Συνάντηση με την. παράδοση. Ένα ταξίδι στα παλιά, μόλις ξεκινά επαγγέλματα που χάθηκαν στο χρόνο

Transcript

1 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ: ΤΣΑΓΚΑΡΗΣ, ΥΦΑΝΤΡΑ, ΠΕΤΑΛΩΤΗΣ, ΚΑΛΑΘΟΠΛΕΚΤΙΚΗ Ε 3 Νοέμβρης 2013 ΣΕΛΙΔΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΔΕΣΜΑΤΑ: ΨΩΜΙ, ΔΑΚΤΥΛΑ, ΚΑΤΙΜΕΡΙΑ, ΠΑΛΟΥΖΕΣ, ΓΛΥΚΟ ΚΙΤΡΟΜΗΛΟ, ΓΛΥΚΟ ΚΑΡΠΟΥΖΙ, ΧΑΛΟΥΜΙ, ΚΟΥΛΟΥΡΟΥΘΚΙΑ ΜΕ ΤΟ ΧΑ- ΡΟΥΠΟΜΕΛΟ, ΛΟΥΚΟΥΜΑΔΕΣ, ΠΟΥΡΕΚΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΡΗ ΣΕΛΙΔΑ Ένα ταξίδι στα παλιά, μόλις ξεκινά επαγγέλματα που χάθηκαν στο χρόνο Τα διάφορα επαγγέλματα των ανθρώπων, δημιουργούνται για να καλύψουν κάποιες ανάγκες που υπάρχουν στις διάφορες εποχές. Έτσι στα αρχαία τα χρόνια μπορεί να υπήρχε κάποιος τεχνίτης που θα ήταν πολύ σημαντικό γιατί έφτιαχνε τόξα και βέλη, όμως στη σημερινή εποχή θα ήταν τελείως άχρηστος αφού κανένας δεν χρειάζεται βέλη και τόξα. Ούτε θα μπορούσε σήμερα να ζήσει κάποιος κάνοντας το επάγγελμα του πεταλωτή, γιατί δεν θα είχε καθόλου πελάτες. Σήμερα δεν υπάρχουν άλογα για να τα πεταλώσει. Τα επαγγέλματα επομένως εξαρτώνται από την εποχή και τις ανάγκες της. Μερικά τέτοια επαγγέλματα παρουσιάζονται πιο κάτω. Ο αγωγιάτης ήταν αυτός που πραγματοποιούσε ιδιωτικές μεταφορές από ανθρώπους έως εμπορεύματα. Η πληρωμή του λεγόταν αγώγι. Ο γανωτής ήταν εκείνος που έβαφε τα διάφορα αντικείμενα της κουζίνας, κουτάλια, πιρούνια ή κατσαρόλες, έτσι ώστε να μην οξειδώνονται και να προκαλούν δηλητηριάσεις στους ανθρώπους που τα χρησιμοποιούσαν. Ο νερουλάς, ένα επάγγελμα που χάθηκε όταν το νερό ήρθε σε κάθε σπίτι. Ήταν εκείνος που τροφοδοτούσε τους κατοίκους με νερό και Συνάντηση με την λειτουργούσε με πελατεία. Ο πεταλωτής ήταν εκείνος που έβαζε πέταλα στα ζώα, τα γαϊδούρια ή τα μουλάρια. Ο σαμαράς έφτιαχνε τον απαραίτητο εξοπλισμό για τα μουλάρια, έτσι ώστε να μπορούν να μεταφέρουν ανθρώπους. Το σαμάρι ήταν κατασκευασμένο από σανίδια τα οποία έφτιαχνε με τέτοιο τρόπο ώστε να αγκαλιάζουν την πλάτη του ζώου. Ο καλαθάς, άλλο ένα επάγγελμα παλιό, που σε μερικές περιοχές υπάρχει ακόμα. Ο καλαθάς έβρισκε καλάμια από τις όχθες των ποταμών, ή των λιμνών, τα έκοβε, τα έπλενε, τα στέγνωνε στον ήλιο κι έπειτα τα έσχιζε σε λωρίδες που έπλεκε. Ένα επάγγελμα που σήμερα τείνει να εξαφανιστεί είναι της κεντήτρας. Ήταν εκείνη που δημιουργούσε περίτεχνα σχέδια πάνω στο ύφασμα κατόπιν παραγγελίας. Σήμερα υπάρχουν οι μηχανές που αντικατέστησαν αυτή την τέχνη. Ο λούστρος, ο άνθρωπος που γυρνούσε από γειτονιά σε γειτονιά, καθάριζε τα παπούτσια των ανθρώπων. Είχε ένα ξύλινο κασελάκι που στις πλαϊνές του θήκες είχε τις μπογιές των παπουτσιών και τις βούρτσες του. Δημήτρης Χατζηδημητριάδης παράδοση ΔΟΥΛΕΙΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΛΕΟΝ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ, ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΑΝ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΚΑΙ ΜΙΑ ΚΥΠΡΟΣ ΔΙΑΦΟΡΕ- ΤΙΚΗ ΑΠ' ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΕΡΑ.

2 Συνέντευξη με έναν Σκαρπάρη «...Όποιος ήθελε παπούτσια πήγαινε στο τσαγκάρη να του τα φτιάξει. Το κάθε χωριό είχε τον δικό του τον τσαγκάρη...» Πολλά επαγγέλματα που στο παρελθόν κατείχαν σημαντική θέση στην τοπική κοινωνία, με το πέρασμα των χρόνων, την τεχνολογική εξέλιξη και τη μεταβολή των αναγκών σταδιακά εξαφανίζονται. ΤΣΑΓΚΑΡΗΣ: ένα επάγγελμα που εκλείπει «Τα χρόνια εκείνα δεν είχαν την πολυτέλεια οι άνθρωποι να αγοράζουν παπούτσια κάθε φορά που χαλούσαν τα παλιά τους. Τα πήγαιναν λοιπόν στον τσαγκάρη και τα διόρθωνε. Τα μπάλωνε αν κάπου είχαν σχιστεί, τα κολλούσε αν είχαν τρυπήσει, και έβαζε καινούργιες σόλες όταν είχαν φθαρεί οι παλιές» - Καλησπέρα σας, κύριε Παναγιώτη. Σήμερα σας καλέσαμε εδώ για να σας πάρουμε μια συνέντευξη για το επάγγελμα του τσαγκάρη. Πώς είναι να είστε τσαγκάρης «...στενοχωριέμαι, αλλά... δεν πειράζει, έτσι είναι η ζωή, το επάγγελμα μας πέθανε...» αυτόν τον καιρό; Το να είσαι τσαγκάρης αυτόν τον καιρό είναι πολύ δύσκολο, γιατί όλοι πάνε και αγοράζουν παπούτσια έτοιμα. Κανένας δεν θέλει να έρθει να του τα φτιάξουμε εμείς. Ποια είναι τα εργαλεία που χρισιμοποιείτε; Τα εργαλεία που χρισιμοποιούμε είναι πολλά αλλά θα σας πω τα πιο βασικά όπως: η φαρσέτα, το σμυλί, το σφυρί, η ζοντάκρα, το κέρι κ.άα. Πανώ στους τοίχους είναι κρεμασμένα τα καλαπόθκια. Τα καλαπόθκια είναι σχήματα ποδιών για διαφόρα μεγέθη ποδιού. Τι κάνει το κάθε εργαλείο; - Η φαρσέτα είναι σαν ένα πολύ κοφτερό μαχαίρι που βοηθά να κοπούν τα δέρματα. Το ζμυλί μοιάζει με μια τεράστια βελόνα που τρυπά το δέρμα και τη σόλα που θα περάσει από μέσα ο σπάγγος. Ο σπάγκος περνά μέσα από τις τρύπες που άνοιξε το ζμυλί και δημιουργείται το παπούτσι. Η ζοντάκρα είναι για να τραβούμε το σχοινί να τεντώνει. Το σφυρί το χρησιμοποιούμε για να καρφώνουμε τις πρόκες κάτω από τη σόλα για να μην λιώνουν εύκολα τα παπούτσια. Το καλαπόδι που είναι ένα από τα πιο σημαντικά εργαλεία που χρησιμοποιούμε είναι το καλούπι που γύρω γύρω του ετοιμάζουμε και στήνουμε το παπούτσι στα διάφορα μεγέθη ποδιού. Σας αρέσει η δουλειά σας; Θέλετε να την αλλάξετε; Αχ, κόρη μου η δουλεία μου εμένα μου αρέσει πάρα πολύ. Εμένα αυτή τη δουλεία την έκανε ο παππούς μου, ο προπαππούς μου και πάει αρκετά χρόνια πίσω... Και θα πεθάνω με αυτή τη δουλειά. Πείτε μου θα την μάθετε και στα παιδιά σας αυτή τη δουλειά; Δυστυχώς τα παιδιά μου δεν θέλουν να μάθουν, βρήκαν άλλες δουλειές, σπούδασαν, μορφώθηκαν, έγιναν γιατροί και δικηγόροι. Δεν πειράζει ο Θεός να τους έχει καλά. Παλιά ο τσαγκάρης είχε δουλειά; Τα παλιά τα χρόνια δεν είχε παπούτσια από τα εργοστάσια τα έτοιμα. Όποιος ήθελε παπούτσια πήγαινε στο τσαγκάρη να του τα φτιάξει. Το κάθε χωριό είχε τον δικό του τον τσαγκάρη. Το χωριό μου θυμάμαι ο Καραβάς που το κρατούν τώρα οι Τούρκοι τώρα είχε έναν τσαγκάρη, τον παππού μου και μετά εμένα. Έφτιαχναν όλη μέρα παπούτσια, ακόμα έρχονταν και από άλλα χωριά, ξενοχωρίτες να τους κάνουμε παπούτσια γιατί είχαμε καλό όνομα ότι φτιάχνουμε καλά και ανθεκτικά παπούτσια. Είχαμε σχεδόν καλαπόδια για όλο το χωριό. Κάναμε τσαγκαροποϊνες, αρβύλες και ότι ήθελε ο κάθε πελάτης. Τα τότε χρόνια δεν κρατούσε λεφτά ο κόσμος, λίγοι ήταν εκείνοι που μπορούσαν να κάνουν παπούτσια. Τα παιδιά δεν φορούσαν παπούτσια, ήταν ξυπόλυτα τα παραπάνω όλη μέρα. Τα πόδια τους μεγάλωναν και δεν μπορούσαν να κάνουν καινούρια παπούτσια κάθε χρόνο. Παπούτσια έφτιαχναν οι μεγάλοι και οι βοσκοί που ήταν όλη μέρα με τις κατσίκες. Κάτω από τις τσαγκαροποδινες καρφώναμε τις πρόκες που τρίβονταν και έλιωναν εκείνες και έτσι δεν έλιωναν οι σόλες των παπουτσιών για πολλά χρόνια. Πείτε μου τα πλούσια παιδιά και τα παιδιά σας είχαν παπούτσια; Εμένα τα παιδιά μου είχαν παπούτσια αλλά τα φορούσαν μόνο στην εκκλησία, όλες τις άλλες μέρες ήταν ξυπόλυτα. Οι πλούσιοι άμα ήθελαν κάνανε αλλά τα παραπάνω παιδιά έτρεχαν μέσα στα χωράφια ξυπόλυτα, δεν ήθελαν παπούτσια. Πώς νιώθετε που αυτό το ιστορικό επάγγελμα που κάνετε δεν θα συνεχιστεί; Να σου πω την αλήθεια στενοχωριέμαι, αλλά... δεν πειράζει, έτσι είναι η ζωή, το επάγγελμα μας πέθανε, θα πεθάνω και μαζί του. Έρχονται άλλες δουλειές καινούριες... Έτσι είναι η ζωή! Έλλη Τσιακκούρη

3 Καλαθοπλεκτική Η καλαθοπλεκτική ως απλή τέχνη είναι ένας από τους παλιότερους κλάδους της Χειροτεχνίας. Το επάγγελμα του καλαθοποιού ήταν διαδεδομένο σε χωριά αλλά και σε περιφέρειες όπου οι πρώτες ύλες για τις ανάγκες της παραγωγής ήταν άφθονες. Τα υλικά αυτά τα έπαιρναν από τις λυγαριές, τις μυρθίες, τις σφακές και τα καλάμια. Από τις μυρθίες και από τις λυγαριές οι καλαθοποιοί έβγαζαν τις μακριές βίτσες που αποτελούσαν ένα από τα βασικά υλικά της δουλειάς τους. Με τις βίτσες αυτές, εκτός που έπλεκαν σχίζοντας τες στα δύο εξασφάλιζαν και το πλέξιμο των καλαθιών και των άλλων κοφίνων. Με τις βίτσες πλέκονταν ο πατός των καλαθιών και κωφινιών από τον οποίο ξεπετιούνταν προς τα πάνω κατά διαστήματα οι λυγισμένες βίτσες σαν σκελετός πάνω στον οποίο πλέκοταν, με λουρίδες από σχισμένα καλάμια, καλάθια και κοφίνια. Μαρία Κωνσταντή Οι τσαγκάρηδες κατασκεύαζαν και επιδιόρθωναν υποδήματα. Μέχρι τη δεκαετία του 1950 και 1960, το επάγγελμα του τσαγκάρη θεωρούνταν από τα πιο προσοδοφόρα, δεδομένου ότι δεν υπήρχαν ακόμα πολλά εργοστάσια μαζικής παραγωγής, οπότε σχεδόν όλες οι οικογένειες αγόραζαν τα παπούτσια τους από κάποιον τσαγκάρη. Έτσι, αρκετές ήταν οι οικογένειες που έστελναν τα παιδιά τους να μάθουν την τέχνη ως βοηθοί. Συνήθως ξεκινούσαν σε μικρή ηλικία, αφού από το 19ο μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, πολύ λίγα παιδιά είχαν την οικονομική δυνατότητα να συνεχίσουν το σχολείο. Σε κάθε χωριό υπήρχε τουλάχιστον ένας, ενώ στα μεγαλύτερα χωριά συνήθως υπήρχαν δύο ή τρεις Υπήρχαν δύο ειδών τσαγκάρηδες: αυτοί που έφτιαχναν καινούρια παπούτσια και αυτοί που έκαναν «μπαλώματα», δηλαδή επιδιορθώσεις (όπως για παράδειγμα σόλες κ.ά.). Ο διαχωρισμός αυτός είναι αρκετά γενικός, αφού δεν σημαίνει ότι αυτοί που έφτιαχναν καινούρια παπούτσια δεν ήξεραν να επιδιορθώνουν παλιά και το αντίστροφο, ενώ συνήθως επέλεγαν οι ίδιοι την εξειδίκευσή τους. Φυσικά αυτοί που έφτιαχναν υποδήματα πληρωνόντουσαν καλύτερα, αλλά είχαν λιγότερες παραγγελίες από αυτούς που επιδιόρθωναν. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, οι περισσότερες οικογένειες αγόραζαν καινούρια παπούτσια μόνο όταν τα παλιά δεν μπορούσαν να επιδιορθωθούν άλλο. Επειδή σε κάθε περιοχή ή χωριό υπήρχαν συνήθως αρκετοί τσαγκάρηδες, ο καθ ένας ειδικευόταν σε διαφορετικό τύπο παπουτσιών. Για παράδειγμα ένας έφτιαχνε τα υποδήματα πολυτελείας (όπως γόβες ή παντόφλες), άλλος κατασκεύαζε τα «χωριάτικα» για την εξοχή ή τη δουλειά, ΤΣΑΓΚΑΡΗΣ: Μια μικρή ιστορική αναδρομή «το επάγγελμα του τσαγκάρη θεωρούνταν από τα πιο προσοδοφόρα...» οπότε δεν υπήρχε ιδιαίτερος ανταγωνισμός μεταξύ τους, αφού ο καθ ένας είχε «τους πελάτες του και την τέχνη του. Οι τσαγκάρηδες χρησιμοποιούσαν το καλαπόδι, δηλαδή το ξύλινο καλούπι, για να κατασκευάσουν «πάνω» του το παπούτσι. Υπήρχαν πολλά διαφορετικά σχήματα, όπως: μυτερά, γυναικεία, αντρικά κ.ά. Τα εργαλεία τους ήταν οι ξύλινες πρόκες, το σουβλί, το μικρό ταναλάκι, η μεγάλη τανάλια, η λίμα, η φαλτσέτα με την οποία έκοβαν τα περισσεύματα του δέρματος, ο γάντζος. Ως υλικά χρησιμοποιούσαν, εκτός φυσικά από το δέρμα, κερί και κόλλα. Ο χρόνος που χρειαζόταν για να φτιαχτεί ένα ζευγάρι παπούτσια ήταν περίπου δύο ημέρες, Το δέρμα το επέλεγε ο πελάτης ανάλογα με την οικονομική του δυνατότητα. Συνοπτικά η διαδικασία κατασκευής ενός παπουτσιού ήταν η ακόλουθη: έπαιρναν το καλαπόδι κι έβγαζαν πάνω του το σχέδιο που ήθελαν σε χαρτί. Έπειτα το έβαζαν πάνω στο δέρμα, το έκοβαν κι έβγαινε το πατρόν. Στο πατρόν έραβαν τα δέρματα στο πάνω μέρος του παπουτσιού. Όταν ήταν έτοιμο, έφτιαχναν τον πάτο από ψιλό δέρμα ή αλλιώς «πετσί». Έβαζαν το «πετσί» στο κάτω μέρος του καλαποδιού και το κάρφωναν με ψιλές ξύλινες πρόκες. Μετά κάρφωναν το πατρόν προσεκτικά πάνω στο καλαπόδι. Στη συνέχεια άλειφαν με κόλλα το καλαπόδι γύρω-γύρω και τσάκιζαν τις πρόκες. Από εκεί και πέρα το άφηναν να στεγνώσει. Όταν στέγνωνε, «έστρωναν» το πατρόν με λείο σφυρί πάνω στο καλαπόδι για να μην έχει ζάρες, ενώ τότε έκοβαν και τα περισσεύματα δέρματος του πάτου με τη φαλτσέτα. Αντρέας Χαλκίδης

4 Συνέντευξη με έναν Σκαρπάρη «...το να είσαι σκαρπάρης είναι πολύ δύσκολο, γιατί όλοι αγοράζουν έτοιμα παπούτσια που τα φτιάχνουν τα εργοστάσια...» Κύριε Παναγιώτη πώς ήταν τα παλιά τα χρόνια να είσαι σκαρπάρης; Τα παλιά τα χρόνια αν ήθελες παπούτσια έπρεπε να πας στον σκαρπάρη. Δεν μπορούσες να τα βρεις πουθενά αλλού. Ούτε είχε μαγαζιά που πουλούσαν παπούτσια, ούτε μπορούσες να τα φέρεις από έξω από το εξωτερικό. Άρα έπρεπε να πας στον σκαρπάρη. Η σκαρπαρηκή ήταν μια τέχνη που άφηνε καλά λεφτά και σχεδόν κάθε χωριό είχε τον δικό της τον σκαρπάρη. Κύριε Παναγιώτη εσείς σε πια περιοχή της Κύπρου ήσασταν σκαρπάρης; Ήμουνα σκαρπάρης στον Καραβά. Ένα μεγάλο χωριό με πολύ κόσμο και έφτιαχνα τα παπούτσια όλου του χωριού. Ήταν δύσκολη δουλειά, αλλά μπορούσες να φγάλεις το ψωμί σου. Πώς φτιάχνατε τα παπούτσια; Ήταν μεγάλη τέχνη να φτιάξεις παπούτσια. Πρώτα, πρώτα έπρεπε να ξέρεις το νούμερο (size) του κάθε χωρκανού. Είχαμε κάτι ειδικά καλούπια, τα καλαπόδια. Που είχε το σχήμα του παπουτσιού που είχε το σχήμα και το μέγεθος του ποδιού που έπρεπε να κάνεις το παπούτσι και βάση εκείνου του καλαποδιού έκανες τα παπούτσια. Έραβες γύρω, γύρω το δέρμα, έβαζες την σόλα, έβαζες πρόκες από κάτω για να μην λιώνουν εύκολα τα παπούτσια. Γιατί παλιά ο κόσμος δεν έκανε παπούτσια για να τα φορέσει έναν μήνα, δύο μήνες ή έξι μήνες. Έκανε παπούτσια και τα είχε για χρόνια. Γι αυτό οι παραπάνω μικροί δεν είχαν παπούτσια όταν μεγάλωνε το πόδι τους και έμεναν ανιπόλοιτοι. Και κάναμε ποδίνες τες τσαγκαροποδίνες αν τις έχεις ακουστά και από κάτω που ήταν η σόλα καρφώναμε βελόνες, πρόκες και περπατούσες πάνω στο χώμα και δεν λιώνανε τριβότανε η βελόνα και έλιωνε η βελόνα μαζί με την σόλα. Έτσι αντέχανε τα παπούτσια πολλά χρόνια. Πώς ράβατε τα παπούτσια; Ράβαμε το δέρμα με ειδικές χοντρές βελόνες. Είχαμε κι ένα εργαλείο που τρυπούσαμε το δέρμα γιατί ήταν πολύ σκληρό και περνούσαμε τα κορδόνια από την μια πλευρά στην άλλη με την ζοντάκρα. Πώς είναι σήμερα να είσαι ένας σκαρπάρης; Σήμερον ημέρα το να είσαι σκαρπάρης είναι πολύ δύσκολο, γιατί όλοι αγοράζουν έτοιμα παπούτσια που τα φτιάχνουν τα εργοστάσια και χρησιμοποιούν διάφορα υλικά για να τα κατασκευάσουν. Δηλαδή εσάς πώς πάνε τα οικονομικά σας; Εμένα τα οικονομικά μου πάνε πολύ δύσκολα, γιατί όπως σας είπα και πριν όλοι προτιμούν να αγοράζουν έτοιμα παπούτσια που τα κατασκευάζουν τα εργοστάσια και δεν έρχεται κανένας να του φτιάξουμε παπούτσια μόνο κάποιοι που μπορεί να έχουν κανένα ιδιαίτερο πρόβλημα ή θέλουν ένα ιδιαίτερο παπούτσι. Αυτό είναι πολύ σπάνιο. Τα μόνα πράγματα που κάνουμε εμείς είναι να φτιάχνουμε κανένα τακούνι, να κολλάμε καμιά σόλα που ξεκόλλησε, να βάζουμε κανένα κολανάκι. Μικρό πράγματα. Άρα ούτε πολλά λεφτά μπορούμε να κερδίσουμε αλλά ακόμα και πολλές φορές δεν βγάζουμε τα λεφτά που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε. Νικολέτα Τσιακκούρη ΥΦΑΝΤΡΑ: Μια μικρή ιστορική αναδρομή Η γυναίκα στα παλιά χρόνια, τον καιρό των προ παππούδων μας μέχρι και πριν λίγα χρόνια είχε ρόλο οικοκυράς. Για αυτό το λόγο συνδύαζε τις ασχολίες της με δουλείες που μπορούσε να κάνει εντός του σπιτιού της. Ένα τέτοιο επάγγελμα που ήταν και ταυτόχρονα απαραίτητο για τον εξοπλισμό και την προίκα του σπιτιού ήταν η υφάντρα. Η υφάντρα χρησιμοποιούσε τη βούφα, ένα εργαλείο για να κατασκευάσει υφάσματα για στρώματα, κρεβάτια, σεντόνια, βαμβακερά, ενδύματα, πέφτζια και αλατζιές (υφάσματα με χρωματιστές κλωστές). Τα εργαλεία που βοηθούσαν την υφάντα για να δουλέψει τη βούφα για την κατασκευή υφάσματος ήταν το τοξάρι, το δουλάππι, το μακούτζι και τα κανιά. Τόξευε το βαμβάκι με την βοήθεια ενός ξύλου και το έκανε φιτίλια. Έπειτα με το δουλάππι στριφογύριζε τα φιτίλια και τα έκανε λεπτή κλωστή. Την κλωστή την τύλιγε στο σαμούτι, ένα κομμάτι και έτσι έφτιαχνε τα σαμούθκια. Το επόμενο στάδιο ήταν το σύρμα της κλωστής ή αλλιώς νήμα οριζόντια στο κτενί της βούφας για οδηγούς. Στη συνέχεια ύφαινε με το μακούτζι, ένα κομμάτι ξύλο μυττερό σαν βελόνα που περνούσε την κλωστή. Έτσι, έφτιαχνε το ύφασμα δίνοντας του διάφορα σχέδια και χρωματισμούς. Δέσποινα Ανδρέου

5 Αργαλειός - Υφαντική Σήμερα είχα την ευκαιρία να πάρω μια μικρή συνέντευξη από την γιαγιά μου. - Γιαγιά θα μπορούσες να μου πεις αν σου αρέσει η υφαντική; - Μου αρέσει η υφαντική τέχνη, γιατί αυτή είναι η δουλεία μου. - Ποσά χρόνια κάνεις την δουλεία αυτή; - Δουλεύω στην χειροτεχνία εδώ και χρόνια. - Όταν ασχολήθηκες για πρώτη φορά δυσκολεύτηκες; - Τον πρώτο καιρό ναι, είχα δυσκολίες. - Ποιο είναι το βασικό εργαλείο που χρησιμοποιείς για να υφαίνεις; - Το βασικότερο εργαλείο είναι ο αργαλειός όπου υφαίνω. - Τι υφαίνεις συνήθως; - Στον αργαλειό υφαίνω κουρελούδες, φιθκιότικα και ασπροπλούμι. - Γιαγιά, σε ευχαριστώ για την συνέντευξη και το χρόνο σου. - Παρακαλώ, να σαι καλά, Χριστόδουλέ μου. Χριστόδουλος Μακρής Συνέντευξη με έναν Πεταλωτή - Καλημέρα σας, κύριε Γιάννη. - Καλημέρα, Χρήστο, τι κάνεις; - Καλά εσείς; - Και εγώ καλά. - Θα ήθελα τη βοήθεια σας. - Πώς μπορώ να βοηθήσω; - Πρέπει να γράψω μια εργασία για τα παραδοσιακά ε- παγγέλματα και διάλεξα εσάς για να μου πείτε για το παλιό σας επάγγελμα. - Εντάξει. - Λοιπόν, πόσα χρόνια εργάζεστε ως πεταλωτής; - Εργάζομαι 28 χρόνια ως πεταλωτής. - Και τι κάνετε σε αυτό το επάγγελμα; - Σε αυτό το επάγγελμα βασικά καλλικόνουμε (βάζουμε πέταλα) στα μπεγίρια (άλογα), τα μουλάρια και τους γαϊδάρους. - Και που εξασκούνται οι περισσότεροι πεταλωτές; - Οι περισσότεροι πεταλωτές εξασκούνται στα κεφαλοχώρια, όπου οι ιδιοκτήτες έφερναν από τα γύρω χωριά τα ζώα τους για πετάλωμα. Το καλλίκομα (πετάλωμα), ήτανε δυο ειδών: το καινούριο πετάλωμα και το καγιάρι. - Πότε χρησιμοποιούμε το καινούργιο πετάλωμα; - Το καινούριο πετάλωμα γινόταν όταν τα πέταλα του ζώου είχαν φαγωθεί με τη χρήση. - Πώς γίνεται αυτό; - Στην περίπτωση αυτή ο πεταλωτής έδενε με το χαλιναρόσκοινο το ζώο σε ειδική δέστρα και έπαιρνε με τη σειρά το ένα μετά το άλλο τα πόδια του ζώου και αφού προσάρμοζε το καθένα πάνω στο γόνατο του με μια κυκλική δερμάτινη λουρίδα, αφαιρούσε με τη ντανάλια το φθαρμένο πέταλο. Μετά έκοβε με το ειδικό δράπανο-νυχοκόφτη το νύχι, του ζώου, κι ύστερα εφάρμοζε στο κομμένο νύχι το καινούριο πέταλο και το κάρφωνε με τα ειδικά πεταλόκαρφα, με το χοντρό κεφάλι, με τέτοιο τρόπο, ώστε η αιχμή του καρφιού να βγαίνει από το πλάι μέσα του νυχιού χωρίς να πειράξει την από μέσα ζωντανή σάρκα του ποδιού του ζώου. - Και μετά; - Μετά το κάρφωμα του καινούριου πετάλου τοποθετούνταν το πόδι του ζώου πάνω στο ξύλινο στρογγυλό κουτσούρι και κόβονταν σύρριζα οι εξέχουσες αιχμές των πεταλόκαρφων. Ύστερα με ειδική ράσπα έξυνε το νύχι στο κάτω μέρος μέχρις ότου νύχι και πέταλο έρθουν στην ίδια επιφάνεια. - Πρέπει να ήταν πολύ δύσκολο επάγγελμα αυτό του πεταλωτή. Ευχαριστούμε για αυτά τα σπουδαία πράγματα που έχουμε μάθει! - Παρακαλώ, εύχομαι να σε βοήθησα. Χρήστος Κόκου

6 Πλέκοντας με βελονάκι ή αλλιώς με το σμιλί «...Με το σμιλί μπορείς να φτιάξεις πολλά υπέροχα πράγματα. Μπορείς να φτιάξεις σκεπάσματα, κουρτίνες, τραπεζομάντιλα και άλλα πολλά...» Ένα μέρος της κυπριακής παράδοσης αποτελεί η απασχόληση με τα κεντήματα και ειδικότερα με το σμιλί. Γι αυτό ρωτήσαμε την κυρία Παναγιώτα να μας δώσει κάποιες πληροφορίες για το σμιλί. - Γεια σας κυρία Παναγιώτα! - Γεια και σε εσάς! - Μάθαμε ότι κάνετε σμιλί και θελήσαμε να σας πάρουμε μια συνέντευξη για εμάς και τους αναγνώστες μας αν γίνετε; - Φυσικά και γίνετε! - Λοιπόν, ποιος σας έμαθε σμιλί και γιατί; - Η μητέρα μου με έμαθε σμιλί για να περνώ την ώρα μου και να κάνω κάτι χειροποίητο στα παιδιά μου. - Τι ηλικία είχες όταν το πρώτο έμαθες; - Ήμουν περίπου 15 χρονών. - Πόσο δύσκολο είναι να μάθει κάποιος σμιλί; - Όταν σου αρέσει με λίγη προσπάθεια και υπομονή τα καταφέρνεις. - Τι μπορεί κάποιος να φτιάξει με το σμιλί; - Με το σμιλί μπορείς να φτιάξεις πολλά υπέροχα πράγματα. Μπορείς να φτιάξεις σκεπάσματα, κουρτίνες, τραπεζομάντιλα και άλλα πολλά. - Ήταν σημαντικό για μια κοπέλα στο χωριό σου να ξέρει σμιλί; - Ναι, ήταν πολύ σημαντικό γιατί μπορούσε να φτιάξει την προίκα σου. - Ποια ώρα της μέρας συνήθως ασχολείσαι με το σμιλί; - Συνήθως ασχολούμαι το απόγευμα που έχω ελεύθερο χρόνο. - Πώς λέγεται το εργαλείο που χρησιμοποιείς και από τι είναι φτιαγμένο; - Το εργαλείο λέγεται σμιλί, έχει κυλινδρικό σχήμα και είναι λίγο μυτερό. Είναι φτιαγμένο από σίδερο. - Σας ευχαριστούμε για τις πληροφορίες. - Η ευχαρίστηση είναι δική μου αγόρι μου! Αβραάμ Κοντός Σ ΜΙΛΙ : Μια μικρή συνέντευξη - Γεια σας, κυρία Φούλα, από πότε ξέρετε να κάνετε σμιλί; - Γειά σου κορίτσι μου, σμιλί ξέρω να κάνω από 10 χρονών. - Σας αρέσει να κάνετε σμιλί; - Πάρα πολύ. Όταν κάνω σμιλί τα ξεχνώ όλα, γιατί νιώθω ότι είμαι στο δικό μου κόσμο. - Είναι δύσκολο ή εύκολο; - Είναι εύκολο αν το συνηθίσεις. - Η διαδικασία είναι ευχάριστη ή βαρετή; - Είναι πολύ ευχάριστη. - Πώς μπορεί κάποιος να μάθει; - Αν πραγματικά θέλει πρέπει να κάνει εξάσκηση. - Τι πράγματα μπορούμε να φτιάξουμε με το σμιλί; - Μπορούμε να φτιάξουμε τραπεζομάντιλα, πετσετάκια, κουρτίνες, σκεπάσματα, φανελίτσες κ.ά.. - Σας ευχαριστώ κυρία Φούλα για τις απαντήσεις που μας δώσατε. Έλλη Παφίτη «...Όταν κάνω σμιλί τα ξεχνώ όλα, γιατί νιώθω ότι είμαι στο δικό μου κόσμο...»

7 Γνωριμία με παραδοσιακά εδέσματα ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΨΩΜΙ ΚΑΙ ΔΑΚΤΥΛΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΚΑΤΙΜΕΡΙΑ Οσο και αν φαίνεται περίεργο, οι Κύπριοι πίστευαν τόσο πολύ στη δύναμη του ψωμιού, ώστε το θεωρούσαν ως «μέσο για μαγικές και θρησκευτικές ενέργειες». Πολύ συχνά γινόταν αντικείμενο προσφοράς για την απομάκρυνση του κακού, ενώ το χρησιμοποιούσαν και συμβολικά, ως προστατευτικό μέσο για τη διασφάλιση της καλής υγείας και της ευτυχίας. ΠΑΡΑΔΟΣΗ: η θέση του ψωμιου στην Κύπρο Το ψωμί στην κυπριακή κουζίνα και κουλτούρα έχει μοναδική αξία. Από τα αρχαία χρόνια, οι Κύπριοι είχαν καθιερώσει το ψωμί, ως ένα από τα πιο βασικά στοιχεία του καθημερινού τους διαιτολογίου. Το ψωμί είχε κυρίαρχη παρουσία και σημασία σε θρησκευτικές γιορτές, σε ο- ρόσημα της ανθρώπινης ζωής όπως ο γάμος, η γέννηση κ.α., καθώς και σε ποικίλες δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. - Κυρία Νίτσα, μπορείτε να μας πείτε πώς κάνετε το ψωμί; - Ναι, σε μια λεκάνη θα βάλουμε το α- λεύρι, λίγο αλάτι, το προζύμι ή τη μαγιά και μετά με χλιαρό νερό θα το ζυμώσουμε. Θα το αφήσουμε λίγη ώρα να ξεκουραστεί, έπειτα θα το πλάσουμε και θα το αφήσουμε ακόμα λίγη ώρα να ξεκουραστεί, δηλαδή να φουσκώσει. Μετά θα το βάλουμε στο φούρνο να το ψήσουμε για μία με μιάμιση ώρα. - Μπορείτε να μας εξηγήσετε πώς κάνετε τα δάκτυλα; - Τα δάκτυλα το ίδιο, θα βάλουμε το α- λεύρι σε μια λεκάνη, θα βάλουμε μέσα λίγο λάδι, λίγο αλάτι, εγώ βάζω λίγο ξίδι ή λίγη ζιβανία για να είναι τραγανό το φύλλο και μετά θα το ζυμώσουμε με το νερό. Θα το αφήσουμε λίγη ώρα να ξεκουραστεί και μετά θα το ανοίξουμε με τον πλάστη με πολύ λεπτό φύλλο, θα έχουμε κούνες αλεσμένες με κανέλα, γαρίφαλο και λίγο ζάχαρη και θα τις βάλουμε κατά διαστήματα με το κουταλάκι, θα το διπλώσουμε δύο φορές. Θα το κόβουμε σε στενές λωρίδες και σε όσο πάχος θέλουμε τα δάκτυλα, θα το πιέζουμε με το πηρούνι στις άκρες για να μην ανοίξει στο τηγάνισμα και μετά θα έχουμε σιρόπι να τα βάλουμε μέσα να τα σιροπιάσουμε και να βάλουμε τις κούνες από πάνω. Άν είναι το σιρόπι ζεστό θα είναι κρύα τα δάκτυλα ή το αντίθετο. - Σας ευχαριστούμε πολύ για τις πληροφορίες. Φοίβος Εθελοντής Tην περασμένη Κυριακή επισκέφθηκα το χωριό Τσάδα και εκεί είχα την ευκαιρία να συναντήσω την κυρία Λουΐζα Κωνσταντινίδου, η οποία είναι αυθεντία στη δημιουργία κυπριακών εδεσμάτων. Πιο κάτω σας παραθέτω τη συνέντευξη που πήρα: - Γεια σας, κυρία Λουΐζα, σήμερα ήρθα εδώ για να μας εξηγήσετε πώς φτιάχνουμε ένα κυπριακό έδεσμα, το κατιμέρι! - Μα φυσικά! Θα σας πω τη συνταγή! Πρώτα θα σας πω τα υλικά και μετά την εκτέλεση. Υλικά: 3 φλιτζάνια αλεύρι χωριάτικο 1 πρέζα αλάτι ½ κουταλιά ζάχαρη 3 κουταλιές ελαιόλαδο Χλιαρό νερό όσο χρειάζεται για να γίνουν τα πιο πάνω υλικά ζυμάρι - Κυρία Λουΐζα, τώρα μπορείτε να μας πείτε την εκτέλεση; - Όπως σας έχω πει τα υλικά με αυτή τη σειρά γίνεται το ζυμάρι. Αφού κάνουμε το ζυμάρι, το κόβουμε σε μικρές μπαλίτσες και τα ανοίγουμε σε φύλλο τετράγωνο λεπτό το οποίο αλείβουμε με ελαιόλαδο και λίγο μέλι. Διπλώνουμε το φύλλο και το ψήνουμε σε πυρίμαχο σκεύος που ονομάζεται σάτζιη. Το ψήνουμε χωρίς λάδι σε σιγανή φωτιά να ψηθεί και από τις δύο πλευρές. Όταν ψηθεί το σερβίρουμε με λίγο μέλι ή λίγη ζάχαρη. - Όπως μας τα λέτε δεν είναι δύσκολο να φτιαχτούν οι πίτες. - Όχι, δεν είναι δύσκολο. Απλά πρέπει να έχεις όρεξη και υπομονή. - Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για το χρόνο που διαθέσατε. - Παρακαλώ! Η ευχαρίστηση είναι δική μου! - Ευχαριστώ πολύ, καλή σας μέρα! Μάρθα Παπαμιλτιάδου

8 Γνωριμία με παραδοσιακά εδέσματα ΠΑΛΟΥΖΕΣ Υλικά: 10 κιλά μουστάρι (χυμό σταφυλιού καθαρισμένο) 1 κιλό αλεύρι σιταρένιο κιούλι ανθόνερο αμύγδαλα Εκτέλεση: Βάζουμε τον μισό χυμό στο χαρτζί για να βράσει και παράλληλα σε άλλο δοχείο χτυπάμε το αλεύρι με τον υπόλοιπο χυμό. Στη συνέχεια προσθέτουμε στο χαρτζί τον χυμό με το αλεύρι και ανακατεύουμε συνέχεια με ξύλινη κουτάλα μέχρι να πήξει και να γίνει παχύρευστος. Τέλος προσθέτουμε κιούλι μαζί με λίγο ανθόνερο και ένα φακελάκι σκόνη βανίλιας. Πριν τα βάλουμε στα δοχεία βάζουμε μέσα σε αυτά λίγο ανθόνερο. Πασπαλίζουμε με λίγα θρυματισμενα αμύγδαλα. Χαράλαμπος Χαραλάμπους - Καλημέρα γιαγιά! Χρειάζομαι τη ΓΛΥΚΟ βοήθειά σου. - Καλημέρα, Ηλεκτράκι μου, πώς ΚΙΤΡΟΜΗΛΟ μπορώ να σε βοηθήσω; - Η ενότητα με την οποία ασχολούμαστε στο σχολείο είναι για την «παράδοση», γι αυτό θα ήθελα να μου εξηγήσεις ένα γλυκό του κουταλιού και συγκεκριμένα το κιτρόμηλο το κίτρινο. - Ας ξεκινήσουμε να πούμε τι υλικά χρειαζόμαστε. Σίγουρα θα χρειαστούμε πολλά κιτρόμηλα, έτσι δεν είναι γιαγιά; - Λοιπόν, θα χρειαστούμε αρκετά κιτρόμηλα, ζάχαρη, 2-3 ξυλάκια κανέλας, σκόνη βανίλιας και μισό λεμόνι. - Γιαγιά, είναι δύσκολο να φτιαχτεί ένα γλυκό του κουταλιού; - Ναι, αλλά άμα κάποιος αγαπά την παράδοση τίποτα παραδοσιακό δεν είναι δύσκολο. - Τώρα ας μπούμε στο θέμα μας. - Ποια είναι η διαδικασία; - Πρώτα καθαρίζουμε τα κιτρόμηλα με μαχαίρι ή με τρίφτη. Μετά τα κόβουμε σε φέτες τα τυλίγουμε σε ρολάκια και τα στερεώνουμε με οδοντογλυφίδα ή με κλωστή. Στη συνέχεια τα βάζουμε μέσα σε νερό για 5-6 μέρες και κάθε μέρα αλλάζουμε συνέχεια νερό. Την 6 μέρα το βάζουμε στη φωτιά να ψηθεί και μόλις κοχλάσει αλλάζουμε 3 φορές το νερό. Μετά ετοιμάζουμε το σιρόπι. Κάθε 30 φέτες βάζουμε 1 kg ζάχαρη και 3 ποτήρια νερό. Επίσης, βάζουμε τα ξυλαράκια της κανέλας, τη βανίλια και τα αφήνουμε να κοχλάσουν. Την επόμενη μέρα τα βάζουμε στη φωτιά, βάζουμε και το λεμόνι και το αφήνουμε μέχρι να καταστηθεί. Στο τέλος βάζουμε το γλυκό μας σε ένα ωραίο βαζάκι. Ηλέκτρα Κόκου ΓΛΥΚΟ ΚΑΡΠΟΥΖΙ - Γεια σας, κυρία Μαρία. Θα ήθελα να μου μιλήσετε για ένα παραδοσιακό γλυκό. - Λοιπόν Λούκα μου, τι λες για το γλυκό καρπούζι; - Ναι, γιατί όχι; Άλλωστε είναι πολύ νόστιμο. Πώς φτιάχνεται; - Αρχικά πρέπει να βρεις παχύ φύλλο του καρπουζιού. Στη συνέχεια αφαιρούμε όλο το πράσινο και το ύπολοιπο το ψήνουμε λίγο και το βάζουμε στον ασβέστη για 2 με 3 ημέρες. Έπειτα βάζουμε στην κατσαρόλα ζάχαρη και το καρπούζι που έχουμε στον ασβέστη και το ψήνουμε μέχρι να καταστηθεί οπόταν είναι έτοιμο. - Πολύ νόστιμο γλυκό, κυρία Μαρία, σας ευχαριστώ. Λουκάς Παπαγεωργίου

9 Γνωριμία με παραδοσιακά εδέσματα το Χαλούμι «...Το χαλούμι φτιάχνεται εδώ και εκατοντάδες χρόνια στην Κύπρο και η συνταγή συνήθως περνούσε από μάνα σε κόρη...» Το χαλούμι είναι το πιο γνωστό Κυπριακό τυρί και όσοι το έχουν δοκιμάσει έχουν γίνει φανατικοί φίλοι του. Το χαλούμι προσπάθησαν να το φτιάξουν και σε άλλες χώρες αλλά ευτυχώς κατάφερε να καταχωρηθεί σαν Προϊόν Προστατευμένης Ονομασίας Προέλευσης. Το χαλούμι φτιάχνεται εδώ και εκατοντάδες χρόνια στην Κύπρο και η συνταγή συνήθως περνούσε από μάνα σε κόρη γιατί συνήθως οι άντρες φύλαγαν τα πρόβατα και οι γυναίκες στο σπίτι τυροκομούσαν. Ε- κτός από τα χαλούμια φτιάχνανε την αναρή που είναι το αντίστοιχο Ελληνικό ανθότυρο και μυζήθρα, το Τυρί το Χωριάτικο (Παφίτικο), είναι το τυρί που χρησιμοποιούμε για να φτιάξουμε τις παραδοσιακές φλαούνες του Πάσχα και που φτιάχνεται περίπου σαν το χαλούμι αλλά με διαφορετικό τρόπο. Η μαμά του παππού μου καταγόταν από το χωριό Στατός Άγιος Φώτιος και μου είπε ο παππούς μου ότι παλιά στο χωριό είχαν κοπάδι με πρόβατα και έκαναν διάφορα τυροκομικά προϊόντα, ανάμεσα στα οποία ήταν και το χαλούμι. Δεν το έκαναν σαν επάγγελμα αλλά τα έφτιαχναν για το σπίτι και η γιαγιά έδινε στα παιδιά της όταν παντρεύτηκαν και έφυγαν από το σπίτι της και στα εγγόνια της αλλά και σε άλλους συγγενείς. Μου μίλησε λοιπόν και μου εξήγησε τη διαδικασία πώς γίνονται τα χαλούμια. Η μητέρα μου θυμάται τη γεύση των χαλουμιών μόλις τα έφτιαχνε και τα έτρωγε ζεστά. Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι υπέροχη γεύση έχουν! Τα χαλούμια που υπάρχουν στα σουπερμάρκετ και είναι σε μια συσκευασία ορθογώνια δε λένε και πολλά πράγματα σε σχέση με το πραγματικό χαλούμι. Βέβαια και αυτά για ε- μάς που δεν βρίσκουμε πλέον τα γνήσια, κάτι είναι, αλλά πάλι δεν έχουν σχέση με το πραγματικό χωριάτικο χαλούμι. Το χαλούμι νομίζω ότι είναι το μοναδικό τυρί στον κόσμο που μπορείς να το φτιάξεις με διαφορετικούς τρόπους: μπορείς να το φας όπως είναι ωμό μέσα σε σάντουιτς ή μέσα σε σαλάτες ή με καρπούζι το καλοκαίρι, να λιώσει μέσα σε διάφορα φαγητά ή τριμμένο πάνω σε ζυμαρικά, να το τηγανίσεις, να το ψήσεις στα κάρβουνα, στο γκριλ, βραστό μέσα στον τραχανά ή μέσα στις ραβιόλες και σε πολλές άλλες συνταγές. Το κυπριακό παραδοσιακό χαλούμι Υλικά: 10 λίτρα φρέσκο γάλα, πρόβειο ή κατσικίσιο ή ανάμεικτο 2 γραμμάρια πυτιά 6 κουταλάκια αλάτι Φρέσκο ή ξερό δυόσμο Μεγάλη κατσαρόλα τουλπάνι Εκτέλεση: ΧΑΛΟΥΜΙ: Παραδοσιακη συνταγή Διαλύουμε την πυτιά σε ¼ φλιτζανιού νερό. Κρατάμε ½ φλιτζάνι γάλα και μόλις το γάλα γίνει χλιαρό προσθέτουμε την πυτιά. Ανακατεύουμε λίγο και το βγάζουμε από τη φωτιά. Σκεπάζουμε την κατσαρόλα με καθαρή πετσέτα μέχρι το γάλα να πήξει. Αυτό θα πάρει γύρω στα 45 λεπτά. Μαζεύουμε το τυρόπηγμα (λέγεται τροχάλλα στα Κυπριακά) και το σχηματίζουμε σε πιτούλες, πιέζοντας με τα χέρια να στραγγίξει ο νορρός (στα Κυπριακά ο ορρός του γάλακτος). Μαζεύουμε το νορρό και τον ξαναρίχνουμε μέσα στην κατσαρόλα. Βάζουμε το τυρί σε ένα ταψί με νερό και το ξεπλένουμε για να είναι καθαρό και άσπρο. Μέχρι να στραγγίξει το χαλούμι θα ρίξουμε το υπόλοιπο γάλα που κρατήσαμε μαζί με 3 φλιτζάνια νερό και όταν αρχίσει να βράζει θα το ανακατεύουμε συνεχώς. Χαμηλώνουμε τη φωτιά και μαζεύουμε το ανθότυρο ή Αναρή όπως τη λέμε στην Κύπρο που βγαίνει στην επιφάνεια. Μαζεύουμε το νέο τυρόπηγμα και το βάζουμε να στραγγίξει ο νορρός τον οποίο θα ξαναρίξουμε στην κατσαρόλα. Την αναρή μπορούμε να τη φάμε φρέσκια με κανέλλα και ζάχαρή ή να τη βάλουμε σε τουλπάνι να στραγγίξει και να σκληρύνει για να τρίβουμε πάνω σε διάφορα φαγητά. Ο παππούς μου μού είπε ότι παλιά στο χωρίο το έβαζαν μέσα σε ταλάριν (μικρά πλεκτά καλαθάκια)...

10 Γνωριμία με παραδοσιακά εδέσματα Κουλουρούθκια με το χαρουπόμελο Υλικά: 1 κιλό αλεύρι (χωριάτικο) 3 ποτήρια νερό 1/3 του φλιτζανιού λάδι (φυστικέλαιο) Λίγο αλάτι (1 κουταλάκι) 3 ποτήρια χαρουπόμελο Εκτέλεση: Κοσκινίζουμε το αλεύρι. Ρίχνουμε το λάδι, το νερό και προσθέτουμε ένα κουταλάκι αλάτι και ζυμώνουμε. Όταν ζυμωθεί καλά το κάνουμε μπάλα, το σκεπάζουμε με πετσέτα για 2 ώρες περίπου. Κόβουμε ένα κομματάκι ζυμάρι και το κάνουμε λεπτό και μακρύ σαν φιδάκι. Όταν λεπτύνει αρκετά το κόβουμε σε κομματάκια και το κλείνουμε σταυρωτά. Βράζουμε νερό σε μια κατσαρόλα και τα ρίχνουμε μέσα να ψηθούν. Όταν ψηθούν αφαιρούμε το νερό και βάζουμε το χαρουπόμελο μέσα στα κουλουράκια. Συνεχίζουν να ψήνονται μαζί με το χαρουπόμελο για 20 λεπτά. Αντώνης Γιούσσεφ ΧΑΛΟΥΜΙ: Παραδοσιακη συνταγή (η συνέχεια)...και τα άφηναν να στραγγίξουν και να σφίξουν περίπου μισή ώρα. Αφού μαζευτεί και η αναρή βγάζουμε τα χαλούμια από το τουλπάνι και τα ξαναρίχνουμε στο νορρό και αφού βράσει τα αφήνουμε περίπου 20 λεπτά μέχρι να ανέβουν στην επιφάνεια. Τα βγάλουμε με τρυπητή κουτάλα και τα αλατίζουμε και από τις δύο πλευρές, τους βάζουμε δυόσμο στη μέση και τα διπλώνουμε. Όσο είναι ακόμη ζεστά τα βάζουμε σε γυάλινο βάζο με καπάκι. Αφού κρυώσουν τους ρίχνουμε και το νορρό να τα σκεπάσει (για κάθε φλιτζάνι νορρό προσθέτουμε 1 κουταλάκι του γλυκού αλάτι). Αυτό γίνεται για να συντηρούνται τα χαλούμια εκτός ψυγείου. Στο ψυγείο μπορούν να διατηρηθούν μερικές ημέρες αλλά εάν δεν έχουμε νορρό να τα διατηρήσουμε, τα τυλίγουμε ένα-ένα σε αλουμινόχαρτο και τα βάζουμε στην κατάψυξη. Έτσι, λοιπόν, παρασκευάζεται το χαλούμι. Ο παππούς μου, την ώρα που μου έλεγε τη συνταγή φάνηκε να συγκινείται γιατί θυμήθηκε τα παλιά τα χρόνια, τότε που ήταν μικρός στην ηλικία μου. Τον ρώτησα και μου είπε ότι τα παιδικά χρόνια για κάθε άνθρωπο είναι τα καλύτερα χρόνια της ζωής του, ειδικά γι αυτούς που έμεναν σε χωριά που η παιδική τους ηλικία ήταν μέσα στα χωράφια και στις μάντρες. Οι παιδικές αναμνήσεις τους συντροφεύουν μια ζωή. Σήμερα η παράδοση σιγά σιγά εξαφανίζεται και όλοι λένε ότι δεν είναι καλό πράγμα. Κι εμένα μου αρέσει η παράδοση και η ζωή στο χωριό. Πιστεύω ότι εμείς τώρα τα νέα παιδιά πρέπει να γνωρίζουμε την παράδοσή μας και να προσπαθούμε να τη διατηρούμε γιατί μας θυμίζει την ιστορία μας. Ο παππούς μου μέσα από τη συνομιλία που είχαμε για το χαλούμι φάνηκε πόσο πολύ αγαπούσε την παράδοση και μ έκανε κι εμένα να θέλω να τη γνωρίσω και να τη διατηρήσω. Νικόλας Κλάδης

11 Γνωριμία με παραδοσιακά εδέσματα Υλικά: 7 φλιτζανια αλεύρι (1/2 χωριατικο, 1/2 φαρίνα) 1/2 κ.γλ αλάτι 1 φακελάκι μαγιά 1-2 πατάτες βρασμένες χλιαρό νερό ΛΟΥΚΟΥΜΑΔΕΣ Υλικά για το σιρόπι: 6 φλιτζάνια νερό 4 φλιτζάνια ζάχαρη κανέλα, γαρίφαλα και λεμόνι Εκτέλεση: Κοσκινίζουμε το αλεύρι με το αλάτι και προσθέτουμε τη μαγιά. Βράζουμε τις πατάτες, τις καθαρίζουμε και τις πολτοποιούμε. Τις βάζουμε στα υπόλοιπα υλικά και ζυμώνουμε με χλιαρό νερό μέχρι να γίνει χυλός. Αφήνουμε το χυλό για μια ώρα περίπου να φουσκώσει. Ετοιμάζουμε το σιρόπι και το αφήνουμε να κρυώσει. Βάζουμε στο τηγάνι μπόλικο λάδι και το αφήνουμε να ζεσταθεί. Με το ένα μας χέρι παίρνουμε λίγο χυλό και με το άλλο χέρι τον κόβουμε με το κουτάλι της σούπας και τον ρίχνουμε στο τηγάνι. Κάθε φορά βάζουμε το κουτάλι στο νερό. Τηγανίζουμε τους λουκουμάδες προσέχοντας να μην ξεροψηθούν πολύ. Στη συνέχεια βουτάμε τους λουκουμάδες στο σιρόπι με μια κουτάλα τρυπητή, τους αφαιρούμε και τους σερβίρουμε. Μαρία Παπαριστοδήμου Υλικά για τη ζύμη: 3 φλιτζάνια αλεύρι χωριάτικο (σκληρό) ½ κουταλιά αλάτι 1 φλιτζάνι ελαιόλαδο Ι φλιτζάνι χλιαρό νερό ΠΟΥΡΕΚΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΡΗ Υλικά για τη γέμιση: Ελαιόλαδο Κανέλα Ζάχαρη Αναρή Εκτέλεση: Για να φτιάξετε τη ζύμη βάλτε σε μια λεκάνη το αλεύρι και το αλάτι και ανακατέψτε τα. Προσθέστε το ελαιόλαδο και ριζιάστε τα (τρίψετε με τις παλάμες σας μέχρι να ενωθούν καλά). Ρίξτε και το χλιαρό νερό και ζυμώστε μέχρι να γίνει μια μάλλον σφιχτή ζύμη. Σκεπάστε και αφήστε για τουλάχιστον μισή ώρα να ξεκουραστεί. Για να φτιάξετε τη γέμιση ανοίξετε λεπτό, στρογγυλό φύλλο και αλείψτε το με λίγο ελαιόλαδο. Ζυμώστε την αναρή με τη ζάχαρη και την κανέλα. Γεμίστε το φύλλο, τυλίξτε το σαν ρολό και κόψτε σε στρογγυλά σχήματα. Πατήστε με την παλάμη ή τον πλάστη και μετά ψήστε. Σερβίρονται με μέλι. Φίλιππος Γιαπάνης

12 Συνάντηση με την παράδοση Εργασία στα πλαίσια της ημερίδας «Συνάντηση με την παράδοση» Το υλικό προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από πηγές στο διαδίκτυο αλλά και από προσωπικές συνεντεύξεις των παιδιών με άτομα που ασχολούνται με την παραδοσιακή μας τέχνη και παράδοση. Τμήμα: Ε 3 Υπεύθυνος Δάσκαλος: Νικολάου Νίκος Ι Δημοτικό Σχολείο Πάφου «Ευαγόρας Παλληκαρίδης» Σχολική χρονιά: