ΣΕΙΣΜΟΣ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Transcript

1 ΣΕΙΣΜΟΣ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΑΙΤΝΑ: ΜΠΑΡΤΖΕΛΙΩΤΗΣ Ν., ΠΑΝΟΥΡΓΙΑΣ δ., ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ Β., ΚΑΖΑΚΟΥ Μ. ΚΡΑΤΗΡΑΣ: ΣΜΥΡΝΗΣ Ν., ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ Γ., ΜΑΝΤΖΑΡΗ Α., ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΑΣ Δ. ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ: ΚΟΥΤΣΑΝΑΣΤΑΣΗ Μ., ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Α., ΓΚΙΟΝΑΙ Φ., ΦΙΤΣΩΡΟΥ Ν., ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ Π., ΚΑΖΑΚΟΥ Μ. ΣΕΙΣΜΟΛΟΡΔΟΙ: ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Ι., ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Γ., ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΣ Κ. ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ Π.

2 Η περιοχή μας (Μεσσηνία) βρίσκεται σε ζώνη υψηλού κινδύνου για φυσικές καταστροφές όπως οι σεισμοί. Γενικότερα η περιοχή της Ελλάδας έχει πληγεί από φυσικές καταστροφές όπως οι σεισμοί και οι εκρήξεις ηφαιστείων στο παρελθόν με αποτέλεσμα να έχουν επηρεαστεί από αυτές σύγχρονοι και αρχαϊκοί πολιτισμοί όπως δείχνουν τα ιστορικά στοιχεία. ΣΚΟΠΟΣ: Σκοπός της έρευνας είναι να διερευνηθεί η σχέση σεισμικής και ηφαιστειακής δραστηριότητας και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Τι θεωρούμε ως Φυσικές καταστροφές και πως προσδιορίζεται το Ανθρωπογενές Περιβάλλον; Τι είναι σεισμός και ηφαίστειο, πως δημιουργούνται και πως εκδηλώνουν την δράση τους; Ποιες οι επιπτώσεις τους στο ανθρωπογενές περιβάλλον; Έχουν υπάρξει τέτοιες φυσικές καταστροφές που να έχουν καταστρέψει ή επηρεάσει σημαντικά τον άνθρωπο; Υπάρχει σύνδεση μεταξύ των φυσικών καταστροφών και τι δυνατότητες αντιμετώπισής τους υπάρχουν; Γιατί ο άνθρωπος επιλέγει να κατοικήσει σε περιοχές υψηλής επικινδυνότητας από τέτοιες φυσικές καταστροφές; Υπάρχουν κίνδυνοι τέτοιων Φυσικών καταστροφών στην περιοχή μας;

3 ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ Ο όρος καταστροφή χρησιμοποιείται για να περιγράψει το σύνολο των αρνητικών αποτελεσμάτων μεγάλης κλίμακας, ως αποτέλεσμα της εκδήλωσης ενός φαινομένου. Χαρακτηρίζουμε ένα φαινόμενο καταστροφικό όταν προκαλεί ευρείας κλίμακας είτε κοινωνικής είτε οικονομικής φύσεως απώλειες. Βέβαια δεν προκαλούν καταστροφές όλα τα φαινόμενα ακόμα και αν αυτά, λόγω μεγέθους, χαρακτηρίζονται εν δυνάμει ακραία καταστροφικά φαινόμενα. Για παράδειγμα, ένας σεισμός με μέγεθος μεγαλύτερο του 7 όταν έχει την εστία του σε υποθαλάσσιο χώρο ή μακριά από κατοικημένες περιοχές δεν αναμένεται να προξενήσει καταστροφές στις περιπτώσεις που δεν δημιουργηθεί τσουνάμι. Σε αυτό το σημείο βρίσκεται η διαφορά μιας δυνητικής καταστροφής από την καταγεγραμμένη τελικά καταστροφή μετά την εκδήλωση του φυσικού φαινομένου. Τέτοια Φυσικά εν δυνάμει Επικίνδυνα Φαινόμενα τουλάχιστον σε επίπεδο Ελληνικού αλλά και Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος είναι: 1. Πλημμύρες 2. Πυρκαγιές 3. Κατολισθήσεις 4. Ηφαίστεια - Σεισμοί 5. Κλιματικές Μεταβολές 6. Ακραία Καιρικά Φαινόμενα

4 ΟΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ Μία φυσική καταστροφή είναι ένα φυσικό γεγονός ασυνήθιστου μεγέθους που οι άνθρωποι δεν το αναμένουν και δεν μπορούν να το ελέγξουν. Οι φυσικοί κίνδυνοι απειλούν ανθρώπινες ζωές και δραστηριότητες και μπορούν να αλλάξουν για πάντα τον τρόπο ζωής τους. Ένας φυσικός κίνδυνος μπορεί να εξελιχθεί σε φυσική καταστροφή όταν προκαλεί την καταστροφή ιδιοκτησιών ή τον τραυματισμό και τον θάνατο ανθρώπων. Κατά την διάρκεια ζωής ενός ανθρώπου, τουλάχιστον ένας φυσικός κίνδυνος είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει τη ζωή του. Κατά το έτος 2001 οι φυσικοί κίνδυνοι και καταστροφές σκότωσαν πάνω από άτομα και προκάλεσαν 40 δισεκατομμύρια ευρώ ζημιές σε όλο τον κόσμο. Δυστυχώς οι οικονομικές απώλειες λόγω φυσικών καταστροφών αυξάνουν δραματικά. Όσον αφορά στον Ελληνικό χώρο και κατά την περίοδο , όπως προκύπτει απόδιεθνή βάση δεδομένων, 1341άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εξ αιτίας φυσικών καταστροφών. Από τους θανάτους αυτούς οι 1036 προκλήθηκαν από σεισμούς, 115 από καταιγίδες, 84 από καύσωνες, 78 από πλημμύρες και 28 από πυρκαγιές. Κατά την ίδια περίοδο την πρώτη θέση σε αυτή τη λίστα φυσικών καταστροφών κατέχει ο σεισμός της Κεφαλονιάς (12 Αυγούστου 1953) που προκάλεσε 455 θανάτους και τη δεύτερη ο σεισμός της Αθήνας (7 Σεπτεμβρίου 1999) που προκάλεσε 140 θανάτους. Παρ όλα αυτά την πρώτη θέση σε πληγέντες (νεκρούς, τραυματίες, άστεγους και οικονομικά ζημιωμένους) κατέχει ο σεισμός της Θεσσαλονίκης (20 Ιουνίου 1978) με πληγέντες (48 νεκροί και 220 τραυματίες).

5 Ο σεισμός ορίζεται ως η αισθητή ανατάραξη της επιφάνειας ενός ουράνιου σώματος που συνοδεύεται από σεισμικά κύματα που μεταφέρουν την ενέργεια του σεισμού An earthquake is a shaking of the ground caused by the sudden breaking and movement of large sections (tectonic plates) of the earth's rocky outermost crust Συνήθως προέρχεται από τη διάρρηξη γεωλογικών στρωμάτων και την απότομη μετατόπιση των δυο τμημάτων κάτω από τη επιφάνεια της Γης. Ως σεισμός χαρακτηρίζεται και το άμεσο αποτέλεσμα από μία μη φυσική διεργασία, όπως για παράδειγμα μία έκρηξη, μία υπόγεια πυρηνική δοκιμή ή την τοπογράφηση μέρους του φλοιού με σεισμικά κύματα που προκαλούμε με κτυπήματα του εδάφους

6 Σε πλανήτες με στερεό φλοιό όπως η Γη οι σεισμοί προκαλούν ανατάραξη της επιφάνειας του φλοιού και ο σεισμός γίνεται έτσι αισθητός από τους ανθρώπους. Ο σεισμός ορίζεται και σε άλλα ουράνια σώματα όπως η Σελήνη, ο Άρης και ο Ήλιος, σε κάποιο άλλο άστρο, πλανήτη ή δορυφόρο πλανήτη, σε ένα αστέρα νετρονίων κλπ. Ο σεισμός σε κάθε τέτοια περίπτωση έχει διαφορετική προέλευση και τα σεισμικά κύματα μπορεί να είναι διαφορετικού τύπου από τα γήινα ελαστικά, όπως για παράδειγμα τα σεισμικά κύματα ενός μαγνητικού σεισμού σε ένα αστέρα νετρονίων ή μάγναστρο. Τα σεισμικά κύματα, στην περίπτωση που είναι ελαστικά, οδεύουν μεταβάλλοντας την πυκνότητα ή παραμορφώνοντας το σχήμα του μέσου από το οποίο διέρχονται και ταξιδεύουν στο εσωτερικό, στην επιφάνεια ή και στην ατμόσφαιρα ενός πλανήτη σαν τον δικό μας, μεταφέροντας την ενέργεια του σεισμού, η οποία τελικά απορροφάται στο μέσο διάδοσης. Βικιπαίδεια: CE%BC%CF%8C%CF%82

7 Ας δούμε αναλυτικά ποια είναι η δομή του εσωτερικού της Γης για να καταλάβουμε καλύτερα ποιες διεργασίες συντελούν στην εμφάνιση του φαινομένου. Η Γη αποτελείται από τρία διαφορετικά στρώματα το φλοιό, το μανδύα και τον πυρήνα, συνολικού πάχους km περίπου. Ο φλοιός είναι το στερεό, εξωτερικό περίβλημα της Γης. Υπάρχουν δύο είδη φλοιού, ο ηπειρωτικός και ο ωκεάνιος. Το μέσο πάχος του ηπειρωτικού είναι περίπου 35km, κάτω όμως από τις μεγάλες οροσειρές μπορεί να φτάσει τα 60-70km. Το μέσο πάχος του ωκεάνιου είναι 7km. Ο μανδύας είναι το αμέσως επόμενο στρώμα και φτάνει μέχρι το βάθος των 2.900km. Ως λιθόσφαιρα χαρακτηρίζεται ένα δύσκαμπτο στρώμα, μέσου πάχους 80 km περίπου, που αποτελείται από το στερεό φλοιό και μέρος του στερεού ανώτερου μανδύα. Κάτω από το μανδύα υπάρχει ο πυρήνας που φτάνει έως το κέντρο της γης. Οι λιθοσφαιρικές πλάκες αλλού αποκλίνουν, αλλού συγκλίνουν και αλλού η μία κινείται παράλληλα - εφαπτομενικά σε σχέση με τη διπλανή της. Στις περιοχές που αποκλίνουν οι λιθοσφαιρικές πλάκες -μεσοωκεάνιες ράχεις- θερμό ασθενοσφαιρικό υλικό βγαίνει στην επιφάνεια, ψύχεται, στερεοποιείται και οδηγεί έτσι στη δημιουργία νέας λιθόσφαιρας κατά μήκος των δύο πλευρών των ράχεων (π.χ. μεσοωκεάνια ράχη Ατλαντικού ωκεανού, απομάκρυνση Αμερικανικής - Αφρικανικής πλάκας).

8 Στις περιοχές που ολισθαίνουν οριζόντια η μία πλάκα σε σχέση με την άλλη, η κίνηση γίνεται κατά μήκος κατακόρυφων ρηγμάτων μετασχηματισμού. Στην περίπτωση της σύγκλισης των πλακών η πυκνότερη από τις δύο βυθίζεται κάτω από την άλλη ώσπου να λιώσει η πρώτη μέσα στο θερμό μανδυακό υλικό και έτσι καταστρέφεται λιθοσφαιρικό υλικό. Η δημιουργία νέου ωκεάνιου φλοιού στις μεσοωκεάνιες ράχεις αντισταθμίζεται λοιπόν με την καταστροφή αντίστοιχης ποσότητας στις περιοχές σύγκλισης πλακών, οπότε η συνολική επιφάνεια της Γης παραμένει "σταθερή". Αποτέλεσμα της σχετικής κίνησης των λιθοσφαιρικών πλακών είναι η αργή παραμόρφωση των πετρωμάτων στις παρυφές τους. Για το λόγο αυτό, στα πετρώματα που βρίσκονται κοντά στις περιοχές αυτές συσσωρεύεται τεράστια δυναμική ενέργεια (ενέργεια ελαστικής παραμόρφωσης πετρωμάτων) και αναπτύσσονται μεγάλες τάσεις που συνεχώς αυξάνουν.

9 Όταν οι τάσεις αυξηθούν τόσο πολύ, ώστε να υπερβούν το όριο αντοχής του λιθοσφαιρικού υλικού στο σημείο αυτό επέρχεται θραύση. Ταυτόχρονα πραγματοποιείται απότομη σχετική κίνηση των δύο τμημάτων που έχουν προκύψει κατά μία επιφάνεια έως ότου ισορροπήσουν σε νέες θέσεις. Η επιφάνεια αυτή είναι το σεισμικό ρήγμα. Τη χρονική αυτή στιγμή γεννιέται ένας σεισμός.

10 Plate tectonics animation Εστία: το σημείου του εσωτερικού της Γης, στο οποίο σπάνε τα πετρώματα του φλοιού κατά μήκος ενός ρήγματος Επικεντρο Εστια

11 ΟΙ ΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΛΑΚΕΣ Η λιθόσφαιρα (το εξωτερικό τμήμα του στερεού φλοιού της Γης) χωρίζεται σε μικρό αριθμό πλακών που "επιπλέουν" και κινούνται ανεξάρτητα πάνω στο μανδύα της γης. Οι πλάκες αυτές ονομάζονται τεκτονικές πλάκες. Tο μεγαλύτερο μέρος της σεισμικής δραστηριότητας της Γης συμβαίνει στα όρια αυτών των πλακών. Η εξωτερική λιθόσφαιρα συντίθεται από δώδεκα περίπου μεγάλες πλάκες και αρκετές μικρότερες. Μέσα στα όρια κάθε πλάκας, τα πετρώματα του γήινου φλοιού κινούνται ως ενιαίο άκαμπτο σώμα με μικρή κάμψη και λίγες ηφαιστειακές ή σεισμικές εκδηλώσεις. Tα όρια των πλακών καθορίζονται από στενές ζώνες, πάνω στις οποίες εκδηλώνεται τo 80% της ηφαιστειακής και σεισμικής δραστηριότητας.

12 ΧΑΡΤΗΣ ΣΕΙΣΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ

13 Αν και η πλευρική έκταση των τεκτονικών πλακών σήμερα είναι καλά καθορισμένη, αυτό που θεωρείται αβέβαιο είναι το πάχος τους. Ωστόσο, σύμφωνα με υπολογισμούς που έχουν γίνει, η πλάκα σπάνια υπερβαίνει τα 145 χλμ. βάθους. Κάθε πλάκα συντίθεται από ένα συμπαγή μανδύα βράχων και κρυστάλλων. Η ζώνη των κρυστάλλων και των βράχων ονομάζεται λιθόσφαιρα, για να διακρίνεται από τη βαθύτερη ασθενόσφαιρα, στην οποία οι βράχοι βρίσκονται σε μεγαλύτερη θερμοκρασία και έτσι υφίστανται πλαστική παραμόρφωση, όταν υπόκεινται σε τεκτονικές πιέσεις. Οι κινήσεις του μανδύα προκύπτουν από την ανάγκη να μεταφερθεί στην επιφάνεια της Γης η θερμοκρασία που παράγεται εξαιτίας της ραδιενεργού εξασθένισης. Για αυτό, άλλωστε, τα πρότυπα μεταγωγής της ενέργειας ποικίλλουν ανάλογα με το χρόνο.

14 ΣΕΙΣΜΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ ΕΙΔΗ ΣΕΙΣΜΙΚΩΝ ΚΥΜΑΤΩΝ

15 Σεισμικά κύματα ονομάζονται τα ελαστικά κύματα τα οποία στις θέσεις διατάραξης της μηχανικής ισορροπίας των πετρωμάτων, δηλαδή στην εστία του σεισμού, απελευθερώνεται μηχανική ενέργεια που διαδίδεται μέσα στην Γη. Σεισμικά κύματα Διακρίνουμε δύο βασικές κατηγορίες σεισμικών κυμάτων, τα κύματα χώρου τα οποία διαδίδονται προς όλες τις κατευθύνσεις στο εσωτερικό της Γης και τα επιφανειακά κύματα τα οποία διαδίδονται μόνο κατά μήκος των επιφανειακών στρωμάτων της Γης. Όταν γίνεται ένας σεισμός στο εσωτερικό της Γης δημιουργούνται σεισμικά κύματα τα οποία διαδίδονται μέσα στη Γη. Υπάρχουν τέσσερα είδη σεισμικών κυμάτων: α) τα κύματα Ρ, β) τα κύματα S και γ) τα κύματα Love δ) τα κύματα Rayleigh Τα σεισμικά κύματα αυτά διαδίδονται με διαφορετικούς τρόπους.

16 Τα κύματα Ρ (primary-πρώτα ή πρωτεύοντα) είναι διαμήκη κύματα όπως τα ηχητικά κύματα και διαδίδονται στο εσωτερικό της Γης δημιουργώντας πυκνώματα και αραιώματα. Έχουν μεγαλύτερη ταχύτητα από τα άλλα δύο και η ταχύτητα τους είναι περίπου 30 φορές μεγαλύτερη από την ταχύτητα του ήχου στον αέρα. Σαν διαμήκη κύματα διαδίδονται και στο υγρό τμήμα της Γης και στα στερεό. Propagation of Seismic Wav es_ P-wav es.mp4 Διαμήκη σεισμικά κύματα Τα κύματα S (secondary-δεύτερα ή δευτερεύοντα) είναι εγκάρσια κύματα. Η ταχύτητα διάδοσης τους είναι μικρότερη από την ταχύτητα των κυμάτων Ρ. Διαδίδονται μόνο στο στερεό τμήμα της Γης και όχι στο υγροποιημένο όπως είναι ο πυρήνας. Propagation of Seismic Wav es_ S-wav es.mp4

17 Τα κύματα R (Rayleigh) είναι τα πιο αργά όλων των τύπων των σεισμικών κυμάτων και με κάποιους τρόπους τα πιο περίπλοκα. Τα κύματα αυτά μετακινούν το έδαφος με τον ίδιο τρόπο όπως ένα θαλάσσιο κύμα μετακινεί τα επιφανειακά νερά. Propagation of Seismic Wav es_ Ray leigh wav es.mp4

18 Τα κύματα L (Love) διαδίδονται κατά μήκος του στερεού φλοιού της Γης και έχουν τη μικρότερη ταχύτητα διάδοσης σε σχέση με τα άλλα δύο. Τα κύματα αυτά είναι υπεύθυνα για τις καταστροφές κτιρίων. Propagation of Seismic Wav es_ Lov e w av es.mp4 Διάδοση σεισμικών κυμάτων στο εσωτερικό της Γης Η απόσταση της εστίας του σεισμού από το σταθμό παρατήρησης υπολογίζεται από τη διαφορά χρόνου άφιξης των κυμάτων Ρ και S. Εγκάρσια σεισμικά κύματα Τα κύματα Ρ και S συνεπώς διαδίδονται στο εσωτερικό της Γης αλλά συμπεριφέρονται διαφορετικά. Επειδή ο πυρήνας είναι υγρός τα κύματα S (εγκάρσια) δεν το διαπερνούν. Τα εγκάρσια κύματα στο εσωτερικό της Γης ταξιδεύουν με ταχύτητα 3,3 km/s, ενώ τα διαμήκη με 5,6 km/s. Η ανάκλαση των σεισμικών κυμάτων S και Ρ στην επιφάνεια της Γης προκαλεί επιφανειακό κύμα. Αν αυτό το κύμα εκδηλωθεί σε θαλάσσια περιοχή δημιουργεί τεράστια παλιρροϊκά κύματα που ονομάζονται Τσουνάμι

19 Το τσουνάμι ( ιαπωνικά 津波, tsunami ) είναι θαλάσσιο φαινόμενο, που δημιουργείται κατά την απότομη μετατόπιση μεγάλων ποσοτήτων νερού, σε ένα υδάτινο σχηματισμό, όπως ένας ωκεανός, μια θάλασσα, μια λίμνη ή ένα φιόρδ. Το τσουνάμι εκδηλώνεται ως κύματα, τα οποία στα βαθιά νερά των ωκεανών (μέσο βάθος μέτρα) οδεύουν με μέση ταχύτητα 210 μέτρων/δευτερόλεπτο ή 756 χιλιομέτρων/ώρα (παραπάνω από το μισό της ταχύτητας του ήχου στην ατμόσφαιρα της Γης). Διαδίδονται με μέτωπα κυμάτων, που μπορούν, να πλησιάσουν σε πλάτος, ακόμα και τη γήινη περίμετρο και οδεύουν με σύνηθες μήκος κύματος της τάξης των χιλιομέτρων και ύψος που κυμαίνεται, συνήθως, από μερικά εκατοστά, έως 1 μέτρο (με 2 μέτρα το πολύ, όταν βρίσκονται κοντύτερα στην εστία δημιουργίας τους [1] ). Φτάνοντας τα κύματα αυτά σε ρηχά νερά χάνουν την ταχύτητά τους, έως και 20 φορές, αρχικά στο μπροστινό τους μέτωπο, αυτό που φτάνει πρώτο στα ρηχά, και έτσι το μήκος τους μικραίνει, καθώς το πίσω μέρος του κύματος ταξιδεύει ακόμη, με σχετικά μεγαλύτερη ταχύτητα. Το μήκος του κύματος ενός τσουνάμι μεταβάλλεται, ακολουθώντας την μεταβολή της μέσης ταχύτητάς του σύμφωνα με το βάθος της θάλασσας που διατρέχει, και η ορμή του διατηρείται (θεωρώντας προσεγγιστικά πως δεν εξαπλώνεται και κατά πλάτος) με αντίστοιχη μεταβολή του ύψους του. Φτάνοντας στις ακτές το κύμα συμπιέζεται και κερδίζει σε ύψος, που είναι και ο λόγος για τον οποίο γίνεται καταστρεπτικό φθάνοντας στις ακτές, αφού το ύψος του διατηρείται και καθώς εισβάλλει στην ενδοχώρα.

20

21 Ο σεισμός είναι φαινόμενο το οποίο εκδηλώνεται συνήθως χωρίς σαφή προειδοποίηση, δεν μπορεί να αποτραπεί και παρά τη μικρή χρονική διάρκεια του, μπορεί να προκαλέσει μεγάλες υλικές ζημιές στις ανθρώπινες υποδομές με επακόλουθα σοβαρούς τραυματισμούς και απώλειες ανθρώπινων ζωών.

22 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΕΙΣΜΩΝ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ Μετά από ένα σεισμό προκαλούνται βλάβες: Σε δίκτυα όπως: οδικό (καταστροφή δρόμων, γεφυρών κτλ.) σιδηροδρομικό (καταστροφή γραμμών) τηλεπικοινωνιακό ηλεκτρικό ύδρευσης Σε κατοικίες, διάφορα κτίρια και άλλες κατασκευές Στο φυσικό περιβάλλον κατολισθήσεις, ρευστοποιήσεις, καθιζήσεις, διακλάσεις, τσουνάμι Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, μπορεί ένα σεισμό να ακολουθήσει μια πυρκαγιά, προκαλώντας μεγαλύτερα προβλήματα από αυτά που έχει προκαλέσει ο ίδιος ο σεισμός!

23 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΕΙΣΜΩΝ ΣΕ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΖΩΕΣ Μετά από ένα μεγάλο σεισμό, μπορεί να υπάρξουν και απώλειες ανθρώπινων ζωών. Εδώ είναι μερικά παραδείγματα μεγάλων σεισμών και ο αριθμός των νεκρών που άφησαν. Σουμάτρα (νησιά Άνταμαν) / 2004 / Μ=9,1 : Κίνα (Τανγκσάν) / 1976 / Μ=7,5 : Κίνα (Τίνγκαϊ) / 1920 / Μ=7,8 : Ιαπωνία (Κάντο) / 1923 / Μ=7,9 : Σοβ. Ένωση (Τουρκμενιστάν) / 1948 / Μ=7,3 : Πακιστάν / 2005 / Μ=7,2 : Ιταλία (Μεσίνα) / 1908 / Μ=7,2 : Περού / 1970 / Μ=7,9 : Ιράν / 1990 / Μ=7,4 :

24 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΕΙΣΜΩΝ ΣΕ ΚΤΙΡΙΑ Επίσης, μεγάλες καταστροφές γίνονται και στα κτίρια που βρίσκονται κοντά στο επίκεντρο του σεισμού. Εδώ είναι μερικά παραδείγματα: Αϊτή (2010)

25 Σετσουάν Κίνα (2011)

26 Καλαμάτα (1986)

27 Ιταλία (2012) Νέα Ζηλανδία (2010)

28 ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ Ως ηφαίστεια χαρακτηρίζονται οι θέσεις όπου φυσικό τήγμα από το εσωτερικό της Γης, που ονομάζεται μάγμα, βγαίνει μαζί με στερεά και αέρια αναβλήματα υψηλών θερμοκρασιών στην επιφάνεια όπου σχηματίζει την λάβα. Η δραστηριότητα αυτή οδηγεί στη δημιουργία ενός βουνού, το οποίο είναι συνήθως ό,τι ονομάζουμε ηφαίστειο στην καθημερινή γλώσσα.τα ηφαίστεια δημιουργούνται κυρίως εκεί όπου συγκρούονται οι λιθοσφαιρικές πλάκες.

29 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΩΝ

30 Πώς δημιουργούνται τα ηφαίστεια; Η δημιουργία των ηφαιστείων οφείλεται στις κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών. Είναι συγκεντρωμένα συνήθως σε συγκεκριμένες γεωγραφικές ζώνες κατά μήκος των ορίων των λιθοσφαιρικών πλακών. Όταν δύο πλάκες απομακρύνονται η μια από την άλλη, δημιουργείται ένα άνοιγμα στο φλοιό της γης από όπου βγαίνουν λιωμένα πετρώματα (μάγμα με τη μορφή λάβας) και αέρια από τα βαθύτερα στρώματα.

31 Τα ηφαίστεια του κόσμου.

32 Τα σημαντικότερα ηφαίστεια στον κόσμο. Ο παρακάτω κατάλογος έχει: Όνομα ηφαιστείου -Χώρα που βρίσκεται το ηφαίστειο - Ύψος ηφαιστείου - Χρονολογία τελευταίας γνωστής έκρηξης. 1. Νεβάντο Ντελ Ρουίζ (Κολομβία) Πελέε (Μαρτινίκα) Κρακατάου (Ινδονησία) Ταμπόρα (Ινδονησία) Ουνζέν (Ιαπωνία) Λακαγκιγκάρ (Ισλανδία) Κελούτ (Ινδονησία) Βεζούβιος (Ιταλία) Αίτνα (Ιταλία) Στρόμπολι Σαντορίνη (Ελλάδα) Μέθανα (Ελλάδα) π.χ. 13.Μήλος (Ελλάδα) μ.χ. 14.Νίσυρος (Ελλάδα)

33 15.Γυαλί (Ελλάδα) 176 Άγνωστο 16.Κως (Ελλάδα) 430 Άγνωστο 17.Νοβαρούπτα (Αλάσκα-ΗΠΑ) Λάσεν Πικ (Καλιφόρνια-ΗΠΑ) Μάουντ Σεντ Έλενς Κιλαουέα (Χαβάη-ΗΠΑ) Μαούνα Λόα (Χαβάη-ΗΠΑ) Πινατούμπο (Φιλιππίνες) Σάουφριρ (Μονσεράτ) Παρικουτίν (Μεξικό) Ποποκατεπέτλ (Μεξικό) Χαϊμέϊ (Ισλανδία) Κιλιμάντζαρο (Τανζανία) Άγνωστο 28.Φούτζι (Ιαπωνία) Ερεμπούς (Ανταρκτική) Όγιος Ντελ Σαλάντο Νεβάντος Άγνωστο

34

35 Πως γίνονται οι εκρήξεις των ηφαιστειων Κάποτε πολλοί νόμιζαν ότι ολόκληρο το εσωτερικό της Γης ήταν μία διάπυρη μάζα υγροποιημένων πετρωμάτων και ότι ο στερεός φλοιός της Γης επιπλέει στην υγροποιημένη ολόθερμη αυτή μάζα. Σήμερα οι γεωλόγοι πιστεύουν ότι μόνο σε μερικά μέρη της Γης υπάρχουν τετοιοι θύλακες. Αν τα στερεά πετρώματα, που βρίσκονται επάνω απ' αυτούς τους θύλακες, υποστούν ρήγματα ή εξασθενήσουν, το μάγμα μπορεί να βρει διέξοδο ανάμεσά τους. Αυτή η διέξοδος του μάγματος στην επιφάνεια αποτελεί την έκρηξη των ηφαιστείων..

36 Υπάρχουν εκρήξεις βίαιες και εκρήξεις μικρής δύναμης. Αν το μάγμα, που βγαίνει από τον κρατήρα του ηφαιστείου, δεν είναι πολύ πυκνό, τα αέρια εξέρχονται εύκολα και οι εκρήξεις τότε δεν είναι δυνατές. Αν όμως το μάγμα είναι πυκνόρρευστο, τα αέρια δυσκολεύονται να βγουν και τότε οι εκρήξεις είναι πολύ βίαιες.

37 ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΚΑΙ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΤΗΤΑ Το μάγμα που βγαίνει από το ηφαίστειο λέγεται λάβα. Η λάβα όταν βγει από το ηφαίστειο, με τον καιρό κρυώνει και στερεοποιείται. Αν εκτιναχθεί ψηλά στον αέρα, στερεοποιείται σε σκόνη που λέγεται ηφαιστειακή τέφρα. Αν το σημείο εξόδου είναι στη στεριά η έκχυση γίνεται στον αέρα και το ηφαίστειο χαρακτηρίζεται χερσαίο, ενώ αν είναι σε θαλάσσιο πυθμένα η έκχυση γίνεται στο νερό οπότε μιλάμε για υποθαλάσσιο ηφαίστειο

38 Ο όρος ηφαιστειότητα είναι ευρύτερος και συμπεριλαμβάνει όλες εκείνες τις σύνθετες εσωτερικές εργασίες όπου έχουν σαν τελικό αποτέλεσμα την επιφανειακή εκδήλωση ενός ηφαιστείου. Εκτός από τις εκρήξεις και την έκχυση λάβας από το ηφαίστειο υπάρχουν και άλλα χαρακτηριστικά όπως η εκπομπή ατμίδων (συνήθως πλούσιες σε θειάφι και μονοξείδιο του άνθρακα) από σχισμές των προσφάτων ηφαιστειακών πετρωμάτων και οι θερμοπηγές που ανάλογα με τη σύσταση του νερού και τη θερμοκρασία χαρακτηρίζονται σαν σοφλατάρες, φουμαρόλες, θερμοπίδακες (Geyser) κτλ.

39

40 EΝΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ ΣΕ ΤΟΜΗ Κάθε ηφαίστειο είναι η ορατή απόληψη εκτεταμένου υπόγειου συστήματος μέσα από το οποίο γίνεται η διοχέτευση μαγματικού υλικού από το χώρο δημιουργίας του μέχρι την επιφάνεια. Ένα σημαντικό τμήμα της δομής πολλών ηφαιστείων είναι ο ηφαιστειακός αγωγός, δηλαδή ένας σχεδόν κατακόρυφος φυσικός σωλήνας με περίπου κυκλικό ή Ωοειδές σχήμα διατομής μέσα στον οποίο γίνεται η άνοδος του μαγματικού υλικού μέχρι την επιφάνεια.

41

42 Ο σωλήνας αυτός στο ανώτερο άκρο του ανοίγει και παίρνει μία χοανοειδή μορφή που ονομάζεται κρατήρας του ηφαιστείου. Ο κρατήρας βρίσκεται συνήθως στην κορυφή ενός κωνικού υψώματος διαστάσεων λόφων ή ακόμα και όρους που έχει δημιουργηθεί από στερεοποιημένα ηφαιστειακά αναβλήματα κατά τη διάρκεια παλαιότερων διαδοχικών εκχύσεων και αποτελεί τον ηφαιστειακό κώνο. Οι μορφές των κώνων ποικίλλουν και βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με τη χημική σύσταση της λάβας από την οποία προέρχονται.

43 Στο κάτω μέρος του ηφαιστειακού αγωγού συχνά μπορεί να υπάρχει μαγματικός θάλαμος, μια δεξαμενή μάγματος στον ανώτερο φλοιό που τροφοδοτεί υπό μορφή δευτερογενούς εστίας, το ηφαίστειο. Η πρωτογενής όμως μαγματική εστία, δηλαδή ο χώρος από τον οποίο ξεκινάει το μάγμα την ανοδική του πορεία, είναι πολύ βαθύτερα. Αδρανοποίηση του μαγματικού θαλάμου προκαλεί αναστολή της λειτουργίας του ηφαιστείου, οπότε είναι δυνατόν εξαιτίας της απώλειας στήριξης που δημιουργείται, να σωριαστεί το ασταθές κάλυμμα του κρατήρα και να σχηματιστεί μία λεβητοειδής μορφή που λέγεται καλδέρα (Γεωλογία Α Λυκείου)

44

45 Τα ηφαίστεια της Ελλάδας. Σαντορίνη: Έχει τη μεγαλύτερη καλντέρα όλου του κόσμου (!!) με ύψος 300 m και διαμέτρου 11 km. Μήλος. Ηφαίστειο Φυριπλάκας, ύψους 220 m και διαμέτρου 1700 m. Νίσυρος: Μια από τις μεγαλύτερες καλδέρες στο κόσμο, με ύψος 650 m και διαμέτρου 3000m. Βόρεια Εύβοια: Πολλά και μικρά ηφαίστεια (Μαλιακός κόλπος, Παγασητικός, Κολπίσκος Αγίου Γεωργίου, Όριο, Μετόχι, Λυχάδα, Οξύλιθος και αλλού). Σκύρος: Ηφαίστειο Μπάρες και νησίδες Ψαθούρας, Ψαθουροπούλας. Χίος: Περιοχή Αντιστρόβιλα και Εμπορικού. Λήμνος Μέθανα: Ύψος 417μ. διάμετρος 150μ. Θήβα: Μεταξύ Βελεστίνου και Αλμυρού. Έβρος: Περιοχή Φερρών-Σαππών. Πολλά μικρά ηφαίστεια. Έδεσσα: Περιοχή Αλμωπίας, πολλά και μικρά ηφαίστεια.

46 Το ηφαίστειο της Σαντορίνης Το ηφαίστειο της Σαντορίνης συγκαταλέγεται μαζί με τα Μέθανα, τη Μήλο και τη Νίσυρο στα ενεργά ηφαίστεια της χώρας μας. Όλα αυτά τα ηφαιστειακά κέντρα βρίσκονται σ ένα νοητό τόξο το οποίο ξεκινά από την Κόρινθο και καταλήγει στη Νίσυρο. Η περιοχή αυτή ονομάζεται "ενεργό ηφαιστειακό τόξο του νότιου Αιγαίου". Το Σαντορίνη, Θήρα ή Στρογγύλη (παλαιότερη ονομασία) είναι νησί που βρίσκεται στο νότιο Αιγαίο πέλαγος, στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Κυκλάδων, νότια της Ίου και δυτικά από την Ανάφη. Είναι γνωστή για το ηφαίστειο της. Η τελευταία ηφαιστειακή δραστηριότητα ήταν το έτος Τμήματα του ηφαιστείου της Σαντορίνης είναι: Η Νέα Καμένη ( μ.χ.), η Παλαιά Καμένη (46-47 μ.χ.), το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο(ενεργό) (1650 μ.χ.), τα Χριστιανά νησιά. Η Σαντορίνη ανήκει στο ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου και χαρακτηρίζεται ενεργό ηφαίστειο μαζί με τα Μέθανα, την Μήλο και την Νίσυρο. Η Σαντορίνη καθώς και τα νησιά Θηρασία και Ασπρονήσι είναι απομεινάρια του ηφαιστειογενούς νησιού Στρογγύλη. Η Στρογγύλη ήταν ένας ηφαιστειακός κώνος. Το κεντρικό τμήμα της ανατινάχτηκε μαζί με τον κρατήρα του ηφαιστείου από τη Μινωική έκρηξη που έγινε το 1613 π.χ. και είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αυτού που σήμερα ονομάζουμε καλδέρα της Σαντορίνης και την καταστροφή του προϊστορικού πολιτισμού του νησιού. Στο θαλάσσιο χάσμα που σχηματίστηκε μεταξύ Θήρας και Θηρασίας, που έχει βάθος μέτρων, κατά καιρούς βγήκαν στην επιφάνεια ηφαιστειακοί κώνοι που σχημάτισαν τα εξής νησιά: την Παλαιά, τη Μικρή και τη Νέα Καμένη, την Καμένη Γεωργίου του Α', την Καμένη του Φουκέ, την Αφρόσσα και τη Δάφνη.

47 Το ηφαίστειο της Νισύρου Το ηφαίστειο της Νισύρου βρίσκεται στο χωριό Νικειά και είναι το σημαντικότερο αξιοθέατο του νησιού. Έχει συνολικά πέντε κρατήρες με μεγαλύτερο τον "Στέφανο", διαμέτρου 260 μέτρων και βάθους 30 μέτρων. Οι πέντε κρατήρες του ηφαιστείου σχηματίζουν το οροπέδιο του Λακκίου, το οποίο δημιουργήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου το Ο τελευταίος κρατήρας του ηφαιστείου, ο Μικρός Πολυβώτης, δημιουργήθηκε το 1887, όταν σημειώθηκε και η τελευταία -μέχρι στιγμήςυδροθερμική έκρηξη του ηφαιστείου. Το ηφαίστειο της Νισύρου θεωρείται ενεργό και λόγω της εύκολης προσπέλασης στους κρατήρες του, το επισκέπτονται κάθε χρόνο πολλές χιλιάδες κόσμου αλλά και ειδικοί επιστήμονες. Το μόνο που πρέπει να έχετε κατά νου αν έχετε σκοπό να κατεβείτε στον πυθμένα του ηφαιστείου είναι το κλειστό παπούτσι. Μπορεί η μυρωδιά από το θειάφι να είναι έντονη (μυρίζει σαν κλούβιο αυγό) αλλά πρόκειται για μια εμπειρία μοναδική που κάθε επισκέπτης του νησιού πρέπει να ζήσει.

48 Βίντεο πάνω στο θέμα

49 Επίδραση των ηφαιστείων στη ζωή μας α ηφαίστεια είναι γνωστά για τις φοβερές τους εκρήξεις, οι οποίες προκαλούν πολλές φορές εισμούς, και αντιμετωπίζονται από τους περισσότερους ανθρώπους σαν ένα φοβερό, πικίνδυνο και βλαβερό φυσικό φαινόμενο. Πράγματι, οι ηφαιστειακές εκρήξεις αποτελούν υχνά πρόβλημα και μπορεί να έχουν τρομερές επιπτώσεις τόσο σε ανθρωπινές ζωές και στην ικονομία όσο και στο περιβάλλον. Από την άλλη πλευρά, πολλές φορές τα ηφαίστεια ποτελούν ισχυρή πηγή πλούτου για τους ντόπιους κατοίκους των τόπων όπου βρίσκονται.

50 Θετικές συνέπειες της έκρηξης ενός ηφαιστείου (γιατί οι κάτοικοι παραμένουν σε περιοχές κοντά σε ηφαίστεια ) ; Παρά τα προβλήματα που προκύπτουν από την ηφαιστειακή δραστηριότητα, τα ηφαίστεια αποτελούν πηγή πλούτου για τους κατοίκους των περιοχών όπου βρίσκονται. Τουρισμός, εξόρυξη ηφαιστειογενών ορυκτών και μεταλλευμάτων, γεωργικές καλλιέργειες, ιαματική λουτροθεραπεία, γεωθερμική ενέργεια κ.ά. είναι οικονομικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται τόσο σε ευρωπαϊκά κράτη με ηφαιστειακή δράση όσο και στην Ελλάδα. Όσον αφορά τον ευρωπαϊκό χώρο, η Πομπηία δέχεται περίπου δύο εκατομμύρια τουρίστες κάθε χρόνο και τα εδάφη γύρω από τον Βεζούβιο είναι πολύ εύφορα, ενώ η Ισλανδία και η Ιταλία αξιοποιούν τη γεωθερμία για παραγωγή ενέργειας (θέρμανση κατοικιών και θερμοκηπίων, ηλεκτρική ενέργεια, ζεστό νερό σε κατοικίες κ.ά.). Όσον αφορά την Ελλάδα, σημαντικός είναι ο ορυκτός πλούτος της Σαντορίνης (ελαφρόπετρα κ.ά.) και της Μήλου (μπεντονίτης κ.ά.), ενώ η Σαντορίνη είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς σε παγκόσμιο επίπεδο. Επιπλέον, στις 60 από τις 80 επίσημα αναγνωρισμένες ιαματικές θερμομεταλλικές πηγές της χώρας μας αναπτύσσεται ο ιαματικός τουρισμός (Λουτράκι Κορινθίας, Αριδαία, Αιδηψός, Μέθανα, Τραϊανούπολη Έβρου κ.ά.).

51 Αρνητικές συνέπειες του ηφαιστείου Οι σεισμοί (τεκτονικής ή ηφαιστειακής προέλευσης) και οι ηφαιστειακές εκρήξεις αποτελούν φυσικά φαινόμενα, με σοβαρές πολλές φορές επιπτώσεις τόσο στις ανθρώπινες ζωές (θάνατοι, τραυματισμοί, ψυχολογικά προβλήματα κ.ά.) όσο και στην οικονομία. Στη χώρα μας οι σεισμοί κοστίζουν, κατά μέσο όρο, κάθε χρόνο ένα δισεκατομμύριο ευρώ, ενώ προκαλούν περίπου 15 θανάτους και 900 καταρρεύσεις οικοδομών. Το γεγονός ότι οι περισσότεροι σεισμοί στη χώρα μας γίνονται στη θάλασσα συμβάλλει στο να είναι πολύ μικρός ο αριθμός των ανθρώπινων θυμάτων σε σχέση με την έντονη σεισμική δραστηριότητα που εκδηλώνεται στον ελλαδικό χώρο. Κατά τους ιστορικούς χρόνους σημειώθηκαν στην Ευρώπη αρκετές ηφαιστειακές εκρήξεις, με σημαντικότερες την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης το 1620 π.χ. περίπου, η οποία συντάραξε όλη την ανατολική Μεσόγειο, και την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.χ., που άφησε πίσω της χιλιάδες νεκρούς και μερικές πόλεις θαμμένες στην ηφαιστειακή στάχτη (Πομπηία κ.ά.). Από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης δημιουργήθηκε η μεγαλύτερη καλντέρα στη Γη!

52 Όρος Tambora, Indonesia Πότε: Απριλίου 1816 Αριθμός θυμάτων:

53 Όρος Pelee, Δυτικές Ινδίες Πότε: 25 Απριλίου 8 Μαϊου 1902 Αριθμός θυμάτων:

54 Όρος Krakatoa, Ινδονησία Πότε: Αυγούστου, 1883 Αριθμός θυμάτων: Γεωλογία-Γεωγραφία Β Γυμνασίου : Άρης Ασλανίδης (Φυσικός), Γιώργος Ζαφειρακίδης (Φυσιογνώστης), Δημήτρης Καλαϊτζίδης(Γεωλλόγος)

55 Προστασία από τις Φυσικές καταστροφές Ο ΟΑΣΠ οργανισμός αντισεισμικής προστασίας- προτείνει μια σειρά μέτρων προστασίας από τους σεισμούς που πρέπει να πάρουμε πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το σεισμό ( ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΛΗΨΗΣ ΜΕΤΡΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΟΔΗΓΙΩΝ ΤΟΥ ΟΑΣΠ

56 60,00% 50,00% 1. Είναι στερεωμένα τα βαριά και ψηλά έπιπλα του σπιτιού σας με στηρίγματα στους τοίχους; 40,00% 30,00% 20,00% Σειρά1 10,00% 0,00% ΝΑΙ ΌΧΙ ΔΕ ΓΝΩΡΙΖΩ 2. Είναι τοποθετημένα τα 20,55% εύθραυστα και βαριά αντικείμενα 46,58% σε χαμηλά και ασφαλή μέρη; 32,88% ΝΑΙ ΌΧΙ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ

57 3. Υπάρχουν βαριά και εύθραυστα αντικείμενα σε ράφια πάνω από το κρεβάτι σας; ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ ΌΧΙ 6,85% 65,75% Σειρά1 ΝΑΙ 27,40% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 4. Έχετε κανονίσει με τους κοντινούς σας ανθρώπους το χώρο που θα καταφύγετε μετά το σεισμό ώστε να δείτε ποιοι λείπουν; ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ ΌΧΙ 17,81% 52,05% Σειρά1 ΝΑΙ 30,14% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00%

58 5. Κατά την διάρκεια ενός σεισμού τρέχω γρήγορα προς την έξοδο μένω ακίνητος στην θέση που είμαι μπαίνω κάτω από ένα τραπέζι πηδάω από το παράθυρο στέκομαι δίπλα και χαμηλά από κάποιο σταθερό έπιπλο στέκομαι δίπλα και χαμηλά από κάποιο σταθερό έπιπλο 13,70% πηδάω από το παράθυρο 38,36% μπαίνω κάτω από ένα τραπέζι 30,14% Σειρά2 Σειρά1 μένω ακίνητος στην θέση που είμαι 15,07% τρέχω γρήγορα προς την έξοδο 2,74% 0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35 0,4 0,45

59 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το δείγμα που χρησιμοποιήσαμε αποτελείται από 73 μαθήτριες και μαθητές του λυκείου μας. Στο μεγαλύτερο ποσοστό του το δείγμα δεν ακολουθεί τις οδηγίες του ΟΑΣΠ αναφορικά με το πώς ενεργούμε πριν, κατά και μετά το σεισμό. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι δεν έχει προκαθοριστεί από τις οικογένειες σημείο συνάντησης μετά από μεγάλο σεισμό, γεγονός που δείχνει ότι στο πλαίσιο της οικογένειας δεν έχει συζητηθεί ούτε έχει κατανοηθεί το φαινόμενο του σεισμού παρά το γεγονός ότι οι σεισμοί στην περιοχή μας είναι αρκετά συχνοί. ΣΕΙΣΜΟΣ : Η ΓΝΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ tion.pdf