Μεταπτυχιακή Διατριβή

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Μεταπτυχιακή Διατριβή"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΜΕΑΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ» Μεταπτυχιακή Διατριβή «ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΙΣΤΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ. ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΕ ΝΕΑΡΟΥΣ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΣΤΕΣ» ΒΛΑΧΟΝΑΣΙΟΣ Γ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Τριμελής επιτροπή Κύριος Επιβλέπων: Τσορμπατζούδης Χαράλαμπος, Καθηγητής Μέλη: Γρούιος Γεώργιος, Καθηγητής Αλεξανδρής Κωνσταντίνος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014

2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΜΕΑΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ» Μεταπτυχιακή Διατριβή «ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΙΣΤΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ. ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΕ ΝΕΑΡΟΥΣ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΣΤΕΣ» ΒΛΑΧΟΝΑΣΙΟΣ Γ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Τριμελής επιτροπή Κύριος Επιβλέπων: Τσορμπατζούδης Χαράλαμπος, Καθηγητής Μέλη: Γρούϊος Γεώργιος, Καθηγητής Αλεξανδρής Κωνσταντίνος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

3 Ευχαριστίες Με το τέλος λοιπόν της μεταπτυχιακής μου διατριβής, θα ήθελα να ευχαριστώ κάποιους ανθρώπους, που όλα αυτά τα χρόνια ήταν δίπλα μου και με στήριξαν, ο καθένας βέβαια με τον δικό του τρόπο. Πρώτα απ όλα οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στους καθηγητές μου, που ήταν πάντα εκεί όταν τους χρειάστηκα πραγματικά και συγκεκριμένα ο κύριος Χαράλαμπος Τσορμπατζούδης ο οποίος με έβαλε σε όλη αυτή τη διαδικασία από τα προπτυχιακά μου χρόνια. Τον ευχαριστώ θερμά γι αυτά που διδάχτηκα κοντά του. Τέλος, ένα τεράστιο ευχαριστώ στην οικογένειά μου, που τόσα χρόνια στάθηκε δίπλα μου σε όποια επιλογή μου, στηρίζοντας με σε όλα. Χωρίς αυτούς δεν θα είχα καταφέρει τίποτα. 3

4 Περιεχόμενα Περίληψη... 5 Λέξεις κλειδιά... 5 Abstract... 6 Key words:... 6 Εισαγωγή... 7 Φαρμακοδιέγερση (Doping)... 8 Σύγχρονο μοντέλο υγείας (health belief model) Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας Ερευνητικό ερώτημα Σκοπός Καινοτομία της έρευνας Σημασία τη έρευνας Ερευνητικές υποθέσεις Οριοθετήσεις ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑ Διαδικασία συλλογής δεδομένων Διάρκεια Χώρος διεξαγωγής Στατιστική ανάλυση Αποτελέσματα Περιγραφική ανάλυση Επαγωγική ανάλυση ΣΥΖΗΤΗΣΗ Προτάσεις για μελλοντική έρευνα Βιβλιογραφία Παράρτημα

5 Περίληψη Το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία (Health Belief Model HBM) είναι ένα μοντέλο που αναπτύχθηκε το 1950 και αποτελεί κατ ουσία ένα μοντέλο για την ατομική τροποποίηση της συμπεριφοράς στην υγεία. Προσπαθεί να εξηγήσει τις διαδικασίες της σκέψης που οδηγούν υιοθέτηση μια υγιεινής συμπεριφοράς. Σκοπός της μελέτης αυτής ήταν να διερευνηθούν οι επιδράσεις των πεποιθήσεων για την υγεία στη διαμόρφωση των αντιλήψεων για το ντόπινγκ στο αθλητισμό, σε νεαρούς ποδοσφαιριστές. Στην έρευνα συμμετείχαν 312 έφηβοι αθλητές ποδοσφαίρου ηλικίας 14 έως 16 ετών. Οι αθλητές που συμμετείχαν στην έρευνα προέρχονταν από ακαδημίες του νομού Θεσσαλονίκης και του νομού Τρικάλων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η Βραχυπρόθεσμη Πρόθεση, η Μακροπρόθεσμη Πρόθεση και ο Πειρασμός για χρήση ουσιών ντόπινγκ είχαν στατιστικά σημαντική επίδραση στην πιθανότητα για χρήση ντόπινγκ στον αθλητισμό. Η επίδραση των μεταβλητών αυτών έγινε διαμέσου της Αντιλαμβανόμενης Επιδεκτικότητας, της Σοβαρότητας αλλά και της Αντίληψης της Απειλής. Επίσης, οι ενδείξεις προέβλεψαν σημαντικά την βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη χρήση ουσιών ντόπινγκ. Τέλος, τα αποτελέσματα κατέδειξαν ότι η αισιοδοξία, η ηλικία, η γνώση, το κόστος και το όφελος δεν πρόβλεψαν σημαντικά την βραχυπρόθεσμη και τη μακροπρόθεσμη χρήση ουσιών ντόπινγκ. Από τα αποτελέσματα της έρευνας προκύπτουν σημαντικές πληροφορίες για την επίδραση των πεποιθήσεων για την υγεία στη διαδικασία λήψης απόφασης για τη χρήση ουσιών ντόπινγκ από νεαρούς αθλητές. Λέξεις κλειδιά: Φαρμακοδιέγερση, Μοντέλο των πίστεων για την υγεία 5

6 Abstract The Health Belief Model is a model developed in 1950 and is essentially a model developed to foster individual behavior modification towards health by trying to explain the thought processes that are associated to the adoption of a healthy behavior. The purpose of this study was to investigate the role of health beliefs in shaping in young football players doping perceptions in sport. The sample of the study consisted of 312 adolescents football players aged years old. Participants were attending football sport academies in Thessaloniki and Trikala. The results of the analyses showed that short-term Intention, long-term Intention and the Temptation to use doping substances produced a statistically significant effect on the probability for using doping in sport. This effect was mediated by Perceived Susceptibility, Severity and Threat Perception. Also, the signs predicted significantly short- and long-term use of doping substances. Finally, the results of the analyses showed that optimism, age, knowledge, costs and benefits were not significant predictors of the possibility for short-term and long-term use of doping substances. The study s findings provide important information with respect to the influence of health beliefs on decisionmaking process regarding use of doping substances among young athletes. Key words: Doping, Health belief model 6

7 Εισαγωγή Η φαρμακοδιέγερση (doping) απασχολεί κάθε αθλητική εκδήλωση και αποτελεί ένα σοβαρό και δύσκολο πρόβλημα που τροφοδοτεί την αμφιβολία και την αμφισβήτηση και τείνει να μειώσει την αξία και το θρίαμβο του νικητή. Ως doping ορίζεται «η χρησιμοποίηση από έναν αθλητή κάθε εξωγενούς ή ενδογενούς ουσίας που λαμβάνεται σε μη κανονικές ποσότητες ή με μη κανονική οδό εισόδου στο σώμα, με αποκλειστική επιδίωξη την αύξηση της αθλητικής επίδοσης με τεχνητό και αθέμιτο τρόπο». Doping, επίσης θεωρείται και η χρήση ενός φαρμάκου (π.χ. ινσουλίνη), σε περίπτωση που χορηγείται για την αύξηση της επίδοσης του αθλητή και όχι για θεραπευτικούς σκοπούς. Η μακροχρόνια κατάχρηση των αναβολικών μπορεί να επιφέρει σειρά προβλημάτων όπως καρδιοπάθειες, ηπατική ανεπάρκεια, διαταραχές των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου, διαταραχές συμπεριφοράς και άλλες αρνητικές επιπτώσεις. Το γεγονός ότι ορισμένα από αυτά τα σκευάσματα χρησιμοποιούνται και για θεραπευτικούς σκοπούς σε συνδυασμό με την σύγχρονη εποχή, όπου μεσουρανεί η άκρατη φιλοδοξία και η αμετροέπεια ειδικά στο χώρο του αθλητισμού που συγκεντρώνει το παγκόσμιο ενδιαφέρον και τα φώτα της δημοσιότητας, καθιστά το σύστημα ελέγχου εμπορίας και διακίνησης των σκευασμάτων αυτών ιδιαίτερα πολύπλοκο. Στην παρούσα μελέτη θα γίνει μια βιβλιογραφική ανασκόπηση της φαρμακοδιέγερσης ενώ θα αναλυθούν και οι επιπτώσεις στην υγεία των αθλητών με βάση το σύγχρονο μοντέλο υγείας (Health belief model). Στο πρώτο μέρος θα δοθούν στοιχεία αναφορικά με τα σκευάσματα και τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται προκειμένου να επιτευχθεί η φαρμακοδιέγερση, τα είδη τους, την προέλευση τους καθώς και την εξειδίκευσή τους ως προς τον τρόπο χορήγησης και τον αθλητή και το άθλημα που ασκεί. Στο δεύτερο μέρος παρατίθενται οι επιπτώσεις που απορρέουν από τη χρήση των ουσιών αυτών στην υγεία των αθλητών. Εξετάζονται οι λόγοι που οδηγούν στα εκάστοτε αποτελέσματα, η βαρύτητα των φαινομένων που αναπτύσσονται και οι τρόποι αντιμετώπισής τους. Στο τρίτο μέρος της μελέτης αναλύεται το σύγχρονο μοντέλο υγείας όπως αυτό διαμορφώθηκε μέσα από διακεκριμένους επιστήμονες. Συσχετίζονται οι επιπτώσεις του doping (φαρμακοδιέγερση) με τις πεποιθήσεις του σύγχρονου 7

8 μοντέλου υγείας ενώ αναπτύσσονται και οι τρόποι ελέγχου των αθλητών για χρήση τέτοιων ουσιών (anti-doping control). Φαρμακοδιέγερση (Doping) Φαρμακοδιέγερση (Doping) ονομάζεται η χρήση ενός μέσου (ουσίας ή μεθόδου) η οποία είναι βλαβερή για την υγεία των αθλητών αλλά είναι ικανή να αυξήσει την απόδοση τους (Χουρδάκης, 1996). Ο όρος doping προέρχεται από τη λέξη dop, ένα υγρό παρασκεύασμα με διεγερτικές ιδιότητες, που χρησιμοποιούσαν οι Κάφροι της Ν. Αφρικής σε θρησκευτικές τελετές. Η φαρμακοδιέγερση χρησιμοποιήθηκε και στους αρχαίους ολυμπιακούς αγώνες (π.χ. στρυχνίνη, μανιτάρια). Οι μονομάχοι και οι ιππότες χρησιμοποιούσαν διάφορες διεγερτικές ουσίες στην αρένα και στις κονταρομαχίες, αντίστοιχα. Στους νεότερους χρόνους χρησιμοποιήθηκε ένα μίγμα ηρωίνης και κοκαΐνης (speedball) για να αυξήσει την αντοχή των αθλητών στους ποδηλατικούς αγώνες στην Ευρώπη. Για την αύξηση της επίδοσης των αθλητών χρησιμοποιήθηκαν και άλλες ουσίες doping (π.χ. αιθέρας, καφεΐνη, καθαρό οξυγόνο) (Houlihan, 1999). Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1904 στο St. Louis, ο αμερικανός μαραθωνοδρόμος Thomas Hicks χρειάσθηκε εξαιρετικές ιατρικές φροντίδες για την επιβίωσή του μετά τη λήψη μεγάλης ποσότητας στρυχνίνης αναμεμιγμένης με λεύκωμα αβγού, κατά τη διάρκεια του αγώνα. Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η αμφεταμίνη έγινε πολύ δημοφιλής μεταξύ των αθλητών και αντικατέστησε τη στρυχνίνη (Αρβανίτη & Βλαχάκη 2006). Μέχρι σήμερα, οι θάνατοι αθλητών που οφείλονται στο doping προήλθαν από τη χρήση αμφεταμίνης, ηρωίνης, κοκαΐνης (κυρίως), καθώς και των αναβολικώνανδρογόνων στεροειδών (Gossop & Grant, 1994). Το doping συνήθως ξεκινά με προγραμματισμό (θεραπευτικό, προαγωνιστικό και αγωνιστικό doping). Τελικός στόχος είναι η αύξηση της επίδοσης του αθλητή αλλά και η αποφυγή θετικού αποτελέσματος (στον έλεγχο anti-doping) (Δεδούκος & Βλαχάκη 2001 Γεωργακόπουλος, 2004). Οι λόγοι που οδηγούν στο doping περιλαμβάνουν: Σύγχυση μεταξύ αθλητισμού και πρωταθλητισμού Αντικατάσταση της ηθικής αμοιβής από την προσδοκία υλικού κέρδους (Darby et al, 2000) 8

9 Η επιτυχία ενός αθλητικού παράγοντα εξαρτάται από τις νίκες των αθλητών (Bury, 2001) Η πίστη ότι οι διεθνείς αθλητικοί αγώνες αποτελούν ευκαιρία για την εξύψωση του εθνικού γοήτρου (Αρβανίτη, 2006) Η σχετικά εύκολη πρόσβαση των αθλητών σε φαρμακοδιεγερτικές ουσίες (Houlihan, 1999) Οι πιο γνωστές κατηγορίες ουσιών που χρησιμοποιούνται στην φαρμακοδιέγερση είναι: Αναβολικά στεροειδή Τα αναβολικά-ανδρογόνα στεροειδή (π.χ. τεστοστερόνη) χρησιμοποιούνται παράνομα από τους αθλητές για τη βελτίωση των αθλητικών τους επιδόσεων, αυξάνοντας τη δύναμη και την αντοχή τους. Κατέχουν αναβολικές ιδιότητες (αυξάνουν τη πρωτεϊνική σύνθεση που οδηγεί σε αύξηση της μυϊκής μάζας), καθώς και ανδρογόνες ιδιότητες που είναι ανεπιθύμητες (αυξάνουν τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλλου και προκαλούν αρρενοποίηση στις γυναίκες) (Τσιτσιλώνης & Περρέα, 2009). Η φυσική τεστοστερόνη παράγεται σε σημαντικά ποσά ( mg ημερησίως) στους άνδρες, βρίσκεται όμως και σε μικρότερα ποσά στις γυναίκες, στις οποίες επικρατεί η οιστραδιόλη. Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες έχουν ποικίλες αναλογίες των δύο ορμονών που καθορίζουν τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου (Τσιτσιλώνης & Περρέα, 2009). Θα πρέπει να τονισθεί ότι δεν υπάρχει κανένα απολύτως αναβολικόανδρογόνο στεροειδές που να έχει αποκλειστικά και μόνο αναβολικές ιδιότητες (ο αθλητής παίρνει όλο το «πακέτο», δηλαδή τόσο τις επιθυμητές αναβολικές ιδιότητες, όσο και τις ανεπιθύμητες ανδρογόνες ιδιότητες) (Γεωργιάδης, 2012). Στα στεροειδή ανήκει και η κορτιζόνη (γλυκοκορτικοστεροειδές) η οποία χρησιμοποιείται σε διάφορα αθλήματα με αυξημένο κίνδυνο τραυματισμών (π.χ. πυγμαχία), για τις αντιφλεγμονώδεις-αναλγητικές ιδιότητές της. Η κορτιζόνη όμως, αντίθετα με τα αναβολικά-ανδρογόνα στεροειδή, έχει καταβολικές ιδιότητες και η μακροχρόνια χρήση της μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της μυϊκής μάζας, σε αδυναμία και εξάντληση (Γεωργιάδης, 2012). Τα αναβολικά-ανδρογόνα στεροειδή μεταβάλλουν μακροχρόνια την αγωνιστική διάθεση των αθλητών και έτσι συνήθως χορηγούνται με επαναλαμβανόμενες δόσεις και σε χρονικό διάστημα πολύ πριν από τους αγώνες (π.χ. 9

10 στη διάρκεια προετοιμασίας των αθλητών), σε αντίθεση με τα διεγερτικά του ΚΝΣ που έχουν σύντομη διάρκεια δράσης και χορηγούνται την παραμονή του αγώνα. Συνεχίζουν να αποτελούν τις πιο δημοφιλείς ουσίες doping για τους αθλητές, αλλά και για αυτούς που γυμνάζονται και θέλουν να αποκτήσουν «ωραίο» μυώδες σώμα (π.χ. έφηβοι) (Χάντζος, 2004). Προκαλούν σημαντική αύξηση της μυϊκής μάζας, της δύναμης και της αντοχής, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με ένα έντονα βαρύ πρόγραμμα προπόνησης. Ένας λόγος που ωθεί τους αθλητές στη χρήση των αναβολικών-ανδρογόνων στεροειδών (πριν τους αγώνες) είναι ότι το προ-αγωνιστικό stress προκαλεί αύξηση της κορτιζόνης που συνοδεύεται από πτώση της τεστοστερόνης στο αίμα, λόγω αναστολής έκκρισής της. Η πτώση των επιπέδων της τεστοστερόνης στο αίμα ευθύνεται για τη μείωση των επιδόσεων των αθλητών, λόγω μείωσης της μυϊκής δραστηριότητας και επηρεασμού της ψυχολογίας τους (μείωση της επιθετικότητας) (Reichel, 2003). Τα αναβολικά-ανδρογόνα στεροειδή αυξάνουν τη διάθεση των αθλητών για πιο έντονη προπόνηση, μεταβάλλοντας την προσωπικότητα του αθλητή, κυρίως την επιθετικότητά του, με αποτέλεσμα την πιο έντονη προσπάθεια κατά τη διάρκεια της προπόνησης (Χάντζος, 2004 Medlook.net.cy, 2010). Μέσα από τα στοιχεία της WADA διαφαίνεται ότι αυτή η κατηγορία σκευασμάτων είναι η συχνότερα ανιχνεύσιμη κατά τη διάρκεια του anti-doping ελέγχου και λαμβάνεται από τους αθλητές για τις εργογόνες (αύξηση της επίδοσης) δράσεις της. Τα αναβολικά-ανδρογόνα στεροειδή άρχισαν να χρησιμοποιούνται, πριν από το 1964, από τους αθλητές της άρσης βαρών που συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς αγώνες. Οι αθλητές και οι προπονητές τους ανέπτυξαν διάφορα εμπειρικά δοσολογικά σχήματα (δε βασίζονταν σε επιστημονική έρευνα) με μεγάλες δόσεις που συνήθως περιλάμβαναν συνδυασμό αναβολικών-ανδρογόνων στεροειδών. Η χρήση τους πέρασε (από στόμα σε στόμα) από τη μια ομάδα αθλητών στην άλλη και καθώς η φήμη τους αυξάνονταν, η κατάχρησή τους επεκτάθηκε και σε άλλα αθλήματα εκτός από την άρση βαρών (wada-ama.org/en). Η λήψη τους γίνεται είτε από το στόμα είτε παρεντερικά (ενδομυϊκά). Τα από του στόματος λαμβανόμενα αναβολικά στεροειδή είναι δισκία ή κάψουλες και οι μορφές αυτές είναι τοξικότερες στο ήπαρ, σε σχέση με αυτά που χορηγούνται παρεντερικά. Συχνά τα από του στόματος χορηγούμενα στεροειδή λαμβάνονται σε συνδυασμό με τις ενδομυϊκά χορηγούμενες μορφές (Δεδούκος, 2001). 10

11 Τα ενδομυϊκά χορηγούμενα στεροειδή είναι γνωστά ως «έλαια» oils ή ως «νερά» waters. Τα «έλαια» έχουν μεγάλη διάρκεια δράσης. Συνήθως χορηγούνται παρεντερικά στους γλουτούς (δύο φορές την εβδομάδα) και το αναβολικό ελευθερώνεται σταδιακά με βραδύ ρυθμό (Δεδούκος, 2001). Τα «νερά» είναι μορφές βραχείας δράσης και χορηγούνται παρεντερικά στους γλουτούς, όμως δρουν και απομακρύνονται πολύ ταχύτερα από τα έλαια. Τα από του στόματος χορηγούμενα αναβολικά στεροειδή έχουν ισχυρή δράση και απομακρύνονται από το σώμα σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα (συνήθως μέσα σε εβδομάδες) γιατί έχουν σχετικά μικρό χρόνο ημίσειας ζωής (Δεδούκος, 2001). Έτσι τα από του στόματος λαμβανόμενα αποτελούν την πρώτη επιλογή για τους αθλητές που θέλουν σύντομα να βελτιώσουν την απόδοσή τους και να αποφύγουν θετικό αποτέλεσμα κατά τον έλεγχο anti-doping.είναι όμως τοξικότερα και έχουν περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες, σε σχέση με τα ενδομυϊκώς χορηγούμενα (Gossop & Grant, 1994). Τα ενδομυϊκά χορηγούμενα αναβολικά στεροειδή είναι λιγότερο δραστικά και γενικά παρουσιάζουν σταδιακή και μακροχρόνια απελευθέρωση από το σημείο της ένεσής τους στη γενική κυκλοφορία, ιδιαίτερα όταν χορηγούνται υπό μορφή ελαιωδών σκευασμάτων (depot). Εμφανίζουν μικρότερη ηπατοτοξικότητα, σε σχέση με τα από του στόματος χορηγούμενα, χρησιμοποιούνται όμως λιγότερο από τους αθλητές γιατί μπορούν να ανιχνευθούν για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα κατά τον έλεγχο anti-doping (Gossop & Grant, 1994). Σήμερα, πάνω από 25 αναβολικά-ανδρογόνα στεροειδή (π.χ. νανδρολόνη, στανοζόλη, τεστοστερόνη, μεθυλοτεστοστερόνη, κ.ά.) περιλαμβάνονται στη λίστα των απαγορευμένων φαρμάκων της WADA (wada-ama.org/en). Τα αναβολικάανδρογόνα στεροειδή περιλαμβάνουν τη τεστοστερόνη και τα παράγωγά της (εστέρες), καθώς και συνθετικά παράγωγα προερχόμενα από την τροποποίηση του μορίου της τεστοστερόνης και διακρίνονται σε 3 κατηγορίες: Τα C-17 άλκυλο παράγωγα της τεστοστερόνης τα παράγωγα της 19-νορτεστοστερόνης και τους εστέρες της τεστοστερόνης (Αρβανίτη, 2006 Houlihan, 1999 Reiche, 2003) Τα αναβολικά-ανδρογόνα στεροειδή της πρώτης κατηγορίας (π.χ. μεθανδροστενολόννη, οξανδρολόνη, στανοζολόλη) μπορούν να ληφθούν από το 11

12 στόμα και ο χρόνος ημίσειας ζωής τους είναι σχετικά σύντομος (απομακρύνονται από το σώμα σε 3-4 εβδομάδες) (Χουρδάκης, 1996). Τα στεροειδή της δεύτερης κατηγορίας (π.χ. δεκανοϊκή νανδρολόνη, Deca- Durabolin) χορηγούνται παρεντερικά συνήθως υπό μορφή ελαιωδών σκευασμάτων και αποθηκεύονται στο λιπώδη ιστό. Η δράση των αναβολικών-ανδρογόνων στεροειδών αυτής της ομάδας είναι ομαλότερη των ουσιών των άλλων ομάδων, λόγω της βραδείας απελευθέρωσής τους από το λιπώδη ιστό. Για παράδειγμα, ο χρόνος ημίσειας ζωής ελευθέρωσης της δεκανοϊκής νανδρολόνης από το σημείο της ένεσής της στη γενική κυκλοφορία είναι αρκετά μεγάλος (6 ημέρες). Μετά την είσοδό του στη γενική κυκλοφορία ο δεκανοϊκός εστέρας υδρολύεται ταχέως προς νανδρολόνη, η οποία στη συνέχεια μεταβολίζεται και απομακρύνεται από το σώμα. Θα πρέπει να περάσουν 6-8 μήνες από τη διακοπή του φαρμάκου για να μην είναι ανιχνεύσιμη η νανδρολόνη στο σώμα του αθλητή (Τσιτσιλώνης & Περρέα, 2009 Medlook.net.cy, 2010 Γεωργιάδης, 2012). Η νανδρολόνη συγκρινόμενη με την τεστοστερόνη εμφανίζει αφενός μεν αυξημένη αναβολική δράση, αφετέρου δε μειωμένη ανδρογόνο δράση. Επίσης, λόγω της βραδείας αποδέσμευσής της από το σημείο της ένεσης εμφανίζει τις λιγότερες ανεπιθύμητες ανδρογόνες ενέργειες, σε σχέση με τα άλλα αναβολικά-ανδρογόνα στεροειδή. Ακόμη, επειδή χορηγείται παρεντερικά δεν υφίσταται μεταβολισμό πρώτης-διόδου από το ήπαρ, ο οποίος ευθύνεται για την ηπατοτοξικότητα, όπως συχνά συμβαίνει με τα από του στόματος χορηγούμενα αναβολικά-ανδρογόνα στεροειδή (Τσιτσιλώνης & Περρέα, 2009). Για την αποφυγή ανίχνευσής τους κατά τον έλεγχο anti-doping έχουν συντεθεί αναβολικά-ανδρογόνα στεροειδή με μικρότερη διάρκεια δράσης, αλλά και τοξικότερα. Οι αθλητές δε χρησιμοποιούν τη νανδρολόνη αλλά τα από του στόματος χορηγούμενα αναβολικά-ανδρογόνα στεροειδή, καθώς και αυτά της τρίτης ομάδας (εστέρες τεστοστερόνης) τα οποία μπορούν να χορηγηθούν τόσο από το στόμα όσο και παρεντερικά. Συνήθως χρησιμοποιούνται συνδυασμοί στεροειδών σε ένα κυκλικό σχήμα που διαρκεί 4-18 εβδομάδες (κύκλος άθλησης) με μεσοδιαστήματα διακοπών που διαρκούν 1-12 μήνες (drugholidays) (Γεωργιάδης, 2012). Για παράδειγμα, ένας κύκλος άθλησης 12 εβδομάδων αρχίζει με τη λήψη τεστοστερόνης και στανοζολόλης από το στόμα, στη συνέχεια η δόση των ουσιών αυξάνεται κατά 5 mg κάθε εβδομάδα και για 5 εβδομάδες και κατόπιν ακολουθεί μείωση της στανοζολόλης. Στις τελευταίες 3-4 εβδομάδες, μετά τη διακοπή της 12

13 στανοζολόλης, η δόση της τεστοστερόνης μπορεί να αυξηθεί. Στο τέλος του κύκλου χορηγείται ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη η οποία διεγείρει τη φυσική παραγωγή της τεστοστερόνης από το σώμα, η οποία είχε διακοπεί κατά τη διάρκεια του κύκλου. Αρχικά, μπορεί να χορηγηθεί μια δόση εφόδου νανδρολόνης (μερικές εκατοντάδες mg) για τη διέγερση του κύκλου (Γεωργιάδης, 2012). Επειδή η τεστοστερόνη είναι φυσική ανδρική ορμόνη, η ανίχνευσή της στα δείγματα ούρων των αθλητών δε συνεπάγεται οπωσδήποτε και θετικό doping για το στεροειδές. Γι αυτό προσδιορίζεται ο λόγος της τεστοστερόνης και του ελεύθερου αναλόγου της επιτεστοστερόνης στα ούρα του αθλητή. Φυσιολογικά ο λόγος αυτός είναι 1:1. Σε περίπτωση χορήγησης εξωγενώς τεστοστερόνης ή κάποιου εστέρα της ο λόγος αυτός μπορεί να αυξηθεί και λόγοι πάνω από 6:1 συνεπάγονται θετικό doping για την τεστοστερόνη (Τσιτσιλώνης & Περρέα, 2009). Διεγερτικά του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ)- Ψυχοδιεγερτικά Τα διεγερτικά του ΚΝΣ (αμφεταμίνες, έκσταση, κοκαΐνη, συμπαθομιμητικές αμίνες, καφεΐνη) χρησιμοποιούνται από τους αθλητές για να βελτιώσουν την αθλητική τους επίδοση. Τα φάρμακα αυτά προκαλούν αισθήματα φαινομενικής ευεξίας και διαύγειας, επιθετικότητας, εχθρότητας, μειωμένης κόπωσης και εγκαθιστούν εντονότατη ψυχική εξάρτηση (π.χ. κοκαΐνη). Ακόμη, λόγω της ανορεξιογόνου δράσης τους χρησιμοποιούνται για την απώλεια βάρους πριν τους αγώνες (σε ορισμένα αθλήματα, π.χ. άρση βαρών και πυγμαχία) (Houlihan, 1999). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της κατηγορίας η αμφεταμίνη η οποία άρχισε να χρησιμοποιείται το 2ο παγκόσμιο πόλεμο και ήταν πολύ δημοφιλής στους φοιτητές και τους οδηγούς φορτηγών αυτοκινήτων, που τη χρησιμοποιούσαν για την καταπολέμηση της υπνηλίας κατά τη διάρκεια της νύχτας (μειώνει την πνευματική και σωματική κόπωση). Οι αθλητές άρχισαν να τη χρησιμοποιούν για την αύξηση της ταχύτητας, δύναμης, αντοχής και εγρήγορσης (Αρβανίτη, 2006). Η αμφεταμίνη είναι ισχυρό διεγερτικό του ΚΝΣ και αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό, την πίεση του αίματος, το μεταβολισμό και τη θερμοκρασία του σώματος. Αυξάνει επίσης υπέρμετρα την αυτοπεποίθηση και επιθετικότητα, προκαλεί ένα αίσθημα ευεξίας και ευφορίας και καθυστερεί την κόπωση. Μπορεί να καλύψει τον πόνο και να αυξήσει τον κίνδυνο τραυματισμού των αθλητών, γιατί οδηγεί σε στρεβλή αίσθηση δύναμης (λόγω αισθήματος υπεροχής και απώλειας κρίσης) και μπορεί να προκαλέσει ατυχήματα στο χρήστη και τους συναθλητές του. Σε πολύ 13

14 μεγάλες δόσεις τα συμπτώματα είναι: άγχος, διέγερση, αϋπνία, μανία καταδίωξης, υπερεπιθετικότητα και διανοητική σύγχυση. Τέλος παρατηρήθηκε ότι μειώνει την όρεξη (χρησιμοποιείται για την απώλεια βάρους) ενώ δεν προκαλεί σωματική εξάρτηση και δεν εμφανίζονται στερητικά συμπτώματα με τη διακοπή της λήψης της (Reichel, 2003). Η έκσταση(mdma), γνωστό και ως ναρκωτικό της αγάπης, λαμβάνεται υπό μορφή δισκίων ή κάψουλων, μπορεί όμως να ληφθεί και ενδορινικά. Νοθεύεται με υποκατάστατα όπως δεξτρομεθορφάνη, καφεΐνη, εφεδρίνη, ψευδοεφεδρίνη και σαλικυλικά. Προκαλεί αύξηση απελευθέρωσης της σεροτονίνης και επίσης παρεμποδίζει την επαναπρόσληψή της. Η σεροτονίνη παίζει σημαντικό ρόλο στη συμπεριφορά, όπως στη ρύθμιση της διάθεσης, μνήμης, γνωστικής λειτουργίας, όρεξης και ύπνου. Ταυτόχρονα όμως προκαλεί αύξηση της πίεσης του αίματος (Reichel, 2003). Η κοκαΐνη είναι ισχυρό διεγερτικό του ΚΝΣ και άρχισε να χρησιμοποιείται στα τέλη του Προκαλεί μεγαλύτερη ευφορία (κίνδυνος κατάχρησης) από την αμφεταμίνη ενώ ταυτόχρονα καλύπτει τον πόνο και προκαλεί αισθήματα επιθετικότητας και αγωνιστικότητας στους αθλητές. Λόγω της ευφορίας που προκαλεί υπάρχει πολύ μεγάλος κίνδυνος εθισμού, ιδιαίτερα με το crack (ελεύθερη βάση κοκαΐνης). Με λήψη κοκαΐνης από τη μύτη η διεγερτική της δράση αρχίζει σε λίγα min, η μέγιστη δράση της εμφανίζεται σε min και τερματίζεται σε περίπου 1 ώρα. Η ενδοφλεβίως χορηγούμενη κοκαΐνη χρειάζεται 15 sec για να φθάσει στο ΚΝΣ, ενώ με το crack η δράση της αρχίζει σε περίπου 10 sec (Reichel, 2003). Η κοκαΐνη, όπως και η αμφεταμίνη, αυξάνει τα επίπεδα της ντοπαμίνης και νορεπινεφρίνης (νευροδιαβιβαστές του ΚΝΣ), αλλά επιπλέον αναστέλλει την επαναπρόσληψή τους στα συναπτικά κοκκία, διεγείροντας έτσι ισχυρά το ΚΝΣ. Η διέγερση του ΚΝΣ εκδηλώνεται με ανησυχία, τρόμο, αϋπνία, άγχος, επιθετικότητα και σπανιότερα με σπασμούς. Προκαλεί επίσης αφύπνιση και διέγερση των ψυχικών λειτουργιών και περιορίζει το αίσθημα της κόπωσης (σωματική και πνευματική). Ο χρήστης κοκαΐνης θέλοντας να παρατείνει το αίσθημα ευφορίας και ευεξίας (κατάσταση high) επαναλαμβάνει ξανά και ξανά τη χρήση της κοκαΐνης με αποτέλεσμα τον εθισμό στο φάρμακο (κοκαϊνομανία) (Gossop & Grant, 1994). Οι συμπαθομιμητικές αμίνες (ρινικά αποσυμφορητικά όπως εφεδρίνη, ψευδοεφεδρίνη, φαινυλοπροπανολαμίνη, φαινυλεφρίνη), καθώς και άλλα διεγερτικά του ΚΝΣ φάρμακα (β2-διεγέρτες, αντιασθματικά) είναι λιγότερο επικίνδυνα από την 14

15 κοκαΐνη και τις αμφεταμίνες, αλλά χρησιμοποιούνται παράνομα από τους αθλητές για την αύξηση της επίδοσής τους. Τα φάρμακα αυτά, σε αντίθεση με τα αναβολικά στεροειδή, λαμβάνονται λίγο πριν την έναρξη των αγώνων (απομακρύνονται από το σώμα σε ώρες). Σε περίπτωση που απαιτείται η χρήση ενός ρινικού αποσυμφορητικού τότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί η οξυμεταζολίνη που έχει τοπική δράση και δεν περιλαμβάνεται στη λίστα των απαγορευμένων ουσιών doping (Χουρδάκης, 1996 Δεδούκος, 2001). Τέλος η καφεΐνη αποτελεί διεγερτικό του ΚΝΣ που χρησιμοποιείται σε μεγάλες δόσεις (υπό μορφή ενεμάτων ή υπόθετων) από τους αθλητές για την αύξηση της επίδοσής τους. Αυξάνει το μεταβολισμό, τη θερμοκρασία του σώματος και την πίεση του αίματος. Έχει διουρητική δράση (μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση), αυξάνει τη γλυκόζη στο αίμα, μειώνει την όρεξη, προκαλεί αϋπνία, τρόμο των χεριών και γαστρεντερικές διαταραχές. Συγκεντρώσεις καφεΐνης στο αίμα πάνω από 12 μg/ml πιστοποιούν θετικό doping. Η συγκέντρωση αυτή επιτυγχάνεται με τη λήψη 8 φλιτζανιών καφέ. Πρέπει να σημειωθεί πως η μέση ποσότητα καφεΐνης σε ένα φλιτζάνι καφέ είναι mg, ένα φλιτζάνι τσάι περιέχει 30 mg και ένα μπουκάλι κόκα-κόλας 35 mg καφεΐνης (Gossop & Grant, 1994). β-αποκλειστές Οι β-αποκλειστές (ατενολόλη, μετοπρολόλη, ναδολόλη, προπρανολόλη, κ.ά.) καθώς και τα ηρεμιστικά, τα αντισπασμωδικά και η αλκοόλη απαγορεύονται σε μερικά αθλήματα όπως σκοποβολή και μοντέρνο πένταθλο. Μερικοί αθλητές χρησιμοποιούν τα φάρμακα αυτά για να καταπολεμήσουν τον τρόμο και το άγχος πριν από τους αγώνες (Gossop M., Grant M., 1994). Για παράδειγμα οι αθλητές σκοποβολής λαμβάνουν 2-3 φορές τη θεραπευτική δόση ενός β-αποκλειστή (π.χ. προπρανολόλη) και έτσι μειώνουν τον τρόμο των χεριών και των δακτύλων. Με καρδιακό ρυθμό περίπου 30 χτύπων το λεπτό (1 χτύπο κάθε 2 δευτερόλεπτα) μπορούν να τραβήξουν τη σκανδάλη μεταξύ δύο χτύπων της καρδιάς. Έτσι η επιτυχία τους στη σκοποβολή ξεπερνά κατά πολύ αυτήν που μπορεί να πετύχουν φυσιολογικά (Χουρδάκης, 1996 Reichel, 2003). Διουρητικά Τα διουρητικά φάρμακα (ακεταζολαμίδη, αμιλορίδη, χλωροθαλιδλονη, φουροσεμίδη, υδροχλωροθειαζίδη, σπειρονολακτόνη, κ.ά.) ανήκουν επίσης στη λίστα 15

16 των απαγορευμένων φαρμάκων στον αθλητισμό. Οι αθλητές χρησιμοποιούν τα διουρητικά για απώλεια βάρους (π.χ. άρση βαρών, πυγμαχία), καθώς και για την αραίωση των ούρων για την αποφυγή ανίχνευσης διαφόρων απαγορευμένων ουσιών στον αθλητισμό. Επιπλέον τα διουρητικά χρησιμοποιούνται από αθλητές που παίρνουν αναβολικά στεροειδή για να απαλλαγούν από τα επιπλέον υγρά του σώματος, λόγω κατακράτησης ηλεκτρολυτών και νερού που προκαλούν τα τελευταία (Δεδούκος, 2001 Reichel, 2003). Ναρκωτικά Αναλγητικά Τα ναρκωτικά-αναλγητικά (ηρωίνη, μορφίνη, μεθαδόνη, κωδεΐνη, πεθιδίνη, κα.) έχουν ισχυρές αναλγητικές ιδιότητες, προκαλούν αισθήματα ευεξίας και ευφορίας αλλά και σωματική και ψυχολογική εξάρτηση (εθισμός). Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται από τους αθλητές κυρίως για την αναλγητική τους δράση. Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (IOC) απαγορεύει επίσης τη χρήση των τοπικών αναισθητικών που χρησιμοποιούνται για τις αναλγητικές τους ιδιότητες από τους αθλητές. Συζητείται και η απαγόρευση των ΜΣΑΦ (ιβουπροφαίνη, ινδομεθακίνη, ναπροξένη, ασπιρίνη, κ.ά.) γιατί μπορούν να αυξήσουν με αθέμιτο τρόπο την αθλητική επίδοση (λόγω μείωσης του πόνου). Ακόμη, η απαγόρευση της ασπιρίνης και άλλων ΜΣΑΦ θα αποτρέψει τις άσκοπες αιμορραγίες (λόγω της αντιπηκτικής τους δράσης) ( Χουρδάκης, 1996 Reichel, 2003). Ανθρώπινη αυξητική ορμόνη (HGH) Η ανθρώπινη αυξητική ορμόνη (HGH, ορμόνη της ανάπτυξης) παράγεται, αποθηκεύεται και εκκρίνεται από την υπόφυση και άρχισε να χρησιμοποιείται στις αρχές του Είναι μια ορμόνη που είναι ευρέως γνωστή για τις ισχυρές αναβολικές της ιδιότητες (αυξάνει τη μυϊκή μάζα) καθώς και για τις λιποτροπικές της ιδιότητες (καταβολισμός και χρησιμοποίηση του λίπους του σώματος). Το συνολικό αποτέλεσμα των δράσεων αυτών είναι η αύξηση της μάζας στους μυϊκούς ιστούς και η μείωση του λίπους του σώματος. Έλλειψη της φυσικά παραγόμενης αυξητικής ορμόνης προκαλεί νανισμό. Οι ποσότητες της φυσικής αυξητικής ορμόνης ποικίλουν πάνω από 100 φορές και εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες όπως διατροφή, ύπνο και άσκηση (Reichel, 2003 Αρβανίτη, 2006). 16

17 Ερυθροποιητίνες και αίμα Η αθλητική επίδοση μπορεί να αυξηθεί με τη χρήση αίματος ή ερυθροποιητίνης (φυσική ορμόνη ερυθροποίησης). Τα ερυθροκύτταρα μεταφέρουν οξυγόνο στα κύτταρα των σκελετικών μυών και επομένως αύξηση των ερυθροκυττάρων (μετάγγιση αίματος ή λήψη ερυθροποιητίνης) οδηγεί σε αύξηση της μεταφοράς οξυγόνου με αποτέλεσμα την αύξηση της αθλητικής επίδοσης. Η μετάγγιση αίματος μπορεί να γίνει με το αίμα του ίδιου αθλητή (αυτοαφαιμαξομετάγγιση) ή το αίμα άλλου ατόμου (ετερομετάγγιση) που περικλείει κινδύνους αλλεργικών αντιδράσεων, ηπατίτιδας ή AIDS. Συνήθως απομακρύνονται 1100 ml αίματος του ίδιου του αθλητή, 8-12 εβδομάδες πριν από τους αγώνες. Το αίμα καταψύχεται αυτούσιο ή μόνο τα ερυθροκύτταρά του και αποθηκεύεται σε τράπεζα αίματος. Ο αθλητής συνεχίζει να γυμνάζεται και τρέφεται καλύτερα, παίρνοντας βιταμίνες και σίδηρο για να συμπληρώσει το αίμα που του αφαιρέθηκε (η ειδική δίαιτα διαρκεί 2-3 μήνες). Μια ημέρα πριν τους αγώνες μεταγγίζει το αίμα του ή τα ερυθροκύτταρά του στο σώμα του για την αύξηση της αθλητικής επίδοσης (17-30%) (Δεδούκος, 2001). Η αύξηση του όγκου του αίματος και των ερυθροκυττάρων αυξάνει την πίεση του αίματος (κίνδυνος καρδιακής ανεπάρκειας και πνευμονικού οιδήματος) και την πηκτικότητα του αίματος (κίνδυνος εμφράγματος μυοκαρδίου). Η εξωτερικώς χορηγούμενη ερυθροποιητίνη αυξάνει την παραγωγή των ερυθροκυττάρων (25-35%). Υπάρχουν διάφορες δοκιμασίες για την πιστοποίηση του doping με αίμα και ερυθροποιητίνη (π.χ. μια συγκεκριμένη τιμή αιματοκρίτη ή ένα συγκεκριμένο ποσοστό ερυθροκυττάρων, σε σχέση πάντα με φυσιολογικές τιμές). Επίσης, σήμερα υπάρχει έγκυρη αναλυτική μέθοδος για την πιστοποίηση θετικού αποτελέσματος doping για την ερυθροποιητίνη (στο αίμα) ( Houlihan, 1999 Αρβανίτη, 2006). Εργογόνες Βιταμίνες Η ενδυνάμωση των μυών και η βελτίωση της σωματικής διάπλασης των αθλητών γίνεται όχι μόνο με τη σκληρή προπόνηση, αλλά και με τη χρήση διαφόρων ουσιών περιλαμβανομένων των βιταμινών (υδατοδιαλυτές και λιποδιαλυτές) που κατέχουν εργογόνες ιδιότητες. Εργογόνες ιδιότητες αποδίδονται σε μερικές βιταμίνες του συμπλέγματος Β (Β1 και Β12), τη βιταμίνη C (ασκορβικό οξύ) και τη βιταμίνη Ε (τοκοφερόλη). Ο βιολογικός ρόλος της βιταμίνης Β1 σχετίζεται με τον καταβολισμό 17

18 των υδατανθράκων και των λιπών, ενώ η βιταμίνη Β12 συμβάλλει στην ανάπτυξη του σώματος και της ερυθροποίησης (στο μυελό των οστών) (Δεδούκος, 2001). Η βιταμίνη C συμβάλλει στις οξειδοαναγωγικές διεργασίες, στο σχηματισμό γλυκοκορτικοειδών που ευνοούν τη γλυκονεογένεση, στη στεγανοποίηση των τοιχωμάτων των τριχοειδών αγγείων (η έλλειψή της προκαλεί σκορβούτο) και την ανάπτυξη των επιμήκων οστών και των δοντιών. Η ημερήσια ανάγκη είναι περίπου 1 mg και αυξάνεται ανάλογα με τις ενεργειακές απαιτήσεις του ατόμου (οι αθλητές παίρνουν μέχρι και 10 g ημερησίως). Η βιταμίνη Ε συμβάλλει στην αναστολή της οξείδωσης των ακόρεστων λιπαρών οξέων και εξασφαλίζει επάρκεια κρεατίνης στους μυϊκούς ιστούς (Δεδούκος, 2001). Πέραν όμως των σκευασμάτων έχει αναπτυχθεί και το μη φαρμακευτικό ντόπινγκ με στόχο τη μείωση των δυσάρεστων επιπτώσεων στον οργανισμό και την εύκολη παράκαμψη του ελέγχου anti-doping. Μια μέθοδος μη φαρμακευτικού doping είναι η διοχέτευση πεπιεσμένου αέρα στο γαστρεντερικό σύστημα των αθλητών (συνήθως κολυμβητών) με σκοπό τη μεγαλύτερη άνωση στο νερό. Άλλη μέθοδος είναι η έκθεση του αθλητή σε υπεριώδη ακτινοβολία με σκοπό την αύξηση της απόδοσης του μυϊκού συστήματος όπως επίσης και η χορήγηση οξυγόνου λίγα λεπτά πριν από τον αγώνα. Ακόμη, πολλοί προπονητές αρχίζουν το πρόγραμμα προπόνησης σε μεγάλο υψόμετρο (αυξάνει την ερυθροποίηση λόγω της υποξιαιμίας). Τέλος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ηλεκτρική διέγερση των μυών για την αύξηση της μυϊκής μάζας. Η πρόκληση ρυθμικών και έντονων συσπάσεων των μυών οδηγεί στην υπερτροφία τους. Σε αυτή τη μέθοδο όμως ελλοχεύει ο κίνδυνος ρήξης των τενόντων (Αρβανίτη, 2006). 1. Επιπτώσεις φαρμακοδιέγερσης Οι επιπτώσεις που απορρέουν από την χρήση αναβολικών έχουν άμεση συνάφεια με το είδος του αναβολικού σκευάσματος που χορηγείται στον εκάστοτε οργανισμό και το χρονικό πλαίσιο χορήγησης των σκευασμάτων αυτών. Εδώ, πρέπει να σημειωθεί πως και το μη φαρμακευτικό ντόπινγκ εμφανίζει παρενέργειες οι οποίες όμως είναι δεν έχουν την ίδια έκταση και αντιμετωπίζονται άμεσα και αποτελεσματικά ενώ δεν αποτελούν απειλή για την υγεία του αθλητή (Gossop & Grant, 1994). Τα αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή είναι ανάλογα της τεστοστερόνης (ορμόνη του άρρενος) και κατέχουν αναβολικές και ανδρογόνες (αρρενοποίηση) 18

19 ιδιότητες. Οι αναβολικές δράσεις περιλαμβάνουν διακοπή της αναμενόμενης ανάπτυξης των επιμηκών οστών κατά τη διάρκεια της εφηβείας, μεγέθυνση του λάρυγγα και των φωνητικών χορδών, βελτίωση του αριθμού των ερυθροκυττάρων, μείωση του λίπους του σώματος και αύξηση της μυϊκής μάζας (Τσιτσιλώνης & Περρέα, 2009). Οι εργογόνες δράσεις των αναβολικών στεροειδών οφείλονται σε 3 κύριους μηχανισμούς δράσης Προκαλούν θετική μετατόπιση του ισοζυγίου του αζώτου με αποτέλεσμα καλύτερη χρησιμοποίηση των λαμβανομένων πρωτεϊνών και αυξημένη κατακράτηση του αζώτου Ο σχηματισμός του συμπλόκου στεροειδούς- υποδοχέα στους σκελετικούς μύες διεγείρει την RNA- πολυμεράση η οποία με τη σειρά της αυξάνει την πρωτεϊνική σύνθεση στο κύτταρο. Τα αναβολικά στεροειδή συναγωνίζονται για τους υποδοχείς των γλυκοκορτικοστεροειδών, με αποτέλεσμα την αντι- καταβολική δράση, μπλοκάροντας την αναστολή της πρωτεϊνικής σύνθεσης που φυσιολογικά συμβαίνει μετά από άσκηση, λόγω ελευθέρωσης γλυκοκορτικοστεροειδών (κορτιζόνη) (Δεδούκος, 2001). Συχνά, στους χρήστες αναβολικών στεροειδών παρατηρείται μια ευφορική και επιθετική συμπεριφορά που τους διεγείρει για σκληρότερη και μακρύτερης διάρκειας άσκηση. Θα πρέπει να τονισθεί ότι οι δόσεις που παίρνουν οι αθλητές συχνά ξεπερνούν κατά πολύ τις συνιστώμενες δόσεις για νόμιμους θεραπευτικού σκοπούς, με αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο για σοβαρότερες αρνητικές συνέπειες. Επίσης, αρκετοί αθλητές χρησιμοποιούν ταυτόχρονα περισσότερα από ένα αναβολικά στεροειδή (Βλαχάκη Α. 2001). Τα αναβολικά στεροειδή χρησιμοποιούνται σπάνια στη θεραπευτική: - Σε μερικές περιπτώσεις αναιμίας (προκαλούν διέγερση του μυελού των οστών) - Για τη διέγερση της ανάπτυξης (σε αγόρια με χαμηλή παραγωγή τεστοστερόνης) - Σε καρκίνο των μαστών (Τσιτσιλώνης & Περρέα, 2009) Παλαιότερα χρησιμοποιούνταν και σε καρκινοπαθείς και εγκαυματίες με έλλειψη πρωτεϊνών (λόγω αύξησης της πρωτεϊνικής σύνθεσης). Όμως οι ανεπιθύμητες ενέργειές τους, μερικές από τις οποίες είναι μόνιμες, περιόρισαν τη χρήση τους στη θεραπευτική (Τσιτσιλώνης & Περρέα, 2009). 19

20 Στους ενήλικες άρρενες, το σώμα εκκρίνει mg τεστοστερόνης ημερησίως. Η δόση των αναβολικών στεροειδών μπορεί να είναι 100 mg ημερησίως. Έτσι, με τόσο υψηλά επίπεδα αναβολικών στεροειδών ο εγκέφαλος σταματά την παραγωγή της δικής του τεστοστερόνης. Η ορμονική ισορροπία του σώματος βασίζεται σε ένα κυκλικό μηχανισμό ανάδρασης, στον οποίο ο υποθάλαμος παίζει πρωτεύοντα ρόλο και αποτελεί τον κύριο ρυθμιστή. Σήματα του υποθαλάμου φθάνουν στην υπόφυση και στη συνέχεια οι ορμόνες της υπόφυσης διεγείρουν τα όργανα-στόχους (π.χ. όρχεις, ωοθήκες, επινεφρίδια). Τα όργανα-στόχοι παράγουν τις δικές τους ορμόνες που κυκλοφορούν στο αίμα και χρησιμοποιούνται από διάφορα κύτταρα-στόχους, όταν και όπου απαιτείται. Κάθε διακοπή του κύκλου αυτού, χορηγώντας εξωγενώς τεστοστερόνη ή ανάλογά της, οδηγεί σε διακοπή παραγωγής της τεστοστερόνης και το τελικό αποτέλεσμα είναι η πλήρης ανατροπή των φυσιολογικών και ορμονικών αναλογιών, με αποτέλεσμα την εμφάνιση των ανεπιθύμητων ενεργειών (Χάντζος, 2004 Γεωργακόπουλος, 2004). Μερικές από τις ανεπιθύμητες ενέργειες οι οποίες εμφανίζονται στα διάφορα συστήματα του σώματος περιγράφονται παρακάτω. Αναπαραγωγικό Σύστημα Άρρενος: Λόγω της μεγάλης ποσότητας αναβολικών στεροειδών η υπόφυση σταματά να παράγει την ορμόνη γοναδοτροφίνη. Αυτό με τη σειρά του εμποδίζει την παραγωγή άλλων ενδιάμεσων ουσιών που οδηγούν σε ατροφία των όρχεων, ολιγοσπερμία, στειρότητα (αντιστρεπτή), αύξηση του προστάτη και συχνές ή συνεχείς στύσεις. Όταν ο αθλητής σταματήσει τη χρήση αναβολικών στεροειδών το σώμα του μπορεί να σταματήσει να παράγει τεστοστερόνη με αποτέλεσμα μόνιμη ορμονική ανισορροπία (Reichel, 2003). Αναπαραγωγικό Σύστημα Θήλεος: Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που εμφανίζονται στις γυναίκες είναι το αποτέλεσμα της αρρενοποίησης λόγω αυξημένων επιπέδων τεστοστερόνης και περιλαμβάνουν αύξηση της κλειτορίδας, αύξηση τριχοφυΐας, βραχνάδα και βάθεμα της φωνής (αποτελούν μόνιμες δράσεις), ατροφία της μήτρας, διαταραχές εμμήνου ρύσεως συρρίκνωση του στήθους και αρρενοποίηση των θηλυκών εμβρύων στις έγκυες γυναίκες (Medlook.net.cy, 2010). Καρδιαγγειακό σύστημα: Τα αναβολικά στεροειδή προκαλούν κατακράτηση υγρών που οδηγεί σε αύξηση της πίεσης του αίματος. Επίσης τα στεροειδή μειώνουν τα επίπεδα της HDL (καλή χοληστερόλη, βοηθά στην απαλλαγή της χοληστερόλης). Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται αύξηση της LDL (κακή χοληστερόλη) με 20

21 κίνδυνο σχηματισμού αθηρωματικών πλακών (στεφανιαία νόσος). Η απόφραξη των αρτηριών μπορεί να οδηγήσει σε στηθάγχη ή έμφραγμα του μυοκαρδίου και έχουν αναφερθεί θάνατοι σε νέους και ενήλικες αθλητές (Τσιτσιλώνης & Περρέα, 2009). Δέρμα: οι δερματολογικές διαταραχές αποτελούν τις συχνότερες ανεπιθύμητες δράσεις μεταξύ των χρηστών και είναι αυτές που μπορεί να υποψιάσουν τον ιατρό σχετικά με χρήση αναβολικών στεροειδών, κυριότερες των οποίων είναι η ακμή και η διάταση του δέρματος (ραγάδες). Η παθοφυσιολογική βάση της ακμής είναι η υπερτροφία των σμηγματογόνων αδένων, προκαλώντας αύξηση της έκκρισης σμήγματος σε συνδυασμό με αύξηση του πληθυσμού του Propionibacterium acnes. Η διάταση του δέρματος προκαλείται από την απότομη αύξηση της μυϊκής μάζας, η οποία δεν μπορεί να ακολουθηθεί από τις δερματικές δομές, καθώς και λόγω των δράσεων των αναβολικών στεροειδών στο μεταβολισμό του κολλαγόνου. Τα αναβολικά στεροειδή ενδέχεται επίσης να προκαλέσουν την έξαρση δερματικών παθήσεων, όπως η ψωρίαση (Τσιτσιλώνης & Περρέα, 2009). Μυοσκελετικές διαταραχές: Οι κύριες δράσεις των αναβολικών στεροειδών στο μυοσκελετικό σύστημα ασκούνται κατά την παιδική ηλικία, καθώς τα παιδιά τα οποία λαμβάνουν αναβολικά κινδυνεύουν από πρώιμη σύγκλειση των επιφύσεων, με αποτέλεσμα σκελετικές παραμορφώσεις. Αρκετές περιπτωσιολογικές αναφορές και κάποιες μελέτες αναφέρουν ότι υφίσταται σχέση μεταξύ της χρήσης αναβολικών στεροειδών και του τραυματισμού των τενόντων. Η χρήση φαίνεται να επηρεάζει το μεταβολισμό του κολλαγόνου του τένοντα, με αποτέλεσμα την ύπαρξη ενός πιο σκληρού τένοντα, ο οποίος αστοχεί σε μικρότερη επιμήκυνση (Bury, 2001). Γεννητικά Όργανα και Κοιλιακή Χώρα: Μείωση μεγέθους όρχεων, αύξηση κλειτορίδας, αλλαγές στις συνήθειες κένωσης και διούρησης, πέτρες στους νεφρούς και στη χολή (Γεωργακόπουλος, 2004). Ηπατική λειτουργία: Η ανάπτυξη ηπατικής παθολογίας σχετίζεται περισσότερο με τη λήψη από του στόματος χορηγούμενων φαρμακευτικών προϊόντων, τα οποία μεταβολίζονται στο ήπαρ. Η αύξηση των ηπατικών ενζύμων (ALT και AST),η ηπατική ίνωση και ο χολοστατικός ίκτερος μπορεί να προκληθούν από τη χρήση αναβολικών στεροειδών. Η συσχέτιση μεταξύ της χρήσης αναβολικών και ανάπτυξης ηπατικών όγκων, καλοηθών και κακοήθων, έχει αναφερθεί σε αρκετές περιπτώσεις, αν και ο ισχυρισμός αυτός πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω(gossop & Grant, 1994 Reichel, 2003). 21

22 Ψυχολογικές μεταβολές: Οι ψυχολογικές μεταβολές που προκαλούν τα αναβολικά στεροειδή μπορεί να είναι οι πιο δραματικές από όλες τις αλλαγές και περιλαμβάνουν: ~ Ψυχολογικές Επιδράσεις: Έντονες σχέσεις με φίλους και το οικογενειακό περιβάλλον, υπερδραστηριότητα, εχθρότητα ή επιθετική συμπεριφορά, αισθήματα απογοήτευσης και άγχους χωρίς πρόκληση, ψυχωτικά συμπτώματα παράνοιας, παραισθήσεις ~ Ψυχολογικές Δράσεις Απόσυρσης: Σοβαρή κατάθλιψη, αισθήματα ανεπάρκειας και αδυναμίας καθώς παρατηρείται μείωση της μυϊκής μάζας, σκέψεις αυτοκτονίας, λήθαργος και νωθρότητα, έλλειψη ενδιαφέροντος για άσκηση ή άθληση, ανικανότητα διατήρησης φυσιολογικής σεξουαλικής δραστηριότητας, επιθυμία επιστροφής στη χρήση αναβολικών στεροειδών (Κουκούλη, 2000 Medlook.net.cy, 2010). Με τη διακοπή των αναβολικών στεροειδών μεσολαβεί ένα διάστημα στέρησης κατά το οποίο το σώμα δεν παράγει τεστοστερόνη. Μέχρι το σώμα να αρχίσει να παράγει και πάλι τεστοστερόνη μπορούν να εμφανισθούν μυϊκές κράμπες, λήθαργος, δυσκοιλιότητα, κεφαλαλγίες, και αντιδραστική κατάθλιψη. Αν ο αθλητής δεν υποστηριχθεί ψυχολογικά ή φαρμακευτικά (αντικαταθλιπτική θεραπεία), τότε αρχίζει έναν άλλο κύκλο αναβολικών στεροειδών ή στρέφεται σε αμφεταμίνες και άλλα διεγερτικά του ΚΝΣ (π.χ. κοκαΐνη) δημιουργώντας άλλου είδους εξαρτήσεις (Gossop & Grant, 1994). Στην κατηγορία των διεγερτικών του ΚΝΣ οι αμφεταμίνες Μπορεί να καλύψει τον πόνο και να αυξήσει τον κίνδυνο τραυματισμού των αθλητών, γιατί οδηγεί σε στρεβλή αίσθηση δύναμης (λόγω αισθήματος υπεροχής και απώλειας κρίσης) και μπορεί να προκαλέσει ατυχήματα στο χρήστη και τους συναθλητές του. Σε πολύ μεγάλες δόσεις τα συμπτώματα είναι: άγχος, διέγερση, αϋπνία, μανία καταδίωξης, υπερεπιθετικότητα και διανοητική σύγχυση. Η αμφεταμίνη μειώνει την όρεξη (χρησιμοποιείται για την απώλεια βάρους). Η αμφεταμίνη δεν προκαλεί σωματική εξάρτηση και δεν εμφανίζονται στερητικά συμπτώματα με τη διακοπή της λήψης της (Δεδούκος, 2001 Reichel, 2003). Η έκσταση προκαλεί βελτιωμένη διάθεση, αυξημένη δραστηριότητα, εξωστρέφεια και αυτοπεποίθηση, φυγή από την πραγματικότητα και αποπροσωποποίηση, φραγή της μνήμης, εξασθένιση δυνατότητας λήψης αποφάσεων, 22

23 σφίξιμο σαγονιού, μειωμένη όρεξη, εφίδρωση, καρδιακές αρρυθμίες, υπέρταση (Gossop & Grant, 1994). Μια από τις πιο σοβαρές παρενέργειες της έκστασης είναι το Σύνδρομο Υπερθερμίας: Ορισμένοι θάνατοι από έκσταση οφείλονται σε διαταραχή της θερμοκρασίας του σώματος. Η υψηλή θερμοκρασία του περιβάλλοντος, η αυξημένη φυσική δραστηριότητα και η μείωση της κατανάλωσης νερού μπορούν να συμβάλλουν στην εμφάνιση αυτών των συμπτωμάτων. Θα πρέπει να αντιμετωπισθεί γρήγορα, γιατί μπορεί να οδηγήσει σε ραβδομυόλυση που οδηγεί τελικά σε νεφρική ανεπάρκεια (Gossop & Grant, 1994 Δεδούκος, 2001). Η κοκαΐνη, όπως και η αμφεταμίνη, αυξάνει τα επίπεδα της ντοπαμίνης και νορεπινεφρίνης (νευροδιαβιβαστές ΚΝΣ), αλλά επιπλέον αναστέλλει την επαναπρόσληψή τους στα συνοπτικά κοκκία, διεγείροντας έτσι ισχυρά το ΚΝΣ. Η διέγερση του ΚΝΣ εκδηλώνεται με ανησυχία, τρόμο, αϋπνία, άγχος, επιθετικότητα και σπανιότερα με σπασμούς. Προκαλεί επίσης αφύπνιση και διέγερση των ψυχικών λειτουργιών και περιορίζει το αίσθημα της κόπωσης (σωματική και πνευματική). Ο χρήστης κοκαΐνης θέλοντας να παρατείνει το αίσθημα ευφορίας και ευεξίας (κατάσταση high) επαναλαμβάνει ξανά και ξανά τη χρήση της κοκαΐνης με αποτέλεσμα τον εθισμό στο φάρμακο (κοκαϊνομανία) (Gossop & Grant, 1994 Reichel, 2003). Οι κίνδυνοι για την υγεία είναι μεγάλοι και περιλαμβάνουν αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της πίεσης του αίματος που μπορεί να οδηγήσουν σε καρδιακές αρρυθμίες και έμφραγμα του μυοκαρδίου. Ακόμη χρόνια λήψη της κοκαΐνης από τη μύτη μπορεί να καταστρέψει το ρινικό βλεννογόνο (ρινόρροια, απώλεια της όσφρησης και γεύσης). Η χρήση της κοκαΐνης μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές της προσωπικότητας (παράνοια και εχθρική και αλόγιστη συμπεριφορά). Μετά τη διεγερτική φάση ακολουθεί εξάντληση και κατάθλιψη που αναγκάζουν το χρήστη να ξαναπάρει μια νέα δόση (εθισμός). Η κοκαΐνη εμφανίζει ψυχολογική εξάρτηση, όχι όμως σωματική (Gossop & Grant, 1994 Δεδούκος, 2001 Reichel, 2003). Στην κατηγορία των διουρητικών οι κυριότερες ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν: Μυϊκές κράμπες στο στομάχι, τροποποίηση ηλεκτρολυτικής ισορροπίας, απώλεια ικανότητας θερμορύθμισης (οδηγεί σε εξάντληση), καρδιακές αρρυθμίες και πιθανά καρδιακή ανακοπή και θάνατο. Η ταχεία απώλεια βάρους (σε 23

24 24-48 ώρες) οφείλεται σε αποκλειστική σχεδόν απώλεια υγρών που μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση, μυϊκή αδυναμία και κράμπες (Χουρδάκης, 1996). Τέλος η αυξητική ορμόνη διεγείρει την αύξηση όλων των ιστών, ακόμη και των εσωτερικών οργάνων. Όργανα όπως η καρδιά, ήπαρ, νεφροί, δέρμα, γλώσσα, μύτη, αυτιά αναπτύσσονται υπερβολικά (όπως στην ακρομεγαλία με τα επιμήκη οστά), με αποτέλεσμα εμφάνιση προβλημάτων που απειλούν τη ζωή, όπως καρδιομυοπάθεια η οποία οδηγεί σε καρδιακές αρρυθμίες. Οι κυριότερες ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν: κατακράτηση υγρών, πόνο και δυσκαμψία στις αρθρώσεις και τους μύες, οίδημα των ποδιών, αύξηση της πίεσης του αίματος, καρδιακή ανεπάρκεια, τυμπανισμό, ακρομεγαλία. Περίπου το 80% των χρηστών αναπτύσσουν σακχαρώδη διαβήτη που απαιτεί θεραπεία με ινσουλίνη. Ακόμη μπορούν να προκληθούν ασθένειες του θυρεοειδούς και ελάττωση της σεξουαλικότητας (Δεδούκος, 2001 Γεωργακόπουλος, 2004). 24

25 Σύγχρονο μοντέλο υγείας (health belief model) Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσονται θεωρίες και ερμηνευτικά μοντέλα στο πλαίσιο της Ψυχολογίας της Υγείας (Health Psychology) και της Συμπεριφοριστικής Ιατρικής (Behavioral Medicine), που ως στόχο έχουν είτε την ερμηνεία συμπεριφορών είτε την τροποποίησή τους σε σχέση µε την υγεία. Εξετάζονται, δηλαδή, η αξία που δίνει στην υγεία το άτομο, η ευθύνη που νιώθει για την προστασία της δικής του υγείας και των άλλων, οι στρατηγικές προφύλαξης, η υιοθέτηση επικίνδυνων συμπεριφορών ή τρόπων ζωής κ.ά. (Janz & Becker, 1984). Οι πιο γνωστές θεωρητικές προσεγγίσεις της συμπεριφοράς υγείας, που έχουν αναπτυχθεί μέχρι σήμερα και έχουν συγκροτήσει μαθησιακές θεωρίες και κοινωνικο γνωστικά µοντέλα µε επιδράσεις κυρίως από τη γνωσιοκρατία, τη µορφολογική ψυχολογία και την ανθρωπιστική θεωρία, είναι: Η «θεωρία της έλλογης δράσης» (Reasoned Action Theory) Το «µοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία» (Health Belief Model) Το «µοντέλο δράσης για την υγεία» (Health Action Model) Το «µοντέλο προαγωγής υγείας» (Health Promotion Model) Η «θεωρία διάχυσης της καινοτοµίας» (Diffusion of Innovation Theory, Αποστολοπούλου et al, 2009). Το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία (Health Belief Model HBM) είναι ένα μοντέλο αναπτύχθηκε το 1950 (και στη συνέχεια επεκτάθηκε) για να εξηγήσει την έλλειψη δημοσίου ενδιαφέροντος σε προγράμματα με σκοπό την πρόληψη και την ανίχνευση μιας νόσου (Rosenstock, 1988). Αποτελεί κατ ουσία ένα μοντέλο για την ατομική τροποποίηση της συμπεριφοράς στην υγεία. Προσπαθεί να εξηγήσει τις διαδικασίες σκέψης που οδηγούν σε αυτές τις ανεξάρτητες συμπεριφορές. Ως εκ τούτου, αυτό το μοντέλο λειτουργεί ως ένα πλαίσιο για το σχεδιασμό των παρεμβάσεων στην υγεία και προτείνει ουσιαστικά ότι τα ατομικά προγράμματα σχετίζονται άμεσα με αναλύσεις του κόστους συγκριτικά με τα οφέλη, των εκάστοτε σχεδιασμών, και τα συμπεράσματα αυτών των αναλύσεων οδηγούν στη διαμόρφωση συμπεριφοράς και επιλογών (Αποστολοπούλου et al, 2009). Υπάρχουν 6 κύρια σημεία που οι ειδικοί συμπεριλαμβάνουν στις προαναφερθείσες αναλύσεις τους το: Αντιλαμβανόμενη ευπάθεια 25

26 Αντιλαμβανόμενη σοβαρότητα της ασθένειας Αντιλαμβανόμενα οφέλη συμπεριφοριστικών αποτελεσμάτων Αντιλαμβανόμενα εμπόδια (κόστος) της συμπεριφοράς Λόγοι Δράσης Αυτο Αποτελεσματικότητα (Rosenstock, 1988 Κουλιεράκης, 2009) Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την συγκριτική μελέτη είναι η αλλαγή αντίληψης και συμπεριφοράς και η διατήρηση των νέων συμπεριφορών. Αυτές οι μεταβλητές μπορούν να σχετίζονται με δημογραφικά στοιχεία, την ψυχοκοινωνική κατάσταση καθώς και καθολικές δομικές και γνωστικές συμπεριφορές (Κουκούλη, 2000). Μια σημαντική παράμετρος που παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των πεποιθήσεων για την υγεία είναι η αντιλαμβανόμενη απειλή η οποία προκύπτει από τη μελέτη και το συνδυασμό δεδομένων αναφορικά με την αντιληπτή ευαισθησία και την αντιληπτή σοβαρότητα (Κουκούλη, 2000 Κουλιεράκης, 2009). Πιο ισχυρό προγνωστικό παράγοντα από τα προαναφερθέντα σημεία αποτελούν τα αντιλαμβανόμενα εμπόδια τα οποία δίνουν στοιχεία αναφορικά με τις δυσκολίες που εμφανίζονται κατά την υγειονομική περίθαλψη και τα οποία είναι πρακτικής (έλλειψη ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής κ.α.) ή και ψυχοκοινωνικής φύσεως. Εξίσου σημαντικό στοιχείο αποτελούν και τα δεδομένα αναφορικά με την αντιλαμβανόμενη ευπάθεια και τα αντιλαμβανόμενα οφέλη ενώ πρέπει να σημειωθεί πως η αντιλαμβανόμενη ευπάθεια είναι ισχυρότερος προγνωστικός παράγοντας της προληπτικής συμπεριφοράς για την υγεία. Στον αντίποδα, λιγότερο ισχυρό προγνωστικό παράγοντα αποτελεί η αντιλαμβανόμενη σοβαρότητα της νόσου (Κουκούλη, 2000 Κουλιεράκης, 2009). Κατά τη «μέτρηση» του HBM πρέπει να δομούνται ορισμοί που να είναι συνεπείς με το θεωρητικό υπόβαθρο του HBM. Τα μέτρα που θα αξιοποιηθούν πρέπει να είναι συγκεκριμένα και ανάλογα των συμπεριφορών (αναφορικά με την υγεία) στις οποίες απευθύνονται καθώς και σχετικά με τον πληθυσμό στον οποίο αναφέρονται. Το πλήρες φάσμα των παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν την συμπεριφορά πρέπει να αντιμετωπιστούν για να διασφαλίζεται η εγκυρότητα του περιεχομένου (Darby et al, 2000) Οι περιορισμοί οι οποίοι σχετίζονται με τη διαμόρφωση ενός νέου μοντέλου είναι συγκεκριμένοι και πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπ - όψη: 26

27 Η σχέση μεταξύ αντιληπτής σοβαρότητας και ευαισθησίας δεν είναι σαφής η αντιληπτή ευαισθησία μπορεί να εξαρτάται από το επίπεδο της σοβαρότητας Οι σχέσεις μεταξύ άλλων δομών πρέπει να ελέγχονται πιο προσεκτικά (π.χ. απειλή μπορεί να μη χρειαστεί να είναι υψηλή αν τα εμπόδια είναι μικρά) Δεν θεωρείται συναισθηματική συνιστώσα της συμπεριφοράς ο φόβος Οι λόγοι δράσης δεν είναι καλά μελετημένοι (Bury, 2001) Το σύγχρονο μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία διαμορφωμένο μέσα από συνιστώσες όπως η οικονομική κατάσταση και το επίπεδο υγείας των νέων κυρίως ανθρώπων έχει κατορθώσει να βοηθήσει στην διαμόρφωση αντίληψης αναφορικά με τις παρενέργειες της χρήσης ουσιών για ντόπινγκ καθώς και μεθόδους αντιμετώπισης αυτής της μάστιγας που αμαυρώνει το γόητρο και το βαθύτερο πνευματικό και ηθικό δίδαγμα του αθλητισμού (Αποστολοπούλου et al., 2009). Ο κόσμος πλέον είναι σε μεγάλο βαθμό εξοικειωμένος με τις παρενέργειες της φαρμακοδιέγερσης και μπορεί να αντιληφθεί την επικινδυνότητα για τον οργανισμό μέσα από την κατάχρηση των ουσιών αυτών. Στη διαμόρφωση αυτής της αντίληψης σημαντικό ρόλο έπαιξε το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία το οποίο εξέθεσε με σαφήνεια το είδος και τη σοβαρότητα των παρενεργειών αυτών καθώς και την ευπάθεια ειδικά των νέων απέναντι στις ουσίες αυτές (Bury, 2001). Αναφορικά με τον εντοπισμό αυτών που κάνουν χρήση ουσιών ντόπινγκ, το σύγχρονο μοντέλο έπαιξε καταλυτικό ρόλο αφού αποτέλεσε τον κινητήριο μοχλό για την θέσπιση από την Παγκόσμια Ολυμπιακή Επιτροπή του ελέγχου λήψης ουσιών ντόπινγκ (Anti doping Control) και την ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού κατά του Ντόπινγκ (WADA). Η διαδικασία του ελέγχου του doping (anti-doping έλεγχος) ακολουθεί αναλυτικά και αυστηρά πρωτόκολλα. Τρεις ημέρες πριν από την έναρξη των αγώνων η επιτροπή του anti-doping ελέγχου πρέπει να βεβαιώσει ότι όλος ο εργαστηριακός εξοπλισμός βρίσκεται στο εργαστήριο ελέγχου. Μόλις τελειώσει ο αγώνας, ο ειδικός της επιτροπής πλησιάζει τους υποψήφιους για έλεγχο αθλητές (π.χ. με κλήρωση ή τους πρώτους τρεις νικητές), τους παραδίδει την κλήση για έλεγχο και αυτοί υπογράφουν στο διπλότυπο έντυπο. Μέσα σε μια ώρα το αργότερο οι αθλητές θα πρέπει να παρουσιασθούν στο εργαστήριο ελέγχου και να δώσουν δείγμα ούρων τουλάχιστον 300 ml (ή και αίματος), παρουσία εξουσιοδοτημένου ατόμου (Γεωργακόπουλος, 2004 Αρβανίτη, 2006). 27

Η απώλεια του καλίου μειώνει την διεγερσιμότητα των μυϊκών κυττάρων (μυϊκή κόπωση

Η απώλεια του καλίου μειώνει την διεγερσιμότητα των μυϊκών κυττάρων (μυϊκή κόπωση Ηλεκτρολύτες Η απώλεια του καλίου μειώνει την διεγερσιμότητα των μυϊκών κυττάρων (μυϊκή κόπωση Αυξάνεται με την οξεία, έντονη σωματική άσκηση (προσωρινή αύξηση), από υπερβολική χρήση νατρίου, ανεπαρκή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ DOPING ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ : Α2, ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΤΟΣ ΛΥΚΕΙΟ ΝΥΔΡΙΟΥ ΛΕΥΚΑΔΑΣ

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ DOPING ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ : Α2, ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΤΟΣ ΛΥΚΕΙΟ ΝΥΔΡΙΟΥ ΛΕΥΚΑΔΑΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ DOPING ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑ : Α2, ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΤΟΣ 2015-2016 ΛΥΚΕΙΟ ΝΥΔΡΙΟΥ ΛΕΥΚΑΔΑΣ Ορισμός Doping Ντόπινγκ ορίζεται ως η παρουσία στο ανθρώπινο σώμα ουσιών που είναι απαγορευμένες

Διαβάστε περισσότερα

Γενικό Λύκειο Παραλίας. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΣΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Διατροφή και αθλητισμός.

Γενικό Λύκειο Παραλίας. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΣΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Διατροφή και αθλητισμός. Γενικό Λύκειο Παραλίας. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΣΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Διατροφή και αθλητισμός. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Λουκοπούλου Νεκταρία Η ομάδα μας: Βενετιάδη Νικολίτσα Καγκελάρη Χριστίνα Κολεγιάννης Χρήστος Καρρά Φωτεινή

Διαβάστε περισσότερα

ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΕΘΙΣΜΟ. Το πέρασμα από τη χρήση στον εθισμό έχει ασαφή όρια

ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΕΘΙΣΜΟ. Το πέρασμα από τη χρήση στον εθισμό έχει ασαφή όρια ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΕΘΙΣΜΟ Το πέρασμα από τη χρήση στον εθισμό έχει ασαφή όρια Βασικές έννοιες Εθισμός Μερικές από τις ουσίες που καταναλώνει ο άνθρωπος προκαλούν εθισμό, δηλαδή μεταβάλλουν τη λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

4 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΕΦΗΒΟΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2013 2014

4 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΕΦΗΒΟΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2013 2014 4 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΕΦΗΒΟΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2013 2014 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ Ο αθλητισμός είναι η συστηματική σωματική καλλιέργεια και

Διαβάστε περισσότερα

Μέλη ομάδας: Βασίλης Καρβέλας Κατερίνα Μανιαδάκη Τάσος Κελλάρης Ανδρέας Κατσαρός

Μέλη ομάδας: Βασίλης Καρβέλας Κατερίνα Μανιαδάκη Τάσος Κελλάρης Ανδρέας Κατσαρός Μέλη ομάδας: Βασίλης Καρβέλας Κατερίνα Μανιαδάκη Τάσος Κελλάρης Ανδρέας Κατσαρός Πώς συσχετίζονται ο αθλητισμός με την υγεία; Τι είναι το ντόπινγκ; Πώς επηρεάζει το ντόπινγκ τους αθλητές; Υπάρχουν έλεγχοι

Διαβάστε περισσότερα

Αργυράτου Κατερίνα Κανατά Αλίκη Κολυδά Άννα-Μαρία Μηλιώνη Σήλια

Αργυράτου Κατερίνα Κανατά Αλίκη Κολυδά Άννα-Μαρία Μηλιώνη Σήλια Αργυράτου Κατερίνα Κανατά Αλίκη Κολυδά Άννα-Μαρία Μηλιώνη Σήλια Πρόλογος Η μακροχρόνια κατάχρηση των αναβολικών μπορεί να επιφέρει πληθώρα προβλημάτων στην σωματική και ψυχική υγεία του αθλητή. Οι επιπλοκές

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της Άσκησης Εισαγωγή. Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης

Φυσιολογία της Άσκησης Εισαγωγή. Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης Φυσιολογία της Άσκησης Εισαγωγή 1 Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης 2019 2 Δομή μαθήματος-ενότητες Μυϊκό -Δομή και λειτουργία ΚΝΣ-Νευρομυϊκός έλεγχος Επίδραση της

Διαβάστε περισσότερα

DRUGOMANIA ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

DRUGOMANIA ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ DRUGOMANIA ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Ποια είναι τα συμπτώματα που εμφανίζει ο χρήστης; Η χρήση ναρκωτικών ουσιών διαταράσσει τη λειτουργία εγκεφαλικών περιοχών που είναι κρίσιμες για την κίνηση, τη μνήμη, τη μάθηση, την

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών» ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών»

Διαβάστε περισσότερα

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία.

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Παχυσαρκία είναι η παθολογική αύξηση του βάρους του σώματος, που οφείλεται σε υπερβολική συσσώρευση λίπους στον οργανισμό. Παρατηρείται γενικά

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ ΟΡΜΟΝΕΣ - ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ. ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Γενικό Τμήμα Εργαστήριο Χημείας, Καθηγητής Μόσχος Πολυσίου

ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ ΟΡΜΟΝΕΣ - ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ. ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Γενικό Τμήμα Εργαστήριο Χημείας, Καθηγητής Μόσχος Πολυσίου ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ ΟΡΜΟΝΕΣ - ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Γενικό Τμήμα Εργαστήριο Χημείας, Καθηγητής Μόσχος Πολυσίου 1 Στεροειδή Τα στεροειδή, είναι μια κατηγορία μη υδρολυόμενων λιπιδίων με χαρακτηριστική

Διαβάστε περισσότερα

Βιοχημική αξιολόγηση αθλητών και αθλητριών κλασικού αθλητισμού

Βιοχημική αξιολόγηση αθλητών και αθλητριών κλασικού αθλητισμού Βιοχημική αξιολόγηση αθλητών και αθλητριών κλασικού αθλητισμού Βασίλης Μούγιος, PhD, FECSS Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης http://mougios.webpages.auth.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ Τα καρδιαγγειακά νοσήματα παραδοσιακά θεωρούνται νοσήματα των ανδρών. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου στις γυναίκες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ-ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ-ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ, Α2 ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ-ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2015-16 Αναβολικά-Στεροειδή -Τι είναι οι στεροειδείς ορμόνες; Τα στεροειδή αποτελούν μια οικογένεια οργανικών μορίων που απατώνται

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ

ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ, ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΥΞΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ-Ι ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S Η αυξητική

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η υπόφυση είναι ένας μεγάλης σημασίας ενδοκρινής αδένας, που ρυθμίζεται από τον υποθάλαμο και βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου, πίσω από τη μύτη και στο ύψος των ματιών, σε μία περιοχή που λέγεται

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ KAI ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Νικόλαος Χ. Σύρμος ANAΠΑΡΑΓΩΓΗ Ο άνθρωπος αναπαράγεται με αμφιγονική αναπαραγωγή. Δύο γαμετικά κύτταρα,το ωάριο (θηλυκό)

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ. Είναι δραστικές ουσίες οι οποίες Μουδιάζουν ή νεκρώνουν σημεία του σώματος Προκαλούν απώλεια αισθήσεων

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ. Είναι δραστικές ουσίες οι οποίες Μουδιάζουν ή νεκρώνουν σημεία του σώματος Προκαλούν απώλεια αισθήσεων ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Είναι δραστικές ουσίες οι οποίες Μουδιάζουν ή νεκρώνουν σημεία του σώματος Προκαλούν απώλεια αισθήσεων ΕΙΔΗ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ Μαριχουάνα - Χασίς (ινδική κάναβη) Έκσταση Ηρωίνη Μορφίνη Καρπός παπαρούνας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΑΛΤΡΕΞΟΝΗ (NALTREXONE) ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ Η Ναλτρεξόνη

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΑΛΤΡΕΞΟΝΗ (NALTREXONE) ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ Η Ναλτρεξόνη ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΑΛΤΡΕΞΟΝΗ (NALTREXONE) ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ Η Ναλτρεξόνη Στη θεραπεία της εξάρτησης από το αλκοόλ Οδηγίες για τους ασθενείς και τις οικογένειες τους. Η Ναλτρεξόνη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Οι ρυθμιστές του οργανισμού Είδη αδένων στον άνθρωπο o Εξωκρινείς αδένες: εκκρίνουν το προϊόν τους μέσω εκφορητικού πόρου είτε στην επιφάνεια του σώματος (π.χ. ιδρωτοποιοί και σμηγματογόνοι

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ

ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΝΩΛΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΕΥΗ ΡΕΜΕΔΙΑΚΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Το στρες Πρώτη νευροενδοκρινολογική απάντηση Δεύτερη νευροενδοεκρινολογική απάντηση Ο υποθάλαμος Κορτιζόλη

Διαβάστε περισσότερα

Καφεΐνη και Αθλητική Απόδοση. Νικολέτα Μιχαηλίδου, Μ.S., R.D Κλινική και Αθλητική Διαιτολόγος/ Διατροφολόγος

Καφεΐνη και Αθλητική Απόδοση. Νικολέτα Μιχαηλίδου, Μ.S., R.D Κλινική και Αθλητική Διαιτολόγος/ Διατροφολόγος Καφεΐνη και Αθλητική Απόδοση Νικολέτα Μιχαηλίδου, Μ.S., R.D Κλινική και Αθλητική Διαιτολόγος/ Διατροφολόγος Καφεΐνη Μια από τις πιο δημοφιλής και πιο συχνά χρησιμοποιημένη διεγερτική ουσία στο κόσμο. Ηχρήσητηςπάειπίσω~

Διαβάστε περισσότερα

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ νεφρά νεφρών Η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) είναι ένα από τα δύο κύρια αίτια χρόνιας νεφρικής νόσου παγκοσμίως (το άλλο είναι ο διαβήτης). Επίσης, τα νεφρά έχουν βασικό ρόλο στη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ Σύμφωνα με τον κώδικα Αντι-ντόπινγκ (που τίθεται σε ισχύ το 2005) του Παγκόσμιου Οργανισμού Αντι-ντόπινγκ οι κατηγορίες απαγορευμένων ουσιών έχουν ως εξής: ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ Τα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Η ΟΜΑΔΑ ΜΑς : ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, ΚΟΛΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΚΟΤΤΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΛΑΖΑΝΗ ΚΩΝ/ΝΑ Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Η ΟΜΑΔΑ ΜΑς : ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, ΚΟΛΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΚΟΤΤΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΛΑΖΑΝΗ ΚΩΝ/ΝΑ Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Η ΟΜΑΔΑ ΜΑς : ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, ΚΟΛΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΚΟΤΤΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΛΑΖΑΝΗ ΚΩΝ/ΝΑ Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρώτο ερευνητικό

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή και Υγεία. Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων

Διατροφή και Υγεία. Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Διατροφή και Υγεία Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Σχ. έτος 2015-2016 Διατροφή και Υγεία Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ.

Διαβάστε περισσότερα

Αλκοολισμός. Α'2 Ομάδα -5Δημήτρης Τέκος. Άννα-Μαρία Τότσι Αναστάσης Μπαρκούτσης Αντώνης Ποταμίτης Περικλής Μωραΐτης

Αλκοολισμός. Α'2 Ομάδα -5Δημήτρης Τέκος. Άννα-Μαρία Τότσι Αναστάσης Μπαρκούτσης Αντώνης Ποταμίτης Περικλής Μωραΐτης Αλκοολισμός Α'2 Ομάδα -5Δημήτρης Τέκος Άννα-Μαρία Τότσι Αναστάσης Μπαρκούτσης Αντώνης Ποταμίτης Περικλής Μωραΐτης Ορισμός Ο όρος αλκοολισμός αναφέρεται για πρώτη φορά από έναν Ολλανδό γιατρό στα τέλη της

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι το doping; (I) Προέλευση του όρου. «Doop» (Ολλανδικός όρος) (18ος αιώνας): Νοτιοαφρικάνικο ποτό

Τι είναι το doping; (I) Προέλευση του όρου. «Doop» (Ολλανδικός όρος) (18ος αιώνας): Νοτιοαφρικάνικο ποτό 1 Τι είναι το doping; (I) Προέλευση του όρου «Doop» (Ολλανδικός όρος) (18ος αιώνας): Νοτιοαφρικάνικο ποτό «Ντόουπ» αναφέρεται για πρώτη φορά σε ένα Αγγλικό λεξικό «doping» (ντοπάρισµα) ( ιεθνής όρος) 2

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΟΤΑ ΘΕΜΑ : ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΟΤΩΝ

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΟΤΑ ΘΕΜΑ : ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΟΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΟΤΑ ΘΕΜΑ : ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΟΤΩΝ 2ο ΛΥΚΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ ΟΝΟΜΑ ΟΜΑΔΑΣ: 3Ε ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΕΛΩΝ: ΓΚΟΤΙΝΟΠΟΥΛΟΥ ΕΦΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Β Καρδιολογική Κλινική Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Οι γυναίκες σήµερα πληρώνουν (όπως και οι άνδρες) το τίµηµα της σύγχρονης ζωής. Η παράταση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΙΣΜΟΣ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ( CRYSTAL ICE) ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΕΘΙΣΜΟΣ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ( CRYSTAL ICE) ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΘΙΣΜΟΣ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ( CRYSTAL ICE) ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η μεθαμφεταμίνη είναι συνθετική ουσία και αποτελεί εξέλιξη μιας προγενέστερης ουσίας, της αμφεταμίνης. Για πρώτη φορά

Διαβάστε περισσότερα

Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη

Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη upadate swfobject.embedswf('/plugins/content/avreloaded/mediaplayer.swf','avreloaded0','400',' 320','7.0.14','/plugins/content/avreloaded/expressinstall.swf', {file:'http://www.aretaieio-obgyn.com/images/stories/videos/emino.flv',width:'400',height:'

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα III. Τροποποιήσεις των σχετικών παραγράφων της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των φύλλων οδηγιών χρήσης

Παράρτημα III. Τροποποιήσεις των σχετικών παραγράφων της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των φύλλων οδηγιών χρήσης Παράρτημα III Τροποποιήσεις των σχετικών παραγράφων της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και των φύλλων οδηγιών χρήσης Σημείωση: Οι σχετικές παράγραφοι της Περίληψης των Χαρακτηριστικών του

Διαβάστε περισσότερα

Νοσος Cushing Μάθετε περισσότερα

Νοσος Cushing Μάθετε περισσότερα Journalist Handbook 1 Πληροφορίες για Δημοσιογράφους Νοσος Cushing Μάθετε περισσότερα Νοσος Cushing 3 TΙ ΕΙΝΑΙ Η ΝΟΣΟΣ CUSHING; Πριν μιλήσουμε για τη Νόσο Cushing, θα πρέπει να κατανοήσουμε την ασθένεια

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογές αρχών φαρμακολογίας

Εφαρμογές αρχών φαρμακολογίας Εφαρμογές αρχών φαρμακολογίας Χριστίνα Δάλλα Λέκτορας Φαρμακολογίας Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών cdalla@med.uoa.gr www.med.uoa.gr/pharmacology Ισχύς (potency) ενός φαρμάκου (συνήθως εκφράζεται σε

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΕΦΗΒΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΛΕΩΝΙΔΑ ΑΝΤΩΝΑΚΗ ΜΑΡΙΑΣ ΒΟΥΛΔΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΑΣ ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΥ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΕΦΗΒΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΛΕΩΝΙΔΑ ΑΝΤΩΝΑΚΗ ΜΑΡΙΑΣ ΒΟΥΛΔΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΑΣ ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΥ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΕΦΗΒΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΛΕΩΝΙΔΑ ΑΝΤΩΝΑΚΗ ΜΑΡΙΑΣ ΒΟΥΛΔΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΑΣ ΣΥΡΙΟΠΟΥΛΟΥ Η Σημασία της σωστής διατροφής και της άσκησης στην εφηβεία Οι διατροφικές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΑ. Γεώργιος Ι. Πανουτσόπουλος Δρ. Φυσιολογίας του Ανθρώπου Τμήμα Νοσηλευτικής Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΑ. Γεώργιος Ι. Πανουτσόπουλος Δρ. Φυσιολογίας του Ανθρώπου Τμήμα Νοσηλευτικής Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΑ Γεώργιος Ι. Πανουτσόπουλος Δρ. Φυσιολογίας του Ανθρώπου Τμήμα Νοσηλευτικής Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου 1 Ο πρώτος χρόνος μετά τη γέννηση έχει τις μεγαλύτερες και ταχύτερες φυσιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι MK1118 ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΚΛΙΝΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 4 ΑΝΤΩΝΙΑ ΚΑΛΤΣΑΤΟΥ, PHD ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΘΑΝΑΤΩΝ 450,000 400,000 350,000 300,000 250,000 200,000 150,000 100,000

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Νίκος Δ. Χαΐνης, Πνευμονολόγος

Γράφει: Νίκος Δ. Χαΐνης, Πνευμονολόγος Γράφει: Νίκος Δ. Χαΐνης, Πνευμονολόγος Η πλέον διαδεδομένη κατάχρηση ουσίας που γίνεται παγκοσμίως είναι η νικοτίνη. Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, 1,1 δισεκατομμύρια άτομα σε όλο

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω;

Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω; Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω; MegalakriaBroshure.indd 1 17/11/2010 1:27:39 μμ Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ

Μάθημα: ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Μάθημα: ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ Υπεύθυνος Μαθήματος: ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΛΜΠΑΝΙΔΗΣ Αναπληρωτής Καθηγητής Διάλεξη 5η ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΚΑΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ί Π ή Θ ά ημοκρίτειο Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

Κάποιες ναρκωτικές ουσίες δρουν µόνο στο βιολογικό υπόστρωµα και άλλες δρουν σε βιολογικό και σε ψυχικό επίπεδο συγχρόνως, προκαλούν αλλαγές στις σωµα

Κάποιες ναρκωτικές ουσίες δρουν µόνο στο βιολογικό υπόστρωµα και άλλες δρουν σε βιολογικό και σε ψυχικό επίπεδο συγχρόνως, προκαλούν αλλαγές στις σωµα Ψυχοδιεγερτικά Παραισθησιογόνα Ηρεµιστικά ναρκωτικά Κάποιες ναρκωτικές ουσίες δρουν µόνο στο βιολογικό υπόστρωµα και άλλες δρουν σε βιολογικό και σε ψυχικό επίπεδο συγχρόνως, προκαλούν αλλαγές στις σωµατικές

Διαβάστε περισσότερα

Φαρμακοκινητική. Χρυσάνθη Σαρδέλη

Φαρμακοκινητική. Χρυσάνθη Σαρδέλη Φαρμακοκινητική Χρυσάνθη Σαρδέλη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κλινικής Φαρμακολογίας Εργαστήριο Κλινικής Φαρμακολογίας Τμήμα Ιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΑΠΘ Φαρμακοκινητική Η Φαρμακοκινητική είναι η επιστήμη

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

ΛΟΓΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ

ΛΟΓΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ ΑΛΚΟΟΛ ΛΟΓΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ v Μεταξύ ατόμων ηλικίας από 15 μέχρι 25 ετών βγήκαν τα ακόλουθα συμπεράσματα: Κοινωνικότητα (71%) Τους αρέσει η γεύση (51%) Δημιουργεί αίσθημα χαλάρωσης (12%) Προκαλεί

Διαβάστε περισσότερα

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Για χρόνια, οι καταναλωτές µαθαίνουν για τα οφέλη της µείωσης των καρδιαγγειακών παθήσεων µε τη λήψη ωµέγα-3 λιπαρών οξέων. Αυτή η άποψη έχει επικρατήσει,

Διαβάστε περισσότερα

Addressing overtraining through nutrition

Addressing overtraining through nutrition Personal Training Conference Addressing overtraining through nutrition GEORGE BOUGIATIOTIS, BSC (GR) WWW.GRAFTS.GR ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ Σ ΣΕ ΑΘΛΗΤΕΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΩΣ ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΟΥ ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΟΥ ΣΤΡΕΣ ΧΩΡΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕΛ ΠΑΤΡΩΝ. Project A3. A τάξη. Β τετράμηνο

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕΛ ΠΑΤΡΩΝ. Project A3. A τάξη. Β τετράμηνο ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕΛ ΠΑΤΡΩΝ 2014-2015 Project A3 A τάξη Β τετράμηνο ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΣΤΙΑ Υπόθεμα Ομάδας Β : Πρωταθλητισμός και ευρωστία Μέλη Ομάδας Αρβανιτοπούλου Βασιλική Γιαννοπούλου Μαρία Καζάκου Χριστίνα

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Από τον Κώστα κουραβανα

Από τον Κώστα κουραβανα Από τον Κώστα κουραβανα Περιεχόμενα Γενικός ορισμός παχυσαρκίας Ορμονικοί-Γονιδιακοί-παράγοντες Επιπτώσεις στην υγεία Θεραπεία-Δίαιτα Γενικός ορισμός παχυσαρκίας Παχυσαρκία είναι κλινική κατάσταση στην

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958. Περιεχόμενο

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958. Περιεχόμενο Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς,Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 3 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ Περιεχόμενο Συνδεση με τα προηγουμενα Πριν

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

Τα οφέλη της άσκησης στην υγεία

Τα οφέλη της άσκησης στην υγεία Τα οφέλη της άσκησης στην υγεία Ο ρόλος της κίνησης είναι πολύ σημαντικός, ήδη από νωρίς στην ανάπτυξη του παιδιού Αισθησιοκινητική μάθηση Κινητική ανάπτυξη Σωματική ανάπτυξη Συναισθηματική ανάπτυξη Κοινωνική

Διαβάστε περισσότερα

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού Το μαιτεχμιακό σύστημα συνδέεται με τμήματα του μετωπιαίου κι κροταφικού λοβού ( τμήματα των εγκεφαλικών ημισφαιρίων,ονομασμένα σύμφωνα με το κρανιακό οστό που τα καλύπτει). Το ίδιο σχετίζεται με τον έλεγχο

Διαβάστε περισσότερα

Οι παρενέργειες των αναβολικών

Οι παρενέργειες των αναβολικών Οι παρενέργειες των αναβολικών Στους άνδρες: Ακμή, αυξημένη επιθετικότητα και σεξουαλική διάθεση. Χρήση για μεγάλο διάστημα μπορεί να προκαλέσει στειρότητα και ανικανότητα, αναστολή της σπερματογένεσης,

Διαβάστε περισσότερα

Γενετικό Ντόπινγκ. Τζιαμούρτας Ζ. Αθανάσιος. Επίκουρος Καθηγητής Βιοχημείας της Άσκησης

Γενετικό Ντόπινγκ. Τζιαμούρτας Ζ. Αθανάσιος. Επίκουρος Καθηγητής Βιοχημείας της Άσκησης Γενετικό Ντόπινγκ Τζιαμούρτας Ζ. Αθανάσιος Επίκουρος Καθηγητής Βιοχημείας της Άσκησης Γενετικό Ντόπινγκ Ως γενετικό ντόπινγκ ορίζεται η μη θεραπευτική χρήση γονιδίων, γενετικών στοιχείων και / ή κυττάρων,

Διαβάστε περισσότερα

Ο Βασικός μεταβολισμός εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων όπως:

Ο Βασικός μεταβολισμός εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων όπως: ΟΡΙΣΜΟΣ: η ελάχιστη ενέργεια που δαπανάται για τη διατήρηση των ζωτικών λειτουργιών σε κατάσταση ηρεμίας. Αντιπροσωπεύει την ενέργεια που απαιτείται για τη λειτουργία της αναπνοής, την κυκλοφορία του αίματος,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος»

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ Νικολούδη Μαρία Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» Ο όρος δυσλιπιδαιμία εκφράζει τις ποσοτικές και ποιοτικές διαταραχές των λιπιδίων του αίματος. Τα λιπίδια όπως η χοληστερόλη και

Διαβάστε περισσότερα

Πρόκειται για ουσίες οι οποίες παρασκευάζονται από χημική διαφοροποίηση ήδη υπαρχόντων ουσιών που κυκλοφορούν στο εμπόριο.

Πρόκειται για ουσίες οι οποίες παρασκευάζονται από χημική διαφοροποίηση ήδη υπαρχόντων ουσιών που κυκλοφορούν στο εμπόριο. ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Πρόκειται για ουσίες οι οποίες παρασκευάζονται από χημική διαφοροποίηση ήδη υπαρχόντων ουσιών που κυκλοφορούν στο εμπόριο. DESIGNER DRUGS (ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΣΤΩΝ) Ναρκωτικές ουσίες στις

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος. Νεότερες απόψεις και θεραπείες

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος. Νεότερες απόψεις και θεραπείες Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας Γυναικολόγος Νεότερες απόψεις και θεραπείες Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) είναι η συχνότερη ορμονική πάθηση της σύγχρονης γυναίκας. Υπολογίζεται ότι περίπου

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 2: Βιολογική και φυσιολογική βάση των κινήτρων

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 2: Βιολογική και φυσιολογική βάση των κινήτρων ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ Θεματική Ενότητα 2: Βιολογική και φυσιολογική βάση των κινήτρων Θεματική Ενότητα 2 Στόχοι: Η κατανόηση, εκ μέρους των φοιτητών, της βιολογικής και φυσιολογικής βάσης των κινήτρων, καθώς

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Σακχαρώδης Διαβήτης Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

2 ο Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αθηνών

2 ο Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αθηνών 2 ο Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αθηνών 4 η ομάδα: ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ: ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗ ΓΗΡΑΝΣΗ και ΣΤΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Κόντου Κλαυδία Λέκκας Λευτέρης Λιοπούλου Ιωαννέτα Γκούνεβα Ιολίτα Άγχος και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./04/2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 ο ΘΕΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ενδοκρινείς αδένες ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση, υγεία και χρόνιες παθήσεις

Άσκηση, υγεία και χρόνιες παθήσεις Συμμαχία για την υγεία - Άσκηση Άσκηση, υγεία και χρόνιες παθήσεις Συγγραφική ομάδα: Δίπλα Κωνσταντίνα, Ph.D., Λέκτορας, ΤΕΦΑΑ Σερρών ΑΠΘ Καρατράντου Κωνσταντίνα, MSc, Διδάσκουσα στο ΤΕΦΑΑ - ΠΘ Ιπποκράτης

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Δρ Γεώργιος Ι Κούρτογλου Παθολόγος-Διαβητολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής ΑΠΘ Εκρηκτικές διαστάσεις λαμβάνει πλέον ο σακχαρώδης

Διαβάστε περισσότερα

Εθισμοί και εξαρτήσεις νέων. Δημιουργία Αθηνά Σφέικου

Εθισμοί και εξαρτήσεις νέων. Δημιουργία Αθηνά Σφέικου Εθισμοί και εξαρτήσεις νέων ᄡ Δημιουργία Αθηνά Σφέικου Εθισμός Εθισμός είναι το καθεστώς εγκεφαλικής δυσλειτουργίας κατα το οποίο το άτομο θεωρεί απαραίτητες για την επιβίωση του πραξεις που προκαλούν

Διαβάστε περισσότερα

Ποια η χρησιμότητα των πρωτεϊνών;

Ποια η χρησιμότητα των πρωτεϊνών; ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ Τι είναι οι πρωτεϊνες; Η ονομασία πρωτεϊνες προέρχεται από το ρήμα πρωτεύω και σημαίνει την εξαιρετική σημασία που έχουν οι πρωτεϊνες για την υγεία του ανθρώπινου σώματος. Από την εποχή των Ολυμπιακών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ!

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ! ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ! Είναι αλήθεια ότι η άσκηση βοηθά σημαντικά στην διατήρηση της υγείας. Μπορεί όμως να γίνει επικίνδυνη όταν δεν γίνεται με τον σωστό τρόπο!

Διαβάστε περισσότερα

συκώτι (ήπαρ) στομάχι χοληδόχος κύστη πάγκρεας δωδεκαδάκτυλο έντερο

συκώτι (ήπαρ) στομάχι χοληδόχος κύστη πάγκρεας δωδεκαδάκτυλο έντερο Αλκοόλ και ασθένειες του Συκωτιού (Πηγή: http://www.patient.co.uk/health/alcohol-and-liver-disease) Απόδοση στα ελληνικά: Αθανάσιος Μπάκας (υπεύθυνος του προγράμματος) Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ.

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. Η στυτική δυσλειτουργία είναι ένα από τα συχνότερα νοσήματα των ανδρών στην σημερινή εποχή.σε νεαρότερες ηλικίες το 30% οφείλεται σε οργανικές αιτίες και το 70 % σε ψυχολογικά αίτια

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως είσαι αφυδατωμένος; Πως θα είσαι σίγουρος ότι ενυδατώθηκες επαρκώς Πριν - Κατά τη διάρκεια - Μετά την άσκηση;

Μήπως είσαι αφυδατωμένος; Πως θα είσαι σίγουρος ότι ενυδατώθηκες επαρκώς Πριν - Κατά τη διάρκεια - Μετά την άσκηση; Μήπως είσαι αφυδατωμένος; Πως θα είσαι σίγουρος ότι ενυδατώθηκες επαρκώς Πριν - Κατά τη διάρκεια - Μετά την άσκηση; Κατά τη διάρκεια της άσκησης, η εξάτμιση του ιδρώτα είναι ο βασικός μηχανισμός για την

Διαβάστε περισσότερα

gr

gr ΑΠΟΣΤΟΛΟΒΑ Ε. - ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Α. - ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι Η παρουσία ανδρογόνων στη γυναίκα είναι φυσιολογική. Αναφερόµαστε σε Υπερανδρογοναιµία όταν τα ανδρογόνα ξεπερνούν τα φυσιολογικά για την ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΑ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΚΠΑ ΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ STRESS ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΕΓΑΛΟΥ ΥΨΟΜΕΤΡΟΥ Η ατμοσφαιρική

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοδιεγερτικά ΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΑ

Ψυχοδιεγερτικά ΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΑ Ψυχοδιεγερτικά ΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΑ Αντικείμενο κατάχρησης μετά από σύντομη διάρκεια χρήσης από την επίσημη Ιατρική Σύνθεση το 1887 (Edeleano) 1927 (Alles): Δράση παρόμοια με της εφεδρίνης Ουσία με

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΧΡΗΣΗΣ

ΦΥΛΛΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΧΡΗΣΗΣ ΦΥΛΛΟ ΟΔΗΓΙΩΝ ΧΡΗΣΗΣ Διαβάστε προσεκτικά ολόκληρο το φύλλο οδηγιών χρήσης προτού αρχίσετε να παίρνετε αυτό το φάρμακο. Περιέχει όλες τις σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τη θεραπεία σας. Εάν έχετε περαιτέρω

Διαβάστε περισσότερα

Ποιες βλάβες μπορεί να προκαλέσει η υπέρταση στον οργανισμό;

Ποιες βλάβες μπορεί να προκαλέσει η υπέρταση στον οργανισμό; Ποιες βλάβες μπορεί να προκαλέσει η υπέρταση στον οργανισμό; H υπέρταση δεν είναι αυτή καθ αυτή πάθηση, αλλά παθολογική κατάσταση, που δυνητικά μπορεί να προκαλέσει βλάβη ζωτικών οργάνων και νόσο, ανάλογα

Διαβάστε περισσότερα

Υπέρταση. Τι Είναι η Υπέρταση; Από Τι Προκαλείται η Υπέρταση; Ποιοι Είναι Οι Παράγοντες Κινδύνου Για Την Υπέρταση;

Υπέρταση. Τι Είναι η Υπέρταση; Από Τι Προκαλείται η Υπέρταση; Ποιοι Είναι Οι Παράγοντες Κινδύνου Για Την Υπέρταση; Υπέρταση Τι Είναι η Υπέρταση; Η πίεση του αίματος είναι η δύναμη που ασκεί το αίμα στις αρτηρίες όταν μεταφέρεται από την καρδιά στην κυκλοφορία. Η σταθερά αυξημένη πίεση, άνω των φυσιολογικών ορίων, αποκαλείται

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνες έχουν δείξει ότι λήψη ψηλής ποσότητας σύνθετων υδατανθράκων πριν την

Έρευνες έχουν δείξει ότι λήψη ψηλής ποσότητας σύνθετων υδατανθράκων πριν την Ο χρόνος λήψης του γεύματος αποτελεί κεφαλαιώδους σημασίας παράγοντα για την αθλητική απόδοση. Το γεύμα πρέπει να λαμβάνεται 2-3 ώρες πριν την προπόνηση. Το γεμάτο στομάχι θεωρείται αναστολέας της αθλητικής

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Αποδεδειγμένα από ειδικούς και έρευνες, η καλύτερη προστασία απέναντι στο άγχος και την πίεση της καθημερινότητας είναι η άσκηση. Η προσωπική άσκηση

Αποδεδειγμένα από ειδικούς και έρευνες, η καλύτερη προστασία απέναντι στο άγχος και την πίεση της καθημερινότητας είναι η άσκηση. Η προσωπική άσκηση 1. 2. 3. 4. 5. Αποδεδειγμένα από ειδικούς και έρευνες, η καλύτερη προστασία απέναντι στο άγχος και την πίεση της καθημερινότητας είναι η άσκηση. Η προσωπική άσκηση του καθενός μειώνει την ένταση του άγχους

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ»

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ» ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΣΕΥΠ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ» ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΠΑΜΑΡΙΝΟΥΔΗ ΙΩΑΝΝΑ ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα»

Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» Παρακάτω θα αναφερθούμε χωριστά στις επιπτώσεις και την αντιμετώπιση (α) του

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα Κύτταρο Το κύτταρο αποτελείται από μέρη τα οποία έχουν συγκεκριμένη δομή και επιτελούν μία συγκεκριμένη λειτουργία στην όλη οργάνωση του κυττάρου. Δομή κυτταροπλασματικής μεμβράνης Συστήματα επικοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΡΔΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗ & ΚΑΡΔΙΑ

29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΡΔΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗ & ΚΑΡΔΙΑ ΠΑΠΑΠΑΝΤΕΛΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ ΕΚΠ/ΚΟΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ e-mail: nikitpapa@yahoo.gr (ΑΡΘΡΟ) 29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΡΔΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗ & ΚΑΡΔΙΑ Σεπτεμβρίου Κάθε χρόνο από το 1999, η Παγκόσμια Ομοσπονδία Καρδιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

1) Τι είναι η Ορμονοθεραπεία;

1) Τι είναι η Ορμονοθεραπεία; Γράφει: Χρήστος Μαρκόπουλος, Αν. Καθηγητής Χειρουργικής Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Διευθυντής Κλινικής Μαστού Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, Πρόεδρος Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας Μαστού 1) Τι είναι η Ορμονοθεραπεία;

Διαβάστε περισσότερα

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Αθλητισμός και ψυχική υγεία Είναι γεγονός ότι ψυχή και σώμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα καθώς η σωματική κατάσταση επηρεάζει την ψυχική όπως και το αντίστροφο. Με την άσκηση αυξάνεται

Διαβάστε περισσότερα

Πειραµατική Εργοφυσιολογία

Πειραµατική Εργοφυσιολογία Πειραµατική Εργοφυσιολογία Θερμορύθμιση Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Θερμική ισορροπία Δυναμική ισορροπία μεταξύ παραγόντων που προσδίδουν και αφαιρούν θερμότητα: Βασικός μεταβολισμός,

Διαβάστε περισσότερα

Τα αμινοξέα ωστόσω επιτελούν πολλαπλούς ρόλους πέρα της συμμετοχής τους στη διάπλαση του μιυκού συστήματος. Συγκεκριμένα τα αμινοξέα:

Τα αμινοξέα ωστόσω επιτελούν πολλαπλούς ρόλους πέρα της συμμετοχής τους στη διάπλαση του μιυκού συστήματος. Συγκεκριμένα τα αμινοξέα: Γράφει: Φανή Πρεβέντη, MSc, Κλινική διαιτολόγος - Διατροφολόγος Ο όρος αμινοξέα χρησιμοποιείται ευρέως στους αθλητικούς κύκλους και όχι αδίκως. Τα αμινοξέα αποτελούν βασικό συστατικό των μυών, η διάπλαση

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΔΙΕΓΕΡΣΗΣ ΜΕ ACTH

ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΔΙΕΓΕΡΣΗΣ ΜΕ ACTH ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΔΙΕΓΕΡΣΗΣ ΜΕ ACTH Ενδείξεις: Διάγνωση επινεφριδιακής ανεπάρκειας, διαταραχή της σύνθεσης στεροειδών ή έλλειψη απάντησης στην ACTH. Διαδικασία: Η δοκιμασία αρχίζει στις 09:00π.μ. Cotrosyn (1-24

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα ΙΙΙ. Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της Περίληψης των Χαρακτηριστικών του Προϊόντος και τα Φύλλα Οδηγιών Χρήσης

Παράρτημα ΙΙΙ. Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της Περίληψης των Χαρακτηριστικών του Προϊόντος και τα Φύλλα Οδηγιών Χρήσης Παράρτημα ΙΙΙ Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους της Περίληψης των Χαρακτηριστικών του Προϊόντος και τα Φύλλα Οδηγιών Χρήσης Σημείωση : Οι τροποποιήσεις στην Περίληψη των Χαρακτηριστικών του Προϊόντος

Διαβάστε περισσότερα

Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου

Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου Πανταζής Α. Ιορδανίδης Διδάκτωρ Ψυχιατρικής Α.Π.Θ Καθηγητής Ψυχολογίας & Διατροφής, ΑΤΕΙ Ιορδανίδης,, 10/3/11 1 ρ.πανταζής Ιορδανίδης, 10/3/11 2

Διαβάστε περισσότερα

Στον χρόνιο αλκοολισμό, παρουσιάζονται διαταραχές ποικίλου βαθμού του νευρικού συστήματος (τρεμούλιασμα, πολυνευρίτιδα, διανοητική σύγχυση,

Στον χρόνιο αλκοολισμό, παρουσιάζονται διαταραχές ποικίλου βαθμού του νευρικού συστήματος (τρεμούλιασμα, πολυνευρίτιδα, διανοητική σύγχυση, Αλκοολισμός ΟΡΙΣΜΟΣ Ο όρος αναφέρεται για πρώτη φορά από έναν Ολλανδό γιατρό στα τέλη της δεκαετίας του 1840, ενώ αναλύθηκε σε νόσο το 1972 από το γιατρό John Coakley Lettson. Αλκοολισμός σημαίνει δηλητηρίαση

Διαβάστε περισσότερα

1. Η αναπνευστική λειτουργία. 2. Η κεντρική λειτουργία. 3. Η περιφερική λειτουργία. 4. Ο μυϊκός μεταβολισμός

1. Η αναπνευστική λειτουργία. 2. Η κεντρική λειτουργία. 3. Η περιφερική λειτουργία. 4. Ο μυϊκός μεταβολισμός ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ VO2max Βαμβακούδης Ευστράτιος Επίκουρος Καθηγητής Εργοφυσιολογικής Αξιολόγησης

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Άσκηση και προπόνηση για παιδιά και εφήβους Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Ανάπτυξη, εξέλιξη και ωρίμανση Ανάπτυξη: αύξηση του σώματος ή μελών του

Διαβάστε περισσότερα

Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου

Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου Άρθρο του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟY ΤΙΓΓΙΝΑΓΚΑ, MT, CST, MNT Το μεταιχμιακό σύστημα ελέγχει το κύκλωμα του χρόνιου πόνου και των συναισθημάτων, ενώ συνδέεται με τα βαθύτερα τμήματα του

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ 1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ Κυριακή Σταματέλου Ειδικός Νεφρολόγος, MBA Τι είναι η νεφρολιθίαση; Η νεφρολιθίαση λέγεται κοινά «πέτρες στα νεφρά» και είναι γνωστή στην ανθρωπότητα από τα αρχαία χρόνια.

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΟΛΟΣΤΗΣΑΣΚΗΣΗΣΣΤΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΣΥΝ ΡΟΜΟ, ΣΤΑ ΛΙΠΙ ΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΛΙΠΟΠΡΩΤΕΪΝΕΣ

ΟΡΟΛΟΣΤΗΣΑΣΚΗΣΗΣΣΤΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΣΥΝ ΡΟΜΟ, ΣΤΑ ΛΙΠΙ ΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΛΙΠΟΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΟΡΟΛΟΣΤΗΣΑΣΚΗΣΗΣΣΤΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΣΥΝ ΡΟΜΟ, ΣΤΑ ΛΙΠΙ ΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΛΙΠΟΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΒασίληςΜούγιος, PhD ΤΕΦΑΑ ΑΠΘ http://mougios.webpages.auth.gr Μεταβολικό σύνδροµο Παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από:

Διαβάστε περισσότερα