ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΙΟΙ ΣΤΗΝ ΔΥΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΙΟΙ ΣΤΗΝ ΔΥΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ"

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΙΟΙ ΣΤΗΝ ΔΥΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ Το πρώτο μισό του 15 ου αι. η Κωνσταντινούπολη και οι λίγες βυζαντινές ελεύθερες περιοχές που αποτελούσαν μία σκιά της άλλοτε κραταιάς Βυζαντινής αυτοκρατορίας ζούσαν τις τελευταίες δύσκολες στιγμές πριν την τελική πτώση. Η ορμητική προέλαση των Οθωμανών στην Μ. Ασία και την Βαλκανική έμοιαζε ασταμάτητη και το Βυζαντινό Ρωμαϊκό κράτος είχε περιορισθεί στην Κωνσταντινούπολη και σε ελάχιστα εδάφη,γεωγραφικά απομονωμένα μεταξύ τους,με πληθυσμό σε δημογραφική κάμψη,χωρίς ικανούς οικονομικούς πόρους,και μπροστά στην ανερχόμενη δύναμη των Οθωμανών το τέλος έμοιαζε προδιαγεγραμμένο και εγγύς χρονικά. Οι βυζαντινοί είχαν συναίσθηση ότι ζούσαν τις τελευταίες αγωνιώδεις ιστορικές στιγμές ζωής μίας αυτοκρατορίας που ψυχοραγούσε λίγο πριν την τελική πτώση. Η Άλωση της Πόλης το 1453 ήρθε για να επισφραγίσει την εξέλιξη των γεγονότων που έδειχναν μίαν αμείλικτη νομοτελειακή πορεία προς το τέλος. Μέσα σε αυτό το κλίμα ανασφάλειας και της επικείμενης οθωμανικής κατάκτησης πολλοί έστρεφαν τις ελπίδες τους στην χριστιανική Δύση που θα μπορούσε ίσως να βοηθήσει την Κων/πολη. Και όταν συνέβη η Άλωση,πολλοί ήσαν εκείνοι που κατέφυγαν σε χώρες της Δύσης για να αποφύγουν την υποδούλωση και να οργανώσουν απελευθερωτικές προσπάθειες. Ανάμεσα στους ελληνικούς πληθυσμούς που είτε ομαδικά είτε μεμονωμένα κατέφευγαν σε βενετοκρατούμενες περιοχές και αργότερα στην Βενετία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες ήσαν επιφανείς γόνοι βυζαντινών οικογενειών,όπως οι Παλαιολόγοι,έμποροι,ναυτικοί,αγρότες, στρατιώτες που απετέλεσαν ξεχωριστά ελληνικά στρατιωτικά σώματα στην υπηρεσία της Βενετίας(οι περίφημοι stradioti) και άλλων ευρωπαϊκών δυνάμεων,στα βασίλεια της Νεαπόλεως, της Γαλλίας,της Ισπανίας,της Αγγλίας,ζωγράφοι και αγιογράφοι, λόγιοι,φιλόσοφοι,επιστήμονες. Στην τελευταία αυτήν πληθυσμιακή ομάδα θα επικεντρώσουμε την προσοχή μας,εξετάζοντας την διαδρομή τους στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες,την επιστημονική τους συνεισφορά στην Αναγέννηση των Γραμμάτων και των τεχνών στην Δύση,και την συμβολή τους στην ανάπτυξη του ανθρωπισμού και του πολιτισμού της Ευρώπης των Νέων Χρόνων,όπως και τις 1

2 προσπάθειες που κατέβαλαν για την απελευθέρωση της πατρίδας τους από τους Οθωμανούς. * * * * * * * * * * Οι Έλληνες λόγιοι του Βυζαντίου,εγκαταλείποντας τις περιοχές τους υπό την οθωμανική απειλή και πηγαίνοντας ως φυγάδες στην Δύση,μετέφεραν μαζί τους ελληνικά χειρόγραφα αρχαίων Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων όπως και την γνώση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και φιλοσοφίας και τις ανθρωπιστικές αξίες των κλασσικών γραμμάτων και του βυζαντινού πολιτισμού. Το μεταναστευτικό ρεύμα αυτό των βυζαντινών λογίων προς την Δύση λίγο πριν την Άλωση και μετά είχε μεγάλη επίδραση στην Δύση και συνέβαλε αποφασιστικά στην εμφάνιση του ΟυμανισμούΑνθρωπισμού στην Ευρώπη και στην πολιτιστική Αναγέννηση των Γραμμάτων και των Τεχνών της Ευρώπης,αφού πυροδότησε το ενδιαφέρον των Δυτικών για την αρχαία κλασσική ελληνική γνώση και έφερε τους πνευματικούς ανθρώπους της Δύσης σε επαφή με την αρχαία ελληνική γραμματεία και με ανθρώπους που ήσαν ζωντανοί φορείς και μελετητές αυτού του πολιτισμού,δηλ. τους λογίους βυζαντινούς φυγάδες. Οι Ευρωπαίοι του 15 ου αι. και οι μεταγενέστεροι είχαν συναίσθηση της σημαντικής συμβολής των Ελλήνων λογίων στην Αναγέννηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού των Νεωτέρων Χρόνων που είχε ανθρωπιστικόουμανιστικό προσανατολισμό. Χαρακτηριστικά σημειώνει ο Γάλλος Commines ( ), επίσημος ιστορικός των βασιλέων Λουδοβίκου ΙΑ' και Καρόλου Η' ότι η πτώση του Βυζαντίου συνετέλεσε στην αναγέννηση των γραμμάτων καθώς ''οι σοφοί άνδρες της Ελλάδος κατέφυγαν για την ασφάλειά τους στους ηγεμόνες της Ευρώπης φέρνοντας μαζί τους όλους τους αρχαίους συγγραφείς,χωρίς τους οποίους καμμία πρόοδος δεν είναι δυνατή''. Η νεώτερη Ευρώπη οικοδομήθηκε πάνω στα πνευματικά θεμέλια της κλασσικής αρχαιότητας,η μελέτη και η κατανόηση της οποίας κατέστη δυνατή και εφικτή σε σημαντικό μέρος εξ αιτίας των Ελλήνων λογίων που κατέφυγαν στην Δύση. Στις αρχές του 15 ου αι. η Ευρώπη είχε προχωρήσει με αποφασιστικά βήματα προς μία νέα εποχή απομακρυνόμενη από τον Μεσαίωνα με το άκαμπτο σχολαστικό του πνεύμα και την αυστηρή κοινωνική ιεράρχηση,και συνέθετε μία νέα Ευρώπη ανοικτή σε κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές,με την εμφάνιση νέων χρηματιστικών και εμπορικών δομών στην οικονομία,με την άνοδο μίας νέας τάξης 2

3 εμπόρων αστών και τον σχηματισμό των εθνικών κρατών και των ανεξαρτήτων πόλεωνκρατών,των επονομαζομένων ''εμπορικών δημοκρατιών'' της Ιταλίας. όλες αυτές οι ανερχόμενες δυνάμεις έδειχναν μεγάλη εμπιστοσύνη στις ικανότητες του ανθρώπου για πρόοδο και αναζητούσαν να εκφράσουν και πολιτισμικά το πρότυπο του αναγεννησιακού ανθρώπου. Την ιδεολογική θα λέγαμε θεμελίωση των νέων κοινωνικών δυνάμεων που επέφεραν δυναμικές ανακατατάξεις στην Ευρώπη προσέφεραν οι Έλληνες λόγιοι που έστρεψαν το ενδιαφέρον της Ευρώπης στην ανακάλυψη και επανεκτίμηση των ανθρωπιστικών αξιών της κλασσικής αρχαιότητας,όπως αυτές προέκυπταν μέσα από την μελέτη των αρχαίων συγγραφέων. Οι λόγιοι αυτοί υπήρξαν μεγάλοι δάσκαλοι που δίδαξαν φιλολογία και φιλοσοφία και έγιναν ιδρυτές ή εμπνευστές σχολών και ακαδημιών. Οι μαθητές τους απετέλεσαν την ιδεολογική ελίτ της Ευρώπης,συγγραφείς και διανοουμένους που εμπνέονταν από τους αρχαίους συγγραφείς και τα κλασσικά ιδεώδη της αρχαιότητας,καθώς και πλήθος ελληνιστών,μελετητών,ερμηνευτών και εκδοτών των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων που έγιναν γνωστότεροι και προσιτότεροι μέσω των χειρογράφων που έφεραν μαζί τους οι λόγιοι φυγάδες. Μία άλλη εξ ίσου σημαντική προσφορά των Ελλήνων λογίων ήταν η ενασχόλησή τους με την περισυλλογή των αρχαίων χειρογράφων,την αντιγραφή τους και την έκδοση αρχαίων Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων που συχνά συνοδεύονταν από φιλολογικά,φιλοσοφικά και ερμηνευτικά σχόλια. Οι λόγιοι του Βυζαντίου είχαν βαθειά γνώση της ελληνικής και λατινικής γλώσσας και γραμματείας,και μέσα από την έκδοση και τον σχολιασμό των χειρογράφων μετέφεραν στην Δύση όλη την φιλολογική και γραμματειακή παράδοση του Βυζαντίου και συνέβαλαν αποφασιστικά στην διαμόρφωση της νεώτερης φιλολογικής επιστήμης. Σε μία κρίσιμη περίοδο για την Ευρώπη,η οποία στις αρχές του 15 ου αι. ευρισκόταν σε κρίσιμο σταυροδρόμι,καθώς μόλις έβγαινε από τον Μεσαίωνα και ανοιγόταν στους Νέους Χρόνους,ατενίζοντας με αισιοδοξία και δυναμισμό το μέλλον της, και ήταν σε αναζήτηση έκφρασης του ιδεώδους του νέου ανθρώπου της Αναγεννησιακής περιόδου,αυτήν ακριβώς την στιγμή εμφανίσθηκαν οι Έλληνες λόγιοι στην Δύση και της προσέφεραν τον χαμένο πολιτιστικό κρίκο,τον πνευματικό σύνδεσμο με το πλούσιο σε έννοιες και αξίες κλασσικό της ελληνορωμαϊκό 3

4 παρελθόν,της προσέφεραν τα νοητικά εκείνα εργαλεία για μία νέα θεώρηση του κόσμου και του ανθρώπου και τα εκφραστικά μέσα για να διατυπώσουν αυτήν. Παράλληλα,οι λόγιοι φυγάδες έφεραν μαζί τους την νοσταλγία της χαμένης τους πατρίδας και το ιδανικό μίας νέας ιδεατής πατρίδας και ενός εξιδανικευμένου κόσμου,πολιτισμένου και πεπαιδευμένου. ''Έτσι οι φυγάδες,καθώς διασκορπίσθηκαν στις χώρες της Δύσεως,έγιναν οι φορείς του ελληνικού πνεύματος και οι πρόδρομοι του κοσμοπολίτικου ιδεώδους. Στην ευρωπαϊκή σύνθεση το Βυζάντιο,προσέφερε στην Δύση με τον θάνατό του τα ανθρωπιστικά εκείνα στοιχεία που διαμόρφωσαν τα κύρια χαρακτηριστικά του νεώτερου κόσμου''. (Ιστορία του ελληνικού Έθνους,τ. Ι',Εκδοτική Αθηνών,Αθήνα 1974,σελ. 356). Ας εξετάσουμε λοιπόν τις προσωπικότητες και το έργο αυτών των Ελλήνων λογίων της Δύσεως που τόσα προσέφεραν στην διαμόρφωση του νεώτερου πολιτισμού της. * * * * * * * * * * Η φυγή των λογίων του Βυζαντίου στην Δύση είχε αρχίσει κάποιες δεκαετίες πριν από την Άλωση,καθώς ο κίνδυνος πτώσεως της Κων/πόλεως είχε αρχίσει να προδιαγράφεται ήδη από τα τέλη του 14 ου αι. Η έξοδος όμως επιταχύνθηκε και αυξήθηκε όπως ήταν φυσικό,αμέσως μετά την Άλωση(1453). Από τους πρώτους ήταν ο Μανουήλ Χρυσολωράς,που δίδαξε την αρχαία ελληνική γραμματεία και γλώσσα στο πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας από το 1396 ως το Η παρουσία του στην Φλωρεντία υπήρξε καταλυτική για την πορεία των ελληνικών σπουδών στην Δύση. Οι παραδόσεις των μαθημάτων του εγίνοντο ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου,που περιελά μβανε γνωστούς ανθρωπιστές και προσωπικότητες της Φλωρεντίας,ενώ και από γειτονικές πόλεις έρχονταν για τα μαθήματά του. Κατά διαστήματα ο Χρυσολωράς δίδαξε και σε άλλες πόλεις της Ιταλίας,όπως η Παβία,το Μιλάνο,η Ρώμη,ωστόσο στην Φλωρεντία,γνωστό κέντρο της Αναγέννησης,άρχισαν να διδάσκονται με τρόπο συστηματικό τα ελληνικά γράμματα. Ο Φλωρεντινός μαικήνας Palla Strozzi,είχε καλέσι τον Χρυσολωρά στην Φλωρεντία,όταν ο τελευταίος ήταν διπλωματικός απεσταλ μένος του αυτοκράτορα Μανουήλ Παλαιολόγου στην Δύση για εξεύρεση βοηθείας εναντίον των Οθωμανών,με σκοπό να δημιουργηθεί ένα κέντρο ανθρωπιστικών σπουδών στην Φλωρεντία. Ο Χρυσολωράς δίδασκε τους 4

5 μαθητές του χρησιμοποιώντας ελληνικά χειρόγραφα. Αργότερα,συνέγραψε Γραμματική της ελληνικής γλώσσας υπό την μορφή ερωταποκρίσεων,τα γνωστά ''Ερωτήματα''. Η Γραμματική του μετά θάνατον τυπώθηκε(1471)και απετέλεσε ένα από τα παλαιότερα τυπωμένα ελληνικά βιβλία. Θα λέγαμε λοιπόν ότι ο Μανουήλ Χρυσολωράς απετέλεσε τον πρόδρομο των βυζαντινών λογίων φυγάδων,και προετοίμασε τον δρόμο για την καλλιέργεια των ελληνικών γραμμάτων στην Ιταλία.. Μετά τον Χρυσολωρά,,εμφανίζεται ένα κενό,καθώς κάπποιες στρατιωτικές ήττες των Οθωμανών,όπως αυτή του Βαγιαζήτ Α' το 1402,ανέκοψαν προσωρινά την έξοδο των λογίων προς την Δύση,η οποία εντάθηκε πάλι στην δεκαετία του 1430, μετά την πτώση της Θεσσαλονίκης και κυρίως με την Σύνοδο ΦερράραςΦλωρεντίας ( ). Την περίοδο αυτήν δεσπόζει η μορφή του νεοπλατωνικού φιλοσόφου Γεωργίου ΠλήθωνοςΓεμιστού( ),ο οποίος συμμετέχοντας στην Σύνοδο με την ελληνική αντιπροσωπεία,έλαβε μέρος στις μακρές θεολογικές συζητήσεις με τους Λατίνους και ήρθε σε επαφή με τους πλατωνικούς κύκλους της Φλωρεντίας. Η επαφή του,η γνωριμία με τους Φλωρεντίνους ανθρωπιστές,η έντονη προσωπικότητά του και η βαθειά γνώση του Πλάτωνος και του Αριστοτέλους έκαναν μεγάλη εντύπωση. Συνέγραψε μάλιστα και σύντομη πραγματεία με τίτλο'' Περί ών Αριστοτέλης προς Πλάτωνα διαφέρεται''. Το έργο του αυτό καθώς και οι συζητήσεις τους με τους δυτικούς λογίους βοήθησαν την δυτική διανόηση να κατανοήσει καλύτερα την σκέψη και τις φιλοσοφικές διαφορές Πλάτωνος και Αριστοτέλους,και οδήγησε σε μία βαθειά επανεκτίμηση και μελέτη των πλατωνικών έργων. Η στάση του Πλήθωνος υπέρ του Πλάτωνος έχει ενδιαφέρουσα αφετηρία. ως αντίδραση στον αριστοτελισμό και την σχολαστικισμό της Δύσεως κυρίως του Θωμά Ακινάτη που χρησιμοποίησε τον αριστοτελισμό ως σύστημα λογικής υπέρ της πίστεως,ο Πλήθων έρχεται να αμφισβητήσει την κατεστημένη κυριαρχία του Αριστοτέλους και να αντιπροβάλλει τον Πλάτωνα όχι μόνον ως φιλόσοφο αλλά και ως πολιτικό αναμορφωτή. Εμπνεόμενος ο Πλήθων από την πλατωνική ''Πολιτεία'' και τους ''Νόμους'' συγγράφει και ο ίδιος ''Νόμους''για το νέο ιδανικό κράτος που ονειρευόταν και θα μπορούσε,καθώς ο ίδιος πίστευε,να αποτελέσει πρότυπο για μεταρρυθμίσεις και πολιτικές πρωτοβουλίες τέτοιες ώστε η παραπαίουσα βυζαντική αυτόκρατορία να αποφύγει το διαφαινόμενο τέλος της και να επανακάμψει με δυναμισμό στηριζόμενη στην κλασσική παιδεία των ένδοξων αρχαίων Ελλήνων 5

6 προγόνων. Προς την κατεύθυνση αυτή ο Πλήθων είχε συντάξει συμβουλευτικά υπομνήματα προς τον αυτοκράτορα Μανουήλ Β' Παλαιολόγο και τον δεσπότη του Μυστρά Θεόδωρο,τονίζοντας ότι'' Έληνες εσμέν το γένος,ών ηγείσθε και βασιλεύετε,ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί''. Επομένως,ο έντονος πλατωνισμός και η βαθειά εθνική αυτόσυνειδησία του Πλήθωνος για την ελληνική του καταγωγή και πολιτιστική ταυτότητα είναι στοιχεία που τον χαρακτηρίζουν. Η επίδραση του Πλήθωνος στους νεοπλατωνικούς κύκλους της Δύσεως υπήρξε τεράστια. Επανέφερε στο προσκήνιο παλαιές ξεχασμένες ιδέες του αρχαίου κόσμου,έδωσε την δυνατότητα μίας νέας και διαφορετικής ερμηνείας του Πλάτωνος στην Δύση,έδωσε ώθηση στις πλατωνικές σπουδές στην Ιταλία. Υπό την επίδραση της σύντομης παρουσίας του στην Φλωρεντία κατέστη δυνατή η ίδρυση της Πλατωνικής Ακαδημίας των Μεδίκων(1459)και η ανάπτυξη του πλατωνισμού από τους μαθητές του Πλήθωνος,όπως ο Βησσαρίων,ο ιστορικός Λαόνικος Χαλκοκονδύλης,ο Μανουήλ Χρυσολωράς,ο Pico della Mirandola κ. ά. που συνέβαλαν αποφασιστικά στην ανάπτυξη των ανθρωπιστικών επιστημών και την υποχώρηση του δυτικού αριστοτελικού σχολαστικισμού. Ο θάνατος του Πλήθωνος το 1452 προκάλεσε πένθος αλλά και κείμενα θαυμασμού από τους μαθητές του για την απώλεια του δασκάλου τους. Ο Βησσαρίων έφθασε στο σημείο να γράψει ότι ''Πλάτωνι μετά γε τους πρώτους εκείνους άνδρας ουκ έφυσεν η Ελλάς ου σοφία ου τη άλλη αρετή ομοιότερον μέγα κλέος Ελλάδι πάση γέγονεν εκείνος αστήρ,μέγας αυτή κόσμος και εις τον έπειτα χρόνον εσείται''. Αλλάκαι μετά θάνατον η φήμη του Πλήθωνος εξακολουθούσε να είναι μεγάλη,ιδίως στην Ιταλία. Έτσι,όταν το 1465 ο ηγεμόνας του Ρίμινι Σιγισμούνδος Μαλατέστα κατέλαβε τον Μυστρά,αποχωρώντας πήρε μαζί του τα οστά του Πλήθωνος και τα τοποθέτησε σε λάρνακα στον καθεδρικό ναό του Ρίμινι,όπου ευρίσκονται έως και σήμερα. Μία άλλη σημαντική λογία μορφή στην Δύση υπήρξε ο Βησσαρίων,που συμμετείχε στην Σύνοδο ΦερράραςΦλωρεντίας ως αρχιεπίσκοπος Νικαίας. Ο Βησσαρίων υπήρξε μαθητής του Πλήθωνος,και θερμός υποστηρικτής της Ενώσεως των Εκκλησιών,Λατινικής και Ελληνικής. Πίστευε ότι μέσα από την Ένωση των Εκκλησιών,θα μπορούσε η Δύση να βοηθήσει το Βυζάντιο να σωθεί από την ισλαμική απειλή. 6

7 Έτσι,μετά την Σύνοδο της Φλωρεντίας έλαβε τον τίτλο του καρδιναλίου της Ρωμαϊκής Εκκλησίας,και εγκαταστάθηκε στην Ρώμη,όπου συντόνιζε τις προσπάθειες για την αποστολή αποτελεσματικής βοήθειας στην Κων/πολη,και μετά την Άλωση,για την διοργάνωση απελευθερωτικής σταυροφορίας κατά των Οθωμανών. Ο Βησσαρίων,υπό την επίδραση του δασκάλου του Πλήθωνος,συμμεριζόταν με κάποια μετριοπάθεια βεβαίως,την συμπάθεια για τις πλατωνικές ιδέες,και επιθυμούσε να δει την πολιτική αναδιοργάνωση του βυζαντινού κράτους με βάση τα αρχαιοελληνικά πολιτειακά πρότυπα του κράτους που έχει πολίτες και όχι υπηκόους. Πίστευε ότι με βάση τα ελληνικά ιδεώδη θα μπορούσε το Βυζάντιο να αναγεννηθεί κοινωνικά και πολιτικά,και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την απειλή εξ ανατολών. Ο Βησσαρίων στον πυρήνα της σκέψης του ήταν βαθύτατα Έλληνας και ένας ώριμος ουμανιστής,φορέας των ανθρωπιστικών ιδεών της ελληνοβυζαντινής του προελεύσεως,με τις οποίες εμπλούτισε με γόνιμο τρόπο την Δυτική Αναγέννηση στα πρώτα της βήματα. Με τις γνωριμίες και την επιρροή που διέθετε,ο Βησσαρίων κατέστησε την κατοικία του στην Ρώμη κέντρο μελέτης των ελληνικών γραμμάτων. Συνεκέντρωσε γύρω του πολλούς Έλληνες λογίους πρόσφυγες από τις βυζαντινές περιοχές,στους οποίους προσέφερε στέγη και προστασία. Στην βίλα του Βησσαρίωνος σχηματίσθηκε ένας πνευματικός κύκλος αποτελούμενος από τους Μιχαήλ Αποστόλη, Γεώργιο Τραπεζούντιο,Θεόδωρο Γαζή,Ανδρόνικο Κάλλιστο κ. ά.,οι οποίοι καταγίνονταν με την συγκέντρωση ελληνικών χειρογράφων,την αντιγραφή και μετάφρασή τους στα λατινικά. Έτσι,η κατοικία του Βησσαρίωνος στην Ρώμη κατέστη,και με την υποστήριξη του ουμανιστή και φιλέλληνος Πάπα Νικολάου Ε',ένα πρώιμο κέντρο φιλολογικό και φιλοσοφικό ανθρωπιστικών μελετών και διαδόσεως των ελληνικών γραμμάτων. Πολλά από τα χειρόγραφα που συνεκέντρωσε ο Βησσαρίων διοχετεύθησαν σε βιβλιοθήκες και σε λογίους ελληνιστές της Δύσεως,ενώ η προσωπική συλλογή χειρογράφων του Βησσαρίωνος,κατόπιν επιθυμίας του,εδωρήθη στην Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας,της οποίας απετέλεσε και τον πρώτο πυρήνα.. Επίσης,ο Βησσαρίων ενδιαφέρθηκε για τις ελληνόρρυθμες μονές της Κάτω Ιταλίας. Στην περιοχή αυτή υπήρχαν συμπαγείς ελληνογενείς και ελληνόφωνοι 7

8 πληθυσμοί,που κατά διαστήματα ενισχύονταν από κύματα βυζαντινών μεταναστών και προσφύγων. Παρ'ό,τι η μεγάλη ακμή του ορθόδοξου μοναχισμού της περιόδου 9 ου 12 ου αι. είχε παρέλθει,ωστόσο την εποχή της Αλώσεως εξακολουθούσαν να υπάρχουν ελληνικά μοναστήρια και ορθόδοξοι μοναχοί,οι οποίοι ωστόσο,αποκομμένοι γεωγραφικά και εκκλησιαστικά από την Κων/πολη και ευρισκόμενοι εντός ισχυρού καθολικού στοιχείου δέχονταν μεγάλες πιέσεις. Ο καρδινάλιος Βησσαρίων ωρίσθηκε από τον Πάπα Ευγένιο Δ' το 1439 προστάτης των ελληνόρρυθμων μονών που ακολουθούσαν το βυζαντινό λειτουργικό τυπικό,δέχονταν όμως ισχυρές πιέσεις να δεχθούν την Ένωση των Εκκλησιών. Οι Λατίνοι αποκαλούσαν τους μοναχούς αυτούς ''βασιλιανούς'',ως ακολουθούντες τους μοναστικούς κανόνες του Μεγ. Βασιλείου. Ο Βησσαρίων ως το τέλος της ζωής του(1472),ενδιαφέρθηκε δραστήρια για την προστασία των μονών αυτών,την πνευματική ανανέωση του μοναχικού βίου και την διάσωση των χειρογράφων που αυτές διέθεταν. Με δικές του ενέργειες μοναχοί παρακολουθούσαν μαθήματα και επιμορφώνονταν. Καθιερώθηκε πιο οργανωμένη επιθεώρηση και εποπτεία του τρόπου λειτουργίας των μονών,κατά πόσον τηρούσαν το μοναστικό τυπικό και τους μοναχικούς κανόνες. Για τον σκοπό αυτόν μάλιστα ο Βησσαρίων συνέγραψε μία επιτομή από κείμενα και κανόνες του Μεγ. Βασιλείου για τον μοναστικό βίο,και συνεκάλεσε τοπική σύνοδο των μοναχών της Κάτω Ιταλίας για να τους δώσει κατευθύνσεις για τον τρόπο λειτουργίας των μονών. Επίσης,στην ελληνόρρυθμη μονή της ΚρυπτοφέρρηςGrotta Ferrataλίγο έξω από την Ρώμη,ο Βησσαρίων φρόντισε για την συλλογή,αντιγραφή,διάσωση και μελέτη των ελληνικών χειρογράφων. Χάρις λοιπόν σε αυτές τις ενέργειες του Βησσαρίωνος ανασυγκροτήθηκαν οι ελληνόρρυθμες μονές της Κάτω Ιταλίας και γνώρισαν μία πρόσκαιρη άνθιση,η οποία ωστόσο δεν κατόρθωσε να επαναφέρει την παλαιά τους πολιτισμική,θρησκευτική και οικονομική επιρροή. Μετά την Άλωση,όπως ήταν αναμενόμενο,αυξήθηκε το μεταναστευτικό κύμα βυζαντινών λογίων που ζητούσαν καταφύγιο στην Δύση,αναζητώντας ελευθερία, ασφάλεια,πνευματική και επαγγελματική αναγνώριση. Ο πρώτος τους σταθμός ήταν η Ιταλία,ως χώρος πιο κοντινός και οικείος,κατάλληλος για τα πνευματικά τους ενδιαφέροντα,εφ'όσον το κλίμα ήταν κατάλληλο για την καλλιέργεια των γραμμάτων και ήδη,όπως είδαμε,κάποιοι λόγιοι φυγάδες είχαν ήδη προηγηθεί και κατά κάποιον 8

9 τρόπον είχαν ανοίξει τον δρόμο για όσους λογίους του Βυζαντίου μετά το 1453 κατέφευγαν στην Δύση. Κέντρα που συγκέντρωναν την προτίμησή τους ήσαν η Φλωρεντία και η Ρώμη,πνευματικά κέντρα των γραμμάτων και των επιστημών,πόλεις πρωτοπόρες στο κίνημα της Αναγέννησης. Η Φλωρεντία,υπό την οικογένεια των Μεδίκων,είχε καταστεί σπουδαίο παιδευτικό και πολιτιστικό κέντρο. Ο Κόζιμο Μέδικος( ),ένθερμος προστάτης των ανθρωπιστικών ιδεωδών και των καλλιτεχνών,είχε εντυπωσιασθεί από την παρουσία του Πλήθωνος στην πόλη και θέλησε να ιδρύσει την Πλατωνική Ακαδημία,για την διάδοση της πλατωνικής σκέψης. Ως διδάσκαλος της αρχαίας ελληνικής γλώσσας μετεκλήθη ο Ιωάννης Αργυρόπουλος,,ο οποίος για δεκατέσσερα χρόνια ( )δίδαξε στους μαθητές του στην Ακαδημία και το πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας την αρχαία ελληνική γραμματεία,γλώσσα και φιλοσοφία. Για κάποιο διάστημα ο Αργυρόπουλος δίδαξε στην Ρώμη προσκεκλημένος από τον Βησσαρίωνα και τον Πάπα Σίξτο Δ'. Το 1477 επέστρεψε στην Φλωρεντία,για να πεθάνει εν τέλει το 1487 στην Ρώμη. Ο Αργυρόπουλος έγινε γνωστός ως δάσκαλος,για τις πανεπιστημιακές του παραδόσεις,τις μεταφράσεις αρχαίων συγγραφέων,ιδίως του Αριστοτέλους, και για τα συγγράμματά του που αποτελούσαν ένα είδος πανεπιστημιακών σημειώσεων και διδακτικών εγχειριδίων. Μία άλλη σημαντική λογία μορφή είναι αυτή του Δημητρίου Χαλκοκονδύλη ( ),ο οποίος κατήγετο από την Αθήνα,συγγενής του ιστορικού Λαονίκου Χαλκοκονδύλη,νεοπλατωνικού μαθητή του Πλήθωνος. Ο Δημήτριος Χαλκοκονδύλης μετά την Άλωση πήγε στην Ιταλία,όπου ως καθηγητής δίδαξε στο πανεπιστήμιο της Πάδοβας(για εννέα έτη),κατόπιν στην Φλωρεντία(για δεκαέξι έτη),και αργότερα βρέθηκε στο Μιλάνο,προστατευόμενος του Λουδοβίκου Sforza,όπου και δίδαξε για μίαν εικοσαετία περίπου. Την περίοδο εκείνη,η πόλη του Μιλάνου υπό την ηγεμονία των Sforza είχε καταστεί ισχυρό κέντρο οικονομικό και πνευματικό. Μεγάλες μορφές της Αναγέννησης,καλλιτέχνες,ζωγράφοι,επιστήμονες είχαν συρρεύσει στο Μιλάνο,ανάμεσά τους και ο περίφημος Leonardo da Vinci. Αξίζει να σημειωθεί πως του Χαλκοκονδύνη είχαν προηγηθεί στο Μιλάνο ως πανεπιστημιακοί δάσκαλοι,με σύντομη χρονική παρουσία,και οι Μανουήλ Χρυσολωράς,Ανδρόνικος Κάλλιστος και Κωνσταντίνος Λάσκαρις. 9

10 Ο Δημήτριος Χαλκοκονδύνης διακρίθηκε όχι μόνον ως δάσκαλος αλλά και ως εκδότης αρχαίων συγγραφέων. Ανάμεσα στις εκδόσεις του περιλαμβάνονται τα έργα του Ομήρου,του Ισοκράτους και το περίφημο λεξικό του Σουίδα. Όχι μόνον στην κεντρική και βόρειο Ιταλία,αλλά σε ολόκληρη την Ιταλία υπήρξαν λόγιοι πρόσφυγες που συνετέλεσαν στην ανάπτυξη των ελληνικών γραμμάτων. Για παράδειγμα,ο Κωνσταντίνος Λάσκαρις κινούμενος μεταξύ Νάπολης, Ρώμης και Μεσσήνης διδάσκει ελληνικά και συνεργάζεται με τον Βησσαρίωνα για την πνευματική ανύψωση των ελληνόρρυθμων μοναχών της Κάτω Ιταλίας. Για πολλά χρόνια ο Κων/νος Λάσκαρις δίδαξε στην Μεσσήνη και στο μοναστήρι του San Salvatore έχοντας πολλούς μαθητές( ). Ένα άλλο κέντρο που προσήλκυε τους Έλληνες λογίους της Δύσης ήταν η πόλη της Βενετίας. Από τους προηγουμένους αιώνες οι σχέσεις της Βενετίας,εμπορικές,οικονομικές,πολιτιστικές,διπλωματικές,και ενίοτε πολεμικές,με τον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου και της βυζαντινής επικράτειας υπήρξαν στενές,ήδη από τον 6 ο αι.,αλλά είχαν ενταθεί τους 12 ο 13 ο αι. με την μεγάλη εξάπλωση της Βενετίας προς την Ανατολή. Ο χώρος λοιπόν της Βενετίας υπήρξε οικείος και γνώριμος θα λέγαμε για τους Έλληνες,οι οποίοι διωκόμενοι από την προέλαση των Οθωμανών κατέφευγαν στις βενετικές κτήσεις(κρήτη,επτάνησα)και κατέληγαν στην Βενετία. Έτσι,την εποχή της Αλώσεως και μετέπειτα είχε σχηματισθεί μία ισχυρή ελληνική παροικία εμπόρων,στρατιωτικών,ναυτικών,καλλιτεχνών,και λογίων με σημαντική παρουσία στην ζωή της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας,που αριθμούσε περί τους σε πληθυσμό κατοίκων της Βενετίας. Το ανοιχτό,ελεύθερο,εμπορικό πνεύμα της Βενετίας,το πνευματικό και ουμανιστικό πνεύμα,τα οικονομικά κίνητρα και η ενεργός ανάμειξη της Βενετίας και των κτήσεών της σε πολεμικές επιχειρήσεις κατά των Οθωμανών αποτελούσαν ικανούς λόγους για να προσελκύσουν πλήθος Ελλήνων. Μεταξύ των λογίων φυγάδων μετά την Άλωση που έζησαν στην Βενετία είναι οι Μιχαήλ και Αρσένιος Αποστόλης,Δημήτριος Χαλκοκονδύλης,Δημήτριος Δούκας, Μάρκος Μουσούρος,οι οποίοι την τελευταία δεκαετία του 14 ου αι. και στις αρχές του 15 ου αι. σχημάτισαν γύρω από τον Βενετό εκδότη και τυπογράφο Άλδο Μανούτιο έναν κύκλο συνεργατών που ασχολήθηκε με την συλλογή αρχαίων χειρογράφων,την διόρθωση,και την κυκλοφορία υπό την μορφή τυπωμένων βιβλίων 10

11 πολλών έργων της κλασσικής γραμματείας:όμηρος,ησίοδος,πλάτων,πλούταρχος, τραγικοί ποιητές και ρήτορες της αρχαιότητας. Ομιλούμε φυσικά για τις περίφημες φιλολογικές εκδόσεις του Άλδου Μανούτιου,τις γνωστές και ως ''Αλδίναι'' στην ιστορία του τυπωμένου βιβλίου. Από τον κύκλο των συνεργατών του Άλδου Μανούτιου ξεχωρίζει ο Μάρκος Μουσούρος( ),από την Κρήτη,ο οποίος,εκτός από άριστος φιλόλογος ελληνιστής και εκδότηςδιορθωτής κειμένων των αρχαίων συγγραφέων,διακρίθηκε και ως δάσκαλος στα Πανεπιστήμια της Πάδοβας και της Βενετίας(1512),με πολλούς και διακεκριμένους μαθητές,όπως ο Έρασμος,και ως οργανωτής της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης της Βενετίας,που τότε(1515)ιδρυόταν με την δωρεά της συλλογής χειρογράφων του 'Ελληνος καρδιναλίου Βησσαρίωνος. Το ενδιαφέρον των ανθρωπιστών της Αναγέννησης για την γνώση της αρχαιότητας συνδέεται άμεσα με την συλλογή αρχαίων χειρογράφων,την μετάφραση των Ελλήνων συγγραφέων στην λατινική και ιταλική γλώσσα και σε άλλες βασικές ευρωπαϊκές γλώσσες. Αυτοκράτορες, ηγεμόνες, ευγενείς, διπλωμάτες, Πάπες, καρδινάλιοι, ανθρωπιστές επιδόθηκαν σε μία συνεχή αναζήτηση χειρογράφων και καλλιτεχνικών κωδίκων με έργα αρχαίων Ελλήνων και βυζαντινών συγγραφέων,πατέρων της Εκκλησίας,και συχνά οργανώνονταν ταξίδια στην Ανατολή,στις μεγάλες πόλεις και τα μοναστήρια της Ανατολής. Πολλές φορές τα σπάνια αυτά χειρόγραφα πωλούνταν σε υψηλές τιμές,για να καταλήξουν στις βιβλιοθήκες αυτοκρατόρων, ηγεμόνων, Παπών. Στην συλλογή και διάσωση των ελληνικών χειρογράφων σημαντικό ρόλο είχαν οι λόγιοι πρόσφυγες από τις βυζαντινές περιοχές,οι οποίοι καταφεύγοντας στην Δύση για να σωθούν,μετέφεραν μαζί τους πολλά από τα χειρόγραφα αυτά διασώζοντας ένα πολύτιμο θησαυρό της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς,αυτόν της αρχαίας κλασσικής και ελληνοβυζαντινής γραμματείας. Έλληνες λόγιοι σε συνεργασία με τους ουμανιστικούς κύκλους της Δύσης συμμετείχαν ενεργά και πρωταγωνιστικά στην προσπάθεια εύρεσης χειρογράφων. Ο Ιανός Λάσκαρις,στην μεγάλη προσωπικότητα του οποίου θα αναφερθούμε στην συνέχεια,εργαζόμενος ως βιβλιοθηκάριος του Λαυρεντίου των Μεδίκων της Φλωρεντίας,και κατ'ενολήν του τελευταίου ταξίδευσε στην Κων/πολη,την Κρήτη,στο Άγιον Όρος,και σε μεγάλα αστικά κέντρα του ελλαδικού χώρου για να συλλέξει χειρόγραφα( ). 11

12 Γνωστός επίσης αναζητητής χειρογράφων υπήρξε ο Αντώνιος Έπαρχος,από την Κέρκυρα, που εγκαταστάθηκε στην Βενετία(1537),ίδρυσε ελληνικό σχολείο και επεδόθη επικερδώς στο εμπόριο χειρογράφων. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκαν οι μεγάλες συλλογές ελληνικών χειρογράφων στις βιβλιοθήκες του Βατικανού,της Φλωρεντίας,του Παρισιού,της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης της Βενετίας κ. ά. Πολλοί Έλληνες λόγιοι φυγάδες δεν περιορίσθηκαν μόνον στην συλλογή και διάσωση των χειρογράφων,αλλά εργάσθηκαν και ως αντιγραφείς,καλλιγράφοι,κωδικογράφοι,βιβλιοθηκάριοι(π. χ. ο Ιανός Λάσκαρις στην βιβλιοθήκη των Μεδίκων και μετά των Γάλλων βασιλέων,ο Μάρκος Μουσούρος στην Μαρκιανή Βιβλιοθήκη,ο Λέων Αλλάτιος στην βιβλιοθήκη του Βατικανού),είτε ως διορθωτές και φιλολογικοί σχολιαστές χειρογράφων που επρόκειτο να τυπωθούν, όπως λ. χ. στην εκδοτική ομάδα του Άλδου Μανούτιου. Οι Έλληνες λόγιοι αντιγραφείς χειρογράφων ήσαν περιζήτητοι στην Δύση για την αρχαιογνωσία τους,την φιλολογική τους κατάρτιση και την καλλιτεχνική δεξιοτεχνία και καλλιγραφία,συνεχίζοντας έτσι στην Δύση την παράδοση των φημισμένων βυζαντινών σκριπτορίων(scriptoria). Μπορούμε να αναφέρουμε κάποιους από τους γνωστότερους αντιγραφείς χειρογράφων και καλλιγράφων,όπως ο Κύπριος ευγενής Ιωάννης Αγιομαύρας,που εργάσθηκε στην Ιταλία,ο Γεώργιος Ερμώνυμος από την Σπάρτη,μαθητής του Πλήθωνος,που εργάσθηκε στο Παρίσι ως γραφέας και δάσκαλος των ελληνικών και συνεργάσθηκε με τον ανθρωπιστή Guillaume Bude',ο Ματθαίος Δεβάρης,Κερκυραίος,στην Βιβλιοθήκη του Βατικανού κ. ά.,χειρόγραφοι κώδικες των οποίων σώζονται στις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του Βατικανού,της Φλωρεντίας,της Βενετίας,του Παρισίου. Σε μία εποχή που υπήρχε μία έντονη αναζήτηση ελληνικών χειρογράφων και ξεκινούσαν οι πρώτες εκδόσεις και εκτυπώσεις της κλασσικής αρχαίας γραμματείας,μπορούμε να κατανοήσουμε πόσο σημαντική ήταν η συνεισφορά των λογίων αυτών που εργάσθηκαν ως συλλογείς,διορθωτές και μεταφραστές των αρχαίων χειρογράφων. Οι λόγιοι αυτοί του ύστερου Βυζαντίου,αν και φυγάδες στην Δύση,δεν έπαυσαν ούτε στιγμή να ενδιαφέρονται για τους σκλαβωμένους συμπατριώτες τους. Ενδιαφέρονταν να καταστήσουν την κλασσική γραμματεία κτήμα όχι μόνον των δυτικών αλλά και των υπόδουλων Ελλήνων,με την βεβαιότητα ότι έτσι θα ερχόταν η πνευματική αναγέννηση και η απελευθέρωση. Για τον σκοπόν αυτόν οι Έλληνες 12

13 λόγιοι εργάζονταν στις εκδόσεις των αρχαίων συγγραφέων,και τα τυπωμένα βιβλία διοχετεύονταν στην Δυτική Ευρώπη και στις υπόδουλες ελληνικές περιοχές της Ανατολής. Μεγάλη ζήτηση και κυκλοφορία είχαν τα θρησκευτικά βιβλία(ωρολόγιο,ψαλτήρι,ευαγγέλια,λειτουργικά βιβλία),οι γραμματικές, τα λεξικά.,λογοτεχνικά και ποιητικά έργα. Η Βενετία,με την ισχυρή ελληνική παροικία,πόληλιμάνι και σημαντικό κέντρο εμπορικό,είχε όλες τις προϋποθέσεις για να καταστεί το επίκεντρο όλης αυτής της εκδοτικής δραστηριότητας. Παράλληλα με τα τυπογραφεία που διατηρούσαν οι Βενετοί,από νωρίς οι Έλληνες φρόντισαν να δημιουργήσουν τα δικά τους ελληνικά τυπογραφεία. Γνωστοί Έλληνες εκδότες της Βενετίας όπως οι Κρητικοί Ζαχαρίας Καλλέργης και Νικόλαος Βλαστός(αρχές 16 ου αι. ),και ο Χιώτης Εμμ. Γλυτζούνης(β' μισό 16 ου αι. ),με τις εκδόσεις και επανεκδόσεις θρησκευτικών βιβλίων και λεξικών που κυκλοφορούσαν ευρέως στον ελληνόφωνο κόσμο συνέβαλαν στην πολιτισμική αναγέννηση του υπόδουλου ελληνισμού. Αλλά και εκτός Βενετίας,σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις,παρίσι,βιέννη,άμστερνταμ, ιδρύθηκαν τυπογραφεία που εξέδιδαν ελληνικά κείμενα,εκκλησιαστικά και λόγια,από παλαιά χειρόγραφα,συνοδευόμενα από υπομνήματα,σχόλια φιλολογικά και ερμηνευτικά. Σε όλα αυτά τα τυπογραφεία εργάσθηκαν πολλοί Έλληνες λόγιοι της Δύσης ως εκδότες,διορθωτές κειμένων,σχολιαστές. Πως μπορούμε να εξηγήσουμε αυτήν την φροντίδα και την επιθυμία των μορφωμένων ανθρώπων της Δύσης του 15 ου 16 ου αι. για την ελληνική γλώσσα και γραμματεία?την απάντηση θα πρέπει να την αναζητήσουμε στο ανθρωπιστικό ιδεώδες των ουμανιστών της εποχής που περιελάμβανε οπωσδήποτε γνώση των ελληνικών και των λατινικών όπως και μελέτη των αρχαίων συγγραφέων από το πρωτότυπο. Εθεωρείτο σημαντική η γνώση των ελληνικών γιατί επέτρεπε στους ανθρωπιστές της Αναγέννησης για να έχουν άμεση πρόσβαση στα κείμενα των αρχαίων, ώστε και ακριβή γνώση αυτών να έχουν(καθώς οι μεσαιωνικές μεταφράσεις που ως τότε κυκλοφορούσαν είχαν λάθη και ανακρίβειες),και το ύφος της γραφής τους να μιμούνται και τις ιδέες τους να μελετούν και να αναπαράγουν. Το ουμανιστικό πρότυπο του μορφωμένου ανθρώπου της Αναγέννησης απαιτούσε παιδεία της κλασσικής αρχαιότητας. 13

14 Έτσι μπορούμε να εξηγήσουμε το γεγονός ότι στα πανεπιστήμια των μεγάλων πόλεων της Ιταλίας και της Δυτ. Ευρώπης ιδρύονται σχολές και πανεπιστημιακές έδρες ελληνικών σπουδών,με σκοπό την καλλιέργεια των γραμμάτων,της εκμάθησης της ελληνικής γραμματείας,που περιελάμβανε στοιχεία γραμματικής και φιλολογικής επεξεργασίας των κειμένων,μελέτη και ερμηνεία των ιδεών των αρχαίων συγγραφέων. Ο Όμηρος,ο Πλάτων,ο Αριστοτέλης,οι μεγάλοι ρήτορες και ποιητές της κλασσικής αρχαιότητας μελετώνται υπό αυτό το πρίσμα,συλλέγονται τα αρχαία χειρόγραφα,διαβάζονται,αντιγράφονται,διαδίδονται,τυπώνονται και κυκλοφορούν σε όλην την Ευρώπη μαζί με τις ανθρωπιστικές αντιλήψεις. Στην διάδοση αυτών των ιδεών σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν οι λόγιοι από το Βυζάντιο,οι οποίοι όντες ζωντανοί φορείς της ελληνικής γλώσσας και του ελληνοβυζαντινού πολιτισμού,λειτουργούν ως ''γέφυρες πολιτισμού''που μετακενώνουν τον βυζαντινό ανθρωπισμό στην Δύση και την βοηθούν να ανακαλύψουν τις κλασσικές της πολιτισμικές καταβολές. Οι Έλληνες λόγιοι πρόσφυγες από το Βυζάντιο που δίδαξαν στα πανεπιστήμια της Ιταλίας και των άλλων ευρωπαϊκών χωρών γι'αυτόν ακριβώς τον λόγο έχαιρον ιδιατέρας εκτιμήσεως. Στα μαθήματά τους συνέρρεαν ως φοιτητές και ακροατές τα εκλεκτότερα πνεύματα της εποχής,πολιτικοί,ευγενείς,κρατικοί αξιωματούχοι,διανοούμενοι. Ύπό την προστασία και οικονομική ενίσχυση ηγεμόνων,παπών και βασιλέων ιδρύονται Πλατωνικές Ακαδημίες και έδρες ελληνικών σπουδών. Τα πανεπιστήμια στα οποία δίδασκαν γίνονταν πνευματικοί πόλοι έλξης όχι μόνον των κατοίκων των συγκεκριμένων πόλεων,αλλά και γειτονικών πόλεων και χωρών,έτσι ώστε οι ανθρωπιστικές ιδέες και τα έργα των κλασσικών συγγραφέων να διαδίδονται ταχύτατα. Κεντρικές μορφές της ευρωπαϊκής Αναγέννησης των Γραμμάτων και των Τεχνών,όπως ο Ολλανδός Desiderius,που εξελλήνισε το όνομά σε Έρασμος,και ο Γάλλος Guillaume Bude',υπήρξαν μαθητές των Ελλήνων αυτών λογίων. Ένα γενικό χαρακτηριστικό των βυζαντινών λογίων προσφύγων είναι η συνεχής τους μετακίνηση στις διάφορες πόλεις της Ιταλίας και κατόπιν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες,κάτι το οποίο φανερώνει την διαρκή τους αναζήτηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης και επαγγελματικής αποκατάστασης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι βυζαντινοί λόγιοι και η επίδρασή τους να εξαπλωθούν σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Για παράδειγμα,ο Ανδρόνικος Κάλλιστος φεύγοντας από την Κων/πολη διήλθε από 14

15 αρκετές πόλεις διδάσκοντας μαθήματα φιλολογικά και φιλοσοφικά. Τον συναντούμε στην Πάδοβα,την Μπολόνια,την Ρώμη,την Φλωρεντία,το Μιλάνο,το Παρίσι,για να καταλήξει στο Λονδίνο,όπου και πέθανε το Ένας άλλος Έλληνας,ο Γεώργιος Ερμώνυμος,μαθητής του Πλήθωνος από την Σπάρτη,πέρασε και αυτός από διάφορες πόλεις και χώρες διδάσκοντας τα ελληνικά γράμματα,αρχικά έζησε στην Ρώμη,στην υπηρεσία του Πάπα Σίξτου Δ',και στην συνέχεια,μαζί με τον Ανδρόνικο Κάλλιστο βρέθηκε να διδάσκει στα πανεπιστήμια του Παρισίου και του Λονδίνου. Η επίδραση του Ερμώνυμου υπήρξε μεγάλη και είχε απήχηση σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες,καθώς,ευρισκόμενος στο Παρίσι από το 1476 ως καθηγητής των ελληνικών στο πανεπιστήμιο της Σορβόννης,είχε την ευκαιρία να διδάξει ορισμένους από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ευρωπαϊκού ουμανισμού,όπως ο Γάλλος Bude',οι Γερμανοί Reuchlin και Schwarzerd,που εξελλήνισαν κατά την συνήθεια της εποχής τα ονόματά τους σε Καπνίωνα και Μελάγχθωνα αντιστοίχως,ο Ολλανδός Έρασμος κ. ά. οι οποίοι επιστρέφοντας στις χώρες τους, ανεδείχθησαν σε διακεκριμμένους ελληνιστές και ανθρωπιστές. Για τον Μελάγχθωνα αξίζει να σημειωθεί ότι υπήρξε στενός συνεργάτης στην θρησκευτική Μεταρρύθμιση του Λουθήρου,και πως είχε την δυνατότητα να κατανοεί το κείμενο της Αγίας Γραφής από το ελληνικό κείμενο,και μάλιστα ως ερμηνευτής των Γραφών εμφανίζει γνώση των Ελλήνων Πατέρων της Εκκλησίας,των οποίων αποσπάσματα από τα ερμηνευτικά τους υπομνήματα χρησιμοποιεί και ο ίδιος. Οι Έλληνες λόγιοι έφθασαν μέχρι την Ιβηρική χερσόνησο. Η Ισπανία τον 15 ο και 16 ο αι. υπήρξε μία μεγάλη δύναμη,μία αυτοκρατορία με συμφέροντα στην Μεσόγειο,και όπως ήταν φυσικό,οι Έλληνες στρέφονταν σε αυτήν με την ελπίδα να αναλάβει πολεμική δράση κατά των Οθωμανών. Πολλοί Έλληνες ναυτικοί και πολεμιστές υπηρέτησαν υπό το ισπανικό στέμμα σε διάφορες εκστρατείες και εξερευνητικές απόστολές στην νέα ήπειρο,την Αμερική. Στα φημισμένα πανεπιστήμια της Σαλαμάνκας, της Βαγιαδολίδ και του Alcala' de Henares δίδαξαν Έλληνες λόγιοι. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στον Κρητικό λόγιο Δημήτριο Δούκα,ο οποίος έχοντας συνεργασθεί με τον Άλδο Μανούτιο στην Βενετία στην μετάφραση και έκδοση αρχαίων συγγραφέων, βρέθηκε στις αρχές του 16 ου αι. στην Ισπανία,όπου με εντολή του πρωθυπουργού και καρδιναλίουximenes de Cisneros ανέλαβε την 15

16 εποπτεία και επιμέλεια της πολύγλωσσης έκδοσης της Βίβλου,της περίφημης Biblia complutensis. Ας μην λησμονούμε καιμ την σημαντική παρουσία του ζωγράφου Δομήνικου Θεοτοκόπουλου,του γνωστού ως El Greco(=ο Έλληνας),ο οποίος πέρασε από τα καλλιτεχνικά εργαστήρια της Βενετίας,της Ρώμης και της Φλωρεντίας για να καταλήξει στο Τολέδο της Ισπανίας( ). Μεγάλη επίσης μορφή Έλληνος λογίου με πανευρωπαϊκή εμβέλεια και δράση είναι ο Ιανός Λάσκαρις( ). Υπήρξε μαθητής του Δημητρίου Χαλκοκονδύλη στο πανεπιστήμιο της Πάδοβας,και κατόπιν στην Φλωρεντία,όπου διορίσθηκε βιβλιοθηκάριος του Λαυρεντίου των Μεδίκων. Με εντολή του τελευταίου ταξίδευσε στον ελλαδικό χώρο,την Μακεδονία,το Άγιο Όρος,την Κων/πολη,μέχρι και την Κρήτη για να συλλέξει πολύτιμα χειρόγραφα με σκοπό να τα διασώσει και να τα μεταφέρει στην Φλωρεντία. Ο Λάσκαρις διαδέχθηκε τον δάσκαλο Δημήτριο Χαλκοκονδύλη στην έδρα ελληνικών σπουδών του πανεπιστημίου της Φλωρεντίας. Το 1494 γνωρίσθηκε με τον Γάλλο βασιλέα Κάρολο Η' όταν ο τελευταίος είχε εισβάλλει στην Ιταλία,και τον ακολούθησε κατά την αποχώρησή του στην Γαλλία. Έκτοτε συνδέθηκε στενά με την γαλλική βασιλική αυλή,και ανέλαβε υψηλές θέσεις(σύμβουλος του βασιλέως, βιβλιοθηκάριος της προσωπικής βασιλικής βιβλιοθήκης στο Παρίσι),και διπλωματικές αποστολές στις αρχές του 16 ου αι. εξυπηρετώντας τα γαλλικά συμφέροντα. Τοποθετήθηκε ως πρεσβευτής της Γαλλίας στην Βενετία και κατόπιν στην Ρώμη,όπου με το κύρος που του παρείχε η διπλωματική του ιδιότητα ανέλαβε πρωτοβουλίες για την διάδοση των ελληνικών γραμμάτων και για την υποστήριξη,οικονομική και πνευματική,των Ελλήνων που βρίσκονταν στην Ρώμη. Μάλιστα,με δική του πρόταση προς τον Πάπα Λέοντα Ι',ένθερμο ελληνιστή,κατέστη δυνατή η ίδρυση του Ελληνικού Γυμνασίου στην Ρώμη( ),στο οποίο σπούδαζαν νέοι από διάφορα μέρη του βενετοκρατούμενου και οθωμανοκρατούμενου ελληνισμού. Η ίδρυση του Ελληνικού Γυμνασίου της Ρώμης,παρά την ολιγόχρονη ζωή του,υπήρξε καρπός της αγωνίας των λόγιων προσφύγων όχι μόνον να διαδώσουν τα ελληνικά γράμματα,αλλά και να μορφώσουν τα ελληνόπουλα της διασποράς στην γλώσσα και την ιστορία τους. Σε μία σειρά ελληνικών σχολείων που ιδρύθηκαν από Έλληνες λογίους(όπου οι ίδιοι ήσαν συχνά και δάσκαλοι) και με την συμπαράσταση φιλελλήνων Δυτικών,σε διάφορες πόλεις της Δύσης όπου υπήρχε ελληνική διασπορά, 16

17 με την προοπτική ότι μέσα από αυτά θα προερχόταν μία νέα γενιά μορφωμένων Ελλήνων,που θα μπορούσαν να επιστρέψουν στις υπόδουλες περιοχές και να συμβάλλουν στην πνευματική και μορφωτική ανύψωση του υπόδουλου ελληνισμού,και παράλληλα να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την απελευθέρωση,το Ελληνικό Γυμνάσιο της Ρώμης που ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Ιανού Λασκάρεως υπήρξε το πρώτο σημαντικό ελληνικό εκπαιδευτικό ίδρυμα της διασποράς,και απετέλεσε το πρότυπο και για ανάλογα σχολεία που ιδρύθηκαν αργότερα. Σαν συνέχεια του Ελληνικού Γυμνασίου που εμπνεύστηκε,λειτούργησε και διηύθυνε ο Ιανός Λάσκαρις,θα μπορούσε να θεωρηθεί η μετά μίαν πεντηκονταετία ίδρυση στην Ρώμη το 1577 από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ' του Ελληνικού Κολλεγίου του Αγίου Αθανασίου( Collegio Greco di San Athanasio),το οποίο αναδείχθηκε σημαντικό πνευματικό ίδρυμα,από το οποίο κατά τους δύσκολους αιώνες της οθωμανοκρατίας προήλθε η πνευματική ηγεσία του ελληνισμού. Σε αυτό φοίτησαν Έλληνες από τις βενετικές κτήσεις(κρήτη,κύπρο,επτάνησα,πελοπόννησο)και από τον κυρίως οθωμανοκρατούμενο ελλαδικό χώρο. Από το Κολλέγιο απεφοίτησαν πολλοί λόγιοι,δι δάσκαλοι του γένους,φιλόσοφοι,κληρικοί,ιεράρχες και Πατριάρχες. Στο Ελληνικό Κολλέγιο της Ρώμης οι μαθητές διδάσκονταν την αρχαία ελληνική γλώσσα και τους κλασσικούς συγγραφείς,και εξασκούνταν στην φιλολογική,γραμματολογική και εννοιολογική ερμηνεία των κλασσικών κειμένων. Οφείλουμε βεβαίως να ομολογήσουμε ότι η Δυτική Εκκλησία με την ίδρυση του Κολλεγίου ήθελε να επιτύχει την δημιουργία μίας σειράς πεπαιδευμένων Ελλήνων,οι οποίοι επιστρέφονταν στις υπόδουλες περιοχές να εργασθούν για την πνευματική ανύψωση των συμπατριωτών τους,αλλά και παράλληλα να προέλθει μέσα από το Κολλέγιο η νέα πνευματική ηγεσία των Ελλήνων που θα ήταν φίλα προσκείμενη στην Ρωμαϊκή Εκκλησία και θα εργαζόταν προπαγανδιστικά μέσα στις περιοχές του ελληνισμού προωθώντας την προσέγγιση των Εκκλησιών και ενισχύοντας τα φιλοκαθολικά και φιλενωτικά στοιχεία. Παρά ταύτα,το Ελληνικό Κολλέγιο συνέβαλε θετικά και ουσιαστικά στην πνευματική καλλιέργεια και μόρφωση των Ελλήνων και έως σήμερα εξακολουθεί την λειτουργία του στην Ρώμη ως μία πνευματική εστία των ελληνικών σπουδών, πάντοτε υπό την εποπτεία της Δυτικής Εκκλησίας,αν και έχει απωλέσει τον αρχικό του κυρίαρχο και πρωταρχικό ρόλο. 17

18 Ανάμεσα στις πρώιμες λογίες μορφές που απεφοίτησαν από το Ελληνικό Κολλέγιο συγκαταλέγεται ο κερκυραϊκής καταγωγής Νικόλαος Σοφιανός(16 ος αι. ) που συνέταξε Γραμματική της κοινής,καθομιλουμένης,δημοτικής γλώσσας και ασχολήθηκε με την μετάφραση αρχαίων συγγραφέων στην απλή γλώσσα της εποχής της. Ο Νικόλαος Σοφιανός πίστευε πως μέσα από την χρήση της δημοτικής γλώσσας στην παιδεία θα μπορούσε ο πλούτος των ελληνικών γραμμάτων να καταστεί προσιτός και κατανοητός στον υπόδουλο ελληνισμό και έτσι να επιτευχθεί η πνευματική του αναγέννηση. Ένας άλλος,κάπως μεταγενέστερος του Σοφιανού,αλλά εξίσου σημαντικός απόφοιτος του Ελληνικού Κολλεγίου υπήρξε ο Λέων Αλλάτιος( ),που εργάσθηκε ως βιβλιοθηκάριος στο Βατικανό,και επιμελήθηκε της εκδόσεως ελληνικών εκκλησιαστικών και πατερικών κειμένων και συγγραφέων,όπως του ιερού Χρυσοστόμου και του Μεγάλου Φωτίου. Κλείνοντας την παρένθεση αυτή,αναγκαία όμως για να κατανοήσουμε την μεγάλη προσφορά των Ελλήνων λογίων της Δύσης για την Αναγέννηση των ελληνικών Γραμμάτων όχι μόνον για τους δυτικούς αλλά και για τους συμπατριώτες τους ως μέσο πνευματικής αφύπνισης και εξύψωσης,επιστρέφουμε στον Ιανό Λάσκαρι για να εξετάσουμε μίαν άλλη πλευρά της πολυσχιδούς δράσης του. Ο μεγάλος αυτός λόγιος και πατριώτης αξιοποιώντας τις γνωριμίες του απηύθυνε θερμές και συγκινητικές εκκλήσεις σε όλους τους ισχυρούς ηγεμόνες της Ευρώπης με σκοπό να τους παρακινήσει σε ανάληψη απελευθερωτικού αγώνος κατά των άπιστων Οθωμανών. Ο Λάσκαρις δεν φείσθηκε κόπων και ταλαιπωριών, μακρινών ταξιδίων και γραπτών υπομνημάτων προκειμένου να επιτύχει την απελευθέρωση της πατρίδας του. Απευθύνθηκε στον Κάρολο Η' της Γαλλίας,τον Μαξιμιλιανό Α' της Γερμανίας,τους Πάπες Ιούλιο Β' και Λέοντα Ι',τον Κάρολο Ε' της Ισπανίας και αυτοκράτορος της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Παρ'όλες τις φιλότιμες προσπάθειές του και τις διπλωματικές του ενέργειες,δεν κατόρθωσε τίποτε και έτσι ο Ιανός Λάσκαρις πέθανε το 1535 απογοητευμένος. (Στις ενέργειες των λογίων προσφύγων για την απελευθέρωση των υπόδουλων Ελλήνων θα αναφερθούμε στην συνέχεια). * * * * * * * * * * 18

19 Το μεγάλο κύμα φυγής βυζαντινών λογίων στην Δύση μετά την Άλωση προκάλεσε ένα μεγάλο πνευματικό κενό στις υπόδουλες περιοχές,κάτι που έγινε αντιληπτό ήδη από τους ανθρώπους της εποχής εκείνης(15 ος 16 ος αι. )ώστε όσοι πεπαιδευμένοι άνδρες είχαν παραμείνει στην Ανατολή,κυρίως εκκλησιαστικοί άνδρες,να επισημαίνουν με απογοήτευση την έλλειψη λογίων που θα αναλάμβαναν την πνευματική καθοδήγηση του υπόδουλου ελληνισμού(κάτι που εκ των περιστάσεων ανέλαβε η Ορθόδοξη Εκκλησία να πράξει καλύπτοντας το δημιουργηθέν κενό, ιδρύοντας σχολές και καλλιεργώντας την παιδεία μέσα σε δύσκολες ομολογουμένως συνθήκες). Υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες της περιόδου αυτής που αναφέρουν ότι σε ολόκληρες επαρχίες και μεγάλα αστικά κέντρα δεν υπήρχαν άνδρες λόγιοι,μορφωμένοι,ή σπουδαίοι καλλιτέχνες. Αυτό οδήγησε τον ιστορικό του 19 ου αι. Κων/νο Παπαρρηγόπουλο να κατηγορήσει τους λόγιους φυγάδες στην Δύση ότι κατά κάποιον τρόπο εγκατέλειψαν τον ελληνισμό στην μοίρα του και άφηναν πνευματικά ακέφαλο το υπόδουλο γένος. Μία τέτοια κατηγορία είναι αβάσιμη και άδικη θα λέγαμε,καθώς οι Έλληνες λόγιοι της διασποράς δεν σταμάτησαν να νοσταλγούν την πατρίδα τους και να ονειρεύονται την στιγμή της απελευθέρωσής τους από τους απίστους. 'Αλλωστε,στην Δύση βρήκαν τις κατάλληλες συνθήκες για να συνεχίσουν την πνευματική τους προσφορά στον ελληνισμό,συμβάλλοντας αποφασιστικά στην διάσωση της αρχαίας ελληνικής και βυζαντινής χειρόγραφης κληρονομίας,και με τις αλλεπάλληλες εκδόσεις έργων της ελληνικής γραμματείας,τις μεταφράσεις,την διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας,την καλλιέργεια των ελληνικών σπουδών στα πανεπιστήμια της Δύσης,κατέστησαν τις ελληνικές και ανθρωπιστικές σπουδές κτήμα όλης της Ευρώπης,συμμετέχοντας αποφασιστικά στην έκρηξη του ουμανισμού και της Αναγέννησης,αλλά και ενός πανευρωπαϊκού κύματος συμπαθείας προς τους σκλαβωμένους Έλληνες. Όλη αυτή η πνευματική δραστηριότητα επέστρεφε στον ελλαδικό χώρο είτε μέσω των εκδόσεων τυπωμένων βιβλίων είτε μέσω των ελληνοπαίδων που σπούδαζαν στην Δύση και γύριζαν στην πατρίδα τους. Οι Έλληνες λόγιοι στην Δύση με συνεχείς και αλλεπάλληλες ενέργειες προς τους ισχυρούς ηγεμόνες και Πάπες προσπαθούσαν να αξιοποιήσουν το προσωπικό τους κύρος,τις πολιτικές και διπλωματικές τους γνωριμίες,και να τους παρακινήσουν στην ανάληψη πολεμικής δράσης κατά των Οθωμανών. Έχουμε ήδη αναφερθεί στις 19

20 σχετικές πρωτοβουλίες του Ιανού Λασκάρεως,που με συνεχή υπομνήματα και προσωπικές παραστάσεις σε διαφόρους δυτικούς βασιλείς και ηγεμόνες προσπάθησε να τους παρακινήσει σε δράση εναντίον των Οθωμανών. Όμως τα συγκινητικά του υπομνήματα που παρουσίαζαν την οικτρή εικόνα των υπόδουλων χριστιανών στους αλλοθρήσκους δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα και ο Λάσκαρις πέθανε απογοητευμένος. Ο Βησσαρίων,με το κύρος και την άνεση που του παρείχε το αξίωμα του καρδιναλίου,εργάσθηκε προς την κατεύθυνση της οργάνωσης μίας ''σταυροφορίας'' της χριστιανικής Δύσης ενάντια στον αλλόθρησκο Οθωμανό που κρατούσε υποδούλους τους χριστιανούς της Ανατολής και απειλούσε την Δύση. Ο Βησσαρίων με συνεχείς επιστολές και γραπτά υπομνήματα,αλλά και με τις φλογερές του ομιλίες,που διακρίνονταν για τον πατριωτισμό και την πολιτική ανάλυση των νέων δεδομένων που δημιουργούσε η οθωμανική προέλαση,στα διάφορα διπλωματικά συνέδρια των ευρωπαίων ηγεμόνων. Ο Βησσαρίων πίστευε ότι μία πανευρωπαϊκή σταυροφορία των ηγεμόνων της Δύσης υπό την ευλογία του Πάπα θα μπορούσε να αναχαιτίσει την οθωμανική επέκταση προς την Δύση(είχαν ήδη σημειωθεί επιδρομές των οθωμανών στην Αδριατική και την Ιταλική χερσόνησο). Ο Βησσαρίων επέμενε να καταδείξει ότι ο αλλόθρησκος αντίπαλος δεν ήταν ακατανίκητος,αλλά είχε πολλές στρατιωτικές, οικονομικές και οργανωτικές αδυναμίες,και μία συντονισμένη δράση εκ μέρους της Δύσης θα έφερε θετικά αποτελέσματα. Εκείνο το οποίο έλειπε,σημείωνε ο Βησσαρίων ήταν να ομονοήσουν οι δυτικοί ηγεμόνες,να αφήσουν τις επιμέρους διαφορές και διενέξεις,και συνεργαζόμενοι να αντιμετωπίσουν τους Οθωμανούς που ήδη καταπίεζαν τους δυστυχείς χριστιανούς της Ανατολής και απειλούσαν τον πολιτισμό,την ελευθερία και την χριστιανική πίστη της Δύσης. Ο Βησσαρίων,όπως και ο άλλος Έλληνας καρδινάλιος Ισίδωρος,που είχε συμμετάσχει στην υπεράσπιση της Κων/πόλεως και κατόρθωσε με δυσκολία να διαφύγει μετά την Άλωση,προσπάθησαν με συντονισμένες προσπάθειες να πείσουν τους Πάπες να ηγηθούν μίας σταυροφορίας,στην οποία όπως πίστευαν θα συνέπρατταν η Βενετία,που είχε συμφέροντα και κτήσεις απειλούμενες στην Ανατολική Μεσόγειο, οι ηγεμόνες της Ουγγαρίας και της Βοημίας που ήδη ένοιωθαν την απειλή από την οθωμανική προέλαση προς την Κεντρική Ευρώπη,ο Γάλλος Βασιλέας,ή ο Ισπανός αυτοκράτορας Κάρολος Ε'. Ο Βησσαρίων και ο Ισιδώρος 20

2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός

2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός κεφάλαιο 6 ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΧΩΡΩΝ ΩΣ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΕΣΤΦΑΛΙΑΣ (1453-1648) 2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός Ορισμός Πρόκειται για μια γενικότερη πνευματική

Διαβάστε περισσότερα

2. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ

2. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ 2. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ Συμπλήρωση κενών ακόλουθες λέξεις (τρεις λέξεις περισσεύουν): βιβλιοθήκη, Βαλκανική, ανθρωπιστικός, πανεπιστήμιο, χειρόγραφο, Ιταλική, τυπογραφία, σπάνιος. Η Αναγέννηση και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Μαθητικό Συνέδριο Ιστορίας "Το Βυζάντιο ανάμεσα στην αρχαιότητα και τη σύγχρονη Ελλάδα" ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Η επίδραση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας στο Βυζαντινό Πολιτισμό Μαθητική Κοινότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ. Ολυμπία Μπάρμπα Μπάμπης Χιώτης Κων/να Μάγγου 2017, Β3 Γυμνασίου

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ. Ολυμπία Μπάρμπα Μπάμπης Χιώτης Κων/να Μάγγου 2017, Β3 Γυμνασίου ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Ολυμπία Μπάρμπα Μπάμπης Χιώτης Κων/να Μάγγου 2017, Β3 Γυμνασίου ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ H Βυζαντινή Αυτοκρατορία (αλλιώς Βυζάντιο, Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Διαβάστε περισσότερα

www.kalymnikifilia.gr

www.kalymnikifilia.gr Η επιρροή του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας στη διαμόρφωση του ρωσικού εκπαιδευτικού συστήματος (το παράδειγμα των Εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της Μόσχας) ΒΑΝΤΙΜ ΓΙΑΡΟΒΟÏ Kαθηγητής μουσικής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος και τον τόνο της αποτίμησης γ) τα στοιχεία της ιστορικής

Διαβάστε περισσότερα

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή 32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή Η Θεσσαλονίκη, από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια, είναι η δεύτερη σημαντική πόλη της αυτοκρατορίας. Αναπτύσσει σπουδαία εμπορική, πνευματική και πολιτική κίνηση, την

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΝΑΤΗ Η ΥΣΤΕΡΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΝΑΤΗ Η ΥΣΤΕΡΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΝΑΤΗ Η ΥΣΤΕΡΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 1. Ύστερη Μεσαιωνική Περίοδος - Η Ύστερη Μεσαιωνική περίοδος ξεκινάει από τον 11 ο αι., ο οποίος σηματοδοτεί την έναρξη μίας διαφορετικής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογοςιστορικός ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ 1 ΒΥΖΑΝΤΙΟ Η ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΕΡΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ 2 ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ Συνομωσίες, ίντριγκες και μηχανορραφίες. Θρησκευτικός φανατισμός Δεισιδαιμονία.

Διαβάστε περισσότερα

1. Να επισηµάνετε τους παράγοντες που συνετέλεσαν στη µετατροπή της Χριστιανικής Κοινοπολιτείας (Respublica Christiana) σε Πολιτεία των

1. Να επισηµάνετε τους παράγοντες που συνετέλεσαν στη µετατροπή της Χριστιανικής Κοινοπολιτείας (Respublica Christiana) σε Πολιτεία των ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: Οι Ευρωπαίοι της Αναγέννησης Ερώτηση ανάπτυξης 1. Να επισηµάνετε τους παράγοντες που συνετέλεσαν στη µετατροπή της Χριστιανικής Κοινοπολιτείας (Respublica Christiana) σε Πολιτεία των Γραµµάτων.

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Επανάληψη Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ο Κωνσταντίνος Βυζάντιο 1. Αποφασίζει τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Ανατολή κοντά στο αρχαίο Βυζάντιο: νέο διοικητικό κέντρο η Κωνσταντινούπολη 2. 313

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι 1 Ενότητα #2: Βασικές Γνώσεις I Ο πολιτισμός στη βαρβαρική δύση (5 ος 8 ο ς αι.) Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας 2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Α ΛΥΚΕΙΟ ΑΡΣΑΚΕΙΟΥ ΨΥΧΙΚΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΛΕΜΜΥΔΗΣ. Εργασία 8

Α ΛΥΚΕΙΟ ΑΡΣΑΚΕΙΟΥ ΨΥΧΙΚΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΛΕΜΜΥΔΗΣ. Εργασία 8 Α ΛΥΚΕΙΟ ΑΡΣΑΚΕΙΟΥ ΨΥΧΙΚΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΛΕΜΜΥΔΗΣ Εργασία 8 ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ ΑΓΝΗΣ ΒΟΥΡΤΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. ΤΑΞΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή -Ν.Βλεμμύδης -Έργο -Θεολογικό

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορική εξέλιξη των μουσείων από την Αρχαία Ελλάδα έως και τον 20ο αιώνα

Η ιστορική εξέλιξη των μουσείων από την Αρχαία Ελλάδα έως και τον 20ο αιώνα 1 Απριλίου 2014 Η ιστορική εξέλιξη των μουσείων από την Αρχαία Ελλάδα έως και τον 20ο αιώνα Πολιτισμός / Μουσεία Αναστασία Ματσαρίδου, Εικαστικός Νέο μουσείο Ακρόπολης Αθηνών Το μουσείο χαράζει μια μακραίωνη

Διαβάστε περισσότερα

H ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ Γ ΚΑΙ Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ

H ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ Γ ΚΑΙ Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ H ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ Γ ΚΑΙ Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ ΓΙΑΤΙ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ ΣΤΟ ΣXOΛEIO; ΓΙΑ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΜΑΣ!!! Ο Μιχαήλ Γ (842-867) ήταν ο τελευταίος αυτοκράτορας της δυναστείας του Αμορίου. Όταν

Διαβάστε περισσότερα

Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»;

Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»; Τι σημαίνει ο όρος «βυζαντινόν»; Ο όρος«βυζαντινόν» αναφέρεται στο Μεσαιωνικό κράτος που εδιοικείτο από την Κωνσταντινούπολη, τη μεγάλη πόλη των ακτών του Βοσπόρου. Οι ιστορικοί χρησιμοποιούν τον όρο αυτόν

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 8. Ο Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαµάντιος Κοραής

Κεφάλαιο 8. Ο Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαµάντιος Κοραής 1 Κεφάλαιο 8 Ο Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαµάντιος Κοραής Ανάµεσα στους δασκάλους του Γένους ξεχωρίζουν για τη δράση τους ο λόγιος επαναστάτης Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαµάντιος Κοραής, ένας Έλληνας φιλόλογος

Διαβάστε περισσότερα

Οι βυζαντινοί μοναχοί και η Eλληνική γλώσσα στη μεσαιωνική περίοδο στο Σαλέντο

Οι βυζαντινοί μοναχοί και η Eλληνική γλώσσα στη μεσαιωνική περίοδο στο Σαλέντο Οι βυζαντινοί μοναχοί και η Eλληνική γλώσσα στη μεσαιωνική περίοδο στο Σαλέντο CATERINA MALANDUGNO Φοιτήτρια Το 741 ο Κωνσταντίνος Κοπρώνυμος ακολουθώντας τα βήματα του Λεόντος Γ ξεκίνησε μία σκληρή καταδίωξη

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία Β Γυμνασίου - Επαναληπτικές ερωτήσεις εφ όλης της ύλης Επιμέλεια: Νεκταρία Ιωάννου, φιλόλογος

Ιστορία Β Γυμνασίου - Επαναληπτικές ερωτήσεις εφ όλης της ύλης Επιμέλεια: Νεκταρία Ιωάννου, φιλόλογος ΙΣΤΟΡΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ερωτήσεις ανά ενότητα του σχολικού εγχειριδίου Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία 1.1.1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη [σ. 7-9] α] Ποια μέτρα πήρε ο Κωνσταντίνος Α για την ανόρθωση του κράτους;

Διαβάστε περισσότερα

κάντε κλικ στη Τρίτη επιλογή : Οι Θεσσαλονικείς αδελφοί ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος

κάντε κλικ στη Τρίτη επιλογή : Οι Θεσσαλονικείς αδελφοί ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος ΤΑΞΗ Δ ΜΑΘΗΜΑ : ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Κύριλλος και Μεθόδιος : Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ 1. Να αντιληφθούν οι μαθητές ότι μέσα από την ιεραποστολή του Κυρίλλου

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία στην Σχολική Εορτή των Τριών Ιεραρχών Γυμνάσιο Ξυλοφάγου

Ομιλία στην Σχολική Εορτή των Τριών Ιεραρχών Γυμνάσιο Ξυλοφάγου Ομιλία στην Σχολική Εορτή των Τριών Ιεραρχών Γυμνάσιο Ξυλοφάγου Ήταν γύρω στον 11 ου αι. στα χρόνια του Αλέξιου Κομνηνού όταν στην Κωνσταντινούπολη ξέσπασε με νέα διαμάχη. Άνθρωποι των γραμμάτων και μη,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Της Μαρίας Αποστόλα

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Της Μαρίας Αποστόλα ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Της Μαρίας Αποστόλα Η Ελλάδα υπήρξε από τους πρώτους δέκτες του Χριστιανισμού και τα μνημεία της ελληνικής ορθοδοξίας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής κληρονομιάς, αποτελώντας

Διαβάστε περισσότερα

Ελληνιστική Περίοδος Πολιτισμός. Τάξη: Α4 Ονόματα μαθητών : Παρλιάρου Βάσω Σφήκας Ηλίας

Ελληνιστική Περίοδος Πολιτισμός. Τάξη: Α4 Ονόματα μαθητών : Παρλιάρου Βάσω Σφήκας Ηλίας Ελληνιστική Περίοδος Πολιτισμός Τάξη: Α4 Ονόματα μαθητών : Παρλιάρου Βάσω Σφήκας Ηλίας ελληνιστικός ονομάστηκε o πολιτισμός που προήλθε από τη σύνθεση ελληνικών και ανατολικών στοιχείων κατά τους τρεις

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ: 1ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ ΤΑΞΗ: Β ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ: 23 ΑΓΟΡΙΑ: 13 ΚΟΡΙΤΣΙΑ: 10 ΕΚΠΟΝΗΣΗ: ΛΙΑΠΗ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ:

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Ενότητα 3: Βυζαντινή Επιστολογραφία: είδη - χαρακτηριστικά. Συνέσιος ο Κυρηναίος: Βίος και Έργο Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Οι φοιτητές θα έρθουν

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας

Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας Γραφεία: Κτήριο Αποστολίδη, Καλλιπόλεως και Ερεσού 1 T.K. 20537, 1678 Λευκωσία, Τηλ.: + 357 22893850, Τηλομ.: + 357 22 894491 Παρουσίαση 26 Ιανουαρίου 2014 2. ΣΚΟΠΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ

Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ Ενότητα 2-Δ Α6: Οι θεολόγοι του 13ου αιώνα Αναστάσιος Γ. Μαράς, Δρ Θ. Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΚΕΙΟ ΣΟΛΕΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2009 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26 Μαΐου 2009 ΩΡΑ: 07:45-10:15

ΛΥΚΕΙΟ ΣΟΛΕΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2009 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26 Μαΐου 2009 ΩΡΑ: 07:45-10:15 ΛΥΚΕΙΟ ΣΟΛΕΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2008 2009 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2009 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26 Μαΐου 2009 ΩΡΑ: 07:45-10:15 Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από πέντε (5) σελίδες.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΗ ΔΥΣΗ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΝΤΥΠΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ (16 Ο αι.)

ΣΤΗ ΔΥΣΗ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΝΤΥΠΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ (16 Ο αι.) ΣΤΗ ΔΥΣΗ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΝΤΥΠΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ (16 Ο αι.) 1. Από τον Έρασμο στο Textus Receptus Πρώτη έκδοση του ελληνικού κειμένου της Αγ. Γραφής η πολύγλωσση Κομπλουτιανή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΗΝΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΗΝΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΗΝΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ εμφανίζεται ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΙΤΑΛΙΑ Επηρεάζεται από το ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΑΤΡΟ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Αξία στον ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ ΣΑΙΞΠΗΡ ΚΟΠΕΡΝΙΚΟΣ Άνθρωπο ΜΙΧΑΗΛ

Διαβάστε περισσότερα

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης.

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Οι Άγιοι της. Ενότητα 1: Θεσσαλονίκη: Ιστορικά και Πολιτισµικά Χαρακτηριστικά Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΑ

ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΙΑΙΟΣ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Π/ΘΜΙΑΣ & Δ/ΘΜΙΑΣ ----- ΕΚΠ/ΣΗΣ Δ/ΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ Ταχ. Δ/νση: ΤΜΗΜΑ Ανδρέα Παπανδρέου Α 37 Τ.Κ. Πόλη: 15180

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ 3 ΙΕΡΑΡΧΕΣ: Βασίλειος

ΟΙ 3 ΙΕΡΑΡΧΕΣ: Βασίλειος ΟΙ 3 ΙΕΡΑΡΧΕΣ: Βασίλειος ο Μέγας Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός Ιωάννης ο Χρυσόστομος Ποιοί ήταν; Πού έζησαν; Τί έκαναν; Δρ. Χρυσόστομος Παπασπύρου 30 Ιανουαρίου 2015 Βασίλειος ο Μέγας (330-379) Ο Βασίλειος ο

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ

Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ Ενότητα 2-Δ Α9: Θεολόγοι του τέλους της αυτοκρατορίας Αναστάσιος Γ. Μαράς, Δρ Θ. Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ. Μαρία Παντελή Γιώργος Βασιλείου

ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ. Μαρία Παντελή Γιώργος Βασιλείου ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ Μαρία Παντελή Γιώργος Βασιλείου ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Μ. Γκιόλιας, Ο Κοσμάς ο Αιτωλός και η εποχή του, Αθήνα 1972 Ιωάννης Μενούνος, Κοσμά Αιτωλού Διδαχές, Αθήνα 1979 Αρτ. Ξανθοπούλου-Κυριακού, Ο

Διαβάστε περισσότερα

Η Τέχνη της Αναγέννησης-Μανιερισμός

Η Τέχνη της Αναγέννησης-Μανιερισμός Η Τέχνη της Αναγέννησης-Μανιερισμός Τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης Σχολή Καλών Τεχνών Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Διδάσκουσα: Δρ Βικτώρια Φερεντίνου 1. Εισαγωγή στην τέχνη της Αναγέννησης Αναγέννηση

Διαβάστε περισσότερα

Η εκπαίδευση στην αρχαιότητα και στο βυζάντιο

Η εκπαίδευση στην αρχαιότητα και στο βυζάντιο Η εκπαίδευση στην αρχαιότητα και στο βυζάντιο Κωνσταντίνος Λιάκος Β2 49 ο Γυμνάσιο Αθηνών 2011-2012 Η εκπαίδευση στην αρχαιότητα και στο βυζάντιο Πρωτοβάθμια εκπαίδευση Όπως και στον σύγχρονο κόσμο, έτσι

Διαβάστε περισσότερα

4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους

4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ 4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους (σελ. 39-40) Ο Μιχαήλ Γ ως αρματοδρόμος στα ανάκτορα του Αγίου Μάμαντα.

Διαβάστε περισσότερα

Μετανάστευση. Ορισμός Είδη Ιστορική αναδρομή

Μετανάστευση. Ορισμός Είδη Ιστορική αναδρομή Μετανάστευση Ορισμός Είδη Ιστορική αναδρομή ΟΡΙΣΜΟΣ Μετανάστευση Μετακίνηση ανθρώπων μεμονωμένα ή κατά ομάδες Σε χώρους διαφορετικούς από την κατοικία τους Λόγοι οικονομικοί, κοινωνικοί, εκπαιδευτικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΤΟΡΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση του μαθήματος είναι η διδασκαλία της ύλης χωρίς χάσματα και ασυνέχειες. Η αποσπασματικότητα δεν επιτρέπει στους μαθητές

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα: Το παράδειγμα των Φιλοσοφικών Σχολών

Ιστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα: Το παράδειγμα των Φιλοσοφικών Σχολών ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ιστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα: Το παράδειγμα των Φιλοσοφικών Σχολών Ενότητα: Φοιτητές και φοιτήτριες Βασίλειος Φούκας

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία Ενότητα 1η: Εισαγωγή Ελευθερία Μαντά, Λέκτορας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Ιστορίας και Αρχαιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος

Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Ο Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος ή Βασίλειος (κατά κόσμον) Βησσαρίων (κατά Χριστόν) (Τραπεζούντα, 2 Ιανουαρίου 1403 - Ραβέννα, 18 Νοεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ Ονοματεπώνυμο: Τμήμα:. Αριθμός:..

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ Ονοματεπώνυμο: Τμήμα:. Αριθμός:.. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016 2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 02 /06/2017 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ΩΡΕΣ Βαθμός: Ολογράφως:.. Υπογραφή: Ονοματεπώνυμο:

Διαβάστε περισσότερα

Bυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 11: 13ος - μέσα 15ου αι.: Ιστορικό πλαίσιο και Ιστοριογραφία. Γεώργιος Ακροπολίτης: Βίος και Έργο.

Bυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 11: 13ος - μέσα 15ου αι.: Ιστορικό πλαίσιο και Ιστοριογραφία. Γεώργιος Ακροπολίτης: Βίος και Έργο. Bυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι Ενότητα 11: 13ος - μέσα 15ου αι.: Ιστορικό πλαίσιο και Ιστοριογραφία. Γεώργιος Ακροπολίτης: Βίος και Έργο. Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ ΕΠΟ 10-1 η Γραπτή Εργασία 2008-2009 Εξετάστε τις σχέσεις κοσμικής και εκκλησιαστικής εξουσίας στην Καθολική Δύση από τον 5ο έως και τον 13ο αιώνα. Ενισχύεται ή αποδυναμώνεται η εκκλησιαστική εξουσία σε

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Μάθημα/Τάξη: Ν. Γλώσσα Γ' ΕΠΑΛ Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100 Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Τον Μάιο του 2017 δημοσιοποιήθηκαν αποτελέσματα έρευνας του

Διαβάστε περισσότερα

ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054

ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 ΗΕΠΟΧΗΤΗΣΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ 843-1054 867 886 912 913

Διαβάστε περισσότερα

Η λειτουργία των Εδρών Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού και τα προγράμματα Ελληνικών σπουδών στη Λετονία

Η λειτουργία των Εδρών Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού και τα προγράμματα Ελληνικών σπουδών στη Λετονία Η λειτουργία των Εδρών Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού και τα προγράμματα Ελληνικών σπουδών στη Λετονία ΣΑΝΤΡΑ ΚΡΟΠΑ Πρόεδρος του Συλλόγου Φιλελλήνων της Λετονίας «Ο Ερμής» Ο ελληνισμός για τον καθένα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ http://hallofpeople.com/gr/bio/aquinas.php ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ Ο μεγαλύτερος και σπουδαιότερος φιλόσοφος του δευτέρου μισού του Μεσαίωνα ήταν ο Θωμάς ο Ακινάτης, που έζησε από το 1225 ως το 1274. Υπήρξε ο σημαντικότερος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Ιστορική αναδροµή του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήµατος. Οι µεταρρυθµίσεις του Το σηµερινό εκπαιδευτικό σύστηµα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Ιστορική αναδροµή του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήµατος. Οι µεταρρυθµίσεις του Το σηµερινό εκπαιδευτικό σύστηµα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Ιστορική αναδροµή του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήµατος Οι µεταρρυθµίσεις του 1964 Το σηµερινό εκπαιδευτικό σύστηµα Το γλωσσικό ζήτηµα Ο θεσµός της συνεκπαίδευσης στην Ελλάδα Σύγκρισηελληνικού,

Διαβάστε περισσότερα

Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη του Γένους»

Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη του Γένους» 27/09/2019 Μητρ. Βελγίου: «Αναμένοντες τον Πατριάρχη Γένους» Οικουμενικό Πατριαρχείο / Μητροπόλεις Οικουμενικού Θρόνου Το έτος 2019, με συμπλήρωση πενήντα ετών από ίδρυση Ιεράς Μητροπόλεως Βελγίου, Εξαρχίας

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Ενότητα 4: Ιστορικό πλαίσιο 6 ου αιώνα. Βυζαντινή Ιστοριογραφία: είδη - χαρακτηριστικά. Προκόπιος και Μαλάλας: Βίος και Έργο. Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί

Διαβάστε περισσότερα

1 ΕΚΘΕΣΗ ΕΚΦΡΑΣΗ B ΛΥΚΕΙΟΥ (Θεωρία Σχολικού βιβλίου, σελ. 249-257) A.ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΓΡΑΠΤΟ ΛΟΓΟ 1. Κρατώ σηµειώσεις κατά παράγραφο 1. Εντοπίζω τα κύρια συστατικά της παραγράφου 2. Παρουσιάζω παραλλαγές

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ α. η αραβική εξάπλωση με την καθοδήγηση των δύο πρώτων χαλιφών οι Άραβες εισέβαλαν και κατέκτησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα τις πλούσιες χώρες της Εγγύς

Διαβάστε περισσότερα

2ο Γυμνάσιο Χαϊδαρίου. Μοναχισμός

2ο Γυμνάσιο Χαϊδαρίου. Μοναχισμός 2ο Γυμνάσιο Χαϊδαρίου Μοναχισμός Της Μαργαρίτας Βελέντζα Γ1 2011-2012 Με τον όρο μοναχισμός στον Χριστιανισμό εννοείται το θρησκευτικό κίνημα των λαϊκών -κυρίως- που με βάση το κήρυγμα του Ιησού και την

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκή Ένωση: Ίδρυση και εξέλιξη

Ευρωπαϊκή Ένωση: Ίδρυση και εξέλιξη Ευρωπαϊκή Ένωση: Ίδρυση και εξέλιξη Επαρκές Σενάριο Γνωστικό αντικείμενο: Κοινωνικές - Πολιτικές επιστήμες Δημιουργός: ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΜΑΚΡΗ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΒΔΟΜΗ Η ΠΡΩΙΜΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΒΔΟΜΗ Η ΠΡΩΙΜΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΑΛΕΞΗ ΕΒΔΟΜΗ Η ΠΡΩΙΜΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 1. Εισαγωγή - Η πιο παραμελημένη περίοδος της ιστορίας της Ελληνικής είναι η μεσαιωνική. Για λόγους καθαρά ιδεολογικούς και πολιτικούς, το

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ "

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ "ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ" ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ 1911-1913" Κεφάλαιο 5 Ο χάρτης των Βαλκανίων

Διαβάστε περισσότερα

Πέτερ Μπρέγκελ ( ):

Πέτερ Μπρέγκελ ( ): ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ Πέτερ Μπρέγκελ (1525 1569) Πέτερ Μπρέγκελ (1525 1569): Ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Ολλανδούς ζωγράφους και χαράκτες της εποχής του, πρωτοπόρος της Βορειοευρωαπαϊκής Αναγέννησης. Ασχολήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Π Ρ Ο Τ Υ Π Ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Α Ν Α Β Ρ Υ Τ Ω Ν Σ Χ Ο Λ Ι Κ Ο Ε Τ Ο Σ : 2 0 1 7-2 0 1 8 Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Η Κ Α Θ Η Γ Η Τ Ρ Ι Α : Β. Δ Η Μ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Τ Α

Διαβάστε περισσότερα

30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους

30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους 30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους Οι σταυροφόροι βοηθούμενοι από τους Βενετούς καταλαμβάνουν την Πόλη. Πολλοί Έλληνες αναγκάζονται να φύγουν και να ιδρύσουν

Διαβάστε περισσότερα

β. εκφράζουν αλήθειες για τον Χριστό, τη Θεοτόκο, την Αγία Τριάδα, τους αγίους

β. εκφράζουν αλήθειες για τον Χριστό, τη Θεοτόκο, την Αγία Τριάδα, τους αγίους ΜΑΘΗΜΑ 30 Ο 31 Ο ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗ ΛΑΤΡΕΙΑ Να συμπληρώσετε την πρόταση επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις φράσεις α, β, γ, δ. Να τεκμηριώσετε με συντομία την επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

(Από τους προϊστορικούς πολιτισμούς της Ανατολής έως την εποχή του Ιουστινιανού)

(Από τους προϊστορικούς πολιτισμούς της Ανατολής έως την εποχή του Ιουστινιανού) Α τάξη Γενικού Λυκείου και Α τάξη Εσπερινού Γενικού Λυκείου ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ (Από τους προϊστορικούς πολιτισμούς της Ανατολής έως την εποχή του Ιουστινιανού) Ι. ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Β Τάξη Μάθημα Γενικής Παιδείας. Ύλη

Β Τάξη Μάθημα Γενικής Παιδείας. Ύλη Β Τάξη Μάθημα Γενικής Παιδείας Ύλη 2016-2017 * Θρησκευτικά * Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία * Νεοελληνική Γλώσσα ΕΙΣΑΓΩΓΗ, ΜΑΘΗΜΑΤΑ: 1, 2 & 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α : Σύμβολο της Πίστης, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10,

Διαβάστε περισσότερα

Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ)

Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ) Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ) 1.1 Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας Επιμέλεια, Δ. Πετρουγάκη, Φιλόλογος Οι διοικητικές αλλαγές Ο Διοκλητιανός (284 μ.χ.) επεδίωξε

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι Ενότητα #2: Βασικές Γνώσεις I Εισαγωγή Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

1.3 1.Ποια κατάσταση επικρατούσε στην προϊσλαµική Αραβία; 2.Ποια η δράση του Μωάµεθ µεταξύ ;

1.3 1.Ποια κατάσταση επικρατούσε στην προϊσλαµική Αραβία; 2.Ποια η δράση του Μωάµεθ µεταξύ ; 1. Από την αρχαιότητα στο Μεσαίωνα 2. Ποια γεγονότα προετοίµασαν το πέρασµα από την αρχαιότητα στο Μεσαίωνα; 3. Γιατί η περίοδος 330-641 έχει διπλή ονοµασία; 4.Ποια πολιτισµικά στοιχεία διακρίνουν το ανατολικό

Διαβάστε περισσότερα

Ανασκόπηση Στο προηγούμενο μάθημα είδαμε πως μετά το θάνατο του Βασιλείου Β : το Βυζάντιο έδειχνε ακμαίο, αλλά είχαν τεθεί οι βάσεις της κρίσης στρατι

Ανασκόπηση Στο προηγούμενο μάθημα είδαμε πως μετά το θάνατο του Βασιλείου Β : το Βυζάντιο έδειχνε ακμαίο, αλλά είχαν τεθεί οι βάσεις της κρίσης στρατι Εσωτερική κρίση εξωτερικοί κίνδυνοι 1054-10811081 Στο σημερινό μάθημα θα δούμε: 1. τα εσωτερικά προβλήματα 2. τους εξωτερικούς κινδύνους 3. κυρίως τη μάχη στο Ματζικέρτ και τις συνέπειές της Ανασκόπηση

Διαβάστε περισσότερα

Το ιστορικό πλαίσιο της παλαμικής διδασκαλίας: ο βίος του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά

Το ιστορικό πλαίσιο της παλαμικής διδασκαλίας: ο βίος του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά 19 Νοεμβρίου 2018 Το ιστορικό πλαίσιο της παλαμικής διδασκαλίας: ο βίος του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά Θρησκεία / Πατερική Θεολογία Alexander Milenkovits, Θεολόγος 1. Βίος του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά Ο Άγιος

Διαβάστε περισσότερα

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης.

Οι Άγιοι της Θεσσαλονίκης. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Οι Άγιοι της. Ενότητα 5: Άγιοι Αρχιεπίσκοποι της Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Το ταξίδι του ελληνικού χρήματος από την αρχαιότητα έως σήμερα. Από τον αντιπραγματισμό στο κερματόμορφο νόμισμα. Υπεύθυνος καθηγητής Βασιλική

Το ταξίδι του ελληνικού χρήματος από την αρχαιότητα έως σήμερα. Από τον αντιπραγματισμό στο κερματόμορφο νόμισμα. Υπεύθυνος καθηγητής Βασιλική Το ταξίδι του ελληνικού χρήματος από την αρχαιότητα έως σήμερα. Από τον αντιπραγματισμό στο κερματόμορφο νόμισμα. Υπεύθυνος καθηγητής Βασιλική Κατσούλη, οικονομολόγος Παιδαγωγική διαδικασία Α. Σκοπός έρευνας

Διαβάστε περισσότερα

Μεγάλο Μετέωρο-Το παλαιότερο και μεγαλύτερο από όλα τα μοναστήρια των Μετεώρων

Μεγάλο Μετέωρο-Το παλαιότερο και μεγαλύτερο από όλα τα μοναστήρια των Μετεώρων 05/02/2019 Μεγάλο Μετέωρο-Το παλαιότερο και μεγαλύτερο από όλα τα μοναστήρια των Μετεώρων / Ιερές Μονές Τα Μετέωρα είναι το σημαντικότερο μετά το Άγιο Όρος, μοναστικό συγκρότημα στην Ελλάδα. Ανήκουν στο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ B1. δ.λάθος. ε.σωστό Β2.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ B1. δ.λάθος. ε.σωστό Β2. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Το κείμενο διερευνά το περιεχόμενο των όρων παιδεία και εκπαίδευση και τη μεταξύ τους σχέση. Ο Μαρωνίτης αρχικά εξετάζοντας τη σημασία τους διαχρονικά, ξεκινώντας από την αρχαιότητα, διακρίνει

Διαβάστε περισσότερα

Η Ελλάδα στα Βαλκάνια και στον κόσµο χθες, σήµερα και αύριο

Η Ελλάδα στα Βαλκάνια και στον κόσµο χθες, σήµερα και αύριο Η Ελλάδα στα Βαλκάνια και στον κόσµο χθες, σήµερα και αύριο Χωρίς αµφιβολία οι αρχαίοι Έλληνες στοχαστές, ποιητές και φιλόσοφοι πρώτοι έχουν αναπτύξει τις αξίες πάνω στις οποίες θεµελιώνεται η Ευρωπαϊκή

Διαβάστε περισσότερα

Εικονογραφία. Μιχαήλ Βόδας Σούτσος Μεγάλος Διερµηνέας και ηγεµόνας της Μολδαβίας Dupré Louis, 1820

Εικονογραφία. Μιχαήλ Βόδας Σούτσος Μεγάλος Διερµηνέας και ηγεµόνας της Μολδαβίας Dupré Louis, 1820 Φαναριώτες Ονοµασία που δόθηκε στα µέλη της παλαιάς βυζαντινής αριστοκρατίας (µεταξύ εκείνων που δεν διέφυγαν στη Δύση ή δεν εξισλαµίσθηκαν) και σε εµπόρους από τις περιοχές του Πόντου, της Ανατολίας (:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2015

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2015 Α1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2015 Ο συγγραφέας αναφέρεται στα μνημεία της ελληνικής αρχαιότητας και κυρίως στους χώρους θέασης και ακρόασης. Τους θεωρεί εξαιρετικής σημασίας καθώς συνδέονται με

Διαβάστε περισσότερα

Σ Υ Ν Ο Δ Ο Σ Τ Ω Ν Ε Φ Η Β Ω Ν

Σ Υ Ν Ο Δ Ο Σ Τ Ω Ν Ε Φ Η Β Ω Ν ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΥΝΟΔΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΝΕΟΤΗΤΟΣ Σ Υ Ν Ο Δ Ο Σ Τ Ω Ν Ε Φ Η Β Ω Ν ( οδηγίες για τους μαθητές) Φεβρουάριος 2012 1. Τι είναι η «Σύνοδος των Εφήβων»

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 7 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 7 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 7 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 1 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 1 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 1 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Προσχέδιο έργου Ανάδειξης των Καταλόγων και της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Καρακάλλου (Δεκέμβριος 2008)

Προσχέδιο έργου Ανάδειξης των Καταλόγων και της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Καρακάλλου (Δεκέμβριος 2008) Προσχέδιο έργου Ανάδειξης των Καταλόγων και της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Καρακάλλου (Δεκέμβριος 2008)

Διαβάστε περισσότερα

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ο Έλληνας, ο Ευρωπαίος, Homo Universalis ΠΕΡΙΟΔΕΥΟΥΣΑ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ο Έλληνας, ο Ευρωπαίος, Homo Universalis ΠΕΡΙΟΔΕΥΟΥΣΑ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ο Έλληνας, ο Ευρωπαίος, Homo Universalis ΠΕΡΙΟΔΕΥΟΥΣΑ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Η Ευρωπαϊκή διάσταση του έργου του Ιωάννη Καποδίστρια στην Ευρώπη του 19ο αιώνα Ο Ιωάννης Καποδίστριας,

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία Γυμνασίου. Γυμνάσιο Βεργίνα,

Ιστορία Γυμνασίου. Γυμνάσιο Βεργίνα, Ιστορία Γυμνασίου Γυμνάσιο Βεργίνα, 2012-2013 Ιστορία «Ιστορία, το φως της αλήθειας κι ο δάσκαλος της ζωής» Κικέρων, Ρωμαίος ρήτορας & πολιτικός Διδάσκουμε Ιστορία Α Γυμνασίου: Κ.Μιλτιάδου, Ν.Κασεττά-

Διαβάστε περισσότερα

Καλαμπάκας, σε ένα χώρο περίπου 1000 τ.μ και έχει εκπαιδευτικό και πολιτιστικό προσανατολισμό.

Καλαμπάκας, σε ένα χώρο περίπου 1000 τ.μ και έχει εκπαιδευτικό και πολιτιστικό προσανατολισμό. To Μουσείο Ελληνικής Παιδείας βρίσκεται στο κέντρο της πόλης της Καλαμπάκας, σε ένα χώρο περίπου 1000 τ.μ και έχει εκπαιδευτικό και πολιτιστικό προσανατολισμό. Σκοπός: Στο γεωγραφικό χώρο του ελληνισμού

Διαβάστε περισσότερα

Θεσμοί Εκπαίδευσης του Οικουμενικού Ελληνισμού: «Τα ιστορικά σχολεία» Μπούντα Ελένη, Σχολική Σύμβουλος

Θεσμοί Εκπαίδευσης του Οικουμενικού Ελληνισμού: «Τα ιστορικά σχολεία» Μπούντα Ελένη, Σχολική Σύμβουλος Θεσμοί Εκπαίδευσης του Οικουμενικού Ελληνισμού: «Τα ιστορικά σχολεία» Μπούντα Ελένη, Σχολική Σύμβουλος Στην κατηγορία των ιστορικών σχολείων συγκαταλέγονται όλα εκείνα τα εκπαιδευτήρια τα οποία έχουν διανύσει

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία

Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Εισαγωγή στη Βυζαντινή Φιλολογία Ενότητα 1: Εισαγωγή στις έννοιες και τα εγχειρίδια της βυζαντινής φιλολογίας. Κιαπίδου Ειρήνη-Σοφία Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Mια πρώτη επαφή με τη Βυζαντινή Φιλολογία.

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία Ενότητα 4η: Φιλική Εταιρεία Ελευθερία Μαντά, Λέκτορας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Κυριε Γενικέ Πρόξενε. Αγαπητες φιλες και φιλοι

Κυριε Γενικέ Πρόξενε. Αγαπητες φιλες και φιλοι Κυριε Γενικέ Πρόξενε Αγαπητες φιλες και φιλοι Όταν πριν από πολλα χρονια, περιπου στην ηλικια των 7 χρονων, ο πατερας μου Ζαχαριας Δουλαμης αποφασισε να μας στειλει, εμενα και την αδερφη μου, να μαθουμε

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ

Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ Οι βυζαντινοί ήταν καλά πληροφορημένοι για τις γειτονικές χώρες από δικούς τους ανθρώπους. Όταν έφταναν επισκέπτες, έμποροι, μισθοφόροι ή στρατιωτικοί φυγάδες, ή ακόμα κρατικές

Διαβάστε περισσότερα

Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Μια εργασια του Νικολαου Σιδερα

Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Μια εργασια του Νικολαου Σιδερα Λεονάρντο Ντα Βίντσι Μια εργασια του Νικολαου Σιδερα Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι (15 Απριλίου 1452 2 Μαΐου 1519) ήταν Ιταλός αρχιτέκτονας, ζωγράφος, γλύπτης, μουσικός, εφευρέτης, μηχανικός, ανατόμος, γεωμέτρης,

Διαβάστε περισσότερα

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό ότι, παραδοσιακά, όπως άλλα εκπαιδευτικά συστήματα έτσι και το ελληνικό στόχευαν στην καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εθνοπολιτιστικής ταυτότητας. Αυτό κρίνεται θετικό, στο βαθμό που

Διαβάστε περισσότερα

Στέλλα Πριόβολου. Οι ελληνορωµαϊκές ρίζες της Ευρώπης µέσα από τον στοχασµό Ευρωπαίων µελετητών

Στέλλα Πριόβολου. Οι ελληνορωµαϊκές ρίζες της Ευρώπης µέσα από τον στοχασµό Ευρωπαίων µελετητών 001-012:Layout 3 11/17/14 3:24 PM Page 1 Στέλλα Πριόβολου Οι ελληνορωµαϊκές ρίζες της Ευρώπης µέσα από τον στοχασµό Ευρωπαίων µελετητών Οι ελληνορωµαϊκές ρίζες της Ευρώπης µέσα από τον στοχασµό Ευρωπαίων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ ΣΧ. ΕΤΟΣ 2010 2011 ΤΑΞΗ Β ΤΜΗΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ: ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ Α- ΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ο ΡΗΓΑΧ Φ^ΑΙ Χ ο ΡΗΓΑΧ Φ^ΑΙ Σ Η Χάρτα Διασυνδέσεις ΒιΒλιογραφία

ο ΡΗΓΑΧ Φ^ΑΙ Χ ο ΡΗΓΑΧ Φ^ΑΙ Σ Η Χάρτα Διασυνδέσεις ΒιΒλιογραφία Η Χάρτα ο ΡΗΓΑΧ Φ^ΑΙ Χ Εκείνη την εποχή η περιοχή που καλύπτει τη σημερινή Ελλάδα ήταν τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο Ρήγας σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη, έμαθε γαλλικά, ιταλικά και γερμανικά και

Διαβάστε περισσότερα

ICOM και ΜΟΥΣΕΙΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

ICOM και ΜΟΥΣΕΙΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ICOM ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Αγ.Ασωμάτων 15 ΑΘΗΝΑ 105 53 Τηλ./Fax: 210 3219414 www.otenet.gr/icom Email icom@otenet.gr ICOM και ΜΟΥΣΕΙΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ Το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων ιδρύθηκε

Διαβάστε περισσότερα

33 Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΤΜΗΜΑ Ε2 2013-2014 1

33 Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΤΜΗΜΑ Ε2 2013-2014 1 ΕΝΑ ΓΟΗΤΕΥΤΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ, ΓΕΜΑΤΟ ΕΚΠΛΗΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΛΛΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ. 33 Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΤΜΗΜΑ Ε2 2013-2014 1 Εικόνα 1 Εικόνα 2 Ρωμαϊκές λεγεώνες

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ Ν.ΣΕΡΡΩΝ.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ Ν.ΣΕΡΡΩΝ. ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ Ν.ΣΕΡΡΩΝ. Ένα μοναδικό ταξίδι, οδοιπορικό στην ιστορία του πολιτισμού και της εκπαίδευσης των Ελλήνων, σχεδίασε

Διαβάστε περισσότερα

α. Προς αναζήτηση νέων δρόμων της τουρκικής κατάκτησης που είχε διακόψει την επικοινωνία Ευρώπης Ασίας της έλλειψης πολύτιμων μετάλλων στην Ευρώπη

α. Προς αναζήτηση νέων δρόμων της τουρκικής κατάκτησης που είχε διακόψει την επικοινωνία Ευρώπης Ασίας της έλλειψης πολύτιμων μετάλλων στην Ευρώπη Σελ. 122 3. Οι ανακαλύψεις α. Προς αναζήτηση νέων δρόμων Η αναζήτηση νέων δρόμων είναι αναγκαία εξαιτίας : της τουρκικής κατάκτησης που είχε διακόψει την επικοινωνία Ευρώπης Ασίας της έλλειψης πολύτιμων

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 1. Τα πολύ παλιά χρόνια, όταν οι άνθρωποι δημιούργησαν οικισμούς, άρχισαν να καλλιεργούν τη γη και να εκτρέφουν ζώα. Επειδή τα μέταλλα δεν είχαν ανακαλυφθεί ακόμα, οι συναλλαγές τους

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία. Κουτίδης Σιδέρης

Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία. Κουτίδης Σιδέρης Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία Κουτίδης Σιδέρης Η βυζαντινή κοινωνική διαστρωμάτωση Εισαγωγή Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπήρξε μία από τις πλέον μακραίωνες κρατικές δομές στην μέχρι τώρα ανθρώπινη

Διαβάστε περισσότερα