ΚΛΑΔΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΟΙΝΟΠΟΙΪΑ

Transcript

1 Αθήνα, Μάιος 2008 ΚΛΑΔΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΟΙΝΟΠΟΙΪΑ Απαγορεύεται η με κάθε μηχανικό, ηλεκτρονικό ή άλλο μέσο αντιγραφή, αναπαραγωγή ή ανατύπωση του παρόντος, η μετάφραση, διασκευή ή τροποποίηση αυτού, η θέση σε κυκλοφορία του πρωτοτύπου ή αντιτύπων του και γενικά η με οποιαδήποτε τρόπο δημοσίευσή του, ολόκληρου ή τμημάτων του, χωρίς την άδεια των δημιουργών του (Ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας).

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σύνοψη...i Ζήτηση...i Προσφορά... ii Εγχώρια Αγορά... ii Διεθνής Αγορά... iii 1. Εισαγωγή Γενικά Χαρακτηριστικά του Κλάδου Εισαγωγή Γενικά Χαρακτηριστικά του Κλάδου Περιγραφή των Προϊόντων του Κλάδου Καλλιεργούμενες εκτάσεις Βιολογική Γεωργία Βιολογικά Προϊόντα Ορισμός και Βασικά Χαρακτηριστικά Η Εξέλιξη των Βιοκαλλιεργειών στην Ελλάδα Η Βιοκαλλιέργεια Αμπελιού και η Εξέλιξή της Εγχώρια Παραγωγή Κρασιού από Βιολογικό Σταφύλι Μέγεθος Εγχώριας Αγοράς Κρασιού από Σταφύλι Βιολογικής Καλλιέργειας Θεσμικό Πλαίσιο του Κλάδου Επενδύσεις Κοινή Οργάνωση της Αμπελοοινικής Αγοράς στην ΕΕ Νομοθετικό Πλαίσιο Βιολογικών Καλλιεργειών Μέτρα Οικονομικής Ενίσχυσης Παράρτημα Κεφαλαίου Η Ζήτηση Προϊόντων ς Προσδιοριστικοί Παράγοντες της Ζήτησης Αποτελέσματα Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών ( ) Παράρτημα Κεφαλαίου Η Προσφορά των Προϊόντων ς Δομή και Διάρθρωση του Κλάδου Διαφημιστική Δαπάνη Κρασιού και Σαμπάνιας Δίκτυο Διανομής Πιστωτική Πολιτική Παρουσίαση Παραγωγικών Επιχειρήσεων Πωλήσεις Παραγωγικών Επιχειρήσεων Χρηματοοικονομική Ανάλυση Παραγωγικών Επιχειρήσεων Κερδοφορία Αποδοτικότητα Ρευστότητα Χρηματοοικονομική Διάρθρωση Δραστηριότητα Ανάλυση Ομαδοποιημένου Ισολογισμού Παρουσίαση Εισαγωγικών Επιχειρήσεων Πωλήσεις Εισαγωγικών Επιχειρήσεων Παράρτημα Κεφαλαίου Η Αγορά Προϊόντων ς Εγχώρια Παραγωγή Οίνου Εξωτερικό Εμπόριο Οίνου Εισαγωγές Οίνου Κυριότερες Χώρες Προέλευσης Εξαγωγές Οίνου Κυριότερες Χώρες Προορισμού Εγχώρια Αγορά Οίνου Μέγεθος Εγχώριας Αγοράς Ανάλυση της Εγχώριας Αγοράς Μερίδια Αγοράς Παράρτημα Κεφαλαίου Η Διεθνής Αγορά Οίνου Παγκόσμια Παραγωγή και Κατανάλωση Οίνου Το Διεθνές Εμπόριο Οίνου. Κυριότερες Εισαγωγικές και Εξαγωγικές Χώρες Η Αγορά Οίνου στην ΕΕ Παράρτημα Κεφαλαίου

3 6. Συμπεράσματα και Προοπτικές του Κλάδου Γενικά Ανάλυση Ανταγωνιστικού Περιβάλλοντος Είσοδος Νέων Ανταγωνιστών Κίνδυνοι από Υποκατάστατα Προϊόντα ή Υπηρεσίες Διαπραγματευτική Δύναμη Προμηθευτών Διαπραγματευτική Δύναμη Αγοραστών Ανταγωνισμός μεταξύ Επιχειρήσεων του Κλάδου Ανάλυση SWOT Δυνατά Σημεία Αδύνατα Σημεία Ευκαιρίες Απειλές Οικονομικά Αποτελέσματα Παράρτημα Ι: Συνιστώμενες Επιτρεπόμενες Ποικιλίες Αμπέλου ανά Νομό Παράρτημα ΙΙ: Αναγραφή Ξενόγλωσσου Ονόματος των Οινοποιήσιμων Ποικιλιών Αμπέλου Παράρτημα ΙΙΙ: Ισολογισμοί Εταιρειών του Κλάδου Παράρτημα IV: Κατάλογος Κλαδικών Μελετών που έχουν εκπονηθεί από τη Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών της ICAP A.E Benchmarking Παραγωγικών Επιχειρήσεων ς (σε ηλεκτρονική μορφή)

4 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1.1 Απογραφή εκτάσεων οιναμπέλων ανά περιφέρεια...3 Πίνακας 1.2 Οι δέκα πρώτοι νομοί της Ελλάδας με τις μεγαλύτερες βιολογικά καλλιεργούμενες εκτάσεις (2005)...7 Πίνακας 1.3 Εξέλιξη της καλλιέργειας βιολογικού αμπελιού ( )...8 Πίνακας 1.4 Μέγεθος εγχώριας παραγωγής κρασιού από βιολογικό σταφύλι ( )...8 Πίνακας 1.5 Μέγεθος εγχώριας αγοράς κρασιού από βιολογικό σταφύλι ( )...9 Πίνακας 1.6 Θεσμικό πλαίσιο ελέγχου και πιστοποίησης προϊόντων βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας Πίνακας 1.7 Ανώτατη ετήσια οικονομική ενίσχυση βιοκαλλιεργειών που εντάσσονται στο ΕΠΑΑ από 1/1/ Π1.1 Ελληνικά κρασιά Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας (ΟΠΑΠ) Π1.2 Ελληνικά κρασιά Ελεγχόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΟΠΕ) Π1.3 Εξέλιξη καλλιεργούμενων εκτάσεων ανά κατηγορία αμπελώνων ( ) Π1.4 Εξέλιξη των συνολικά βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων και του συνολικού αριθμού επιχειρήσεων βιολογικής καλλιέργειας ( ) Π2.1 Μέσος όρος μηνιαίων αγορών των νοικοκυριών για τα προϊόντα της οινοποιίας κατά περιοχή Π2.2 Μέσος όρος μηνιαίων δαπανών των νοικοκυριών για τα προϊόντα της οινοποιίας κατά τάξεις μηνιαίας συνολικής αξίας αγορών Π2.3 Μέσος όρος μηνιαίων δαπανών των νοικοκυριών για τα προϊόντα της οινοποιίας κατά τάξεις μηνιαίου συνολικού εισοδήματος Π2.4 Μέσος όρος μηνιαίων ποσοτήτων που αποκτήθηκαν από τα νοικοκυριά κατά περιοχή Πίνακας 3.1 Συνοπτική παρουσίαση παραγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου Πίνακας 3.2 Κυριότεροι οινοποιητικοί συνεταιριστικοί φορείς Πίνακας 3.3 Πωλήσεις παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ) Πίνακας 3.4 Συντομογραφίες επωνυμιών εταιρειών για την ανάγνωση των διαγραμμάτων Πίνακας 3.5 Συνοπτική παρουσίαση εισαγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου Π3.1 Κατανομή διαφημιστικών δαπανών κρασιού ανά μέσο ( ) Π3.2 Κατανομή διαφημιστικών δαπανών σαμπάνιας ανά μέσο ( ) Π3.3 Διαφημιστική δαπάνη κρασιού και σαμπάνιας ανά εμπορικό σήμα ( ) Π3.4 Ορισμοί χρηματοοικονομικών δεικτών Π3.5 Δείκτες κερδοφορίας παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ) Π3.6 Δείκτες αποδοτικότητας παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ) Π3.7 Δείκτες ρευστότητας παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ) Π3.8 Δείκτες χρηματοοικονομικής διάρθρωσης παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ) Π3.9 Δείκτες δραστηριότητας παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ) Π3.10 Ομαδοποιημένος ισολογισμός παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ) Π3.11 Ομαδοποιημένος ισολογισμός κερδοφόρων παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ) Π3.12 Ομαδοποιημένος ισολογισμός ζημιογόνων παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ) Πίνακας 4.1 Εξέλιξη της εγχώριας παραγωγής οίνου ( ) Πίνακας 4.2 Γεωγραφική κατανομή παραγωγής οίνου ( ) Πίνακας 4.3 Κατανομή συνολικής παραγωγής βάσει χρώματος (2002/ /07) Πίνακας 4.4 Κατανομή συνόλου παραγωγής κατά βασικούς τύπους (2002/ /07) Πίνακας 4.5 Εξέλιξη των αποθεμάτων οίνου στην Ελλάδα ( ) Πίνακας 4.6 Αποθέματα οίνου στην Ελλάδα ανά κατηγορία προϊόντων ( ) Πίνακας 4.7 Εξέλιξη των εισαγωγών οίνου ( ) Πίνακας 4.8 Εξέλιξη των εξαγωγών οίνου ( ) Πίνακάς 4.9 Ετήσια κατά κεφαλήν κατανάλωση οίνου ( ) Πίνακας 4.10 Μερίδια αγοράς εμφιαλωμένου κρασιού Π4.1 Ανάλυση συνολικής εγχώριας παραγωγής οίνου ανά κατηγορία ( ) Π4.2 Ανάλυση της εγχώριας παραγωγής οίνου κατά βασικούς τύπους ( ) Π4.3 Εξέλιξη εισαγωγών οίνου ανά κατηγορία ( )... 98

5 Π4.4 Εξέλιξη εξαγωγών οίνου ανά κατηγορία ( ) Π4.5 Ανάλυση των εισαγωγών ανά χώρα προέλευσης ( ) Π4.6 Ανάλυση των εξαγωγών κατά χώρα προορισμού ( ) Π4.7 Γενικό ισοζύγιο παραγωγής χρήσης οίνου στην Ελλάδα ( ) Πίνακας 5.1 Παγκόσμια έκταση αμπελώνων Οι χώρες με τη μεγαλύτερη αμπελουργική έκταση ( ) Πίνακας 5.2 Εξέλιξη παγκόσμιας παραγωγής και κατανάλωσης οίνου ( ) Πίνακας 5.3 Παραγωγή οίνου σε χώρες της ΕΕ ( ) Πίνακας 5.4 Γενικό ισοζύγιο παραγωγής χρήσης οίνου στις χώρες μέλη της ΕΕ ( ) Π5.1 Παγκόσμια παραγωγή οίνου Οι κυριότερες παραγωγικές χώρες ( ) Π5.2 Παγκόσμια κατανάλωση οίνου Οι χώρες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση ( ) 108 Π5.3 Κυριότερες χώρες εισαγωγής οίνου ( ) Π5.4 Κυριότερες χώρες εξαγωγής οίνου ( ) Π5.5 Εισαγωγές οίνου ανά χώρα μέλος της ΕΕ ( ) Π5.6 Εξαγωγές οίνου ανά χώρα μέλος της ΕΕ ( )

6 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 1.1 Εξέλιξη των βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων ( )...6 Διάγραμμα 1.2 Εξέλιξη του αριθμού επιχειρηματιών βιολογικής καλλιέργειας ( )...7 Διάγραμμα 1.3 Εξέλιξη της εγχώριας παραγωγής κρασιού από βιολογικό σταφύλι ( ) 9 Διάγραμμα 3.1 Εξέλιξη διαφημιστικής δαπάνης κρασιού και σαμπάνιας ( ) Διάγραμμα 3.2 Κατανομή διαφημιστικής δαπάνης οίνου, ανά κατηγορία μέσου ( ).. 30 Διάγραμμα 3.3 Εξέλιξη δεικτών κερδοφορίας παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ). 56 Διάγραμμα 3.4 Εξέλιξη δεικτών αποδοτικότητας παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ) Διάγραμμα 3.5 Εξέλιξη δεικτών ρευστότητας παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ). 57 Διάγραμμα 3.6 Εξέλιξη δεικτών χρηματοοικονομικής διάρθρωσης παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ) Διάγραμμα 3.7 Εξέλιξη δεικτών δραστηριότητας παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ( ) Διάγραμμα 4.1 Εξέλιξη της εγχώριας παραγωγής οίνου ( ) Διάγραμμα 4.2 Γεωγραφική κατανομή εγχώριας παραγωγής οίνου ( ) Διάγραμμα 4.3 Ανάλυση εγχώριας παραγωγής βάσει χρώματος ( ) Διάγραμμα 4.4 Ανάλυση εγχώριας παραγωγής οίνου κατά βασικούς τύπους ( ) Διάγραμμα 4.5 Εξέλιξη των εισαγωγών οίνου ( ) και κυριότερες χώρες προέλευσης οίνου για το Διάγραμμα 4.6 Εξέλιξη εξαγωγών οίνου ( ) και κυριότερες χώρες προορισμού οίνου για το Διάγραμμα 4.7 Συνολική εγχώρια ανθρώπινη κατανάλωση οίνου ( ) Διάγραμμα 4.8 Εισαγωγική διείσδυση οίνου ( ) Διάγραμμα 4.9 Εξαγωγική επίδοση οίνου ( ) Διάγραμμα 5.1 Εξέλιξη παγκοσμιας παραγωγής και κατανάλωσης οίνου ( ) Διάγραμμα 5.2 Κυριότερες χώρες εισαγωγής οίνου σε ποσότητα (2005) Διάγραμμα 5.3 Κυριότερες χώρες εξαγωγής οίνου σε ποσότητα (2005)

7 ΣΥΝΟΨΗ Η παρούσα μελέτη ασχολείται με τη διερεύνηση του κλάδου της οινοποιίας. Συγκεκριμένα εξετάζεται το κρασί, η σαμπάνια και τα λοιπά αφρώδη κρασιά. Η μακραίωνη παράδοση του εν λόγω κλάδου και η σημαντική θέση του στην ευρύτερη αγορά των ποτών, καθώς και ο έντονος εξαγωγικός προσανατολισμός αρκετών οινοποιητικών επιχειρήσεων, τον καθιστούν ανάμεσα στους σημαντικότερους για την ελληνική οικονομία. Στον τομέα της εγχώριας παραγωγής κρασιού δραστηριοποιείται ένας μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων, η πλειοψηφία των οποίων είναι μικρομεσαίες. Επιπλέον, σημαντική είναι η παρουσία στον κλάδο των Ενώσεων Αγροτικών Συνεταιρισμών. Οι εισαγωγές οίνου κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα, ως εκ τούτου είναι περιορισμένος ο αριθμός των επιχειρήσεων που ασχολούνται με τη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Στη συνέχεια συνοψίζονται τα κύρια σημεία της μελέτης αναφορικά με τη ζήτηση, την προσφορά, την εγχώρια και τη διεθνή αγορά οίνου. Ζήτηση Το γεγονός ότι το κρασί είναι παραδοσιακά συνδεδεμένο με τη διατροφή και την κουλτούρα των Ελλήνων, έχει ως αποτέλεσμα το επίπεδο της κατανάλωσης να μην επηρεάζεται δραστικά από τις μεταβολές του διαθέσιμου εισοδήματος του καταναλωτή. Μια μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος προκαλεί μεν υποκατάσταση του κρασιού με άλλα χαμηλότερης τιμής προϊόντα, όπως η μπύρα, αλλά κυρίως έχει ως αποτέλεσμα τη μετακίνηση σε κρασιά χαμηλότερης κατηγορίας τιμών ή κατανάλωση μη εμφιαλωμένου (χύμα) κρασιού. Χαρακτηριστικό της ζήτησης κρασιού αποτελεί η εποχικότητα, με τους χειμερινούς μήνες να αντιπροσωπεύουν την περίοδο υψηλής κατανάλωσης. Ένας ακόμα παράγοντας διαμόρφωσης της εγχώριας κατανάλωσης οίνου είναι και ο εισερχόμενος τουρισμός. Οι καταναλωτικές συνήθειες και πρότυπα αποτελούν πρόσθετους παράγοντες διαμόρφωσης της ζήτησης. Ιδιαίτερα η τάση των καταναλωτών τα τελευταία χρόνια προς έναν πιο υγιεινό τρόπο διατροφής, ευνοεί την κατανάλωση κρασιού, καθώς πληθαίνουν τα αποτελέσματα ερευνών που επιβεβαιώνουν την ευεργετική του επίδραση στην υγεία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών που πραγματοποίησε η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος κατά την περίοδο Φεβρουαρίου 2004 Ιανουαρίου 2005, η μέση μηνιαία δαπάνη ανά νοικοκυριό για τα προϊόντα του κλάδου (κρασί και αφρώδης οίνος) ήταν 4,25. Επίσης, σύμφωνα με την ίδια έρευνα η μέση μηνιαία ποσότητα οίνου που αποκτήθηκε από τα νοικοκυριά, ανήλθε σε 1,8 λίτρα για τα προϊόντα οίνου. Τα νοικοκυριά που προμηθεύτηκαν την μεγαλύτερη μέση μηνιαία ποσότητα βρίσκονταν σε αγροτικές περιοχές, ενώ ακολούθησαν με μικρή διαφορά οι ημιαστικές περιοχές. Μάιος 2008 i

8 Προσφορά Ο κλάδος της οινοποιίας αποτελείται από παραγωγικές επιχειρήσεις και αγροτικούς συνεταιρισμούς, ενώ υπάρχει και (μικρότερη) συμμετοχή εισαγωγικών επιχειρήσεων. Η εγχώρια παραγωγή είναι κατακερματισμένη μεταξύ πλήθους οινοποιητικών μονάδων. Στην πλειοψηφία πρόκειται για παραγωγικές μονάδες που ασχολούνται αποκλειστικά με την οινοποίηση. Οι μεγάλες οινοβιομηχανίες αν και ολιγάριθμές, καλύπτουν σημαντικό μέρος της παραγωγής, διαθέτοντας στην πλειοψηφία τους σύγχρονες εγκαταστάσεις και ποικιλία προϊόντων, ενώ ενίοτε συμπληρώνουν τη γκάμα των προϊόντων τους και με ορισμένα εισαγόμενα. Ο αριθμός των εισαγωγικών επιχειρήσεων είναι περιορισμένος και συνήθως η δραστηριότητά τους αφορά τον ευρύτερο κλάδο των ποτών. Κυριότερο κανάλι διανομής των προϊόντων του κλάδου αποτελούν οι χονδρέμποροι / αντιπρόσωποι, ιδιαίτερα όσον αφορά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τις περιοχές εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων. Οι μεγάλες εταιρείες διαθέτουν παράλληλα δικά τους δίκτυα μέσω των οποίων προμηθεύουν τις μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ και σημαντικά σημεία της «κρύας» αγοράς. Το δίκτυο που σημειώνει τη μεγαλύτερη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, είναι τα σούπερ μάρκετ, δεδομένης της τάσης που επικρατεί για αύξηση της κατ οίκον κατανάλωσης. Εγχώρια Αγορά Η παραγωγή οίνου παρουσίασε διακυμάνσεις το χρονικό διάστημα Την προηγούμενη πενταετία (περίοδοι έως ) η εγχώρια παραγωγή οίνου μειώθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό 3,4%. Την τελευταία πενταετία (περίοδοι έως ) η παραγωγή ήταν αυξητική, με μέσο ετήσιο ρυθμό 5,9%, για να διαμορφωθεί τελικά (περίοδος 2006/07) σε χιλ. εκατόλιτρα, ενώ το γεωγραφικό διαμέρισμα με την μεγαλύτερη παραγωγή ήταν αυτό της Πελοποννήσου-Δυτικής Στερεάς, που κάλυψε το 34,52% της συνολικής παραγόμενης ποσότητας οίνου. Οι λευκοί οίνοι κάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής (68%), ενώ οι ερυθροί και ερυθρωποί αντιπροσώπευσαν το υπόλοιπο (31%). Αντίστοιχα, η πλειοψηφία της παραγωγής αφορά επιτραπέζιους οίνους, το ποσοστό των οποίων διαμορφώθηκε στο 90,3% κατά την περίοδο 2006/07, ενώ οι οίνοι ονομασίας προέλευσης κάλυψαν το ίδιο διάστημα μερίδιο 9,7%. Η εγχώρια αγορά οίνου, ειδικότερα δε η ανθρώπινη κατανάλωση του προϊόντος, την περίοδο 2006/07 διαμορφώθηκε σε χιλ. HL, οριακά μειωμένη (κατά 0,7%) σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Η κατά κεφαλή κατανάλωση παρουσίασε διακυμάνσεις και ανήλθε, κατά μέσο όρο, σε 28,6 lt/άτομο ετησίως κατά την τελευταία πενταετία. Η ζήτηση καλύπτεται κατά κύριο λόγο από τα εγχώρια κρασιά, ενώ οι εισαγωγές διαμορφώνονται σε χαμηλά επίπεδα. Η εισαγόμενη ποσότητα την περίοδο 2006/07 διαμορφώθηκε σε 129 χιλ. HL. Μάιος 2008 ii

9 Οι εξαγωγικές επιδόσεις του κλάδου εμφανίζουν έντονη πτωτική τάση (σε όρους ποσότητας). Οι εξαγωγές την περίοδο κάλυψαν (κατά μέσο όρο) ποσοστό 8,4% της παραγωγής, έναντι αντίστοιχου ποσοστού 18,6% της περιόδου Αναλύοντας τις εξαγωγές οίνου, προκύπτει ότι οι εξαγωγές εμφιαλωμένων κρασιών υπερτερούν καλύπτοντας το 80% του συνόλου το Το γεγονός αυτό χαρακτηρίζει ως θετικό, δεδομένου ότι έχει βελτιωθεί σημαντικά το προϊοντικό μίγμα των εξεταζόμενων ελληνικών κρασιών. Διεθνής Αγορά Σύμφωνα με στοιχεία του OIV (Organisation International de la Vigne et du Vin), η παγκόσμια παραγωγή οίνου παρουσίασε μείωση το 2007 (κατά 11,1% σε σχέση με το 2004) και διαμορφώθηκε σε 266,7 εκατ. HL. Αντίθετα, η παγκόσμια κατανάλωση οίνου παρουσιάζει σταθεροποιητικές τάσεις τα τελευταία έτη, υπολογιζόμενη σε 240,6 εκατ. HL το Η διαφορά μεταξύ των δύο παραπάνω μεγεθών, έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των αποθεμάτων και την όξυνση του ανταγωνισμού. Με βάση τα στοιχεία του Faostat (Food & Agriculture Organization) για το 2005, ως κυριότεροι εισαγωγείς οίνου αναδεικνύονται η Μ. Βρετανία και η Γερμανία, οι οποίες απορρόφησαν ποσοστά 19% και 18% αντίστοιχα επί των συνολικών εισαγωγών. Ακολουθούν οι ΗΠΑ (10%) και η Ρωσία (9%). Αναφορικά με τις παγκόσμιες εξαγωγές, η Ιταλία εξήγαγε το 2005 περίπου 1,6 εκατ. τόνους οίνου, ποσότητα η οποία αντιστοιχεί στο 20% του παγκόσμιου συνόλου, ενώ ποσοστά περί το 18% κατέλαβαν η Γαλλία και η Ισπανία. Σημαντική άνοδο παρουσίασαν το διάστημα οι εξαγωγές οίνου της Αυστραλίας. Οι χώρες της Ε.Ε. κυριαρχούν στην παγκόσμια αγορά οίνου, τόσο όσον αφορά την παραγωγή όσο και ως προς την κατανάλωση. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2005/06, η Γαλλία καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής οίνου της Ε.Ε. (29,8%) και έπονται η Ιταλία (29,4%) και η Ισπανία (22,3%). Η συνολική ανθρώπινη κατανάλωση οίνου στην Ε.Ε. εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί το 2005/06 σε χιλ. HL, ενώ η κατά κεφαλή κατανάλωση εκτιμάται σε 35,3 lt/άτομο. Μάιος 2008 iii

10 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ 1.1 Εισαγωγή Αντικείμενο της παρούσας μελέτης αποτελεί η διερεύνηση της εγχώριας αγοράς οίνου. Συγκεκριμένα εξετάζεται το κρασί, η σαμπάνια και τα λοιπά αφρώδη κρασιά. Στο παρόν κεφάλαιο πραγματοποιείται γενική αναφορά στα χαρακτηριστικά του κλάδου, παρουσιάζεται το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τον κλάδο, καθώς και το μέγεθος των καλλιεργούμενων εκτάσεων αμπελώνων. Επιπλέον, παρουσιάζεται η βιολογική γεωργία και ειδικότερα η παραγωγή κρασιού από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας. Στα επόμενα κεφάλαια, αποτυπώνονται οι κυριότεροι παράγοντες που επιδρούν στη διαμόρφωση της ζήτησης (κεφάλαιο 2), ενώ ακολουθεί (κεφάλαιο 3) η παρουσίαση του τομέα της προσφοράς οίνου, στα πλαίσια της οποίας παρουσιάζονται οι επιχειρήσεις του κλάδου και αναλύονται τα χρηματοοικονομικά τους στοιχεία. Το μέγεθος της αγοράς, προσδιορίζεται στο κεφάλαιο 4. Ακολουθεί η παρουσίαση της διεθνούς αγοράς οίνου και τέλος στο κεφάλαιο 6 συνοψίζονται τα συμπεράσματα της μελέτης. 1.2 Γενικά Χαρακτηριστικά του Κλάδου Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του εξεταζόμενου κλάδου είναι η μακραίωνη παράδοση της αμπελοκαλλιέργειας οινοποιίας στην Ελλάδα. Ωστόσο, ο κλάδος άρχισε να εκσυγχρονίζεται και να αναπτύσσεται με τη σημερινή του μορφή από τη δεκαετία του 60, οπότε μεγάλες εταιρείες πραγματοποίησαν σημαντικές επενδύσεις και προσανατολίστηκαν προς την παραγωγή εμφιαλωμένου κρασιού. Τη σύγχρονη εικόνα της εγχώριας οινοποιίας συνθέτουν ένας μικρός αριθμός μεγάλων οινοβιομηχανιών, πλήθος μικρομεσαίων οινοποιητικών επιχειρήσεων, αγροτικοί συνεταιρισμοί και εισαγωγικές εταιρείες. Οι μεγάλες εταιρείες ελέγχουν σημαντικά μερίδια της εγχώριας αγοράς εμφιαλωμένων κρασιών, καλύπτοντας μέσω εκτεταμένων δικτύων διανομής το σύνολο της χώρας. Όσον αφορά τις μικρότερου μεγέθους επιχειρήσεις, ορισμένες παράγουν τόσο χύμα όσο και εμφιαλωμένο κρασί το οποίο διατίθεται στην τοπική αγορά, ενώ άλλες παράγουν εμφιαλωμένο κρασί «περιορισμένης παραγωγής» με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, η διανομή του οποίου πραγματοποιείται συνήθως μέσω ειδικευμένων εταιρειών. Την δραστηριότητα διανομής συχνά αναλαμβάνουν και ορισμένες εισαγωγικές επιχειρήσεις, οι οποίες επίσης διαθέτουν ανεπτυγμένο δίκτυο διανομής. Εισάγουν κρασιά κυρίως από την ΕΕ, ενώ παράλληλα ασχολούνται και με την εισαγωγή αλκοολούχων ποτών, σε αντίθεση με τις παραγωγικές εταιρείες όπου η παραγωγή και εμπορία κρασιού αποτελεί, για την πλειοψηφία, τη βασική (ή και αποκλειστική) τους δραστηριότητα. Τέλος, σημαντικό κομμάτι της εγχώριας παραγωγής αντιπροσωπεύουν οι αγροτικοί συνεταιρισμοί. Μάιος

11 Τα τελευταία χρόνια η ποιότητα και η φήμη των εμφιαλωμένων ελληνικών κρασιών έχει βελτιωθεί σε μεγάλο βαθμό, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τις συνεχείς βραβεύσεις που αποσπούν σε διεθνείς διαγωνισμούς. Πολλές επιχειρήσεις έχουν πραγματοποιήσει επενδύσεις εκσυγχρονισμού, οι οποίες ενίοτε εντάσσονται σε επιδοτούμενα προγράμματα. Ο εξαγωγικός προσανατολισμός των (μεγάλων ιδιαίτερα) επιχειρήσεων του κλάδου είναι έντονος. Ως κυριότερες αγορές των ελληνικών κρασιών αναδεικνύονται η Γερμανία, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Γαλλία και η Κύπρος, όπου στις 3 πρώτες βρίσκονται ισχυρές ομογενειακές κοινότητες που σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς απορροφούν μεγάλο μέρος των εξαγωγών. Η αγορά του κρασιού διακρίνεται στην «κρύα», που περιλαμβάνει κυρίως τους χώρους διασκέδασης και εστίασης, καθώς και στη «ζεστή», που αφορά την οικιακή κατανάλωση. Η διανομή των προϊόντων πραγματοποιείται κατά κύριο λόγο μέσω χονδρεμπόρων και αντιπροσώπων, ενώ τα σούπερ μάρκετ και οι κάβες αποτελούν τα βασικότερα σημεία λιανικής πώλησης. 1.3 Περιγραφή των Προϊόντων του Κλάδου Στην παρούσα ενότητα γίνεται σύντομη αναφορά στα προϊόντα του κλάδου και τη βασική παραγωγική διαδικασία. Σημαντικό κριτήριο διάκρισης των κρασιών αποτελεί η αμπελουργική ζώνη προέλευσης του κρασιού και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που συνδέονται με αυτή. Με βάση το θεσμικό πλαίσιο που ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση διακρίνονται οι εξής κατηγορίες προϊόντων: α) Οίνοι Ποιότητας Παραγόμενοι σε Καθορισμένη Περιοχή (VQPRD). Τα κρασιά «Ονομασίας Προέλευσης», όπως είναι γνωστά, προέρχονται από αυστηρά καθορισμένη και αναγνωρισμένη αμπελουργική ζώνη, ενώ προσδιορίζονται αυστηρά η ποικιλία, η τοποθεσία, η καλλιεργητική τεχνική, ακόμη και η στρεμματική απόδοση του αμπελιού. Στη χώρα μας χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: στα Ο.Π.Ε., ήτοι «Ονομασίας Προελεύσεως Ελεγχομένης» και στα Ο.Π.Α.Π., ήτοι «Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας». Στους πίνακες Π1.1 και Π1.2 του παραρτήματος παρουσιάζονται τα ελληνικά κρασιά ονομασίας προελεύσεως. β) Οι Επιτραπέζιοι Οίνοι (εξαιρουμένων των γλυκών και αφρωδών οίνων) προέρχονται από περιοχές και ποικιλίες που δεν πληρούν τις αυστηρές προϋποθέσεις που καθορίζει ο νόμος για να χαρακτηρισθούν «Ονομασίας Προέλευσης», όμως ο διαχωρισμός αυτής της κατηγορίας δεν παραπέμπει κατ ανάγκη σε ποιοτική διαφοροποίηση. γ) Η παραγωγή των Τοπικών Οίνων ακολουθεί σχετικά αυστηρότερες προδιαγραφές, γεγονός που τους διαφοροποιεί από τους κοινούς Επιτραπέζιους Οίνους. Η πρώτη ύλη του κρασιού είναι οι ρώγες του σταφυλιού που περιέχουν σάκχαρα, καθώς επίσης οργανικά οξέα και νερό. Από αυτές συλλέγεται ο μούστος με διάφορες μεθόδους. Το παραδοσιακό πατητήρι δεν χρησιμοποιείται πλέον. Οι σχετικές διεργασίες διεξάγονται πλέον μηχανικά με ειδικό εξοπλισμό. Το οινόπνευμα που περιέχει το κρασί παράγεται από τα σάκχαρα του μούστου με την αντίδραση της αλκοολικής ζύμωσης. Η ζύμωση διαρκεί από 8-9 έως και 25 Μάιος

12 ημέρες, ανάλογα με την αρχική συγκέντρωση σακχάρων, τη θερμοκρασία στην οποία πολλαπλασιάζονται και δρουν οι μύκητες, το οξυγόνο που έχουν στη διάθεσή τους και άλλους παράγοντες. Συνήθως όσο πιο πολύ διαρκεί η ζύμωση, τόσο πιο πολλά αρώματα ζύμωσης θα περιέχει το κρασί. Η ωρίμανση των κρασιών εξαρτάται από το είδος και την ποικιλία από την οποία προέρχονται. Διαφορετικά είδη κρασιού έχουν διαφορετική διάρκεια ζωής κάτω από διαφορετικές συνθήκες ωρίμανσης και συντήρησης. Πολλά κόκκινα κρασιά δεν είναι κατάλληλα για κατανάλωση πριν «μαλακώσουν» στο βαρέλι, ενώ τα λευκά κρασιά συνήθως δεν χρειάζονται, ούτε αντέχουν, την ωρίμανση στο βαρέλι. Μετά την ενδεχόμενη ωρίμανση ακολουθεί η παλαίωση στη φιάλη. Η σαμπάνια (αφρώδης οίνος της γαλλικής Καμπανίας) και τα λοιπά αφρώδη κρασιά χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη διοξειδίου του άνθρακα εντός της φιάλης, η οποία τελεί υπό πίεση. Το διοξείδιο αυτό δεν εισάγεται επιπρόσθετα στο μπουκάλι όπως γίνεται με τα αναψυκτικά, αλλά παράγεται κατά την αλκοολική ζύμωση και για να μείνει εγκλωβισμένο στο μπουκάλι χρησιμοποιούνται διάφορες μέθοδοι. 1.4 Καλλιεργούμενες εκτάσεις Η εξέλιξη των εκτάσεων οιναμπέλων παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς είναι άμεσα συνδεδεμένη με το μέγεθος της παραγωγής οίνου. Σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στον πίνακα 1.1 που ακολουθεί παρουσιάζονται οι εκτάσεις οινάμπελων, για τις περιόδους 2005/06 και 2006/07. Σημειώνεται ότι, στην κατηγορία των επιτραπέζιων οίνων, συμπεριλαμβάνονται και οίνοι με γεωγραφική ένδειξη, ενώ το σύνολο των εκτάσεων περιλαμβάνει και ποικιλίες διπλής χρήσης που κατά συνήθεια οινοποιούνται. Πίνακας 1.1 Απογραφή εκτάσεων οιναμπέλων ανά περιφέρεια 2005/ /2007 Περιφέρεια VQPRD Επιτραπέζιοι Επιτραπέζιοι Σύνολο VQPRD Οίνοι Οίνοι Σύνολο Ανατολική Μακεδονία - Θράκη , , , ,3 Κεντρική Μακεδονία , , , , , ,1 Δυτική Μακεδονία 6.702, , , , , ,4 Θεσσαλία 6.268, , , , , ,4 Ήπειρος 1.504, , , , , ,5 Ιόνια Νησιά 3.688, , , , , ,3 Δυτική Ελλάδα 3.965, , , , , ,7 Στερεά Ελλάδα , , , ,5 Πελοπόννησος , , , , , ,2 Αττική , , , ,0 Βόρειο Αιγαίο , , , , , ,0 Νότιο Αιγαίο , , , , , ,4 Κρήτη , , , , , ,0 Σύνολο , , , , , ,8 Εκτάσεις: στρέμματα Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Η συνολική καλλιεργούμενη έκταση των οινάμπελων την περίοδο 2005/06 και 2006/07 παρουσίασε αυξητική τάση (ποσοστού 4,8%), η οποία αντικατοπτρίζεται στο σύνολο σχεδόν της Μάιος

13 χώρας. Ειδικότερα το διάστημα 2006/07 η συνολική καλλιεργούμενη έκταση οινάμπελων ανήλθε σε στρέμματα, από την οποία το 78% αφορούσε επιτραπέζιους οίνους, ενώ οι εκτάσεις για ποικιλίες οίνων ονομασίας προέλευσης κάλυψαν το 22%. Οι περιφέρειες με τις μεγαλύτερες εκτάσεις οιναμπέλων ήταν η Πελοπόννησος η οποία κάλυψε το 17,4% των συνολικών εκτάσεων, η Δυτική Ελλάδα με ποσοστό 15,9%, η Στερεά Ελλάδα και η Κρήτη (με ποσοστά 11,7% και 11,6% αντίστοιχα). Αναφορικά με τις εκτάσεις, στις οποίες καλλιεργούνται ποικιλίες ονομασίας προέλευσης παρατηρείται ότι αυξήθηκαν την περίοδο 2006/07 σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο κατά 3,1%. Κατά κύριο λόγο οι αμπελώνες αυτοί βρίσκονται στη Πελοπόννησο, στο Νότιο και Βόρειο Αιγαίο, καθώς και στην Κρήτη. Οι περιφέρεις αυτές καταλαμβάνουν το 76,7% των συνολικών εκτάσεων με αμπελώνες για οίνους ονομασίας προέλευσης. Στον πίνακα Π1.3 του παραρτήματος παρουσιάζονται οι συνολικές καλλιεργούμενες εκτάσεις, ανά κατηγορία αμπελώνων, την περίοδο Οι οινάμπελοι αντιπροσωπεύουν την κυριότερη κατηγορία, με έκταση που το 2003 ανήλθε σε στρέμματα, καλύπτοντας ποσοστό 58% επί του συνόλου των εκτάσεων αμπελλοκαλλιέργιας στην Ελλάδα. Όσον αφορά τις λοιπές κατηγορίες αμπελώνων, τα επιτραπέζια σταφύλια εμφάνισαν συνεχή πτώση το υπό εξέταση διάστημα και το 2003 αντιπροσώπευσαν το 8,4% επί του συνόλου των εκτάσεων. Η κορινθιακή σταφίδα και η σουλτανίνα κατέλαβαν ποσοστά 14% και 19% αντίστοιχα το ίδιο έτος, παρουσιάζοντας διακυμάνσεις ως προς την εξελικτική τους πορεία κατά τα έτη Βιολογική Γεωργία Στη συνέχεια παρατίθενται πληροφοριακά στοιχεία για την εξέλιξη των βιοκαλλιεργειών στην Ελλάδα και ειδικότερα όσον αφορά την καλλιέργεια βιολογικών σταφυλιών και του εξ αυτών παραγόμενου κρασιού. Τα εν λόγω στοιχεία περιέχονται στην κλαδική μελέτη της ICAP «Βιολογικά Προϊόντα και Βιολογικές Καλλιέργειες» που εκπονήθηκε το Βιολογικά Προϊόντα Ορισμός και Βασικά Χαρακτηριστικά Με τον όρο «Βιολογικά Προϊόντα» εννοούνται τα προϊόντα που καλλιεργούνται ή παράγονται, μεταφέρονται και διανέμονται χωρίς τη χρήση συνθετικών ζιζανιοκτόνων και παρασιτοκτόνων, τεχνητής ακτινοβολίας ή ορμονών και έχουν πιστοποιηθεί ως τέτοια από τους αρμόδιους Οργανισμούς Πιστοποίησης. Τα βιολογικά προϊόντα περιέχουν λιγότερο νερό σε σχέση με τα συμβατικά και περισσότερες θρεπτικές ουσίες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία (περίπου 20%-30%). Επιπλέον, είναι απαλλαγμένα από κατάλοιπα χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Η σήμανση των βιολογικών προϊόντων ρυθμίζεται από τον Κανονισμό (ΕΟΚ) 2092/91 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με τον οποίο τα οργανικά προϊόντα και μόνο αυτά επιτρέπεται να φέρουν την ένδειξη «Βιολογικό» και μάλιστα ως μέρος της ειδικής ορολογίας: η Μάιος

14 συσκευασία πρέπει να γράφει «Προϊόν Βιολογικής Γεωργίας», ή «Προϊόν Βιολογικής Γεωργίας σε Μεταβατικό Στάδιο» αν η παραγωγή έχει γίνει τα δύο πρώτα χρόνια βιολογικής καλλιέργειας του κτήματος. Οποιαδήποτε άλλη σχετική ένδειξη δεν είναι έγκυρη. Πρέπει επίσης να υπάρχει στη συσκευασία ο κωδικός του οργανισμού πιστοποίησης, καθώς και το σήμα του. Επιπρόσθετα, πρέπει να αναφέρεται το όνομα του παραγωγού και η επωνυμία του προϊόντος. Όταν στα τυποποιημένα προϊόντα περιέχονται περισσότερα από ένα συστατικά, πρέπει τα μηβιολογικά συστατικά να αναγράφονται στη συσκευασία με τρόπο που να διακρίνονται από τα υπόλοιπα και να μην υπερβαίνουν ένα συγκεκριμένο ποσοστό στη σύνθεσή τους. Όσον αφορά στα εισαγόμενα προϊόντα, αυτά πρέπει να φέρουν το σήμα και τον κωδικό του οργανισμού πιστοποίησης στη χώρα προέλευσης. Οι Ευρωπαϊκοί Οργανισμοί Πιστοποίησης καταγράφονται κάθε χρόνο από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αποστέλλονται στα Υπουργεία Γεωργίας όλων των χωρών. Οι εγκεκριμένοι οργανισμοί πιστοποίησης ελέγχουν αν ένα προϊόν έχει παραχθεί σύμφωνα με το βιολογικό τρόπο παραγωγής που ορίζει η κοινοτική νομοθεσία, χωρίς να υπεισέρχονται σε θέματα ποιότητας. Τα βιολογικά προϊόντα, με εξαίρεση το κρασί του οποίου η τιμολόγηση παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις, πωλούνται κατά μέσο όρο 40%-50% ακριβότερα από τα συμβατικά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα βιολογικό προϊόν μπορεί να έχει τη διπλάσια τιμή από το αντίστοιχο συμβατικό. Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι το κόστος παραγωγής των βιοκαλλιεργητών είναι υψηλότερο από αυτό των συμβατικών παραγωγών, καθώς η κλίμακα παραγωγής είναι μικρότερη εξαιτίας της μη εντατικής καλλιέργειας με αγροχημικά. Επίσης, μια γεωργική μονάδα που καλλιεργείται με βιολογικές μεθόδους, απαιτεί κατά μέσο όρο 10%-20% περισσότερη εργασία από ότι μια αντίστοιχη που καλλιεργείται με σύγχρονη συμβατική μέθοδο, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται η τιμή του βιολογικού προϊόντος Η Εξέλιξη των Βιοκαλλιεργειών στην Ελλάδα Η εφαρμογή του βιολογικού τρόπου παραγωγής ξεκίνησε στη χώρα μας στις αρχές της δεκαετίας του 80, όταν κάποιοι μεμονωμένοι παραγωγοί κινήθηκαν προς την κατεύθυνση αυτή, απορρίπτοντας τις χημικές εισροές και ξεκινώντας την παραγωγή βιολογικών προϊόντων. Η ενημέρωση των παραγωγών ήταν τότε σχεδόν ανύπαρκτη και οι μόνες ισχύουσες αρχές για τη βιολογική γεωργία ήταν αυτές της IFOAM, αφού δεν υπήρχαν ούτε εθνικοί ούτε κοινοτικοί κανονισμοί. Στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία του 80, οι παραγωγοί που καλλιεργούσαν βιολογικά προϊόντα επιβλέπονταν από ξένους οργανισμούς πιστοποίησης (Skal, Soil Association, Naturland), καθώς δεν υπήρχαν ακόμη ελληνικοί οργανισμοί πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων. Τα προϊόντα στα οποία επικεντρώθηκε η ελληνική παραγωγή ήταν το ελαιόλαδο και οι ελιές, το κρασί, τα εσπεριδοειδή και τα δημητριακά. Το 1993 με την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΟΚ) 2092/91 στη χώρα μας, εγκρίθηκαν από το Υπουργείο Γεωργίας ως Μάιος

15 Οργανισμοί Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων η ΔΗΩ και ο ΣΟΓΕ. Ακολούθησε η Φυσιολογική το Η δραστηριότητα των Οργανισμών Πιστοποίησης ενίσχυσε τη βιολογική γεωργία, ο δε κανονισμός 2092/91 έδωσε σημαντικό κίνητρο για τη μετατροπή πολλών συμβατικών καλλιεργειών σε βιολογικές. Το 1996 ξεκίνησε στη χώρα μας το καθεστώς οικονομικών ενισχύσεων με την εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΟΚ) 2078/92, δίνοντας περαιτέρω ώθηση στη βιολογική γεωργία στην Ελλάδα, με αύξηση των βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων και του αριθμού των βιοκαλλιεργητών. Η εξέλιξη των βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων (συμπεριλαμβανομένων και όσων βρίσκονται σε στάδιο μετατροπής) καθώς και των επιχειρηματιών βιολογικής καλλιέργειας στην Ελλάδα, από το 1993 έως και το 2005, παρουσιάζονται στον πίνακα Π1.4 του παραρτήματος. Διάγραμμα 1.1 Εξέλιξη των βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων ( ) Έκταση σε στρέμματα Πηγή: ΟΠΕΓΕΠ, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα Π1.4, το έτος 1993 τα στρέμματα που καλλιεργούνταν με βιολογικές μεθόδους ήταν μόλις 7.000, για να ανέλθουν το 2005 σε στρέμματα (μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής 51,7%). Σημαντική άνοδος των βιοκαλλιεργειών, σημειώνεται από το 1996 και μετά λόγω της εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΟΚ) 2078/92 (Ιανουάριος του 1996). Ο συγκεκριμένος κανονισμός προβλέπει την οικονομική ενίσχυση των βιοκαλλιεργητών, μέσω στρεμματικών επιδοτήσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με αποτέλεσμα το κίνητρο αυτό να οδηγήσει σε σχεδόν διπλασιασμό των βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων μέσα σε ένα μόνο έτος (1997/96). Όσον αφορά τον αριθμό των βιοκαλλιεργητών, το 2005 ανήλθε σε έναντι μόλις 250 το 1993 (μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής 40,4%). Μάιος

16 Διάγραμμα 1.2 Εξέλιξη του αριθμού επιχειρηματιών βιολογικής καλλιέργειας ( ) Πηγή: ΟΠΕΓΕΠ, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Στον πίνακα 1.2 παρουσιάζονται οι δέκα νομοί της χώρας με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση βιολογικά καλλιεργούμενων εκτάσεων και βοσκότοπων, για το έτος Στην πρώτη θέση βρίσκεται ο νομός Αιτωλοακαρνανίας με ,7 στρέμματα και ακολουθούν με διαφορά οι νομοί Λάρισας και Μαγνησίας. Πίνακας 1.2 Οι δέκα πρώτοι νομοί της Ελλάδας με τις μεγαλύτερες βιολογικά καλλιεργούμενες εκτάσεις (2005) Νομός Στρέμματα Αιτωλοακαρνανίας ,7 Λάρισας ,6 Μαγνησίας ,0 Κεφαλληνίας ,0 Χαλκιδικής ,0 Δράμας ,2 Λέσβου ,7 Λακωνίας ,4 Θεσσαλονίκης ,4 Έβρου ,5 περιλαμβάνονται και οι βοσκότοποι Πηγή: Υπ. Αγρ. Ανάπτυξης & Τροφίμων Η Βιοκαλλιέργεια Αμπελιού και η Εξέλιξή της Η βιολογική καλλιέργεια του αμπελιού έχει τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις παραγωγής: οινοποίηση, επιτραπέζιο σταφύλι και σταφίδα. Σε διάφορες περιοχές της χώρας (Νάουσα, Νεμέα, Μαντινεία, Φθιώτιδα, Ηράκλειο κ.α.) δραστηριοποιούνται πολλοί μικροί παραγωγοί που καλλιεργούν κυρίως οινάμπελους. Παράλληλα, διεπαγγελματικοί συνεταιρισμοί (ΕΑΣ Λήμνου, Ένωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων) αλλά και μεγάλες εταιρείες, έχουν επιδείξει τα τελευταία χρόνια ενδιαφέρον για την παραγωγή κρασιού από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας. Σημειώνεται ότι η οινοποίηση των βιολογικών σταφυλιών δεν πιστοποιείται, καθώς δεν υπάρχει ακόμη επίσημος κοινοτικός κανονισμός για τη διαδικασία της οινοποίησης. Έτσι, ο όρος βιολογικό κρασί στην ουσία αναφέρεται σε κρασί από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας. Τα τελευταία χρόνια, έχει ξεκινήσει και η παραγωγή βιολογικών προϊόντων με καθαρά «ελληνική ταυτότητα» όπως είναι η τσικουδιά και η ρετσίνα. Τα προϊόντα αυτά έχουν καλές εξαγωγικές προοπτικές, δεδομένου ότι δεν υπάρχει ανταγωνισμός από τις άλλες μεσογειακές χώρες. Μάιος

17 Αντίθετα, σε ότι αφορά τις εξαγωγές κρασιού ο ανταγωνισμός από τις άλλες μεσογειακές χώρες είναι ισχυρός. Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, συμφέρουσα κίνηση αποτελεί η παραγωγή τύπων κρασιού με έντονη ελληνική ταυτότητα, όπως είναι το σαββατιανό και ο ροδίτης. Στον πίνακα 1.3 παρουσιάζεται η εξέλιξη της βιοκαλλιέργειας (συμπεριλαμβανομένων και των «μεταβατικών» εκτάσεων) του αμπελιού και της σταφίδας, για τα έτη Μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη της βιοκαλλιέργειας του αμπελιού, τα τελευταία χρόνια, έπαιξε και η οικονομική ενίσχυση που δόθηκε στους παραγωγούς, σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΟΚ) 2078/92, η οποία ανερχόταν περίπου σε 73,37/στρέμμα το Από 1/1/2003 το ποσό της επιδότησης ανέρχεται στα 90/στρέμμα. Τα αποτελέσματα της εφαρμογής του κανονισμού 2078/92 στη χώρα μας σε ότι αφορά τη βιοκαλλιέργεια αμπελιού είναι εντυπωσιακά. Η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε την περίοδο 1997/96, οπότε οι εκτάσεις σχεδόν διπλασιάστηκαν, άμεση απόρροια της έναρξης των επιδοτήσεων για τη βιολογική γεωργία. Το 2005 καλλιεργήθηκαν με βιολογική μέθοδο στρέμματα αμπελιού (αύξηση 19,7% σε σχέση με το 2004). Πίνακας 1.3 Εξέλιξη της καλλιέργειας βιολογικού αμπελιού ( ) Έτος Στρέμματα Πηγή: ΟΠΕΓΕΠ ( ), Υπ. Αγρ. Ανάπτυξης ( ) Εγχώρια Παραγωγή Κρασιού από Βιολογικό Σταφύλι Η εγχώρια παραγωγή κρασιού από βιολογικά σταφύλια για την περίοδο , παρουσιάζεται στον πίνακα 1.4. Σύμφωνα με τα συγκεκριμένα στοιχεία, η εν λόγω παραγωγή εκτιμάται σε τόνους το 2006 εμφανίζοντας μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 35,4% την περίοδο Ειδικότερα, αύξηση κατά 8,1% εμφάνισε το μέγεθος της εγχώριας παραγωγής βιολογικού κρασιού το 2006 σε σχέση με το Πίνακας 1.4 Μέγεθος εγχώριας παραγωγής κρασιού από βιολογικό σταφύλι ( ) Έτος Παραγωγή Ρυθμός μεταβολής ,8% ,7% ,9% ,5% ,7% ,7% ,1% σε τόνους Πηγή: Εκτιμήσεις ICAP ΑΕ Μάιος

18 Διάγραμμα 1.3 Εξέλιξη της εγχώριας παραγωγής κρασιού από βιολογικό σταφύλι ( ) τόνοι Πηγή: Πίνακας 1.4 Μεταξύ των σημαντικότερων μονάδων που ασχολούνται με την εμφιάλωση βιολογικού κρασιού περιλαμβάνονται οι: Κτήμα Πόρτο Καρράς ΑΕ, Αρκάς ΑΕ, Τσακτσαρλής Β.-Ε. Γεροβασιλείου ΑΕ, Ντράχας Π.-Θ. Παρασκευόπουλος ΟΕ, Argo Wine Αποστολάκης ΑΕ, αλλά και αρκετές συνεταιριστικές ενώσεις όπως Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου ΣΥΝ. ΠΕ κλπ Μέγεθος Εγχώριας Αγοράς Κρασιού από Σταφύλι Βιολογικής Καλλιέργειας Αντίθετα με άλλα βιολογικά προϊόντα, όπως το ελαιόλαδο και τα εσπεριδοειδή που εμφανίζουν υψηλά ποσοστά εξαγωγών, το ποσοστό της ετήσιας εγχώριας παραγωγής βιολογικού κρασιού που απορροφάται από το εξωτερικό, κυμάνθηκε από 14,6% (1999) έως 21,7% (2001) για την περίοδο Ειδικότερα, όπως φαίνεται και από τα στοιχεία του πίνακα 1.5, οι εξαγωγές βιολογικού κρασιού εκτιμώνται σε 800 τόνους το 2006 έναντι 70 τόνων το 1999, παρουσιάζοντας μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 41,6% την συγκεκριμένη περίοδο. Αναφορικά με τις εξαγωγές σημειώνεται ότι, ο ανταγωνισμός από άλλες μεσογειακές χώρες είναι έντονος, καθώς αυτές παράγουν σημαντικές ποσότητες κρασιού από τις ίδιες ποικιλίες με τους Έλληνες παραγωγούς. Παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι η παραγωγή τύπων κρασιού με έντονη «ελληνική ταυτότητα» (π.χ. σαβατιανό, ροδίτης, ρετσίνα κ.ά.), πιθανόν να επιδράσει θετικά στην αύξηση των εξαγωγών μελλοντικά. Πίνακας 1.5 Μέγεθος εγχώριας αγοράς κρασιού από βιολογικό σταφύλι ( ) Έτος Παραγωγή Εξαγωγές Εγχώρια Κατανάλωση Ρυθμός Μεταβολής % , , , , , , ,2 σε τόνους Πηγή ICAP ΑΕ Μάιος

19 Όσον αφορά την εξέλιξη της εγχώριας κατανάλωσης βιολογικού κρασιού, αυτή εκτιμάται στους τόνους το 2006 από 410 τόνους το 1999, παρουσιάζοντας μέση ετήσια αύξηση 34,1%. Όπως αναφέρουν εκπρόσωποι του κλάδου, ο μέσος έλληνας καταναλωτής αντιμετωπίζει το βιολογικό κρασί διαφορετικά σε σχέση με τα υπόλοιπα βιολογικά προϊόντα. Το γεγονός ότι ένας τύπος κρασιού προέρχεται από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας αποτελεί στις περισσότερες περιπτώσεις δευτερεύον κριτήριο για την επιλογή του, με αποτέλεσμα ο καταναλωτής να το αντιμετωπίζει σε μεγάλο βαθμό σαν συμβατικό προϊόν. Σημειώνεται επίσης ότι, η μέση τιμή ενός βιολογικού κρασιού δεν είναι σημαντικά υψηλότερη από την αντίστοιχη του συμβατικού, ενώ υπάρχουν πλέον και ετικέτες βιολογικών κρασιών με χαμηλότερη τιμή. Σε ότι αφορά τη διάθεση βιολογικού κρασιού, αυτή πραγματοποιείται κυρίως μέσω δικτύων διακίνησης συμβατικών προϊόντων (κάβες και σούπερ μάρκετ), ενώ μικρότερο ρόλο έχουν τα εξειδικευμένα καταστήματα. 1.6 Θεσμικό Πλαίσιο του Κλάδου Επενδύσεις Κοινή Οργάνωση της Αμπελοοινικής Αγοράς στην ΕΕ Από το 1962 στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΑΠ), εφαρμόσθηκε προοδευτικά η κοινή οργάνωση της αμπελοοινικής αγοράς (ΚΟΑ οίνου). Αρχικά, ήταν φιλελεύθερη, χωρίς περιορισμούς στη φύτευση και με πολύ λίγα ρυθμιστικά μέτρα της αγοράς (που στόχευαν στην αντιμετώπιση των σημαντικών ετήσιων διακυμάνσεων της παραγωγής). Στη συνέχεια, εκτός από την ελευθερία φύτευσης, δόθηκαν σχεδόν εγγυήσεις διάθεσης στην αγορά, γεγονός που προκάλεσε σοβαρά διαρθρωτικά πλεονάσματα. Ως εκ τούτου, από το 1978 θεσπίστηκαν αρκετές παρεμβάσεις καθιερώνοντας: Τον περιορισμό των δικαιωμάτων αναφυτεύσεως και τη χορήγηση πριμοδοτήσεων για την εκρίζωση αμπελώνων. Την εφαρμογή ενός καθεστώτος τιμών και παρεμβάσεων στους επιτραπέζιους οίνους (εξαιρούνται οι «οίνοι ποιότητας καθορισμένων περιοχών» - v.q.p.r.d) με προορισμό την απόσταξη, δηλαδή με την απόσυρση σε μια ελάχιστη εγγυημένη τιμή των πλεονασμάτων της παραγωγής και τη μεταποίησή τους σε πόσιμη αλκοόλη ή καύσιμο. Ωστόσο, η ισορροπία στην αγορά οίνου δεν επιτεύχθηκε πλήρως, ενώ οι νέες συνθήκες στη διεθνή αγορά και κυρίως ο ολοένα εντεινόμενος ανταγωνισμός από τις τρίτες χώρες, κατέστησαν αναγκαία τη μεταρρύθμιση της ΚΟΑ του οίνου. Στα πλαίσια της εφαρμογής της Agenda 2000 και της γενικής αναμόρφωσης της ΚΑΠ, θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθμ. 1493/99 της 17ης Μαΐου 1999 η νέα κοινή οργάνωση της αμπελοοινικής αγοράς, η οποία εφαρμόζεται από 01/08/2000. Ωστόσο η ανάγκη για νέες μεταρρυθμίσεις στον κλάδο του οίνου δεν έπαψαν να υφίστανται με αποτέλεσμα στις 19/12/2007 να καταλήξουν τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε νέα αναθεωρημένη ΚΟΑ. Μάιος

20 Σύμφωνα με ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με τις αλλαγές θα επέλθει ισορροπία στην αγορά οίνου, θα καταργηθούν σταδιακά τα περιττά και δαπανηρά μέτρα παρέμβασης στην αγορά και θα δοθεί η δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί ο προϋπολογισμός για την εφαρμογή πιο αποτελεσματικών και προορατικών μέτρων, που θα τονώσουν την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών κρασιών. Η μεταρρύθμιση προβλέπει ταχύρυθμη αναδιάρθρωση του αμπελοοινικού κλάδου, δεδομένου ότι περιλαμβάνει ένα τριετούς διάρκειας καθεστώς εκρίζωσης σε εθελούσια βάση, για να απαλλαγεί η αγορά από πλεονάσματα κρασιών που δεν είναι ανταγωνιστικά. Οι επιδοτήσεις για απόσταξη κρίσης και απόσταξη εδώδιμης αλκοόλης θα καταργηθούν σταδιακά και τα χρήματα θα κατανεμηθούν ως εθνικά κονδύλια, τα οποία θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προώθηση των κρασιών στις αγορές τρίτων χωρών, την καινοτομία, καθώς και για την αναδιάρθρωση και τον εκσυγχρονισμό των αμπελώνων και των οιναποθηκών. Η μεταρρύθμιση θα εξασφαλίσει την προστασία του περιβάλλοντος στις αμπελουργικές περιοχές, θα διαφυλάξει τις παραδοσιακές και εδραιωμένες πολιτικές για την ποιότητα και θα απλουστεύσει τους κανόνες επισήμανσης, προς όφελος τόσο των παραγωγών όσο και των καταναλωτών. Η μεταρρύθμιση αναμένεται να ψηφιστεί το καλοκαίρι του 2008 και να αρχίσει να ισχύει την 1η Αυγούστου Κύρια Σημεία της Αναθεωρημένης ΚΟΑ Εθνικά κονδύλια: Χάρη σ αυτά, τα κράτη μέλη θα μπορούν να προσαρμόσουν τα μέτρα στις ιδιαίτερες συνθήκες τους. Τα πιθανά μέτρα περιλαμβάνουν την προώθηση στις αγορές τρίτων χωρών, την αναδιάρθρωση/μετατροπή αμπελώνων, τον εκσυγχρονισμό της αλυσίδας παραγωγής, την καινοτομία, τη στήριξη του πρώιμου τρύγου και νέα μέτρα διαχείρισης κρίσεων. Μέτρα αγροτικής ανάπτυξης: Ορισμένα κονδύλια θα μεταφερθούν στον προϋπολογισμό των μέτρων αγροτικής ανάπτυξης και θα δεσμευθούν για να διατεθούν στις περιοχές οινοπαραγωγής. Τα σχετικά μέτρα μπορούν να περιλαμβάνουν τα εξής: εγκατάσταση νέων γεωργών, καλύτερη προώθηση στην αγορά, επαγγελματική κατάρτιση, στήριξη των οργανώσεων παραγωγών, στήριξη για την κάλυψη των πρόσθετων δαπανών και της απώλειας εισοδήματος που συνεπάγεται η διατήρηση τοπίων της πολιτιστικής κληρονομιάς, πρόωρη συνταξιοδότηση. Δικαιώματα φύτευσης: Θα καταργηθούν σταδιακά μέχρι το 2015, ενώ θα παρέχεται η δυνατότητα διατήρησής στους σε εθνικό επίπεδο μέχρι το Σταδιακή κατάργηση των καθεστώτων απόσταξης: Η απόσταξη κρίσης επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών, περιοριζόμενη σε τέσσερα έτη μέχρι το τέλος της περιόδου , με μέγιστο όριο δαπανών 20 % του εθνικού κονδυλίου το πρώτο έτος, 15 % το δεύτερο, 10% το τρίτο και 5% το τέταρτο έτος. Η απόσταξη εδώδιμης αλκοόλης θα καταργηθεί σταδιακά εντός τετραετίας. Κατά τη μεταβατική περίοδο θα χορηγείται συνδεδεμένη με την παραγωγή ενίσχυση, την οποία θα αντικαταστήσει έπειτα η Μάιος

21 αποσυνδεδεμένη ενιαία ενίσχυση ανά εκμετάλλευση. Τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να ζητούν απόσταξη υποπροϊόντων, η οποία θα χρηματοδοτείται από τα εθνικά κονδύλια, με ποσά σημαντικά χαμηλότερα από τα σημερινά, για την κάλυψη των εξόδων συλλογής και μεταποίησης των υποπροϊόντων. Καθιέρωση της ενιαίας ενίσχυσης ανά εκμετάλλευση: Αποσυνδεδεμένη ενιαία ενίσχυση ανά εκμετάλλευση, την οποία θα χορηγούν τα κράτη μέλη σε αμπελουργούς έχοντας διακριτική ευχέρεια και σε όλους τους καλλιεργητές που εκριζώνουν τους αμπελώνες τους. Εκρίζωση: Τριετούς διάρκειας καθεστώς εκρίζωσης σε εθελούσια βάση, το οποίο καλύπτει συνολική έκταση εκταρίων, με πριμοδότηση που μειώνεται προοδευτικά κατά τα τρία έτη. Τα κράτη μέλη θα μπορούν να παύουν την εκρίζωση, εάν η έκταση υπερβαίνει το 8% της συνολικής έκτασης των αμπελώνων της χώρας, ή το 10% της συνολικής έκτασης μιας περιφέρειας. Η Επιτροπή θα μπορεί να παύει την εκρίζωση, όταν η έκταση φθάνει το 15% της συνολικής έκτασης αμπελοκαλλιεργειών ενός κράτους μέλους. Τα κράτη μέλη θα μπορούν επίσης να εξαιρούν την εκρίζωση σε ορεινές περιοχές και περιοχές με μεγάλη κλίση του εδάφους, καθώς και για περιβαλλοντικούς λόγους. Οινολογικές πρακτικές: Η αρμοδιότητα για την έγκριση νέων ή την τροποποίηση υφιστάμενων οινολογικών πρακτικών θα μεταφερθεί στην Επιτροπή, η οποία θα αξιολογεί τις οινολογικές πρακτικές που αποδέχεται ο Διεθνής Οργανισμός Αμπέλου και Οίνου (OIV) και θα προσθέτει ορισμένες στον κατάλογο των αποδεκτών πρακτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Βελτίωση των κανόνων επισήμανσης: Η έννοια των οίνων ποιότητας της ΕΕ θα βασίζεται στους οίνους με προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη και στους οίνους με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης. Οι εδραιωμένες εθνικές πολιτικές για την ποιότητα θα διασφαλιστούν. Οι ετικέτες θα είναι απλούστερες και θα επιτρέπεται, για παράδειγμα, η αναγραφή της ποικιλίας αμπέλου και του έτους συγκομιδής, προκειμένου για οίνους χωρίς γεωγραφική ένδειξη. Θα συνεχιστεί η προστασία ορισμένων παραδοσιακών όρων και σχημάτων φιαλών. Εμπλουτισμός με ζάχαρη: Θα εξακολουθήσει να επιτρέπεται, αλλά θα μειωθούν τα ανώτατα επίπεδα εμπλουτισμού με ζάχαρη ή γλεύκος. Τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να ζητούν από την Επιτροπή να αυξήσει το επίπεδο εμπλουτισμού, επικαλούμενα έκτακτες καιρικές συνθήκες. Ενίσχυση για τη χρήση γλεύκους: Επιτρέπεται να χορηγούνται ενισχύσεις για γλεύκη με τη σημερινή τους μορφή για μία τετραετία. Μετά τη μεταβατική αυτή περίοδο, οι δαπάνες που αφορούν ενισχύσεις για γλεύκη θα μετατραπούν σε αποσυνδεδεμένες ενισχύσεις προς οινοποιούς. Μάιος

22 Κανονισμός (ΕΚ) αριθμ. 1493/1999 Η ΚΟΑ του οίνου, που καθιερώθηκε με τον κανονισμό αυτό, είχε ως στόχους να διατηρήσει στην κοινοτική αγορά μια καλύτερη ισορροπία μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης, παρέχοντας στους παραγωγούς τη δυνατότητα να εκμεταλλεύονται τις αναπτυσσόμενες αγορές και στοχεύοντας ο τομέας να καταστεί μονίμως ανταγωνιστικός. Τα μέτρα αποσκοπούσαν και στο να καταργήσουν την παρέμβαση ως τεχνητό μέσο διαθέσεως της πλεονασματικής παραγωγής, να διατηρήσουν το σύνολο των παραδοσιακών διαθέσεων της πόσιμης αλκοόλης και των προϊόντων της αμπέλου, να λάβουν υπόψη την περιφερειακή διαφοροποίηση και να αναγνωρίσουν το ρόλο των ομάδων παραγωγών και των οργανώσεων του αμπελοοινικού κυκλώματος. Τέλος, αποσκοπούσαν στο να απλουστεύσουν σημαντικά τη νομοθεσία στον τομέα αυτό, εντάσσοντας την με τον τρόπο αυτό στο γενικό πλαίσιο της απλουστεύσεως της κοινής γεωργικής πολιτικής. Δυναμικό της παραγωγής Η νομοθεσία διατηρεί την αρχή της απαγορεύσεως των αμπελοφυτεύσεων με ποικιλίες που έχουν ταξινομηθεί ως οινοποιήσιμες ποικιλίες έως τις 31 Ιουλίου 2010, εκτός εάν πρόκειται για δικαίωμα νέας φυτεύσεως, δικαίωμα αναφυτεύσεως ή δικαίωμα φυτεύσεως που λαμβάνεται από απόθεμα. Τα δικαιώματα νέας φυτεύσεως είναι μέχρι ύψους 2% της υφισταμένης εκτάσεως, εκ του οποίου 1,5% κατανέμεται μεταξύ των χωρών παραγωγής. Το πλεονέκτημα αυτών των δικαιωμάτων νέων φυτεύσεων εξαρτάται από την καθιέρωση απογραφής του δυναμικού της παραγωγής. Στη συνέχεια τα κράτη-μέλη παρέχουν τα δικαιώματα αυτά στους κατόχους εκμεταλλεύσεων για τις εκτάσεις που προορίζονται για την παραγωγή οίνου vqprd, ή επιτραπέζιου οίνου που περιγράφεται από γεωγραφική ένδειξη. Τα δικαιώματα αναφυτεύσεως παρέχονται από τα κράτη μέλη στους παραγωγούς που έχουν προβεί ή δεσμεύονται να προβούν, εντός προθεσμίας τριών περιόδων, στην εκρίζωση αμπελώνα. Κατ' αρχήν, τα δικαιώματα αναφυτεύσεως ασκούνται στην εκμετάλλευση για την οποία έχουν χορηγηθεί. Η διάρκεια χρησιμοποίησης των δικαιωμάτων αυτών κυμαίνεται από 5 έως 8 έτη ανάλογα με την περίπτωση. Ο κανονισμός εφαρμόζει ένα σύστημα αποθεμάτων δικαιωμάτων, που δημιουργούνται από τα κράτη μέλη και τροφοδοτούνται από τα δικαιώματα φυτεύσεων που δημιουργήθηκαν τελευταία και από εκείνα που δεν χρησιμοποιήθηκαν εντός των προβλεπομένων προθεσμιών. Τα δικαιώματα αυτά μπορούν στη συνέχεια να παραχωρηθούν σε νέους γεωργούς και, μέσω χρηματικής αντιστάθμισης, σε άλλους παραγωγούς. Ένα κράτος μέλος μπορεί να μην εφαρμόσει Μάιος

23 το σύστημα των αποθεμάτων, υπό τον όρο ότι μπορεί να αποδείξει ότι διαθέτει ένα αποτελεσματικό σύστημα διαχειρίσεως των δικαιωμάτων φυτεύσεως. Μια πριμοδότηση εγκατάλειψης, το ποσό της οποίας καθορίζεται από τα κράτη μέλη, μπορεί να χορηγηθεί σε αντιστάθμισμα της οριστικής εγκατάλειψης της αμπελουργίας σε μια καθορισμένη έκταση. Στην περίπτωση αυτή, ο κάτοχος της εκμετάλλευσης χάνει το δικαίωμα αναφύτευσης για την έκταση η οποία έχει πριμοδοτηθεί. Ωστόσο, ορισμένες εκτάσεις δεν δικαιούνται της πριμοδότησης αυτής. Καθιερώνεται επίσης καθεστώς αναδιαρθρώσεως και μετατροπής των αμπελώνων που αποσκοπεί στο να προσαρμόσει την παραγωγή στη ζήτηση της αγοράς. Μόνον οι περιοχές ενός κράτους μέλους το οποίο έχει καθιερώσει την απογραφή του δυναμικού της παραγωγής μπορούν να επωφεληθούν του καθεστώτος αυτού. Η χορήγηση στηρίξεως με το καθεστώς αυτό απαιτεί την καθιέρωση ενός προγράμματος εγκεκριμένου από το κράτος μέλος. Η στήριξη αυτή συμπεριλαμβάνει αποζημίωση των παραγωγών για τις απώλειες εισοδημάτων και συμμετοχή στη δαπάνη αναδιαρθρώσεως και μετατροπής. Εξαιρουμένων των περιοχών που έχουν ταξινομηθεί στο στόχο 1, η χρηματική συμμετοχή της Κοινότητας σ' αυτές τις τελευταίες δαπάνες δεν υπερβαίνει το 50%. Μηχανισμοί της αγοράς Θεσπίζεται για τους παραγωγούς καθεστώς ενισχύσεως στην ιδιωτική αποθεματοποίηση του επιτραπέζιου οίνου, του γλεύκους σταφυλιών, του συμπυκνωμένου γλεύκους σταφυλιών και του διορθωμένου συμπυκνωμένου γλεύκους σταφυλιών. Η χορήγηση των ενισχύσεων εξαρτάται από τη σύναψη συμβάσεως μακρόχρονης αποθεματοποίησης, που και η ίδια υπόκειται σε ορισμένους όρους, με τους οργανισμούς παρεμβάσεως. Αρκετές διατάξεις αφορούν την απόσταξη. Η υπερπίεση των σταφυλιών, η πίεση των οινολασπών και η εκ νέου ζύμωση των στέμφυλων σταφυλιών για σκοπούς εκτός από την απόσταξη απαγορεύονται. Στην περίπτωση αυτή, οι κάτοχοι τέτοιων υποπροϊόντων υποχρεούνται να τα παραδώσουν στην απόσταξη. Ο οινοπνευματοποιός πρέπει να πληρώσει μια ελάχιστη τιμή για τα προϊόντα αυτά και μπορεί να επωφεληθεί, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, ενισχύσεως ή να παραδώσει την αλκοόλη του στον οργανισμό παρεμβάσεως. Το ίδιο καθεστώς αποστάξεως ισχύει για τους οίνους που προέρχονται από σταφύλια διπλής ταξινομήσεως (οινοποιήσιμα σταφύλια και σταφύλια που προορίζονται για άλλη χρήση) που υπερβαίνουν τις ποσότητες που κανονικά οινοποιούνται. Η Κοινότητα μπορεί επίσης να στηρίξει την απόσταξη των επιτραπέζιων οίνων, προκειμένου να στηρίξει την αμπελοοινική αγορά και να ευνοήσει με τον τρόπο αυτό τη συνέχιση του εφοδιασμού σε προϊόντα της αποστάξεως του οίνου, στους τομείς της πόσιμης αλκοόλης που παραδοσιακά χρησιμοποιούν την αλκοόλη αυτή (απόσταγμα οίνου και οίνος λικέρ). Στην περίπτωση αυτή, η στήριξη συνίσταται σε μια πρωτογενή ενίσχυση (ενίσχυση στην Μάιος