Εκπαιδευτική ρομποτική για την υποστήριξη νοητικής άσκησης ασθενών με ήπια νοητική διαταραχή

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Εκπαιδευτική ρομποτική για την υποστήριξη νοητικής άσκησης ασθενών με ήπια νοητική διαταραχή"

Transcript

1 Εκπαιδευτική ρομποτική για την υποστήριξη νοητικής άσκησης ασθενών με ήπια νοητική διαταραχή Θεοδόσιος Σαπουνίδης 1, Σταύρος Δημητριάδης 1, Αλέξανδρος Γεροντίδης 2, Μάγδα Τσολάκη 2 teo@edlit.auth.gr, sdemetri@csd.auth.gr, alegerond@hotmail.com, tsolakim@med.auth.gr 1 Τμήμα Πληροφορικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 2 Ιατρική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Περίληψη Το συγκεκριμένο άρθρο παρουσιάζει μια καινοτόμο ερευνητική προσπάθεια η οποία είχε σαν στόχο να αξιολογήσει - αξιοποιήσει δραστηριότητες προγραμματισμού ρομπότ, με χρήση απτικών διασυνδέσεων, για τη νοητική άσκηση (cognitive training) και εκτίμηση (cognitive assessment) ασθενών με μνημονικές διαταραχές (Ήπια Νοητική Διαταραχή, ΗΝΔ). Η ερευνητική αυτή προσπάθεια βρίσκεται στο σημείο σύγκλισης σημαντικών επιστημονικών περιοχών που βρίσκονται μεταξύ του χώρου της νευροψυχολογίας και του χώρου της τεχνολογικά ενισχυόμενης μάθησης. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι τέτοιου είδους εργαλεία είναι ικανά να αποτελέσουν μετρητικές διατάξεις για την εκτίμηση της κατάστασης των ασθενών και να βελτιώσουν δείκτες που σχετίζονται με την προσοχή. Παράλληλα αυτή η έρευνα τονίζει την ανάγκη για περεταίρω έρευνα στην συγκεκριμένη ερευνητική περιοχή. Λέξεις κλειδιά: απτικές διεπαφές χρήστη, απτικός προγραμματισμός, εκπαιδευτική ρομποτική, νοητικές ασκήσεις, νοητικές διαταραχές. Εισαγωγή Οι γλώσσες προγραμματισμού, κατά κύριο λόγο, εμφανίζονται στη βιβλιογραφία να οδηγούν στην ανάπτυξη νοητικών δεξιοτήτων κυρίως λογικού και μαθηματικού τύπου. Οι εκπαιδευόμενοι μέσα από γλώσσες προγραμματισμού, όπως η Logo, αναπτύσσουν δομημένο και ιεραρχικό τρόπο σκέψης, ο οποίος μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση προβλημάτων και εκτός υπολογιστή (Μικρόπουλος, 2000; Ντολιοπούλου, 1998). Για αυτό το λόγο, ο προγραμματισμός και ειδικότερα οι μέθοδοι και τα εργαλεία που επιτρέπουν την εκμάθηση προγραμματιστικών εννοιών σε μικρά παιδιά εμφανίζονται να αποτελούν ένα ευρύ και διαχρονικό πεδίο έρευνας. Πρόσφατα, η χρήση εναλλακτικών διεπαφών, πέρα από τις γραφικές, έδωσε τη δυνατότητα σε αρχάριους χρήστες να ασχοληθούν με τον προγραμματισμό χωρίς όμως να απαιτείται η γνώση χρήσης υπολογιστή. Τέτοιου είδους διεπαφές είναι οι απτικές (tangibles) και εργασία του Fitzmaurice et al. (1995) ήταν η πρώτη η οποία εισήγαγε την έννοια της απτικής διεπαφής, με τη μορφή καθημερινών αντικειμένων τα οποία μπορεί ο χρήστης να χρησιμοποιήσει για να αλληλεπιδράσει με τον ψηφιακό κόσμο. Οι Ishii και Ulmer (1997) όρισαν τις απτικές διεπαφές σαν διεπαφές χρήστη οι οποίες «προσθέτουν αξία στον φυσικό κόσμο ενσωματώνοντας ψηφιακές πληροφορίες σε καθημερινά αντικείμενα και περιβάλλοντα» (p. 235). Τις επόμενες δεκαετίες ο τομέας των απτικών διεπαφών χρήστη προσέφερε συστήματα τα οποία αξιοποιήθηκαν σε διάφορες εφαρμογές (Kelleher & Pausch, 2005; McNerney, 2004; Sapounidis & Demetriadis, 2009). Ωστόσο, δεν φαίνεται να υπάρχει καμία συστηματική προσπάθεια αξιοποίησης τέτοιων διεπαφών στο χώρο της νευροψυχολογίας. T. A. Mikropoulos, N. Papachristos, A. Tsiara, P. Chalki (eds.), Proceedings of the 10 th Pan-Hellenic and International Conference ICT in Education, Ioannina: HAICTE September ISSN , ISBN

2 152 Θ. Σαπουνίδης, Σ. Δημητριάδης, Α. Γεροντίδης, Μ. Τσολάκη Η παρούσα έρευνα εμπλέκει ενήλικες με ήπια νοητική διαταραχή σε ασκήσεις εκπαιδευτικής ρομποτικής με απτική διεπαφή και προσφέρει στοιχεία τα οποία στηρίζουν την άποψη ότι η χρήση απτικών διεπαφών σε δραστηριότητες νοητικής άσκησης μπορεί: (α) να προσφέρει ένα εργαλείο εκτίμησης της κατάστασης των ασθενών και (β) να έχει ουσιαστική θετική επίδραση στην κατάσταση ασθενών με ΗΝΔ σε σχέση με τη λειτουργία της προσοχής, έτσι όπως η λειτουργία αυτή καταγράφεται από τα νευροψυχολογικά τεστ ΤΕΑ (Robertson et al., 1994). Η ήπια νοητική διαταραχή Οι διαταραχές της μνήμης αποτελούν ένα ενδιαφέρον πεδίο έρευνας τόσο για τη γνωστική ψυχολογία, όσο και για την κλινική νευροψυχολογία (Lezak, 2004; Ravdin & Katzen, 2012). Η άνοια θεωρείται ως μία σοβαρή απώλεια της γενικής νοητικής ικανότητας, σε προηγουμένως υγιή ηλικιωμένα άτομα, πέρα από αυτό που αναμένεται κατά τη διαδικασία της φυσιολογικής γήρανσης. Η άνοια εξελίσσεται και επιδεινώνεται σταδιακά κατά τη διάρκεια αρκετών ετών, με πρόκληση σταδιακών αλλαγών στους νευρώνες του εγκεφάλου, αλλά κυρίως με πρόκληση μη αναστρέψιμων απωλειών της λειτουργίας αυτών των κυττάρων. Στον ηλικιωμένο, λοιπόν, πληθυσμό (δηλαδή για άτομα άνω των 65 ετών), η μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων άνοιας οφείλονται σε νόσο Alzheimer, αγγειακή άνοια ή και τα δύο. Εξαιρετικά διαδεδομένη στο γενικό πληθυσμό των ηλικιωμένων ατόμων είναι η Ήπια Νοητική Διαταραχή (Mild Cognitive Impairment, MCI, ΗΝΔ), η οποία ουσιαστικά είναι μία ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στο φυσιολογικό γήρας και την άνοια. Εξαιτίας της ετερογένειας της Ήπιας Νοητικής Διαταραχής η εξέλιξή της μπορεί να ποικίλλει, καθώς η παρακολούθηση περιπτώσεων ασθενών ΗΝΔ για 3 χρόνια έδειξε ότι το 12% βελτιώθηκαν, το 53% παρέμειναν σε σταθερό επίπεδο και το 35% εξελίχθηκαν σε άνοια. Επομένως, όλοι οι ασθενείς με ΗΝΔ δεν εξελίσσονται σε άνοια, τουλάχιστον όχι άμεσα, σε διάστημα μερικών χρόνων (Τσολάκη, 2007). Νοητική άσκηση - εκτίμηση Η νοητική (ή γνωστική) άσκηση (cognitive training) αφορά την εκτέλεση διαφόρων νοητικών έργων, τα οποία θεωρούνται ότι πιθανώς μπορούν να έχουν ευεργετική επίδραση στην αποτροπή-καθυστέρηση της εμφάνισης οποιασδήποτε μορφής άνοιας. Μέχρι στιγμής με βάση ευρήματα διαφόρων ερευνητών που έχουν κάνει σχετικές μελέτες (πχ. (Buiza et al., 2009)) υπάρχουν ενδείξεις ότι η νοητική άσκηση, όπως η ανάγνωση ή το να ασχοληθεί κάποιος με ένα πάζλ (σε συνδυασμό πιθανώς με την κοινωνικοποίηση που επάγεται από την άσκηση), δεν εμποδίζουν τόσο την εμφάνιση άνοιας αλλά μάλλον καθυστερούν την αρχική εμφάνιση και πορεία της νόσου. Οι έρευνες αυτές στηρίζονται στην επίδραση που έχουν διάφορες δραστηριότητες στον εγκέφαλο είτε μέσω της τροποποίησης της συναπτικής συνδετικότητας των εγκεφαλικών νευρώνων, οι οποίοι δημιουργούν νέες συνάψεις με μη ατροφικούς νευρώνες και παράλληλα αλλάζει η γενικότερη νευρωνική δικτύωση, είτε μέσω της υποκατάστασης της δεξιότητας, δηλαδή με την αντικατάσταση της λειτουργίας των νευρωνικών κυκλωμάτων που έχουν υποστεί βλάβη από γειτονικά (Nudo et al., 1996; Arkin, 2007). Σήμερα οι τρεις κυριότερες νοητικές παρεμβάσεις αφορούν τη νοητική ενδυνάμωση, τη νοητική εκπαίδευση και τη νοητική αποκατάσταση. Μέχρι στιγμής έχουν προταθεί πλήθος πρωτότυπων νοητικών ασκήσεων που αφορούν την προσοχή, τη μνήμη, το λόγο, τη σκέψη και τις εκτελεστικές δεξιότητες (Συλλογικό έργο, 2012) όλα βασιζόμενα στην ιδέα ότι οι

3 Εκπαιδευτική ρομποτική για την υποστήριξη νοητικής άσκησης ασθενών με ήπια νοητική διαταραχή 153 δραστηριότητες που διεγείρουν τον εγκέφαλο συμβάλλουν ουσιαστικά στη δημιουργία ενός συνθετότερου δικτύου συνδέσεων μεταξύ των νευρώνων (γνωστικό απόθεμα). Η νοητική (ή γνωστική) εκτίμηση (cognitive assessment) είναι η επιστημονική προσπάθεια να μελετηθεί και αποτιμηθεί η κατάσταση των νοητικών ικανοτήτων του ατόμου και η εξ αυτών προκύπτουσα συμπεριφορά (Meichenbaum & Cameron, 1981). Ουσιαστικά η μέθοδος της εκτίμησης βασίζεται στην ιδέα ότι ο εξεταζόμενος θα πρέπει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός νοητικού έργου και να αποτιμηθεί-εκτιμηθεί η επίδοσή του με βάση συγκεκριμένες μετρήσιμες παραμέτρους. Προφανώς η μέθοδος μέτρησης/αποτίμησης που θα εφαρμοστεί θα πρέπει να είναι αξιόπιστη (δηλ. να παράγει τα ίδια αποτελέσματα με συνέπεια σε διαφορετικές περιπτώσεις εφαρμογής) και έγκυρη (δηλ. να μετρά πράγματι τα μεγέθη/παραμέτρους που υποτίθεται πως μετρά) (Rizzo & Buckwalter, 1997). Ακόμη θα πρέπει να είναι ευαίσθητη (στις αλλαγές στο μέγεθος που μετρά), ασφαλής και να προσφέρει πλήρη έλεγχο στον ερευνητή κατά τη διαδικασία συλλογής δεδομένων (Schultheis & Rizzo, 2001). Τέλος, ένα ακόμη σημαντικό χαρακτηριστικό είναι πως τη μέθοδο θα πρέπει να την χαρακτηρίζει οικολογική εγκυρότητα (ecological validity) (δηλ. θα πρέπει να εμπλέκει τον ασκούμενο σε ασκήσεις παραπλήσιες με τις καθημερινές του δραστηριότητες) (Rizzo & Buckwalter, 1997). Απτικές διασυνδέσεις ως εργαλεία νοητικής άσκησης και εκτίμησης Αν και η υπάρχουσα έρευνα δημιουργεί την προσδοκία πως οι απτικές διασυνδέσεις μπορεί να διακρίνονται από ιδιαίτερα πλεονεκτήματα, υπάρχει μικρός αριθμός ερευνών που αξιολογεί τη χρήση απτικών διασυνδέσεων σε δραστηριότητες νοητικής εκτίμησης. Στην έρευνα των Sharlin et al. (2004) χρησιμοποιείται το σύστημα Νοητικοί Κύβοι (Cognitive Cubes) για να οργανωθεί μια σειρά νοητικών ασκήσεων με τρισδιάστατες κατασκευές. Οι ερευνητές υποστηρίζουν την άποψη ότι οι κατασκευαστικές λειτουργίες και διαταραχές μπορούν να συνδεθούν με βλάβες του μη-λεκτικού, δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου και τις πρώιμες διαταραχές της νόσου Alzheimer μπορούν δε να είναι χρήσιμες για την εκτίμησή τους (Lezak, 1983; Groth-Marnat, 1997). Η έρευνα τέλος καταλήγει στο συμπέρασμα πως μια εξειδικευμένη τεχνολογία απτικής διασύνδεσης σε συνδυασμό με μια κατάλληλη εφαρμογή λογισμικού μπορεί να προσφέρει ουσιαστικά οφέλη σε σχέση με τις υπάρχουσες λύσεις και να οδηγήσει σε εντελώς καινοτόμες μεθοδολογίες στην περιοχή της νοητικής εκτίμησης. Στην έρευνα των Sharlin et al. (2009) οι ερευνητές εφαρμόζοντας παρόμοια μεθοδολογία όπως προηγουμένως εξετάζουν τη νοητική ικανότητα προσανατολισμού στο χώρο και εύρεσης πορείας (way finding), τονίζοντας πως πρόκειται για μια ουσιαστική νοητική ικανότητα απολύτως απαραίτητη στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Η έρευνα παρουσιάζει την τεχνολογία νοητικής χαρτογράφησης ακίδας (Cognitive Map Probe ή CMP) όπου γίνεται χρήση απτικής διασύνδεσης για τη διαχείριση αναπαραστάσεων του περιβάλλοντος στο οποίο «ταξιδεύει» νοητικά ο χρήστης. Τα αποτελέσματα που παρουσιάζει η μελέτη καταδεικνύουν πως η εμπειρία χρήσης της τεχνολογία Cognitive Map Probe (CMP), όπου γίνεται χρήση απτικής διασύνδεσης, που αξιοποιείται σε άσκησης στη νοητική χαρτογράφηση, μπορεί να είναι ευαίσθητη σε παράγοντες που είναι γνωστό πως επηρεάζουν τη νοητική αυτή λειτουργία και επομένως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως τεχνολογικό εργαλείο νοητικής εκτίμησης της νοητικής κατάστασης των χρηστών (με έμφαση φυσικά στη λειτουργία της νοητικής χαρτογράφησης).

4 154 Θ. Σαπουνίδης, Σ. Δημητριάδης, Α. Γεροντίδης, Μ. Τσολάκη Ερευνητικό πλαίσιο Ερευνητικά εργαλεία Για τους σκοπούς της παρούσας έρευνας χρησιμοποιήθηκε ένα υποσύστημα της πλατφόρμας PROTEAS (PROgramming TangiblE Activity System) η οποία είναι μια ολοκληρωμένη πλατφόρμα εκμάθησης και εξοικείωσης με τον προγραμματισμό. Για τους σκοπούς της παρούσας έρευνας χρησιμοποιήθηκε το υποσύστημα απτικού (TUI) προγραμματισμού (T_ ProRob) το οποίο προγραμματίζει ένα Lego Mindstorms NXT ρομπότ χρησιμοποιώντας κύβους (Sapounids & Demetriadis, 2011; Sapounids & Demetriadis, 2013). Σχήμα 1. Ασκήσεις Εκπαιδευτικής Ρομποτικής των ασθενών Συμμετέχοντες και διαδικασία Το πρόγραμμα νοητικής άσκησης υλοποιήθηκε στο Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας "Άγιος Ιωάννης" (της Ελληνικής Εταιρίας Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών). Στην ομάδα πειραματισμού συμμετείχαν 25 ασθενείς (22 γυναίκες και 3 άνδρες) και στην ομάδα ελέγχου 20 ασθενείς προερχόμενοι από την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης. Οι συμμετέχοντες επιλέγονταν από ένα γενικότερο πληθυσμό υποψήφιων ασκουμένων μέσω μηχανισμού τυχαιοποίησης. Η πρώτη επαφή με την ομάδα πειραματισμού περιελάμβανε τη συλλογή δημογραφικών τους στοιχείων αλλά και την αρχική του εξοικείωση με το απτικό σύστημα προγραμματισμού (στη συνέχεια απλά: «το σύστημα»). Μετά την αρχική εξοικείωση οι ασθενείς ξεκινούσαν συνεδρίες νοητικής άσκησης σε 2 φάσεις: αρχικά την «Φάση Εκτίμησης» και στη συνέχεια τη «Φάση Παρέμβασης». Στην αρχική φάση «Φάση Εκτίμησης» έγινε μια συνεδρία διάρκειας λεπτών (ανάλογα με την κατάσταση των ασθενών). Σε αυτή οι ασκούμενοι πραγματοποιούσαν ορισμένο αριθμό αποστολών σύμφωνα με το πρωτόκολλο εκτίμησης ώστε να εκτιμηθεί το σημείο δυσκολίας ασκήσεων στο οποίο μπορούσαν να φτάσουν και να καταγραφούν οι χρόνοι εκτέλεσης των ασκήσεων. Στην επόμενη φάση «Φάση Παρέμβασης» οι ασθενείς κλήθηκαν να υλοποιήσουν 60 αποστολές κλιμακούμενης δυσκολίας. Μετά την ολοκλήρωση των 60 αποστολών οι ασκούμενοι επανέλαβαν την ίδια ακριβώς φάση παρέμβασης για άλλη μία φορά. Στο τέλος της φάσης οι ασκούμενοι υποβάλλονταν στον νευροψυχολογικό μεταέλεγχο (post-test).

5 Εκπαιδευτική ρομποτική για την υποστήριξη νοητικής άσκησης ασθενών με ήπια νοητική διαταραχή 155 Ολόκληρη η διαδικασία (φάσεις εκτίμησης και παρέμβασης) διήρκησε 8-10 εβδομάδες, ενώ μαζί με την προ- (pre-test) και μετα- νευροψυχολογική αξιολόγηση (post-test) είχε μέσο όρο διάρκειας 8,86 μήνες (ΜΟ = 8.86, ΤΑ = 4.23). Μετρήσεις Οι μετρήσεις που ελήφθησαν από την ομάδα πειραματισμού στην φάση της εκτίμησης ήταν οι μέσοι χρόνοι εκτέλεσης των ασκήσεων (ΜΧΕΑ). Ο ΜΧΕΑ υπολογίστηκε ως ο μέσος χρόνος που απαιτήθηκε προκειμένου οι ασκούμενοι να ολοκληρώσουν τις 10 πρώτες ασκήσεις του πρωτοκόλλου παρέμβασης. Η υπο-ομάδα αυτή των ασκήσεων επελέγη καθώς παρατηρήθηκε ότι τις ασκήσεις αυτές όλοι οι ασκούμενοι τις ολοκλήρωσαν χωρία λάθη αλλά σε διαφορετικούς χρόνους. Παράλληλα, και οι δυο ομάδες ασθενών (πειραματισμού/ελέγχου) ταυτόχρονα πριν και μετά από οποιαδήποτε εμπλοκή τους πέρασαν από κλασικά νευροψυχολογικά τεστ όπως τα MMSE, CDR, FUCAS, FRSSD, ΙADL, ΤΕΑ, TMT, ROCF, RAVLT, RBMT, NPI, GDS και το τεστ «Δοκιμασία Κατηγορικής-Λεκτικής Ευχέρειας». Τα τεστ που θα παρουσιαστούν στη συνέχεια είναι αυτά που παρουσίασαν διαφοροποιήσεις και τα σχετικά ερευνητικά ερωτήματα διατυπώθηκαν ως εξής: (ΕΕ1) "Μπορεί το τεχνολογικό σύστημα απτικής διεπαφής να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο νοητικής εκτίμησης στην περίπτωση ασθενών με ΗΝΔ"; (ΕΕ2) "Ποια είναι η επίδραση της νοητικής άσκησης στην κατάσταση των ασκουμένων ασθενών"; Αποτελέσματα Για να απαντηθεί το πρώτο ερευνητικό ερώτημα (ΕΕ1) υπολογίστηκε η τιμή του συντελεστή συσχέτισης ανάμεσα στον δείκτη Mini-Mental State Examination (MMSE) και τον μέσο χρόνο εκτέλεσης των ασκήσεων (ΜΧΕΑ). Η στατιστική ανάλυση ανέδειξε ότι υπάρχει ικανή συσχέτιση Spearman s rho: rs = -.541, p =.006. Η διαγραμματική αναπαράσταση της συσχέτισης των τιμών MMSE και MXEA φαίνεται στο γράφημα που ακολουθεί και η ευθεία ελαχίστων τετραγώνων που προσεγγίζει την κατανομή δίνεται από το σχέση «MMSE= x MXEA ». Σχήμα 2. MMSE vs ΜΧΕΑ για την ομάδα ασθενών νοητικής άσκησης

6 156 Θ. Σαπουνίδης, Σ. Δημητριάδης, Α. Γεροντίδης, Μ. Τσολάκη Για να απαντηθεί το δεύτερο ερευνητικό ερώτημα (ΕΕ2) έγιναν έλεγχοι στατιστικής σημαντικότητας των νευροψυχολογικών μετρήσεων προ- και μετα- ελέγχου των ασθενών των δύο ομάδων πειραματισμού και ελέγχου. Τα αποτελέσματα του ελέγχου ANCOVA για συσχέτιση των μετρήσεων μετα-ελέγχου (post-test) των δύο ομάδων, με συμμεταβλητή τις αντίστοιχες επιδόσεις τους στον προ-έλεγχο (pre-test) απεικονίζονται στον Πίνακα 1 που ακολουθεί. Ταυτόχρονα, προκειμένου να διερευνήσουμε τις κατευθύνσεις των αλλαγών στις δυο ομάδες (ΟΠ και ΟΕ) εφαρμόστηκαν στατιστικοί έλεγχοι ως εξής: 1. Έλεγχος ANCOVA για συσχέτιση των μετρήσεων μετα-ελέγχου (post-test) των δύο ομάδων, με συμμεταβλητή τις αντίστοιχες επιδόσεις τους στον προ-έλεγχο (pre-test) (Πίνακας 1, εμφανίζονται μόνον επιλεγμένα στοιχεία). 2. Έλεγχος paired t-test στις επιδόσεις της ΟΠ για συσχέτιση των μετρήσεων προ- και μετα-ελέγχου της ομάδας (Πίνακας 2, εμφανίζονται μόνον επιλεγμένα στοιχεία). 3. Έλεγχος paired t-test στις επιδόσεις της ΟΕ για συσχέτιση των μετρήσεων προ- και μετα-ελέγχου της ομάδας (Πίνακας 3, εμφανίζονται μόνον επιλεγμένα στοιχεία). Πίνακας 1. Αποτελέσματα ελέγχου ANCOVA των pre- και post-test των ΟΠ και ΟΕ Νευροψυχολογική Δοκιμασία F Sig Rey Auditory Verbal Learning Test A * Test of EveryDay Attention E ** Verbal Fluency Task * Πίνακας 2. Αποτελέσματα ελέγχου paired t-test των μετρήσεων pre- και post-test της ΟΠ Νευροψυχολογική Δοκιμασία t df Sig Test of EveryDay Attention E * Verbal Fluency Task * Πίνακας 3. Αποτελέσματα ελέγχου paired t-test των μετρήσεων pre- και post-test της OE Νευροψυχολογική Δοκιμασία t df Sig Geriatric Depression Scale ** * Στατιστική τάση σε επίπεδο p <.1 ** Στατιστική σημαντικότητα σε επίπεδο p <.05 Συζήτηση Σε ότι αφορά το ερώτημα του κατά πόσο μπορεί το απτικό σύστημα να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο νοητικής εκτίμησης στην περίπτωση ασθενών με ΗΝΔ, τα στοιχεία που προκύπτουν από τη συσχέτιση MMSE και ΜΧΕΑ δείχνουν ότι υπάρχει ισχυρή αρνητική συσχέτιση μεταξύ των δύο παραμέτρων. Δηλ. ο μέσος χρόνος εκτέλεσης του επιλεγμένου υπο-συνόλου ασκήσεων αυξάνει καθώς μειώνεται ο δείκτης MMSE του ασθενούς. Επομένως η γενική νοητική κατάσταση του ασθενούς (όπως αποτυπώνεται στο δείκτη MMSE) επηρεάζει σημαντικά την ικανότητά του να εκτελέσει γρήγορα απλές ασκήσεις προγραμματισμού με το συγκεκριμένο τεχνολογικό σύστημα. Αντίστροφα, αν διαθέτουμε μια μέτρηση του ΜΧΕΑ μπορούμε να κάνουμε μια γενική εκτίμηση του δείκτη MMSE του

7 Εκπαιδευτική ρομποτική για την υποστήριξη νοητικής άσκησης ασθενών με ήπια νοητική διαταραχή 157 ασθενούς. Βεβαίως, το μικρό δείγμα ασθενών που συμμετείχαν είναι ένας παράγοντας ο οποίος από μόνος του αποτελεί ένα περιορισμό της συγκεκριμένης έρευνας που δεν επιτρέπει αξιόπιστη γενίκευση των συμπερασμάτων. Σε ότι αφορά το ερώτημα ποια είναι η επίδραση της νοητικής άσκησης στην κατάσταση των ασκουμένων ασθενών, τα αποτελέσματα της ανάλυσης εντοπίζουν στατιστικές τάσεις και σημαντικότητες σε διάφορα επίπεδα και για διάφορες δοκιμασίες. Συγκεκριμένα: 1. Σύγκριση ΟΠ και ΟΕ: Στατιστική σημαντικότητα υπέρ της ΟΠ για τη δοκιμασία Test of EveryDay Attention E και στατιστική τάση υπέρ της ΟΠ για τις δοκιμασίες Verbal Fluency Task και Rey Auditory Verbal Learning Test A. 2. Βελτίωση δεικτών της ΟΠ: Στατιστική τάση για τις δοκιμασίες Test of EveryDay Attention E και Verbal Fluency Task. 3. Χειροτέρευση δεικτών της ΟΕ: Στατιστική σημαντικότητα για τη δοκιμασία Geriatric Depression Scale (GDS). Με βάση αυτά τα αποτελέσματα συμπεραίνουμε ότι τουλάχιστον ένας δείκτης της γενικότερης Test of Everyday Αttention (ΤΕΑ) είναι σημαντικά καλύτερος σε σχέση με την ομάδα ελέγχου, υποδηλώνοντας ότι η νοητική άσκηση προγραμματισμού εκπαιδευτικού ρομπότ είχε μερική θετική επίδραση στις νοητικές λειτουργίες που σχετίζονται με τον δείκτη TEA (κυρίως την προσοχή του ασθενούς σε καθημερινές δραστηριότητες). Μάλιστα το μέγεθος αποτελέσματος (effect size, Cohen s d) υπολογίζεται στην τιμή Η τιμή αυτή ανήκει στο εύρος τιμών που δείχνει σημαντική επίδραση του παράγοντα διαφοροποίησης των ομάδων (δηλ. της νοητικής άσκησης) στην εξαρτημένη μεταβλητή (TEA) (d>.5). Επομένως η επίδραση της νοητικής άσκησης είναι όχι μόνον στατιστικά σημαντική αλλά και ουσιαστική όσον αφορά την κατάσταση των ασθενών σε σχέση με τον δείκτη ΤΕΑ. Παρόμοια καταγράφεται στατιστική τάση που αφορά βελτιωμένες επιδόσεις της ΟΠ σε άλλες δοκιμασίες μετά την παρέμβαση (Verbal Fluency Task και Rey Auditory Verbal Learning Test A). Εικάζουμε ότι η τάση αυτή θα μπορούσε να φτάσει πιθανώς τα επίπεδα στατιστικής σημαντικότητας σε έρευνα με μεγαλύτερο δείγμα και χωρίς τους περιορισμούς στην προσέλευση των ασθενών για διαγνωστικούς προ- και μετα-ελέγχους. Ακόμη, διαπιστώνουμε στατιστικά σημαντική μείωση του δείκτη GDS για την ομάδα ελέγχου, κάτι που φανερώνει αύξηση της κατάθλιψης σε σχέση με τους ασθενείς που συμμετείχαν στη νοητική άσκηση όπου ο δείκτης παραμένει σταθερός. Θα πρέπει να σημειωθεί πως από τα δεδομένα μας δεν είναι δυνατόν να εξηγήσουμε αν αυτή η σταθερότητα του δείκτη GDS για την ομάδα πειραματισμού μπορεί να οφείλεται αποκλειστικά στη νοητική λειτουργία που επάγει η άσκηση εκπαιδευτικής ρομποτικής ή επηρεάζεται και από την κοινωνική αλληλεπίδραση λόγω της συμμετοχής τους στη δραστηριότητα. Συνολικά εκτιμούμε ότι καταγράφηκαν αρχικά ενθαρρυντικά στοιχεία που δείχνουν πως οι ασκήσεις προγραμματισμού εκπαιδευτικής ρομποτικής μπορεί να έχουν θετική επίδραση σε νοητικές λειτουργίες που ενεργοποιούνται κατά την εκτέλεση των ασκήσεων (όπως αυτή της προσοχής που αξιολογείται με τη δοκιμασία TEA). Αυτό, θεωρούμε, επιβεβαιώνει την αρχική υπόθεσή μας πως οι ασκήσεις προγραμματισμού γενικά θα πρέπει να επηρεάζουν θετικά νοητικές λειτουργίες που ενεργοποιούνται κατά την εκτέλεση των ασκήσεων. Η λειτουργία της προσοχής είναι μία τέτοια λειτουργία που προφανώς ενεργοποιείται από τους ασθενείς για την επιτυχημένη εκτέλεση ασκήσεων προγραμματισμού. Αναφορές Arkin, S. (2007). Language-enriched exercise plus socialization slows cognitive decline in Alzheimer's disease. American Journal of Alzheimer's Disease and Other Dementias, 22(1),

8 158 Θ. Σαπουνίδης, Σ. Δημητριάδης, Α. Γεροντίδης, Μ. Τσολάκη Buiza, C., Gonzalez, M. F., Facal, D., Martinez, V., Diaz, U., Etxaniz, A., Urdaneta, E., & Yanguas, J. (2009). Efficacy of Cognitive Training Experiences in the Elderly: Can Technology Help?. In Universal Access in Human-Computer Interaction. Addressing Diversity (pp ). Springer Berlin Heidelberg. Fitzmaurice, G. W., Ishii, H., & Buxton, W. A. S. (1995). Bricks: Laying the foundations for graspable user interfaces. Paper presented at the Proceedings of the SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems, pp Groth-Marnat, G. (1997). Handbook of Psychological Assessment, 3rd. New York: John Wiley & Sons. Ishii, H., & Ullmer, B. (1997). Tangible bits: Towards seamless interfaces between people, bits and atoms. Paper presented at the Proceedings of the SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems, Atlanta, Georgia, United States. pp Kelleher, C., & Pausch, R. (2005). Lowering the barriers to programming: A taxonomy of programming environments and languages for novice programmers. ACM Computing Surveys, 37(2), Lezak, M. D. (Ed.). (2004). Neuropsychological Αssessment 4 Ed. Oxford University Press. Lezak, M.D. (Ed.) (1983). Neuropsychological Assessment. New York: Oxford UP. McNerney, T. S. (2004). From turtles to tangible programming bricks: Explorations in physical language design. Personal and Ubiquitous Computing, 8(5), Meichenbaum, D. and Cameron, R. (1981). Issues in Cognitive Assessment: An Overview. Ιn T.V. Merluzzi, C. R. Glass, and M. Genest, (Eds.), Cognitive Assessment, New York, USA: The Guilford Press. Nudo, R. J., Wise, B. M., Si Fuentes, F., & Milliken, G. W. (1996). Neural substrates for the effects of rehabilitative training on motor recovery after ischemic infarct. Science, 272(5269), Ravdin, L. D., & Katzer, H. L. (2012). Handbook on the Neuropsychology of Aging and Dementia. New York: Springer. Rizzo, A. A., & Buckwalter, J. G. (1997). Virtual reality and cognitive assessment and rehabilitation: the state of the art. Studies in health technology and informatics, Robertson, I.H., Ward, T., & Ridgeway, V. (1994). The Test of Everyday Attention. Flempton: Thames Valley Test Company. Sapounidis, T., & Demetriadis, S. (2009). Tangible programming interfaces: A literature review. 4th Balkan Conference in Informatics, Thessaloniki, GREECE. pp Sapounidis, T., & Demetriadis, S. (2011). Touch your program with hands: Qualities in tangible programming tools for novice. Paper presented at the 15th Panhellenic Conference on Informatics (IEEE/PCI), pp Sapounidis, T., & Demetriadis, S. (2013). Tangible versus graphical user interfaces for robot programming: Exploring cross-age children s preferences. Personal and Ubiquitous Computing, 17(8), doi: /s Schultheis, M.T. and Rizzo, A.A. (2001). The Application of Virtual Reality Technology for Rehabilitation, Rehabilitation Psychology, 46(3), Sharlin, E., Itoh, Y., Watson, B., Kitamura, Y., Sutphen, S., Liu, L., & Kishino, F. (2004). Spatial tangible user interfaces for cognitive assessment and training. In Biologically Inspired Approaches to Advanced Information Technology (pp ). Springer Berlin Heidelberg. Sharlin, E., Watson, B., Sutphen, S., Liu, L., Lederere, r., & Frazer, j. (2009). A tangible user interface for assessing cognitive mapping ability. Int. J. Human-Computer Studies, 67, Μικρόπουλος, Τ. (2000). Εκπαιδευτικό Λογισμικό, Θέματα σχεδίασης και αξιολόγησης λογισμικού υπερμέσων. Αθήνα. Ντολιοπούλου, Ε. (1998). Ο Ηλεκτρονικός υπολογιστής στην προσχολική τάξη. Παιδαγωγική Επιθεώρηση 27 Συλλογικό έργο (2012). Νοητική άσκηση. Οδηγός για επαγγελματίες υγείας. University Studio Press. Τσολάκη, Μ. (2007). Alzheimer: Νέες διαστάσεις στην προσέγγιση της νόσου. Κοινωνία και υγεία, τομ. VI,

Επιδράσεις Σωματικής Άσκησης σε Άτομα με Ήπια Νοητική Διαταραχή

Επιδράσεις Σωματικής Άσκησης σε Άτομα με Ήπια Νοητική Διαταραχή Επιδράσεις Σωματικής Άσκησης σε Άτομα με Ήπια Νοητική Διαταραχή Χρήστος Μουζακίδης 1, Ελένη Πόπτση 1, Αριστείδης Αντωνόπουλος 2, Τσολάκη Μάγδα 3 1.Alzheimer Hellas, Μονάδα Αντιμετώπισης Προβλημάτων Νόσου

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστικά εξέλιξης ασθενών με ΗΝΔ σε άνοια

Χαρακτηριστικά εξέλιξης ασθενών με ΗΝΔ σε άνοια 9th Panhellenic Interdisciplinary Conference on Alzheimer's Disease and 1st Mediterranean on Neurodegenerative Diseases Χαρακτηριστικά εξέλιξης ασθενών με ΗΝΔ σε άνοια Μπακογλίδου Ευαγγελία Dr Κουντή-Ζαφειροπούλου

Διαβάστε περισσότερα

Δημογραφικοί δείκτες για την ωφέλεια προγράμματος γνωστικής εκπαίδευσης

Δημογραφικοί δείκτες για την ωφέλεια προγράμματος γνωστικής εκπαίδευσης Δημογραφικοί δείκτες για την ωφέλεια προγράμματος γνωστικής εκπαίδευσης Αγωγιάτου Χριστίνα 1, Μπάμπα Γρηγορία, Κουντή Φωτεινή 1, Τσολάκη Μάγδα 2,1 1 Alzheimer Hellas 2 Ιατρική Σχολή ΑΠΘ Αύξηση ηλικιωμένου

Διαβάστε περισσότερα

Προγραμματισμός ρομπότ με απτική διεπαφή: ανάλυση επιδόσεων παιδιών σε σύγκριση με τη γραφική διεπαφή

Προγραμματισμός ρομπότ με απτική διεπαφή: ανάλυση επιδόσεων παιδιών σε σύγκριση με τη γραφική διεπαφή Προγραμματισμός ρομπότ με απτική διεπαφή: ανάλυση επιδόσεων παιδιών σε σύγκριση με τη γραφική διεπαφή Θεοδόσιος Σαπουνίδης, Σταύρος Δημητριάδης, Ιωάννης Σταμέλος teo@edlit.auth.gr, sdemetri@csd.auth.gr,

Διαβάστε περισσότερα

Η πρόκληση ευχάριστων αναμνήσεων ως θεραπευτικό μέσο για την άνοια. Μελέτη ενός έτους

Η πρόκληση ευχάριστων αναμνήσεων ως θεραπευτικό μέσο για την άνοια. Μελέτη ενός έτους Η πρόκληση ευχάριστων αναμνήσεων ως θεραπευτικό μέσο για την άνοια. Μελέτη ενός έτους Διαμαντίδου Αλεξάνδρα3, Λαζάρου Ιουλιέττα1, Γιαλαουζίδης Μωυσής3, Κουντή Φωτεινή3, Τσολάκη Μάγδα2 1Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ

Διαβάστε περισσότερα

Απτικές διασυνδέσεις και εκπαιδευτική ρομποτική ως εργαλεία για τη γνωστική άσκηση ασθενών με άνοια

Απτικές διασυνδέσεις και εκπαιδευτική ρομποτική ως εργαλεία για τη γνωστική άσκηση ασθενών με άνοια Απτικές διασυνδέσεις και εκπαιδευτική ρομποτική ως εργαλεία για τη γνωστική άσκηση ασθενών με άνοια Σταύρος Δημητριάδης Επ. Καθηγητής, Τμήμα Πληροφορικής, ΑΠΘ Εργαστήριο Πολυμέσων Τμήμα Πληροφορικής, ΑΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

Νευροψυχολογικές και δημογραφικές διαφορές μεταξύ ασθενών με άνοια που απεβίωσαν και αυτών που επιβιώνουν

Νευροψυχολογικές και δημογραφικές διαφορές μεταξύ ασθενών με άνοια που απεβίωσαν και αυτών που επιβιώνουν Νευροψυχολογικές και δημογραφικές διαφορές μεταξύ ασθενών με άνοια που απεβίωσαν και αυτών που επιβιώνουν Κουντή Ζαφειροπούλου Φωτεινή, MSc PhD Μπακογλίδου Ευαγγελία Πόπτση Ελένη, MSc Κιόση Κυριακή Βλάχου

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ «LLM-Care»

ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ «LLM-Care» ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ «LLM-Care» 1 Μούσιου Αδαμαντία, 2 Αργυροπούλου Σοφία, 3 Γκογκολάκη Παναγιώτα, 4 Ρωμανοπούλου Ευαγγελία, 4 Ζηλίδου Βασιλική, 5 Καρτσακλής Α. Λυκούργος, 4 Μπαμίδης

Διαβάστε περισσότερα

Dr ΚΟΥΝΤΗ-ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ Ψυχολόγος

Dr ΚΟΥΝΤΗ-ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ Ψυχολόγος Dr ΚΟΥΝΤΗ-ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ Ψυχολόγος Η προσωπικότητα του εξεταζόμενου Οι συναισθηματικές αντιδράσεις του Τα σχόλια του εξεταστή Τα σχόλια του οικογενειακού περιβάλλοντος Ατυχή στρεσσογόνα γεγονότα

Διαβάστε περισσότερα

Εντοπισμός νοητικών ελλειμμάτων από απόσταση μέσω του εικονικού σούπερ μάρκετ

Εντοπισμός νοητικών ελλειμμάτων από απόσταση μέσω του εικονικού σούπερ μάρκετ Εντοπισμός νοητικών ελλειμμάτων από απόσταση μέσω του εικονικού σούπερ μάρκετ Virtual Super Market Remote Assessment Routine (VSM-RAR) Στέλιος Ζυγούρης MSc Ψυχολόγος Μάγδα Τσολάκη, MD, PhD Νευρολόγος Εικονική

Διαβάστε περισσότερα

Συγκριτική αξιολόγηση απτικής & γραφικής διεπαφής για προγραμματισμό ρομπότ: Τί προτιμούν τα παιδιά;

Συγκριτική αξιολόγηση απτικής & γραφικής διεπαφής για προγραμματισμό ρομπότ: Τί προτιμούν τα παιδιά; Συγκριτική αξιολόγηση απτικής & γραφικής διεπαφής για προγραμματισμό ρομπότ: Τί προτιμούν τα παιδιά; Θεοδόσιος Σαπουνίδης, Σταύρος Δημητριάδης teo@edlit.auth.gr, sdemetri@csd.auth.gr Τμήμα Πληροφορικής,

Διαβάστε περισσότερα

Νευροψυχολογικές Κλίμακες

Νευροψυχολογικές Κλίμακες Νευροψυχολογικές Κλίμακες Πόπτση Ελένη, Ψυχολόγος ΑΠΘ 9 t h P a n h e l l e n i c C o n f e r e n c e o n A l z h e i m e r ' s D i s e a s e a n d 1 s t M e d i t e r r a n e a n o n N e u r o d e g e

Διαβάστε περισσότερα

Ομάδες ψυχολογικής στήριξης σε άτομα με Ήπια Νοητική Διαταραχή και συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης.

Ομάδες ψυχολογικής στήριξης σε άτομα με Ήπια Νοητική Διαταραχή και συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Ομάδες ψυχολογικής στήριξης σε άτομα με Ήπια Νοητική Διαταραχή και συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Toυμπαλίδου Μαρία, Ψυχολογος-Ψυχοθεραπευτρια Εγκιαζάροβα Μαρία, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτρια Ζούζουλα Ειρήνη,

Διαβάστε περισσότερα

Use it more, keep it alive Παρακολούθηση ασθενών με ΗΝΔ και μακρόχρονη συμμετοχή σε νοητική θεραπεία

Use it more, keep it alive Παρακολούθηση ασθενών με ΗΝΔ και μακρόχρονη συμμετοχή σε νοητική θεραπεία Use it more, keep it alive Παρακολούθηση ασθενών με ΗΝΔ και μακρόχρονη συμμετοχή σε νοητική θεραπεία Πόπτση Ελένη Ψυχολόγος ΑΠΘ Κουντή Φωτεινή, Γνωστικός Ψυχολόγος ΑΠΘ Email:poptsielena@gmail.com 9th Panhellenic

Διαβάστε περισσότερα

Ασθενής με άνοια και καλή λειτουργικότητα

Ασθενής με άνοια και καλή λειτουργικότητα Μονάδα Αντιμετώπισης Προβλημάτων Νόσου Alzheimer "ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ασθενής με άνοια και καλή λειτουργικότητα Γιαλαουζίδης Μωυσής Ψυχολόγος Α.Π.Θ. Alzheimer Hellas 1 η επίσκεψη (28/8/2012) Άνδρας 70 ετών 6

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμητική και Ανάγνωση: Η έκπληξη στη Νοητική Αποκατάσταση

Αριθμητική και Ανάγνωση: Η έκπληξη στη Νοητική Αποκατάσταση Αριθμητική και Ανάγνωση: Η έκπληξη στη Νοητική Αποκατάσταση Dr Κουντή-Ζαφειροπούλου Φωτεινή, Νευροψυχολόγος Λιάπη Δέσποινα, Ψυχολόγος Μπακογλίδου Ευαγγελία, Φυσιοθεραπεύτρια Alzheimer Hellas Εταιρεία Alzheimer

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος των εκπαιδευτικών παιχνιδιών στην ενδυνάμωση των νοητικών λειτουργιών

Ο ρόλος των εκπαιδευτικών παιχνιδιών στην ενδυνάμωση των νοητικών λειτουργιών 9ο Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου Alzheimer & Συγγενών Διαταραχών και 1ο Mεσογειακό Συνέδριο Ο ρόλος των εκπαιδευτικών παιχνιδιών στην ενδυνάμωση των νοητικών λειτουργιών Τουρίκα Μαρία Επισκέπτρια Υγείας Επιστημονική

Διαβάστε περισσότερα

Διαφοροποιήσεις Κατά Την Νευροψυχολογική Εκτίμηση Μεταξύ Ασθενών Με Ήπια Νοητική Διαταραχή και Ήπια νοητική Διαταραχή και Διαβήτη

Διαφοροποιήσεις Κατά Την Νευροψυχολογική Εκτίμηση Μεταξύ Ασθενών Με Ήπια Νοητική Διαταραχή και Ήπια νοητική Διαταραχή και Διαβήτη 9th Panhellenic Interdisciplinary Conference on Alzheimer's Disease and 1st Mediterranean on Neurodegenerative Diseases Διαφοροποιήσεις Κατά Την Νευροψυχολογική Εκτίμηση Μεταξύ Ασθενών Με Ήπια Νοητική

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση (ΤΠΕ-Ε)

Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση (ΤΠΕ-Ε) Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση (ΤΠΕ-Ε) Τεχνολογίες Μάθησης Learning Technologies 2015 Τι είναι; Πρόκειται για διεπιστημονική Κατεύθυνση σπουδών που εστιάζει στις Τεχνολογίες Μάθησης

Διαβάστε περισσότερα

Αλεξάνδρα Διαμαντίδου Δημήτρης Μπεκιαρίδης-Μόσχου

Αλεξάνδρα Διαμαντίδου Δημήτρης Μπεκιαρίδης-Μόσχου ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΣΕ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ ΜΕ ΗΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΙ ΑΝΟΙΑ Αλεξάνδρα Διαμαντίδου Δημήτρης Μπεκιαρίδης-Μόσχου Νοητική ενδυνάμωση

Διαβάστε περισσότερα

Επίδραση του θεραπευτικού προγράμματος <<Ασκήσεις λόγου>> σε ηλικιωμένους με Ήπια Νοητική Διαταραχή

Επίδραση του θεραπευτικού προγράμματος <<Ασκήσεις λόγου>> σε ηλικιωμένους με Ήπια Νοητική Διαταραχή lysitsas.kon@gmail.com 9th Panhellenic Conference on Alzheimer's Disease and 1st Mediterranean on Neurodegenerative Diseases Επίδραση του θεραπευτικού προγράμματος σε ηλικιωμένους με

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπευτικό πρόγραμμα «Ασκήσεις Λόγου»

Θεραπευτικό πρόγραμμα «Ασκήσεις Λόγου» 9th Panhellenic Conference on Alzheimer's Disease and 1st Mediterranean on Neurodegenerative Diseases Θεραπευτικό πρόγραμμα «Ασκήσεις Λόγου» ΜΑΡΙΑ ΒΑΣΙΛΟΓΛΟΥ, ΜΑΡΚΟΥ ΝΕΦΕΛΗ Dr ΚΟΥΝΤΗ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

Υποκειμενική Νοητική Διαταραχή: Νεώτερα Δεδομένα και Μελλοντικός Σχεδιασμός Έρευνας

Υποκειμενική Νοητική Διαταραχή: Νεώτερα Δεδομένα και Μελλοντικός Σχεδιασμός Έρευνας Υποκειμενική Νοητική Διαταραχή: Νεώτερα Δεδομένα και Μελλοντικός Σχεδιασμός Έρευνας Λαζάρου Ιουλιέττα, Tσολάκη Μάγδα, Κομπατσιάρης Ιωάννης Ψυχολόγος- Ερευνήτρια 1. EKETA- ΙΠΤΗΛ 2. Γ ΝΡΛ Γ.Ν. «Γ. Παπανικολάου»,

Διαβάστε περισσότερα

Αγωγιάτου Χριστίνα, Ψυχολόγος, Α.Π.Θ. Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer

Αγωγιάτου Χριστίνα, Ψυχολόγος, Α.Π.Θ. Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer Αγωγιάτου Χριστίνα, Ψυχολόγος, Α.Π.Θ. Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer Νευροψυχολογία Η νευροψυχολογία είναι η επιστήμη που μελετά τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου και τη σχέση του με τη συμπεριφορά

Διαβάστε περισσότερα

ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ. Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer

ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ. Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΝΟΗΤΙΚΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ Γιατί µιλάµε

Διαβάστε περισσότερα

Εµµανουήλ Ανυφαντής*,PhD cand; Νίκος Δηµησιάνος, MD,PhD; Κώστας Οβάλες, MD; Ιλιάννα Βλάχου, MD; Κώστας Σπίγγος, MD.

Εµµανουήλ Ανυφαντής*,PhD cand; Νίκος Δηµησιάνος, MD,PhD; Κώστας Οβάλες, MD; Ιλιάννα Βλάχου, MD; Κώστας Σπίγγος, MD. Πρόγραµµα Αξιολόγησης Μνήµης: εµπειρία από µία µικρή κοινότητα Εµµανουήλ Ανυφαντής*,PhD cand; Νίκος Δηµησιάνος, MD,PhD; Κώστας Οβάλες, MD; Ιλιάννα Βλάχου, MD; Κώστας Σπίγγος, MD. Tµήµα Επιστηµών Αποκατάστασης,Τεχνολογικό

Διαβάστε περισσότερα

Σύγκριση επιπέδων θρησκευτικότητας μεταξύ νοητικά υγιών ηλικιωμένων, ηλικιωμένων με Ήπια Γνωστική Διαταραχή (ΗΓΔ) και ασθενών με ήπια άνοια

Σύγκριση επιπέδων θρησκευτικότητας μεταξύ νοητικά υγιών ηλικιωμένων, ηλικιωμένων με Ήπια Γνωστική Διαταραχή (ΗΓΔ) και ασθενών με ήπια άνοια Σύγκριση επιπέδων θρησκευτικότητας μεταξύ νοητικά υγιών ηλικιωμένων, ηλικιωμένων με Ήπια Γνωστική Διαταραχή (ΗΓΔ) και ασθενών με ήπια άνοια Τσατάλη Μ., Μηνοπούλου Δ., Γιαλαουζίδης Μ., Τσολάκη Μ. Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΘΝΉΣ ΧΟΡΟΣ BALLROOM ΚΑΤΆ

ΔΙΕΘΝΉΣ ΧΟΡΟΣ BALLROOM ΚΑΤΆ ΔΙΕΘΝΉΣ ΧΟΡΟΣ BALLROOM ΚΑΤΆ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΕΚΦΎΛΙΣΗΣ: ΜΙΑ ΜΟΝΉ- ΤΥΦΛΉ ΤΥΧΑΙΟΠΟΙΗΜΈΝΗ ΚΛΙΝΙΚΉ ΜΕΛΈΤΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΚΟΙΝΌΤΗΤΑ ΗΛΙΚΙΩΜΈΝΩΝ ΜΕ ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΉ ΔΙΑΤΑΡΑΧΉ Λαζάρου Ιουλιέττα, Παραστατίδης Θέμης, Τσολάκη

Διαβάστε περισσότερα

Καραθανάση Ε. - Βερυκούκη Ε. - Τσολάκη Μ. Συνεργάτης στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ASPAD, Ψυχολόγος στην Ψυχιατρική Κλινική San Vitale

Καραθανάση Ε. - Βερυκούκη Ε. - Τσολάκη Μ. Συνεργάτης στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ASPAD, Ψυχολόγος στην Ψυχιατρική Κλινική San Vitale Καραθανάση Ε. - Βερυκούκη Ε. - Τσολάκη Μ. Συνεργάτης στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ASPAD, Ψυχολόγος στην Ψυχιατρική Κλινική San Vitale Σαφράν και ζαφορά Περιζήτητο προϊόν, που στην Ελλάδα καλλιεργείται αποκλειστικά

Διαβάστε περισσότερα

A. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΑΓΓΛΙΚΩΝ

A. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΑΓΓΛΙΚΩΝ A. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΑΓΓΛΙΚΩΝ Λίγες αναφορές υπάρχουν στην σχετική βιβλιογραφία για την χρήση της εκμάθησης γλώσσας ως μέθοδο ενδυνάμωσης των νοητικών λειτουργιών σε ηλικιωμένους, αν και έχει καταδειχτεί

Διαβάστε περισσότερα

Χορεία Huntington : Νευροψυχολογική εκτίμηση

Χορεία Huntington : Νευροψυχολογική εκτίμηση Χορεία Huntington : Νευροψυχολογική εκτίμηση Λαζάρου Ιουλιέττα 1, Τσολάκη Μάγδα 2,3 1Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ 2 3η Πανεπιστημιακή νευρολογική Κλινική «Γ.Ν. Παπανικολάου, Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ» 3 Ελληνική Εταιρεία

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογία στην Εκπαίδευση Εισαγωγή. Χαρίκλεια Τσαλαπάτα 24/9/2012

Τεχνολογία στην Εκπαίδευση Εισαγωγή. Χαρίκλεια Τσαλαπάτα 24/9/2012 Τεχνολογία στην Εκπαίδευση Εισαγωγή Χαρίκλεια Τσαλαπάτα 24/9/2012 Μάθηση Γενικότερος όρος από την «εκπαίδευση» Την εκπαίδευση την αντιλαμβανόμαστε σαν διαδικασία μέσα στην τάξη «Μάθηση» παντού και συνεχώς

Διαβάστε περισσότερα

PROTEAS (PROgramming TangiblE Activity System): Τεχνολογικό σύστημα απτού και εικονικού προγραμματισμού για παιδιά

PROTEAS (PROgramming TangiblE Activity System): Τεχνολογικό σύστημα απτού και εικονικού προγραμματισμού για παιδιά PROTEAS (PROgramming TangiblE Activity System): Τεχνολογικό σύστημα απτού και εικονικού προγραμματισμού για παιδιά Θ. Σαπουνίδης, Σ. Δημητριάδης Τμήμα Πληροφορικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΑΠΟΥΝΙΔΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΑΠΟΥΝΙΔΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ονοματεπώνυμο ΣΑΠΟΥΝΙΔΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ Τόπος γεννήσεως ΝΕΑΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Διεύθυνση οικίας ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ 3 Τ.Κ. 57 200 ΛΗΤΗ Τ.Θ 2606 Τηλέφωνα (2310) 99-7412 ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Τι καθορίζει τη µετάβαση από το φυσιολογικό γήρας µε Υποκειµενικά Νοητικά Παράπονα στην Ήπια Νοητική Διαταραχή;

Τι καθορίζει τη µετάβαση από το φυσιολογικό γήρας µε Υποκειµενικά Νοητικά Παράπονα στην Ήπια Νοητική Διαταραχή; Τι καθορίζει τη µετάβαση από το φυσιολογικό γήρας µε Υποκειµενικά Νοητικά Παράπονα στην Ήπια Νοητική Διαταραχή; Πόπτση Ε., MSc, Ουζούνη Φ. B.Sc Γιαλαουζίδης Μ.B.Sc Κουντή Φ., MSc., PhD, Τσολάκη Μ., MD,

Διαβάστε περισσότερα

Η αξιολόγηση και η χρησιμότητα μιας νέας δοκιμασίας νοητικού λεξικού σε άτομα με ήπια νοητική διαταραχή (MCI)

Η αξιολόγηση και η χρησιμότητα μιας νέας δοκιμασίας νοητικού λεξικού σε άτομα με ήπια νοητική διαταραχή (MCI) Η αξιολόγηση και η χρησιμότητα μιας νέας δοκιμασίας νοητικού λεξικού σε άτομα με ήπια νοητική διαταραχή (MCI) Νεοφυτίδου, Ε., Κουντή, Φ., Πόπτση, Ε. & Τσολάκη, Μ. & Κασάπη, Ε. Εισαγωγή Στην ελληνική βιβλιογραφία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΤΟ-ΕΠΙΓΝΩΣΗ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΔΟΣΗΣ: ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΥΓΙΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΗΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ (ΗΝΔ)

ΑΥΤΟ-ΕΠΙΓΝΩΣΗ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΔΟΣΗΣ: ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΥΓΙΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΗΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ (ΗΝΔ) A095 ΑΥΤΟ-ΕΠΙΓΝΩΣΗ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΔΟΣΗΣ: ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΥΓΙΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΗΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ (ΗΝΔ) Στέλλα Φραγκιαδάκη 1, Ίων Μπεράτης 1, Διονυσία Κονταξοπούλου 1, Νικόλαος Ανδρονάς 1,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ

ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΝΟΗΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ Νευροψυχολογική αξιολόγηση των νοητικά υστερούντων ατόμων στην Τρίτη Ηλικία - Αποτελέσματα παρούσας μελέτης Α. ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗ, ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ Ε. ΛΥΚΟΥ, ΚΛΙΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ Ι. ΠΑΠΑΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ,

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγνωση της Εξέλιξης της Ήπιας Νοητικής Διαταραχής σε Άνοια τύπου Αlzheimer μέσω Νευροψυχολογικών Δοκιμασιών

Πρόγνωση της Εξέλιξης της Ήπιας Νοητικής Διαταραχής σε Άνοια τύπου Αlzheimer μέσω Νευροψυχολογικών Δοκιμασιών Πρόγνωση της Εξέλιξης της Ήπιας Νοητικής Διαταραχής σε Άνοια τύπου Αlzheimer μέσω Νευροψυχολογικών Δοκιμασιών Κωνσταντίνος Ντόβας, Στέλιος Ζυγούρης, Παρασκευή Ηλιάδου, Χριστίνα Κακαζάνη, Σοφία Κατσαρού,

Διαβάστε περισσότερα

Παρατηρήσεις σε Σχέση με την Οδήγηση σε Ηλικιωμένους με Νόσο Alzheimer

Παρατηρήσεις σε Σχέση με την Οδήγηση σε Ηλικιωμένους με Νόσο Alzheimer Παρατηρήσεις σε Σχέση με την Οδήγηση σε Ηλικιωμένους με Νόσο Alzheimer Ιωάννα Κατσούρη, Τμήμα Εργοθεραπείας, ΤΕΙ Αθήνας Λουκάς Αθανασιάδης, 1η Ψυχιατρική Κλινική Νοσοκομείο Παπαγεωργίου, ΑΠΘ Ευάγγελος

Διαβάστε περισσότερα

9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer και Συγγενών Διαταραχών

9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer και Συγγενών Διαταραχών Στρογγυλό Τραπέζι Σωματική άσκηση και Άνοια. Από τη Γενική Ιατρική και την κοινότητα στο νοσοκομείο και στις εξειδικευμένες υπηρεσίες: Παρέμβαση στην Ελλάδα του σήμερα 9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer

Διαβάστε περισσότερα

PROTEAS (PROgramming TangiblE Activity System): Τεχνολογικό σύστημα απτού και εικονικού προγραμματισμού για παιδιά

PROTEAS (PROgramming TangiblE Activity System): Τεχνολογικό σύστημα απτού και εικονικού προγραμματισμού για παιδιά PROTEAS (PROgramming TangiblE Activity System): Τεχνολογικό σύστημα απτού και εικονικού προγραμματισμού για παιδιά Θ. Σαπουνίδης, Σ. Δημητριάδης Τμήμα Πληροφορικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΑΠΟΥΝΙΔΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΑΠΟΥΝΙΔΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ονοματεπώνυμο ΣΑΠΟΥΝΙΔΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ Τόπος γεννήσεως Διεύθυνση οικίας ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ 3 Τ.Κ. 57 200 ΛΗΤΗ Τ.Θ 2606 Τηλέφωνα 2310 997412 ΝΕΑΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία. Κ. Αλεξανδρής Αν. Καθηγητής, ΤΕΦΑΑ, ΑΠΘ

Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία. Κ. Αλεξανδρής Αν. Καθηγητής, ΤΕΦΑΑ, ΑΠΘ Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία Κ. Αλεξανδρής Αν. Καθηγητής, ΤΕΦΑΑ, ΑΠΘ Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία Οδηγός Εκπόνησης Μεταπτυχιακής Εργασία ς Βασικά Σημεία Καθορισμός Θέματος Επιλογή Επιβλέποντα Πρωτογενή

Διαβάστε περισσότερα

Νευροψυχολογική Εκτίμηση και Εργαλεία των Ευρωπαϊκών Ερευνητικών Προγραμμάτων στον τομέα της άνοιας

Νευροψυχολογική Εκτίμηση και Εργαλεία των Ευρωπαϊκών Ερευνητικών Προγραμμάτων στον τομέα της άνοιας Νευροψυχολογική Εκτίμηση και Εργαλεία των Ευρωπαϊκών Ερευνητικών Προγραμμάτων στον τομέα της άνοιας ΛΑΖΆΡΟΥ ΙΟΥΛΙΈΤΤΑ 1, ΜΑΓΔΑ ΤΣΟΛΑΚΗ2 1ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ- ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΑ ΕΚΕΤΑ- ΙΠΤΗΛ 2 ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Γ ΝΡΛ Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ,

Διαβάστε περισσότερα

Ηλικιωμένοι στην Κοινότητα και το Ίδρυμα - στον Αστικό Ιστό και την Ύπαιθρο Συννοσηρότητα

Ηλικιωμένοι στην Κοινότητα και το Ίδρυμα - στον Αστικό Ιστό και την Ύπαιθρο Συννοσηρότητα Ηλικιωμένοι στην Κοινότητα και το Ίδρυμα - στον Αστικό Ιστό και την Ύπαιθρο Συννοσηρότητα Αγγελική Κυπράκη, Ιατρός Άνοια και συννοσηρότητα Η άνοια ορίζεται ως διαταραχή κατά την οποία παρατηρείται έκπτωση

Διαβάστε περισσότερα

Ηλικιωμένοι στην Κοινότητα και το Ίδρυμα - στον Αστικό Ιστό και την Ύπαιθρο. Γνωστικές Λειτουργίες και Ποιότητα Ζωής (ΠΖ)

Ηλικιωμένοι στην Κοινότητα και το Ίδρυμα - στον Αστικό Ιστό και την Ύπαιθρο. Γνωστικές Λειτουργίες και Ποιότητα Ζωής (ΠΖ) Ηλικιωμένοι στην Κοινότητα και το Ίδρυμα - στον Αστικό Ιστό και την Ύπαιθρο Γνωστικές Λειτουργίες και Ποιότητα Ζωής (ΠΖ) Μητράκη Μαριλένα Κοινωνική Λειτουργός Ένα από τα χαρακτηριστικά της Παγκόσμιας Κοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ. Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer

ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ. Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer ΠΡΟΦΙΛ ΑΣΘΕΝΟΥΣ γυναίκα 62 ετών εκπαίδευση: 6 έτη ιδιωτική

Διαβάστε περισσότερα

Εκτίμηση Επιπέδου Μεταγνωστικών Λειτουργιών και Παρέμβαση Ενίσχυσής τους στην Ήπια Γνωστική Εξασθένιση

Εκτίμηση Επιπέδου Μεταγνωστικών Λειτουργιών και Παρέμβαση Ενίσχυσής τους στην Ήπια Γνωστική Εξασθένιση Εκτίμηση Επιπέδου Μεταγνωστικών Λειτουργιών και Παρέμβαση Ενίσχυσής τους στην Ήπια Γνωστική Εξασθένιση Ήπια Γνωστική Εξασθένιση (ΗΓΕ) Μετάβαση φυσιολογικό γήρας άνοια Γνωστική έκπτωση (πολλαπλά/μεμονωμένα

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη προγράμματος κατάρτισης για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με νόσο Alzheimer, μέσω των "Serious Games"

Ανάπτυξη προγράμματος κατάρτισης για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με νόσο Alzheimer, μέσω των Serious Games Ανάπτυξη προγράμματος κατάρτισης για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με νόσο Alzheimer, μέσω των "Serious Games" Μάγδα Τσολάκη, Νευρολόγος-Ψυχίατρος, Καθηγήτρια ΑΠΘ Μαρίνα Μακρή, MSc Counselling

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΑΠΟΥΝΙΔΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΑΠΟΥΝΙΔΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ονοματεπώνυμο ΣΑΠΟΥΝΙΔΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ Τόπος γεννήσεως Διεύθυνση οικίας ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ 3 Τ.Κ. 57 200 ΛΗΤΗ Τ.Θ 2606 Τηλέφωνα 2310 997412 ΝΕΑΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Τα Οφέλη των Προσαρμοσμένων Διατάσεων σε Καρέκλα στη Διάθεση Γυναικών με Ήπια Νοητική Διαταραχή

Τα Οφέλη των Προσαρμοσμένων Διατάσεων σε Καρέκλα στη Διάθεση Γυναικών με Ήπια Νοητική Διαταραχή Τα Οφέλη των Προσαρμοσμένων Διατάσεων σε Καρέκλα στη Διάθεση Γυναικών με Ήπια Νοητική Διαταραχή Δημακοπούλου Ε., Καρυδάκη Μ., Αποστολόπουλος Ξ., Βλαχογιάννη Α., Παπαγιάννη Μ. Εταιρεία Νόσου Αλτσχάιμερ

Διαβάστε περισσότερα

Εννοιολογική χαρτογράφηση. Τ. Α. Μικρόπουλος

Εννοιολογική χαρτογράφηση. Τ. Α. Μικρόπουλος Εννοιολογική χαρτογράφηση Τ. Α. Μικρόπουλος Οργάνωση γνώσης Η οργάνωση και η αναπαράσταση της γνώσης αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για την οικοδόμηση νέας γνώσης. Η οργάνωση των εννοιών που αναφέρονται

Διαβάστε περισσότερα

Κύρια σημεία. Η έννοια του μοντέλου. Έρευνα στην εφαρμοσμένη Στατιστική. ΈρευναστηΜαθηματικήΣτατιστική. Αντικείμενο της Μαθηματικής Στατιστικής

Κύρια σημεία. Η έννοια του μοντέλου. Έρευνα στην εφαρμοσμένη Στατιστική. ΈρευναστηΜαθηματικήΣτατιστική. Αντικείμενο της Μαθηματικής Στατιστικής Κύρια σημεία Ερευνητική Μεθοδολογία και Μαθηματική Στατιστική Απόστολος Μπουρνέτας Τμήμα Μαθηματικών ΕΚΠΑ Αναζήτηση ερευνητικού θέματος Εισαγωγή στην έρευνα Ολοκλήρωση ερευνητικής εργασίας Ο ρόλος των

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΔΙΣΗ «ΣΕ ΕΥΘΕΙΑ ΓΡΑΜΜΗ» ΩΣ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΟΔΗΓΗΣΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΝΟΣΟ ΠΑΡΚΙΝΣΟΝ

ΒΑΔΙΣΗ «ΣΕ ΕΥΘΕΙΑ ΓΡΑΜΜΗ» ΩΣ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΟΔΗΓΗΣΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΝΟΣΟ ΠΑΡΚΙΝΣΟΝ 27 Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΛΛΗΝΩΝ ΝΕΥΡΟΛΟΓΩΝ A096 ΒΑΔΙΣΗ «ΣΕ ΕΥΘΕΙΑ ΓΡΑΜΜΗ» ΩΣ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΟΔΗΓΗΣΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΝΟΣΟ ΠΑΡΚΙΝΣΟΝ Νίκος Ανδρονάς 1, Ίων Μπεράτης 1, Διονυσία Κονταξοπούλου

Διαβάστε περισσότερα

Affective e-learning and educational support

Affective e-learning and educational support Affective e-learning and educational support Ιπποκράτης Αποστολίδης & Θρασύβουλος Τσιάτσος aposti@csd.auth.gr & tsiatsos@csd.auth.gr Ροή της παρουσίασης Επισκόπηση Affective Learning (Συναισθηματική Μάθηση)

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα αξιολόγησης εκπαιδευτικού λογισµικού

Θέµατα αξιολόγησης εκπαιδευτικού λογισµικού Θέµατα αξιολόγησης εκπαιδευτικού λογισµικού Όνοµα: Τάσος Αναστάσιος Επώνυµο: Μικρόπουλος Τίτλος: Αναπληρωτής Καθηγητής, Εργαστήριο Εφαρµογών Εικονικής Πραγµατικότητας στην Εκπαίδευση, Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων

Διαβάστε περισσότερα

Master's in Neuropsychology

Master's in Neuropsychology Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ Το International Faculty CITY College, Διεθνές Τμήμα του University of Sheffield βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη. Είναι ένα από τα 6 ακαδημαϊκά τμήματα του University of Sheffield και

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση Περιστατικού. Αυτοκτονικός Ιδεασμός και Κατάθλιψη στην Ήπια Νοητική Διαταραχή. Διαμαντίδου Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος

Παρουσίαση Περιστατικού. Αυτοκτονικός Ιδεασμός και Κατάθλιψη στην Ήπια Νοητική Διαταραχή. Διαμαντίδου Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος Παρουσίαση Περιστατικού Αυτοκτονικός Ιδεασμός και Κατάθλιψη στην Ήπια Νοητική Διαταραχή Διαμαντίδου Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος Δημογραφικά Στοιχεία Ηλικία:65 ετών Εκπαίδευση: 6 έτη Επάγγελμα: Μοντελίστ Τόπος

Διαβάστε περισσότερα

«ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚH ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΡΑΣΗΣ»

«ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚH ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΡΑΣΗΣ» «ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚH ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΡΑΣΗΣ» ΣΟΥΜΠΟΥΡΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ, ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ, Α.Π.Θ ΛΥΣΙΤΣΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, ΝΕΥΡΟΛΟΓΟΣ ALZHEIMER HELLAS ΠΡΟΦΙΛ Φύλο: Γυναίκα Ηλικία: 75 ετών Εκπαίδευση: 6 έτη Οικιακά 2

Διαβάστε περισσότερα

Έλεγχος νοητικής λειτουργίας στην τρίτη ηλικία

Έλεγχος νοητικής λειτουργίας στην τρίτη ηλικία Έλεγχος νοητικής λειτουργίας στην τρίτη ηλικία ΜΑΡΙΝΑ ΜΑΚΡΗ, MA COUNSELLING AND PSYCHOTHERAPY ΜΑΓΔΑ ΤΣΟΛΑΚΗ, ΝΕΥΡΟΛΟΓΟΣ-ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΑΠΘ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΝΟΣΟΥ ALZHEIMER ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Master's in Neuropsychology

Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Master's in Neuropsychology Oδηγός Σπουδών ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2016-17 Master's in Neuropsychology Επωνυμία και Βασική Περιγραφή Εκπαιδευτικού Προγράμματος Οι τίτλοι σπουδών Master of

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (# 252) 5 η ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (# 252) 5 η ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (# 252) Ε ΕΞΑΜΗΝΟ 5 η ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ & ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΙΘΑΝΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ & ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΙ Περιορισμοί: αδυναμίες/απειλές της έρευνας,

Διαβάστε περισσότερα

Μορφολογικές κατηγορίες νοητικού λεξικού του SLDT στα ελληνικά και η σχέση τους με την προνοσηρή νοημοσύνη

Μορφολογικές κατηγορίες νοητικού λεξικού του SLDT στα ελληνικά και η σχέση τους με την προνοσηρή νοημοσύνη Μορφολογικές κατηγορίες νοητικού λεξικού του SLDT στα ελληνικά και η σχέση τους με την προνοσηρή νοημοσύνη Ελισάβετ Νεοφυτίδου Ψυχολόγος, ΚΕ.ΣΥ.Ψ.Υ Α.Π.Θ Η αναζήτηση κατάλληλων μεθόδων και εξιδεικευμένων

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΓΩΝ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΙΑ; ΝΑΙ Η ΟΧΙ; Ε. ΚΑΡΑΡΙΖΟΥ Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νευρολογίας Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Η ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΓΩΝ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΙΑ; ΝΑΙ Η ΟΧΙ; Ε. ΚΑΡΑΡΙΖΟΥ Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νευρολογίας Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Η ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΓΩΝ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΙΑ; ΝΑΙ Η ΟΧΙ; Ε. ΚΑΡΑΡΙΖΟΥ Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νευρολογίας Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Υπάρχει αιτιακή σχέση ; Ναι Όχι Η άνοια είναι η πιο συχνή νευρολογική διαταραχή

Διαβάστε περισσότερα

Ενδυνάμωση & Συνηγορία των ατόμων που πάσχουν από Άνοια και των φροντιστών τους.

Ενδυνάμωση & Συνηγορία των ατόμων που πάσχουν από Άνοια και των φροντιστών τους. Ενδυνάμωση & Συνηγορία των ατόμων που πάσχουν από Άνοια και των φροντιστών τους. Ελένη Μαργιώτη Κλινική Νευροψυχολόγος, M.Sc., PhDs Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών 10th Panhellenic

Διαβάστε περισσότερα

Στόχος της ψυχολογικής έρευνας:

Στόχος της ψυχολογικής έρευνας: Στόχος της ψυχολογικής έρευνας: Συστηματική περιγραφή και κατανόηση των ψυχολογικών φαινομένων. Η ψυχολογική έρευνα χρησιμοποιεί μεθόδους συστηματικής διερεύνησης για τη συλλογή, την ανάλυση και την ερμηνεία

Διαβάστε περισσότερα

Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση. Τεχνολογίες Πληροφορίας & (ΤΠΕ-Ε)

Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση. Τεχνολογίες Πληροφορίας & (ΤΠΕ-Ε) Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση (ΤΠΕ-Ε) ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Η αξιοποίηση των σύγχρονων Τεχνολογιών Πληροφορίας & Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στην εκπαίδευση και τη µάθηση Πώς οι ΤΠΕ

Διαβάστε περισσότερα

Ι. Κατσούρη, Λ. Αθανασιάδης, Ε. Μπεκιάρης, Μ. Τσολάκη

Ι. Κατσούρη, Λ. Αθανασιάδης, Ε. Μπεκιάρης, Μ. Τσολάκη Ι. Κατσούρη, Λ. Αθανασιάδης, Ε. Μπεκιάρης, Μ. Τσολάκη Εργοθεραπεία Ανήκει στις επιστήμες υγείας και αποκατάστασης, Προάγει την υγεία σε συνεργασία με άλλες επιστήμες, Έχει ως σκοπό την παροχή βοήθειας

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση αξιοποίησης του συστήματος σωματικής και νοητικής υγείας LLM Care στον τουρισμό των 55+ στην Ελλάδα Παναγιώτης Μπαμίδης Αναπλ.

Πρόταση αξιοποίησης του συστήματος σωματικής και νοητικής υγείας LLM Care στον τουρισμό των 55+ στην Ελλάδα Παναγιώτης Μπαμίδης Αναπλ. Πρόταση αξιοποίησης του συστήματος σωματικής και νοητικής υγείας LLM Care στον τουρισμό των 55+ στην Ελλάδα Παναγιώτης Μπαμίδης Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ, Ιδρυτής & Επιστημονικά Υπεύθυνος

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική Νευροψυχολογία του παιδιού

Κλινική Νευροψυχολογία του παιδιού Κλινική Νευροψυχολογία του παιδιού Α εξάμηνο Διδάσκων : Α. Β. Καραπέτσας Ακαδημαϊκό έτος 2015-2016 1 ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ 2 Μία από τις πρώτες έρευνες που μελετούν και επιβεβαιώνουν ότι τα άτομα με μουσική

Διαβάστε περισσότερα

διοτι ολος ο νομος εις εναν λογο συμπληρουται εις τον θελεις αγαπα τον πλησιον σου ως σεαυτον Γαλάτας, κεφ. Ε, εδ. 14

διοτι ολος ο νομος εις εναν λογο συμπληρουται εις τον θελεις αγαπα τον πλησιον σου ως σεαυτον Γαλάτας, κεφ. Ε, εδ. 14 διοτι ολος ο νομος εις εναν λογο συμπληρουται εις τον θελεις αγαπα τον πλησιον σου ως σεαυτον Γαλάτας, κεφ. Ε, εδ. 14 το όραμα φιλοδοξούμε σε ένα κόσμο που η ανθρωπότητα πλήγεται καθημερινά από ασθένειες,

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφορική και Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνιών: Συνύπαρξη και παιδαγωγική πρακτική. Τάσος Μικρόπουλος Ιωάννα Μπέλλου Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Πληροφορική και Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνιών: Συνύπαρξη και παιδαγωγική πρακτική. Τάσος Μικρόπουλος Ιωάννα Μπέλλου Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Πληροφορική και Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνιών: Συνύπαρξη και παιδαγωγική πρακτική Τάσος Μικρόπουλος Ιωάννα Μπέλλου Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Πληροφορική και ΤΠΕ Η Πληροφορική και οι Τεχνολογίες της

Διαβάστε περισσότερα

Αθανάσιος Φ. Κατσούλης

Αθανάσιος Φ. Κατσούλης Αθανάσιος Φ. Κατσούλης Doctorate student, Université Paul Valéry - Montpellier III Master in Teaching and Psychological Methodologies in Education, University of L Aquila (Italy) Μ.A in Education (Education

Διαβάστε περισσότερα

RAMCIP Ρομποτικός οικιακός βοηθός για ηλικιωμένους με ΗΝΔ

RAMCIP Ρομποτικός οικιακός βοηθός για ηλικιωμένους με ΗΝΔ Robotic Assistant for MCI patients at home H2020-PHC-2014-2015 RIA-643433 RAMCIP Ρομποτικός οικιακός βοηθός για ηλικιωμένους με ΗΝΔ Δρ. Δημήτριος Γιακουμής Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Ινστιτούτο Τεχνολογιών

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος Δ/ντης Προγράμματος: Καθηγητής Ιωάννης Νηματούδης Δ/ντής Γ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής ΑΠΘ

Οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος Δ/ντης Προγράμματος: Καθηγητής Ιωάννης Νηματούδης Δ/ντής Γ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής ΑΠΘ Οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος Δ/ντης Προγράμματος: Καθηγητής Ιωάννης Νηματούδης Δ/ντής Γ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής ΑΠΘ Υπεύθυνος Εκπαίδευσης: Καθηγητής Κωνσταντίνος Ν. Φουντουλάκης Α Ρ Ι

Διαβάστε περισσότερα

Διάγνωση και προσυμπτωματικός έλεγχος

Διάγνωση και προσυμπτωματικός έλεγχος Διάγνωση και προσυμπτωματικός έλεγχος Χρήστος Α. Βενέτης MD, MSc Μαιευτήρας- Γυναικολόγος Υποψήφιος Διδάκτωρ Α.Π.Θ. Μονάδα Ανθρώπινης Αναπαραγωγής Α Μαιευτική- Γυναικολογική Κλινική Ιατρική Σχολή, Α.Π.Θ.

Διαβάστε περισσότερα

Περιβάλλοντα απτού προγραμματισμού: Επισκόπηση της παρούσας κατάστασης και ανοιχτά ερευνητικά ερωτήματα

Περιβάλλοντα απτού προγραμματισμού: Επισκόπηση της παρούσας κατάστασης και ανοιχτά ερευνητικά ερωτήματα Περιβάλλοντα απτού προγραμματισμού: Επισκόπηση της παρούσας κατάστασης και ανοιχτά ερευνητικά ερωτήματα Θ. Σαπουνίδης, Σ. Δημητριάδης, Ι. Βλαχάβας Τμήμα Πληροφορικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδίαση γνωστικών ασκήσεων για την υποστήριξη ατόμων με άνοια

Σχεδίαση γνωστικών ασκήσεων για την υποστήριξη ατόμων με άνοια Σχεδίαση γνωστικών ασκήσεων για την υποστήριξη ατόμων με άνοια Αναστάσιος Καρακώστας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Περιεχόμενα Οι γνωστικές ασκήσεις στην υπηρεσία ασθενών με άνοια Προτεινόμενη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΉ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΏΝ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΉ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΏΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΉ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΏΝ 2. Εκπαιδευτικό Λογισμικό για τα Μαθηματικά 2.1 Κύρια χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού λογισμικού για την Διδακτική των Μαθηματικών 2.2 Κατηγορίες εκπαιδευτικού λογισμικού για

Διαβάστε περισσότερα

Μάρκου Νεφέλη, Ψυχολόγος Α. Π. Θ. Alzheimer- Hellas

Μάρκου Νεφέλη, Ψυχολόγος Α. Π. Θ. Alzheimer- Hellas Μάρκου Νεφέλη, Ψυχολόγος Α. Π. Θ. Alzheimer- Hellas Αυξημένο ενδιαφέρον λόγω: Συχνότητας ελλειμμάτων στην ΠΜ Συσχέτισης ΠΜ με την καθημερινή λειτουργικότητα, την ποιότητα ζωής και την ασφάλεια του ατόμου

Διαβάστε περισσότερα

Εμμανουήλ Ανυφαντής Ph.D cand, & Μαρία Καμπανάρου Ph.D Τμήμα Επιστημών Αποκατάστασης Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου

Εμμανουήλ Ανυφαντής Ph.D cand, & Μαρία Καμπανάρου Ph.D Τμήμα Επιστημών Αποκατάστασης Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου Εμμανουήλ Ανυφαντής Ph.D cand, & Μαρία Καμπανάρου Ph.D Τμήμα Επιστημών Αποκατάστασης Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου Νεότερα ερευνητικά δεδομένα σχετικά με τις γλωσσικές διαταραχές στην Ήπια Νοητική Διαταραχή.

Διαβάστε περισσότερα

A097 Σχέση μεταξύ διαταραχών ύπνου και οδηγικής ικανότητας σε άτομα με Ήπια Νοητική Διαταραχή

A097 Σχέση μεταξύ διαταραχών ύπνου και οδηγικής ικανότητας σε άτομα με Ήπια Νοητική Διαταραχή A097 Σχέση μεταξύ διαταραχών ύπνου και οδηγικής ικανότητας σε άτομα με Ήπια Νοητική Διαταραχή Ίων Μπεράτης 1, Στέλλα Φραγκιαδάκη 1, Διονυσία Κονταξοπούλου 1, Νίκος Ανδρονάς 1, Τάσος Μπονάκης 1, Αλεξάνδρα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ & ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΙΘΑΝΕΣ

ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ & ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΙΘΑΝΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (# 252) Ε ΕΞΑΜΗΝΟ 4 η ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ & ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΙΘΑΝΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ & ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Σε μία από τις πρώτες ενέργειες που πρέπει

Διαβάστε περισσότερα

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Π.Μ.Σ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 3 η Θεματική ενότητα: Ανάλυση μεθοδολογίας ερευνητικής εργασίας Σχεδιασμός έρευνας: Θεωρητικό πλαίσιο και ανάλυση μεθοδολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Έλεγχος ακουστικής επεξεργασίας στην Ήπια Γνωστική Διαταραχή

Έλεγχος ακουστικής επεξεργασίας στην Ήπια Γνωστική Διαταραχή Έλεγχος ακουστικής επεξεργασίας στην Ήπια Γνωστική Διαταραχή Νίκος Μοσχόπουλος Ειδικευόµενος Ψυχιατρικής Γ Ψυχιατρική Κλινική Α.Π.Θ. Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ Ήπια Γνωστική Διαταραχή ή Ήπια Νοητική Έκπτωση Mild Cognitive

Διαβάστε περισσότερα

8.2 Εννοιολογική χαρτογράφηση

8.2 Εννοιολογική χαρτογράφηση 8.2 Εννοιολογική χαρτογράφηση Η εννοιολογική χαρτογράφηση (concept mapping) αποτελεί ένα μέσο για την αναπαράσταση των γνώσεων, των ιδεών, των εννοιών προς οικοδόμηση (Jonassen et al. 1998), των νοητικών

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη ασκήσεων γλωσσικής αποκατάστασης για ασθενείς με Νόσο Alzheimer

Ανάπτυξη ασκήσεων γλωσσικής αποκατάστασης για ασθενείς με Νόσο Alzheimer Ανάπτυξη ασκήσεων γλωσσικής αποκατάστασης για ασθενείς με Νόσο Alzheimer Χαλδογερίδης Αγησίλαος 1, Νικολαΐδου Ευδοκία 2, Τσολάκη Μαγδαληνή 3, Θρασύβουλος Τσιάτσος 4 achaldog@csd.auth.gr, tsolakim1@gmail.com,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Τίτλος Ονοματεπώνυμο συγγραφέα Πανεπιστήμιο Ονοματεπώνυμο δεύτερου (τρίτου κ.ο.κ.) συγγραφέα Πανεπιστήμιο Η κεφαλίδα (μπαίνει πάνω δεξιά σε κάθε σελίδα): περιγράφει το θέμα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ. ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ονοματεπώνυμο. ΣΑΠΟΥΝΙΔΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ Ημερομηνία γεννήσεως 01/05/1973 ΣΠΟΥΔΕΣ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ. ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ονοματεπώνυμο. ΣΑΠΟΥΝΙΔΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ Ημερομηνία γεννήσεως 01/05/1973 ΣΠΟΥΔΕΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ονοματεπώνυμο ΣΑΠΟΥΝΙΔΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ Ημερομηνία γεννήσεως 01/05/1973 Τόπος γεννήσεως ΝΕΑΠΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Οικογενειακή κατάσταση ΕΓΓΑΜΟΣ Διεύθυνση οικίας ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές μνήμης και οικονομικό κόστος ψυχικής υγείας

Διαταραχές μνήμης και οικονομικό κόστος ψυχικής υγείας Διαταραχές μνήμης και οικονομικό κόστος ψυχικής υγείας Τ ό λ ι ο ς Ά γ γ ε λ ο ς M S c Κ ο υ σ ε ν ί δ η ς Δ η μ ή τ ρ ι ο ς P h D Π ό π τ σ η Ε λ έ ν η M S c Τ σ ο λ ά κ η Μ ά γ δ α M D, P h D Alzheimer

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδίαση και Ανάπτυξη Συστήματος Απτικής Διεπαφής για Δραστηριότητες Εισαγωγικού Προγραμματισμού

Σχεδίαση και Ανάπτυξη Συστήματος Απτικής Διεπαφής για Δραστηριότητες Εισαγωγικού Προγραμματισμού Σχεδίαση και Ανάπτυξη Συστήματος Απτικής Διεπαφής για Δραστηριότητες Εισαγωγικού Προγραμματισμού Διδακτορική Διατριβή Θεοδόσιου Π. Σαπουνίδη Επιβλέπων: Σ. Δημητριάδης, Επίκουρος Καθηγητής Τμ. Πληροφορικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ I: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ

ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ I: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (# 252) Ε ΕΞΑΜΗΝΟ 9 η ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ I: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ & ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΛΙΓΗ ΘΕΩΡΙΑ Στην προηγούμενη διάλεξη μάθαμε ότι υπάρχουν διάφορες μορφές έρευνας

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Διπλωματική Εργασία ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΙΛΚΟΥ Επιβλέπων καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙA

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙA ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙA Γνωστικές λειτουργίες Γνωστική λειτουργία (cognition) είναι ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο αντιλαμβάνεται τον κόσμο και δρα μέσα σε αυτόν. Είναι το

Διαβάστε περισσότερα

Συγγραφή και κριτική ανάλυση επιδημιολογικής εργασίας

Συγγραφή και κριτική ανάλυση επιδημιολογικής εργασίας Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών Συγγραφή και κριτική ανάλυση επιδημιολογικής εργασίας Δ. Παρασκευής Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ (STATE OF THE ART) ΤΟΥ ENTELIS ΕΚΔΟΣΗ EΥΚΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ

ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ (STATE OF THE ART) ΤΟΥ ENTELIS ΕΚΔΟΣΗ EΥΚΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ (STATE OF THE ART) ΤΟΥ ENTELIS ΕΚΔΟΣΗ EΥΚΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ Εισαγωγή Η έρευνα στην Ευρώπη δείχνει ότι οι άνθρωποι με αναπηρίες όλων των ηλικιών έχουν προσωπική εμπειρία με την τεχνολογία.

Διαβάστε περισσότερα

Μαρία Προδρόμου. Δρ. Ανδρέας Παυλάκης Λέκτορας Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου

Μαρία Προδρόμου. Δρ. Ανδρέας Παυλάκης Λέκτορας Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ» «Μελέτη Καταγραφής της Οργανωτικής Κουλτούρας και του Βαθμού Ασάφειας και Σύγκρουσης Ρόλων των νοσηλευτών

Διαβάστε περισσότερα

Εξέλιξη των γνωστικών αναπαραστάσεων των παιδιών προσχολικής ηλικίας για τα προγραμματιζόμενα ρομπότ

Εξέλιξη των γνωστικών αναπαραστάσεων των παιδιών προσχολικής ηλικίας για τα προγραμματιζόμενα ρομπότ Εξέλιξη των γνωστικών αναπαραστάσεων των παιδιών προσχολικής ηλικίας για τα προγραμματιζόμενα ρομπότ Αναστασία Μισιρλή amisirli@upatras.gr Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική

Διαβάστε περισσότερα

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Γιατί η Ρομποτική στην Εκπαίδευση; A) Τα παιδιά όταν σχεδιάζουν, κατασκευάζουν και προγραμματίζουν ρομπότ έχουν την ευκαιρία να μάθουν παίζοντας και να αναπτύξουν δεξιότητες Η

Διαβάστε περισσότερα