gillen CM και συν. Έδειξαν ότι απαρτίζεται από 1086 αμινοξέα και έχει δύο ισομορφές τον KCC1 και KCC2 που παρουσιάζουν κοινή αλληλουχία αμινοξέων κατά 67% και αποτελούν το προϊόν του γονιδίου SLC12A5. Παρουσιάζουν κοινή αλληλουχία αμινοξέων κατά 24-25% με τους NKCC2 και NCC, με τους οποίους συγκαταλέγονται στην ίδια οικογένεια συμμεταφορέων χλωρίου-κατιόντων. Η εντόπιση του μορίου στη μεμβράνη του κυττάρου είναι ίδια με τους NKCC2 και NCC, δηλαδή παρουσιά- 203

10 Ε. Κoυλoυριδησ, ι. Κoυλoυριδησ Ελληνική Νεφρολογία, 26, 2014 βάλλοντος. Oι δύο πρώτοι ενεργοποιούνται από τη συρρίκνωση του κυττάρου και αυξάνουν τον κυτταρικό όγκο αυξάνοντας την ενδοκυττάρια συγκέν - τρωση χλωρίου, ενώ ο KCC ενεργοποιείται από την εξοίδηση των κυττάρου και μειώνει τον κυτταρικό όγκο μειώνοντας την ενδοκυττάρια συγκέν - τρωση χλωρίου 27,30. Oι επιφανειακοί δίαυλοι καλίου (ROMK) απομονώθηκαν στο νεφρό ποντικού από τους Ho και συν 31 το Πρόκειται για το πρώτο μέλος μιας μεγάλης οικογένειας διαύλων καλίου Kir1.1, οι οποίοι είναι γνωστοί και ως inwardly rectifying potassium channels (δίαυλοι αποκατάστασης ενδοκυττάριας συγκέντρωσης καλίου). Oι λειτουργικές μονάδες στην κυτταρική μεμβράνη απαρτίζονται από όμο- ή/και έτερο-τετραμερή πρωτεϊνικά μόρια και ρυθμίζουν ζωτικές κυτταρικές λειτουργίες, όπως η διεγερσιμότητα της κυτταρικής μεμβράνης, η μετάδοση των νευρικών ώσεων, ο καρδιακός ρυθμός, ο τόνος των αγγείων, η έκκριση ορμονών και η επιθηλιακή μεταφορά άλατος 29. Oι δίαυλοι ROMK αποτελούν τους κύριους διαύλους απέκκρισης καλίου από το νεφρό. Η ανακάλυψη ότι γονιδιακές μεταλλάξεις που οδηγούν σε απώλεια της λειτουργικότητας του ROMK είναι υπεύθυνες για την εμφάνιση του συνδρόμου Bartter τύπου II δημιούργησαν το εύλογο ερώτημα πως είναι δυνατόν η απώλεια της λειτουργικής ικανότητας ενός κατ εξοχήν απεκκριτικού δίαυλου καλίου να συνδυάζεται με υποκαλιαιμία στην εν λόγω μορφή του συνδρόμου Bartter 29. Η απάντηση στο ερώτημα οδήγησε στην αποκάλυψη του ρόλου των μεγάλων διαύλων καλίου (big potassium ή BK channels) οι οποίοι εκφράζονται επίσης στα επιθηλιακά κύτταρα του άπω νεφρώνα και διεγείρονται από την αύξηση της ροής υγρού όπως ακριβώς συμβαίνει στo σύνδρομo Bartter εξ αιτίας της ελαττωμένης επαναρρόφησης νατρίου. Mε άλλα λόγια προκειμένου ο νεφρός να διασφαλίσει την προστασία μας από την εμφάνιση επικίνδυνης για τη ζωή υπερκαλιαιμίας έχει αναπτύξει δύο δίαυλους καλίου, εξ ίσου αποτελεσματικούς, για την ίδια λειτουργία 32,33. Η ανακύκλωση του καλίου προς τον αυλό του σωληναρίου δια μέσου των διαύλων ROMK, εκτός του ότι εξασφαλίζει τη λυσιτελή λειτουργία του NKCC2, δημιουργεί θετικό ηλεκτρικό δυναμικό στο εσωτερικό του σωληναριακού αυλού (+5 έως +10 mv). Στο εσωτερικό της κυτταρικής μεμβράνης επικρατεί αρνητικό ηλεκτρικό δυναμικό (-70 mv) ως αποτέλεσμα της λειτουργίας της Na + -K + - ATP-άσης ενώ στο διάμεσο ιστό το ηλεκτρικό δυναμικό είναι 0 mv. Oι εν λόγω διαφορές δυναμικού ευνοούν τη μετακίνηση των θετικά φορτισμένων ιόντων Na +, Ca ++ και Mg ++ δια μέσου της παρακυττάριας οδού (tight junctions) προς τον διάμεσο ιστό, συμβάλλοντας έτσι στην επαναρρόφηση των εν λόγω ιόντων 28, Άπω εσπειραμένο νεφρικό σωληνάριο Το άπω εσπειραμένο νεφρικό σωληνάριο εκτείνεται ανατομικά μεταξύ της πυκνής κηλίδας και του αθροιστικού σωληναρίου, αν και ένα μικρό αρχικό τμήμα αμέσως μετά την πυκνή κηλίδα έχει χαρακτήρες πανομοιότυπους με το παχύ ανιόν σκέλος της αγκύλης του Henle. Παρά το μικρό του μήκος, το εν λόγω τμήμα του νεφρώνα φαίνεται ότι έχει ιδιαίτερη σημασία στη λεπτή ρύθμιση της επαναρρόφησης νατρίου, ασβεστίου, μαγνησίου, νερού και στην απέκκριση καλίου. Η ανατομική του θέση πέρα από την πυκνή κηλίδα το θέτει εκτός εμβέλειας του μηχανισμού σωληναριοσπειραματικής παλίνδρομης ρύθμισης (tubuloglomerular feedback) με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η προσαρμογή του ρυθμού σπειραματικής διήθησης (GFR) στις μεταβολές επαναρρόφησης άλατος και νερού. Ως εκ τούτου υπόκειται σε άλλους μηχανισμούς ρύθμισης της λειτουργίας του, οι οποίοι θα αναπτυχθούν στη συνέχεια. Παρά το γεγονός ότι το συγκεκριμένο τμήμα του νεφρώνα επανακτά μόνον το 5-10% του αρχικού υπερδιηθήματος η ιδιαίτερη ανατομική του θέση το καθιστά εξαιρετικά σημαντικό στη ρύθμιση του εξωκυτταρίου όγκου και της αρτηριακής πίεσης. Λειτουργικά και μορφολογικά το άπω εσπειραμένο νεφρικό σωληνάριο αποτελείται από τρία διαφορετικά τμήματα. Το αρχικό τμήμα είναι παρόμοιο με το παχύ ανιόν σκέλος της αγκύλης του Henle και εκτείνεται λίγο μετά την πυκνή κηλίδα. Το επόμενο τμήμα αποτελεί το κυρίως άπω εσπειραμένο σωληνάριο (DCT), τα κύτταρα του οποίου παρουσιάζουν στην επιφάνειά τους μικρολάχνες και έντονες αναδιπλώσεις των πλαγιοβασικών μεμβρανών μεταξύ γειτονικών κυττάρων. Το τελικό τμήμα του αποτελεί το συνδετικό σωληνάριο (CNT), που το συνδέει με το αθροιστικό σωληνάριο και χαρακτηρίζεται από την παρουσία δύο ειδών κυττάρων: τα θεμέλια κύτταρα (principal cells) και τα εμβόλιμα κύτταρα (intercalated cells - IC). Το συνδετικό σωληνάριο έχει 204

11 Ελληνική Νεφρολογία, 26, 2014 ΒασιΚΕσ αρχεσ Παθoφυσιoλoγιασ τoυ ΝΕφριΚoυ σωληναριoυ σε ΜoριαΚo ΕΠιΠΕδo διαφορετική εμβρυολογική καταγωγή από το αθροιστικό και προέρχεται από το νεφρογόνο βλάστημα ενώ το αθροιστικό από το ουρητηρικό κυστίδιο 35. Τα εμβόλιμα κύτταρα (ICs) αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία κυττάρων, τα οποία εμπλέκονται ενεργά στη ρύθμιση της οξεοβασικής ισορροπίας. Έχουν περιγραφεί δύο είδη εμβόλιμων κυττάρων τα α (α-ics) και τα β (β-ics) με διαφορετικές λειτουργικές ιδιότητες. Χαρα κτη ριστικό τους γνώρισμα είναι η παρουσία στο πρωτόπλασμα άφθονων μιτοχονδρίων, τα οποία προσδίδουν στα κύτταρα σκούρο χρώμα. Τα α-ics εκκρίνουν ιόντα H + στον αυλό του σωληναρίου μέσω μιας επιφανειακής αντλίας πρωτονίων (H + -ATP-ase) και ο αριθμός τους αυξάνεται σε συνθήκες οξέωσης. Tα β-ics εκκρίνουν διττανθρακικές ρίζες στον αυλό του σωληναρίου μέσω ενός αντιμεταφορέα Cl /HCO 3 γνωστού ως perdin και ο αριθμός τους αυξάνεται σε συνθήκες αλκάλωσης 36. Φαίνεται ότι τα β-ics αποτελούν τη βασική κυτταρική σειρά των εμβόλιμων κυττάρων και αλλάζουν φαινότυπο προς τα α-ics υπό την επίδραση μιας πρωτεΐνης της εξωκυττάριας θεμέλιας ουσίας γνωστής ως hensin/dmbt1, η οποία παράγεται όταν μειώνεται το εξωκυττάριο ph 36. Η κατανομή των διαύλων μεταφοράς ιόντων και των εμβόλιμων κυττάρων δεν είναι ίδια σε όλα τα θηλαστικά και φαίνεται ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην ικανότητα των ειδών για τη διαχείριση νατρίου, καλίου, ασβεστίου, μαγνησίου, οξεοβασικής ισορροπίας και εξωκυτταρίου όγκου. Η κατανομή των διαύλων μεταφοράς ιόντων και ακουαπορινών στο άπω εσπειραμένο νεφρικό σωληνάριο του ανθρώπου έχει μελετηθεί σε τομές νεφρών που εξαιρέθηκαν λόγω κακοήθειας και παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον 37. Σε ένα μικρό αρχικό τμήμα του άπω εσπειραμένου που ακολουθεί μετά την πυκνή κηλίδα εντοπίζεται η έκφραση των διαύλων NKCC2, που είναι χαρακτηριστικοί του παχέος ανιόντος σκέλους της αγκύλης του Henle. Αμέσως μετά εντοπίζεται η έκφραση της δεσμευτικής πρωτεΐνης του ασβεστίου που είναι γνωστή ως calbindin-d28k (CaBD), η οποία θεωρείται χαρακτηριστική του άπω εσπειραμένου σωληναρίου και εκτείνεται μέχρι το αρχικό τμήμα του αθροιστικού σωληναρίου 37. Η CaBD χρησιμεύει ταυτόχρονα ως «αισθητήρας» και «αποταμιευτής» ασβεστίου δεδομένου ότι έχει τη δυνατότητα δέσμευσης στο μόριό της τεσσάρων ιόντων ασβεστίου. Η μεταγραφή του γονιδίου της εξαρτάται από την παρουσία βιταμίνης D 38. Στο αρχικό τμήμα του άπω εσπειραμένου σωληναρίου, σε μήκος που καλύπτει περίπου το 30% του συνολικού, εντοπίζεται η έκφραση των διαύλων συμμεταφοράς Na + /Cl (NCC) η λειτουργία των οποίων αναστέλλεται από τα θειαζιδικά διουρητικά. Στο υπόλοιπο 70% του μήκους του άπω εσπειραμένου εκφράζεται ο επιθηλιακός δίαυλος μεταφοράς νατρίου (epithelial sodium channel, ENaC) καθώς και η ακουαπορίνη-2 (AQP2), ενώ στην πλαγιοβασική μεμβράνη εκφράζεται η ακουαπορίνη-3 (AQP3) 37. Η έκφραση των εν λόγω μεταφορέων κατά μήκος του σωληναρίου είναι τέτοια ώστε σε μέρος του αρχικού τμήματος συνυπάρχει η έκφραση NCC και ENaC, στη συνέχεια εκφράζεται μόνον ο ENaC και στο υπόλοιπο τμήμα συνυπάρχουν ENaC και AQP2, δε συνυπάρχει όμως ποτέ έκφραση NCC και AQP2 37. Στην πλαγιοβασική μεμβράνη των επιθηλιακών κυττάρων του άπω εσπειραμένου εκφράζονται επίσης ο ανταλλάκτης νατρίου-ασβεστίου (NaCaX) και η Ca-ATP-άση της κυτταρικής μεμβράνης (plasma membrane calcium ATP-ase, PMCA) 37. Στη σωληναριακή επιφάνεια των θεμέλιων κυττάρων εκφράζονται δίαυλοι καλίου (ROMK) ενώ στην πλαγιοβασική πλευρά της μεμβράνης εκφράζονται δίαυλοι χλωρίου και συμμεταφορείς K + /Cl προκειμένου να εξισορροπηθεί η είσοδος στον ενδοκυττάριο χώρο ιόντων χλωρίου, νατρίου και καλίου, τα οποία ανατρέπουν την ιοντική ισορροπία της κυτταρικής μεμβράνης κατ αντιστοιχία με ανάλογες διεργασίες των επιθηλιακών κυττάρων του παχέος ανιόντος σκέλους της αγκύλης του Henle (Σχ. 4). Oι κυρίαρχοι δίαυλοι μεταφοράς νατρίου στον άπω νεφρώνα είναι ο συμμεταφορέας Na/Cl (NCC) και ο ENaC η δραστηριότητα του οποίου ρυθμίζεται κατά κύριο λόγο από τα επίπεδα της αλδοστερόνης πλάσματος, εξ ου και η σπουδαιότητα του συγκεκριμένου τμήματος του νεφρώνα στη ρύθμιση του εξωκυτταρίου όγκου και της αρτηριακής πίεσης. O NCC είναι γνωστός και ως ο ευαίσθητος στις θειαζίδες συμμεταφορέας νατρίου/χλωρίου. Απομονώθηκε και ταυτοποιήθηκε το 1993, από την ουροδόχο κύστη του ψαριού winder flounder, από τους Gamba και συν 39,40. Πρόκειται για μία πρωτεΐνη, η οποία αποτελεί προϊόν του γονιδίου SLC12A3 και απαρτίζεται από 1023 αμινοξέα με 205

12 Ε. Κoυλoυριδησ, ι. Κoυλoυριδησ Ελληνική Νεφρολογία, 26, 2014 Aυλός ιάµεσος ιστός (Gitelman syndrome) ΝCC Na + Na + WNK3 K + K + WNK4 ROMK 2K + 3Na + Na-K-ATP-άση CIC-Kb + Barttin L-WNK1 Na + Na + ENaC ENaC Nedd4-2 KS-WNK1 Sgk1 K + KCC MCR+Aldo Επιθηλιακό κύτταρο άπω εσπειραµένου σωληναρίου Σχήμα 4. Επιθηλιακό κύτταρο άπω εσπειραμένου σωληναρίου μηχανισμοί ρύθμισης διαύλων. Χαρακτηριστικός δίαυλος μεταφοράς ιόντων ο συμμεταφορέας νατρίου/χλωρίου (NCC) ο οποίος αναστέλλεται από τα θειαζιδικά διουρητικά και την WNK4 (with no-lysine kinase 4). Μεταλλάξεις του μεταφορέα ευθύνονται για την εμφάνιση συνδρόμου Gitelman. Σημαντικός δίαυλος μεταφοράς νατρίου είναι επίσης ο επιθηλιακός δίαυλος νατρίου (ENaC) η λειτουργία του οποίου ρυθμίζεται από την αλδοστερόνη. Η επαναρρόφηση νατρίου αντισταθμίζεται από την απέκκριση καλίου μέσω του επιθηλιακού διαύλου καλίου του άπω νεφρώνα (ROMK). MCR: Υποδοχέας αλατοκορτικοειδών. Aldo: Αλδοστερόνη. KCC: Συμμεταφορέας καλίου/χλωρίου. μοριακό βάρος 112 kda. Παρουσιάζει 12 διαμεμβρανικά τμήματα και τα δύο άκρα της, αμινοτελικό και καρβοξυλικό, ευρίσκονται επί τα εντός της κυτταρικής μεμβράνης 39. Μεταξύ του 7 ου και 8 ου διαμεμβρανικού τμήματος, επί τα εκτός της κυτταρικής μεμβράνης, βρίσκεται μία πρωτεϊνική γέφυρα η οποία φέρει δύο θέσεις γλυκοζυλίωσης (Ν404 και Ν424). Απάλειψη της μίας θέσης γλυκοζυλίωσης μειώνει τη δραστικότητα της πρωτεΐνης κατά 50% ενώ απάλειψη και των δύο θέσεων κατά 95%. Μέχρι σήμερα δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως η θέση δέσμευσης των θειαζιδικών διουρητικών στο μόριο της πρωτεΐνης 40. Εκτός από τον άπω νεφρώνα ο NCC ανευρίσκεται επίσης στο έντερο και στα οστά. Η παρουσία του στο έντερο φαίνεται ότι σχετίζεται με την απορρόφηση άλατος και ασβεστίου ενώ στα οστά σχετίζεται με τη λειτουργία των οστεοβλαστών. Είναι γνωστό ότι χορήγηση μικρών δόσεων θειαζιδικών διουρητικών σε άτομα μεγάλης ηλικίας συνδυάζεται με αύξηση της οστικής πυκνότητας και μείωση των παθολογικών καταγμάτων 40. Μεταλλάξεις του γονιδίου SLC12A3 που κωδικοποιεί τον NCC είναι υπεύθυνες για την εμφάνιση συνδρόμου Gitelman που χαρακτηρίζεται από παρουσία υποκαλιαιμικής μεταβολικής αλκάλωσης, υπόταση, υπομαγνησιαιμία και υπασβεστιουρία. Εμφανίζεται συνήθως, μετά τη δεύτερη δεκαετία της ζωής. Μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί 100 περίπου διαφορετικές μεταλλάξεις του γονιδίου οι οποίες χωρίζονται σε δύο κύριες ομάδες. Στη μία ομάδα παρατηρείται απουσία γλυκοζυλίωσης της εξωκυττάριας γέφυρας μεταξύ του 7 ου και 8 ου διαμεμβρανικού τμήματος με αποτέλεσμα τη μεγάλη μείωση της δραστικότητας της πρωτεΐνης. Στην άλλη ομάδα η γλυκοζυλίωση είναι ανέπαφη αλλά η δραστικότητα της πρωτεΐνης είναι πολύ μειωμένη σε σχέση με τη φυσιολογική

13 Ελληνική Νεφρολογία, 26, 2014 ΒασιΚΕσ αρχεσ Παθoφυσιoλoγιασ τoυ ΝΕφριΚoυ σωληναριoυ σε ΜoριαΚo ΕΠιΠΕδo Γονιδιακές αναλύσεις σε ασθενείς που πάσχουν από ψευδή υποαλδοστερονισμό τύπου ΙΙ (σύνδρομο Gordon), του οποίου οι κλινικές εκδηλώσεις (υπέρταση, υπερκαλιαιμία και μεταβολική οξέωση) είναι ακριβώς αντίθετες από αυτές του συνδρόμου Gitelman, έδειξαν ότι οι υπεύθυνες μεταλλάξεις δεν αφορούν το γονίδιο του NCC αλλά τα γονίδια σύνθεσης μίας ομάδας κινασών που στερούνται την παρουσία λυσίνης (with no lysine kinases) WNK1 και WNK4. Η ετερόλογη έκφραση γονιδίων NCC και WNK4 σε ωοκύτταρα ξενόποδα (Xenopus laevis) έδειξαν ότι η φυσιολογική (wildtype) WNK4 ασκεί ισχυρή ανασταλτική δράση στην ενδοκυττάρια μεταφορά νατρίου από τον NCC ενώ η έκφραση μεταλλαγμένου γονιδίου της WNK4 (Q502E) δεν έδειξε τέτοια ανασταλτική δράση. Η απώλεια της δραστικότητας του NCC δεν οφείλεται σε δομική μετάλλαξη του μορίου της αλλά σε μειωμένη έκφραση της πρωτεΐνης στην επιφάνεια των κυττάρων 40,41. Η ταυτόχρονη έκφραση wild-type WNK1 και WNK4 στο ίδιο πειραματικό μοντέλο είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια της ανασταλτικής δράσης της WNK4 στην λειτουργία του NCC. Το γεγονός αυτό ερμηνεύεται ως ρυθμιστική δράση της WNK1 στην WNK4 42,40. Στον άπω νεφρώνα όμως εκφράζεται με αυξημένη συχνότητα μία ισομορφή της WNK1 που είναι γνωστή ως kidney sort WNK1 (KS- WNK1), η οποία έχει 437 αμινοξέα λιγότερα από την long WNK1 (L-WNK1). Aυξημένη έκφραση της KS-WNK1 έχει ως αποτέλεσμα αδρανοποίηση της L-WNK1 και επομένως παύση της ανασταλτικής της δράσης στην WNK4 40,41. Συνοψίζοντας τα πειραματικά δεδομένα συμπεραίνεται ότι οι διαταραχές στην λειτουργία του NCC προέρχονται είτε από απώλεια λειτουργικότητας (loss of function), όπως συμβαίνει στο σύνδρομο Gitelman είτε από αυξημένη δραστηριότητα (gain of function), όπως συμβαίνει στο σύνδρομο Gordon εξ αιτίας απώλειας της ανασταλτικής δράσης της WNK4. Σε ότι αφορά τον επιθηλιακό δίαυλο μεταφοράς νατρίου (ENaC) έχει αποδειχθεί από το 1985 ότι αποτελεί τον κυρίαρχο δίαυλο μεταφοράς νατρίου στο άπω νεφρώνα και αναστέλλεται από την παρουσία μικρομοριακών συγκεντρώσεων αμιλορίδης, γι αυτό και περιγράφεται στην βιβλιογραφία ως ο ευαίσθητος στην αμιλορίδη δίαυλος μεταφοράς νατρίου (amiloride sensitive sodium chan - nel). Κυρίαρχο ρόλο στη ρύθμιση της λειτουργίας αυτού του διαύλου παίζει η αλδοστερόνη και η βαζοπρεσσίνη 43,44,45,46. Η απομόνωση και ταυτοποίηση του μορίου του ENaC επιτεύχθηκε το 1993 από την Canessa και συν., οι οποίοι απομόνωσαν ένα συμπληρωματικό DNA (cdna) από τα επιθηλιακά κύτταρα παχέος εντέρου ποντικού. Η λειτουργική του έκφραση στα ωοκύτταρα ξενόποδα απέδειξε ότι κωδικοποιεί την πρωτεΐνη του επιθηλιακού διαύλου μεταφοράς νατρίου που αδρανοποιείται από την αμιλορίδη. Η εν λόγω πρωτεΐνη αποτελείται από 698 αμινοξέα, έχει δύο διαμεμβρανικά τμήματα και παρουσιάζει μεγάλη ομολογία με τις πρωτεΐνες που κωδικοποιούνται από τα γονίδια mec-4 και deg-1 του σκουληκιού Caenorhabdidis elegans, τα οποία συνδέονται με την αισθητηριακή λειτουργία επαφής (μηχανοαισθητηριακό σύστημα) του σκουληκιού και μεταλλάξεις τους οδηγούν σε εκφύλιση των νευρώνων 47,48. Η έρευνα που ακολούθησε έδειξε ότι οι εν λόγω ιοντικοί δίαυλοι αποτελούν μια ομάδα με μεγάλη ετερογένεια, απαντώνται σε ανώτερους οργανισμούς και ευρίσκονται σε επιθηλιακά και νευρικά κύτταρα. Χαρακτηρίζονται με την ονομασία ENaC/DEG (epithelial sodium channels/degenerins) και παρουσιάζουν μεγάλη εκλεκτικότητα στη μεταφορά νατρίου. Ενεργοποιούνται από την παρουσία πρωτονίων στο εξωτερικό περιβάλλον αλλά και από το νευροπεπτίδιο FMRF (Phe-Met- Arg-Phe) γεγονός που τους προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στην αίσθηση μεταβολών του ph και τη μεταβίβαση ερεθισμάτων στο ΚΝΣ και τους περιφερικούς νευρώνες 46. Η οικογένεια των ENaC/DEG διαύλων περιλαμβάνει τέσσερις ομάδες: 1) την ομάδα των ENaC που εμπλέκεται στην επαναρρόφηση νατρίου από τα επιθήλια, 2) την ομάδα των εγκεφαλικών διαύλων νατρίου που είναι ανεξάρτητοι από το δυναμικό της μεμβράνης και είναι γνωστοί ως brain sodium chan - nels (BNaC) ή acid-sensing ion channels (ASICs), 3) την ομάδα των Degenerins οι οποίοι εμπλέκονται στο μηχανοαισθητηριακό σύστημα του σκουληκιού Caenorhabditis elegans και 4) την ομάδα των ενεργοποιούμενων από τα FMRF-πεπτίδια διαύλων νατρίου (FaNaC) που ανακαλυφθήκαν στο σαλιγκάρι Helix aspera 49. O ENaC των επιθηλιακών κυττάρων συγκροτείται από τέσσερις πεπτιδικές υπομονάδες (α, β, γ και δ) οι οποίες συγκροτούν ένα έτερο-τετραμερές 207

14 Ε. Κoυλoυριδησ, ι. Κoυλoυριδησ Ελληνική Νεφρολογία, 26, 2014 στο οποίο συμμετέχουν συνήθως οι α, β και γ υπομονάδες, σε αναλογία 2α:1β:1γ, αν και είναι δυνατή η δημιουργία ενεργού δίαυλου και με την συμμετοχή της δ υπομονάδας. Η κάθε υπομονάδα παρουσιάζει δύο υδρόφοβα διαμεμβρανικά τμήματα (Μ1 και Μ2) τα οποία ενώνονται μεταξύ τους με μία υδρόφιλη γέφυρα επί τα εκτός της κυτταρικής μεμβράνης και ο προσανατολισμός του αμινικού και καρβοξυλικού πέρατος είναι επί τα εντός της κυτταρικής μεμβράνης 49,46. O ENaC ανευρίσκεται στα επιθηλιακά κύτταρα του άπω νεφρώνα, του παχέος εντέρου, των πνευμόνων, των σιελογόνων αδένων, των ιδρωτοποιών αδένων και των γευστικών κυττάρων της γλώσσας. Ισομορφές του ENaC που περιέχουν την δ υπομονάδα αντί της α έχουν εντοπιστεί στους όρχεις, στις ωοθήκες, στο πάγκρεας, στον εγκέφαλο και στην καρδιά 46. Το βασικό μοντέλο διεπιθηλιακής μεταφοράς νατρίου έχει περιγραφεί από τους Koefoed- Johnson V και Ussing HH το 1958 στο δέρμα βατράχου και περιλαμβάνει δύο φάσεις: 1) την μεταφορά νατρίου από την επιθηλιακή επιφάνεια του κυττάρου στον ενδοκυττάριο χώρο και 2) τη μεταφορά νατρίου από τον ενδοκυττάριο στον διαμεσοκυττάριο χώρο. Η μία από τις δύο φάσεις είναι ενεργητική και η άλλη παθητική. Στην περίπτωση του ENaC η μετακίνηση νατρίου γίνεται παθητικά από την επιθηλιακή επιφάνεια λόγω διαφοράς ενδοκυττάριας-εξωκυττάριας συγκέντρωσης νατρίου εξ αιτίας της ενεργητικής μεταφοράς νατρίου από τον ενδοκυττάριο προς τον διαμεσοκυττάριο χώρο από την Na + -K + -ATP-άση. Είναι προφανές ότι η είσοδος νατρίου στον ενδοκυττάριο χώρο μέσω του ENaC αποτελεί το καθοριστικό βήμα στον καταρράκτη (limiting rate) του συστήματος 46. Η είσοδος νατρίου στον ενδοκυττάριο χώρο είναι ηλεκτροπαραγωγός, δεδομένου ότι αλλοιώνει την ισορροπία συγκέντρωσης ιόντων Na + /K +, που είναι απαραίτητη για την διατήρηση του δυναμικού της μεμβράνης, εξού και η ανάγκη για την απομάκρυνση καλίου από τον ενδοκυττάριο χώρο, η οποία στην περίπτωση του άπω νεφρώνα επιτυγχάνεται μέσω των επιφανειακών διαύλων καλίου (ROMK) προς το σωληναριακό υγρό. Έτσι, στο συγκεκριμένο τμήμα του νεφρώνα η επαναρρόφηση νατρίου είναι συνδεδεμένη με την ταυτόχρονη απέκκριση καλίου 46. Η έκφραση του διαύλου στην επιφάνεια των επιθηλιακών κυττάρων καθώς και η λειτουργική του κατάσταση (ανοικτός-κλειστός) εξαρτώνται από την παρουσία της αλδοστερόνης και της βαζοπρεσίνης. Η ρυθμιστική δράση της αλδοστερόνης στον ENaC παρέμεινε για πολλά χρόνια αδιευκρίνιστη στις λεπτομέρειες της. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η αλδοστερόνη ενώνεται με έναν κυτταροπλασματικό υποδοχέα γνωστό ως mineralcorticoid receptor (MCR), με τον οποίο παρουσιάζει μεγάλη συγγένεια, ενώ παρουσιάζει πολύ μικρότερη συγγένεια με τον υποδοχέα των γλυκοκορτικοειδών (glucocorticoid receptor, GCR). Το σύμπλεγμα αλδοστερόνης-υποδοχέα μεταναστεύει στον πυρήνα του κυττάρου και διεγείρει τη μεταγραφή του ENaC καθώς και άλλων πρωτεϊνών 50. Μεταξύ των μορίων που συντίθενται άμεσα εντός 30 λεπτών υπό την επίδραση της αλδοστερόνης είναι μία σερίνη-θρεονίνη κινάση η οποία παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με αντίστοιχη κινάση που απομονώθηκε από καρκινικά κύτταρα μαστού ποντικών. Η σύνθεσή της διεγείρεται από τον ορό και τα γλυκοκορτικοειδή. Ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των πρωτεϊνικών κινασών C και είναι γνωστή ως serum and glucocorticoid-regulated protein kinase (Sgk1) 51,52. Η διεπιθηλιακή μεταφορά νατρίου υπό την επίδραση της αλδοστερόνης έχει μελετηθεί σε βάθος και περιλαμβάνει τρεις φάσεις: 1) μία «σιωπηλή» περίοδο που διαρκεί λεπτά, η οποία αντιστοιχεί σε γονιδιακή μεταγραφή και σύνθεση των απαραίτητων πρωτεϊνών έκφρασης για τη δράση της ορμόνης, 2) τη φάση της «πρώιμης» αντίδρασης, η οποία διαρκεί περίπου 3 ώρες, κατά την οποία παρατηρείται τετραπλασιασμός της επιθηλιακής μεταφοράς νατρίου και αντιστοιχεί σε αύξηση της δραστηριότητας του ENaC λόγω μετανάστευσης διαύλων από κυτταροπλασματικές δεξαμενές στην επιφάνεια του κυττάρου και 3) τη φάση της «καθυστερημένης» αντίδρασης η οποία διαρκεί μέχρι 24 ώρες και η οποία αποδίδεται σε αυξημένη σύνθεση λειτουργικών μονάδων ENaC και Na + - K + -ATP-άσης υπό την επίδραση της ορμόνης 53,54. Πρόδρομες μελέτες έδειξαν ότι η ευοδωτική δράση της αλδοστερόνης στη λειτουργικότητα του ENaC εκφράζεται μέσω της Sgk1, η οποία ενεργοποιείται με τη φωσφορυλίωσή της και προκαλεί αύξηση της πυκνότητας των λειτουργικών μονάδων του διαύλου στην επιφάνεια του κυττάρου. Δεδο - μένου ότι η Sgk1 είναι ένα από τα πρωϊμότερα 208

Φυσιολογία-Ι. Ουροποιητικό σύστημα. Λειτουργία νεφρικών σωληναρίων. Β. Στεργίου Μιχαηλίδου Επίκουρη Καθηγήτρια Εργ. Πειραματικής Φυσιολογίας

Φυσιολογία-Ι. Ουροποιητικό σύστημα. Λειτουργία νεφρικών σωληναρίων. Β. Στεργίου Μιχαηλίδου Επίκουρη Καθηγήτρια Εργ. Πειραματικής Φυσιολογίας Φυσιολογία-Ι Ουροποιητικό σύστημα Λειτουργία νεφρικών σωληναρίων Β. Στεργίου Μιχαηλίδου Επίκουρη Καθηγήτρια Εργ. Πειραματικής Φυσιολογίας Ισοζύγιο νερού Επηρεάζεται από την : Ισορροπία μεταξύ πρόσληψης

Διαβάστε περισσότερα

Συµπύκνωση αραίωση ούρων

Συµπύκνωση αραίωση ούρων Συµπύκνωση αραίωση ούρων Boron σελ 1075-1091 Συµπυκνωµένα ούρα υπερωσµωτικά σε σχέση µε τη συγκέντρωση του πλάσµατος Η ικανότητα των νεφρών να παράγουν υπερωσµωτικά ούρα αποτελεί καθοριστικό παράγοντα

Διαβάστε περισσότερα

Νεφρική ρύθμιση Καλίου, Ασβεστίου, Φωσφόρου και Μαγνησίου. Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό»

Νεφρική ρύθμιση Καλίου, Ασβεστίου, Φωσφόρου και Μαγνησίου. Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό» Νεφρική ρύθμιση Καλίου, Ασβεστίου, Φωσφόρου και Μαγνησίου Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό» Κάλιο Το 98% του ολικού Κ + του σώματος βρίσκεται στο εσωτερικό των κυττάρων Το 2% στο εξωκυττάριο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

ΜΑΘΗΜΑ: ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ Κ + ΜΩΥΣΗΣ ΕΛΙΣΑΦ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ Κ + ΟΛΙΚΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ Κ + : 3.000-4.000mEq (50-55mEq/Kg),

Διαβάστε περισσότερα

Σωληναριακή επεξεργασία σπειραματικού διηθήματος

Σωληναριακή επεξεργασία σπειραματικού διηθήματος Σωληναριακή επεξεργασία σπειραματικού διηθήματος Χ. Ν. Σκαλιώτη Πανεπιστημιακή Νεφρολογική Κλινική & Μονάδα Μεταμοσχεύσεων Νεφρού ΓΝΑ «Λαϊκό» Δομή του Νεφρώνα - Glomerulus Σπείραμα - Proximal Convoluted

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. 1. Εισαγωγή Εισαγωγή Σημασία των νεφρών στη ζωή Βιβλιογραφία Δομή και λειτουργία των νεφρών...

Περιεχόμενα. 1. Εισαγωγή Εισαγωγή Σημασία των νεφρών στη ζωή Βιβλιογραφία Δομή και λειτουργία των νεφρών... Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή... 1 1. Εισαγωγή... 1 2. Σημασία των νεφρών στη ζωή... 4 3. Βιβλιογραφία... 6 2. Δομή και λειτουργία των νεφρών... 7 1. Εισαγωγή... 8 2. Νεφρικά αγγεία... 9 3. Νεφρικό σπείραμα...

Διαβάστε περισσότερα

Ο νεφρώνας είναι το πιο σημαντικο μερος των νεφρων υγρα και ηλεκτρολυτες

Ο νεφρώνας είναι το πιο σημαντικο μερος των νεφρων υγρα και ηλεκτρολυτες ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΑ Ο νεφρώνας είναι το πιο σημαντικο μερος των νεφρων υγρα και ηλεκτρολυτες Σχηματισμος ουρων: 1. Σπειραματικη διηθηση (GFR) = 180L/day 2. Σωληναριακη επαναρροφηση(περιπου 98%) 3. Σωληναριακη απεκκριση

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία-Ι. Ουροποιητικό σύστημα

Φυσιολογία-Ι. Ουροποιητικό σύστημα Φυσιολογία-Ι Ουροποιητικό σύστημα Συμπύκνωση και αραίωση των ούρων Β. Στεργίου Μιχαηλίδου Επίκουρη Καθηγήτρια Εργ. Πειραματικής Φυσιολογίας Συμπύκνωση και αραίωση των ούρων Η ποσότητα ούρων που παράγεται

Διαβάστε περισσότερα

ΩΣΜΩΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΦΡΟΙ

ΩΣΜΩΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΦΡΟΙ ΩΣΜΩΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΦΡΟΙ ΠΩΣ ΜΕΤΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΟΙ ΟΥΣΙΕΣ ΣΤΑ ΥΓΡΑ Μεταφορά τροφών και αποβολή μη χρήσιμων ουσιών: Διάχυση (π.χ. το CO 2 που παράγεται κατά τον μεταβολισμό των κυττάρων, διαχέεται από τα κύτταρα

Διαβάστε περισσότερα

Διουρητικά και νεφροπάθειες

Διουρητικά και νεφροπάθειες Διουρητικά και νεφροπάθειες Μελεξοπούλου Χριστίνα Νεφρολόγος Γ.Ν.Α. Λαϊκό Μαθήματα Φυσιολογίας 2017 Διουρητικά: ουσίες που προκαλούν αύξηση του ρυθμού παραγωγής των ούρων Δρουν με ελάττωση του ρυθμού της

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολική Αλκάλωση. Μάριος Παπασωτηρίου.

Μεταβολική Αλκάλωση. Μάριος Παπασωτηρίου. Μεταβολική Αλκάλωση Μάριος Παπασωτηρίου mpapasotiriou@yahoo.com Μεταβολική Αλκάλωση Βασικές αρχές Μετ. Αλκάλωσης Κλινική εικόνα Επαναρρόφηση αναγέννηση HCO 3 / Λειτουργίες μεταφορέων νεφρικών σωληναρίων

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

ΜΑΘΗΜΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΑΘΗΜΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΜΩΥΣΗΣ ΕΛΙΣΑΦ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Η + =40nanomol/L ΜΕΤΑΒΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

Σωληναριακή επαναρρόφηση Πύκνωση Αραίωση ούρων Ρύθμιση ωσμωτικότητας

Σωληναριακή επαναρρόφηση Πύκνωση Αραίωση ούρων Ρύθμιση ωσμωτικότητας Σωληναριακή επαναρρόφηση Πύκνωση Αραίωση ούρων Ρύθμιση ωσμωτικότητας Β. Κ. Μαργέλλος Διευθυντής ΕΣΥ Γ. Ν. Α. Ο Ευαγγελισμός Προβληματισμοί Η καμήλα της ερήμου δεν διψάει; Οι ναυαγοί γιατί δεν πίνουν θαλασσινό

Διαβάστε περισσότερα

Σωληναριακή επαναρρόφηση Πύκνωση Αραίωση ούρων Ρύθμιση ωσμωτικότητας

Σωληναριακή επαναρρόφηση Πύκνωση Αραίωση ούρων Ρύθμιση ωσμωτικότητας Σωληναριακή επαναρρόφηση Πύκνωση Αραίωση ούρων Ρύθμιση ωσμωτικότητας Β. Κ. Μαργέλλος Διευθυντής ΕΣΥ Γ. Ν. Α. Ο Ευαγγελισμός Προβληματισμοί Η καμήλα της ερήμου δεν διψάει; Οι ναυαγοί γιατί δεν πίνουν θαλασσινό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Παθοφυσιολογία Ι

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Παθοφυσιολογία Ι ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παθοφυσιολογία Ι Διαταραχές οξεοβασικής - λιπίδια ηλεκτρολύτες μεταβολικό σύνδρομο Υπεύθυνος μαθήματος: Καθηγητής Παθολογίας/Ρευματολογίας, Αλέξανδρος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΗΣ ΑΛΚΑΛΩΣΗΣ- ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΝΕΦΡΟΙ ΔΕΝ ΑΝΤΙΡΡΟΠΟΥΝ ΣΥΝΗΘΩΣ ΤΗ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΗ ΑΛΚΑΛΩΣΗ;

ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΗΣ ΑΛΚΑΛΩΣΗΣ- ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΝΕΦΡΟΙ ΔΕΝ ΑΝΤΙΡΡΟΠΟΥΝ ΣΥΝΗΘΩΣ ΤΗ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΗ ΑΛΚΑΛΩΣΗ; Ετήσιο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Υγρών, Ηλεκτρολυτών & Οξεοβασικής Ισορροπίας 9 ο Σεμινάριο Διαταραχές Οξεοβασικής Ισορροπίας 25 & 26 Σεπτεμβρίου 2015, ΚΟΜΟΤΗΝΗ ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΗΣ ΑΛΚΑΛΩΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία Φυσιολογίας του ουροποιητικού συστήματος

Στοιχεία Φυσιολογίας του ουροποιητικού συστήματος ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Μάθημα: Xειρουργική Νοσηλευτική ΙΙ Ενότητα: Οι λειτουργίες του νεφρού Στοιχεία Φυσιολογίας του ουροποιητικού συστήματος ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΑ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΚΠΑ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΗΜΑΣΙΑ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗΣ Η ακριβής ρύθμιση των ιόντων υδρογόνου (Η

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΡΡΟΦΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΤΤΑΝΘΡΑΚΙΚΩΝ (ΣΕ ΝΕΦΡΟΥΣ ΚΑΙ ΕΝΤΕΡΟ) Γιώργος Χ. Κουτρούμπας Επιμελητής A Νεφρολογικό Τμήμα Γ.Ν.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΡΡΟΦΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΤΤΑΝΘΡΑΚΙΚΩΝ (ΣΕ ΝΕΦΡΟΥΣ ΚΑΙ ΕΝΤΕΡΟ) Γιώργος Χ. Κουτρούμπας Επιμελητής A Νεφρολογικό Τμήμα Γ.Ν. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΡΡΟΦΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΤΤΑΝΘΡΑΚΙΚΩΝ (ΣΕ ΝΕΦΡΟΥΣ ΚΑΙ ΕΝΤΕΡΟ) Γιώργος Χ. Κουτρούμπας Επιμελητής A Νεφρολογικό Τμήμα Γ.Ν. Βόλου ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΡΡΟΦΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΤΤΑΝΘΡΑΚΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΛΥΚΟΖΟΥΡΙΑ

ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΛΥΚΟΖΟΥΡΙΑ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΑΡΙΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΛΥΚΟΖΟΥΡΙΑ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Γυναίκα 27 ετών, κατά την 26η εβδομάδα κύησης, επισκέπτεται τον γυναικολόγο της στα πλαίσια προγεννητικού ελέγχου. Έχει ελεύθερο

Διαβάστε περισσότερα

Νεφρική ρύθμιση Καλίου, Ασβεστίου, Φωσφόρου και Μαγνησίου. Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό»

Νεφρική ρύθμιση Καλίου, Ασβεστίου, Φωσφόρου και Μαγνησίου. Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό» Νεφρική ρύθμιση Καλίου, Ασβεστίου, Φωσφόρου και Μαγνησίου Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό» Κάλιο Το 98% του ολικού Κ + του σώματος βρίσκεται στο εσωτερικό των κυττάρων Το 2% στο εξωκυττάριο

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΑ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΚΠΑ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΗΜΑΣΙΑ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗΣ Η ακριβής ρύθμιση των ιόντων υδρογόνου (Η

Διαβάστε περισσότερα

Νεφρική ρύθμιση όγκου αίματος και εξωκυτταρίου υγρού. Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό»

Νεφρική ρύθμιση όγκου αίματος και εξωκυτταρίου υγρού. Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό» Νεφρική ρύθμιση όγκου αίματος και εξωκυτταρίου υγρού Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό» Διαμερίσματα σωματικών υγρών 28,0 L Νεφρικοί μηχανισμοί ρύθμισης εξωκυτταρίου υγρού Ο όγκος του εξωκυτταρίου

Διαβάστε περισσότερα

σ αυτό τον τόπο όλα είναι καμωμένα από πέτρα από πέτρα η γη, από πέτρα κι άνθρωποι οι χαρές και οι λύπες από πέτρα σκληρή Καλημέρα!

σ αυτό τον τόπο όλα είναι καμωμένα από πέτρα από πέτρα η γη, από πέτρα κι άνθρωποι οι χαρές και οι λύπες από πέτρα σκληρή Καλημέρα! σ αυτό τον τόπο όλα είναι καμωμένα από πέτρα από πέτρα η γη, από πέτρα κι άνθρωποι οι χαρές και οι λύπες από πέτρα σκληρή Καλημέρα! Πύκνωση Αραίωση ούρων Ρύθμιση ωσμωτικότητας Β. Κ. Μαργέλλος Διευθυντής

Διαβάστε περισσότερα

Νεφρική παραγωγή ούρων: Σπειραματική διήθηση, νεφρική αιμάτωση και η ρύθμισή τους. Σ.Ζιάκκα Νεφρολόγος Διευθύντρια ΝΕΕΣ

Νεφρική παραγωγή ούρων: Σπειραματική διήθηση, νεφρική αιμάτωση και η ρύθμισή τους. Σ.Ζιάκκα Νεφρολόγος Διευθύντρια ΝΕΕΣ Νεφρική παραγωγή ούρων: Σπειραματική διήθηση, νεφρική αιμάτωση και η ρύθμισή τους Σ.Ζιάκκα Νεφρολόγος Διευθύντρια ΝΕΕΣ Ομοιοστατικές λειτουργίες των νεφρών Απέκκριση των άχρηστων προϊόντων του μεταβολισμού

Διαβάστε περισσότερα

Ρύθµιση του ισοζυγίου Νατρίου και Νερού

Ρύθµιση του ισοζυγίου Νατρίου και Νερού Ρύθµιση του ισοζυγίου Νατρίου και Νερού Περιεχόµενα: Ισοζύγιο Σωµατικού Νατρίου και Ύδατος Νεφρική επεξεργασία Νατρίου και Ύδατος Νεφρική ρύθµιση Νατρίου Νεφρική ρύθµιση ύδατος ίψα και όρεξη άλατος Ρύθµιση

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή ΑΠΘ, Διευθυντής: Καθηγητής κ. Γεώργιος Ανωγειανάκις

Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή ΑΠΘ, Διευθυντής: Καθηγητής κ. Γεώργιος Ανωγειανάκις 1 Πόσα λίτρα πρόουρο σχηματίζονται ημερησίως; α) 15-18 L β) 1,5-1,7 L γ) 170-180 L δ) 1700-1800 L ε) 100-120 L 2. Ποιο τμήμα του νεφρού ανήκει στον μυελό του νεφρού; α) Τα νεφρικά σωμάτια β) Η κάψα του

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΛΥΚΟΖΟΥΡΙΑ

ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΛΥΚΟΖΟΥΡΙΑ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΣΩΛΗΝΑΡΙΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΛΥΚΟΖΟΥΡΙΑ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Γυναίκα 27 ετών, κατά την 26η εβδομάδα κύησης, επισκέπτεται τον γυναικολόγο της στα πλαίσια προγεννητικού ελέγχου. Έχει ελεύθερο

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολική Αλκάλωση. ph >7,4 [ΗCO 3- ] > 24 meq/l

Μεταβολική Αλκάλωση. ph >7,4 [ΗCO 3- ] > 24 meq/l Μεταβολική Αλκάλωση ph >7,4 [ΗCO 3- ] > 24 meq/l Παθοφυσιολογία μεταβολικής αλκάλωσης [ΗCO 3- ] = ποσό ΗCO 3- στον εξωκυττάριο όγκο εξωκυττάριο όγκο Παθοφυσιολογία μεταβολικής αλκάλωσης: Εξωγενής προσθήκη

Διαβάστε περισσότερα

Στρατής Κασιμάτης Νεφρολόγος, Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο»

Στρατής Κασιμάτης Νεφρολόγος, Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο» Ποια είναι η απάντηση του νεφρού σε ένα φορτίο οξέος ή βάσης; Στρατής Κασιμάτης Νεφρολόγος, Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο» ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΟ ΟΞΙΝΟ ΦΟΡΤΙΟ Δίαιτα πλούσια σε ζωικό λεύκωμα Φωσφορικό οξύ - Οργανικός

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Φυσιολογία

Εισαγωγή στην Φυσιολογία Εισαγωγή στην Φυσιολογία Φυσιολογία του κυττάρου- Μεμβρανική μεταφορά Ομοιόσταση Αδαμαντία Μητσάκου Εργαστήριο Φυσιολογίας, Τμήμα Ιατρικής Πανεπιστήμιο Πατρών Τι είναι η φυσιολογία; Η φυσιολογία εστιάζει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΕΝΤΕΡΙΚΑ ΕΝΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ / ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ

ΠΑΡΕΝΤΕΡΙΚΑ ΕΝΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ / ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΠΑΡΕΝΤΕΡΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ ΕΝΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ / ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ https://users.auth.gr/epontiki Ελένη Ποντίκη Θεσσαλονίκη 2018 Παρεντερικά διαλύματα Αποστειρωμένα διαλύματα που προορίζονται: για την στοιχείων αναπλήρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σ.Μαρινάκη Νεφρολογική Κλινική και Μονάδα Μεταμόσχευσης Νεφρού ΕΚΠΑ, Ιατρική Σχολή, Λαϊκό Νοσοκομείο, Αθήνα Μαθήματα Φυσιολογίας 18.01.2017 Η συγκέντρωση

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία-Ι. Ουροποιητικό σύστημα. Β. Στεργίου Μιχαηλίδου Επίκουρη Καθηγήτρια Εργ. Πειραματικής Φυσιολογίας

Φυσιολογία-Ι. Ουροποιητικό σύστημα. Β. Στεργίου Μιχαηλίδου Επίκουρη Καθηγήτρια Εργ. Πειραματικής Φυσιολογίας Φυσιολογία-Ι Ουροποιητικό σύστημα Β. Στεργίου Μιχαηλίδου Επίκουρη Καθηγήτρια Εργ. Πειραματικής Φυσιολογίας Ισοζύγιο νατρίου Μηχανισμοί που ρυθμίζουν την απέκκριση του Να Βασίζονται στις: μεταβολές της

Διαβάστε περισσότερα

Ρύθμιση της οξεοβασικής ισορροπίας από τους νεφρούς

Ρύθμιση της οξεοβασικής ισορροπίας από τους νεφρούς Ρύθμιση της οξεοβασικής ισορροπίας από τους νεφρούς Δημήτριος Σ. Γούμενος Νεφρολογικό και Μεταμοσχευτικό Κέντρο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών www.nephrology-patra.gr Πηγές υδρογονοϊόντων [H + ] Ημερήσιος

Διαβάστε περισσότερα

ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σ.Μαρινάκη Νεφρολογική Κλινική και Μονάδα Μεταμόσχευσης Νεφρού ΕΚΠΑ, Ιατρική Σχολή, Λαϊκό Νοσοκομείο, Αθήνα Μαθήματα Φυσιολογίας 13.12.2017 Η συγκέντρωση

Διαβάστε περισσότερα

Απελευθερώνει ορμόνες, που αυξάνουν την πίεση του αίματος στους νεφρούς και επηρεάζουν την παραγωγή ερυθροκυττάρων

Απελευθερώνει ορμόνες, που αυξάνουν την πίεση του αίματος στους νεφρούς και επηρεάζουν την παραγωγή ερυθροκυττάρων ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το ουροποιητικό σύστημα (εικ.6.2), αποτελείται από τους νεφρούς, τους ουρητήρες, την ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα. Στους νεφρούς μικρά μόρια απομακρύνονται από το αίμα. Πολλά από

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα Κύτταρο Το κύτταρο αποτελείται από μέρη τα οποία έχουν συγκεκριμένη δομή και επιτελούν μία συγκεκριμένη λειτουργία στην όλη οργάνωση του κυττάρου. Δομή κυτταροπλασματικής μεμβράνης Συστήματα επικοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./04/2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 ο ΘΕΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ενδοκρινείς αδένες ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Οξεοβασική ισορροπία. Θεόδωρος Βασιλακόπουλος. Αναπληρωτής Καθηγητής Εντατικής Θεραπείας-Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ

Οξεοβασική ισορροπία. Θεόδωρος Βασιλακόπουλος. Αναπληρωτής Καθηγητής Εντατικής Θεραπείας-Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ Οξύ ph Βάση Οξεοβασική ισορροπία Θεόδωρος Βασιλακόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής Εντατικής Θεραπείας-Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ ph= - log [H + ] [H + ] σε mol/l ή Eq/L [H + ] = 40 neq/l = 40 x 10-9 Eq/L [HCO 3-

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία-Ι. Ουροποιητικό σύστημα. Ισοζύγιο νερού και ηλεκτρολυτών. Β. Στεργίου Μιχαηλίδου Επίκουρη Καθηγήτρια Εργ. Πειραματικής Φυσιολογίας

Φυσιολογία-Ι. Ουροποιητικό σύστημα. Ισοζύγιο νερού και ηλεκτρολυτών. Β. Στεργίου Μιχαηλίδου Επίκουρη Καθηγήτρια Εργ. Πειραματικής Φυσιολογίας Φυσιολογία-Ι Ουροποιητικό σύστημα Ισοζύγιο νερού και ηλεκτρολυτών Β. Στεργίου Μιχαηλίδου Επίκουρη Καθηγήτρια Εργ. Πειραματικής Φυσιολογίας Κύριες λειτουργίες των νεφρών Ρύθμιση του όγκου των υγρών του

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Παθοφυσιολογία Ι

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Παθοφυσιολογία Ι ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παθοφυσιολογία Ι Διαταραχές οξεοβασικής λιπίδια ηλεκτρολύτες μεταβολικό σύνδρομο Υπεύθυνος μαθήματος: Καθηγητής Παθολογίας/Ρευματολογίας, Αλέξανδρος Α.

Διαβάστε περισσότερα

Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια

Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια 39 αμινοξέα Μ.Β. 4500 προοπιομελανοκορτίνη(pomc) 1. κορτικοτροπίνη (ACTH), 2. β λιποτροφίνη (β LPH), 3. γ λιποτροφίνη (γ LPH),

Διαβάστε περισσότερα

Ηλεκτρολυτικές διαταραχές των αλκοολικών. Γεώργιος Τουλκερίδης, Νεφρολόγος, Γενικό Νοσοκομείο Λάρνακας, Κύπρος

Ηλεκτρολυτικές διαταραχές των αλκοολικών. Γεώργιος Τουλκερίδης, Νεφρολόγος, Γενικό Νοσοκομείο Λάρνακας, Κύπρος Ηλεκτρολυτικές διαταραχές των αλκοολικών Γεώργιος Τουλκερίδης, Νεφρολόγος, Γενικό Νοσοκομείο Λάρνακας, Κύπρος Αλκοολισμός Διαταραχή από χρήση αλκοόλ (αιθανόλη C 2 H 6 O) 208.000.000 αλκοολικοί σε όλο τον

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανισμοί διατήρησης της μεταβολικής αλκάλωσης

Μηχανισμοί διατήρησης της μεταβολικής αλκάλωσης Μηχανισμοί διατήρησης της μεταβολικής αλκάλωσης Χρήστος Κατσίνας Νεφρολόγος, Υπεύθυνος Μονάδας Τεχνητού Νεφρού Γενικού Νοσοκομείου Πτολεμαΐδας «Μποδοσάκειο» 1. Εισαγωγή Η εγκατάσταση καθώς και η διατήρηση

Διαβάστε περισσότερα

BIO 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ

BIO 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ BIO 101 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΖΩΟΛΟΓΙΑ ΙΑΛΕΞΗ 6. Ο ΝΕΦΡΟΣ Ι ΑΣΚΩΝ Μιχάλης Παυλίδης (pavlidis@biology.uoc.gr) Ηράκλειο, Νοέμβριος 2012 1 Ο ΝΕΦΡΟΣ ΤΩΝ ΣΠΟΝΔΥΛΩΤΩΝ Προέλευση & οντογένεση Ο νεφρός των πρωτόγονων σπονδυλωτών

Διαβάστε περισσότερα

13. Μεµβρανικοί δίαυλοι και αντλίες

13. Μεµβρανικοί δίαυλοι και αντλίες 13. Μεµβρανικοί δίαυλοι και αντλίες 5/09 Ενεργός και παθητική µεταφορά µορίων/ιόντων µέσω µεµβρανών (αντλίες και δίαυλοι). Αντλίες ιόντων που δρουν µέσω υδρόλυσης ΑΤΡ και φωσφορυλίωσης. Αντλίες µε περιοχές

Διαβάστε περισσότερα

Παθητική και ενεργητική μεταφορά μέσω μεμβρανών

Παθητική και ενεργητική μεταφορά μέσω μεμβρανών Παθητική και ενεργητική μεταφορά μέσω μεμβρανών Εκλεκτική ανταλλαγή ουσιών Οι κυτταρικές μεμβράνες είναι εκλεκτικά διαπερατές (δεν επιτρέπουν τη διέλευση ουσιών χωρίς διάκριση) Ιόντα Θρεπτικά συστατικά

Διαβάστε περισσότερα

Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά.

Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά. Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά. Στον πεπτικό σωλήνα πραγματοποιείται ο τεμαχισμός της τροφής

Διαβάστε περισσότερα

ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ουροποιητικό Σύστημα Νεφροί Αποχετευτικό Σύστημα Καλυκοπυελικό Σύστημα Ουρητήρες, Ουροδόχος κύστη, Ουρήθρα Παραγωγή Μεταφορά Αποθήκευση Ποιοτικός έλεγχος ούρων Παροχέτευση Λειτουργίες

Διαβάστε περισσότερα

Οξεοβασική ισορροπία. Θεόδωρος Βασιλακόπουλος. Αναπληρωτής Καθηγητής Εντατικής Θεραπείας-Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ

Οξεοβασική ισορροπία. Θεόδωρος Βασιλακόπουλος. Αναπληρωτής Καθηγητής Εντατικής Θεραπείας-Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ Οξύ ph Βάση Οξεοβασική ισορροπία Θεόδωρος Βασιλακόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής Εντατικής Θεραπείας-Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ ph= - log [H + ] [H + ] σε mol/l ή Eq/L [H + ] = 40 neq/l = 40 x 10-9 Eq/L [HCO 3-

Διαβάστε περισσότερα

ηλικία περιεκτικότητα σε λίπος φύλο

ηλικία περιεκτικότητα σε λίπος φύλο ΥΓΡΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Το ύδωρ αποτελεί το 60% του βάρους σώματος α) από την ηλικία (νεογνά 75%) β) περιεκτικότητα σε λίπος (ο λιπώδης ιστός έχει μικρή περιεκτικότητα σε ύδωρ) γ) το φύλο ( το ύδωρ είναι λιγότερο

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Χ. Κουτρούμπας

Γιώργος Χ. Κουτρούμπας ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΜΑΓΝΗΣΙΑΙΜΙΑΣ (ΑΙΤΙΑ, ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ) Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ Mg 2+ ΣΤΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ Κ + Γιώργος Χ. Κουτρούμπας Νεφρολόγος, Επιμελητής A ΓΝ Βόλου «Αχιλλοπούλειο» Υποκαλιαιμία της υπομαγνησιαιμίας

Διαβάστε περισσότερα

Εμβρυολογία, ανατομεία, ιστολογία νεφρού

Εμβρυολογία, ανατομεία, ιστολογία νεφρού Εμβρυολογία, ανατομεία, ιστολογία νεφρού Τα νεφρά αναπτύσσονται από αμφοτερόπλευρες μάζες ενδιαμέσου μεσοδέρματος νεφρογενείς πτυχές 3-4 εβδομάδα πρόνεφρος μεσόνεφρος μετάνεφρος δημιουργία νεφρών μετάνεφρος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Οι ρυθμιστές του οργανισμού Είδη αδένων στον άνθρωπο o Εξωκρινείς αδένες: εκκρίνουν το προϊόν τους μέσω εκφορητικού πόρου είτε στην επιφάνεια του σώματος (π.χ. ιδρωτοποιοί και σμηγματογόνοι

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Αναστολή αντλίας πρωτονίων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Αναστολή αντλίας πρωτονίων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Αναστολή αντλίας πρωτονίων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ Περιγραφή της περίπτωσης Άνδρας 43 ετών εισάγεται σε κλινική λόγω επιγαστραλγίας. Μετά από έλεγχο ετέθη η διάγνωση του πεπτικού

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Ρύθμιση του ενδοκυττάριου ph. Σπ. Μιχαήλ

Ρύθμιση του ενδοκυττάριου ph. Σπ. Μιχαήλ Ρύθμιση του ενδοκυττάριου ph Σπ. Μιχαήλ Επίδραση του ενδοκυττάριου ph στις κυτταρικές λειτουργίες Κυτταρικός μεταβολισμός Μυϊκή συστολή Κυτταροσκελετός Διακυτταρική σύνδεση Διαμεμβρανική αγωγιμότητα Ενδοκυττάρια

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις Βιοφυσικής 1

Σημειώσεις Βιοφυσικής 1 Σημειώσεις Βιοφυσικής 1 Διαπερατότητα διπλοστιβάδας λιπιδίων Όλα τα ζωντανά κύτταρα θα πρέπει να είναι σε θέση να ανταλλάσσουν υλικά (θρεπτικές ουσίες και παραπροϊόντα) με το εξωτερικό τους περιβάλλον,

Διαβάστε περισσότερα

Η βαθμίδα του ηλεκτρικού πεδίου της μεμβράνης τείνει να συγκρατήσει τα θετικά φορτισμένα ιόντα.

Η βαθμίδα του ηλεκτρικού πεδίου της μεμβράνης τείνει να συγκρατήσει τα θετικά φορτισμένα ιόντα. Τα ιόντα χλωρίου βρίσκονται σε πολύ μεγαλύτερη πυκνότητα στο εξωτερικό παρά στο εσωτερικό του κυττάρου, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται παθητικό ρεύμα εισόδου τους στο κύτταρο. Τα αρνητικά φορτισμένα ιόντα

Διαβάστε περισσότερα

Νεφρική ρύθμιση του ισοζυγίου των κατιόντων υδρογόνου

Νεφρική ρύθμιση του ισοζυγίου των κατιόντων υδρογόνου Νεφρική ρύθμιση του ισοζυγίου των κατιόντων υδρογόνου Παράγοντες που επηρεάζουν την Επαναρρόφηση των Διττανθρακικών Νεφρική ρύθμιση του ισοζυγίου των κατιόντων υδρογόνου Η διατήρηση της συγκέντρωσης των

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 3. Κυκλοφορικό Σύστημα. Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Η κυκλοφορία του αίματος Αίμα

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 3. Κυκλοφορικό Σύστημα. Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Η κυκλοφορία του αίματος Αίμα Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 3 Κυκλοφορικό Σύστημα Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Η κυκλοφορία του αίματος Αίμα Η μεταφορά των θρεπτικών ουσιών στα κύτταρα και των ιστών και η απομάκρυνση από αυτά των άχρηστων γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡIΤΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡIΤΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡIΤΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ 2015 2 ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ Λέξεις-κλειδιά Κυτταρική ή πλασματική μεμβράνη... Βασικές ιδιότητες της πλασματικής μεμβράνης... Βασικές λειτουργίες

Διαβάστε περισσότερα

Νεφρολογική Κλινική Α.Π.Θ. ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΗ ΑΛΚΑΛΩΣΗ. Στρατής Κασιμάτης. Νεφρολόγος, «Ιπποκράτειο» Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

Νεφρολογική Κλινική Α.Π.Θ. ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΗ ΑΛΚΑΛΩΣΗ. Στρατής Κασιμάτης. Νεφρολόγος, «Ιπποκράτειο» Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης Νεφρολογική Κλινική Α.Π.Θ. ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΗ ΑΛΚΑΛΩΣΗ Στρατής Κασιμάτης Νεφρολόγος, «Ιπποκράτειο» Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης ΟΡΙΣΜΟΙ Αλκαλαιμία = αύξηση του ph ή ελάττωση των [Η + ] Αλκάλωση = η εξεργασία που τείνει

Διαβάστε περισσότερα

Κεντρικό νευρικό σύστημα. Το νευρικό σύστημα αποτελείται από ένα κεντρικό και ένα

Κεντρικό νευρικό σύστημα. Το νευρικό σύστημα αποτελείται από ένα κεντρικό και ένα Κεντρικό νευρικό σύστημα. Το νευρικό σύστημα αποτελείται από ένα κεντρικό και ένα περιφερικό τμήμα. Το κεντρικό τμήμα του νευρικού συστήματος ονομάζεται κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) και αποτελείται από

Διαβάστε περισσότερα

Η σημασία του ph των ούρων και των ηλεκτρολυτών (ορού και ούρων) στη διερεύνηση των οξεοβασικών διαταραχών

Η σημασία του ph των ούρων και των ηλεκτρολυτών (ορού και ούρων) στη διερεύνηση των οξεοβασικών διαταραχών Η σημασία του ph των ούρων και των ηλεκτρολυτών (ορού και ούρων) στη διερεύνηση των οξεοβασικών διαταραχών Τουλκερίδης Γεώργιος, Νεφρολόγος Γενικό Νοσοκομείο Λάρνακας Ορισμός οξέος και βάσης Οξύ είναι

Διαβάστε περισσότερα

Σχέση ωσμωτικής πίεσης-ωσμωτικότητας-ώσμωσης. Ωσμωτικότητα πλάσματος

Σχέση ωσμωτικής πίεσης-ωσμωτικότητας-ώσμωσης. Ωσμωτικότητα πλάσματος Βιολογικές και Κλινικές Εφαρμογές της Ωσμωτικότητας Στόχοι Κατανόησης-Υποδείξεις: -Εξοικειωθείτε με διάφορα παραδείγματα βιολογικών εφαρμογών. (Σημειώση: Μην τα αποστηθίσετε! Απλώς διαβάζοντάς τα να τα

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπεία μεταβολικής αλκάλωσης. Ντουνούση Ευαγγελία Λέκτορας Νεφρολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Θεραπεία μεταβολικής αλκάλωσης. Ντουνούση Ευαγγελία Λέκτορας Νεφρολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Θεραπεία μεταβολικής αλκάλωσης Ντουνούση Ευαγγελία Λέκτορας Νεφρολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Συχνότερα αίτια μεταβολικής αλκάλωσης Έμετοι Χορήγηση διουρητικών Υπερέκκριση αλατοκορτικοειδών Σ. Bartter-Gitelman

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της οξεοβασικής ισορροπίας. Επίδραση του ph στις κυτταρικές λειτουργίες. Σπ. Μιχαήλ

Φυσιολογία της οξεοβασικής ισορροπίας. Επίδραση του ph στις κυτταρικές λειτουργίες. Σπ. Μιχαήλ Φυσιολογία της οξεοβασικής ισορροπίας. Επίδραση του ph στις κυτταρικές λειτουργίες. Σπ. Μιχαήλ Πηγές οξέων Πτητικό οξύ Η 2 CO 3 Αερόβιος μεταβολισμός CO 2 (τελικό προϊόν) CO 2 + H 2 O H 2 CO 3 H + + HCO

Διαβάστε περισσότερα

Στρογγυλό τραπέζι IV Ηλεκτρολυτικές διαταραχές σε διάφορες καταστάσεις

Στρογγυλό τραπέζι IV Ηλεκτρολυτικές διαταραχές σε διάφορες καταστάσεις Στρογγυλό τραπέζι IV Ηλεκτρολυτικές διαταραχές σε διάφορες καταστάσεις Σχόλια - Παραδείγματα Ευστάθιος Μητσόπουλος Νεφρολόγος, Διευθυντής ΕΣΥ Νεφρολογικό Τμήμα, Γ.Ν. Παπαγεωργίου, Θεσσαλονίκη 10 ο Σεμινάριο

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός: Περιγραφή της συμπεριφοράς των νευρικών κυττάρων και ποσοτικά και ποιοτικά.

Σκοπός: Περιγραφή της συμπεριφοράς των νευρικών κυττάρων και ποσοτικά και ποιοτικά. Σκοπός: Περιγραφή της συμπεριφοράς των νευρικών κυττάρων και ποσοτικά και ποιοτικά. Τα νευρικά κύτταρα περιβάλλονται από μία πλασματική μεμβράνη της οποίας κύρια λειτουργία είναι να ελέγχει το πέρασμα

Διαβάστε περισσότερα

Μεταμόσχευση νεφρού Για αρχή θα αναφέρουμε την λειτουργία των νεφρών και τις επιπτώσεις στο λειτουργικό σύστημα του ανθρώπου.

Μεταμόσχευση νεφρού Για αρχή θα αναφέρουμε την λειτουργία των νεφρών και τις επιπτώσεις στο λειτουργικό σύστημα του ανθρώπου. Μεταμόσχευση νεφρού Για αρχή θα αναφέρουμε την λειτουργία των νεφρών και τις επιπτώσεις στο λειτουργικό σύστημα του ανθρώπου. Τα νεφρά είναι τα όργανα του ανθρώπινου σώματος που φιλτράρουν το αίμα και

Διαβάστε περισσότερα

ΟΣΜΩΡΡΥΘΜΙΣΗ. Οσμωρρύθμιση

ΟΣΜΩΡΡΥΘΜΙΣΗ. Οσμωρρύθμιση 69 ΟΣΜΩΡΡΥΘΜΙΣΗ Τα ζωντανά κύτταρα απαιτούν ένα σταθερό περιβάλλον, με συγκεκριμένες συγκεντρώσεις συστατικών διαλυμένων στο νερό. Έτσι και στα ψάρια, το εσωτερικό τους περιβάλλον πρέπει να χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Φωτεινή Μάλλη

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Φωτεινή Μάλλη ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι 1 ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Φωτεινή Μάλλη Το ουροποιητικο συστημα χρησιμευει: -στην παραγωγη και απεκκριση των ουρων απο τον οργανισμο. -στην απομακρυνση των αχρηστων

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ Διάχυση Η διάχυση είναι το κύριο φαινόμενο με το οποίο γίνεται η παθητική μεταφορά διαμέσου ενός διαχωριστικού φράγματος Γενικά στη διάχυση ένα αέριο ή

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΑ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΩΣ ΑΝΤΙΡΡΟΠΙΣΤΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ ΣΤΗΝ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ. Δημήτρης Α. Λαγονίδης MD, PhD, FCCP Πνευμονολόγος-Εντατικολογος

ΠΟΙΑ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΩΣ ΑΝΤΙΡΡΟΠΙΣΤΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ ΣΤΗΝ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ. Δημήτρης Α. Λαγονίδης MD, PhD, FCCP Πνευμονολόγος-Εντατικολογος ΠΟΙΑ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΩΣ ΑΝΤΙΡΡΟΠΙΣΤΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ ΣΤΗΝ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ Δημήτρης Α. Λαγονίδης MD, PhD, FCCP Πνευμονολόγος-Εντατικολογος ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ Καμία σύγκρουση συμφερόντων σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΩΝ ΔΙΑΛΥΜΑΤΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΚΑΙ ΠΟΙΑ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ;

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΩΝ ΔΙΑΛΥΜΑΤΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΚΑΙ ΠΟΙΑ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΩΝ ΔΙΑΛΥΜΑΤΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΚΑΙ ΠΟΙΑ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ; Ελένη Α. Φράγκου Νεφρολόγος ΧΩΡΙΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΧΟΡΗΓΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 7 Ωσμωρύθμιση. Α Μέρος: Επίδραση της αλατότητας στον όγκο (και το βάρος) του πολύχαιτου Nereis

Άσκηση 7 Ωσμωρύθμιση. Α Μέρος: Επίδραση της αλατότητας στον όγκο (και το βάρος) του πολύχαιτου Nereis Μάθημα: Φυσιολογία Zώων 1 Ονοματεπώνυμο.Α. Μ.. Τμήμα:... Αριθμός ομάδας Άσκηση 7 Ωσμωρύθμιση Σκοπός της άσκησης Α Μέρος: Επίδραση της αλατότητας στον όγκο (και το βάρος) του πολύχαιτου Nereis Πειραματική

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές της ομοιοστασίας του Καλίου σε συγκεκριμένες νοσολογικές οντότητες (αλκοολισμός, ηπατική νόσος, καρδιακή ανεπάρκεια, φάρμακα, λευχαιμίες)

Διαταραχές της ομοιοστασίας του Καλίου σε συγκεκριμένες νοσολογικές οντότητες (αλκοολισμός, ηπατική νόσος, καρδιακή ανεπάρκεια, φάρμακα, λευχαιμίες) Διαταραχές της ομοιοστασίας του Καλίου σε συγκεκριμένες νοσολογικές οντότητες (αλκοολισμός, ηπατική νόσος, καρδιακή ανεπάρκεια, φάρμακα, λευχαιμίες) Χαράλαμπος Μηλιώνης Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΚΑΙ Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ

ΟΙ ΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΚΑΙ Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΟΙ ΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΚΑΙ Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ε. ΚΟΥΤΣΟΝΙΚΟΛΑΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ(ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΠΑΙΔΩΝ) ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α.Π.Θ ΟΙ ΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Παθοφυσιολογία Ι

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Παθοφυσιολογία Ι ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παθοφυσιολογία Ι Διαταραχές οξεοβασικής - λιπίδια ηλεκτρολύτες μεταβολικό σύνδρομο Υπεύθυνος μαθήματος: Καθηγητής Παθολογίας/Ρευματολογίας, Αλέξανδρος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ Όπως συμβαίνει με τη συναπτική διαβίβαση στη νευρομυϊκή σύναψη, σε πολλές μορφές επικοινωνίας μεταξύ νευρώνων στο κεντρικό νευρικό σύστημα παρεμβαίνουν άμεσα ελεγχόμενοι

Διαβάστε περισσότερα

ΔΠΘ - Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΑ ΦΥΤΑ

ΔΠΘ - Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΑ ΦΥΤΑ ΔΠΘ - Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΑ ΦΥΤΑ Θερινό εξάμηνο 2011 Ο ρόλος του νερού στο φυτό Βασικότερο συστατικό των ιστών

Διαβάστε περισσότερα

Λεπτό Εντερο. Σωτήριος Γ. Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 6/12/2017

Λεπτό Εντερο. Σωτήριος Γ. Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 6/12/2017 Λεπτό Εντερο Σωτήριος Γ. Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 6/12/2017 Φυσιολογία Συστημάτων Ακαδημαϊκό έτος 2017-2018 Φυσιολογία του Ανθρώπου. 8 η Εκδοση.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. 100 ml γάλακτος ΠΛΗΡΕΣ ΗΜΙΑΠΑΧΟ ΑΠΑΧΟ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. 100 ml γάλακτος ΠΛΗΡΕΣ ΗΜΙΑΠΑΧΟ ΑΠΑΧΟ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Στην αγορά κυκλοφορούν τρεις τύποι φρέσκου γάλακτος, το πλήρες, το ημιάπαχο (light) και το άπαχο (0%). Στη συσκευασία του κάθε τύπου αναγράφονται, με την ένδειξη «πίνακας διατροφής», τα συστατικά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο 1. Ποιος είναι ο ρόλος των ερυθρών κυττάρων του αίματος; α. μεταφέρουν οξυγόνο σε όλο το σώμα β. μεταφέρουν θρεπτικά συστατικά, άλατα, ορμόνες και πρωτεΐνες γ. μεταφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΦΡΟΥ. Μάθημα: Xειρουργική Νοσηλευτική ΙΙ. Ενότητα: Περιγραφή του. ουροποιητικού συστήματος

ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΦΡΟΥ. Μάθημα: Xειρουργική Νοσηλευτική ΙΙ. Ενότητα: Περιγραφή του. ουροποιητικού συστήματος ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Μάθημα: Xειρουργική Νοσηλευτική ΙΙ Ενότητα: Περιγραφή του ουροποιητικού συστήματος ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ-ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ Οι νεφροί Οι ουρητήρες Η ουροδόχος κύστη Η ουρήθρα ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΥΠΟ/ΥΠΕΡ ΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΜΙΧΟΔΗΜΟΣ, ΕΠΙΚ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΥΠΟ/ΥΠΕΡ ΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΜΙΧΟΔΗΜΟΣ, ΕΠΙΚ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΥΠΟ/ΥΠΕΡ ΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΜΙΧΟΔΗΜΟΣ, ΕΠΙΚ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΚΑΛΙΟ Το σημαντικότερο ενδοκυττάριο κατιόν Διαδραματίζει σημαντικό στη φυσιολογία

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΕΡΙΩΝ ΠΡΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΙΣΤΟΥΣ

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΕΡΙΩΝ ΠΡΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΙΣΤΟΥΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΕΡΙΩΝ ΠΡΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΙΣΤΟΥΣ Μεταφορά οξυγόνου (Ο 2 ) από τον αέρα μέσω κυψελίδων στο αίμα και ιστούς Μεταφορά διοξειδίου άνθρακα (CO 2 ) από ιστούς σε κυψελίδες Οι κλίσεις των μερικών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ

ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ Χρήση των συμπληρωμάτων για τη βελτίωση της παραγωγής ενέργειας: (πως να χρησιμοποιείτε την Ουβικινόλη, την L-γλουταμίνη και βιταμίνη Β1 για να λειτουργήσει

Διαβάστε περισσότερα

Σωλθναριακι Λειτουργία Επεξεργαςία νατρίου, φδατοσ και άλλων ουςιών

Σωλθναριακι Λειτουργία Επεξεργαςία νατρίου, φδατοσ και άλλων ουςιών Σωλθναριακι Λειτουργία Επεξεργαςία νατρίου, φδατοσ και άλλων ουςιών Σωτιρθσ Ηαρογιάννθσ Επίκ. Κακθγθτισ Φυςιολογίασ Εργαςτιριο Φυςιολογίασ Τμιμα Ιατρικισ Π.Θ. 15-16/11/2016 Φυςιολογία Συςτημάτων Ακαδημαϊκό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ (ΑΜΦ) ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ: Hb, είναι τετραμερής πρωτείνη. ΜΕΤΑΠΤΩΣΗ ΑΠΟ Τ <=> R

ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ (ΑΜΦ) ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ: Hb, είναι τετραμερής πρωτείνη. ΜΕΤΑΠΤΩΣΗ ΑΠΟ Τ <=> R ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ (ΑΜΦ) ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ: Hb, είναι τετραμερής πρωτείνη. ΜΕΤΑΠΤΩΣΗ ΑΠΟ Τ R ΔΕΟΞΥΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ ΟΞΥΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ (Σταθερότητα, χαμηλή συγγένεια για Ο2Εύκαμπτη, υψηλή συγγένεια για Ο2) Λόγο των

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

αντιρροπήσεις μηχανισμοί, όρια, ολοκλήρωση Μηνασίδης Ηλίας Νεφρολόγος 424 ΓΣΝΕ ΜΧΑ «ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ»

αντιρροπήσεις μηχανισμοί, όρια, ολοκλήρωση Μηνασίδης Ηλίας Νεφρολόγος 424 ΓΣΝΕ ΜΧΑ «ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ» αντιρροπήσεις μηχανισμοί, όρια, ολοκλήρωση Μηνασίδης Ηλίας Νεφρολόγος 424 ΓΣΝΕ ΜΧΑ «ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ» οξεοβασική ισορροπία = σταθερότητα οξύτητας υγρών (σταθερή [Η + ]) συνεχές φορτίο οξέων και βάσεων 24h 16.00022.000

Διαβάστε περισσότερα

Η ανόργανη θρέψη των φυτών

Η ανόργανη θρέψη των φυτών Η ανόργανη θρέψη των φυτών Οργανικά θρεπτικά στοιχεία σάκχαρα που προέρχονται από τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης με τις επακόλουθες μετατροπές Ανόργανα θρεπτικά στοιχεία προέρχονται από το έδαφος, με τη

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας Ρόλος του νευρικού συστήματος Το νευρικό σύστημα (Ν.Σ.) ελέγχει, ρυθμίζει και συντονίζει όλες τις λειτουργίες του οργανισμού ανάλογα

Διαβάστε περισσότερα

Οξεοβασική ισορροπία

Οξεοβασική ισορροπία Οξύ ph Βάση Οξεοβασική ισορροπία Θεόδωρος Βασιλακόπουλος Καθηγητής Πνευμονολογίας Εντατικής Θεραπείας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Adjunct Professor, McGill University, Montreal, Quebec,Canada

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο H XHΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Χημεία της ζωής 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο H XHΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Χημεία της ζωής 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο H XHΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Χημεία της ζωής 1 2.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Η Βιολογία μπορεί να μελετηθεί μέσα από πολλά και διαφορετικά επίπεδα. Οι βιοχημικοί, για παράδειγμα, ενδιαφέρονται περισσότερο

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμοί Ρυθμιστικά συστήματα. Χαράλαμπος Μηλιώνης Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας Τμήμα Ιατρικής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Ορισμοί Ρυθμιστικά συστήματα. Χαράλαμπος Μηλιώνης Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας Τμήμα Ιατρικής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ορισμοί Ρυθμιστικά συστήματα Χαράλαμπος Μηλιώνης Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας Τμήμα Ιατρικής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Οξέα/Βάσεις - Ορισμοί Ορισμός #1: Arrhenius (κλασικός, 1887) Οξέα παράγουν ιόντα

Διαβάστε περισσότερα