Οικονομικό Δελτίο. Τεύχος 6 / ,5E 7,5E

Transcript

1 Οικονομικό Δελτίο 30 Τεύχος 6 / E E 3,5E 6E E 80 E 100% 53% E 6E 7,5E

2 Περιεχόμενα Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Συνοπτική παρουσίαση 3 1 Εξωτερικό περιβάλλον 7 2 Xρηματοπιστωτικές εξελίξεις 12 3 Οικονομική δραστηριότητα 16 4 Τιμές και κόστος 21 5 Χρήμα και πίστη 26 6 Δημοσιονομικές εξελίξεις 30 Πλαίσια 1 Πρόσφατες εξελίξεις και προοπτικές για τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων εκτός του πετρελαίου 32 2 Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νομισματικής πολιτικής την περίοδο 22 Απριλίου Ιουλίου H χρησιμότητα των στοιχείων συναλλαγών του TARGET2 στην ανάλυση της αγοράς χρήματος για τοποθετήσεις διάρκειας μίας ημέρας χωρίς παροχή ασφάλειας 38 4 Δημοσίευση υπολοίπων λογαριασμών στο σύστημα TARGET 42 5 Οι αναθεωρημένοι συντελεστές στάθμισης των εμπορικών συναλλαγών στις σταθμισμένες συναλλαγματικές ισοτιμίες του ευρώ αντανακλούν την αυξανόμενη σημασία των αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς 45 6 Ένας δείκτης υποαπασχόλησης των πόρων στη ζώνη του ευρώ βασιζόμενος σε στοιχεία ερευνών 47 7 Πρόσφατες εξελίξεις των τιμών των ειδών διατροφής στη ζώνη του ευρώ 50 8 Ειδικές ανά χώρα συστάσεις δημοσιονομικής πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Περιεχόμενα 2

3 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Συνοπτική παρουσίαση Η αναθεώρηση των πρόσφατων στοιχείων, οι νέες μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ και η ενδιάμεση αξιολόγηση των πρόσφατων διακυμάνσεων στις αγορές υποδηλώνουν συνεχιζόμενη, αν και κάπως ασθενέστερη, οικονομική ανάκαμψη στη ζώνη του ευρώ και βραδύτερη άνοδο των ρυθμών πληθωρισμού σε σύγκριση με τις προηγούμενες προσδοκίες. Η μεταβολή των προοπτικών αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στις εξελίξεις στον εξωτερικό τομέα. Η παγκόσμια οικονομία παρουσιάζει σταδιακή επέκταση, η οποία όμως παραμένει άνιση. Αφενός, η οικονομική δραστηριότητα στις προηγμένες οικονομίες υποστηρίζεται από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, τη συνέχιση των διευκολυντικών συνθηκών χρηματοδότησης, τον βραδύτερο ρυθμό δημοσιονομικής προσαρμογής και τη βελτίωση των αγορών εργασίας. Αφετέρου, οι προοπτικές έχουν επιδεινωθεί στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς εν μέσω αυξημένης αβεβαιότητας, καθώς τα διαρθρωτικά εμπόδια και οι μακροοικονομικές ανισορροπίες περιορίζουν την ανάπτυξη σε ορισμένες χώρες, ενώ άλλες προσαρμόζονται στις χαμηλότερες τιμές των εμπορευμάτων και τις δυσμενέστερες συνθήκες εξωτερικής χρηματοδότησης. Παράλληλα, οι πληθωριστικές πιέσεις αμβλύνονται λόγω της μείωσης των τιμών των βασικών εμπορευμάτων. Παρουσιάστηκαν εκ νέου καθοδικοί κίνδυνοι για τις προοπτικές της ανάπτυξης και του πληθωρισμού λόγω της πρόσφατης αύξησης της μεταβλητότητας στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Δύο σημαντικά επεισόδια αυξημένων εντάσεων συνέβησαν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Το πρώτο συνδέεται με τις εξελίξεις στην Ελλάδα στα τέλη Ιουνίου και τις αρχές Ιουλίου και συνολικά είχε σχετικά μικρή επίπτωση στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Το δεύτερο επεισόδιο συνέβη το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου και σχετιζόταν με τις εξελίξεις στην Κίνα. Αυτό το επεισόδιο, σε αντίθεση με το προηγούμενο, είχε σημαντική επίδραση στις χρηματιστηριακές αγορές και στις αγορές συναλλάγματος, καθώς και στον εκτιμώμενο κίνδυνο. Συνολικά, οι ονομαστικές αποδόσεις των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ υποχώρησαν ελαφρώς από τις αρχές Ιουνίου έως τις αρχές Σεπτεμβρίου. Οι τιμές των μετοχών της ζώνης του ευρώ υποχώρησαν σημαντικά, ιδίως λόγω των απωλειών που σημειώθηκαν στη χρηματιστηριακή αγορά της Κίνας το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου και της συνδεόμενης αύξησης της αβεβαιότητας παγκοσμίως. Σε αυτό το περιβάλλον αυξημένης αποστροφής του κινδύνου και επιβράδυνσης στις αναδυόμενες αγορές, η ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ ανατιμήθηκε σημαντικά προσφάτως. Το πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ αυξήθηκε το β τρίμηνο του 2015 με ελαφρώς βραδύτερο ρυθμό σε σύγκριση με το α τρίμηνο. Ο ρυθμός αύξησης το β τρίμηνο ήταν κάπως χαμηλότερος από ό,τι αναμενόταν προηγουμένως. Η υποτονικότερη αύξηση οφειλόταν πιθανώς στη χαμηλότερη από την αναμενόμενη εγχώρια ζήτηση και ήταν ευρείας βάσης στις επιμέρους χώρες. Οι πρόσφατοι δείκτες EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 3

4 ερευνών υποδηλώνουν ότι ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ το β εξάμηνο του 2015 θα είναι παρόμοιος με αυτόν που καταγράφηκε το β' τρίμηνο. Όσον αφορά το μέλλον, η ανάκαμψη στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να συνεχιστεί, αν και με κάπως βραδύτερο ρυθμό από ό,τι αναμενόταν προηγουμένως. Αυτό αντανακλά ιδίως την επιβράδυνση της δραστηριότητας στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, η οποία επηρεάζει αρνητικά την παγκόσμια ανάπτυξη και άρα την εξωτερική ζήτηση εξαγωγών της ζώνης του ευρώ. Η εγχώρια ζήτηση αναμένεται να υποβοηθηθεί περαιτέρω από τα μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ και τον ευνοϊκό αντίκτυπό τους στις συνθήκες χρηματοδότησης, καθώς και από την πρόοδο στην εφαρμογή της δημοσιονομικής εξυγίανσης και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Επιπλέον, η μείωση των τιμών του πετρελαίου αναμένεται να στηρίξει το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και την κερδοφορία των επιχειρήσεων και, κατ' επέκταση, την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις. Παράλληλα, οι αναγκαίες προσαρμογές των ισολογισμών σε ορισμένους τομείς και ο υποτονικός ρυθμός υλοποίησης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων επηρεάζουν αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα. Τον Σεπτέμβριο του 2015 οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ 1 προβλέπουν αύξηση του ετήσιου πραγματικού ΑΕΠ κατά 1,4% το 2015, 1,7% το 2016 και 1,8% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές του Ιουνίου του 2015, οι προοπτικές για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω, κυρίως λόγω της χαμηλότερης εξωτερικής ζήτησης που οφείλεται στην υποτονικότερη ανάπτυξη στις αναδυόμενες αγορές. Σύμφωνα με την αξιολόγηση του Διοικητικού Συμβουλίου, οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις οικονομικές προοπτικές παραμένουν καθοδικοί, αντικατοπτρίζοντας συγκεκριμένα την αυξημένη αβεβαιότητα που συνδέεται με το εξωτερικό περιβάλλον. Ειδικότερα, οι τρέχουσες εξελίξεις στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς δυνητικά μπορούν να ασκήσουν περαιτέρω δυσμενείς επιδράσεις στην παγκόσμια ανάπτυξη μέσω της επίδρασης του εμπορίου και της εμπιστοσύνης. Μετά την ανοδική πορεία τους πρώτους μήνες του 2015, ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ στη ζώνη του ευρώ σταθεροποιήθηκε πρόσφατα σε χαμηλά θετικά επίπεδα. Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ παρέμεινε στο 0,2% τον Αύγουστο για τρίτο συνεχή μήνα. Αν και οι χαμηλές τιμές της ενέργειας μειώνουν τον πληθωρισμό, η επίδραση αυτή αντισταθμίζεται από τις μεγαλύτερες αυξήσεις των τιμών των ειδών διατροφής και των μη ενεργειακών βιομηχανικών αγαθών. Οι πρόσφατοι δείκτες επιβεβαιώνουν τη σταδιακή ενίσχυση του υποκείμενου πληθωρισμού. Ο ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές των τροφίμων και της ενέργειας εκτιμάται ότι αυξήθηκε από το κατώτατο σημείο του 0,6% στις αρχές του έτους σε 1,0% τον Αύγουστο. Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ θα παραμείνει πολύ χαμηλός σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, αντανακλώντας τις χαμηλές τιμές της ενέργειας. Προς το τέλος του 2015 όμως, ο 1 Βλ. το άρθρο με τίτλο Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2015, που δημοσιεύθηκε στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ. EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 4

5 μετρούμενος πληθωρισμός αναμένεται να ενισχυθεί λόγω και των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης που συνδέονται με την πτώση των τιμών του πετρελαίου στα τέλη του Προβλέπεται ότι οι ρυθμοί πληθωρισμού θα επιταχυνθούν περαιτέρω στη διάρκεια του 2016 και του 2017, λόγω της αναμενόμενης οικονομικής ανάκαμψης, της μετακύλισης των προηγούμενων μειώσεων της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ και των αναμενόμενων κάπως υψηλότερων τιμών του πετρελαίου τα προσεχή έτη, όπως αντανακλάται επί του παρόντος στις αγορές συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου. Ωστόσο, επί του παρόντος αυτή η άνοδος των ετήσιων ρυθμών πληθωρισμού αναμένεται να υλοποιηθεί με ρυθμό κάπως βραδύτερο από ό,τι αναμενόταν μέχρι στιγμής. Οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2015 προβλέπουν ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ 0,1% το 2015, 1,1% το 2016 και 1,7% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές του Ιουνίου 2015, οι προοπτικές για τον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω, κυρίως λόγω των χαμηλότερων τιμών του πετρελαίου. Αν ληφθούν υπόψη οι πιο πρόσφατες εξελίξεις στις τιμές του πετρελαίου και οι πρόσφατες συναλλαγματικές ισοτιμίες, υφίστανται καθοδικοί κίνδυνοι σε σχέση με τις προβολές των εμπειρογνωμόνων για τον πληθωρισμό που δημοσιεύθηκαν τον Σεπτέμβριο. Τα μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ εξακολουθούν να επηρεάζουν τις συνθήκες δανεισμού και να στηρίζουν τη δυναμική της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια και των πιστώσεων. Οι στοχευμένες πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΣΠΠΜΑ TLTRO) και το διευρυμένο πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων συνέβαλαν στη βελτίωση των δεικτών ποσότητας χρήματος και πιστώσεων. Το κόστος χρηματοδότησης των τραπεζών σταθεροποιήθηκε σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα το β τρίμηνο του 2015 και οι ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης εξακολούθησαν να στηρίζουν τη σταδιακή ανάκαμψη της αύξησης των δανείων. Επιπλέον, οι αποκλίσεις στα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων από χώρα σε χώρα περιορίστηκαν περαιτέρω. Η συνολική ετήσια ροή εξωτερικής χρηματοδότησης προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις εκτιμάται ότι σταθεροποιήθηκε το β τρίμηνο του Η ισχυρότερη αύξηση των πιστώσεων προς τη γενική κυβέρνηση και η συνεχιζόμενη σταδιακή ανάκαμψη των πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα στηρίζουν την αύξηση της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια. Ωστόσο, παρά την κάποια βελτίωση, η δυναμική των δανείων προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις παραμείνει υποτονική. Το Διοικητικό Συμβούλιο έκρινε ότι ήταν πρόωρο να εξαχθούν συμπεράσματα για το αν οι τελευταίες εξελίξεις θα μπορούσαν να έχουν διαρκή επίδραση στην επίτευξη βιώσιμης πορείας του πληθωρισμού προς το μεσοπρόθεσμο στόχο, και θα συνεχίσει να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τους κινδύνους που περιβάλλουν τις προοπτικές των εξελίξεων των τιμών. Βασιζόμενο στην οικονομική και νομισματική ανάλυση που διενεργεί τακτικά και σύμφωνα με τις ενδείξεις που παρέχει για τη μελλοντική πορεία της ενιαίας νομισματικής πολιτικής, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε κατά τη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου να διατηρήσει αμετάβλητα τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ και έκρινε ότι το πρόγραμμα αγοράς εξακολουθεί να προχωρεί ομαλά. Το Διοικητικό Συμβούλιο έκρινε ότι ήταν πρόωρο να εξαχθούν συμπεράσματα για το αν οι τελευταίες εξελίξεις θα μπορούσαν EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 5

6 να έχουν διαρκή επίδραση στις προοπτικές για τις τιμές και στην επίτευξη βιώσιμης πορείας του πληθωρισμού προς τον μεσοπρόθεσμο στόχο, ή αν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι είναι κατά κύριο λόγο προσωρινές. Όσον αφορά το μέλλον, το Διοικητικό Συμβούλιο θα παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τους κινδύνους που περιβάλλουν τις προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών μεσοπρόθεσμα, και θα επικεντρωθεί ιδίως στη μετακύλιση των μέτρων νομισματικής πολιτικής, καθώς και στις παγκόσμιες οικονομικές και χρηματοπιστωτικές εξελίξεις και τις εξελίξεις στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων και στις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Το Διοικητικό Συμβούλιο τονίζει τη βούλησή του και την ικανότητά του να αναλάβει δράση, εφόσον είναι αιτιολογημένο, χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα που είναι διαθέσιμα στο πλαίσιο της αποστολής του και, ιδίως, υπενθυμίζει ότι το πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων παρέχει επαρκή ευελιξία ως προς το μέγεθος, τη σύνθεση και τη διάρκειά του. Εν τω μεταξύ, το Ευρωσύστημα θα υλοποιεί στο ακέραιο τις μηνιαίες αγορές περιουσιακών στοιχείων ύψους 60 δισεκ. ευρώ, οι οποίες προβλέπεται να εξακολουθήσουν να διενεργούνται μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου 2016 ή αργότερα, εφόσον χρειάζεται, και πάντως έως ότου το Διοικητικό Συμβούλιο διαπιστώσει μια διαρκή προσαρμογή της πορείας του πληθωρισμού, η οποία να είναι συμβατή με την επιδίωξη να διατηρούνται οι ρυθμοί πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Το Διοικητικό Συμβούλιο επαναλαμβάνει την ανάγκη να εφαρμοστούν σθεναρά οι αποφάσεις του για τη νομισματική πολιτική και να παρακολουθούνται προσεκτικά όλα τα σχετικά εισερχόμενα στοιχεία όσον αφορά την επίδρασή τους στις μεσοπρόθεσμες προοπτικές για τη σταθερότητα των τιμών. EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 6

7 1 Εξωτερικό περιβάλλον Η παγκόσμια οικονομία σημειώνει σταδιακή επέκταση, η οποία όμως παραμένει άνιση. Από τη μία πλευρά, η οικονομική δραστηριότητα στις προηγμένες οικονομίες υποστηρίζεται από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, τη συνέχιση των διευκολυντικών συνθηκών χρηματοδότησης, τη μειούμενη δημοσιονομική προσαρμογή και τη βελτίωση των αγορών εργασίας. Από την άλλη πλευρά, οι προοπτικές έχουν επιδεινωθεί στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς εν μέσω αυξημένης αβεβαιότητας, καθώς τα διαρθρωτικά εμπόδια και οι μακροοικονομικές ανισορροπίες επιδρούν ανασχετικά στην ανάπτυξη σε ορισμένες χώρες, ενώ άλλες χώρες προσαρμόζονται στις μειωμένες τιμές των εμπορευμάτων και τις δυσμενέστερες συνθήκες εξωτερικής χρηματοδότησης. Οι πληθωριστικές πιέσεις αναμένεται να παραμείνουν συγκρατημένες ύστερα από την πρόσφατη πτώση των τιμών του πετρελαίου και το ακόμη άφθονο πλεονάζον παραγωγικό δυναμικό. Παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα και εμπόριο Τα στοιχεία εθνικών λογαριασμών και οι δείκτες ερευνών υποδηλώνουν μέτρια και άνιση ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας το β τρίμηνο. Η οικονομική δραστηριότητα συνέχισε να αυξάνεται στις προηγμένες οικονομίες, καθώς ο ρυθμός ανάπτυξης ανέκαμψε στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, αν και εξασθένησε σημαντικά στην Ιαπωνία ύστερα από ένα ισχυρό α τρίμηνο. Η κατάσταση είναι ανάμικτη στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Από τη μία πλευρά, η Ρωσία βρίσκεται σε βαθιά ύφεση και τα στοιχεία ερευνών φανερώνουν περαιτέρω εξασθένηση στη Βραζιλία. Από την άλλη πλευρά, η ανάπτυξη ανέκαμψε στην Κίνα το β τρίμηνο και εκτιμάται ότι παρέμεινε ανθεκτική στις εκτός της ζώνης του ευρώ χώρες τις κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης (ΚΑΕ). Οι έρευνες υποδηλώνουν ότι η παγκόσμια μεταποιητική παραγωγή ήταν υποτονική τους τελευταίους μήνες, αλλά η συνολική δραστηριότητα υπήρξε πιο εύρωστη. Ο παγκόσμιος σύνθετος δείκτης ΡΜΙ για την παραγωγή, εκτός της ζώνης του ευρώ, παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητος τον Αύγουστο σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα και ήταν παρόμοιος με τον μέσο όρο του β τριμήνου, υποδηλώνοντας κάποια ανθεκτικότητα της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας (βλ. Διάγραμμα 1). Όσον αφορά το μέλλον, οι σύνθετοι προπορευόμενοι δείκτες του ΟΟΣΑ και ο δείκτης Παγκόσμιου Οικονομικού Κλίματος του Ifo φανερώνουν ότι η παγκόσμια ανάκαμψη θα συνεχιστεί με μέτριο ρυθμό. Οι τιμές των βασικών εμπορευμάτων υποχώρησαν πρόσφατα, παρέχοντας πρόσθετη βραχυπρόθεσμη ώθηση στην παγκόσμια ζήτηση. Αφού είχαν ανακάμψει το β τρίμηνο, οι τιμές του αργού πετρελαίου τύπου Brent μειώθηκαν κατά 20% και πλέον το γ τρίμηνο, αν και, σύμφωνα με την καμπύλη των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης, οι αγορές εξακολουθούν να προεξοφλούν μια σταδιακή αύξηση των τιμών του πετρελαίου τα ερχόμενα χρόνια. Η πρόσφατη μείωση αντανακλά κυρίως εξελίξεις από την πλευρά της προσφοράς. Η αγορά πετρελαίου εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από υπερπροσφορά, καθώς ο ΟΠΕΚ παράγει EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 7

8 ποσότητες που ξεπερνούν τον στόχο του και η παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου αποδεικνύεται πιο ανθεκτική από ό,τι αναμενόταν. Επιπλέον, οι αγορές φαίνεται να προεξοφλούν σταδιακά την προοπτική αυξημένης προσφοράς από το Ιράν. Ωστόσο, ο μετριασμός της ζήτησης, ιδίως από τις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, επίσης επηρέασε αυτές τις εξελίξεις. Αυτό συνάδει με τους παράγοντες που συνέβαλαν στην υποχώρηση των τιμών άλλων εμπορευμάτων - τον τελευταίο χρόνο, για παράδειγμα, οι τιμές των μετάλλων υποχώρησαν σημαντικά, κάτι που μπορεί επίσης να αντανακλά τη λιγότερο εύρωστη ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς (βλ. και Πλαίσιο 1). Συνολικά, η υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου από τα μέσα του 2014 αναμένεται να ωφελήσει τη ζήτηση στις χώρες που εισάγουν πετρέλαιο, υπεραντισταθμίζοντας τις επιπτώσεις στις οικονομίες που το εξάγουν. Με την υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου από την κορύφωσή τους το 2014, μειώθηκε και ο μετρούμενος πληθωρισμός στις προηγμένες οικονομίες, στηρίζοντας έτσι το διαθέσιμο εισόδημα. Σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, η αύξηση των πωλήσεων λιανικής επιταχύνθηκε στις προηγμένες οικονομίες και στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς που αποτελούν εισαγωγείς πετρελαίου, ενώ μειώθηκε έντονα σε μεγάλες πετρελαιοεξαγωγικές χώρες (βλ. Διάγραμμα 2). Η νομισματική πολιτική παραμείνει διευκολυντική και συμβάλλει στη διαμόρφωση ευνοϊκών χρηματοπιστωτικών συνθηκών παγκοσμίως. Οι αγορές εξακολουθούν να προεξοφλούν αύξηση των επιτοκίων στις ΗΠΑ το επόμενο εξάμηνο. Στην Ιαπωνία τα επιτόκια πολιτικής αναμένεται να παραμείνουν χαμηλά τα επόμενα δύο χρόνια. Οι τάσεις αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού έχουν οδηγήσει σε περαιτέρω χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής στην Κίνα, την Ινδία και αρκετές άλλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς (κυρίως εκείνες που εισάγουν πετρέλαιο) τους τελευταίους μήνες, ενώ η Ρωσία συνέχισε να εξομαλύνει τα επιτόκιά της ύστερα από την απότομη αύξηση που σημειώθηκε στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής αναταραχής τον Δεκέμβριο του Από τις μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, τα επιτόκια πολιτικής συνέχισαν να αυξάνονται μόνο στη Βραζιλία καθώς οι πληθωριστικές πιέσεις παραμένουν υψηλές, σε ένα περιβάλλον σημαντικών αυξήσεων των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών, δυσκαμψίας στην τιμολογιακή συμπεριφορά και περαιτέρω υποτίμησης του νομίσματος. Στις 11 Αυγούστου 2015, η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας αναμόρφωσε τον τρόπο με τον οποίο καθορίζει καθημερινά τη συναλλαγματική ισοτιμία, αφήνοντας μεγαλύτερα περιθώρια δράσης στις δυνάμεις της αγοράς. Αυτή η κίνηση οδήγησε σε υποτίμηση του γιουάν Κίνας κατά 3% έναντι του δολαρίου ΗΠΑ την εβδομάδα μετά τη λήψη της απόφασης. Τους δύο τελευταίους μήνες, οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων στις προηγμένες οικονομίες έχουν παραμείνει σε γενικές γραμμές σταθερές ύστερα από την απότομη αύξηση τον Μάιο και τις αρχές Ιουνίου. Παρά τη διόρθωση, τα επιτόκια εξακολουθούν να είναι πλησίον των χαμηλών επιπέδων που είχαν παρατηρηθεί στο τέλος του 2014 και οι διαφορές μεταξύ των αποδόσεων των βραχυπρόθεσμων και των μακροπρόθεσμων ομολόγων παραμένουν συγκρατημένες. Οι αποδόσεις των ομολόγων στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς είχαν σε γενικές γραμμές παρόμοια πορεία με των προηγμένων οικονομιών. Ωστόσο, οι συνολικές ιδιωτικές εισροές επενδύσεων χαρτοφυλακίου στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς εκτιμάται ότι έχουν εξασθενήσει κάπως, ενώ η περαιτέρω υποτίμηση των νομισμάτων ορισμένων χωρών πιθανότατα να έχει αυξήσει το κόστος της χρηματοδότησης σε δολάρια ΗΠΑ. Επιπλέον, οι πρόσφατες EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 8

9 απώλειες και η μεταβλητότητα στις χρηματιστηριακές αγορές της Κίνας οδηγούν σε αυξημένη αβεβαιότητα που, αν διατηρηθεί, μπορεί τελικά να μεταφραστεί σε δυσμενέστερες χρηματοπιστωτικές συνθήκες, ιδίως στις ευπαθείς αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Όσον αφορά το μέλλον, η παγκόσμια ανάπτυξη αναμένεται να λάβει ώθηση από τη διατηρήσιμη ανάκαμψη στις προηγμένες οικονομίες. Καθώς σταδιακά υποχωρούν οι αντιξοότητες που προκλήθηκαν από την απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα και τη δημοσιονομική προσαρμογή, η ανάκαμψη στις προηγμένες οικονομίες αναμένεται να εδραιωθεί. Οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου, η διατήρηση των διευκολυντικών συνθηκών χρηματοδότησης, η βελτίωση των αγορών εργασίας και της εμπιστοσύνης αναμένεται να στηρίξουν τη βελτίωση των προοπτικών. Η ανάπτυξη στις ΗΠΑ αναμένεται να υποστηριχθεί από την ενίσχυση της δαπάνης των νοικοκυριών, ύστερα από την τόνωση που προσέφεραν οι χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου στα πραγματικά εισοδήματα, από τις ευνοϊκές χρηματοπιστωτικές συνθήκες, τη συνεχιζόμενη βελτίωση στις αγορές εργασίας και κατοικιών, τη συγκράτηση της δημοσιονομικής απορρόφησης και την ολοκλήρωση της διαδικασίας διόρθωσης των ισολογισμών των νοικοκυριών. Ωστόσο, η προηγούμενη ανατίμηση της σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας του δολαρίου ΗΠΑ θα επηρεάσει αρνητικά την αύξηση των εξαγωγών βραχυπρόθεσμα, ενώ η υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου θα έχει αντίκτυπο στις επενδύσεις του τομέα της ενέργειας. Στην Ιαπωνία η ανάπτυξη αναμένεται να ενισχυθεί και πάλι το β εξάμηνο του έτους καθώς τα νοικοκυριά ωφελούνται από την αύξηση του πραγματικού εισοδήματος λόγω της υποχώρησης των τιμών του πετρελαίου, ενώ οι εξαγωγές ωφελούνται από τη βελτίωση της εξωτερικής ζήτησης και την προηγούμενη υποτίμηση του γιεν Ιαπωνίας. Στο Ηνωμένο Βασίλειο η ανάπτυξη αναμένεται να συνεχιστεί με σχετικά εύρωστο ρυθμό. Αν και οι προσπάθειες δημοσιονομικής προσαρμογής αναμένεται να επηρεάσουν δυσμενώς την ανάπτυξη, η υποχώρηση των τιμών της ενέργειας και η επιτάχυνση των μισθολογικών αυξήσεων εκτιμάται ότι θα στηρίξουν το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα και την ιδιωτική κατανάλωση. Η ανάκαμψη της ζήτησης και η χαλάρωση των πιστωτικών συνθηκών αναμένεται επίσης να τονώσουν τις επιχειρηματικές επενδύσεις. Αντίθετα, οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές των αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς είναι ανάμικτες, σε ένα περιβάλλον αυξημένης αβεβαιότητας. Η ανάπτυξη επιβραδύνθηκε έντονα σε αρκετές μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς την τελευταία τετραετία και αναμένεται να παραμείνει υποτονική μεσοπρόθεσμα. Σε ορισμένες χώρες ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης υποχώρησε λόγω διαρθρωτικών εμποδίων και μακροοικονομικών ανισορροπιών. Άλλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς προσαρμόζονται στις χαμηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων, την αυξημένη πολιτική αβεβαιότητα και τις δυσχερέστερες συνθήκες εξωτερικής χρηματοδότησης. Στην Κίνα ο ρυθμός ανάπτυξης ανέκαμψε το β τρίμηνο. Οι πρόσφατες μειώσεις των επιτοκίων πολιτικής, τα ήπια μέτρα δημοσιονομικής τόνωσης από την κεντρική κυβέρνηση και οι προσπάθειες χαλάρωσης των περιορισμών στα οικονομικά της τοπικής αυτοδιοίκησης αναμένεται να στηρίξουν τη ζήτηση. Ωστόσο, η πρόσφατη πτώση στη χρηματιστηριακή αγορά οδήγησε σε αύξηση της αβεβαιότητας σχετικά με τις προοπτικές. Επιπλέον, η πολιτική ηγεσία της Κίνας δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην αντιμετώπιση της χρηματοπιστωτικής ευπάθειας και των μακροοικονομικών ανισορροπιών, κάτι που EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 9

10 είναι πιθανό να επιβραδύνει τον ρυθμό μεγέθυνσης μεσοπρόθεσμα. Οι εκτός της ζώνης του ευρώ χώρες της ΚΑΕ καταγράφουν καλές επιδόσεις, ωφελούμενες από την ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης, καθώς η βελτίωση της δυναμικής στην αγορά εργασίας και η πρόσφατη υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου αναμένεται να στηρίξουν την κατανάλωση των νοικοκυριών. Από την άλλη πλευρά έχουν επιδεινωθεί οι προοπτικές της Βραζιλίας, καθώς η αυστηροποίηση της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής αναμένεται να λειτουργήσει ανασταλτικά στις επενδύσεις και τη δραστηριότητα. Επιπρόσθετα, φαινόμενα συμφόρησης στην πλευρά της προσφοράς και η ανάγκη αντιμετώπισης των σημαντικών μακροοικονομικών ανισορροπιών και του υψηλού πληθωρισμού δρουν ανασταλτικά στη μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη. Η Ρωσία βρίσκεται επίσης σε βαθιά ύφεση. Παρά μια κάποια χαλάρωση των συνθηκών χρηματοδότησης από την αρχή του έτους, το κόστος άντλησης κεφαλαίων παραμένει υψηλό. Η αβεβαιότητα βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα και οι δείκτες εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων είναι υποτονικοί, ενώ τα χαμηλότερα πετρελαϊκά έσοδα αναμένεται να οδηγήσουν σε απότομη πτώση των δημόσιων δαπανών. Απότομες μειώσεις των εισαγωγών σε ορισμένες μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς οδήγησαν σε υποχώρηση του παγκόσμιου εμπορίου το πρώτο εξάμηνο του Οι παγκόσμιες εισαγωγές (εκτός της ζώνης του ευρώ) βάσει στοιχείων εθνικών λογαριασμών μειώθηκαν κατά 0,2% το α τρίμηνο και διαθέσιμα στοιχεία υποδεικνύουν συνεχιζόμενη υποτονικότητα το β τρίμηνο. Μάλιστα τα στοιχεία για την παγκόσμιες εμπορευματικές συναλλαγές που ανακοίνωσε το CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis φανερώνουν τριμηνιαία μείωση των διεθνών εισαγωγών 0,9% το β τρίμηνο. Ενώ οι εισαγωγές των προηγμένων οικονομιών και των χωρών της ΚΑΕ υπήρξαν ανθεκτικές στη διάρκεια του έτους, οι έντονες μειώσεις σε ορισμένες μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς καθόρισαν την πορεία του μεγέθους σε παγκόσμιο επίπεδο. Το α τρίμηνο οι εισαγωγές σημείωσαν κατακόρυφη πτώση στη Ρωσία, εξαιτίας της μειούμενης εγχώριας ζήτησης και της υποτίμησης της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Οι εισαγωγές στην Κίνα επίσης ήταν εξασθενημένες το πρώτο εξάμηνο του έτους, αντανακλώντας και πάλι τον μετριασμό της εγχώριας ζήτησης. Βραχυπρόθεσμα, οι εμπορικές συναλλαγές διεθνώς αναμένεται να ανακάμψουν πολύ σταδιακά. Ταυτόχρονα, δείκτες ερευνών καταδεικνύουν μια μάλλον μέτρια αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου. Πιο συγκεκριμένα, ο παγκόσμιος δείκτης PMI για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών υποχώρησε τον Ιούλιο (βλ. Διάγραμμα 3). Πιο μακροπρόθεσμα, καθώς αναμένεται να συνεχιστούν οι υποτονικές προοπτικές για τις εισαγωγές στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, το παγκόσμιο εμπόριο αναμένεται να παραμείνει υποτονικό και οι παγκόσμιες εισαγωγές δεν αναμένεται να αυξηθούν ταχύτερα από το παγκόσμιο ΑΕΠ. Συνολικά, οι παγκόσμιες προοπτικές ανάπτυξης εξακολουθούν να υποδηλώνουν μέτρια και άνιση ανάκαμψη. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2015, που βασίστηκαν σε παραδοχές για τα χρηματοοικονομικά στοιχεία και τις τιμές των εμπορευμάτων ως την 12η Αυγούστου, ο ρυθμός αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ (εκτός της ζώνης του ευρώ) αναμένεται να επιταχυνθεί σταδιακά από 3,2% το 2015, σε 3,8% το 2016 και 4,0% το Η εξωτερική ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες της ζώνης του ευρώ αναμένεται να επιταχυνθεί από 1,4% το 2015, σε 3,3% το 2016 και 4,1% το Σε EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 10

11 σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2015, στις νέες προβολές γίνεται μια προς τα κάτω αναθεώρηση της παγκόσμιας ανάπτυξης, η οποία αντανακλά κυρίως τις ασθενέστερες από ό,τι αναμενόταν προοπτικές στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Οι αναθεωρήσεις της εξωτερικής ζήτησης για προϊόντα και υπηρεσίες της ζώνης του ευρώ είναι σημαντικότερες, καθώς η υποτονική δραστηριότητα στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς κρίνεται πλέον ότι επηρεάζει τις εισαγωγές περισσότερο από ό,τι προβλεπόταν προηγουμένως. Οι κίνδυνοι για τις προοπτικές του παγκόσμιου εμπορίου και της δραστηριότητας παραμένουν καθοδικοί. Ειδικότερα, οι τρέχουσες εξελίξεις στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς μπορούν δυνητικά να ασκήσουν περαιτέρω δυσμενείς επιπτώσεις στην παγκόσμια ανάπτυξη μέσω του διαύλου των εμπορικών συναλλαγών και της εμπιστοσύνης. Ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς είναι επίσης ευπαθείς σε μεταβολές της παγκόσμιας διάθεσης για ανάληψη κινδύνων, ύστερα από μια περίοδο συμπίεσης των περιθωρίων κινδύνου και της μεταβλητότητας. Οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι εξακολουθούν να επιδρούν αρνητικά στις προοπτικές και η αύξηση των εντάσεων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες για την παγκόσμια ανάπτυξη. Εξελίξεις στις τιμές διεθνώς Ο παγκόσμιος πληθωρισμός παραμένει χαμηλός ύστερα από τις έντονες μειώσεις της τιμής του πετρελαίου. Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή στις χώρες του ΟΟΣΑ παρέμεινε αμετάβλητος τον Ιούλιο στο 0,6%. Ο ετήσιος πληθωρισμός χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας στις χώρες του ΟΟΣΑ παρέμεινε επίσης σταθερός στο 1,6% (βλ. Διάγραμμα 4). Ο μετρούμενος πληθωρισμός παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητος σε χαμηλά επίπεδα στις σημαντικότερες προηγμένες οικονομίες. Εκτός ΟΟΣΑ, στην Κίνα και στην Ινδία επιμένουν οι γενικότερες πιέσεις αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού. Ωστόσο, στη Βραζιλία και στη Ρωσία, ο πληθωρισμός παραμένει σε υψηλά επίπεδα, καθώς η υποτίμηση των εγχώριων νομισμάτων οδήγησε σε υψηλότερες τιμές εισαγομένων. Όσον αφορά το επόμενο διάστημα, ο παγκόσμιος πληθωρισμός αναμένεται να αυξηθεί, αλλά με βραδύ ρυθμό. Βραχυπρόθεσμα, η πρόσφατη μείωση των τιμών του πετρελαίου και άλλων εμπορευμάτων εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε περαιτέρω υποχώρηση των πληθωριστικών πιέσεων αλλά αργότερα η αρνητική συμβολή της συνιστώσας της ενέργειας αναμένεται να μειωθεί σταδιακά καθώς θα αρχίσουν να εξασθενούν οι επιδράσεις από παλαιότερες μειώσεις των τιμών του πετρελαίου. Ταυτόχρονα η ανοδική κλίση της καμπύλης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί πετρελαίου υποδηλώνει κάποια ανάκαμψη των τιμών του πετρελαίου, που θα μεταφραστεί σε αύξηση της συμβολής των τιμών της ενέργειας στον μετρούμενο πληθωρισμό. Ωστόσο, αναμένεται ότι η προβλεπόμενη αργή επιτάχυνση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας θα οδηγήσει σε σταδιακή μόνο απορρόφηση του πλεονάζοντος παραγωγικού δυναμικού, ενώ οι πληθωριστικές πιέσεις από την πλευρά των μισθών και του κόστους αναμένεται να παραμείνουν γενικώς υποτονικές. EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 11

12 2 Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις Οι μακροπρόθεσμες ονομαστικές αποδόσεις των κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ υποχώρησαν ελαφρώς μεταξύ αρχών Ιουνίου και αρχών Σεπτεμβρίου, μετά από σημαντικές αυξήσεις τους προηγούμενους μήνες. Αυτή η υποχώρηση συνέβη σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίστηκε από επιδείνωση των προοπτικών ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας, πτώση των τιμών του πετρελαίου και μείωση των επιτοκίων των συμφωνιών ανταλλαγής που συνδέονται με τον πληθωρισμό. Οι τιμές των μετοχών επίσης υποχώρησαν εν μέσω υψηλότερων επιπέδων μεταβλητότητας, ιδίως μετά την υποτίμηση του κινεζικού νομίσματος και τις μεγάλες ζημίες στην κινεζική αγορά μετοχών τον Αύγουστο. Η αβεβαιότητα λόγω της εξελίξεων στην Ελλάδα, που κορυφώθηκε στο τέλος Ιουνίου-αρχές Ιουλίου, είχε κάπως εντονότερη επίδραση στις χρηματιστηριακές αγορές από ό,τι στις αγορές ομολόγων και συναλλάγματος, αλλά συνολικά η επίδρασή της στις χρηματοπιστωτικές εξελίξεις ήταν περιορισμένη και πρόσκαιρη. Η σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ ενισχύθηκε σημαντικά μεταξύ αρχών Ιουνίου και 2 Σεπτεμβρίου Δύο σημαντικά επεισόδια αυξημένων εντάσεων συνέβησαν κατά τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου, το πρώτο εκ των οποίων συνδεόταν με τις εξελίξεις στην Ελλάδα στα τέλη Ιουνίου-αρχές Ιουλίου. Αυτό το επεισόδιο συνολικά είχε σχετικά μικρή επίπτωση στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Αυτό διαπιστώνεται, για παράδειγμα, από τις διαφορές αποδόσεων μεταξύ των δεκαετών κρατικών ομολόγων χωρών της ζώνης του ευρώ με χαμηλότερη πιστοληπτική διαβάθμιση και του αντίστοιχου γερμανικού ομολόγου, οι οποίες αυξήθηκαν μόνο οριακά κατά την εν λόγω περίοδο και επανήλθαν γρήγορα στα προηγούμενα επίπεδά τους. Στην κορύφωση της αναταραχής, οι διαφορές αποδόσεων έναντι του δεκαετούς γερμανικού κρατικού ομολόγου αναφοράς είχαν αυξηθεί μέχρι και κατά 35 μονάδες βάσης στις περισσότερες χώρες της ζώνης του ευρώ. Η τεκμαρτή μεταβλητότητα της αγοράς ομολόγων, όπως και άλλοι δείκτες κινδύνου, αυξήθηκε μόνο συγκρατημένα και προσωρινά κατά την εν λόγω περίοδο. Ωστόσο, οι εξελίξεις στην Ελλάδα είχαν κάπως εντονότερη επίδραση στις αγορές μετοχών, καθώς οδήγησαν σε αυξήσεις της τεκμαρτής μεταβλητότητας και πτώση των τιμών. Από τις 26 Ιουνίου μέχρι τις 7 Ιουλίου ο δείκτης τιμών μετοχών EURO STOXX 50 υποχώρησε κατά 8% και πλέον, η δε τεκμαρτή μεταβλητότητα του δείκτη αυξήθηκε έντονα. Το ευρώ εξασθένησε κάπως έναντι του δολαρίου ΗΠΑ κατά την περίοδο αυτή. Το δεύτερο επεισόδιο αυξημένης αβεβαιότητας στις χρηματοπιστωτικές αγορές ξεκίνησε γύρω στα μέσα Αυγούστου και σχετιζόταν με τις εξελίξεις στην Κίνα. Αυτό το επεισόδιο, σε αντίθεση με το προηγούμενο, είχε σημαντική επίδραση στις χρηματιστηριακές αγορές και στις αγορές συναλλάγματος, καθώς και στον εκτιμώμενο κίνδυνο. Μετά την υποτίμηση του κινεζικού γιουάν που ξεκίνησε στις 11 Αυγούστου ακολούθησε μια περίοδος μεγάλης υποχώρησης των τιμών των κινεζικών μετοχών και έντονης αύξησης της παγκόσμιας αβεβαιότητας. Αυτές οι εξελίξεις, σε συνδυασμό με την ταχεία πτώση των τιμών του πετρελαίου, EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 12

13 θεωρήθηκαν ως ένδειξη επιδείνωσης των προοπτικών της παγκόσμιας οικονομίας και επέδρασαν δυσμενώς στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές και την τεκμαρτή μεταβλητότητα. Οι τιμές των μετοχών στη ζώνη του ευρώ υποχώρησαν περίπου κατά 16% στο διάστημα από 11 έως 24 Αυγούστου, ενώ οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων με διαβάθμιση ΑΑΑ της ζώνης του ευρώ μειώθηκαν περίπου κατά 10 μονάδες βάσης την ίδια περίοδο. Στις μειώσεις αυτές πιθανώς συνέβαλε η ανατίμηση του ευρώ, εν μέσω αντιστροφής θέσεων από συναλλαγές τύπου carry trade (που κατά κανόνα κλείνουν σε περιόδους αυξημένης αβεβαιότητας) με το ευρώ ως νόμισμα χρηματοδότησης, καθώς και υποχώρηση των προσδοκιών της αγοράς για επερχόμενη αύξηση των επιτοκίων νομισματικής πολιτικής στις ΗΠΑ. Η χαμηλότερη από το σύνηθες ρευστότητα στην αγορά αποτέλεσμα και εποχιακών παραγόντων ενδέχεται να επέτεινε τις διακυμάνσεις στις αγορές μετοχών και ομολόγων. Οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων ΑΑΑ της ζώνης του ευρώ υποχώρησαν ελαφρώς συνολικά μεταξύ αρχών Ιουνίου και αρχών Σεπτεμβρίου και διαμορφώθηκαν σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Αρχικά, ο μέσος όρος των αποδόσεων των δεκαετών κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ με διαβάθμιση ΑΑΑ αυξήθηκε περαιτέρω, από 0,93% στις 4 Ιουνίου σε 1,08% στις 10 Ιουνίου, συνεχίζοντας την τάση που ξεκίνησε στα μέσα Απριλίου. Στη συνέχεια παρέμεινε σε γενικές γραμμές σταθερός μέχρι τα μέσα Ιουλίου, πιθανώς αντανακλώντας τη δημοσίευση αντιφατικών στοιχείων. Κατόπιν υποχώρησε και διαμορφώθηκε σε 0,90% περίπου στις αρχές Σεπτεμβρίου. Οι διαφορές αποδόσεων μεταξύ των κρατικών ομολόγων των χωρών της ζώνης του ευρώ και της Γερμανίας υποχώρησαν ελαφρώς κατά την εξεταζόμενη περίοδο, εν μέσω κάποιας μεταβλητότητας κατά τη διάρκεια των επεισοδίων αυξημένης αβεβαιότητας. Η τεκμαρτή μεταβλητότητα της αγοράς ομολόγων παρέμεινε συνολικά σταθερή, αν και με κάποιες προσωρινές αυξήσεις. Τα επιτόκια των πράξεων ανταλλαγής επί του ΕΟΝΙΑ αντανακλούσαν τις διακυμάνσεις των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων ΑΑΑ. Οι μεγαλύτερες μειώσεις των εν λόγω επιτοκίων σημειώθηκαν κυρίως στις μεσαίες διάρκειες, ενώ μικρή αύξηση καταγράφηκε στις μεγαλύτερες διάρκειες (βλ. Διάγραμμα 5). Ακολουθώντας τις εξελίξεις στις αποδόσεις των ομολόγων, τα προθεσμιακά επιτόκια ΕΟΝΙΑ κινήθηκαν πτωτικά μέχρι τον ορίζοντα οκτώ ετών κατά την εξεταζόμενη περίοδο, ενώ η μέγιστη υποχώρηση έφθασε τις 20 μονάδες βάσης στον ορίζονται τεσσάρων ετών (βλ. Διάγραμμα 6). Η μείωση των ονομαστικών επιτοκίων αντανακλάται στα χαμηλότερα επιτόκια των συνδεόμενων με τον πληθωρισμό συμφωνιών ανταλλαγής τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Η ανάλυση των δεκαετών επιτοκίων των πράξεων ανταλλαγής επί του ΕΟΝΙΑ σε προσδιοριστικούς παράγοντες, δηλ. σε δεκαετή επιτόκια των συνδεόμενων με τον πληθωρισμό συμφωνιών ανταλλαγής και, ως υπολειμματικό μέγεθος, σε δεκαετή πραγματικά επιτόκια δείχνει ότι περίπου τα 2/3των διακυμάνσεων των ονομαστικών αποδόσεων τον Ιούνιο προήλθαν από μεταβολές του πραγματικού επιτοκίου, ενώ το 1/3 προήλθε από το επιτόκιο των συνδεόμενων με τον πληθωρισμό συμφωνιών ανταλλαγής (βλ. Διάγραμμα 7). Αντίθετα, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο η σχετική συμβολή των ανωτέρω παραγόντων άλλαξε σημαντικά, EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 13

14 καθώς οι χαμηλότερες ονομαστικές αποδόσεις προήλθαν εξ ολοκλήρου από την υποχώρηση των επιτοκίων των συνδεόμενων με τον πληθωρισμό συμφωνιών ανταλλαγής. (Βλ. και Ενότητα 4 για τις τιμές και το κόστος, όπου παρουσιάζονται πρόσθετα στοιχεία σχετικά με την εξέλιξη των προσδοκιών για τον πληθωρισμό.) Οι αποδόσεις των εταιρικών ομολόγων έδειξαν αντοχή στις διάφορες εντάσεις των χρηματοπιστωτικών αγορών, αν και αυξήθηκαν κάπως κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Συνολικά, οι αποδόσεις των εταιρικών ομολόγων σε σχέση με τις μέσες αποδόσεις των κρατικών ομολόγων με διαβάθμιση ΑΑΑ στη ζώνη του ευρώ συμβάδισαν με την εξέλιξη του εκτιμώμενου κινδύνου. Έτσι, παρουσίασαν ανοδικές τάσεις ως αντίδραση στην αβεβαιότητα που σχετιζόταν με τις εξελίξεις στην Ελλάδα στο τέλος Ιουνίου-αρχές Ιουλίου και, αφού μετριάστηκαν ελαφρώς, αυξήθηκαν και πάλι το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου για λόγους που συνδέονται με την αύξηση της παγκόσμιας αβεβαιότητας (βλ. Διάγραμμα 8). Οι αποδόσεις των εταιρικών ομολόγων αυξήθηκαν κατά 5 έως 20 μονάδες βάσης μεταξύ αρχών Ιουνίου και αρχών Σεπτεμβρίου, ανάλογα με τον τομέα και την κατηγορία διαβάθμισης. Οι διαφορές αποδόσεων στις άλλες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων εκτός των τίτλων του δημόσιου τομέα που αγοράζονται στο πλαίσιο του διευρυμένου προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων καλυμμένες ομολογίες και τιτλοποιημένες απαιτήσεις (ABS) συμπεριφέρθηκαν σε γενικές γραμμές με παρόμοιο τρόπο. Ωστόσο, ενώ οι διαφορές αποδόσεων των καλυμμένων ομολογιών παρέμειναν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες συνολικά κατά την εξεταζόμενη περίοδο, παρατηρήθηκαν κάποιες αυξήσεις στα περιθώρια προεξόφλησης των ABS με χαμηλότερες διαβαθμίσεις. Σημαντικές απώλειες καταγράφηκαν στις αγορές μετοχών της ζώνης του ευρώ τόσο στον χρηματοπιστωτικό όσο και στον μη χρηματοπιστωτικό τομέα. Οι τιμές των μετοχών του χρηματοπιστωτικού και του μη χρηματοπιστωτικού τομέα της ζώνης του ευρώ κατέγραψαν συνολική μείωση 8% και 10% αντίστοιχα μεταξύ αρχών Ιουνίου και αρχών Σεπτεμβρίου (βλ. Διάγραμμα 9). Ενώ οι απώλειες που συνδέονταν με τις εξελίξεις στην Ελλάδα ανακτήθηκαν μέχρι τα μέσα Ιουλίου, οι τιμές των μετοχών υποχώρησαν έντονα μετά την αύξηση της αβεβαιότητας σχετικά με τις παγκόσμιες προοπτικές το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου. Σε αντίθεση με τη ζώνη του ευρώ, στις ΗΠΑ οι τιμές των μετοχών του χρηματοπιστωτικού και του μη χρηματοπιστωτικού τομέα παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερές μεταξύ αρχών Ιουνίου και μέσων Ιουλίου, γεγονός που μαρτυρεί ότι οι αναταραχές εκείνης της περιόδου προέρχονταν από τη ζώνη του ευρώ. Στη συνέχεια οι τιμές των μετοχών των ΗΠΑ παρουσίασαν περίπου διπλάσιες ζημίες σε σχέση τις ζημίες της ζώνης του ευρώ από τα μέσα Ιουλίου, υπό συνθήκες επιδείνωσης των προοπτικών παγκόσμιας ανάπτυξης. Η τεκμαρτή μεταβλητότητα της αγοράς μετοχών αυξήθηκε κατά 8 και 10 μονάδες βάσης στη ζώνη του ευρώ και στις ΗΠΑ αντίστοιχα κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Ο δείκτης EONIA σταθεροποιήθηκε μεταξύ αρχών Ιουνίου και αρχών Σεπτεμβρίου εν μέσω σταδιακών αυξήσεων της πλεονάζουσας ρευστότητας. Ο δείκτης EONIA, αφού υποχώρησε σταδιακά μετά την ανακοίνωση του διευρυμένου EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 14

15 προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων, στη συνέχεια σταθεροποιήθηκε σε - 0,12% κατά μέσο όρο από τις αρχές Ιουνίου μέχρι τις 2 Σεπτεμβρίου εν μέσω σταδιακών αυξήσεων της πλεονάζουσας ρευστότητας. Η αύξηση των επιπέδων υπερβάλλουσας ρευστότητας οφειλόταν εν πολλοίς στις αγορές στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων και στη στοχευμένη πράξη πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης που διακανονίστηκε τον Ιούνιο. Το Πλαίσιο 2 παρουσιάζει λεπτομερέστερες πληροφορίες σχετικά με τις συνθήκες ρευστότητας και τις πράξεις νομισματικής πολιτικής. Η τιμή που κατέγραψε το επιτόκιο EURIBOR τριών μηνών, αφού έγινε αρνητική για πρώτη φορά στο τέλος Απριλίου, εξακολούθησε να κινείται καθοδικά και διαμορφώθηκε σε -0,033% στις 2 Σεπτεμβρίου. Το Πλαίσιο 3 παρέχει περαιτέρω πληροφορίες για τις εξελίξεις στην αγορά χρήματος για τοποθετήσεις διάρκειας μίας ημέρας χωρίς παροχή ασφάλειας από το 2008 χρησιμοποιώντας στοιχεία από τις συναλλαγές του TARGET2, ενώ το Πλαίσιο 4 υπενθυμίζει εν συντομία ότι τα υπόλοιπα των λογαριασμών στο TARGET είναι οι παράγοντες που διαμορφώνουν αυτές τις εξελίξεις. Η σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ ανατιμήθηκε κατά 4,8% μεταξύ αρχών Ιουνίου και 2 Σεπτεμβρίου Σε διμερείς όρους, το ευρώ ανατιμήθηκε κατά 2,0% έναντι του δολαρίου ΗΠΑ (βλ. Διάγραμμα 10). Το ευρώ ανατιμήθηκε επίσης έναντι της λίρας Αγγλίας, του ελβετικού φράγκου, της σουηδικής κορώνας και του κινεζικού γιουάν. Στο μεταξύ, η πτώση των τιμών του πετρελαίου και η ύφεση της οικονομικής δραστηριότητας στη Ρωσία επέδρασαν δυσμενώς στο ρωσικό ρούβλι, με αποτέλεσμα την ανατίμηση του ευρώ κατά 30% έναντι του ρουβλίου. Το ευρώ ενισχύθηκε επίσης έναντι των νομισμάτων αρκετών άλλων αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς και χωρών που εξάγουν βασικά εμπορεύματα. Αντίθετα, υποτιμήθηκε έναντι του ιαπωνικού γιεν και της κορώνας Τσεχίας. Η κορώνα Δανίας εξακολούθησε να κινείται πλησίον της κεντρικής ισοτιμίας της εντός του ΜΣΙ ΙΙ. Το Πλαίσιο 5 παρουσιάζει την πρόσφατη επικαιροποίηση των συντελεστών στάθμισης των εμπορικών συναλλαγών που χρησιμοποιούνται για τη σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ. EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 15

16 3 Οικονομική δραστηριότητα Η οικονομική ανάκαμψη στη ζώνη του ευρώ συνέχισε να σταθεροποιείται σταδιακά, αν και με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι αναμενόταν. Το πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ συνέχισε να αυξάνεται το β τρίμηνο του 2015, αν και με ελαφρώς βραδύτερο ρυθμό σε σύγκριση με το α τρίμηνο. Οι πρόσφατοι δείκτες ερευνών υποδηλώνουν ουσιαστικά αμετάβλητο ρυθμό ανόδου του πραγματικού ΑΕΠ το δεύτερο εξάμηνο του έτους σε σχέση με το β τρίμηνο. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας αναμένεται να συνεχιστεί. Το χαμηλό επίπεδο των τιμών του πετρελαίου θα ενισχύσει το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα, στηρίζοντας έτσι την ιδιωτική κατανάλωση και την κερδοφορία των επιχειρήσεων. Επίσης, η πολύ διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής αναμένεται να συμβάλει περαιτέρω στη χαλάρωση των γενικότερων συνθηκών χρηματοδότησης και στη στήριξη της πρόσβασης σε πιστώσεις, γεγονός που θα ενθαρρύνει την ανάληψη νέων επενδύσεων στον επιχειρηματικό τομέα. Παράλληλα, η τάση του ρυθμού ανάπτυξης αναμένεται να είναι ελαφρώς ασθενέστερη από ό,τι αναμενόταν, αντικατοπτρίζοντας ειδικότερα την επιβράδυνση της δραστηριότητας στις αναδυόμενες οικονομίες, η οποία επηρεάζει δυσμενώς την παγκόσμια ανάπτυξη και, κατ επέκταση, την εξαγωγική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ. Στο πλαίσιο αυτό, οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου του 2015 στη ζώνη του ευρώ προβλέπουν κάπως υποτονικότερες προοπτικές ανάπτυξης σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου του Το πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ συνέχισε να αυξάνεται το β τρίμηνο του 2015, αλλά με ελαφρώς βραδύτερο ρυθμό από ό,τι το α τρίμηνο. Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,3% σε τριμηνιαία βάση το β τρίμηνο του 2015, έναντι 0,4% το α τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 11). Η τελική διαμόρφωση των εξελίξεων όσον αφορά την ανάπτυξη ήταν κάπως πιο υποτονική από ό,τι αναμενόταν στις προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου Αν και δεν υπήρχαν αναλυτικά στοιχεία διαθέσιμα κατά την τελευταία ημερομηνία που καλύπτει το παρόν τεύχος του Οικονομικού Δελτίου, οι διαθέσιμες πληροφορίες υποδηλώνουν ότι η ιδιωτική κατανάλωση και το εμπορικό ισοζύγιο είχαν θετική συμβολή στην ανάπτυξη, ενώ ειδικά η τελευταία κατηγορία αντικατόπτριζε την αύξηση των μεριδίων εξαγωγικής αγοράς της ζώνης του ευρώ, που αποδίδεται στην εξέλιξη της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ. Αντίθετα, οι επενδύσεις και οι μεταβολές των αποθεμάτων εκτιμάται ότι είχαν αρνητική συμβολή στην ανάπτυξη το β τρίμηνο. Οι δείκτες επιχειρηματικών προσδοκιών υποδηλώνουν ότι ο ρυθμός ανάπτυξης στο εγγύς μέλλον θα είναι παρόμοιος με το β τρίμηνο. Τα στοιχεία ερευνών που ήταν διαθέσιμα έως τον Αύγουστο σηματοδοτούν συνεχιζόμενη, συγκρατημένη άνοδο στο άμεσο μέλλον. Επί παραδείγματι, τόσο ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ESI) όσο και ο σύνθετος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) για την παραγωγή βελτιώθηκαν ελαφρά από το β EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 16

17 τρίμηνο του 2015 έως και τους δύο πρώτους μήνες του γ τριμήνου. Επιπλέον και οι δύο δείκτες διαμορφώθηκαν τον Ιούλιο και τον Αύγουστο σε επίπεδα που υπερέβαιναν τους μακροχρόνιους μέσους όρους τους. Ενώ και ο δείκτης ESI και ο δείκτης PMI σημείωσαν άνοδο τον Αύγουστο, οι επιχειρηματικές προσδοκίες υποχώρησαν στους τομείς των ενδιάμεσων και των κεφαλαιακών αγαθών, αντικατοπτρίζοντας εν μέρει τη δυσμενέστερη εκτίμηση των παραγγελιών για εξαγωγές εν μέσω επιδείνωσης των προοπτικών για την παγκόσμια ανάπτυξη. Ενώ η επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου μετριάζει τη δυναμική ανάπτυξης της ζώνης του ευρώ, η πρόσφατη υποτίμηση του ευρώ και τα χαμηλά επιτόκια εκτιμάται ότι θα στηρίξουν τις επιχειρηματικές επενδύσεις, ενώ οι ευνοϊκές εξελίξεις στην αγορά εργασίας και οι μειωμένες τιμές της ενέργειας αναμένεται να στηρίξουν την ιδιωτική κατανάλωση στο εγγύς μέλλον. Η εκτίμηση για συνεχιζόμενη επιβράδυνσης της οικονομικής ανάκαμψης αντικατοπτρίζεται στις μακροοικονομικές προβολές Σεπτεμβρίου 2015 των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ. 1 Σύμφωνα με τις προβολές, η οικονομική ανάκαμψη στη ζώνη του ευρώ θα διευρυνθεί σταδιακά τα δύο προσεχή έτη, αν και με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι αναμενόταν, αντανακλώντας συγκεκριμένα την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Θετικές συμβολές στην ανάπτυξη αναμένονται από την εγχώρια και, σε μικρότερο βαθμό από ό,τι παλαιότερα, την εξωτερική ζήτηση. Τα μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ αναμένεται να ενισχύσουν περαιτέρω την οικονομική δραστηριότητα σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο ορίζοντα μέσω πολλών διαφορετικών διαύλων. Τα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων αναμένεται να παραμείνουν σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα και η συνολική ζήτηση, ιδίως οι επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου, εκτιμάται ότι θα ευνοηθούν από την πολύ διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής. Παράλληλα, ο βραδύς ρυθμός εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και οι αναγκαίες προσαρμογές στους ισολογισμούς σε αρκετούς τομείς πιθανότατα θα εξακολουθήσουν να επηρεάζουν δυσμενώς την ανάπτυξη. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές Σεπτεμβρίου 2015 των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ, το ετήσιο πραγματικό ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να αυξηθεί κατά 1,4% το 2015, 1,7% το 2016 και 1,8% το 2017 (βλ. Διάγραμμα 12). Η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης, η οποία ήταν ο βασικός παράγοντας στήριξης της ανάπτυξης το προηγούμενο έτος, εκτιμάται ότι έχασε μέρος της δυναμικής της πρόσφατα. Για παράδειγμα, οι λιανικές πωλήσεις σε συνδυασμό με τον αριθμό των νέων επιβατικών αυτοκινήτων που τέθηκαν σε κυκλοφορία στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκαν κατά 0,3% σε τριμηνιαία βάση το β τρίμηνο του 2015, υποχωρώντας από 1,3% το α τρίμηνο. Ενώ η κατανάλωση πιθανώς επιβραδύνθηκε το β τρίμηνο, ο δείκτης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στη ζώνη του ευρώ, ο οποίος παρέχει μια ικανοποιητική εικόνα των 1 Βλ. Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2015 ( b3f2). EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 17

18 τάσεων της ιδιωτικής κατανάλωσης, διαμορφώθηκε τον Αύγουστο σε επίπεδο υψηλότερο από τον μακροχρόνιο μέσο όρο του και υποδεικνύει διατήρηση της αναπτυξιακής δυναμικής (βλ. Διάγραμμα 13). Όσον αφορά το μέλλον, η αύξηση της ιδιωτικής καταναλωτικής δαπάνης αναμένεται ότι θα παραμείνει ο βασικός παράγοντας στήριξης της ανόδου της οικονομικής δραστηριότητας. Η ιδιωτική κατανάλωση θα συνεχίσει να ωφελείται από την ευνοϊκή επίδραση της μείωσης των τιμών της ενέργειας στο πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα. Στη συνέχεια το μισθολογικό εισόδημα αναμένεται να αυξηθεί χάρη στη σταθερή άνοδο της απασχόλησης και την επιτάχυνση της ονομαστικής μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό. Η χαλάρωση των συνθηκών χρηματοδότησης καθώς και το χαμηλό κόστος χρηματοδότησης, σε συνδυασμό με τα μη συμβατικά μέτρα που έλαβε η ΕΚΤ, θα στηρίξουν περαιτέρω την ιδιωτική κατανάλωση. Η αύξηση των συνολικών επενδύσεων στη ζώνη του ευρώ εκτιμάται ότι περιορίστηκε το β τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Το α τρίμηνο οι επενδύσεις στηρίχθηκαν από τη βελτίωση της ζήτησης, τις ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης, τον ήπιο χειμώνα και τα δημοσιονομικά κίνητρα προσωρινού χαρακτήρα που εφαρμόστηκαν σε ορισμένες χώρες. Το β τρίμηνο του 2015 η αύξηση των συνολικών επενδύσεων στη ζώνη του ευρώ εκτιμάται ότι περιορίστηκε, καθώς η δυναμική της βιομηχανικής παραγωγής κεφαλαιακών αγαθών υποχώρησε και ο βαθμός χρησιμοποίησης του παραγωγικού δυναμικού στον τομέα της μεταποίησης παρέμεινε αμετάβλητος σε γενικές γραμμές. Όσον αφορά τις επενδύσεις σε κατασκευές, ο ρυθμός αύξησης της παραγωγής στον εν λόγω τομέα επιβραδύνθηκε και οι δείκτες εμπιστοσύνης παραμένουν σε επίπεδα που δηλώνουν συρρίκνωση, δείχνοντας υποτονική ανάπτυξη το β τρίμηνο. Η επιτάχυνση των επιχειρηματικών επενδύσεων μπορεί να είναι ελαφρώς βραδύτερη από ό,τι αναμενόταν, παραμένει ωστόσο βασικός παράγοντας στήριξης της ανάκαμψης. Τα στοιχεία των ερευνών για τον τομέα των κεφαλαιακών αγαθών έως τον Αύγουστο υποδηλώνουν σχετική σταθεροποίηση ή εξασθένηση της εμπιστοσύνης και χαμηλότερες προσδοκίες για την παραγωγή (βλ. Διάγραμμα 14). Η επιδείνωση του εξωτερικού περιβάλλοντος επίσης επιβαρύνει τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές για τις επενδύσεις. Ωστόσο, σε μακρότερο ορίζοντα, οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να ανακάμψουν προοδευτικά σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από πολύ διευκολυντική νομισματική πολιτική, χαλάρωση των συνθηκών προσφοράς πιστώσεων, επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης των περιθωρίων κέρδους, ενισχυόμενη ζήτηση και ανάγκες αντικατάστασης εξοπλισμού. Οι επενδύσεις σε κατασκευές αναμένεται να ανακάμψουν σταδιακά το δεύτερο εξάμηνο του Μετά το τέλος μιας παρατεταμένης περιόδου προσαρμογής, οι επενδύσεις σε κατασκευές εκτιμάται ότι θα στηριχθούν από τις πολύ ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης και την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. Η πρόοδος των προσαρμογών στην αγορά κατοικίας σε ορισμένες χώρες, όπως δείχνει η αναστροφή της πορείας των οικοδομικών αδειών και των EKT Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2015 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 18