Β. Σχεδιο Εκπαίδευσης...3. Γ. Μεθοδος Εκπαίδευσης...4. Δ. Μέσα Διδασκαλίας...4. Ε. Εμπλεκόμενα Γνωστικά Αντικείμενα Γενικά Περί Σπηλαίων...

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Β. Σχεδιο Εκπαίδευσης...3. Γ. Μεθοδος Εκπαίδευσης...4. Δ. Μέσα Διδασκαλίας...4. Ε. Εμπλεκόμενα Γνωστικά Αντικείμενα...4. 1. Γενικά Περί Σπηλαίων..."

Transcript

1 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Α. Γενικά...2 Β. Σχεδιο Εκπαίδευσης...3 Γ. Μεθοδος Εκπαίδευσης...4 Δ. Μέσα Διδασκαλίας...4 Ε. Εμπλεκόμενα Γνωστικά Αντικείμενα Γενικά Περί Σπηλαίων Σπηλαιοαποθέσεις Γεωλογία της Περιοχής Κλιματολογικά Στοιχεία Βιοσπηλαιολογικά Στοιχεία Παλαιοντολογικά Στοιχεία του Σπηλαίου Παραγοντες Καταστροφής του Σπηλαίου Διοξείδιο του Ανθρακα Φωτισμός Γενικά Διεργασία Ανάπτυξης και εξάπλωσης Χλωροφυκών Αντιμετώπιση Συσσώρευση Οργανικών και Ανόργανων Υλών Συσσώρευση Οικοδομικών Υλικών Βιβλιογραφία...9

2 A. Γενικά Η έναρξη της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στο Σπήλαιο της Αλιστρατης ταυτίζεται απόλυτα με το καθολικό αίτημα εκσυγχρονισμού των προγραμμάτων σπουδών όπως αυτό δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Φ.Ε.Κ. 303 ΚΑΙ 304/τ. Β, 13/3/2003) το οποίο αφορά το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ) και τα επιμέρους Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (Α.Π.Σ). Χαρτογράφησης) Γ) Την ικανότητα χρήσης ποικίλων πηγών και εργαλείων πληροφόρησης και επικοινωνίας με στόχο αφενός την εξεύρεση, ανάλυση, αξιολόγηση και παρουσίαση πληροφοριών και αφετέρου την προστασία από την πληροφοριακή ρύπανση (Δίδονται ειδικές ασκήσεις προς λύση) Δ) Την ικανότητα συνεργασίας με άλλα άτομα μέσα από ομαδικές εργασίες και την καλλιέργεια της αναγνώρισης.(οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες Θερμοκρασίας, Προστασίας, Χαρτογράφησης) 2 Τα Διαθεματικά Ενιαία Πλαίσια Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ) και τα επιμέρους Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (Α.Π.Σ) αναφέρονται σε μια πλειάδα δεξιοτήτων που πρέπει να καλλιεργηθούν στο μαθητή μέσα στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής δραστηριότητας, στο οποίο εντάσσονται και οι περιβαλλοντικές εκδρομές. Στο πλαίσιο της νέας διαθεματικής προσέγγισης της ύλης και των σύγχρονων τάσεων της αγωγής και της παιδείας, επιθυμητό είναι να καλλιεργηθούν στους μαθητές οι ακόλουθες δεξιότητες και ικανότητες που περιλαμβάνονται στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στο Σπήλαιο της Αλιστρατης διότι μέσα στο Σπήλαιο απαντούν πολλές επιστήμες όπως η Σπηλαιολογία, Γεωλογία, Παλαιοντολογία, Ιστορία, Αρχαιολογία, Χημεία, Φυσική, Βιολογία, Κλιματολογία κ.α. Δίδεται λοιπόν η δυνατότητα μέσα από την περιβαλλοντική εκπαίδευση στο Σπηλαίο Αλιστρατης οι μαθητές να αναπτύξουν τα ακόλουθα: Εύα Μακρή-Μπότσαρη (2006) Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Τεύχος Επιμορφωτικού Υλικού. Α) Τη δεξιότητα της επικοινωνίας, ομιλία, ακρόαση, ανάγνωση, γραφή, επιχειρηματολογία. (Δίδονται ειδικά φυλλάδια στους μαθητές για την συμπλήρωση τους ) Β) Τη δεξιότητα της αποτελεσματικής χρήσης των αριθμών και των μαθητικών εννοιών στην καθημερινή ζωή (Δίδονται όργανα μέτρησης Θερμοκρασίας, Υγρασίας, Ε) Την ικανότητα βελτίωσης της ατομικής επίδοσης και παρουσίας μέσα από τον αναστοχασμό, την εξέυρεση λύσεων, την κριτική αξιολόγηση της εργασίας τους με βάση εσωτερικά και εξωτερικά κριτήρια.(ο κάθε μαθητής έχει το δικό ερωτηματολόγιο) Στ) Την ικανότητα της επίλυσης προβλημάτων μέσα από την καλλιέργεια των απαραιτήτων δεξιοτήτων και στρατηγικών σχεδιασμού,έλεγχου, ανατροφοδότησης και διορθωτικής παρέμβασης. (Υπάρχουν ερωτήσεις που χρήζουν κριτικής απάντησης) Ζ) Την ικανότητα ορθολογικών επιλογών (σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο) οι οποίες εξασφαλίζουν την προστασία του περιβάλλοντος, (Μέσα από την περιβαλλοντική εκπαίδευση στο Σπήλαιο αναπτύσσονται οι λύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος) Η ) Την ικανότητα διαχείρισης πόρων φυσικών, οικονομικών, κοινωνικών κτλ.(μέσα από την περιβαλλοντική εκπαίδευση αναπτύσσεται η ικανότητα διαχείρισης φυσικών πόρων) Θ) Την ικανότητα αξιοποίησης γνώσεων και δεξιοτήτων για την προστασία της υγείας σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. (Μέσα από την περιβαλλοντική εκπαίδευση αναπτύσσεται και αξιοποιούνται οι δεξιότητες) Ι) Την ικανότητα της δημιουργικής επινόησης (Μέσα από τα ερωτηματολόγια, αναπτύσσονται η ικανότητα της δη-

3 μιουργικής επινόησης) Κ) Την αξιοποίηση γνώσεων και την υιοθέτηση κατάλληλων αξιών για τη διαμόρφωση προσωπικής άποψης στη λήψη αποφάσεων, (Μέσα από τα ερωτηματολόγια, αναπτύσσονται η ικανότητα της δημιουργικής επινόησης) Λ) Την απόκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων (Μέσα από τα ερωτηματολόγια, αναπτύσσεται η ικανότητα της δημιουργικής επινόησης) Μ) Την ικανότητα για κριτική επεξεργασία πληροφοριών, αξιών και παραδοχών. (Μέσα από τα ερωτηματολόγια, αναπτύσσεται η ικανότητα της δημιουργικής επινόησης). Οι παραπάνω διδακτικοί στόχοι αποτελούν και τα κύρια σημεία της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης η οποία πραγματοποιείται σε διάστημα δυόμισι ωρών. Η εστίαση κατά η οποία γίνεται από τον εκπαιδευτικό στο χώρο του σχολείου κατά την πρώτη ώρα, χρησιμοποιώντας το εγχειρίδιο του Σπηλαίου ενώ κατά την δεύτερη ώρα συνεχίζεται στην διάρκεια της περιήγησης μέσα στο Σπήλαιο και κατά την διάρκεια μισής ώρας η εκπαίδευση ολοκληρώνεται σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα. Αναλυτικότερα: Η περιβαλλοντιική εκπαίδευση των μαθητών περιέχει τρία στάδια. Το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει την ενημέρωση των Καθηγητών στο σχολείο χρησιμοποιώντας το εγχειρίδιο του Σπηλαίου. Το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει την άφιξη των μαθητών στο Σπήλαιο και την παραλαβή του αντίστοιχου εξοπλισμού ο οποίος περιλαμβάνει Σπηλαιολογικά κράνη όπως και ειδικά Σπηλαιολογικά γιλέκα και το χωρισμό των μαθητών σε τρεις ομάδες (25 μαθητές η κάθε ομάδα). Η πρώτη ομάδα αναλαμβάνει την μέτρηση της θερμοκρασίας και της υγρασίας τόσο έξω από το Σπήλαιο, όσο και στο εσωτερικό του. Οι μετρήσεις αυτές γίνονται με ειδικό θερμόμετρο και υγρασιόμετρο το οποίο παραδίδεται στους μαθητές για χρήση. Η δεύτερη ομάδα αναλαμβάνει την γεωλογική χαρτογράφηση του Σπηλαίου παραλαμβάνοντας ειδικό αποστασιόμετρο και χαρτογραφώντας τις διαστάσεις μιας αίθουσας του Σπηλαίου (μήκος, πλάτος, ύψος). Η τρίτη ομάδα η οποία ονομάζεται και ομάδα προστασίας η οποία με ειδικό μετρητή διοξειδίου του άνθρακα παρατηρεί και καταγράφει τις αυξομειωσεις του διοξειδίου από την προσέλευση των μαθητών μέσα στο Σπήλαιο. Β. Σχέδιο Εκπαίδευσης Με την περιβαλλοντική εκπαίδευση στο Σπήλαιο της Αλιστράτης επιδιώκεται οι μαθητές : Να περιηγηθούν στον υπόγειο παράδεισο του Σπηλαίου της Αλιστρατης. Να κατανοήσουν τη σπουδαιότητα της προστασίας του Σπηλαίου. Να κρίνουν τα μέτρα προστασίας για το μικροκλίμα του Σπηλαίου Να εκτιμήσουν το φυσικό αυτό μνημείο της φύσης Να ανακαλύψουν οι ίδιοι τα δεδομένα ενός προβλήματος, να τα επεξεργαστούν να κάνουν υποθέσεις και να προτείνουν λύσεις, με την καθοδήγηση του ξεναγού. Το τρίτο στάδιο περιλαμβάνει την επίσκεψη μετά από το Σπήλαιο στο κέντρο πληροφόρησης όπου μπορούν οι μαθητές να καταγράψουν στα ειδικά φυλλάδια τις απαντήσεις των ερωτήσεων. Προσφέρεται ακόμα ειδική τρισδιάστατη (3- D) παρουσίαση όλης της περιοχής (των διαδρόμων του Σπηλαίου, του φαραγγιού του ποταμού Αγγίτη, του ζωολογικού Πάρκου). Ακόμη μέσω δορυφορικής πλοήγησης εξετάζεται γεωγραφικά όλη η περιοχή των Σερρών-Δράμας-Καβάλας. Μετά το πέρας της παρουσίασης οι μαθητές παραδίδουν τα έντυπα στο Καθηγητή τους για αξιολόγηση. Ακόμη δίδεται στους Καθηγητές ειδικό έντυπο ερωτήσεων για τη δράση του προγράμματος το οποίο επιστρέφεται για αξιολόγηση στην εταιρεία. 3

4 Γ. Μέθοδος Διδασκαλίας Κατευθυνόμενη αυτενέργεια που στηρίζεται στις αρχές της ανακαλυπτικής μάθησης και της ομαδο-συνεργατικής διδασκαλίας. Δ. Μέσα Διδασκαλίας Εγχειρίδιο Σπηλαίου, όργανα μέτρησης θερμοκρασίας, υγρασίας, μετροταινίες, ερωτηματολόγια - φυλλάδια - φύλλα εργασίας, τρισδιάστατες εικόνες (3- D), δορυφορική πλοήγηση χαρτών, πλοήγηση μέσω αεροπλάνου, πίνακας, διαδίκτυο, CD- ROM, DVD. Ε. Εμπλεκόμενα Γνωστικά Αντικείμενα Σπηλαιολογία Γεωλογία Παλαιοντολογία Αρχαιολογία Ιστορία Μυθολογία Χημεία Φυσική Βιολογία Κλιματολογία Η παρακάτω παρουσίαση προσφέρει εκπαιδευτικό υλικό για την προετοιμασία των μαθητών πριν την προσέλευση τους στο Σπήλαιο. Nίκος Δ. Καρτάλης Δ/ντης Σπηλαίου Αλιστρατης 1. Γενικά περί Σπηλαίων. Η Ελλάδα καλύπτεται κατά 40% από ασβεστολιθικά πετρώματα που κατά κύριο λόγο είναι η αιτία σπηλαιογέννησης. Στα πετρώματα αυτά που είναι επιδεκτικά στη διάβρωση και στις χημικές διεργασίες, αναπτύσσονται διάφορα έγκοιλα, τα σπήλαια καθώς και άλλες υπόγειες καρστικές μορφές όπως δολίνες, βάραθρα, καταβόθρες κ.α. Στην Ελλάδα υπάρχουν σπήλαια όλων των μορφών, τα περισσότερα είναι καρστικά, που χαρακτηρίζονται από πλούσιο διάκοσμο, όπως σταλακτίτες, σταλαγμίτες, ελικτίτες, κυματοειδή, μαργαριτάρια σπηλαίων, κουνοπιδοειδή, λιθωματικές λεκάνες ( gours), δίσκοι, ασπίδες κ.α και απαντούν στις περισσότερες περιοχές, όπου υπάρχουν πετρώματα ασβεστολιθικά, μάρμαρα, δολομίτες κ.α πετρώματα που είναι διαλυτά από τα φυσικά νερά. Τα περισσότερα σπήλαια της Ελλάδας σχηματίστηκαν κυρίως κατά την πλειστοκαινικήν περίοδο, δηλαδή στα τελευταία 3 εκατομμύρια χρόνια. Στον Ελλαδικό χώρο έχουν καταγραφεί περισσότερα από 8000 σπήλαια από την Ελληνική Σπηλαιολογική εταιρεία. Απ αυτά τα Σπήλαια έχουν αξιοποιηθεί τουριστικά 18 και ένα από αυτά είναι το Σπήλαιο της Αλιστρατης που αξιοποιήθηκε από την Το Σπήλαιο της Αλιστράτης θεωρείται από τα ομορφότερα Σπήλαια όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης με πλούσιο σταλαγμιτικό και σταλακτιτικό διάκοσμο και με συνολικό μήκος διαδρόμων 3 χιλιόμετρα. Τα μεγαλύτερα Σπήλαια στον κόσμο είναι το σπήλαιο Μαμούθ στην Αμερική 492 χλμ, το σπήλαιο Τζουελ 117 χλμ. Στην Ευρώπη το σπήλαιο Αισριζενβελτ (Αυστρία) 42 χλμ, το Δόντι της Κρολ (Γαλλία) 36 χλμ, το σπήλαιο Ζολούσκα (Ρωσία) 80 χλμ, το σπήλαιο Χέλοχ Ελβετία 133 χλμ. Γενικώς στον Ελλαδικό χώρο η μεγάλη ανάπτυξη των ασβεστολιθικών πετρωμάτων και οι κατάλληλες κλιματικές συνθήκες ευνόησαν το σχηματισμό χιλιάδων σπηλαίων και συνεχώς ανακαλύπτονται και νέα. Το σπήλαιο είναι ένα οικοσύστημα και μάλιστα από τα πιο ιδιόμορφα: Το αβιοτικό του περιβάλλον, που είναι οι διάφορες σπηλαιοαποθέσεις, ο λιθωματικός διάκοσμος (σταλακτίτες, σταλαγμίτες, ελικτίτες, εκκεντρίτες, σταλακτώνες, γκούρ, μαργαριτάρια σπηλαίων, ωοειδή, ογκοειδή, κουνοπιδοειδή κ.α) Η φύση όμως για να δημιουργήσει αυτά τα στολίδια μέσα στα σπήλαια εργάζεται πολλά χρόνια ανάλογα με την ταχύτητα της σταγονοροής. Όταν υπάρχει γρήγορη σταγονοροή αναπτύσσεται πιο γρήγορα όλο σταλαγμίτης, ενώ σε αντίθετη περίπτωση αναπτύσσεται πιο γρήγορα ο σταλακτίτης. Όσο για το βιοτικό περιβάλλον : (πανίδα, χλωρίδα, τροφική αλυσίδα κλπ) που δεν είναι όλα αυτά ανεξάρτητα φυσικά από τον περιβάλλοντα εξωτερικό χώρο (που εδώ στην περιοχή υπάρχει το ποτάμι, ο Αγγιτης,) είναι απόλυτα εναρμονισμένα και συνεξελίσσονται εκατομμύρια χρόνια, δημιουργώντας ιδιόμορφες μορφές ζωής (τρωγλόβια) που ζουν μόνο στο συγκεκριμένο σπήλαιο ή στην ευρύτερη περιοχή πολύ πριν εμφανιστεί ο άνθρωπος στη σημερινή του μορφή. Καρστ: ασβεστολιθική περιοχή διαβρωμένη από το νερό, δημιουργία εγκοίλων-σπηλαίων. 4

5 και δεν πέφτούν στο δάπεδο. Δ) Ασπίδες ή Παλέτες, σχηματίζονται από διαφυγές νερού δια μέσου ρωγμών και πολλές φορές έχουν διάμετρο αρκετών μέτρων. Ε) Μαργαριτάρια σπηλαίων, είναι ασβεστολιθικές συνενώσεις που έχουν τη μορφή σφαιρών. 2. Σπηλαιοαποθέσεις Α) Οι σταλακτίτες είναι λιθώθεις (ασβεστολιθικοί) σχηματισμοί που δημιουργούνται στην οροφή ή στα τοιχώματα των σπηλαίων, έχουν σχήμα κωνοειδές ή στηλοειδές, ενώ όσοι εμφανίζονται στα τοιχώματα έχουν τη μορφή παραπετασμάτων. Το μήκος τους κυμαίνεται από μερικά εκατοστά μέχρι και πολλά μέτρα. Β) Oι σταλαγμίτες σχηματίζονται από τις σταγόνες του νερού που περιέχουν όξινο ανθρακικό ασβέστιο και πέφτοντας στο έδαφος κάτω από το σταλακτίτη σχηματίζουν κατακόρυφη στήλη ασβεστολιθικής απόθεσης που λέγεται σταλαγμίτης και με την πάροδο του χρόνου είναι δυνατό να σχηματιστούν σταλακτιτικές κολώνες όταν ενωθεί ο σταλακτίτης με τον σταλαγμίτη. Γ) Οι ελικτίτες αποτελούν μορφή σταλακτικών και αναπτύσσονται στα τοιχώματα και τα δάπεδα, καθώς και στις οροφές των σπηλαίων με τη μορφή ελικοειδώς διακλαδιζόμενων δομών. Οι Ελικτίτες τροφοδοτούνται από μικρά ανοίγματα στα πέτρωμα, αλλά με τόσο αργό ρυθμό ώστε οι σταγόνες εξατμίζονται στα άκρα της δομής Ζ)Τα κουνοπιδοειδή είναι μία άλλη μορφή σπηλαιοαποθέσεων που συναντάμε συχνά στο σπήλαιο Αλιστράτης Σερρών. Τα συναντάμε πάνω σε σταλακτίτες ή πάνω σε άλλες επιφάνειες.τα κύρια συστατικά τους είναι ο ασβεστίτης και ο αραγωνίτης και σχηματίζονται σε ατμοσφαιρικές (όχι υδάτινες ) συνθήκες και πάνω σε επιφάνειες που καλύπτονται από λεπτότατα υμένια νερού. Η) Τα ωοειδή και τα ογκοειδή είναι μια άλλη μορφή σπηλαιοαποθέσεων που συναντάμε στο σπήλαιο Αλιστράτης. Οι μορφές αυτές είναι σφαιρικής ή ελλειψοειδούς μορφής και συναντώνται πάντα στο δάπεδο του σπηλαίου και κατά προτίμηση μέσα σε φυσικές κοιλότητες. Τα ογκοειδή των σπηλαίων έχουν ανώμαλη και τραχειά εξωτερική επιφάνεια και συναντώνται σε σφαιρικές, τραπεζοειδείς ή και πολυεδρικές μορφές. Τα ογκοειδή (και τα ωοειδή) αποτελούνται από έναν ή και περισσότερους πυρήνες και από αρκετές συγκεντρωτικές περιφλοιώσεις. Θ)Λιθωματικές λεκάνες ( GOURS) είναι μια άλλη μορφή σπηλαιοποθέσεων. Είναι μικροφράγματα ανθρακικού ασβεστίου. Το σχήμα και οι διαστάσεις των γκουρ ποικίλουν, το ύψος κυμαίνεται γύρω από τα εκατοστά και το μήκος γύρω από 1 μέχρι μερικά μέτρα. Τα γκουρ συναντώνται σε σημεία των σπηλαίων όπου υπάρχει μια υδρολογική δραστηριότητα, η οποία εξαρτάται άμεσα από την βροχόπτωση της περιοχής που βρίσκεται το σπήλαιο. Οι κυριότερες αιτίες που προκαλούν το σχηματισμό των γκουρ θεωρούνται η ανωμαλία των υποβάθρων πάνω στα οποία αναπτύσσονται η διαλείπουσα ροή νερού και η καθίζηση, του ανθρακικού ασβεστίου μετά από εξάτμιση. Ι)Τα ποικίλα χρώματα των σταλακτιτών και σταλαγμιτών, οφείλονται σε διάφορα οξείδια (σιδήρου κ.α ) και σε άλλους παράγοντες που προσδιορίζουν το χρώμα των υπερκείμενων πετρωμάτων. Επίσης άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο των σπηλαίων είναι η ύπαρξη δαιδαλωδών πολλές φορές διαδρόμων. Οι διάδρομοι αυτοί ακολουθούν τις διακλάσεις ή τα επίπεδα στρώσεως. Στην πρώτη περίπτωση οι διάδρομοι είναι υψηλοί και σχετικώς στενοί, ενώ στη δεύτερη πε- 5

6 ρισσότερο φαρδείς. Και οι δύο τύποι, παρόλα αυτά μετά το σχηματισμό τους υφίστανται τροποποιήσεις λόγω της συνεχούς απόσπασης θραυσμάτων από του τοίχους και την οροφή των σπηλαίων, αλλά και της περαιτέρω διάνοιξης τους από τη διέλευση νερού, στα περισσότερα σπήλαια, κατά τους χειμερινούς κυρίως μήνες. Το υπόγειο καρστ της περιοχής Πετρωτού Αλιστράτης έχει εξαιρετική εμφάνιση σε μέγεθος. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι όλη η περιοχή του Πετρωτού έχει μεγάλα και μικρά σπήλαια, τα οποία εάν μελετηθούν λεπτομερώς δεν αποκλείεται να αποδειχθεί ότι συνδέονται μεταξύ τους κατά κάποιο τρόπο. 3. ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: 4. ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η περιοχή της Αλιστράτης ανήκει γεωτεκτονικά στην μεταμορφωμένη μάζα της Ροδόπης, η θεωρείται ως μια παλαιά κρατονική μάζα με αρχαϊκό πυρήνα και επ αυτής υπάρχουν παλαιοζωικής και μεσοζωικής ηλικίας μεταμορφωμένα πετρώματα. Λόγω της μεταμορφώσεως και του έντονου τεκτονισμού είναι αρκετά δυσχερής η στρωματογραφική έρευνα και δεν υπάρχει λεπτομερής στρωματογραφική περιγραφή. Το σύνολο των στρωμάτων της μάζας της Ροδόπης που έχουν πάχος άνω των μέτρων, διακρίνεται σε τρεις μεγάλες ομάδες στρωμάτων : 1)Ανωτέρα ομάδα σχιστοφυών γνευσίων. 2) Ομάδα μαρμάρων. 3) Κατωτέρα ομάδα σχιστοφυών γνευσίων. Εν γένει θεωρείται ότι οι αλπικές πτυχώσεις έχουν προσβάλλει ισχυρά τη μάζα της Ροδόπης με σύγχρονη διείσδυση γρανιτών μεσοζωικής και καινοζωικής ηλικίας. Επί των μεταμορφωμένων πετρωμάτων της Ροδόπης ευρίσκονται πλειοκαινικής ηλικία ιζήματα, τα οποία αποτέθηκαν σε επί μέρους λεκάνες, δηλαδή στη λεκάνη των Σερρών στα δυτικά αυτής. Στην περιοχή του σπηλαίου της Αλιστράτης απαντά ακριβώς η ενδιάμεση ομάδα των μαρμάρων της Ροδόπης, τα οποία γενικά είναι υφαλώδη, χωρίς σαφή στρώση και τα οποία περιβάλλονται από τα επικλυσιγενή πλειοκαινικά στρώματα. Το σπήλαιο Αλιστράτης αναπτύσσεται μέσα σε λεπτό - μέχρι μεσοπλακώδεις κρυσταλλικούς ασβεστόλιθους (μάρμαρα). Η περιοχή του σπηλαίου, από τεκτονική άποψη αποτελείται από πτυχώδη στρώματα με ορθές πτυχές. Κύριο χαρακτηριστικό της περιοχής είναι το έντονο δίκτυο διακλάσεων, τα κατακόρυφα επίπεδα των οποίων συνέβαλαν πάρα πολύ στην καρστικοποίηση της περιοχής και στο σχηματισμό σπηλαίων. Ύστερα από τη μελέτη των κλιματολογικών συνθηκών του σπηλαίου βρέθηκαν τα παρακάτω : Λόγω της οριζόντιας θέσης του σπηλαίου και του μικρού αριθμού εισόδων και φυσικών αεραγωγών, ο φυσικός εξαερισμός του σπηλαίου είναι ανεπαρκής. Λόγω του μικρού πάχους των υπερκείμενων στρωμάτων (10-30μ) οι θερμοκρασίες του σπηλαίου είναι σχετικά υψηλές (15-17 βαθμούς Celsius) και λόγω του μειωμένου εξαερισμού η θερμοκρασία αυτή διατηρείται και το χειμώνα. Επίσης λόγω του μειωμένου εξαερισμού και της επαρκούς υδροδοτήσεως το χειμώνα, την άνοιξη η υγρασία είναι πολύ υψηλή (σχετική υγρασία %) και εδώ οι διακυμάνσεις των τιμών μέσα στο χρόνο είναι πολύ μικρές. Η περιεκτικότητα σε διοξείδιο του άνθρακα ( Co 2) στο σπήλαιο είναι κατά μέσο όρο 600 PPM (0,06%). Η σχετική υψηλή τιμή οφείλεται στο μικρό πάχος των υπερκείμενων στρωμάτων και την υψηλή σταλακτιτική δραστηριότητα. 5. ΒΙΟΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ Το οικοσύστημα του σπηλαίου Αλιστράτης παρουσιάζει Η δημιουργία του σπηλαίου Αλιστράτης Σερρών οφείλεται κύρια στη διάβρωση μέσω των επιφανειών στρώσεως. Με το γεγονός αυτό εξηγείται και το ύψος των σηράγγων, το οποίο είναι σχετικά μεγαλύτερο από το πλάτος αυτών. 6

7 πολύ μεγάλο βιολογικό ενδιαφέρον, λόγω του μεγέθους του, του εντυπωσιακού αριθμού νυκτερίδων που φιλοξενεί και της ύπαρξης ενδημικών του σπηλαίου οργανισμών και γι αυτό χρειάζεται περαιτέρω βιοσπηλαιολογική έρευνα. Το σπήλαιο έχει μια αρκετά πλούσια πανίδα, η οποία προσδιορίστηκε κατά καιρούς από τους : ΣΥΜΕ- ΩΝΙΔΗ et al. 1977, Schonman, Η. του Ζωολογικού τμήματος του φυσιογραφικού Μουσείου της Βιέννης 1986, Καλουστ ΠΑΡΑΓΚΑΜΙΑΝ, Βιολόγου του Πανεπιστημίου Κρήτης 1989, BERON, P Μέχρι σήμερα έχουν αναφερθεί τα κάτωθι είδη : ΣΠΟΝΔΥΛΩΤΑ Α) ΑΜΦΙΒΙΑ Βρέθηκαν ένας Φρύνος και ένας Τρίτουρος ( BUFO BUFO και TRITURUS CRISTATUS) στο δάπεδο του βάραθρου της φυσικής εισόδου. Αυτά δεν έχουν αναρριχητικές ικανότητες, προφανώς έπεσαν και παγιδεύτηκαν εκεί προερχόμενα από την περιοχή του ποταμού. Β) ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ Έχουν αναφερθεί μέχρι σήμερα, 6 είδη νυκτερίδων, οι πληθυσμοί των οποίων μειώνονται συνεχώς από το Αυτό είναι φυσικά, αποτέλεσμα της ενοχλήσεως τους από τις εργασίες που έγιναν και γίνονται στο σπήλαιο, καθώς και από τους επισκέπτες. Τα είδη που προσδιορίστηκαν είναι : RHINOLOPHUS MEHELYI (με πεταλοειδή μύτη) RHINOLOPHUS EURYALE (πεταλοειδής μύτη Μεσογείου) Άλλα θηλαστικά που βρέθηκαν τυχαία ή περιστασιακά στο σπήλαιο είναι : LEPUS CAPENSIS (Λαγός) RATTUS RATTUS (Τρωκτικό) VULPES VULPES (Αλεπού ) MARTES FOINA (Ικτίδα ) Γ)ΑΣΠΟΝΔΥΛΑ Τα Ασπόνδυλα αποτελούν το πιο σημαντικό κομμάτι της σπηλαιόβιας πανίδας με αποκορύφωμα το Τρωγλόβια που μπορεί να είναι ενδημικά, είτε του σπηλαίου, είτε της ευρύτερης καρστικής περιοχής (ΠΑΡΑΓΚΑΜΙΑΝ 1989) Το σπήλαιο Αλιστράτης, λόγω των εκτεταμένων εναποθέσεων Guano, έχει πολλά Τρωγλόφιλα, μικρά αρθρόποδα που ζουν στο Guano. Στις εναποθέσεις αυτές στη θολωτή αίθουσα ( GUANO) βρίσκονται χιλιάδες Κολλέμβολα του είδους ACHERONTIDES SPELAEA (που βρίσκονται συχνά σε σπηλιές στη Ρουμανία) και το είδος MESAPHORURA CRITICA (ένα είδος διαδεδομένο στην Ευρώπη ). Από αρπακτικά Τρωγλόφιλα ( Coleoptera), κολεόπτερα (κανθάρους) διαπιστώθηκε η ύπαρξη των ειδών MEDON FUSCULUM και PRISTONYCHUS TERRICOLA που είναι διαδεδομένα στην Ευρώπη. Επίσης βρέθηκε το ενδημικό νέο είδος (Τρωγλόβιο, ιδόποδο ) ALISTRATIA BERONI και το σπήλαιο είναι το μοναδικό μέρος στον κόσμο που ζει αυτό το είδος. Η ανακάλυψη και περιγραφή του έγινε από Βούλγαρους επιστήμονες την περασμένη δεκαετία ( ). Επίσης βρέθηκαν και Μαλάκια (Γαστερόποδα, τα είδης BALCANODISCUS SP., OXYCHILUS SP., LINDHOLMIOLA SP. Και ALBINARIA SP.) MYOTIS MYOTIS (Μεγάλη με αυτιά ποντικιού) MYOTIS BLYTHI (Μικρή με αυτιά ποντικιού ) MYOTIS CAPACCINII (Νυκτερίδα με μεγάλα πόδια) MINIOPTERUS SCHREIBERSI (Νυκτερίδα με μεγάλα φτερά) Η εντυπωσιακή ποσότητα κοπράνων του ( Guano) φανερώνει ότι δεκάδες χιλιάδες νυκτερίδες από αυτές βρίσκουν καταφύγιο για αναπαραγωγή και κούρνιασμα εκεί τους θερινούς μήνες και τούτο λόγω της υψηλής θερμοκρασίας που παρατηρείται όλο το χρόνο (περίπου 17 ο C) τις εμποδίζει να πέσουν σε λήθαργο το χειμώνα, δηλαδή να ρίξουν τη θερμοκρασία του σώματος τους, γι αυτό το σπήλαιο δεν χρησιμοποιείται από τις νυκτερίδες σαν χειμερινό καταφύγιο. 6. ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ Το σπήλαιο Αλιστράτης έχει μέχρι τώρα γνωστή επιφάνεια τουλάχιστον τμ και σε πολλά σημεία της επιφάνειας του σπηλαίου υπάρχουν ιζήματα μικρού και μεγάλου πάχους. Τα ιζήματα αυτά, όπως και τα ιζήματα όλων των σπηλαίων της Ελλάδας, ανήκουν στο τεταρτογενές (εποχή από 2 εκατομ. Χρόνια πριν έως σήμερα ). Μέσα σ αυτά τα ιζήματα που αποτελούν επιστημονικά αρχεία της φύσης υπάρχουν απολιθώματα διαφόρων ζώων, καθώς και αρχαιολογικά ευρήματα. Σε ελάχιστα μέχρι τώρα επί της επιφάνειας του σπηλαίου μέρη, βρέθηκαν περιασβεστωμένα οστά ζώων. Πάντως στα πλούσια ιζήματα του 7

8 σπηλαίου είναι βέβαιο ότι θα βρεθούν παλαιοντολογικά ευρήματα εάν γίνουν συστηματικές έρευνες σ ορισμένα σημεία (θέσεις) του σπηλαίου. Οι έρευνες μπορούν να γίνουν παράλληλα (χωρίς να εμποδίσουν ) την τουριστική εκμετάλλευση του σπηλαίου. 7. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΣΠΗ- ΛΑΙΟΥ 7.1. Διοξειδιο του Ανθρακα ( Co 2) Για τις κρυσταλλικές μορφές ανθρακικού ασβεστίου ( CaCO 3)ασβεστίτη και αραγωνίτη που αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό το διάκοσμο των σπηλαίων με τη μορφή σταλακτιτών, σταλαγμιτών και άλλων σπηλαιοαποθέσεων, το C02 αποτελεί ένα σοβαρότατο κίνδυνο.. Το CaCo3 είναι αδιάλυτο στο νερό εκτός αν περιέχει C02. H σχετική αντίδραση είναι: CaCo 3+ Co 2+ H20 = Ca ( HC0 3) 2 Oπότε το αδιάλυτο ανθρακικό ασβέστιο CaC0 3 μετατρέπεται στο διαλυτό όξινο ανθρακικό ασβέστιο Ca( HCo 3) 2. Σαν αποτέλεσμα με την αύξηση του C02 στα Σπήλαια, επέρχεται η βαθμιαία διάλυση και καταστροφή των κρυσταλλικών μορφών. Ο κίνδυνος της χημειοδιαβρωσης του τύπου αυτού αφορά τοιχώματα σπηλαίων που είναι απλώς υγρά ενώ στα σημεία που το νερό ρέει ο κίνδυνος γίνεται μικρότερος. Στην περίπτωση που ο αερισμός του Σπηλαίου δεν είναι ικανοποιητικός, ο κίνδυνος αυξάνεται πάρα πολύ. Η διαγνωστική εικόνα της καταστροφής της μορφής αυτής είναι η λευκή λεκάνη μικροκρυσταλλική σκόνη που καλύπτει τις επιφάνειες Φωτισμός ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ ΧΛΩ- ΡΟΦΥΚΩΝ Απ τις αντιπροσωπευτικότερες περιπτώσεις ανάπτυξης φυτικών οργανισμών είναι αυτή των χλωροφυκων -που γίνεται είτε πάνω στα τοιχώματα,είτε πάνω στις σπηλαιοαποθεσεις είτε ακόμα και στις βραχογραφίες. Στην περίπτωση αυτή η προσβολή και καταστροφή των βραχογραφιών απ τα χλωροφυκη ονομάζεται πράσινη ασθένεια. Διακρίνονται τρία στάδια της μολυσματικής εξέλιξης 1.Πανω στο λεπτό στρώμα του νερού που καλύπτει τα τοιχώματα αναπτύσσονται με την παρουσία του φωτός κατώτερα χλωροφυλλουχα φυτά. Το νερό αυτό αφαιρεί απ το στέρεο υπόβαθρο ορυκτά στοιχεία που χρησιμεύουν για την ανάπτυξη των φυτικών οργανισμών.έτσι, σαν συνέπεια έχουμε μια Χ/Δ κατά την οποία γίνεται μια αφαίρεση ορυκτών υλικών απ το υπόβαθρο προς τα χλωροφυκη. 2.Στη συνέχεια τα νεκρά κύτταρα των οργανισμών αυτών χρησιμοποιούνται επί τόπου. Η χρησιμοποίηση των νεκρών κυττάρων προκαλεί διαβρώσεις με τη βοήθεια των οργανικών ριζων ΝΗ 2[αμιδιου] και COOH[καρβοξυλιου] που περιέχει ο χουμος. 3. Μετά το πρώτο και δεύτερο στάδιο εμφανίζεται και όλη η μικροχλωριδα της χουμοποιησης και ορυκτοποιησης. Κάτω απ το πολύπλοκο στρώμα της χλωρίδας,των βακτηριών,και άλλων οργανισμών έχει αποσαθρωθεί πια ένα λεπτό στρώμα στέρεου υποβάθρου[τοίχωμα,σταλακτίτης ]και έχει σχηματιστεί ένα υπόστρωμα με γαιώδη όψη. 7.3 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Το προβλημα μπορεί να μειωθεί εκλέγοντας τέτοιο φωτισμό που να ευνοεί στο ελάχιστο τη φωτοσύνθεση των φυτών. Μετά από έρευνες έχει βρεθεί ότι απ το φάσμα του λευκού φωτός οι ακτινοβολίες από 520 mμ[5200α]μέχρι 589 mμ[5890α] ΕΙΝΑΙ ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΕΥΝΟΪΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΩ- ΤΟΣΥΝΘΕΣΗ Γενικα Η ανάγκη φωτισμού των σπηλαίων, ιδίως κατά τις αξιοποιήσεις δημιουργεί μια έντονη αλλοίωση του διακόσμου, γιατί δίδει τη δυνατότητα στους φυτικούς οργανισμούς που υπάρχουν να φωτοσυνθετουν δηλ. να πρασινίσουν και να σκεπάσουν μεγάλες επιφάνειες. 7.4 ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΟΡΓΑΝΩΝ ΥΛΩΝ Στα σπήλαια εγκαταλείπονται σημαντικές ποσότητες διαφόρων υλών από Επισκέπτες στα αξιοποιημένα Εξερευνητές κατά τις εξερευνήσεις

9 Εισβολείς κατά τις διάφορες εισβολές Από την επιφάνεια του εδάφους μέσα από τα δίκτυα των πετρωμάτων. Οι ζυμώσεις των οργανικών ουσιών πάνω στις διάφορες αποθέσεις οδηγούν στο σχηματισμό ενός γκρι χούμου του τύπου των ρεντζινων που γρήγορα ορυκτοποιηται.εχουμε την παρουσία 2 οργανικών ριζών :1. του αρμιδιού [ΝΗ2]ΠΟΥ ΕΞΕΛΙΣΣΕΤΑΙ ΣΕ ΑΜΜΩΝΙΟ 2. ΤΟΥ ΚΑΡΒΟΞΥΛΙΟΥ[ COOH]που διαλύει το ανθρακικό υπόστρωμα Ε.ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΝ- ΘΗΚΩΝ.Οι παράγοντες που δημιουργούν τις κλιματολογικές συνθήκες ενός σπηλαίου μπορούν να χωριστούν σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. Πρωτογενείς:1.Θερμοκρασια 2.Υγρασια,3.Ατμοσφαιρική πίεση. Δευτερογενείς:1.Αερισμός,3.Εξάτμιση,3.Συμπύκνωση,4. Ψύξη. Οι πρωτογενείς παράγοντες συνδέονται με την πυκνότητα και την ταχύτητα του αέρα, δυο στοιχεία που καθορίζουν τα ρεύματα και την κατατασταση αερισμού του σπηλαίου. Οι δευτερογενείς παράγοντες βρίσκονται κάτω απ την άμεση εξάρτηση των πρωτογενών παραγόντων, επηρεάζουν όμως κατά την πορεία την εξέλιξη των πρωτογενών παραγόντων ώστε τελικά να υφίστανται ένα σύνολο πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων που αποτελεί τον λεγόμενο τοποκλιματολογικο χαρακτήρα του σπηλαίου. Σήμερα είναι γενικά παραδεκτό ότι τα σπηλαία επηρεάζονται απ της εναλλαγές μαζών αέρα με το εξωτερικό πεβαλλον, που γίνονται αισθητές με την μορφή ρευμάτων γιαφορων ταχυτήτων και που έχουν σαν αιτίες: α.διαφορες ατμοσφαιρικής πίεσης. β.ενεργοποιηση δυναμικών ανέμων. γ.ενεργοποιηση καταρρακτών. 7.5 ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ Στην λεγόμενη αξιοπηση, όχι μόνο δεν γίνονται οι απαραίτητες μελέτες και έρευνες, αλλά ενσωματώνονται στο εσωτερικό του σπηλαίου και πολλές φορές συσσορευονται ένα πλήθος από διάφορα υλικά όπως: Σκυροδέματα, 2. Αμμοκονιαματα, 3. Τσιμεντόλιθοι, 4. Σιδερόβεργες, 5. Λάσπες, 6. Χαρτιά, 7. Πλαστικά, 8. Χαλίκια, 9. Καρφιά, 10. Ξύλα, 11. Σωλήνες, 12. Κουτιά, 13. Μονωτικά, 14.Ταινιες, 15. Βίδες, 16. Καλώδια, 17. Διακόπτες, 18. Φωτιστικά, 19. Κιγκλιδώματα, 20. Μπόγιες, 21. Σκουριές, 22. Τσουβάλια, 23. Διχτυωματα, 24. Σύρματα. Τα υλικά αυτά εκτός απ την ενσωμάτωση τους στο σπήλαιο με την μορφή των διάφορων κατασκευών, εγκαταλείπονται πολλές φορές -όσα περισσεύουν-για πολύ καιρό Εκτός απ τη συσσώρευση των υλικών αυτών, οι κατασκευές αυτές γίνονται τις περισσότερες φορές από μη ειδικούς με την έννοια ότι δεν έχουν καμία σχέση με το σπηλαίο και τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει. Ακόμα, σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις δεν υπάρχει συγκεκριμένη μελέτη και έρευνα με αποτέλεσμα κάθε φορά τα πιο σημαντικά προβλήματα ν αντιμετωπίζονται με προχειρότητα και η μεγαλύτερες δυσκολίες με ανευθυνότητα. Η αλλοίωση και η καταστροφή είναι σίγουρη. 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γιαννόπουλος Β. (2000) Συμβολή στη μελέτη σύγχρονων και παλαιών περιβαλλόντων των πλέον σημαντικών Ελληνικών Σπηλαίων. Αθήνα: Διδακτορική Διατριβή. Συμεωνίδης Ν., Δηλαράς Γ., Τσιμπάνης Ε., Παπαδόπουλος Γρ και Κωνσταντακατος Α. (1977) Σπήλαιο Αλιστράτης Σερρών. Αθήνα: Δελτίο Σπηλαιολογικής Εταιρείας. Συμεωνίδης, Ν. (2000) Οδηγός για τους επισκέπτες του Σπηλαίου Αλιστρατης, Αθήνα. Παραγκαμιαν Κ. (1992) Μελέτη του Σπηλαιόβιου περιβάλλοντος του Σπηλαίου Αλιστρατης Σερρών πριν την τουριστική του διευθέτηση. Αθηνά: Δελτίο Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας. Σπηλαιολογικός Ομιλος Κρήτης(2005) Ενας Υπόγειος Κόσμος. Φυλλαδιο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Προγραμμα Νεολαία- Δράση 3.1. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο) (2006). Τευχος Επιμορφωτικού Υλικού. Seemann R., H. Schonmann, K. Eberl, S.Gamsjager (1986) Planungsentwurf und Gutacten zum Ausbau der Alistratihoehle zur Schauhoehle, Vien : Austria. Seemann R (2002) Ξενάγηση για το Σπήλαιο της Αλιστρατης. Vien : Α ustria Hill, C. and Forti, P. (1997) Cave Minerals of the World (2 nd eds). Alabana, US: National Speleological Society. 9

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στο Σπήλαιο της Αλιστρατης

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στο Σπήλαιο της Αλιστρατης Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στο Σπήλαιο της Αλιστρατης Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Α. Γενικά...2 Β. Σχεδιο Εκπαίδευσης...3 Γ. Μεθοδος Εκπαίδευσης...3 Δ. Μέσα Διδασκαλίας...3 Ε. Εμπλεκόμενα Γνωστικά Αντικείμενα...4

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΟΜΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ «Τα Σπήλαια της Ελλάδος» Β Τάξη Γυμνασίου Ελεούσας Σχολικό Έτος 20015-16 Περιεχόμενα Εργασία: Τα σπήλαια της Ελλάδας 1. Τι είναι Σπήλαιο 2. Σπήλαιο Αλλιστράτης 3. Σπήλαιο

Διαβάστε περισσότερα

Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας. Γιώργος Πρίμπας

Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας. Γιώργος Πρίμπας Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας Γιώργος Πρίμπας Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας Το Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας, βρίσκεται στο τέλος μιας ανηφορικής διαδρομής τεσσάρων περίπου χιλιομέτρων έξω από την πόλη της Παιανίας,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ ΣΤΟ ΚΑΣΤΑΝΟΦΥΤΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΟΡΕΣΤΙΔΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

ΕΚΘΕΣΗ ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ ΣΤΟ ΚΑΣΤΑΝΟΦΥΤΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΟΡΕΣΤΙΔΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΕΚΘΕΣΗ ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΙΟΥ ΣΤΟ ΚΑΣΤΑΝΟΦΥΤΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΟΡΕΣΤΙΙΔΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2005 Μετά από πρόσκληση του Δημάρχου κ. Τοτονίδη Νίκο προς το Τοπικό Τμήμα Βόρειας Ελλάδας (ΤΟ.Τ.Β.Ε.) της Ελληνικής Σπηλαιολογικής

Διαβάστε περισσότερα

Μια εργασία της μαθήτριας του Γ2 Μαραντίδου Μαρίας

Μια εργασία της μαθήτριας του Γ2 Μαραντίδου Μαρίας Σπήλαια Μια εργασία της μαθήτριας του Γ2 Μαραντίδου Μαρίας Σπηλαιόβιοι οργανισμοί Ο σκοτεινός και ήσυχος κόσμος των σπηλαίων φιλοξενεί οργανισμούς, που έζησαν, εξελίχθηκαν και προσαρμόστηκαν μέσα στην

Διαβάστε περισσότερα

Εικ.IV.7: Μορφές Κυψελοειδούς αποσάθρωσης στη Νάξο, στην περιοχή της Στελίδας.

Εικ.IV.7: Μορφές Κυψελοειδούς αποσάθρωσης στη Νάξο, στην περιοχή της Στελίδας. ii. Μορφές Διάβρωσης 1. Μορφές Κυψελοειδούς Αποσάθρωσης-Tafoni Ο όρος Tafoni θεσπίστηκε ως γεωμορφολογικός από τον A. Penck (1894), εξαιτίας των γεωμορφών σε περιοχή της Κορσικής, που φέρει το όνομα αυτό.

Διαβάστε περισσότερα

1ο ΕΠΑΛ Πολίχνης. Σχολικό Έτος

1ο ΕΠΑΛ Πολίχνης. Σχολικό Έτος 1ο ΕΠΑΛ Πολίχνης Σχολικό Έτος 2013-2014 τον τρόπο σχηματισμού ενός σπηλαίου για τη ζωή που υπάρχει μέσα σε ένα σπήλαιο τις καταστροφές που προκαλούν οι ανθρώπινες δραστηριότητες θρύλους για τα σπήλαια

Διαβάστε περισσότερα

α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των

α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των ΔΕΠΠΣ ΑΠΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των ενδιαφερόντων του, γ. η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών και δυνατοτήτων μάθησης

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Εδαφογένεση

Δασική Εδαφολογία. Εδαφογένεση Δασική Εδαφολογία Εδαφογένεση Σχηματισμός της στερεάς φάσης του εδάφους Η στερεά φάση του εδάφους σχηματίζεται από τα προϊόντα της αποσύνθεσης των φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων μαζί με τα προϊόντα της

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Η ΡΟΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Η ροή του νερού μεταξύ των άλλων καθορίζει τη ζωή και τις λειτουργίες των έμβιων οργανισμών στο ποτάμι. Διαμορφώνει το σχήμα του σώματός τους, τους

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ. Δρ Γεώργιος Μιγκίρος

ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ. Δρ Γεώργιος Μιγκίρος ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΕΞΩΜΑΛΥΝΣΗ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ Δρ Γεώργιος Μιγκίρος Καθηγητής Γεωλογίας ΓΠΑ Ο πλανήτης Γη έτσι όπως φωτογραφήθηκε το 1972 από τους αστροναύτες του Απόλλωνα 17 στην πορεία τους για τη σελήνη. Η

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΟΥΤΣΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΜΕΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΣΕ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

ΚΑΡΟΥΤΣΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΜΕΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΣΕ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΡΟΥΤΣΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΜΕΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΣΕ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ Τι θα μάθουμε Τι είναι η σπηλαιολογία και ποια η χρησιμότητα της Τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ. Το Σπήλαιο των Λιμνών, πέρα από ένα. φυσικό μνημείο απείρου κάλλους, όπως έχει ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ. Το Σπήλαιο των Λιμνών, πέρα από ένα. φυσικό μνημείο απείρου κάλλους, όπως έχει ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ Καλώς ήρθατε στο τριώροφο ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΛΙΜNΩΝ, στο μυθικό θεραπευτήριο του Μελάμποδα, κατά τους πανάρχαιους χρόνους. Τα σπήλαια ήταν και είναι ανά τους αιώνες χώροι μαγικοί και μυστηριώδεις, αλλά και πηγή

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Επιλογής Θεματικών Ενοτήτων / ΥποΕνοτήτων και Καταμερισμού Διδακτικών Ωρών

Πρόταση Επιλογής Θεματικών Ενοτήτων / ΥποΕνοτήτων και Καταμερισμού Διδακτικών Ωρών Καθηγ. Γεωργ. Θεοφ. Καλκάνης, Δρ. Δέσποινα Ιμβριώτη, Υπ. Δρ. Κοσμάς Δενδρινός Πρόταση Επιλογής Θεματικών Ενοτήτων / ΥποΕνοτήτων και Καταμερισμού Διδακτικών Ωρών (βλ. και "Οδηγίες / Προτάσεις (/ Παράδειγμα)

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση λατομείων μαρμάρου και αδρανών υλικών Υπολείμματα Περιβαλλοντικές επιπτώσεις

Διαχείριση λατομείων μαρμάρου και αδρανών υλικών Υπολείμματα Περιβαλλοντικές επιπτώσεις Διαχείριση λατομείων μαρμάρου και αδρανών υλικών Υπολείμματα Περιβαλλοντικές επιπτώσεις ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Κ. ΚΑΡΓΙΩΤΗΣ Dr. Γεωλόγος - Ορυκτολόγος Καθηγητής ΤΕΙ ΑΜΘ Τμήμα Μηχανικων Τεχνολογίας Πετρελαίου & Φυσικού

Διαβάστε περισσότερα

Αποσάθρωση. Κεφάλαιο 2 ο. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ

Αποσάθρωση. Κεφάλαιο 2 ο. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ Κεφάλαιο 2 ο. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ Αποσάθρωση Ονομάζουμε τις μεταβολές στο μέγεθος, σχήμα και την εσωτερική δομή και χημική σύσταση τις οποίες δέχεται η στερεά φάση του εδάφους με την επίδραση των παραγόντων

Διαβάστε περισσότερα

Η ατμόσφαιρα και η δομή της

Η ατμόσφαιρα και η δομή της 1 Η ατμόσφαιρα και η δομή της Ατμόσφαιρα λέγεται το αεριώδες στρώμα που περιβάλλει τη γη και το οποίο την ακολουθεί στο σύνολο των κινήσεών της. 1.1 Έκταση της ατμόσφαιρας της γης Το ύψος στο οποίο φθάνει

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ

ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Για τη διευκόλυνση των σπουδαστών στη μελέτη τους και την καλύτερη κατανόηση των κεφαλαίων που περιλαμβάνονται στο βιβλίο ΓΕΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Σημείωση: Το βιβλίο καλύπτει την ύλη

Διαβάστε περισσότερα

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο /Ελληνικός χώρος Τα ελληνικά βουνά (και γενικότερα οι ορεινοί όγκοι της

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Ορυκτά και Πετρώματα

Δασική Εδαφολογία. Ορυκτά και Πετρώματα Δασική Εδαφολογία Ορυκτά και Πετρώματα Ορισμοί Πετρώματα: Στερεά σώματα που αποτελούνται από συσσωματώσεις ενός ή περισσοτέρων ορυκτών και σχηματίζουν το στερεό φλοιό της γης Ορυκτά Τα ομογενή φυσικά συστατικά

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ

ΤΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ Η αξιοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας συναντά ορισμένα τεχνικά προβλήματα, Τα προβλήματα αυτά είναι: (α) ο σχηματισμός επικαθίσεων (ή καθαλατώσεις

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 7: Χημική προσβολή των ασβεστόλιθων. Ζαγγανά Ελένη Σχόλη : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 7: Χημική προσβολή των ασβεστόλιθων. Ζαγγανά Ελένη Σχόλη : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ Ενότητα 7: Χημική προσβολή των ασβεστόλιθων Ζαγγανά Ελένη Σχόλη : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας Σκοποί ενότητας Κατανόηση της Υδροχημικής διαδικασίας σαν αποτέλεσμα της χημικής προσβολής

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη και κατανόηση των διαφόρων φάσεων του υδρολογικού κύκλου.

Μελέτη και κατανόηση των διαφόρων φάσεων του υδρολογικού κύκλου. Ζαΐμης Γεώργιος Κλάδος της Υδρολογίας. Μελέτη και κατανόηση των διαφόρων φάσεων του υδρολογικού κύκλου. Η απόκτηση βασικών γνώσεων της ατμόσφαιρας και των μετεωρολογικών παραμέτρων που διαμορφώνουν το

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Χλωρίδα και Πανίδα ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ Κ Kάνιγγος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΟΛΛΙΝΤΖΑ 10, (5ος όροφ. Τηλ: 210-3300296-7. www.kollintzas.gr OΙΚΟΛΟΓΙΑ 1. Όσο το ποσό της ενέργειας: α) μειώνεται προς τα ανώτερα

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος Ο ρόλος της ενέργειας. Κεφάλαιο 2.2

Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος Ο ρόλος της ενέργειας. Κεφάλαιο 2.2 Οργάνωση και λειτουργίες του οικοσυστήματος Ο ρόλος της ενέργειας Κεφάλαιο 2.2 Ο ρόλος της ενέργειας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.2 Τροφικές σχέσεις και ροή ενέργειας Τροφικές Σχέσεις και Ροή Ενέργειας Κάθε οργανωμένο σύστημα,

Διαβάστε περισσότερα

Για να σχηματιστεί το έδαφος Επιδρούν μακροχρόνιες διεργασίες εδαφογένεσης Διαδικασία μετατροπής μητρικού πετρώματος σε έδαφος

Για να σχηματιστεί το έδαφος Επιδρούν μακροχρόνιες διεργασίες εδαφογένεσης Διαδικασία μετατροπής μητρικού πετρώματος σε έδαφος Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Για να σχηματιστεί το έδαφος Επιδρούν μακροχρόνιες διεργασίες εδαφογένεσης Διαδικασία μετατροπής μητρικού πετρώματος σε έδαφος Κύριες διαδικασίες: 1) Αποσάθρωση 1) Μετακίνηση Έκπλυση

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Στο 3 ο κεφάλαιο του βιβλίου η συγγραφική ομάδα πραγματεύεται την ενέργεια και την σχέση που έχει αυτή με τους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΤΑΘΜΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΧΘΕΣ, ΣΗΜΕΡΑ, ΑΥΡΙΟ

Η ΣΤΑΘΜΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΧΘΕΣ, ΣΗΜΕΡΑ, ΑΥΡΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΠΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Σίνα 32, Αθήνα 106 72, τηλ.210-3617824, φαξ 210-3643476, e- mails: ellspe@otenet.gr & info@speleologicalsociety.gr website: www.speleologicalsociety.gr ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Στρωματογραφία-Ιστορική γεωλογία. Ιστορική γεωλογία Δρ. Ηλιόπουλος Γεώργιος Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Γεωλογίας

Στρωματογραφία-Ιστορική γεωλογία. Ιστορική γεωλογία Δρ. Ηλιόπουλος Γεώργιος Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Γεωλογίας Στρωματογραφία-Ιστορική γεωλογία Ιστορική γεωλογία Δρ. Ηλιόπουλος Γεώργιος Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Γεωλογίας Σκοποί ενότητας Σκοπός της ενότητας είναι η εξοικείωση με τους κλάδους της ιστορικής γεωλογίας.

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΡΥΘΜΙΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ. Δρ. Λυκοσκούφης Ιωάννης

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΡΥΘΜΙΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ. Δρ. Λυκοσκούφης Ιωάννης ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΡΥΘΜΙΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ Δρ. Λυκοσκούφης Ιωάννης 1 Ισόθερμες καμπύλες τον Ιανουάριο 1 Κλιματικές ζώνες Τα διάφορα μήκη κύματος της θερμικής ακτινοβολίας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΠΗΛΑΙΟ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ ΕΤΩΝ

ΣΠΗΛΑΙΟ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ ΕΤΩΝ ΣΠΗΛΑΙΟ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ ΕΤΩΝ Συντονιστής: Παπαϊωάννου Βασίλειος (φιλόλογος) Συμμετέχουσα καθηγήτρια: Τζαφλίδη Αλεξάνδρα (φιλόλογος) ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ Το Σπήλαιο του Περάματος βρίσκεται πλάι

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ

Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος 1 ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο & 3 O

Διαβάστε περισσότερα

6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12 O 6 + 6 O2

6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12 O 6 + 6 O2 78 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΦΥΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ (μακροφύκη φυτοπλαγκτόν) ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠAΡΑΓΩΓΟΙ ( μετατρέπουν ανόργανα συστατικά σε οργανικές ενώσεις ) φωτοσύνθεση 6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12

Διαβάστε περισσότερα

1ο ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

1ο ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 1ο ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 1. Τίτλος διδακτικού σεναρίου: Η ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ 2. Γνωστικό αντικείμενο: Βιολογία 3. Τάξη: Α 4. Μάθημα: Φωτοσύνθεση 5. Γενική ενότητα: ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΠΕΨΗ 6. Προβλεπόμενος χρόνος:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΩΝ ΧΩΡΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ. Ν. Σαμπατακάκης Καθηγητής Εργαστήριο Τεχνικής Γεωλογίας Παν/μιο Πατρών

ΠΕΡΙΒΑΛΛΩΝ ΧΩΡΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ. Ν. Σαμπατακάκης Καθηγητής Εργαστήριο Τεχνικής Γεωλογίας Παν/μιο Πατρών ΠΕΡΙΒΑΛΛΩΝ ΧΩΡΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ II ΠΕΡΙΒΑΛΛΩΝ ΧΩΡΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ βασική απαίτηση η επαρκής γνώση των επιμέρους στοιχείων - πληροφοριών σχετικά με: Φύση τεχνικά χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ενός στοιχείου είναι, η επαναλαμβανόμενη κυκλική πορεία του στοιχείου στο οικοσύστημα. Οι βιογεωχημικοί κύκλοι, πραγματοποιούνται με την βοήθεια, βιολογικών, γεωλογικών

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΜΑΖΩΝ (mass wasting)

ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΜΑΖΩΝ (mass wasting) ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΜΑΖΩΝ (mass wasting) ονομάζεται η προς τα κατάντη κίνηση επιφανειακών υλικών (προϊόντα αποσάθρωσης & τεμάχη πετρωμάτων) εξαιτίας της δύναμης της βαρύτητας Κεφάλαιο 13 ο : Αστάθεια κλιτύων και

Διαβάστε περισσότερα

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Το Φαινόμενο του θερμοκηπίου Η τρύπα του όζοντος Η μόλυνση της ατμόσφαιρας Η μόλυνση του νερού Η μόλυνση του εδάφους Όξινη βροχή Ρύπανση του περιβάλλοντος Ραδιενεργός ρύπανση

Διαβάστε περισσότερα

Ορυκτά και πολύτιμοι λίθοι της Ελλάδας

Ορυκτά και πολύτιμοι λίθοι της Ελλάδας Ορυκτά και πολύτιμοι λίθοι της Ελλάδας Βασίλης Μέλφος Λέκτορας Κοιτασματολογίας-Γεωχημείας Τομέας Ορυκτολογίας, Πετρολογίας, Κοιτασματολογίας Τμήμα Γεωλογίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης melfosv@geo.auth.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Η ηλιακή ακτινοβολία που πέφτει στην επιφάνεια της Γης απορροφάται κατά ένα μέρος από αυτήν, ενώ κατά ένα άλλο μέρος εκπέμπεται πίσω στην ατμόσφαιρα με την μορφή υπέρυθρης

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Δολαπτσόγλου Χριστίνα ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΔΡΑΜΑ 2019 Chr. Dolaptsoglou Οργανική ουσία είναι όλα τα οργανικά υπολείμματα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ Ενότητα 5: Δευτερογενής Διασπορά, Κυριότερες γεωχημικές μεθόδοι Αναζήτησης Κοιτασμάτων, Σχεδιασμός και δειγματοληψία Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών

Διαβάστε περισσότερα

Διαλυτότητα. Μάθημα 7

Διαλυτότητα. Μάθημα 7 Διαλυτότητα 7.1. SOS: Τι ονομάζουμε διαλυτότητα μιας χημικής ουσίας σε ορισμένο διαλύτη; Διαλυτότητα είναι η μέγιστη ποσότητα της χημικής ουσίας που μπορεί να διαλυθεί σε ορισμένη ποσότητα του διαλύτη,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΥΚΤΑ. Ο όρος ορυκτό προέρχεται από το ρήμα «ορύσσω» ή «ορύττω» που σημαίνει «σκάβω». Χαλαζίας. Ορυκτό αλάτι (αλίτης)

ΟΡΥΚΤΑ. Ο όρος ορυκτό προέρχεται από το ρήμα «ορύσσω» ή «ορύττω» που σημαίνει «σκάβω». Χαλαζίας. Ορυκτό αλάτι (αλίτης) ΟΡΥΚΤΑ & ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΟΡΥΚΤΑ Ο όρος ορυκτό προέρχεται από το ρήμα «ορύσσω» ή «ορύττω» που σημαίνει «σκάβω». Χαλαζίας Ορυκτό αλάτι (αλίτης) Τα ορυκτά είναι φυσικά, στερεά και ομογενή σώματα της λιθόσφαιρας

Διαβάστε περισσότερα

7. ΔΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΩΝ ΙΟΝΤΩΝ

7. ΔΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΩΝ ΙΟΝΤΩΝ 7. ΔΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΩΝ ΙΟΝΤΩΝ Σχηματισμός ιζήματος χρωμικού μολύβδου(ιι) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Η σταθερά γινομένου διαλυτότητας Διαλυτότητα και επίδραση κοινού ιόντος Υπολογισμοί καθίζησης Επίδραση

Διαβάστε περισσότερα

Λυμένες ασκήσεις: 36. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες;

Λυμένες ασκήσεις: 36. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; ΧΗΜΕΙΑ: Εισαγωγή στην Χημεία - από το νερό στο άτομο- από το μακρόκοσμο στον μικρόκοσμο 41 Λυμένες ασκήσεις: 36. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; α. Το νερό χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

4. Ως αυτότροφοι οργανισμοί χαρακτηρίζονται α. οι καταναλωτές Α τάξης. β. οι παραγωγοί. γ. οι αποικοδομητές. δ. οι καταναλωτές Β τάξης.

4. Ως αυτότροφοι οργανισμοί χαρακτηρίζονται α. οι καταναλωτές Α τάξης. β. οι παραγωγοί. γ. οι αποικοδομητές. δ. οι καταναλωτές Β τάξης. ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

Το μεγαλύτερο μέρος της γης αποτελείται από νερό. Το 97,2% του νερού αυτού

Το μεγαλύτερο μέρος της γης αποτελείται από νερό. Το 97,2% του νερού αυτού 1. Το νερό στη φύση και τη ζωή των ανθρώπων Το μεγαλύτερο μέρος της γης αποτελείται από νερό. Το 97,2% του νερού αυτού βρίσκεται στους ωκεανούς, είναι δηλαδή αλμυρό. Μόλις το 2% βρίσκεται στους πόλους

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΟΡΥΚΤΟΙ ΑΝΘΡΑΚΕΣ ΕΝΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΣΤΕΡΕΟ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΟΡΥΚΤΟΙ ΑΝΘΡΑΚΕΣ ΕΝΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΣΤΕΡΕΟ Ορυκτοί άνθρακες Ένα πολύτιμο στερεό 1 Ε.Κ.Φ.Ε. ΧΑΝΙΩΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΟΡΥΚΤΟΙ ΑΝΘΡΑΚΕΣ ΕΝΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΣΤΕΡΕΟ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 διδακτική ώρα ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: Οι μαθητές

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Η αποσάθρωση ορίζεται σαν η διάσπαση και η εξαλλοίωση των υλικών κοντά στην επιφάνεια της Γης, µε τοσχηµατισµό προιόντων που είναι σχεδόν σε ισορροπία µε τηνατµόσφαιρα, την υδρόσφαιρα και τη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΣΧΟΛΕΙΟ: Δημοτικό Σχολείο Παλώδιας ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2011-2012 Αρ. Μαθητών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα: 38 Αρ. Εκπαιδευτικών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα: 7 Εκπαιδευτικοί:

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα. Αγγελική Καμπάνη Βασιλική Καμπάνη Μαρία Καλέλλη Δέσποινα Πάνου

Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα. Αγγελική Καμπάνη Βασιλική Καμπάνη Μαρία Καλέλλη Δέσποινα Πάνου Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα Αγγελική Καμπάνη Βασιλική Καμπάνη Μαρία Καλέλλη Δέσποινα Πάνου Γεωπάρκο Ένα «Γεωπάρκο» είναι: μια περιοχή με καθορισμένα όρια, η οποία συνδυάζει μνημεία σημαντικής γεωλογικής αξίας καθώς

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Βιότοπος Η φύση στην αυλή μας

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Βιότοπος Η φύση στην αυλή μας Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βιότοπος ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ Περιβαλλοντική οργάνωση για τη διατήρηση της άγριας ζωής και την ορθή διαχείριση των ορεινών οικοσυστημάτων& του φυσικού περιβάλλοντος ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Energy resources: Technologies & Management

Energy resources: Technologies & Management Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Energy resources: Technologies & Management Ελληνικοί Ορυκτοί Άνθρακες Δρ. Γεώργιος Σκόδρας Αν. Καθηγητής Κοιτασματολογία του λιγνίτη Η έρευνα των λιγνιτών στην Ελλάδα Αποθέματα

Διαβάστε περισσότερα

Επιμέλεια: Ελισάβετ Λαζαράκου Σχολική Σύμβουλος, 28 η Περιφέρεια Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής

Επιμέλεια: Ελισάβετ Λαζαράκου Σχολική Σύμβουλος, 28 η Περιφέρεια Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής Φ.Ε.Κ. τεύχος Β αρ. φύλλου 303/13-03-2003, Παράρτημα Α, Μάιος 2003 Επιμέλεια: Ελισάβετ Λαζαράκου Σχολική Σύμβουλος, 28 η Περιφέρεια Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής Βασικός σκοπός της αξιολόγησης του μαθητή

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΛΛΗΝΟΠΥΓΟΣΤΕΟΣ: Ο ΠΑΝΑΡΧΑΙΟΣ ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΤΟΥ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥ ΜΑΣ»

«ΕΛΛΗΝΟΠΥΓΟΣΤΕΟΣ: Ο ΠΑΝΑΡΧΑΙΟΣ ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΤΟΥ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥ ΜΑΣ» ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΖΟΥΝΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ 24 Ο ΟΛΟΗΜΕΡΟ Δ.Σ. ΛΑΜΙΑΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΛΑΜΙΑ 35100 EZOUNI@TEILAM.GR «ΕΛΛΗΝΟΠΥΓΟΣΤΕΟΣ: Ο ΠΑΝΑΡΧΑΙΟΣ ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΤΟΥ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥ ΜΑΣ» ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα δύο σχολεία (23 ο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ. Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα είναι περιορισμένη. Ενώσεις και στοιχεία όπως:

ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ. Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα είναι περιορισμένη. Ενώσεις και στοιχεία όπως: ΚΥΚΛΟΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Η ύλη που υπάρχει διαθέσιμη στη βιόσφαιρα είναι περιορισμένη. Ενώσεις και στοιχεία όπως: Το νερό (Η 2 Ο) Το οξυγόνο (Ο 2 ) Ο άνθρακας (C) Το άζωτο (N 2 ) Το θείο (S) Οφώσφορος(P) κυκλοφορούν

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου. Άνθρωπος και Περιβάλλον (Κεφ.2)

Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου. Άνθρωπος και Περιβάλλον (Κεφ.2) Μάθημα/Τάξη: Κεφάλαιο: Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου Άνθρωπος και Περιβάλλον (Κεφ.2) Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 13-02-2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100 ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιο σας τον

Διαβάστε περισσότερα

ΒΗΜΑΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΝΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (PROJECT)

ΒΗΜΑΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΝΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (PROJECT) 1 ΒΗΜΑΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΝΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (PROJECT) 1. Επιλογή θέματος. 2. Καταιγισμός ιδεών - διαθεματικές διασυνδέσεις. 3. Έρευνα πηγών - αναδιαμόρφωση ιδεών. 4. Καθοδηγητικά ερωτήματα. 5. Οργάνωση μαθησιακών

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 3 Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ (2 Ο κεφάλαιο) ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Aτµόσφαιρα της Γης - Η σύνθεση της ατµόσφαιρας Προέλευση του Οξυγόνου - Προέλευση του Οξυγόνου

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Aτµόσφαιρα της Γης - Η σύνθεση της ατµόσφαιρας Προέλευση του Οξυγόνου - Προέλευση του Οξυγόνου ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Aτµόσφαιρα της Γης - Η σύνθεση της ατµόσφαιρας Προέλευση του Οξυγόνου - Προέλευση του Οξυγόνου ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Aτµόσφαιρα της Γης Ατµόσφαιρα είναι η αεριώδης µάζα η οποία περιβάλλει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ.. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Π.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ.. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Π. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ.. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Π.Ε ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ.. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Όλα τα έμβια όντα συνυπάρχουν με αβιοτικούς παράγοντες με τους οποίους αλληλεπιδρούν. Υπάρχουν οργανισμοί: 1. Αυτότροφοι (Δεσμεύουν την ηλιακή ενέργεια και μέσω της

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά Ε ΑΦΟΣ Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Έδαφος Το έδαφος σχηµατίζεται από τα προϊόντα της αποσάθρωσης των πετρωµάτων του υποβάθρου (µητρικό πέτρωµα) ή των πετρωµάτων τω γειτονικών

Διαβάστε περισσότερα

Α. Γεραμάνη Α. Βαβουράκη

Α. Γεραμάνη Α. Βαβουράκη Α. Γεραμάνη Α. Βαβουράκη Ελληνογερμανική Αγωγή 6 Νοεμβρίου 2016 Οι μαθητές της Ε τάξης στο πλαίσιο των διαθεματικών προγραμμάτων της τάξης τους ασχολούνται με τη βυζαντινή τέχνη σε ένα πρόγραμμα που εμπλέκει

Διαβάστε περισσότερα

Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα.

Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα. Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα. 1 Είναι η σταθερή και αδιάκοπη κίνηση του νερού από την ατμόσφαιρα στην επιφάνεια της Γης, στο υπέδαφος

Διαβάστε περισσότερα

Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών

Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών 30-12-2014 EVA PAPASTERGIADOU Ανακύκλωση των Θρεπτικών είναι η χρησιμοποίηση, ο μετασχηματισμός, η διακίνηση & η επαναχρησιμοποίηση των θρεπτικών στοιχείων στα οικοσυστήματα

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΑΝ ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΑΝ ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΑΝ ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ Π.ΑΡΦΑΝΗΣ, ΠΕ 04-02 ΧΗΜΙΚΟΣ. Πρόταση για ερευνητική εργασία Α Τάξης Λυκείου του 1 ου ΕΠΑΛ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ Σκοπός έρευνας και ερωτήματα Το νερό καλύπτει το 70% του πλανήτη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 05/02/1017 ΘΕΜΑ 1 ο Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: 1. Σε ένα οικοσύστημα θα τοποθετήσουμε τις ύαινες και τα λιοντάρια στο ίδιο τροφικό επίπεδο

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας. Μαρία Γεραγά Γεώργιος Ηλιόπουλος

Στοιχεία Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας. Μαρία Γεραγά Γεώργιος Ηλιόπουλος Στοιχεία Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας Μαρία Γεραγά Γεώργιος Ηλιόπουλος Ατμόσφαιρα Μοναδική μεταξύ των πλανητών Λόγω βαρύτητας Απορροφά ανεπιθύμητα φάσματα ακτινοβολίας Επιδρά στους ωκεανούς και χέρσο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΑΠΘ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΑΠΘ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΑΠΘ ΤΟΜΕΑΣ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗ ΥΠΑΙΘΡΟΥ: ΣΤΡΑΤΩΝΙ ΕΞΑΜΗΝΟ: Α ΜΑΘΗΜΑ: ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΜΕΙΚΤΑ ΘΕΙΟΥΧΑ ΟΡΥΚΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Αναχώρηση με λεωφορείο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ. Ατμοσφαιρική ρύπανση Αιθαλομίχλη το χειμώνα, φωτοχημικό νέφος το καλοκαίρι. Ηλικιακή ομάδα 9-12

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ. Ατμοσφαιρική ρύπανση Αιθαλομίχλη το χειμώνα, φωτοχημικό νέφος το καλοκαίρι. Ηλικιακή ομάδα 9-12 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ Ατμοσφαιρική ρύπανση Αιθαλομίχλη το χειμώνα, φωτοχημικό νέφος το καλοκαίρι Ηλικιακή ομάδα 9-12 Φυσική καταστροφή, ηλικιακή ομάδα, γνωστικό αντικείμενο Το σενάριο απευθύνεται σε μαθητές

Διαβάστε περισσότερα

Τσικολάτας Α. (2011) Οι ΤΠΕ ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο στην Ειδική Αγωγή. Αθήνα

Τσικολάτας Α. (2011) Οι ΤΠΕ ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο στην Ειδική Αγωγή. Αθήνα Οι ΤΠΕ ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο στην Ειδική Αγωγή Τσικολάτας Αλέξανδρος Αναπληρωτής Καθηγητής, ΕΕΕΕΚ Παμμακαρίστου, tsikoman@hotmail.com Περίληψη Στην παρούσα εργασία γίνεται διαπραγμάτευση του ρόλου των

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΦΘΟΡΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΦΘΟΡΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΦΘΟΡΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ Τα μνημεία που συναντάμε στους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, είναι φτιαγμένα με δομικούς λίθους διαφόρων πετρωμάτων, συνήθως ασβεστολίθων και μαρμάρων,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Γενικά περί ατµόσφαιρας

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Γενικά περί ατµόσφαιρας ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Γενικά περί ατµόσφαιρας Τι είναι η ατµόσφαιρα; Ένα λεπτό στρώµα αέρα που περιβάλει τη γη Η ατµόσφαιρα είναι το αποτέλεσµα των διαχρονικών φυσικών, χηµικών και βιολογικών αλληλεπιδράσεων του

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΤΕΜΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΧΕΙΜΑΡΟΥ ΙΑΚΟΝΙΑΡΗ

ΜΕΛΕΤΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΤΕΜΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΧΕΙΜΑΡΟΥ ΙΑΚΟΝΙΑΡΗ Ο.ΑΝ.Α.Κ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΤΕΜΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΧΕΙΜΑΡΟΥ ΙΑΚΟΝΙΑΡΗ Σ.Ν. ΠΑΡΙΤΣΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΙΟΥΝΙΟΣ 2001

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΞΙΝΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΞΙΝΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ !Unexpected End of Formula l ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΞΙΝΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Παραδεισανός Αδάμ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εργασία αυτή εκπονήθηκε το ακαδημαϊκό έτος 2003 2004 στο μάθημα «Το πείραμα στη

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΕΔΑΦΩΝ Οργανική ουσία Αποτελείται από πολύπλοκες ενώσεις οι οποίες παράγονται από τα υπολείμματα των φυτικών και ζωικών οργανισμών, με την επίδραση βιολογικών, χημικών

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ. Τμήμα Χημικών Μηχανικών

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ. Τμήμα Χημικών Μηχανικών ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 2. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Ιωάννα Δ. Αναστασοπούλου Βασιλική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΕΙΣ. Τίτλοι ερευνών Διατύπωση υπόθεσης Ανεξάρτητη, εξαρτημένη και ελεγχόμενες μεταβλητές.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ. Τίτλοι ερευνών Διατύπωση υπόθεσης Ανεξάρτητη, εξαρτημένη και ελεγχόμενες μεταβλητές. Άσκηση1: ΑΣΚΗΣΕΙΣ Τίτλοι ερευνών Διατύπωση υπόθεσης Ανεξάρτητη, εξαρτημένη και ελεγχόμενες μεταβλητές. Στις παρακάτω προτάσεις υπογραμμίστε με μια γραμμή την ανεξάρτητη και με δύο την εξαρτημένη μεταβλητή:

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικό Σενάριο 2

Εκπαιδευτικό Σενάριο 2 Εκπαιδευτικό Σενάριο 2 Τίτλος: Τα συνεργατικά περιβάλλοντα δημιουργίας και επεξεργασίας υπολογιστικών φύλλων Εκτιμώμενη διάρκεια εκπαιδευτικού σεναρίου: Προβλέπεται να διαρκέσει συνολικά 3 διδακτικές ώρες.

Διαβάστε περισσότερα

σημείο ζέσεως, σημείο τήξεως, σημείο πήξεως, εξάτμιση, εξάχνωση, συμπύκνωση, απόθεση

σημείο ζέσεως, σημείο τήξεως, σημείο πήξεως, εξάτμιση, εξάχνωση, συμπύκνωση, απόθεση 1.2 Καταστάσεις των υλικών Πρώτες σκέψεις: Η διπλανή φωτογραφία δείχνει ένα υδάτινο τοπίο. Το νερό βρίσκεται σε τρεις διαφορετικές καταστάσεις: ως αέριο, ως υγρό και ως στερεό. Τα διάφορα υλικά μπορούν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΙΣΧΥΕΙ ΚΑΤΑ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΙΣΧΥΟΥΝ ΤΟ ΔΕΠΠΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εξάτμιση και Διαπνοή

Εξάτμιση και Διαπνοή Εξάτμιση και Διαπνοή Εξάτμιση, Διαπνοή Πραγματική και δυνητική εξατμισοδιαπνοή Μέθοδοι εκτίμησης της εξάτμισης από υδάτινες επιφάνειες Μέθοδοι εκτίμησης της δυνητικής και πραγματικής εξατμισοδιαπνοής (ΕΤ)

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΥΓΡΑΣΙΑ Δρ.Ι. Λυκοσκούφης ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 1 Η ΥΓΡΑΣΙΑ Ο ατμοσφαιρικός αέρας στη φυσική του κατάσταση είναι μίγμα αερίων, οξυγόνου, αζώτου, διοξειδίου του άνθρακα, αργού,

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων

Εργασία Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Εργασία Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Αλμπάνη Βάλια Καραμήτρου Ασημίνα Π.Π.Σ.Π.Α. Υπεύθυνος Καθηγητής: Δημήτριος Μανωλάς Αθήνα 2013 1 Πίνακας περιεχομένων ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ...2 Εξαντλούμενοι φυσικοί

Διαβάστε περισσότερα

Στο ΕΚΤ υποστηρίζουμε τις Σχολικές Βιβλιοθήκες με υποδομές και εργαλεία εδώ και 17 χρόνια.

Στο ΕΚΤ υποστηρίζουμε τις Σχολικές Βιβλιοθήκες με υποδομές και εργαλεία εδώ και 17 χρόνια. Στο ΕΚΤ υποστηρίζουμε τις Σχολικές Βιβλιοθήκες με υποδομές και εργαλεία εδώ και 17 χρόνια. Προσφέρουμε σημαντική τεχνογνωσία στην κοινότητα των Σχολικών Βιβλιοθηκών. Διαθέτουμε ανοικτά καταλόγους με το

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 3. Κυκλοφορικό Σύστημα. Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Η κυκλοφορία του αίματος Αίμα

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 3. Κυκλοφορικό Σύστημα. Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Η κυκλοφορία του αίματος Αίμα Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 3 Κυκλοφορικό Σύστημα Καρδιά Αιμοφόρα αγγεία Η κυκλοφορία του αίματος Αίμα Η μεταφορά των θρεπτικών ουσιών στα κύτταρα και των ιστών και η απομάκρυνση από αυτά των άχρηστων γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ ΔΟΜΗΣ. Δομή Ξύλου - Θεωρία. Στέργιος Αδαμόπουλος

ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ ΔΟΜΗΣ. Δομή Ξύλου - Θεωρία. Στέργιος Αδαμόπουλος ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ 10-11. ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ ΔΟΜΗΣ Μεταβλητότητα δομής Δομή δακτυλίων Μορφολογία κυττάρων Χημική σύσταση Υποδομή Μέσα σ ένα δέντρο Ανάμεσα στα δέντρα Οριζόντια Κατακόρυφα Πλάγια Στο ίδιο είδος Σε διαφορετικά

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 6: Το Φαινόμενο της Όξινης Βροχής

Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 6: Το Φαινόμενο της Όξινης Βροχής Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 6: Το Φαινόμενο της Όξινης Βροχής Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογή Προγράμματος Αγωγής Στοματικής Υγείας»

Εφαρμογή Προγράμματος Αγωγής Στοματικής Υγείας» «Πρακτική Εφαρμογή Προγράμματος Αγωγής Στοματικής Υγείας» Ματίνα Στάππα, Οδοντίατρος Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών Πάρεδρος Αγωγής Υγείας Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Η εφαρμογή των προγραμμάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ. Σε τούτα εδώ τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει Γιάννης Ρίτσος

ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ. Σε τούτα εδώ τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει Γιάννης Ρίτσος ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΒΑΛΑΣ Σε τούτα εδώ τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει Γιάννης Ρίτσος Η λέξη ετυμολογείται από την αρχαιοελληνική μάρμαρος δηλαδή λαμπερός λίθος. Το μάρμαρο είναι πέτρωμα αποτελούμενο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΘΗΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ & ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΘΗΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ & ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΘΗΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ & ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ 10. Εφαρμογές Τεχνικής Γεωλογίας Διδάσκων: Μπελόκας

Διαβάστε περισσότερα

1.1 Τι είναι η Χημεία και γιατί τη μελετάμε:

1.1 Τι είναι η Χημεία και γιατί τη μελετάμε: 1 Η θεωρία του μαθήματος με ερωτήσεις. 1.1 Τι είναι η Χημεία και γιατί τη μελετάμε: 1. Τι ονομάζεται περιβάλλον; Οτιδήποτε μας περιβάλλει ονομάζεται περιβάλλον. Για παράδειγμα στο περιβάλλον ανήκουν τα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: Περιβαλλοντικά Συστήματα

ΜΑΘΗΜΑ: Περιβαλλοντικά Συστήματα ΜΑΘΗΜΑ: Περιβαλλοντικά Συστήματα ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Καθ. Γεώργιος Χαραλαμπίδης ΤΜΗΜΑ: Μηχανικών Περιβάλλοντος & Μηχανικών Αντιρρύπανσης 1 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Υδατικών Πόρων

Διαχείριση Υδατικών Πόρων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 4 : Υδρολογικός κύκλος Ευαγγελίδης Χρήστος Τμήμα Αγρονόμων & Τοπογράφων Μηχανικών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Εξωγενείς. παράγοντες ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ

Εξωγενείς. παράγοντες ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Κεφάλαιο 3 ο : Αποσάθρωση Εξωγενείς παράγοντες Ονοµάζονται εκείνοι οι παράγοντες που συντελούν στην καταστροφή του αναγλύφου Ο φυσικός τους χώρος είναι η επιφάνεια της γης. Έχουν σαν έδρα τους την ατµόσφαιρα

Διαβάστε περισσότερα

Διαφοροποίηση στρατηγικών διδασκαλίας ανάλογα με το περιεχόμενο στα μαθήματα των φυσικών επιστημών

Διαφοροποίηση στρατηγικών διδασκαλίας ανάλογα με το περιεχόμενο στα μαθήματα των φυσικών επιστημών Διαφοροποίηση στρατηγικών διδασκαλίας ανάλογα με το περιεχόμενο στα μαθήματα των φυσικών επιστημών Κων/νος Στεφανίδης Σχολικός Σύμβουλος Πειραιά kstef2001@yahoo.gr Νικόλαος Στεφανίδης Φοιτητής ΣΕΜΦΕ, ΕΜΠ

Διαβάστε περισσότερα