Ζ.Παπαδοπούλου-Νταϊφώτη Καθηγήτρια Φαρμακολογίας

Transcript

1 ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Ζ.Παπαδοπούλου-Νταϊφώτη Καθηγήτρια Φαρμακολογίας

2 Τι είναι πόνος; Ποινή-τιμωρία «Μια δυσάρεστη αισθητική και συναισθηματική εμπειρία, που συνδέεται με πραγματική ή δυνητική ιστική βλάβη ή περιγράφεται με ορολογία τέτοιας βλάβης» International Association for the Study of Pain, 1979 Πόνος : Μοναδική και πολύπλοκη εμπειρία η οποία επηρεάζεται από : Κουλτούρα Προηγούμενη η εμπειρία Συναισθηματικούς παράγοντες Γνωσιακούς παράγοντες Ηλικία

3 Οξύς & Xρόνιος πόνος Οξύς πόνος: προκαλείται από επώδυνο ερέθισμα οφειλόμενο σε βλάβη, στην πορεία μιας νόσου, ή σε ανώμαλη λειτουργία των μυών ή των σπλάχνων Χρόνιος πόνος: επιμένει πέρα από τη συνήθη διαδρομή μιας οξείας νόσου ή μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα για την επούλωση Αλλοδυνία: Πόνος που αλγογόνο ερέθισμα συνδέεται με μη

4 Παθοφυσιολογικές επιπτώσεις του ΠΟΝΟΥ Ανοσοποιητικό μείωση απάντησης Μεταβολισμός αύξηση αδρενεργικής δραστηριότητας η Ενδοκρινικό αύξηση καταβολικών - μείωση αναβολικών ορμονών ΚΝΣ άγχος, φόβος, καταστολή, Νεφροί ολιγουρία, κατακράτηση ούρων Γαστρεντερικό ναυτία, έμετος, ειλεός Αναπνευστικό υποξία, υπερκαπνία, ατελεκτασία Καρδιαγγειακό ταχυκαρδία,, υπέρταση, αύξηση καρδιακού έργου- 4 περιφερικών αντιστάσεων

5 Η διαδικασία της πρόκλησης και αντίληψης του πόνου καλείται αλγαισθησία (nociception) και περιλαμβάνει 4 φυσιολογικά βήματα Μεταγωγή Η διαδικασία κατά την οποία τα επώδυνα ερεθίσματα μεταφράζονται σε ηλεκτρική δραστηριότητα στα άκρα των αισθητικών νευρώνων Μεταβίβαση Η μετάδοση των ερεθισμάτων δια μέσου του νευρικού συστήματος

6 Ρύθμιση Πρόκειται για τη διαδικασία κατά την οποία τα αλγεινά ερεθίσματα ενισχύονται ή εξασθενούν. Αντίληψη Είναι η τελική διαδικασία κατά την οποία η μετατροπή, η μεταβίβαση και η τροποποίηση του αλγεινού ερεθίσματος αλληλεπιδρούν με τη ψυχολογία τουατόμου για να δημιουργήσουν την τελική, υποκειμενική, συναισθηματική εμπειρία που αντιλαμβανόμαστε σαν πόνο.

7 Άλγος μπορεί να προκληθεί από: Μηχανικά ερεθίσματα Θερμικά ερεθίσματα Ψυχρά ερεθίσματα Χημικά ερεθίσματα: ενδογενή ή εξωγενή τα οποία είναι αρκετά έντονα ώστε να προκαλέσουν ιστική βλάβη

8 Ο Sherrington 100 χρόνια πριν πρότεινε ότι ένα ερέθισμα που είναι επαρκώς έντονο ώστε να προκαλέσει ιστική βλάβη, ενεργοποιεί ειδικούς υποδοχείς που καλούνται αλγοϋποδοχείς Μελέτες, κυρίως σε καλλιέργειες νευρικών κυττάρων, με τη βοήθεια της μοριακής βιολογίας, της βιοχημείας και της γενετικής έχουν οδηγήσει στην ανακάλυψη ειδικών υποδοχέων στη μεμβράνη των νευρικών αισθητικών απολήξεων.

9 VR1 υποδοχέας, ευαίσθητος στην καψαϊσίνη, ενεργοποιείται κυρίως με θερμικά και χημικά αλγεινά ερεθίσματα VRL1 υποδοχέας, με ουδό διέγερσης τους 52 C. Τrpm8 8 υποδοχέας, με ουδό διέγερσης τους C Anktm1 υποδοχέας, με ουδό διέγερσης τους 17 C ASID(acid sensing ion channel), DRASIC (dorsal root acid-sensing i channel) Υποδοχείς ATP(Ρ2Υ,Ρ2Χ)

10

11 Προσαγωγοί νευρώνες 1ης τάξης Ελεύθερες νευρικές απολήξεις αισθητικών ινών που μπορεί να διακριθούν σε: Μακριές εμμύελες Αδ ίνες που μεταφέρουν γρήγορα μηνύματα(12-30 m/sec) (αναστoλή πόνου) Μικρές αμύελες C (0.5-2 m/sec) ίνες που ανταποκρίνονται σε μηχανικά, θερμικά και χημικά ερεθίσματα και στη φλεγμονή (διευκόλυνση μεταφοράς πόνου) A β (30-70 m/sec) Δεν συνδέονται συνήθως με αλγογόνα ερεθίσματα, αλλά κάτω από μη φυσιολογικές συνθήκες μπορούν. Είναι περισσότερο ανθεκτικές από τις Αδ και C στα τοπικά αναισθητικά

12 Οι νευρικές ίνες που μεταφέρουν τον πόνο εισέρχονται στον νωτιαίο μυελό και μετά προβάλλουν στον εγκέφαλο. Το σημείο εισόδου στον νωτιαίο μυελό είναι το νωτιαίο κέρας, σημείο που θεωρείται ως πύλη. Η πύλη ρυθμίζει τη ροή των ώσεων προς τον εγκέφαλο. Εάν κλείσει η πύλη δεν γίνεται αντιληπτός ο πόνος. Η ενεργοποίηση των μακριών Aδ ινών κλείνει τη πύλη, αναστέλλει τη μεταβίβαση προς τον εγκέφαλο και περιορίζει την αντίληψη του πόνου.

13 Ενεργοποίηση των μικρών Aβ ινών ανοίγει τη πύλη, επιτρέπει τη μεταβίβαση προς τον εγκέφαλο και την αντίληψη του πόνου. Το 1965 προτάθηκε από τους Melzack και Wall ηθεωρίατης«πύλης» κατά την οποία για να φτάσει ένα επώδυνο ερέθισμα στον εγκέφαλο πρέπει να περάσει μία «πύλη». ύ Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία η ενεργοποίηση Αβ ινών μπορεί να μειώσει τη μεταβίβαση ερεθισμάτων από τις C και Αδ ίνες.

14 Η πύλη επιτρέπει στον εγκέφαλο ναεκτιμά και να εντοπίζει τον πόνο. Ενδογενείς νευροδιαβιβαστές όπως εγκεφαλίνες και ενδορφίνες παράγονται από τον οργανισμό για να αντιμετωπίσει τον πόνο. Συνδέονται με υποδοχείς οπιοειδών και αναστέλλουν τη μεταβίβαση του πόνου κλείνοντας την πύλη.

15 ιαδροµή του πόνου Φλοιός Θαλαµοφλοιώδεις συνδέσεις Θάλαµος Έσχατος - Μέσος εγκέφαλος Νωτιαίος Μυελός Κεντρικοί κλάδοι πρωτογενών νευρώνων Πρωτογενείς νευρώνες στα γάγγλια οπισθίων ριζών Πρωτογενείς αισθητικές ίνες Περιφερικός υποδοχέας

16 Οι νευρικές οδοί που εξυπηρετούν την μεταβίβαση αποτελούνται από τρία τμήματα Τους νευρώνες πρώτης τάξης που προβάλουν από την περιφέρεια στο νωτιαίο μυελό Τους νευρώνες δεύτερης τάξης που προβάλουν από το νωτιαίο μυελό στο εγκεφαλικό στέλεχος και το θάλαμο Τους νευρώνες τρίτης τάξης ή θαλαμοφλοιώδεις προβολές Η πλειοψηφία των νευρώνων πρώτης τάξης αποστέλλει το εγγύς άκρο των αξόνων στο νωτιαίο μυελό μέσω της οπίσθιας νωτιαίας ρίζας στο αυχενικό, θωρακικό και ιερό επίπεδο. Οι ίνες που άγουν την αίσθηση του πόνου από την κεφαλή μεταφέρονται με το τρίδυμο, το προσωπικό, το γλωσσοφαρυγγικό και το πνευμονογαστρικό νεύρο

17 Αφού το ερέθισμα φτάσει στον εγκέφαλο, με τη βοήθεια της μνήμης γίνεται ανάλυση του γεγονότος και ακολουθούν διάφορες ενέργειες. Οι φυγόκεντρες οδοί είναι βασικά ανασταλτικές ενώ σημαντικά κέντρα αυτών των οδών είναι οι πυρήνες του στελέχους.

18 Nευροδιαβιβαστές του πόνου: Ουσία Ρ και νευροκινίνη (ΝΚ)Α δρουν μέσω ΝΚ1 και ΝΚ2 υποδοχέων Πεπτίδιο που σχετίζεται με το γονίδιο της καλσιτονίνης (CGRP) α και β,μέσω CGRP1 CGRP2 υποδοχέων Χολεκυστοκίνη (CCK), μέσω των υποδοχέων CCK1 και CCK2 VIP Γκαλανίνη Γλουταμικό οξύ

19 Αναλγητικά φάρμακα Οπιοειδή ή ναρκωτικά αναλγητικά Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη Όπιο=οπός παπαρούνας-20 αλκαλοειδή: μορφίνη, κωδεϊνη, θηβαϊνη, παπαβερίνη... Οπιούχα Οπιοειδή Οι Hughes, Simantov και Snyder το 1976 απεμόνωσαν από τον εγκέφαλο ενδογενείς ουσίες με δράση όμοια με της μορφίνης, τα ενδογενή οπιοειδή πεπτίδια : εγκεφαλίνες, ενδορφίνες,δυνορφίνες ς

20 Ανασταλτικοί νευρορυθμιστές Γλυκίνη μέσω GABAA υποδοχέων Σεροτονίνη μέσω 5-ΗΤ3 υποδοχέων Ενδογενή οπιοειδή γ-αμινοβουτυρικό οξύ μέσω GABAA και GABAB υποδοχέων Υποδοχείς κανναβιδοειδών

21 Οπιοειδή Ο όρος χρησιμοποιείται για φυσικά και συνθετικά φάρμακα α που συνδέονται με τους υποδοχείς οπιοειδών: - μ υποδοχέας - δ υποδοχέας - κ υποδοχέας Τύπος Πρόσδεμα (µ) Μορφίνη και ενδορφίνες (δ) Εγκεφαλίνες (κ) Κετοσυκλαζοσίνη & δυνορφίνες Υπάρχουν και άλλοι υποτύποι

22 Πρόδρομα μόρια οπιοειδών Προοπιομελανοκορτίνη(POMC) ß-ενδορφίνηδ ί ACTH, μελανοκορτίνη Προεγκεφαλίννη -> Εγκεφαλίνες met-enkephalin leu-enkephalin Προδυνορφίνη μορφές leu-enkephalin Δυνορφίνες, A and B Νεοδυνορφίνες, µ και β Εγκεφαλίνες (δ) Ευρεία κατανομή στο ΚΝΣ και στο συμπαθητικό Δυνορφίνες (k)παρόμοια κατανομή με εγκεφαλίνες Ενδορφίνες (mu) Υπόφυση, υποθάλαμος, κατιούσες ανασταλτικές οδοί

23 Από το 1992 μετά την κλωνοποίηση των γονιδίων που κωδικοποιούν αυτούς τους υποδοχείς μετονομάστηκαν σε MOR(μ), DOR(δ) και KOR(κ) υποδοχείς, ενώ το 1997 η διεθνής δεθ ήςένωση φαρμακολογίας ογ ας τους κατέταξε αξε σε ΟΡ1 (δ), ΟΡ2 (κ) και ΟΡ3 (μ) υποδοχείς

24 Υποδοχείς οπιοειδών οε Υποδοχείς συνδεδεμένοι με G πρωτείνες Αναστέλλουν διαύλους Ca++ σε προσυναπτικές απολήξεις=μείωση απελευθέρωσης νευροδιαβιβαστή(π.χ.glut) Διάνοιξη διαύλων Κ+ στή μετασυναπτική απόληξη= υπερπόλωση & αναστολή Opioid receptor Adenylyl cyclase Gi ATP camp Gs Negatively-coupled 12.4 Protein kinase A

25 Ενεργοποίηση οπιοειδών υποδοχέων Προσυναπτικά στους προσαγωγούς γ νευρώνες πρώτης τάξης. Η αναστολή είσόδου ιόντων Ca εμποδίζει έκλυση διεγερτικών νευροδιαβιβαστών Μετασυναπτικά η αύξηση της εκροής ιόντων Κ προκαλεί υπερπόλωση των νευρικών Ενεργοποιούν τις ανασταλτικές κατιούσες οδούς του πόνου μέσω διέγερσης των κυττάρων στην φαιά ουσία πέριξ του υδραγωγού

26 όπιο (opium) Ο αποξηραμένος γαλακτώδης οπός που λαμβάνεται από τις χαραγμένες άγουρες κωδείες του φυτού Papaver somniferum. Κομμιώδης μάζα στιλπνή και μαλακή αρχικά, καταλήγει αφού ξεραθεί σε θαμπή και εύθρυπτη. Κονιοποιούμενη δίνει τη σκόνη του φαρμακευτικού οπίου.

27 Μορφέας=θεός των ονείρων, υιός του Ύπνου και της νύχτας

28 Οι Ασύριοι (3000 π.χ-hull Gil) αλλά και οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν την Μήκωνα και το όπιο. Ο Ιπποκράτης αναφέρει την κεφαλή της μήκωνος σαν κωδείαν και τον οπό της μήκωνος σαν μηκώνιον. ώ Ο Νίκανδρος ο Κολοφώνιος (ποιητής, θεραπευτής 2 ου π.χ. αιώνα) αναφέρει στα ποιήματά του Αλεξιφάρμακα και Θηριακά τον οπό της μήκωνος, ο δε Διοσκουρίδης περιγράφει την μήκωνα επιστημονικότερα. Πληροφορίες ρ επίσης μας δίνουν ο Πλίνιος (Ρωμαίος φυσικός φιλόσοφος) και ο Γαληνός (ο δεύτερος σπουδαιότερος ιατρός της Αρχαιότητας μετά τον Ιπποκράτη). )

29 Το όπιο στη Δύση Μέχρι τα μέσα του 19 ου αιώνα η λήψη του οπίου μόνο μέσω φαρμακευτικών ελιξιρίων. λξ Κινέζοι μετανάστες στην Καλιφόρνια, κατά τη διάρκεια του πυρετού χρυσοθηρίας, μεταφέρουν την παραδοσιακή συνήθεια του καπνίσματος οπίου. Εξάπλωση αυτής της χρήσης στη Βόρεια Αμερική μέσα σε 20 χρόνια και στην Αυστραλία,, τη Νέα Ζηλανδία και τη Νότιο Αφρική. Στην Ευρώπη το κάπνισμα έφτασε ως επί το πλείστον με τους Ευρωπαίους που επέστρεφαν σπίτι από τις αποικίες τους στην Ασία ή από λιμάνια της Κίνας, με σημαντικότερους τους Γάλους.

30 Αμερικανοί καπνίζουν το όπιο σε Κινέζικο τεκέ. Νέα Υόρκη 1925

31 Το όπιο στην Κίνα Απαντάται σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Εκατομμύρια Κινέζοι, από τους απλούς αχθοφόρους μέχρι τους αυτοκράτορες ρ χρησιμοποιούσαν το όπιο. Οι χώροι καπνίσματος αντανακλούσαν την Οι χώροι καπνίσματος αντανακλούσαν την οικονομική κατάσταση του καπνιστή.

32 Ο Άγγλος γιατρός Thomas Sydenham παρασκευάζει το 1665 το φερώνυμο λαύδανο, γνωστό μέχρι σήμερα ως Laudanum Sydenhami, Tinctura Opii crocata. Opium pulver. Stigmata croci incis. Aetheroleum Cinnamomi zeylanici Aetheroleum caryophylli Alcoholum 30 o 110 g 50 g 1 g 1 g 920 g

33 Ο φαρμακοποιός Sertürner απομόνωσε τη μορφίνη, την οποία το 1806 παρασκεύασε συνθετικά.

34 αλκαλοειδή του οπίου Αλκαλοειδές Ιδιότητες μορφίνη κωδεΐνη θηβαΐνη παπαβερίνη νοσκαπίνη Αναντικατάστατο κεντρικό αναλγητικό,, φυσικό οπιοειδές. Διάρκεια δράσης: 4-5 ώρες. Ημιπερίοδος ζωής 3 ώρες. Αντιβηχικό, (αναλγητικό), φυσικό οπιοειδές. Διάρκεια δράσης: 4-6 ώρες. Ημιπερίοδος ζωής 3-4 ώρες. Αρχική ουσία για τη συνθετική παρασκευή naloxon, naltrexon και buprenorphine. Έχει πολύ μικρή δράση οπιοειδούς. Σπασμολυτικό. Δεν έχει δράση οπιοειδούς. Αντιβηχικό, δεν προκαλεί εθισμό. Δεν έχει δράση οπιοειδούς.

35 Ημισυνθετικά παράγωγα Ηρωίνη, Υδρομορφόνη (Dilaudid ) Υδροκοδώνη (Hycodan ) Οξυκοδώνη(Percodan ) ) Φαινυλπιπεριδίνες Φαιντανύλη μεπεριδίνη(demerol ) Μεθαδόνη (Dolophine ) Προποξυφαίνη (Darvon ) Βενζομορφάνες Πενταζοκίνη (Talwin ) N CH 3 C O O Pethidine (Meperidine) CH 2 CH 3 H3C N (CH 3)2 H C CH 2 CH 3 O Methadone

36

37 Ιστορία της χρήσης μορφίνης ασθένεια του στρατιώτη

38 Οπιούχα Μορφίνη Όλα ενεργοποιούν m υποδοχείς και σε διαφορετικό βαθμό δ και k υποδοχείς Αγωνιστές Μορφίνη, κωδεϊνη, μεθαδόνη, πεθιδίνη, σουλφαιντανύλη, κ. α α. οξυμορφίνη, φαιντανύλη, Μερικοί/Μικτοί αγωνιστές- ανταγωνιστές πενταζοκίνη (κ και μ), ναλβουφίνη (κ και μ), κετοσυκλαζοκίνη, βουπρενορ φίνη Ανταγωνιστές Χωρίς αναλγητική Ναλοξόνη, ναλτρεξόνη δράση π.χ.

39 Φαρμακολογικές Ενέργειες ΚΝΣ Ευφορία 1 η χορήγηση δυσάρεστη. Αιθουσαία διέγερση, ερεθισμός χημειουποδοχέων εμέτου. Αυτοχορήγηση σε πειραματόζωα. Διέγερση συστήματος ανταμοιβής. Καταστολή Αναλγησία ευαισθησίας και συγκινησιακής αντίδρασης στον πόνο (μεταιχμιακό σύστημα) μορφίνη>οξυμορφόνηοξυμορφόνη > μεπεριδίνη > κωδεϊνη > προποξυφαίνη Σπασμοί σε υπερδοσολογία,, πιθανώς λόγω αναστολής GABAεργικών νευρώνων στον ιππόκαμπο

40 Οφθαλμός :Μύση διέγερση του παρασυμπαθηικού που νευρώνει την κόρη του οφθαλμού (πυρήνας Edinger-Westfal) Αναπνοή: Μείωση αναπνευστικής συχνότητας, αναπνεόμενου όγκου. Υπέρβαση δόσης- αναπνευστική καταστολή(ευαισθησία αναπνευστικών κέντρων εγκεφαλικού στελέχους στην αυξανόμενη τάση CO 2 Βήχας : καταστολή αντανακλαστικού του βήχα. Κωδεϊνη, δεξτρομεθορφάνη Θερμοκρασία: Αρχική χορήγηση μείωση Τ 0, χρόνια χορήγηση αύξηση Τ 0

41 Περιφερικές ρφ ρ Δράσεις ΓΕΣ : μειωμένος περισταλτισμός, σπασμός σφιγκτήρα Oddi, δυσκοιλιότητα λόγω ελάττωσης εκκρίσεων, κινητικότητας του εντέρου και αύξηση του τόνου του ΓΕΣ ισχυρή αντιδιαρροίκή δράση (διφαινοξυλάτη), Καρδειαγγειακό: Συνήθως όχι άμεσες ενέργειες. Σε ασθενείς με προβλήματα από το καρδιαγγειακό προκαλείται υπόταση λόγω αγγειοδιαστολής και μείωσης περιφερικών αντιστάσεων πιθανώς λόγω κεντρικής καταστολής αγγειοκινητικών μηχανισμών και λόγω απελευθέρωσης ισταμίνης. Κνησμός : Έκλυση ισταμίνης (βρογχόσπασμος Κνησμός : Έκλυση ισταμίνης (βρογχόσπασμος, δερματικές αντιδράσεις)

42 Ουροποιητικό : Καταστολή νεφρικής λειτουργίας λόγω μειωμένης νεφρικής ροής του πλάσματος και μείωση ρυθμού σπειραματικής διήθησης Μήτρα: Παράταση τοκετού ίσως λόγω της μείωσης του τόνου της μήτρας Νευροενδοκρινικό Διέγερση απελευθέρωσης αντιδιουρητικής ορμόνης, προλακτίνης και σωματοτροπίνης αλλά αναστολή ασ της απελευθέρωσης ευθέρωσης της ωχρινοτρόπου ορμόνης (δράσεις στον υποθάλαμο).

43 Πνευμονικό οίδημα ΕΦ χορήγηση μορφίνης ανακουφίζει πιθανώς λόγω της μείωσης του προφορτίου(μειωμένος φλεβικός τόνος) και του μεταφορτίου (μειωμένη περιφερική αντίσταση) Έμφραγμα ΕΦ χορήγηση μορφίνης (5-15 mg)ανακουφίζει λόγω μείωσης της κατανάλωσης Ο2 που βοηθάει στην ισχαιμία.

44 Δοσολογία: pο mg/ημερ. Μέγιστη επιτρεπτόμενη ημερήσια δόση 200mg. Παρεντερικώς (υποδορίως, ενδομυικώς ή ενδοφλεβίως) mg/70 kg. Μέγιστη ημερήσια δόση σε ενδοφλέβια ή επισκληρίδια αναλγησία 120mg. Παιδιά mg/kg. g Αντοχή και Εξάρτηση Ευφορία, αναλγησία, έμετος, καταστολή της αναπνοής. Όχι στη μύση. Δεκαπλασιαμός της δόσης. Διασταυρούμενη αντοχή με όλα τα οπιοειδή. Σύνδρομο Στέρησης ώρες μετά τη τελευταία χορήγηση. Δάρ Διάρκεια-εβδομάδες-μήνες. εα εβδο άδες ες Ισχυροί σωματικοί πόνοι, συμπτώματα προσβολής γρίππης

45 Φαρμακοκινητική Μορφίνη από το στόμα(φτωχή βιοδιαθεσιμότητα, 15-49%),ΕΜ Κωδείνη, υδρομορφόνη,μεθαδόνη, ναλοξόνη, οξυκωδόνη, πενταζοκίνη, προποξυφαίνη- από το στόμα Η μορφίνη μεταβολίζεται στο ήπαρ, αποβάλλεται από τα ούρα, ιδρώτα, σίελο και γάλα. 50% αποβολή σε 8 ώρες, t 1/2 3-6 ώρες. Κατανέμεται σε όλους τους ιστούς του σώματος και στο έμβρυο.

46 Φαιντανύλη-Σουλφαιντανύλη η Στην αναισθησία 100 φορές πιο ισχυρή από τη μορφίνη Εντονη λιποδιαλυτότητα με συνέπεια άμεση δράση. Μεγαλύτερη αναπνευστική καταστολή από τη μορφίνη. Μικρότερη καρδιαγγειακή επιβάρυνση από τη μορφίνη. Μικρότερη αποδέσμευση ισταμίνης από τη μορφίνη. Διαδερμική χορήγηση-75, 100μg. Μέγιστη δράση σε 18h. Μπορεί να τοποθετηθεί 24h πριν την επέμβαση.

47 ΠΕΘΙΔΙΝΗ Αναλγησία το 1/10 της μορφίνης. Σε όλες τις δράσεις μοιάζει στη μορφίνη, εκτός του γαστρεντερικού συστήματος [χάλαση σφιγκτήρα του οddi -δράση ατροπίνης], καρδιαγγειακό [ταχυκαρδία, εντονότερη (-) ινότροπο δράση, δράση κινιδίνης και μικρότερη έκλυση ισταμίνης Αντιχολινεργική δράση,μικρή αντιβηχική, ευφορία, εξάρτηση.μικρότερη διάρκεια δράσης(τοκετός) Προσοχή σε ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια, ο ενεργός μεταβολίτης της νορπεθιδίνη, αποβάλεται από τους νεφρούς. 100mg πεθιδίνης αντιστοιχούν σε 10 mg μορφίνης Διάρκεια δράσης: 2-4 hours, t1/2: hours

48 Ετορφίνη : 100Χ ισχυρότερη ρη μορφίνης (για κυνήγι άγριων ζώων) Μεθαδόνη : t 1/2 24 h. Ηπιότερο σύνδρομο στέρησης Πενταζοκίνη : Μικτός αγωνιστής ανταγωνιστής. Σε χαμηλότερες δόσεις παρόμοια δράση με μορφίνη. Σε υψηλές δόσεις-μικρή αναπνευστική καταστολή, δυσφορία,ψευδαισθήσεις, εφιάλτες. Η ανταγωνιστική της δράση φαίνεται στη συγχορήγηση με μορφίνη, όπου ελαττώνεται η δράση της μορφίνης

49 Ναλοξόνη: ανταγωνιστής/ε.φ, ανάταξη κώματος και καταστολής από υπερβολική δοσολογία. Χ10 συγγένεια με μ,κ,δ υποδοχείς Ναλτρεξόνη:ανταγωνιστής/από το στόμα, t1/2 48 ώρες. Αποκλείει δράση ηρωίνης και στην απεξάρτηση αλκοολισμού

50 Kωδεϊνη : Μειωμένος ηπατικός μεταβολισμό πρώτη διόδου Τραμαδόλη-συνθετικό ό ανάλογο κωδεϊνης -Aπελευθερώνει σεροτονίνη -Αναστέλλει επαναπρόσληψη σεροτονίνης, νοραδρεναλίνης -1/10 δράσης μορφίνης (αναπνευστική καταστολή, δυσκοιλιότητα) -ταχεία χ δράση σε po χορήγηση(90% η( απορρόφηση η cmax 2-3h t 1/2 6-7h) -αποβάλλεται από τους νεφρούς - κίνδυνος επιληψίας σε συγχορήγηση # ΜΑOI,ΤCA,SSRI

51 Δράσεις οπιοειδών Επιθυμητές Ανεπιθύμητες Αναλγησία Αγχόλυση Ευφορία Ναυτία-εμετός Δυσκοιλιότητα Καταστολή αναπνοής Απελευθέρωση ισταμίνης (Κνησμός,βρογχοσυστολή, Υπόταση)

52 ΟΠΙΟΕΙΔΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ Mu-1 Mu-2 kappa delta αναλγησία αναλγησία αναλγησία αναλγησία εξάρτηση αναπνευστική καταστολή καταστολή ευεξία σ-υποδοχείς(κεταμίνη, μ ναλμπουφίνη, πενταζοκίνη) ψευδαισθήσεις, δυσφορία, αναπνευστική διέγερση, αναλγησία.

53 Άλλα φάρμακα για την ανακούφιση του πόνου Αντιεπιληπτικά,καταστέλλουν τις αυτόματες νευρικές εκφορτίσεις (γκαμπαπεντίνη, καρβαμαζεπίνη ) Αντικαταθλιπτικά, δρουν διακόπτοντας την προσυναπτική επαναπρόσληψη της σεροτονίνης, της νορεπινεφρίνης ή και των δύο(νορτριπτυλίνη,αμιτριπτυλίνη κ.ά.)

54 Φάρμακα σε πειραματικό στάδιο α-αγωνιστές όπως η κλονιδίνη Ανταγωνιστές NMDA υποδοχέων όπως η δεξτρομεθορφάνη Ο μη συναγωνιστικός αγωνιστής των NMDA υποδοχέων κεταμίνη Ανταγωνιστές υποδοχέων νευροκινίνης όπως η λανεπιτάντη

55 PQRST=Χαρακτηριστικά του Πόνου Θεραπευτική Αντιμετώπιση Εντόπιση αιτίας Επιλογή αναλγητικού και οδού χορήγησης σε σχέση με φύση και διάρκεια πόνου Ήπιος, φλεγμονώδης πόνος π.χ. Αρθρίτις:ΜΣΑΦ και εάν χρειαστεί, προσθήκη ήπιου οπιοειδούς(κωδεϊνη, δεξτρομεθορφάνη, po) Οξύς Έντονος πόνος (μετεγχειρητικός,τραύμα, έγκαυμα): μορφίνη,φαιντανύλη,συστηματική χορήγηση Ισχυρός πόνος (καρκίνος) : Ισχυρό οπιοειδές po, σε ενέσιμη μορφή ή αντλίες ελεγχόμενης απελευθέρωσης Χρόνιος νευρογενής πόνος : Αντικαταθλιπτικά + ρ ς ρ γ ής ς αντιεπιληπτικά+...

56