ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 : ΠΑΡΑΓΟΗΑΚΔ ΓΤΝΑΜΔΗ ΚΑΗ ΑΝΔΡΥΟΜΔΝΔ ΥΧΡΔ Δ ΔΝΑ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΜΔΝΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΠΟΤ ΤΝΔΥΧ ΜΔΣΑΒΑΛΛΔΣΑΗ.

Transcript

1 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 : ΠΑΡΑΓΟΗΑΚΔ ΓΤΝΑΜΔΗ ΚΑΗ ΑΝΔΡΥΟΜΔΝΔ ΥΧΡΔ Δ ΔΝΑ ΠΑΓΚΟΜΗΟΠΟΗΖΜΔΝΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΠΟΤ ΤΝΔΥΧ ΜΔΣΑΒΑΛΛΔΣΑΗ. 1.1 Ζ ΘΔΖ ΣΧΝ ΖΠΑ ΣΟ ΝΔΟ ΠΑΓΚΟΜΗΟ ΠΟΛΗΣΗΚΟ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΟ ΤΣΖΜΑ 1.2 Ζ ΠΟΡΔΗΑ ΣΖ Δ.Δ ΣΟΝ 21 Ο ΑΗΧΝΑ 1.3 Ζ ΑΝΑΓΤΖ ΣΧΝ BRIC Δ ΚΤΡΗΑΡΥΔ ΠΑΓΚΟΜΗΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΔ ΓΤΝΑΜΔΗ 1.4 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 : Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ Δ ΔΝΑΝ ΚΟΜΟ ΠΟΤ ΑΛΛΑΕΔΗ 2.1 ΠΧ ΓΗΑΜΟΡΦΧΝΔΣΑΗ Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ 2.2 Ζ ΔΝΣΑΞΖ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΟ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟ ΤΣΖΜΑ 2.3 ΟΗ ΠΡΟΚΛΖΔΗ ΣΟΤ ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ ΚΑΗ Ζ ΔΠΗΡΡΟΖ ΣΟΤ ΣΖ ΓΗΑΜΟΡΦΧΖ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ 2.4 ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ, ΑΜΤΝΑ, ΑΦΑΛΔΗΑ. ΠΧ ΔΠΖΡΔΑΕΟΤΝ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ; 2.5 Ζ ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΝΔΧΝ «ΠΑΗΥΣΧΝ» ΣΖΝ ΑΚΖΖ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΔΠΗΛΟΓΟ-ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 : Ο ΡΟΛΟ ΣΖ ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ ΣΖΝ Δ.Δ ΚΑΣΑ ΣΟΝ 21 Ο ΑΗΧΝΑ 3.1 Ζ ΠΟΡΔΗΑ ΔΞΔΤΡΧΠΑΨΜΟΤ ΣΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ 3.2 Ζ ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ ΣΖΝ ΚΔΠΠΑ ΚΑΗ ΣΖΝ ΔΠΑΑ 3.3 ΟΗ ΔΛΛΖΝΗΚΔ ΠΡΟΔΓΡΔΗΔ ΣΟΤ 1994 ΚΑΗ ΣΟΤ 2003 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 : ΟΗ ΔΛΛΖΝΟΑΜΔΡΗΚΑΝΗΚΔ ΥΔΔΗ 4.1 Ζ ΗΣΟΡΗΑ ΣΧΝ ΥΔΔΧΝ ΔΛΛΑΓΑ-ΖΠΑ 4.2 ΟΗ ΥΔΔΗ ΜΔΣΑΞΤ ΣΧΝ ΓΤΟ ΥΧΡΧΝ ΣΟΝ 21 Ο ΑΗΧΝΑ 1

2 4.3 Ο ΡΟΛΟ ΣΖ ΓΗΑΠΟΡΑ ΣΖΝ ΠΡΟΧΘΖΖ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΤΜΦΔΡΟΝΣΧΝ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 : ΟΗ ΔΛΛΖΝΟΡΧΗΚΔ ΥΔΔΗ 5.1 Ζ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΧΝ ΥΔΔΧΝ ΔΛΛΑΓΑ-ΡΧΗΑ 5.2 Ζ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΑΗ ΔΝΔΡΓΔΗΑΚΖ ΤΝΔΡΓΑΗΑ ΜΔΣΑΞΤ ΣΧΝ ΓΤΟ ΥΧΡΧΝ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 : ΟΗ ΥΔΔΗ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ ΜΔ ΣΗ ΥΧΡΔ ΣΧΝ ΒΑΛΚΑΝΗΧΝ 6.1 Ζ ΒΑΛΚΑΝΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ ΑΠΟ ΣΖ ΜΔΣΑΠΟΛΗΣΔΤΖ ΜΔΥΡΗ ΖΜΔΡΑ 6.2 ΟΗ ΥΔΔΗ ΑΝΑΜΔΑ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΗ ΣΖΝ ΠΓΓΜ 6.3 ΟΗ ΔΛΛΖΝΟΓΗΟΤΓΚΟΛΑΒΗΚΔ ΚΑΗ ΜΔΣΔΠΔΗΣΑ ΔΛΛΖΝΟΔΡΒΗΚΔ ΥΔΔΗ 6.4 ΟΗ ΥΔΔΗ ΜΔ ΣΖΝ ΑΛΒΑΝΗΑ 6.5 ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΗ ΤΠΟΛΟΗΠΔ ΥΧΡΔ ΣΧΝ ΒΑΛΚΑΝΗΧΝ 6.6 ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΑΝΑΤΓΚΡΟΣΖΖ ΣΧΝ ΒΑΛΚΑΝΗΧΝ ΣΟΝ 21 Ο ΑΗΧΝΑ-ΣΟ ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΥΔΓΗΟ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7 : ΟΗ ΔΛΛΖΝΟΣΟΤΡΚΗΚΔ ΥΔΔΗ 7.1 Ζ ΖΜΑΗΑ ΣΖ ΑΟΕ ΚΑΗ Ζ ΑΠΔΗΛΖ ΣΟΤ ΣΟΤΡΚΗΚΟΤ «CASUS BELLI» 7.2 Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΚΤΠΡΗΑΚΟΤ 7.3 ΠΧ ΠΡΔΠΔΗ ΝΑ ΛΔΗΣΟΤΡΓΖΔΗ Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ Χ ΠΡΟ ΣΖΝ ΣΟΤΡΚΗΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 8 : Ζ ΔΞΧΣΔΡΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ ΣΖ ΜΔΖ ΑΝΑΣΟΛΖ ΚΑΗ ΟΗ ΥΔΔΗ ΣΖ ΜΔ ΣΗ ΥΧΡΔ ΣΖ ΑΗΑ ΔΠΗΛΟΓΟ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 2

3 ΠΡΟΛΟΓΟ Κνζκντζηνξηθά γεγνλφηα, έρνπλ ζεκαδέςεη ηελ πνξεία ηεο παγθφζκηαο θνηλσλίαο, θαηά ηα πξψηα ρξφληα ηνπ 21νπ αηψλα. Ζ γεληθφηεξε αληίιεςε πνπ επηθξαηεί, είλαη πσο βξηζθφκαζηε πιένλ ζε έλαλ θφζκν θαη ζε έλα δηεζλέο πεξηβάιινλ ην νπνίν αιιάδεη ηαρχηαηα θαη δηαξθψο θαη κεηαβάιιεη ηα πάληα ζην πέξαζκά ηνπ. Σα γεγνλφηα ηεο 11εο επηεκβξίνπ 2001, ζε πνιινχο έδσζαλ ηελ εληχπσζε, φηη ηίπνηα πιένλ ζην θφζκν δελ ζα είλαη ην ίδην. Γηα πξψηε θνξά κεηά ηε ςπρξνπνιεκηθή πεξίνδν, ακθηζβεηείηαη έληνλα ε παγθφζκηα θπξηαξρία ησλ ΖΠΑ, νη νπνίεο δέρνληαη έλα άλεπ πξνεγνπκέλνπ ηξνκνθξαηηθφ ρηχπεκα κέζα ζην εζσηεξηθφ ηνπο. ε κηα πξνζπάζεηα, επαλάθηεζεο ησλ θεθηεκέλσλ ηεο, νη ΖΠΑ μεθηλνχλ έλαλ καθξνρξφλην πφιεκν θαηά ηεο ηξνκνθξαηίαο, ν νπνίνο θαίλεηαη πσο νινθιεξψλεηαη κε ην ζάλαην ηνπ Οζάκα Μπηλ Λάληελ, λνχκεξν 1 θαηαδεηνχκελνπ ησλ ακεξηθαληθψλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ. Παξάιιεια, ζαλ άιιν νηθνλνκηθφ θξαρ ηνπ 1929, ήξζε ε θαηάξξεπζε ηεο ακεξηθαληθήο επελδπηηθήο ηξάπεδαο Lehman Brothers, γηα λα βπζίζεη ηε θνηλσλία ζε κηα παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε, απφ ηελ νπνία κέρξη ζηηγκήο δε θαίλεηαη λα ππάξρεη κηα αζθαιήο δηαθπγή. Ο αξαβηθφο θφζκνο, γπξίδεη θαη απηφο ζειίδα. Οη εμεγέξζεηο ησλ ηειεπηαίσλ κελψλ ζε ρψξεο κε δηθηαηνξηθά θαζεζηψηα φπσο ε Αίγππηνο, ε Τεκέλε, ε Αιγεξία θαη ε Σπλεζία, απνδεηθλχνπλ πσο ν ιαφο έρεη αξρίζεη λα παίξλεη ηε θαηάζηαζε ζηα ρέξηα ηνπ, ηελ ίδηα ψξα πνπ ν θφβνο γηα ηπρφλ απνζηαζεξνπνίεζε ζηε πεξηνρή, πνπ ζα νδεγνχζε ζε αιπζηδσηέο παγθφζκηεο εμειίμεηο, είλαη έληνλνο. Οη θπζηθέο θαηαζηξνθέο επίζεο ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ, κε εληνλφηεξε απηή ηνπ θαηαζηξνθηθνχ ζεηζκνχ πνπ έπιεμε ηελ Ηαπσλία ηνλ Μάξηην ηνπ 2011 θαη νδήγεζε ζηηο εθξήμεηο ησλ αληηδξαζηήξσλ ηνπ ππξεληθνχ εξγνζηαζίνπ ηεο Φνπθνζίκα, αλαδεηθλχνπλ ηελ έληνλε αλεζπρία ζρεηηθά κε ηε δηαηήξεζε ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ πιαλήηε θαηά ηα επφκελα ρξφληα. Οη παξαπάλσ εμειίμεηο, φπσο είλαη θπζηθφ, έρνπλ ζηξέςεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ θφζκνπ ζην ηη κέιεη γελέζζαη ζρεηηθά κε ηε πνξεία ηεο παγθφζκηαο αλζξσπφηεηαο. Σα θξάηε απφ ηε πιεπξά ηνπο, αλαδεηνχλ λα βξνπλ ηε ζέζε ηνπο ζην ζπλερψο κεηαβαιιφκελν δηεζλέο πεξηβάιινλ, πξνζπαζψληαο λα πξνσζήζνπλ ηελ εηξήλε, ηελ αζθάιεηα, ηε ζπλεξγαζία θαη ηελ αλάπηπμε. Καη φια απηά, βαζηζκέλα ζηελ άζθεζε κηαο δεκνθξαηηθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, απφ πιεπξάο ησλ θξαηψλ. Δθηφο απφ ηελ αλάδεημε ησλ αιιαγψλ πνπ ζπληεινχληαη ζε παγθφζκην επίπεδν, βαζηθφο ζηφρνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη, λα εμεηαζηεί ε εμσηεξηθή πνιηηηθή ελφο θξάηνπο, φπσο ε Διιάδα, ε νπνία νθείιεη λα βξίζθεηαη ζηελ θαξδηά ησλ δηεζλψλ, επξσπατθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ εμειίμεσλ πνπ ζεκαηνδνηνχλ ηε πνξεία ηνπ θφζκνπ θαηά ηνλ 21ν αηψλα. 3

4 Άμνλαο ηεο ειιεληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηνπ 21νπ αηψλα, είλαη θπζηθά ε απφθηεζε ελφο ελεξγνχ ξφινπ ζηελ πξνζπάζεηα επεμεξγαζίαο θαη επίιπζεο ησλ ζχγρξνλσλ πξνβιεκάησλ ηεο επνρήο καο, πάληνηε κέζα ζην πιαίζην ησλ εζσηεξηθψλ δπλαηνηήησλ, ησλ ηθαλνηήησλ θαη ησλ ρσξεηηθνηήησλ ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο, φπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη ν Νίθνο Κνηδηάο ζηνλ πξφινγν ηνπ βηβιίνπ ηνπ κε ηίηιν Ζ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο Διιάδαο ζηνλ 21ν αηψλα. Ζ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία, ζα μεθηλήζεη κε κηα γεληθφηεξε απνηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο πνπ επηθξαηεί ζήκεξα ζηνλ θφζκν, γηα λα πεξάζεη ζηαδηαθά ζηελ παξνπζίαζε ηεο Διιεληθήο Δμσηεξηθήο Πνιηηηθήο ζην λέν παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ. Θα κειεηεζνχλ, κε πνην ηξφπν νη δηεζλείο αιιαγέο, επεξεάδνπλ άκεζα θαη έκκεζα ηε ζέζε ηεο Διιάδαο ζηε λέα ρηιηεηία, ηηο λέεο πξνθιήζεηο πνπ αληηκεησπίδεη ή πξφθεηηαη λα αληηκεησπίζεη ε ρψξα φζνλ αθνξά ηελ εζληθή ηεο αζθάιεηα, θαζψο θαη ηε ζηξαηεγηθή πνπ πξέπεη λα αθνινπζήζεη ε ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή ηφζν ζην θνληηλφ ηεο πεξηβάιινλ, φζν θαη ζην δηεζλέο επίπεδν. Γηα απηφ ην ιφγν ζα γίλεη εθηελήο αλαθνξά, ζηε παξνχζα φζν θαη ζηε κειινληηθή ζέζε ηεο Διιάδαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ηεο νπνίαο είλαη κέινο αθξηβψο 30 ρξφληα ( ). Θα αλαιπζνχλ επίζεο, νη ζρέζεηο ηεο ρψξαο κε ηνπο θπξίαξρνπο παίρηεο ζηε παγθφζκηα πνιηηηθή, νηθνλνκηθή θαη ελεξγεηαθή ζθαθηέξα. Ο 20νο αηψλαο, ζεσξήζεθε σο ν αηψλαο ηεο Ακεξηθήο. Ζ άηππε επηθξάηεζε ησλ ΖΠΑ, ζηνλ ςπρξφ πφιεκν, έθαλε φινλ ηνλ θφζκν λα γπξλάεη, γχξσ απφ ηνλ ακεξηθάληθν ηξφπν δσήο, γχξσ απφ ηε πξνζπάζεηα θαηάθηεζεο ηνπ ακεξηθάληθνπ νλείξνπ. ηε πξψηε δεθαεηία ηνπ 21νπ αηψλα, ε ηζρχο ησλ ΖΠΑ, κπνξεί λα έρεη πεξηνξηζηεί ζε ζεκαληηθφ βαζκφ, φκσο παξακέλεη ε ηζρπξφηεξε ρψξα ζην θφζκν. Δπνκέλσο ε Διιάδα, ε νπνία είλαη απφ ηηο ρψξεο πνπ δηαζέηεη έλα αμηφινγεο ζεκαζίαο ιφκπη ζηηο ΖΠΑ, νθείιεη λα δηαηεξήζεη ή θαη λα δεκηνπξγήζεη λέεο ζρέζεηο ζπλεξγαζίαο κε ηελ άιιε πιεπξά ηνπ Αηιαληηθνχ. ε θακία φκσο πεξίπησζε, ε Διιάδα δε ζα πξέπεη λα αγλνήζεη ηελ επάλνδν ηεο Ρσζίαο, ζην παγθφζκην ζθεληθφ, φζν θαη ηελ αλάδπζε λέσλ νηθνλνκηθψλ δπλάκεσλ ζε έλα νκνινγνπκέλσο εχζξαπζην πεξηβάιινλ. Μνλαδηθφο ζηφρνο ηεο ειιεληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο ειιεληθήο δηπισκαηίαο νθείιεη λα είλαη ε εγθαζίδξπζε πνιχπιεπξσλ ζρέζεσλ ζπλεξγαζίαο κε ηηο αλεξρφκελεο παγθφζκηεο δπλάκεηο. Ηδηαίηεξε βαξχηεηα, ζα δνζεί επίζεο, ζηελ Βαιθαληθή Πνιηηηθή ηεο Διιάδαο ζηνλ 21ν αηψλα. Μέζσ κηαο επξείαο θαη δηαρξνληθήο παξνπζίαζεο ησλ ζρέζεσλ ηεο Διιάδαο κε ηα θξάηε ησλ Βαιθαλίσλ, ζα κειεηεζνχλ νη δπλαηφηεηεο επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ πνπ ζπλερίδνπλ λα ππάξρνπλ κε αξθεηέο απφ ηηο γεηηνληθέο καο ρψξεο. Βαζηθφο άμνλαο ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηεο Διιάδαο θαη ζηνλ 21ν αηψλα, ζα είλαη νη ζρέζεηο κε ηε Σνπξθία. Σα αλνηρηά κέησπα -κε κεγαιχηεξν εθείλν ηεο Κχπξνπ- κε ηε γείηνλα ρψξα είλαη πνιιά. Θα πξέπεη λα γίλεη φκσο θαηαλνεηφ, φηη ε επίιπζή ηνπο ζα έξζεη κφλν κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο θαη ηνπ δηαιφγνπ θαη ζε θακία πεξίπησζε κε ηελ πνιηηηθή αληηκεηψπηζε πξνεγνχκελσλ εηψλ, ε νπνία νδήγεζε ηηο δπν ρψξεο ζε καθξνρξφληεο θξίζεηο θαη ζηα πξφζπξα ηνπ πνιέκνπ, ελφο ζελαξίνπ ηδηαηηέξσο θαηαζηξνθηθνχ θαη γηα ηηο δπν πιεπξέο. 4

5 Οη πνιηηηθέο εμειίμεηο ζηε Μέζε Αλαηνιή, θαη ν θφβνο ηεο γεληθφηεξεο απνζηαζεξνπνίεζεο, δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηελ Διιάδα λα δηαδξακαηίζεη έλα πξσηαγσληζηηθφ ξφιν, αλαιακβάλνληαο ζεκαληηθέο δηπισκαηηθέο πξσηνβνπιίεο ζηε πεξηνρή πνπ ζα ηελ αλαδείμνπλ ζε παξάγνληα πξνψζεζεο ηεο επξχηεξεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηεο Δπξψπεο θαη ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ρσξψλ. Σέινο ε Διιάδα, ιφγσ ηεο γεσπνιηηηθήο ηεο ζέζεο, κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ακνηβαίεο ζρέζεηο ζπλεξγαζίαο ηφζν ζην πνιηηηθφ θαη δηπισκαηηθφ επίπεδν φζν θαη ζην νηθνλνκηθφ κε ηηο ρψξεο ηεο Αζίαο. Πξνυπφζεζε γηα ηελ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ, είλαη ε Διιάδα λα αλαδεηήζεη θαη λα δηεθδηθήζεη άκεζα ηε ζέζε πνπ ηεο αλήθεη ζην δηεζλέο πεξηβάιινλ. Απηφ ζα γίλεη κέζσ κηαο ελεξγεηηθήο θαη απνηειεζκαηηθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, κέζσ δηπισκαηηθψλ πξσηνβνπιηψλ, πνπ ζα απνηειέζνπλ ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν ηεο ζπλεξγαζίαο ηεο Διιάδαο κε ηηο γεηηνληθέο ρψξεο, κε απψηεξν ζηφρν ηελ εδξαίσζε ηεο ζέζεο ηεο ζην παγθφζκην πνιηηηθφ γίγλεζζαη. 5

6 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Παπαδοζιακέρ δςνάμειρ και ανεπσόμενερ σώπερ ζε ένα παγκοζμιοποιεμένο πεπιβάλλον πος ζςνεσώρ μεηαβάλλεηαι Γηα πνιινχο ν 21νο αηψλαο, ζεκαηνδνηεί ηε πνξεία ηεο αλζξσπφηεηαο πξνο ηελ παγθνζκηνπνίεζε. ε απηφ ζπληειεί θαη ε ξαγδαία αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο, ησλ επηζηεκψλ θαη ησλ επηθνηλσληψλ. Έλλνηεο φπσο απηή ηνπ ρξφλνπ θαη ηεο απφζηαζεο ηείλνπλ λα εθκεδεληζηνχλ. Οη άλζξσπνη, αλεμαξηήηνπ θαηαγσγήο, ζηε πξνζπάζεηά ηνπο λα ελαξκνληζηνχλ ζηηο αιιαγέο απηέο, θαηαλννχλ φηη είλαη πεξηζζφηεξα απηά πνπ ηνπο ελψλνπλ απφ απηά πνπ ηνπο ρσξίδνπλ. ην επίπεδν ηνπ έζλνπο-θξάηνπο, κπνξεί λα δηαηεξείηαη αθφκα, κηα επηθχιαμε απέλαληη ζε θάζε ηη μέλν, φκσο γεγνλφηα ηεο θαζεκεξηλφηεηαο (γηα παξάδεηγκα θπζηθέο θαηαζηξνθέο, παλδεκίεο, κεηαλάζηεπζε) κεηαβάιινπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ν θαζέλαο καο πξνζεγγίδεη ηε ζέζε ηνπ ζην παγθφζκην πεξηβάιινλ. Ο Κνηδηάο, εχζηνρα, κηιάεη γηα παγθφζκηα πξνβιήκαηα, ηα νπνία δελ γλσξίδνπλ ζχλνξα θαη κεηαθέξνληαη ηαρχηαηα απφ ρψξα ζε ρψξα. Γηα απηφ ην ιφγν θαη απαηηείηαη ε εμεχξεζε ιχζεσλ γηα απηά ηα ζέκαηα, ζε ππεξεζληθφ επίπεδν, κέζσ ηεο ακέξηζηεο ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζηα θξάηε, αιιά θαη κε ηε ζπκβνιή δηάθνξσλ άιισλ παξαγφλησλ είηε ζε αηνκηθφ, είηε ζε ζπιινγηθφ επίπεδν (Με Κπβεξλεηηθνί Οξγαληζκνί, Παγθφζκηνη Φνξείο πνπ εμεηδηθεχνληαη ζε δηάθνξα ζέκαηα, θ.α). Οη παξαπάλσ αιιαγέο, θπζηθά θαη δελ κπνξνχλ λα αθήζνπλ αλεπεξέαζην ην ηξφπν κε ηνλ νπνία ηα θξάηε αζθνχλ ηελ εμσηεξηθή ηνπο πνιηηηθή. Ζ αηδέληα ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, έρεη αιιάμεη. Σα ζέκαηα πνπ ηελ απαζρνινχλ, δε πεξηνξίδνληαη, φπσο παιηφηεξα ζηελ εζληθή αζθάιεηα θαη ηε πξνζηαζία ηνπ εδάθνπο απφ εμσγελείο θηλδχλνπο, αιιά ππεηζέξρνληαη πιένλ θαη ζε δεηήκαηα πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ην πεξηβάιινλ, ηελ νηθνλνκία, ηελ επηζηήκε, ηελ ηερλνινγία. Έρνπκε πεξάζεη πιένλ ζηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. ην πξνεγνχκελν ζηάδην, ηε δηεζλνπνίεζε, ν θαπηηαιηζκφο έθηαζε ζην αλψηαην εζληθφ επίπεδν νξγάλσζεο, ζηελ απνηθηνθξαηία θαη ηνλ ηκπεξηαιηζκφ. ήκεξα, έρνπκε κηα δηαθνξεηηθή επνρή, φπνπ ν θαπηηαιηζκφο ππεξβαίλεη ηα εζληθά πιαίζηα ζπζζψξεπζεο, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη κεηψλεηαη ν ξφινο ηνπ εζληθνχ θξάηνπο. 1 1Κνηδηάο, Ν. 2010, Ζ Δμσηεξηθή Πνιηηηθή ηεο Διιάδαο ζηνλ 21ν αηώλα : Γηα κηα Δλεξγεηηθή, Γεκνθξαηηθή, Παηξησηηθή Σηξαηεγηθή ζηελ Δπνρή ηεο Παγθνζκηνπνίεζεο, Καζηαληψηεο Α.Δ, Αζήλα. 6

7 Οη ΖΠΑ, εκθαλίδνληαη σο ε εγεκνληθή δχλακε θαηά ηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. Απφ ηε πιεπξά ηεο ε Δπξψπε αληηπαξαζέηεη ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζαλ κηα πξνζπάζεηα νηθνλνκηθήο θαη ζηξαηησηηθήο ζπλεξγαζίαο ζην δηαξθψο κεηαβαιιφκελν δηεζλέο πεξηβάιινλ. Σα ηειεπηαία φκσο ρξφληα, θαλείο δε κπνξεί λα ακθηζβεηήζεη θαη ηελ αλάδπζε λέσλ νηθνλνκηθψλ δπλάκεσλ. Υψξεο φπσο ε Βξαδηιία, ε Κίλα, ε Ρσζία, ε Ηλδία, ε Νφηηνο Κνξέα, ε Ηλδνλεζία θαη ην Μεμηθφ, θαίλεηαη πσο είλαη έηνηκεο λα θνηηάμνπλ θαηάκαηα ηφζν ηελ Ακεξηθή, φζν θαη ηηο επξσπατθέο δπλάκεηο (Γεξκαλία θαη Γαιιία θπξίσο) θαη λα ηηο ακθηζβεηήζνπλ. Οη ρψξεο απηέο γλσξίδνπλ πνιχ θαιά, πσο κε ηηο ζσζηέο θαη ζηξαηεγηθέο πνιηηηθννηθνλνκηθέο θηλήζεηο, κφλν θεξδηζκέλεο κπνξνχλ λα βγνπλ απφ ηελ παξνχζα παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε. Έλα ηέηνην ελδερφκελν, λαη κελ ζα αιιάμεη ηηο ηζνξξνπίεο ζε παγθφζκην επίπεδν, σζηφζν ζα πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα ζε πνιιέο ρψξεο (φπσο ε Διιάδα, πνπ ζα εμεηάζνπκε ζε επφκελα θεθάιαηα) λα απνθνπνχλ απφ ηηο παξαδνζηαθέο ηνπο ζπκκαρίεο θαη λα αλαδεηήζνπλ λέεο ζρέζεηο ζπλεξγαζίαο κε ηνπο λένπο παίθηεο ηνπ παγθφζκηνπ ζπζηήκαηνο. 1.1 Ζ ζέζε ηωλ ΖΠΑ ζην λέν παγθόζκην πνιηηηθό θαη νηθνλνκηθό ζύζηεκα Οη ΖΠΑ, παξακέλνπλ ππεξδχλακε ζην λέν παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ, ην νπνίν ραξαθηεξίδεηαη απφ ξαγδαίεο αιιαγέο θαη αλάδπζε λέσλ δπλάκεσλ. Ζ ακεξηθαληθή θπξηαξρία, ακθηζβεηήζεθε έληνλα κε ηα γεγνλφηα ηεο 11εο επηεκβξίνπ ηνπ Ο παγθφζκηνο γίγαληαο δέρζεθε έλα ζεκαληηθφ ρηχπεκα-πιήγκα ζην εζσηεξηθφ ηνπ, γηα ην νπνίν θαίλεηαη πσο θαηάθεξε λα πάξεη εθδίθεζε δέθα ρξφληα κεηά, κε ηνλ ζάλαην ηνπ Οζάκα Μπηλ Λάληελ, εγέηε ηεο Αι Κάτληα θαη εζηθνχ απηνπξγνχ ηεο επίζεζεο ζηνπο Γίδπκνπο Πχξγνπο ηεο Νέαο Τφξθεο. Δθηφο απηνχ, ε ελ εμειίμεη παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε, αλαβίσζε ηα εθηαιηηθά ζελάξηα κηαο επαλάιεςεο ηνπ ακεξηθαληθνχ ρξεκαηηζηεξηαθνχ θξαρ ηνπ 1929, πνπ βχζηζε ηνλ πιαλήηε ζηε δίλε ηνπ Β' Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Χζηφζν ε Ακεξηθή θαίλεηαη πσο δηαηεξεί ηα ελία ζηε παγθφζκηα νηθνλνκία, ράξε ζηηο επελδχζεηο, ηελ έξεπλα θαη ηηο λέεο ηερλνινγίεο. Βέβαηα, έρεη λα αληηκεησπίζεη πιένλ ηηο αλαδπφκελεο νηθνλνκίεο ησλ ιεγφκελσλ ρσξψλ BRIC (Βξαδηιία, Ρσζία, Ηλδία, Κίλα) φπσο ζα δνχκε θαη παξαθάησ. ην εζσηεξηθφ ηεο, νη ΖΠΑ αληηκεησπίδνπλ αθφκα έλα ζνβαξφ πξφβιεκα ζην ηνκέα ηεο πγείαο, δήηεκα πνπ απαζρφιεζε θαη ζα ζπλερίζεη λα απαζρνιεί ηνλ λπλ πξφεδξν, Μπάξαθ Οκπάκα. Κνληά ζηνπο 50 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη δνπλ ρσξίο δεκφζηα αζθαιηζηηθή θάιπςε ζε έλα θξάηνο ην νπνίν δε δηαζέηεη έλα ζηνηρεηψδεο εζληθφ ζχζηεκα πγείαο. 7

8 Καη ζην εμσηεξηθφ ηεο πεξηβάιινλ, νη ΖΠΑ, ηα ηειεπηαία ρξφληα, παξαηεξνχλ κηα αληίζηαζε φζνλ αθνξά ηελ πξνψζεζε ησλ πνιηηηθψλ ηνπο ζπκθεξφλησλ. Υαξαθηεξηζηηθφ άιισζηε παξάδεηγκα απνηειεί ην γεγνλφο πσο αξθεηέο ρψξεο, ήηαλ εθείλεο πνπ δελ ζηήξημαλ ηηο ζέζεηο ησλ ΖΠΑ ζρεηηθά κε ην ζέκα ηεο ζηξαηησηηθήο επέκβαζεο ζην Ηξάθ. Ζ γεληθφηεξε αληίιεςε πνπ επηθξαηεί είλαη πσο δηαρέεηαη ζηελ πεξηξξένπζα αηκφζθαηξα έλα θιίκα αληηακεξηθαληζκνχ, ηδηαίηεξα αλ παξαηεξήζεη θαλείο πσο ζε ρψξεο ηεο Λαηηληθήο θαη Κεληξηθήο Ακεξηθήο, ππάξρνπλ θαζεζηψηα πνπ αληηηίζεηαη ζζελαξά ζηελ ακεξηθαληθή πνιηηηθή. Σν θιίκα απηφ είλαη πνπ θάλεη ηηο ΖΠΑ, λα αλαδεηνχλ ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζα απνηξέςνπλ ηελ εκθάληζε ελφο δπλαηνχ αληαγσληζηή ηνπο ζην παγθφζκην ζθεληθφ. Απηή ηε ζηηγκή, ην ξφιν απηφ θαίλεηαη πσο ην δηεθδηθεί επάμηα ε Κίλα, κε ηε ξαγδαία αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο ηεο, ρσξίο φκσο θαλείο λα παξαβιέπεη ηε δπλακηθή θαη άιισλ δπν ρσξψλ, ηεο Ρσζίαο θαη ηεο Ηλδίαο. Άιισζηε, ε Ρσζία δηαζέηεη έλα ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ζην ελεξγεηαθφ επίπεδν, πνπ ζα απνηειέζεη βαζηθφ ζεκείν αληηπαξάζεζεο ζηε παγθφζκηα πνιηηηθή ζθελή ηνπ 21νπ αηψλα. Πνιιέο είλαη νη δπλάκεηο νη νπνίεο εξίδνπλ γηα ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ ελεξγεηαθψλ πεγψλ θαζψο θαη γηα ηνλ έιεγρν θαη ηε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζε απηέο. ην ελδερφκελν ηεο ελεξγεηαθήο πξσηνθαζεδξίαο ηεο Ρσζίαο, νη ΖΠΑ κπνξνχλ λα απαληήζνπλ κφλν κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηε Κίλα. Ο Κνηδηάο, δηαβιέπεη ηξία επίπεδα ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζηηο δπν ρψξεο. Σν πξψην έρεη λα θάλεη κε ηε δηείζδπζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη ηερλνινγηθήο πνιηηηθήο ησλ ΖΠΑ ζηελ Αζία, ζηα πιαίζηα ηεο πεξαηηέξσ ζπλεξγαζίαο κε ηε Κίλα. Μηα ηέηνηα θίλεζε, ζα βάιεη ζε ζθέςεηο ηελ Δπξψπε ζρεηηθά κε ηε ζέζε ηεο ζην παγθφζκην ζθεληθφ. Ζ δεκηνπξγία ησλ G-20, ησλ 20 θξαηψλ δειαδή κε ηηο ηζρπξφηεξεο νηθνλνκίεο ζηνλ θφζκν, αλνίγεη ην δξφκν γηα κηα πνιπκεξήο ζπλεξγαζία αλάκεζα ζε Γχζε-Βνξξά θαη Αλαηνιήο-Νφηνπ. Παξάιιεια, αλαδεηθλχεηαη έλα λέν δηπνιηθφ ζχζηεκα, αληίζηνηρν κε εθείλν ηνπ πξνεγνχκελνπ αηψλα αλάκεζα ζε Ακεξηθή θαη νβηεηηθή Έλσζε, κε ηε δηαθνξά φηη ε ηειεπηαία, αληηθαζίζηαηαη πιένλ απφ ηελ Κίλα. Με ηηο παξαπάλσ ζηξαηεγηθέο θηλήζεηο, νη ΖΠΑ επηζπκνχλ λα δηαηεξήζνπλ ηα ελία ηεο παγθφζκηαο πνιηηηθήο, θάηη φκσο πνπ δελ ηνπο ην επηηξέπεη ε ζεκεξηλή θξίζε, αιιά θαη ε ξαγδαία αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο ηεο Κίλαο. Ζ αλάδεημε ηεο Κίλαο ζε κηα ππνινγίζηκε παγθφζκηα δχλακε, εληζρχνπλ ηηο θσλέο εθείλσλ πνπ κηινχλ γηα κηα ζθιεξή ακεξηθαληθή πνιηηηθή, κέζα απφ κηα επξχηαηε ζπκκαρία αλάκεζα ζε ΖΠΑ, Βξεηαλία, Ηλδία, Ρσζία, Βηεηλάκ θαη άιιεο κνπζνπικαληθέο γεηηνληθέο ρψξεο ηεο Κίλαο, πνπ ζθνπφ ζα έρνπλ θπζηθά λα απνηξέςνπλ ην ελδερφκελν κηαο θηλεδηθήο εγεκνλίαο. Χζηφζν θάηη ηέηνην κπνξεί λα ζεσξείηαη θάιιηζηα θαη σο αλέθηθην, αλ αλαινγηζηνχκε πσο αξθεηέο απφ ηηο παξαπάλσ ρψξεο δελ είλαη δηαηεζεηκέλεο λα 8

9 ζπληαρζνχλ κε ηηο επηζπκίεο ηεο ακεξηθαληθήο πνιηηηθήο, ηελ ψξα πνπ ε Κίλα ληψζεη αξθεηά δπλαηή πξνθεηκέλνπ λα πξνσζήζεη ηα δηθά ηεο ζπκθέξνληα έλαληη ησλ αληίζηνηρσλ ακεξηθαληθψλ. 1.2 Ζ πνξεία ηεο Δπξωπαϊθήο Έλωζεο ζηνλ 21ν αηώλα Γηίζηαληαη νη απφςεηο ζρεηηθά κε ηε ζέζε πνπ θαηέρεη ε Δπξψπε, ζην παγθφζκην πνιηηηθφ ζθεληθφ. Απφ ηε κηα πιεπξά, ππάξρνπλ εθείλνη νη νπνίνη ζεσξνχλ, πσο θαλέλα απφ ηα κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, δελ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αληαγσληζηεί ηηο ππεξδπλάκεηο ησλ ΖΠΑ, ηεο Κίλαο θαη ηεο Ηαπσλίαο, ελψ ζε ιίγα ρξφληα, ίζσο κείλεη πίζσ θαη απφ ηηο αλαδπφκελεο νηθνλνκηθά ρψξεο, Ηλδία θαη Βξαδηιία. ηνλ αληίπνδα, θπξηαξρεί ε άπνςε πσο ε Δπξσπατθή Έλσζε, είλαη κηα δχλακε ηθαλή λα δηεθδηθήζεη κηα ζεκαληηθή ζέζε ζην παγθφζκην πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ επίπεδν, αθνχ ζην εζσηεξηθφ ηεο δηαζέηεη αξθεηά ππνινγίζηκεο δπλάκεηο φπσο απηέο ηεο Γεξκαλίαο, ηεο Γαιιίαο θαη ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο. Σν κεγάιν ζηνίρεκα γηα ηελ εδξαίσζε ηεο ζέζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, είλαη θπζηθά ε δηαρείξηζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, ε νπνία έρεη πιήμεη ήδε ζε ηεξάζηην βαζκφ, αξθεηέο ρψξεο-κέιε, φπσο ε Διιάδα, ε Πνξηνγαιία θαη ε Ηξιαλδία. Άιισζηε, θηλνχκαζηε ήδε ζε κηα πεξίνδν, νπνχ ε νηθνλνκία θαη ε νηθνλνκηθή πνιηηηθή, βξίζθνληαη ζην επίθεληξν ησλ ζπδεηήζεσλ. πσο έγηλε θαηαλνεηφ θαη παξαπάλσ, νη ΖΠΑ, αξρίδνπλ λα κεηαηνπίδνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο πξνο ηηο ρψξεο ηεο Αζίαο, νη νπνίεο ηα επφκελα ρξφληα ίζσο αλαδεηρζνχλ ζε θπξίαξρνη παίρηεο ζηε δηεζλή αγνξά. Ζ πξνζπάζεηα πνιηηηθήο ελνπνίεζεο ηεο Δπξψπεο, θαίλεηαη πσο απνηπγράλεη, αθνχ ζηεξίρζεθε ζην λενθηιειεπζεξηζκφ, ν νπνίνο πξνσζεί ηα νηθνλνκηθά δεηήκαηα, έλαληη ησλ πνιηηηθψλ. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Eurostat γηα ην 2010, ην έιιεηκκα γηα ηηο ρψξεο ηεο Δπξσδψλεο, κεηψζεθε ζε 6% ηνπ ΑΔΠ, έλαληη 6,3% ην 2009, θαη γηα ην ζχλνιν ηεο Δ.Δ κεηψζεθε ζε 6,4% απφ 6,8%. 2 Ζ πνξεία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηνλ 21ν αηψλα, απφ πνιινχο ραξαθηεξίδεηαη αληηθαηηθή. Ο Κνηδηάο, ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη πσο ην πξψην ζηνηρείν αληίθαζεο, πεγάδεη απφ ηελ απηφλνκε πνιηηηθή πνπ αθνινπζνχλ ηα κέιε ηεο Δ.Δ ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ εζληθή ηνπο αζθάιεηα θαη άκπλα. Δθφζνλ, δελ ππάξρεη κηα εληαία επξσπατθή πνιηηηθή, ηα θξάηε ζηξέθνληαη πξνο ηηο ΖΠΑ, γηα λα ζπλεξγαζηνχλ ζε ζηξαηησηηθφ επίπεδν. 2http :// 9

10 Σν άιιν ζηνηρείν ηεο αληηθαηηθφηεηαο, πξνθχπηεη απφ ην γεγνλφο, πσο ε Δπξσπατθή Έλσζε είρε ηε πεπνίζεζε, φηη ζα απνηειέζεη ηα επφκελα ρξφληα, κηα γέθπξα ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζηηο ΖΠΑ θαη ηηο αλαδπφκελεο νηθνλνκηθέο δπλάκεηο ηεο Αζίαο, ζε έλα πνιππνιηθφ θφζκν. Χζηφζν, δελ ππνιφγηζε κηα ζεκαληηθή παξάκεηξν, ε νπνία κπνξεί λα ηε βγάιεη εθηφο παηρληδηνχ θαη έρεη λα θάλεη κε ηελ αλάδεημε ηεο Κίλαο ζε ππξήλα ηνπ λένπ πνιππνιηθνχ ζπζηήκαηνο. Δπηζηξέθνληαο ζην εζσηεξηθφ ηεο, ε Δπξσπατθή Έλσζε, εθηφο ησλ άιισλ, έρεη λα αληηκεησπίζεη θαη ηελ αλάδεημε ηνπ γεξκαληθνχ νηθνλνκηθνχ εζληθηζκνχ, ζε κηα ηδηαίηεξα θξίζηκε θακπή, φρη κφλν ηεο επξσπατθήο, αιιά θαη ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. Ζ θπβέξλεζε Μέξθει, πξνζπαζεί κέζσ ησλ εμαγσγψλ ηεο, λα βγεη θεξδηζκέλε απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε πνπ πιήηηεη ην εληαίν επξσπατθφ λφκηζκα, κε ην έιιεηκκα ηεο φκσο γηα ην 2010, λα αγγίδεη ην 3,3% ηνπ ΑΔΠ ηεο. 3 Ζ Δπξψπε ζα πξέπεη λα θαηαλνήζεη, πσο νη παγθφζκηεο ηζνξξνπίεο κέζα ζηνλ 21ν αηψλα ζα αιιάμνπλ ξηδηθά. Μπνξεί νη ΖΠΑ, λα έρνπλ ράζεη έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ απφ ηε θπξηαξρία ηνπο, φκσο κε ηε θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ηψξα, ε Δ.Δ δε κπνξεί λα ειπίδεη πσο ζα θαηαθέξεη λα θπξηαξρήζεη ζε παγθφζκην επίπεδν ηα επφκελα ρξφληα. Ζ Δπξψπε, φζν ζπλερίδεη λα ακθηηαιαληεχεηαη αλάκεζα ζηηο ΖΠΑ θαη ηε Ρσζία, αγλνεί ηελ αλάδπζε λέσλ δπλάκεσλ, πνπ απεηινχλ λα κεηαηνπίζνπλ ην παγθφζκην πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ επίθεληξν, απφ ηε Γχζε, ζηελ Αζία. Πνηεο είλαη απηέο νη λέεο νηθνλνκηθέο δπλάκεηο θαη κε πνην ηξφπν ζα επεξεάζνπλ ηε πνξεία ηεο αλζξσπφηεηαο, ηνλ 21ν αηψλα, ζα ην κειεηήζνπκε ζην ππνθεθάιαην πνπ αθνινπζεί. 3 ην 3,3% ην γεξκαληθφ δεκφζην έιιεηκκα γηα ην 2010, 24/02/2011, kathimerini.gr, 10

11 1.3 Ζ αλάδπζε ηωλ BRIC ζε θπξίαξρεο παγθόζκηεο νηθνλνκηθέο δπλάκεηο Βξαδηιία, Ρσζία, Ηλδία, Κίλα, ή αιιηψο BRIC. Οη λέεο αλαδπφκελεο παγθφζκηεο νηθνλνκηθέο δπλάκεηο, ηελ επνρή πνπ ΖΠΑ θαη Δπξσπατθή Έλσζε, πιήηηνληαη απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε. Οη 4 απηέο ρψξεο, είλαη έηνηκεο λα δηεθδηθήζνπλ κηα ζεκαληηθή ζέζε ζην πνιηηηθννηθνλνκηθφ ζθεληθφ, απνδπλακψλνληαο ηνπο παξαδνζηαθνχο παίρηεο. Απφ ηελ ππάξρνπζα θξίζε, θεξδηζκέλε θαίλεηαη πσο ζα βγεη ε Κίλα, ε νπνία έρεη θαηαθέξεη ηα ηειεπηαία ρξφληα λα δεκηνπξγήζεη έλα πιεφλαζκα ηεο ηάμεσο ησλ 2 ηξηζεθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ, ηε ζηηγκή πνπ ζην ίδην πνζφ θπκαίλεηαη ην έιιεηκκα ηεο ακεξηθαληθήο νηθνλνκίαο. Ζ θηλεδηθή ππεξδχλακε ήδε αλαδεηά ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ε παγθφζκηα νηθνλνκία δε ζα εμαξηάηαη πιένλ νχηε απφ ην δνιάξην, νχηε απφ ην επξψ. ην πίζσ κέξνο ηνπ κπαινχ ηεο ε Κίλα, ελδερνκέλσο λα ζθέθηεηαη θαη ηε δεκηνπξγία ελφο εληαίνπ παγθφζκηνπ λνκίζκαηνο, πνπ ζα αλαηξέςεη πιήξσο ηηο ηζνξξνπίεο ζην πεδίν ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο αγνξάο. Σν 2009, ε θηλεδηθή βηνκεραληθή παξαγσγή είρε αχμεζε πνπ άγγηδε ην 20% ζε ζρέζε κε ην 2008, ελψ ζηνλ αληίπνδα ζηηο ΖΠΑ ζην ζπγθεθξηκέλν ηνκέα παξαηεξνχληαλ κείσζε ηεο ηάμεσο ηνπ 2%, θαη ζηε Γεξκαλία ζρεδφλ κεδεληθή κεηαβνιή. Χζηφζν ε Κίλα, έρεη λα αληηκεησπίζεη θαη έλα ηδηαίηεξν ζεκαληηθφ πξφβιεκα ζην εζσηεξηθφ ηεο, ην νπνίν λαη κελ δελ έρεη αλαδεηρζεί κέρξη ηψξα, αιιά κπνξεί λα εκθαληζηεί έληνλα ηα επφκελα ρξφληα. Παξαηεξείηαη έλα έληνλν ράζκα αλάκεζα ζηα αζηηθά θέληξα θαη ηε πεξηθέξεηα ηεο ρψξαο, ζηηο πεξηνρέο πνπ βξίζθνληαη θνληά ζηηο αθηέο θαη εθείλεο πνπ είλαη ζηα βάζε ηεο Κίλαο, αιιά θαη ζηνπο ζχγρξνλνο ηνκείο νηθνλνκίαο θαη ηνπο παξαδνζηαθνχο. Σν γεγνλφο φκσο φηη ηνπιάρηζηνλ 450 εθαηνκκχξηα Κηλέδνη δελ αλήθνπλ πιένλ ζηα θαηψηεξα νηθνλνκηθά ζηξψκαηα ζηα νπνία βξίζθνληαλ πξν εηθνζαεηίαο, απνδεηθλχεη φηη ε Κίλα κεηαηξέπεηαη πιένλ ζε κηα ηδηαηηέξσο ππνινγίζηκε δχλακε, ηθαλή λα θνληξάξεη θαη λα ακθηζβεηήζεη ηελ ακεξηθαληθή θπξηαξρία. ηα βήκαηα ηεο Κίλαο, ζέινπλ λα βαδίζνπλ θαη νη νηθνλνκίεο ηεο Ηλδίαο θαη ηεο Βξαδηιίαο, νη νπνίεο γλσξίδνπλ θαη απηέο κηα ξαγδαία αλάπηπμε ηα ηειεπηαία ρξφληα. Ζ Ηλδία ζηεξίδεη ηελ αλάπηπμε ηεο ζηηο ζχγρξνλεο ηερλνινγίεο θαη ζηε πιεξνθνξηθή, ελψ ε Βξαδηιία, κεηά απφ κηα παξαηεηακέλε πεξίνδν θξίζεο, αλαδσνγνλήζεθε νηθνλνκηθά ζηεξηδφκελε ζηε παξαγσγή γεσξγηθψλ πξντφλησλ. 11

12 πσο φκσο θαη ζηε πεξίπησζε ηεο Κίλαο, έηζη θαη εδψ, είλαη έληνλν ην θνηλσληθφ ράζκα ην νπνίν επηθξαηεί. Μπνξεί ε θαηάζηαζε ζε ζρέζε κε ηα πξνεγνχκελα ρξφληα λα έρεη βειηησζεί, αθνχ κεγάιν κέξνο ηνπ θησρνχ πιεζπζκνχ έρεη κεηαθηλεζεί πξνο ηελ Ηλδία θαη ην Παθηζηάλ, αλαδεηψληαο εξγαζία θαη έλα θαιχηεξν κέιινλ, σζηφζν θνληά ζηα 800 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ζπλερίδνπλ λα δνπλ θάησ απφ ηα φξηα ηεο θηψρεηαο, ζε δηάθνξεο παξαγθνππφιεηο ηεο Βξαδηιίαο. 4 Ζ Ρσζία απφ ηε πιεπξά ηεο, εθκεηαιιεπφκελε πιήξσο ηηο πινπηνπαξαγσγηθέο πεγέο πνπ βξίζθνληαη εληφο ηεο κεγάιεο ηεο έθηαζεο θαη κε ηε ζηξνθή ηνπ παγθφζκηνπ πνιηηηθνχ ελδηαθέξνληνο πξνο ην ρψξν ηεο ελέξγεηαο, μεπεξλά ηε πέηξηλα ρξφληα ηεο πεξηφδνπ θαη επηζηξέθεη δπλακηθά, πξνθεηκέλνπ λα κελ επηηξέςεη ηε δεκηνπξγία ελφο δηπνιηθνχ θφζκνπ αλάκεζα ζε ΖΠΑ θαη Κίλα. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Ζ ηζρχο ησλ ΖΠΑ θαη ηεο Δπξψπεο, ζηαδηαθά θαίλεηαη πσο κεηψλεηαη, ηελ ζηηγκή πνπ νη Αζηαηηθέο ρψξεο θαη ηα θξάηε ηεο Αλαηνιήο, ηζρπξνπνηνχληαη ζε νηθνλνκηθφ θαη ζηξαηησηηθφ επίπεδν. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε ζε ζρέζε κε ηελ αδπλακία ησλ δπηηθψλ θξαηψλ λα ζπλεξγαζηνχλ, εληζρχεη πεξαηηέξσ ηελ αλάπηπμε λέσλ δπλάκεσλ. Υψξεο φπσο ε Βξαδηιία, ε Κίλα, ε Ηαπσλία θαη ε Ρσζία, επαλέξρνληαη έπεηηα απφ αηψλεο ζην παγθφζκην επίθεληξν θαη είλαη ηθαλέο λα απνθηήζνπλ θαη πάιη πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζηνλ ππφ δηακφξθσζε θφζκν ηνπ 21νπ αηψλα. Γηα κηα ρψξα φπσο ε Διιάδα, είλαη απαξαίηεηε ε αληίιεςε ηεο παγθφζκηαο απηήο αιιαγήο. Ζ ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή, φπσο ζα παξνπζηάζνπκε παξαθάησ, νθείιεη λα εκθαληζηεί επέιηθηε θαη πξνεηνηκαζκέλε ζηα λέα δεδνκέλα θαη λα επηρεηξήζεη ηελ άκεζε ζπλεξγαζία κε ηηο αλαδπφκελεο δπλάκεηο, πξνθεηκέλνπ λα κε παξακείλεη πξνζθνιιεκέλε ζηα ζηελά πιαίζηα ησλ ζρέζεσλ ηεο κε ηηο δπηηθέο ρψξεο. Άιισζηε ε γεσπνιηηηθή ζέζε ηεο Διιάδαο, κπνξεί λα ηε κεηαηξέςεη θάιιηζηα ζε κηα γέθπξα αλάκεζα ζην δπηηθφ θαη αζηαηηθφ θφζκν, κε ηεξάζηηα νθέιε ζε πεξηθεξεηαθφ θπξίσο επίπεδν, ηα νπνία φκσο ζα πξέπεη λα δηεθδηθήζεη άκεζα, πξνηνχ γεηηνληθέο ηεο ρψξεο, φπσο ε Σνπξθία, απνθηήζνπλ πιενλέθηεκα έλαληη απηήο. Γηα απηφ ην ιφγν θαη ζηα θεθάιαηα πνπ αθνινπζνχλ, ζα εμεηάζνπκε ηε πνξεία πνπ ζα πξέπεη λα αθνινπζήζεη ε ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή ζηνλ 21ν αηψλα,ηφζν σο πξνο ηηο ζρέζεηο ηεο κε ηε Γχζε θαη ηελ Αλαηνιή, φζν θαη κε ηε ζέζε ηεο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν θαη φια απηά ππφ ην πξίζκα ελφο θφζκνπ ζηνλ νπνίν, νη νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο ηζνξξνπίεο, κεηαβάιινληαη δηαξθψο. 4χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Τπεξεζίαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ πνπ είλαη ππεχζπλε γηα ζέκαηα ζηέγαζεο, γηα ηε πεξίνδν

13 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Η Ελλενική Εξωηεπική Πολιηική ζε έναν κόζμο πος αλλάδει ην πξνεγνχκελν θεθάιαην, είδακε έζησ θαη ζχληνκα, νξηζκέλεο απφ ηηο ξαγδαίεο αιιαγέο πνπ ζπληεινχληαη ζην ζχγρξνλν θφζκν. Ζ παληνδπλακία ησλ ΖΠΑ, αξρίδεη λα θζίλεη, ε Δπξσπατθή Έλσζε, δε θαίλεηαη σο ηψξα ηθαλή λα κεηαηξαπεί ηα επφκελα ρξφληα ζε έλαλ ηζρπξφ παγθφζκην πφιν, ζε αληίζεζε κε ηηο αλαδπφκελεο ρψξεο ηεο Αζίαο πνπ είλαη έηνηκεο λα δερζνχλ ηε πξφθιεζε απηή θαη λα απνηειέζνπλ ηηο λέεο δηεζλείο ππεξδπλάκεηο. Σν δήηεκα ινηπφλ, ην νπνίν ζα καο απαζρνιήζεη είλαη ην πψο νη αιιαγέο απηέο κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αζθείηαη ε εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο καο, αιιά ην θπξηφηεξν, πνηα είλαη ε ζηάζε πνπ ζα θξαηήζεη ε Διιάδα ηφζν απέλαληη ζηηο παξαδνζηαθέο δπηηθέο δπλάκεηο, φζν θαη ζηηο λενεκθαληδφκελεο θαη φια απηά ζην πιαίζην ηεο δηακφξθσζεο κηαο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, πνπ ζα πξνσζήζεη ηε ζπλεξγαζία θαη ζα εθκεδελίζεη ηνπο ηπρφλ εμσηεξηθνχο θηλδχλνπο. Γηα απηνχο ηνπο ιφγνπο, ην ηειεπηαίν δηάζηεκα, γίλεηαη κηα ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ην λέν δφγκα, πιαίζην, πξνζαλαηνιηζκφ ηεο ειιεληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ζηνλ 21ν αηψλα. ε αληίζεζε, κε ηα θπξίαξρα δφγκαηα πνπ επηθξαηνχζαλ θπξίσο ζηελ ακεξηθαληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή (Γφγκα Μνλξφε-1823, Γφγκα Σξνχκαλ-1947, Γφγκα Νίμνλ-1969, Γφγκα Μπνπο 2001), ζηελ πεξίπησζε ηεο ειιεληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, θπξηαξρνχλ φπσο ζα δνχκε θαη παξαθάησ, ηα πξφζσπα, έλαληη ησλ ζεζκψλ, ζε ηδηαίηεξα κάιηζηα θξίζηκεο πεξηφδνπο γηα ην κέιινλ ηεο ρψξαο. Ζ Διιάδα, ηα ηειεπηαία ρξφληα έθαλε ζεκαληηθά αλνίγκαηα θπξίσο πξνο ηελ Δπξψπε, κε θνξπθαία ζηηγκή ηελ ζπκκεηνρή ηεο ζηελ νηθνλνκηθή ελνπνίεζε (ΟΝΔ) θαη ζην θνηλφ επξσπατθφ λφκηζκα. Παξάιιεια, επηζπκεί λα δηνξζψζεη ηα ιάζε ηνπ παξειζφληνο φζνλ αθνξά ηε πεξηθεξεηαθή εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο, αλαδεηψληαο ηξφπνπο ζπλεξγαζίαο κε ηηο ρψξεο ησλ Βαιθαλίσλ, αιιά θαη ιχζεηο ζην αδηακθηζβήηεην θπξίαξρν εζληθφ ζέκα πνπ έρεη λα θάλεη κε ηηο ζρέζεηο κε ηε γεηηνληθή Σνπξθία. Ήδε ην πξψην βήκα πξνο απηή ηε θαηεχζπλζε έγηλε, φηαλ ε Διιάδα, ζηήξημε ηε πξννπηηθή έληαμεο ηεο Σνπξθίαο ζηελ Δ.Δ, ζέηνληαο φκσο θαη ηνπο φξνπο πνπ ζα πξέπεη λα αθνινπζήζεη ε γείηνλνο ρψξα πξνθεηκέλνπ λα γίλεη πιήξεο κέινο ηεο επξσπατθήο νηθνγέλεηαο. Ζ θνξπθαία πξφθιεζε γηα ηνπο δηακνξθσηέο ηνπ λένπ ειιεληθνχ δφγκαηνο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ζα είλαη λα πξνεηνηκάζνπλ ην έδαθνο γηα κηα εηξεληθή επίιπζε ησλ εζληθψλ καο ζεκάησλ θαη θπξίσο, λα ζθηαγξαθήζνπλ ην κειινληηθφ καο πξνθίι, πνπ ζα καο κεηακνξθψλεη απφ δηαδίθνπο, ζε δηακεζνιαβεηέο ζε έλα ξεπζηφ θαη παγθνζκηνπνηεκέλν δηεζλέο πεξηβάιινλ. 5 5Κνπινπκπήο Θεφδσξνο, Πεξί δνγκάησλ εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, 3/10/2010, kathimerini.gr, 13

14 2.1 Πωο δηακνξθώλεηαη ε Διιεληθή Δμωηεξηθή Πνιηηηθή Γηα κηα ρψξα φπσο ε Διιάδα, ε ζπκκεηνρή ηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ήηαλ αλαγθαίαο ζεκαζίαο, πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηνχλ νη εζληθνί ζηφρνη θαη λα πξνσζεζνχλ ηα εζληθά ζπκθέξνληα. ε έλαλ θφζκν πνπ αιιάδεη ζπλερψο θαη ζε έλα δηεζλέο πεξηβάιινλ ην νπνίν γίλεηαη νινέλα θαη πην ζχλζεην, ε Διιάδα ππνρξενχηαη λα δηαδξακαηίζεη πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ζην παγθφζκην, επξσπατθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, πξνσζψληαο ηελ εηξήλε, ηελ αζθάιεηα, ηε ζπλεξγαζία θαη ηελ αλάπηπμε. Ζ Διιεληθή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή, νθείιεη λα αλαγλσξίζεη άκεζα ηηο αιιαγέο πνπ ζπληεινχληαη ζην παγθφζκην πεξηβάιινλ. Θα πξέπεη λα θαηαλνήζεη φπσο πξνείπακε ηελ άλνδν ησλ αζηαηηθψλ ρσξψλ θαη ηε κείσζε ηεο ηζρχο ηεο Ακεξηθήο θαη ηεο Δπξψπεο. Απαξαίηεηνο επίζεο είλαη ν εθδεκνθξαηηζκφο ηεο εμσηεξηθήο καο πνιηηηθήο, πνπ φπσο ζα δνχκε παξαθάησ, ζα πξέπεη λα εληάμεη θαη λένπο παξάγνληεο ζηε δηαδηθαζία δηακφξθσζεο ηεο, φπσο είλαη νη Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο. Αξρηθά φκσο ζα πξέπεη λα θαηαλνήζνπκε ην ηη είλαη εμσηεξηθή πνιηηηθή. ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία, ζπλαληνχκε αξθεηνχο νξηζκνχο πνπ αλαθέξνληαη ζηελ έλλνηα ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Ο K.J Hostli, ζηνλ νξηζκφ πνπ δίλεη γηα ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή, αλαθέξεη ηα εμήο : Δμσηεξηθή πνιηηηθή είλαη νη ελέξγεηεο ελφο θξάηνπο απέλαληη ζην εμσηεξηθφ ηνπ πεξηβάιινλ θαη νη ζπλζήθεο -ζπλήζσο εζσηεξηθέο- θάησ απφ ηηο νπνίεο δηακνξθψλνληαη νη ελέξγεηεο απηέο. 6 ε έλαλ παξφκνην νξηζκφ, πξνγελέζηεξνπ απηνχ ηνπ Hostli, ν θαζεγεηήο Marcel Merle, αλαθέξεη πσο : Δμσηεξηθή πνιηηηθή είλαη ην ηκήκα εθείλν ηεο θξαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο πνπ είλαη ζηξακκέλν πξνο ην εμσηεξηθφ, πνπ αζρνιείηαη δειαδή, ζε αληίζεζε κε ηελ εζσηεξηθή πνιηηηθή, κε ηα πξνβιήκαηα πνπ ηίζεληαη πέξα απφ ηα ζχλνξα. 7 6K.J Hostli : International Politics : A framework for analysis? Engelwood Cliffs, N.J Prentice-Hall, 1997 (3), ζει. 21 7Μ. Μerle : La politique etrangere, Paris, PUF, 1984, ζει 7. 14

15 Άιινη θιαζζηθνί ζεσξεηηθνί νη νπνίνη κειεηνχλ ην ηνκέα ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ, φπσο ν Rosenau, θαηαιήγνπλ ζε πην ζχλζεηνπο νξηζκνχο, νη νπνίνη ζπκπεξηιακβάλνπλ ην ζχλνιν ή έλα κεγάιν ηκήκα ησλ κεηαβιεηψλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ησλ θξαηψλ. Τπάξρνπλ δπν κεγάια ξεχκαηα αλάιπζεο ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ησλ θξαηψλ. Απφ ηε κηα πιεπξά, βξίζθεηαη ην ξεχκα εθείλν πνπ ππνζηεξίδεη πσο ζηηο εμσηεξηθέο πνιηηηθέο πνπ αζθνχλ ηα θξάηε παξαηεξνχληαη θνηλά ζηνηρεία, επνκέλσο είλαη θαη ζπγθξίζηκεο. Ναη κελ ην θάζε θξάηνο αθνινπζεί ηε δηθή ηνπ εμσηεξηθή πνιηηηθή, αιιά νη ίδηεο κέζνδνη, κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα εξκελεχζνπλ ηε πνιηηηθή πνπ αζθνχλ θαη ηα ππφινηπα θξάηε. ηνλ αληίπνδα, θπξηαξρνχλ νη απφςεηο εθείλεο νη νπνίεο ζεσξνχλ ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή, σο κηα απηφλνκε δηαδηθαζία, πνπ είλαη απνηέιεζκα ελφο κνλαδηθνχ θξάκαηνο, ηδηαίηεξσλ εζληθψλ θαη ηζηνξηθψλ ζπλζεθψλ. 8 Ο Northedge, γηα παξάδεηγκα, ηνλίδεη ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο θαηαλφεζεο ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, κέζα απφ ηε κειέηε ηεο ηζηνξίαο ελφο θξάηνπο, αιιά θαη εθείλσλ ησλ ηζηνξηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ ζηνηρείσλ, πνπ θαζηζηνχλ ηε θάζε ρψξα κνλαδηθή. Αλ ζέιακε λα θαηαηάμνπκε ηελ Διιεληθή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή κε βάζε ηα παξαπάλσ ζηνηρεία, ηφηε ε θαηεγνξία ζηελ νπνία ζα έπξεπε λα ηελ εληάμνπκε είλαη ε κεζαία. Ζ Διιάδα, ζχκθσλα κε ηα φζα ππνζηεξίδεη ν θαζεγεηήο θαη πξψελ Τθππνπξγφο Δμσηεξηθψλ αξκφδηνο γηα ηα πνιηηηθά θαη επξσπατθά ζέκαηα, Γηάλλεο Βαιελάθεο, είλαη κηα ρψξα ε νπνία δε κπνξεί λα θαζνξίζεη απφ κφλε ηεο ηε παγθφζκηα πνιηηηθή, σζηφζν ηα ηειεπηαία ρξφληα δηαζέηεη κηα ζεκαληηθή ειεπζεξία θηλήζεσλ, ζηε δηεζλή ηεο ζπκπεξηθνξά, θάηη άιισζηε ην νπνίν πξέπεη λα εθκεηαιιεπηεί ζην έπαθξν. Έληνλε είλαη παξφια απηά, ε θξηηηθή πνπ έρεη αζθεζεί ζην ηξφπν κε ηνλ νπνίν αζθείηαη ε ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή ζηνλ 20ν αηψλα. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα, απνηεινχλ νη απφςεηο,ζρεηηθά κε ηελ ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή, δπν πξψελ πξσζππνπξγψλ ηεο ρψξαο, ε ζεηεία ησλ νπνίσλ ζηηγκαηίζηεθε απφ γεγνλφηα ηα νπνία επεξέαζαλ ηε δηεζλή εηθφλα ηεο ρψξαο. Πην αλαιπηηθά, ν επίηηκνο πξφεδξνο ηεο Ν.Γ, Κσλζηαληίλνο Μεηζνηάθεο, ν νπνίνο ήηαλ πξσζππνπξγφο ηεο Διιάδαο ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90', πεξίνδν πνπ είραλ νμπλζεί νη ζρέζεηο καο κε ηα γεηηνληθά θφπηα, κε αθνξκή ην ζέκα ηνπ νλφκαηνο, δηαπίζησζε πσο ε ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο ήηαλ κηα ζεηξά ιαζψλ θαη απνγνεηεχζεσλ, πνπ δελ βνεζνχζε ζηε πξνψζεζε ησλ εζληθψλ ζπκθεξφλησλ. 9 8Θ. Κνπινπκπήο, Γ. Κψλζηαο, Γηεζλείο ρέζεηο, Μηα πλνιηθή Πξνζέγγηζε, Αζήλα : Παπαδήζεο 1985, η. Α', ζει. 205 θ.ε 9Κ. Μεηζνηάθεο, πξφινγνο ζην Σ. θπιάθεο, ην λνκα ηεο Μαθεδνλίαο, Δπξσεθδνηηθή, Αζήλα, 1995, ζει. 2 15

16 ην ίδην κήθνο θχκαηνο, θηλείηαη θαη ν Κψζηαο εκίηεο, ν νπνίνο σο πξσζππνπξγφο ηεο ρψξαο ην 1996, θιήζεθε λα απνζνβήζεη ηνλ πφιεκν κε ηε Σνπξθία, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θξίζεο ζηα Ίκηα. Ο πξψελ πξσζππνπξγφο, θαηαδηθάδεη ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο σο θαηαζηξνθηθή γηα ηα γλήζηα ειιεληθά ζπκθέξνληα. 10 Οη παξαπάλσ απφςεηο, ζρεηίδνληαη θαη κε ην κνληέιν ζρεδηαζκνχ πνπ αθνινπζεί ε ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή. Ο Π. Ησαθεηκίδεο, πεξηγξάθεη πεξηιεπηηθά ην ζπγθεθξηκέλν κνληέιν. 11 Ζ έιιεηςε ζπζηεκηθήο ζεζκηθήο δνκήο νδεγεί ζε επηθξάηεζε ησλ πξνζψπσλ έλαληη ησλ ζεζκψλ. Απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ, έρεη σο απνηέιεζκα λα ιακβάλνληαη καμηκαιηζηηθέο/κε νξζνινγηθέο απνθάζεηο πνπ αλαγθάδνπλ ηελ Διιάδα, λα έξζεη ζε ζχγθξνπζε κε ηνπο Δπξσπαίνπο εηαίξνπο, κε ηε δηεζλή θνηλφηεηα, ηα ηζρπξά νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα θαη κε ηα κέιε ηεο εθάζηνηε θπβέξλεζεο. Έηζη, ε ρψξα απνκνλψλεηαη, αλαδεηά ζπκβηβαζκνχο ζε θαηψηεξν επίπεδν, ελδπλακψλνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ηελ άπνςε ηεο θνηλήο γλψκεο, πεξί ππνρψξεζεο ζηα εζληθά ζέκαηα. Δίλαη άιισζηε γεληθφηεξα απνδεθηφ, αλ θνηηάμνπκε ηε πνξεία ηεο ειιεληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, απφ ηε κεηαπνιίηεπζε κέρξη θαη ζήκεξα, φηη ηα πξφζσπα ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, ππεξηζρχνπλ ησλ ζεζκψλ, νη νπνίνη λαη κελ ππάξρνπλ, αιιά ν ξφινο ηνπο πεξηνξίδεηαη θαζαξά ζε έλα ππνζηεξηθηηθφ πιαίζην. Αθφκε θαη ην δηπισκαηηθφ ζψκα ηεο ρψξαο, πνιιέο θνξέο θαιείηαη λα δηαδξακαηίζεη έλα παζεηηθφ ξφιν, κε ηνπο δηπισκάηεο λα κελ παίξλνπλ πξσηνβνπιίεο σο πξνο ηελ δηακφξθσζε ηεο πνιηηηθήο, αιιά λα πινπνηνχλ ηηο απνθάζεηο ησλ πξντζηάκελσλ πνιηηηθψλ αξρψλ. Οη ζεκαληηθέο απνθάζεηο ηεο ειιεληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, ιακβάλνληαλ, ηδηαίηεξα θαηά ηα πξψηα ρξφληα ηεο κεηαπνιίηεπζεο, απφ κεκνλσκέλα πξφζσπα θαη αληηθαηφπηξηδαλ, φπσο είλαη θπζηθφ, πξνζσπηθέο ζέζεηο θαη απφςεηο. ηε πξψηε κεηαπνιηηεπηηθή θπβέξλεζε, ν πξσζππνπξγφο Κσλζηαληίλνο Καξακαλιήο, δηακφξθσλε κφλνο ηνπ ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο, κε ηνλ ηφηε Τπνπξγφ Δμσηεξηθψλ, Γ. Μπίηζην (πξψελ δηπισκάηε) λα ζέηεη ζε εθαξκνγή ηηο φπνηεο απνθάζεηο ιακβάλνληαλ. 10Κ. εκίηεο, Γηα κηα Κνηλσλία Ηζρπξή, Γηα κηα Ηζρπξή Διιάδα, Πιέζξνλ, Αζήλα, 1995, ζει Π. Ησαθεηκίδεο ζην χγρξνλε Διιεληθή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή-Μηα ζπλνιηθή πξνζέγγηζε-σφκνο Α', επηκ. Π. Σζάθσλαο, Δθδφζεηο Η. ηδέξε, Αζήλα 2003, ζει

17 Πξνζσπνθεληξηθή ήηαλ θαη ε εμσηεξηθή πνιηηηθή θαη επί πξσζππνπξγίαο, Αλδξέα Παπαλδξένπ, ν νπνίνο πήξε πάλσ ηνπ πνιιέο απνθάζεηο γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχζαλ είηε ηηο ζπκθσλίεο ηνπ 1983 γηα ηηο ακεξηθαληθέο ζηξαηησηηθέο βάζεηο, είηε ηε ζχζηαζε ηεο Πξσηνβνπιίαο ησλ Έμη, γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ ππξεληθνχ αθνπιηζκνχ. Σα φπνηα ζπιινγηθά φξγαλα ζρεδηαζκνχ εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, ζπζηάζεθαλ επί ζεηείαο Παπαλδξένπ, λνκηκνπνηνχζαλ ηηο ήδε ιεθζείζεο πνιηηηθέο απνθάζεηο. 12 Αλ ζέιακε, λα δψζνπκε έλα ηίηιν ζηελ ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή, απηφο δελ ζα ήηαλ άιινο, απφ ηνλ φξν πνπ παξαζέηεη θαη ν Ν. Γηακαληνχξνο, ζην ζπγγξαθηθφ ηνπ έξγν, ζρεηηθά κε ην ζέκα. Γηαρξνληθά, ε ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή, δηαθαηέρεηαη απφ ηε ιεγφκελε Κνπιηνχξα ηνπ αδπλάηνπ. Δίλαη παγηδεπκέλε, ζηελ εζσζηξέθεηα, ην πειαηεηαθφ ζχζηεκα θαη ηνλ έληνλν θξαηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ. Οη λένη ζπζρεηηζκνί δπλάκεσλ πνπ ηείλνπλ λα δηακνξθσζνχλ ζηνλ θφζκν, αλαγθάδνπλ ηελ ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή λα αιιάμεη ξηδηθά, φπσο ζα δνχκε θαη παξαθάησ, πξνο φιεο ηηο θαηεπζχλζεηο. 2.2 Ζ έληαμε ηεο Διιεληθήο Δμωηεξηθήο Πνιηηηθήο ζην Δπξωπαϊθό ύζηεκα Ζ Διιάδα, κεηά απφ ζρεδφλ κηα δεθαεηία απξαμίαο ζην επξσπατθφ πνιηηηθφ ζθεληθφ, ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90', ζηξέθεη ηε πξνζνρή ηεο πξνο ηε Γχζε, αλαδεηψληαο ηε δεκηνπξγία ζρέζεσλ ζπλεξγαζίαο κε ηηο ππφινηπεο ρψξεο κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Οη εγέηεο ηεο ρψξαο, αξρίδνπλ λα θαηαλννχλ πσο ζα πξέπεη λα δηακνξθψζνπλ κηα εμσηεξηθή πνιηηηθή, ε νπνία ζα ηνπο παξέρεη ηε δπλαηφηεηα λα αμηνπνηήζνπλ ηηο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη ε ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζηελ Δ.Δ. Καζ φιε ηε πνξεία ηεο, ε επξσπατθή πνξεία, ηέζεθε αξθεηέο θνξέο ππφ έληνλε ακθηζβήηεζε, ελψ κπήθε ζε νκαιή πξφνδν, κε ηα δεκνςεθίζκαηα πνπ δηελεξγήζεθαλ ζηε Γαλία θαη ηελ Ηξιαλδία, γηα ηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ, ε νπνία ππνγξάθεθε ην 1997 θαη ηέζεθε ζε ηζρχ δπν ρξφληα αξγφηεξα (1999). Παξαηεξείηαη ινηπφλ, κηα ζχκπλνηα αλάκεζα ζηε θπβεξλεηηθή πνιηηηθή θαη ην εθινγηθφ ζψκα, ζρεηηθά κε ηελ επξσπατθή πνξεία ησλ δπν ρσξψλ. 12R. Clogg (ed), T.C Kaviotis (ed), The Greek Socialist Experiment, Papandreou's Case , Pella, New York,

18 Κάηη ηέηνην δε ζπλέβε φκσο ιίγα ρξφληα κεηά. Ζ Δπξσπατθή πληαγκαηηθή πλζήθε, ππεγξάθε ην 2004 θαη ζηε ζπλέρεηα δφζεθε ζηα θξάηε-κέιε γηα επηθχξσζε. ε αληίζεζε κε ηελ Διιάδα, φπνπ ε επηθχξσζε επήιζε κέζσ ηνπ Κνηλνβνπιίνπ, αξθεηέο ρψξεο ήηαλ εθείλεο πνπ απνθάζηζαλ ηε δηελέξγεηα δεκνςεθηζκάησλ, ηα απνηειέζκαηα ησλ νπνίσλ, πάγσζαλ ηηο δηαδηθαζίεο επηθχξσζεο. Υαξαθηεξηζηηθφηεξεο πεξηπηψζεηο ηνπ παξαπάλσ γεγνλφηνο, απνηεινχλ ηα παξαδείγκαηα ηεο Γαιιίαο θαη ηεο Οιιαλδίαο. Έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ Γάιισλ, δελ δέρζεθε λα επηθπξψζεη ηνπ Δπξσπατθφ χληαγκα, θαη έηζη αληηηάρζεθε ηφζν ζηε πνιηηηθή ηνπ ηφηε πξνέδξνπ Εάθ ηξάθ, φζν θαη ζηε πξννπηηθή ελφο εληαίνπ επξσπατθνχ πληάγκαηνο. Σν επξσπατθφ νηθνδφκεκα, βξίζθεηαη ζε εθ λένπ θξίζε, φηαλ θαη νη Οιιαλδνί απνθαζίδνπλ λα κελ επηθπξψζνπλ ηνπ επξσζχληαγκα. Με απηφ ην ηξφπν, δεκηνπξγείηαη έλα ηεξάζηην ράζκα, αλάκεζα ζηελ Δπξψπε πνπ ήζειαλ νη πνιίηεο θαη ζηελ Δπξψπε πνπ επηζπκνχζαλ νη πνιηηηθνί εγέηεο ηεο Γεξαηάο Ζπείξνπ. Παξάιιεια, μεθηλάεη κηα πεξίνδνο έληνλνπ ζθεπηηθηζκνχ θαη πεξηζπιινγήο, γχξσ απφ ην ζέκα ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο. ηε πεξίπησζε ηεο Διιάδαο, ε ζπκκεηνρή ηεο ζην επξσπατθφ ζχζηεκα, ηηο πξφζθεξε ηε δπλαηφηεηα θαη ηελ επθαηξία, λα πξνζεγγίζεη θαη λα δηαρεηξηζηεί κε θαιχηεξν θαη αζθαιέζηεξν ηξφπν, ηα λέα πεξηθεξεηαθά θαη δηεζλή δεδνκέλα. Αλ θαη παζεηηθή ε εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο Διιάδαο, ε ρψξα καο ζα κπνξνχζακε λα ηζρπξηζηνχκε πσο βξίζθνληαλ αιιά θαη παξακέλεη ζηε πξψηε γξακκή ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αθνχ φπσο ζα δνχκε θαη ζηα παξαθάησ ζρεηηθά θεθάιαηα, δηαδξακάηηζε έλαλ θαηαιπηηθφ ξφιν ζηε επξσπατθή πξννπηηθή ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ θαζψο θαη ηεο Σνπξθίαο. Ζ γεσπνιηηηθή θαη γεσζηξαηεγηθή ζέζε πνπ θαηέρεη ε Διιάδα, ηε θαζηζηνχλ απηνκάησο πξσηαγσλίζηξηα ζην αλαζθαιέο θαη απεηιεηηθφ πεξηβάιινλ ηεο πεξηνρήο ησλ Βαιθαλίσλ. Ζ γεηηλίαζε ηεο, κε απηέο ηηο ρψξεο, ηελ αλαγθάδεη λα ζηξέςεη ηε πξνζνρή ηεο, ζηε δηαζθάιηζε ηεο εζληθήο ηεο άκπλαο θαη ηεο εδαθηθήο ηεο αθεξαηφηεηαο, κε απνηέιεζκα λα δαπαλά ππέξνγθα πνζά γηα ηελ ακπληηθή θαη ζηξαηησηηθή ηεο ζσξάθηζε. Σα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ε ρψξα, δελ ηεο επηηξέπνπλ επίζεο λα δεκηνπξγήζεη έλα νξγαλσκέλν δηπισκαηηθφ δίθηπν ηφζν ζην επξσπατθφ, φζν θαη ζην παγθφζκην ζχζηεκα, πξνθεηκέλνπ λα πξνσζεζνχλ απνηειεζκαηηθφηεξα, νη ειιεληθέο ζέζεηο. Ζ απνπζία δηπισκαηψλ, πξνμέλσλ θαη πξεζβεηψλ, έρεη σο απνηέιεζκα ηελ θαζπζηεξεκέλε πιεξνθφξεζε ζρεηηθά κα ηα δηεζλή γεγνλφηα θαη επνκέλσο ε ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή δε κπνξεί λα αζρνιεζεί κε ηπρφλ δηεζλή δεηήκαηα ηα νπνία αλαθχπηνπλ. πσο θαη λα έρεη, ε βαξηά νκνινγνπκέλσο, πνιηηηθή, ηζηνξηθή θαη πνιηηηζκηθή θιεξνλνκηά πνπ δηαζέηεη ε Διιάδα, ζα ηελ επεξεάδεη θαη ζην ηξφπν κε ηνλ νπνίν δηακνξθψλεη ηελ εμσηεξηθή ηεο πνιηηηθή, θαη ζηε ζέζε ηελ νπνία ζα δηεθδηθήζεη ζην επξσπατθφ, αιιά θαη ζην δηεζλέο ζχζηεκα, ζηνλ 21ν αηψλα. 18

19 2.3 Οη πξνθιήζεηο ηνπ δηεζλνύο ζπζηήκαηνο θαη ε επηξξνή ηνπο ζηε δηακόξθωζε ηεο Διιεληθήο Δμωηεξηθήο Πνιηηηθήο πσο είδακε θαη πξνεγνπκέλσο, ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ ΖΠΑ, ηεο Ρσζίαο θαη ησλ αλαδπφκελσλ ρσξψλ ηεο Αζίαο, ζεκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδεη, ε ηζρχ ηελ νπνία δηαζέηνπλ απηέο νη ρψξεο ζην παγθφζκην ζχζηεκα. Ζ ηζρχο, απνηειεί ίζσο ηε ζεκαληηθφηεξε κεηαβιεηή γηα λα εξκελεχζεη θαλείο ηε δηεζλή θαη ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ησλ θξαηψλ, σο δηαδηθαζία δηάδξαζεο ζην δηεζλέο ζχζηεκα. Ζ αζθάιεηα ηεο θάζε ρψξαο, είλαη ην ζεκειηψδεο ζηνηρείν ζηνλ θαζνξηζκφ θαη ηε ζπγθξφηεζε ελφο ζπζηήκαηνο. Καη φια απηά, ζε έλα δηεζλέο πεξηβάιινλ άλαξρν, ζην νπνίν νη θξαηηθνί δξψληεο, ζηεξίδνληαη θαηαξρήλ ζηηο δηθέο ηνπο δπλάκεηο, πξνθεηκέλνπ λα επηβηψζνπλ. Σν δηεζλέο ζχζηεκα, δε ζα ήηαλ πφηε πηα ην ίδην, κεηά ηε θαηάξξεπζε ηεο πάιαη πνηέ νβηεηηθήο Έλσζεο. Παξφια απηά, πνηέ δελ ππήξμε κηα παγθφζκηα λνκηκνπνηεκέλε εμνπζία, κε έλαλ παγθφζκην θεληξηθφ θνξέα εμνπζίαο, ν νπνίνο κπνξεί λα επηβάιιεη ηελ ηήξεζε ησλ δηεζλψλ ζπκθσληψλ θαη παξάιιεια λα εγγπεζεί ηε πνιππφζεηε, παγθφζκηα αζθάιεηα. Σν δηπνιηθφ ζχζηεκα, βξήθε ηελ Διιάδα, λα παίξλεη ην κέξνο ηεο Γχζεο θαη λα ζηεξίδεηαη ζηηο ΖΠΑ, ηελ ζηηγκή πνπ ε ίδηα έπξεπε λα δηαζθαιίζεη ηε πνιηηηθή ηεο επηβίσζε ζε έλα αζηαζέο πεξηθεξεηαθφ πεξηβάιινλ. Ζ ειιεληθή ζηξαηεγηθή ήηαλ ζαθήο. Να πξνζηαηεπζεί απφ ηελ ηνπξθηθή απεηιή θαη ζηαδηαθά λα απηνλνκεζεί απφ ηε θεδεκνλία ησλ κεγάισλ δπλάκεσλ ηεο Γχζεο. Χζηφζν, ην έληνλν αίζζεκα ηνπ θφβνπ ηεο εγθαηάιεηςεο 13 πνπ θπξηαξρνχζε, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαρππνςία, φηη νη πξνζηάηεο καο δε ζα ηεξήζνπλ ηηο ππνζρέζεηο ηνπο πξνο εκάο, δεκηνχξγεζε ζηνηρεία αληηακεξηθαληζκνχ ζην εζσηεξηθφ ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο. Σν ηέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, ηεξκαηίδεη θαη ηνλ φπνην ζηξαηησηηθφ αληαγσληζκφ θπξηαξρνχζε αλάκεζα ζε ΖΠΑ θαη νβηεηηθή Έλσζε. Σα ζέκαηα ηεο αζθάιεηαο, κεηαηνπίδνληαη ζην πεξηθεξεηαθφ επίπεδν θαη πιένλ απαζρνινχλ εμ νινθιήξνπ ηα θξάηε. Ζ Διιάδα, βξίζθεηαη αληηκέησπε, κε έλα εμαηξεηηθά ηαξαγκέλν θιίκα ζηε πεξηνρή ησλ Βαιθαλίσλ, θαη κε ηελ ηνπξθηθή απεηιή λα ππνβφζθεη πάληα. Ζ ζπκκεηνρή φκσο ηεο ρψξαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε πσο άιιαμε κέρξη ελφο ζεκείνπ, ην ηζνδχγην ηζρχνο ζην Αηγαίν θαη δηεχξπλε ζεκαληηθά ηνπο νξίδνληεο ηεο ειιεληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Ζ ειεπζεξία θηλήζεσλ πνπ έρεη απνθηήζεη ε ρψξα ζην δηεζλέο επίπεδν, είλαη αλακθηζβήηεηε. Σν δήηεκα -πνπ ζα καο απαζρνιήζεη θαη ζηε ζπλέρεηα- είλαη, αλ θαη κε πνην ηξφπν ζα κπνξέζεη λα εθκεηαιιεπηεί απηή ηελ ειεπζεξία θηλήζεσλ πνπ δηαζέηεη. 13Mancur Olson, Richard Zeckhauser, Economic Theory of Alliances, Review of Economics and Statistics, 48, 3,

20 Γηα απηφ ην ιφγν, ε Διιάδα, πξέπεη λα θαηαλνήζεη ηνπο παξάγνληεο πνπ ηε θαζηζηνχλ πξσηαγσλίζηξηα ηφζν ζην πεξηθεξεηαθφ, φζν θαη ζην δηεζλέο επίπεδν, αιιά θαη λα αληηκεησπίζεη ηηο λέεο πξνθιήζεηο πνπ εκθαλίδνληαη. Ζ θεληξηθή ζέζε ηελ νπνία θαηέρεη ε ρψξα, ζηηο αλαιχζεηο ησλ δπηηθψλ ρσξψλ γηα ηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζην ηνκέα ηεο αζθάιεηαο ησλ παξαθείκελσλ πεξηνρψλ, νη αιιαγέο ζηηο ζρέζεηο καο κε ηηο ΖΠΑ, ηελ Δ.Δ θαη ηελ Σνπξθία, θαζψο θαη ε άλνδνο βαιθαληθψλ θαη αζηαηηθψλ θξαηψλ, επεξεάδνπλ θαηαιπηηθά ην ξφιν ηεο Διιάδαο. Ο Ησαθεηκίδεο, αλαθέξεηαη ζε ηέζζεξηο ηνπιάρηζηνλ πξνθιήζεηο, κε ηηο νπνίεο θαιείηαη λα έξζεη αληηκέησπε ε ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή. Πξψηε, είλαη ε Γηαδηθαζία ηεο Θεζκνπνίεζεο, ε ξηδηθή δειαδή αλαδηνξγάλσζε ηεο εμσηεξηθήο καο πνιηηηθήο, ζηεξηδφκελε ζε κηα ζπζηεκηθή θαη ζεζκηθή δνκή. Γεχηεξε πξφθιεζε, είλαη απηή ηνπ Δμεπξσπατζκνχ. Ζ Διιάδα, ζα πξέπεη λα απνβάιεη πιένλ ην ηνπηθηζηηθφ ραξαθηήξα ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηεο, λα δηεπξχλεη ηα φξηα δξάζεο ηεο θαη ηελ ζεκαηηθή ηεο αηδέληα, λα ζεζκνπνηήζεη ην ζρεδηαζκφ θαη ηε δηαρείξηζε ηεο πνιηηηθήο ηεο, πέξα απφ ηα ιεγφκελα εζληθά δεηήκαηα (ΠΓΓΜ, Σνπξθία, Κχπξνο). 14 Άιιν έλα ζεκαληηθφ δήηεκα γηα ηελ ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή είλαη ε Οηθνλνκνπνίεζε. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε αιιά θαη ε νηθνλνκηθή αιιειεμάξηεζε πνπ επηθξαηεί, έρεη νδεγήζεη κηθξέο θαη κεγάιεο ρψξεο, ζην λα ζέζνπλ πξνηεξαηφηεηα ζηε πξνψζεζε ησλ νηθνλνκηθψλ ηνπο ζεκάησλ, ηα νπνία θαηαιακβάλνπλ θπξίαξρε ζέζε ζηε δηακφξθσζε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο νξηζκέλσλ ρσξψλ. Άιισζηε, φπσο ζα εμεηάζνπκε θαη ζην ζρεηηθφ θεθάιαην γηα ηηο ζρέζεηο ηεο Διιάδαο κε ηηο βαιθαληθέο ρψξεο, ζα παξαηεξήζνπκε, ηελ ηζρπξή νηθνλνκηθή δηάζηαζε ηελ νπνία έρνπλ απνθηήζεη νη εθαηέξσζελ ζρέζεηο κε ηα γεηηνληθά θξάηε. Σέινο, ν Ησαθεηκίδεο, ζεσξεί αλαγθαία ηελ ζπκκεηνρή ζηελ δηακφξθσζε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη άιισλ παξαγφλησλ, φπσο νηθνλνκηθψλ δπλάκεσλ, θαζψο θαη ησλ Με Κπβεξλεηηθψλ Οξγαλψζεσλ. Απηφ ζα επηηεπρζεί, κέζσ ηεο Απν- Δμσηεξίθεπζεο ηεο ειιεληθήο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Οη πξνθιήζεηο γηα ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο, δε ζηακαηνχλ εδψ, αιιά ζπλερίδνπλ θαη ζε άιινπο ηνκείο, φπσο απηνί ηεο ειιεληθήο εζληθήο αζθάιεηαο θαη άκπλαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ νηθνλνκηθή ηζρχ πνπ δηαζέηνπλ ηα θξάηε ζην δηεζλέο ζχζηεκα. 14P.C Ioakimidis, The Role of Greece in the Development of EC Mediterranean Policy, ζην R. Gillespie, Mediterranean Politics, ζει , 1960, BISD 9 th Suppl., ζει