ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΓ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ:ΔΜΠΟΡΙΚΩΝ ΑΚΟΛΟΤΘΩΝ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ

Transcript

1 ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΓ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ:ΔΜΠΟΡΙΚΩΝ ΑΚΟΛΟΤΘΩΝ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα : Ελεύθερο Λογιζμικό / Λογιζμικό Ανοικηού Κώδικα ζηη Δημόζια Διοίκηζη και ηις Επιτειρήζεις Μικρού / Μεζαίοσ Μεγέθοσς Επιβλέπων : Γεώξγηνο Παπακηραήι Σποσδαζηής : ππξίδσλ Μέιιηνο ΑΘΗΝΑ

2 Πεξίιεςε Σν ειεχζεξν ινγηζκηθφ θαη ην ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα (ΔΛ/ΛΑΚ) είλαη ίζσο ην πην ελδηαθέξνλ ζχγρξνλν θαηλφκελν ηνπ ρψξνπ ηεο Πιεξνθνξηθήο. Παξά ην φηη έρνπλ πεξάζεη αξθεηά ρξφληα απφ ηφηε πνπ πξσηνεκθαλίζηεθε, θαίλεηαη φηη ζήκεξα έρεη θζάζεη ζε έλα βαζκφ σξηκφηεηαο, πνπ ηνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα κηαο δπλακηθήο παξνπζίαο ζηελ αγνξά. Η επίδξαζε ησλ ηερλνινγηψλ ΔΛ/ΛΑΚ, αλακέλεηαη πνιχ ηζρπξή ζηνλ ρψξν ηεο βηνκεραλίαο ηεο Πιεξνθνξηθήο, θαη ζε φιε ηελ θνηλσλία θαη επέθηαζε. Δηζάγεη λέα κνληέια αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ, πνπ κπνξνχλ λα επσθειεζνχλ απφ ηελ εξγαζία θαη ηηο γλψζεηο ησλ εηδηθψλ ηνπ ρψξνπ απφ θάζε γσληά ηνπ πιαλήηε. Δπίζεο εηζάγεη λέα επηρεηξεκαηηθά κνληέια, θαη δεκηνπξγεί λέεο αγνξέο θαη επηρεηξεκαηηθέο επθαηξίεο. ηελ παξνχζα εξγαζία παξνπζηάδνπκε ην θαηλφκελν ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ θαη ζηνηρεία γηα ηελ ρξήζε ηνπ ζην εμσηεξηθφ θαη ζηελ Διιάδα. Αθφκα κειεηάκε ηα νθέιε πνπ κπνξεί λα παξέρεη ε ρξήζε ΔΛ/ΛΑΚ ζηελ Διιεληθή Γεκφζηα Γηνίθεζε θαη ζηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ηεο ρψξαο καο, θαζψο θαη ηνλ ηξφπν εηζαγσγήο ηνπ ζηνπο ρψξνπο απηνχο. Δπίζεο κειεηάκε ηηο επηπηψζεηο ηνπ ζην επηζηεκνληθφ δπλακηθφ ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ Διιάδα. Σέινο δηαηππψλνπκε κηα ζεηξά πξνηάζεσλ γηα ηελ θαιχηεξε αμηνπνίεζε ησλ ηερλνινγηψλ ΔΛ/ΛΑΚ ζηε ρψξα καο. Abstract Free software and open source software (OSS/FS) is perhaps the most interesting new phenomenon of the entire information technology landscape. Although many years have passed since its first appearance, it seems that in recent years it has reached a state of maturity, that gives to it the possibility for a dynamic role in the software market. The impact of the OSS/FS technologies, is expected to be quite noticeable in the software industry, and in society as a whole. It introduces new software development models, which can take advantage of the work and of the knowledge of developers across all corners of the planet. It also enables new business models, and creates new markets and business opportunities. In this work we present the phenomenon of OSS/FS and provide facts for its use in Greece and abroad. We also study the benefits of its use for the Greek public administration and for the small and medium enterprises in Greece, and ways of its insertion in ειίδα 1

3 these areas. We study its impacts in the scientific staff in new technologies in Greece. Finally we formulate a list of suggestions for the better exploitation of the OSS/FS technologies in our country. Λέμεηο θιεηδηά Διεχζεξν ινγηζκηθφ Λνγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα ΔΛ/ΛΑΚ Αλάπηπμε ινγηζκηθνχ Πιεξνθνξηθή Μηθξέο θαη κεζαίεο επηρεηξήζεηο Γηαξξνή εγθεθάισλ Δπηζηεκνληθφ δπλακηθφ Δπξσπατθή Έλσζε Δπηρεηξεκαηηθά κνληέια Αληαγσληζηηθφηεηα Παξαγσγηθφηεηα ειίδα 2

4 Πεξηερόκελα Πεξίιεςε... 1 Abstract... 1 Λέμεηο θιεηδηά... 2 Δηζαγσγή Διεχζεξν ινγηζκηθφ, Λνγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα Διεχζεξν Λνγηζκηθφ, Ιnternet θαη αθαδεκατθή θνηλφηεηα Ση είλαη ην ΔΛ/ΛΑΚ Άδεηεο ρξήζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ χληνκν Ιζηνξηθφ ηεο εμέιημεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ Αμηνπνίεζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ Δπηρεηξεκαηηθά κνληέια πνπ βαζίδνληαη ζην ΔΛ/ΛΑΚ Πιενλεθηήκαηα Μεηνλεθηήκαηα Σν ΔΛ/ΛΑΚ ζηηο αλαπηπζζφκελεο ζηνλ ηνκέα αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ ρψξεο Σν ζπκκεηνρηθφ κνληέιν αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ Απνηχπσζε πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο Γηεζλέο ηνπίν Δπξψπε Δλδεηθηηθά ζηνηρεία ρξήζεο ΔΛ/ΛΑΚ Η ζηάζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Γπλαηφηεηεο ρξεκαηνδφηεζεο Διιάδα Τπάξρνπζεο πξσηνβνπιίεο δηάδνζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ Γξαζηεξηφηεηεο ηνπ Δζληθνχ Γηθηχνπ Έξεπλαο & Σερλνινγίαο ΔΓΔΣ πκπεξηθνξέο/αληηιήςεηο Διιήλσλ πξνγξακκαηηζηψλ Αλάγθεο ζε ινγηζκηθφ θαη εθαξκνγέο ΔΛ/ΛΑΚ ΔΛ/ΛΑΚ ζε πξνζσπηθνχο ππνινγηζηέο ΔΛ/ΛΑΚ ζε εμππεξεηεηέο Δθαξκνγέο ΔΛ/ΛΑΚ πνπ έρνπλ αλαπηχμεη ειιεληθέο εηαηξείεο Θέκαηα κεηάβαζεο θαη εγθαηάζηαζεο ζην ΔΛ/ΛΑΚ Αλακελφκελα νθέιε ρξήζεο ΔΛ/ΛΑΚ Μειέηε πεξίπησζεο: Μείσζε θφζηνπο γηα ην Δ.Κ.Γ.Γ. απφ ηε ρξήζε ΔΛ/ΛΑΚ αληί γηα ηδηφθηεην ινγηζκηθφ Πξνηάζεηο Πξνηεξαηφηεηα ζηελ εθπαίδεπζε Ννκηθφ πιαίζην πκπεξάζκαηα Βηβιηνγξαθία Κείκελα Γηθηπαθνί ηφπνη ειίδα 3

5 Δπξεηήξην δηαγξακκάησλ Γηάγξακκα 1. Ιζηνξηθή εμέιημε αγνξάο εμππεξεηεηψλ δηαδηθηχνπ Γηάγξακκα 2. Μεξίδηα αγνξάο ειιεληθνχ δηαδηθηχνπ Γηάγξακκα 3. Μεηαβνιέο κεξηδίσλ αγνξάο ειιεληθνχ δηαδηθηχνπ Γηάγξακκα 4. Δζληθφηεηα αηφκσλ πνπ αλαπηχζζνπλ ΔΛ/ΛΑΚ Γηάγξακκα 5. Υξφλνο ελαζρφιεζεο κε ην ΔΛ/ΛΑΚ Γηάγξακκα 6. Ηιηθία αζρνινπκέλσλ κε ην ΔΛ/ΛΑΚ Γηάγξακκα 7. Δπάγγεικα αζρνινπκέλσλ κε ην ΔΛ/ΛΑΚ Γηάγξακκα 8. Δβδνκαδηαίνο ρξφλνο ελαζρφιεζεο κε ην ΔΛ/ΛΑΚ Γηάγξακκα 9. Δίδνο ΔΛ/ΛΑΚ πνπ αλαπηχζζεηαη Γηάγξακκα 10. Άπνςε πεξί απφθηεζεο επαγγεικαηηθψλ εθνδίσλ απφ ηελ ελαζρφιεζε κε ΔΛ/ΛΑΚ Γηάγξακκα 11. Άπνςε γηα ην αλ νη αζρνινχκελνη κε ην ΔΛ/ΛΑΚ γίλνληαη αληηθείκελν εθκεηάιιεπζεο Γηάγξακκα 12. Πξνζδνθίεο ησλ αζρνινπκέλσλ κε ην ΔΛ/ΛΑΚ απφ ηελ θνηλφηεηα ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ Γηάγξακκα 13. Οηθνλνκηθφ φθεινο απφ ηελ αλάπηπμε ΔΛ/ΛΑΚ Δπξεηήξην πηλάθσλ Πίλαθαο 1. Μεξίδηα αγνξάο εμππεξεηεηψλ δηαδηθηχνπ Πίλαθαο 2. Μεηαβνιή κεξηδίνπ αγνξάο (χλνιν εμππεξεηεηψλ: ) Πίλαθαο 3. χγθξηζε θφζηνπο ινγηζκηθνχ ΔΛ/ΛΑΚ θαη ηδηφθηεηνπ ινγηζκηθνχ ζην Δ.Κ.Γ.Γ Πίλαθαο 4. Αλάιπζε ζηνηρείσλ θφζηνπο ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ηδηνθηεζίαο ινγηζκηθνχ (TCO) ειίδα 4

6 Δηζαγσγή Η εξγαζία απηή έρεη σο αληηθείκελν ηεο ηελ κειέηε ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο ρξήζεο ηνπ Διεύζεξνπ Λνγηζκηθνύ / Λνγηζκηθνύ Αλνηθηνύ Κώδηθα (ΔΛ/ΛΑΚ) ζηνλ ειιεληθό ρώξν. Σν ΔΛ/ΛΑΚ είλαη έλα πξσηνπνξηαθφ κνληέιν αλάπηπμεο θαη ρξήζεο ινγηζκηθνχ. Παξφηη δελ είλαη έλα ζχγρξνλν θαηλφκελν ζην ρψξν ηνπ ινγηζκηθνχ, ηελ ηειεπηαία δεθαεηία παξνπζηάδεη ξαγδαία αλάπηπμε, θαη ήδε ηα έξγα ΔΛ/ΛΑΚ ζε αξθεηνχο ηνκείο ηεο βηνκεραλίαο πιεξνθνξηθήο, εκθαλίδνληαη ηδηαίηεξα αληαγσληζηηθά θαη έρνπλ θαηαθηήζεη ζεκαληηθά κεξίδηα αγνξάο. Πέξα απφ ηελ δηεμνδηθή παξνπζίαζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ, πνπ είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ πεξαηηέξσ ζπδήηεζε, ζα πξνζπαζήζνπκε λα αλαδείμνπκε ηα νπνηαδήπνηε νθέιε κπνξεί λα έρεη ε ειιεληθή νηθνλνκία θαη ε ειιεληθή θνηλσλία γεληθφηεξα, απφ ηελ πηνζέηεζε ιχζεσλ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζα κειεηήζνπκε ηα νθέιε πνπ κπνξεί λα έρεη ε ειιεληθή δεκόζηα δηνίθεζε, απφ ηε ρξήζε έξγσλ ΔΛ/ΛΑΚ ζηα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα. Σν ζέκα, φπσο ζα δνχκε, έρεη θαη άιιεο πηπρέο πέξα απφ ηελ θαζαξά νηθνλνκηθή δηάζηαζε, πνπ αθνξά ζηε κείσζε ηνπ θφζηνπο ρξήζεο ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ ηνπ δεκνζίνπ. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε ηα ζέκαηα ηεο αζθάιεηαο ησλ δεδνκέλσλ θαη ηεο αμηνπηζηίαο. Καηφπηλ αζρνινχκαζηε κε ηελ επίδξαζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ζηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο γεληθά, θαη εηδηθφηεξα ζηηο επηρεηξήζεηο κηθξνχ θαη κεζαίνπ κεγέζνπο, πνπ παίδνπλ πνιχ ζνβαξφ ξφιν ζηελ ειιεληθή θαη ζηελ επξσπατθή νηθνλνκία. Μειεηάκε ην ζέκα ζε δπν δηαθξηηνχο ηνκείο ελδηαθέξνληνο, δειαδή ηφζν από ηελ πιεπξά ησλ επηρεηξήζεσλ πιεξνθνξηθήο φζν θαη από ηελ πιεπξά όισλ ησλ ππνινίπσλ επηρεηξήζεσλ ηεο νηθνλνκίαο, πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηελ πιεξνθνξηθή ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο. Έλα πνιχ βαζηθφ ζεκείν ην νπνίν καο απαζρνιεί ζηελ εξγαζία καο, είλαη ε επίδξαζε πνπ κπνξεί λα έρεη ε δηεχξπλζε ηεο ρξήζεο θαη ηεο αλάπηπμεο ΔΛ/ΛΑΚ, ζηελ θαιύηεξε αμηνπνίεζε ηνπ εμεηδηθεπκέλνπ ζηελ πιεξνθνξηθή αλζξώπηλνπ δπλακηθνύ ηεο ρώξαο καο. Ωο γλσζηφλ, ε Διιάδα είλαη κηα ρψξα αλαπηπζζφκελε ζην ρψξν ηεο ηερλνινγίαο ινγηζκηθνχ. Δπνκέλσο γηα λα κπνξέζεη λα απνθχγεη ηε ιεγφκελε δηαξξνή εγθεθάισλ ζην ρψξν ηεο πιεξνθνξηθήο, ζα πξέπεη λα κπνξέζεη λα αλαπηχμεη απηφλνκα ή ειίδα 5

7 ηνπιάρηζηνλ λα ζπκκεηάζρεη ζηελ αλάπηπμε ηερλνινγηθά θαηλνηφκσλ έξγσλ πιεξνθνξηθήο. ε απηφ ην ηειεπηαίν ζεκείν ην ΔΛ/ΛΑΚ κπνξεί λα παίμεη ζεκαληηθφ ξφιν. Απφ ηε κειέηε ηεο δηεζλνχο εκπεηξίαο έρεη δηαθαλεί φηη ε ελδερφκελε ηερλνινγηθή ππεξνρή ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ζε ζρέζε κε ην θιεηζηφ, ή αιιηψο ηδηφθηεην ινγηζκηθφ, θαζψο θαη φηη ηα ηερλνινγηθά θαη άιια νθέιε ηνπ αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ, δελ είλαη απφ κφλα ηνπο αξθεηά, γηα λα κπνξέζεη κηα νηθνλνκία λα πηνζεηήζεη ηελ ρξήζε θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ θαη λα επσθειεζεί απφ απηφ ζην κέγηζην βαζκφ. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, δελ ππάξρνπλ ηα ρξεκαηηθά θεθάιαηα πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ ηνπ αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ. Έηζη απηφο ν ξφινο ελαπφθεηηαη ζηελ πνιηηεία, ε νπνία αθνχ πεηζζεί γηα ηα νθέιε απφ έλα ηέηνην εγρείξεκα, πξέπεη λα αλαιάβεη ελεξγό ξόιν ζηελ πξνώζεζε ηεο ρξήζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ, κε πνιηηηθέο ελέξγεηεο ή αθφκα θαη κε ηελ πηνζέηεζε ελφο ζεζκηθνχ πιαηζίνπ, πνπ ζα είλαη ππέξ ηεο ρξήζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ. Η κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζακε γηα ηελ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο, βαζίζηεθε ζηε ζπγθέληξσζε ζηνηρείσλ απφ ην δηεζλή ρψξν θαη απφ ηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα, ζρεηηθά κε ην θαηλφκελν ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ. Έλα βαζηθφ ζεκείν ηεο πξνζέγγηζεο, αθνξνχζε ζηε δηεξεχλεζε ηεο δπλαηφηεηαο πξνζαξκνγήο επηηπρεκέλσλ δξάζεσλ απφ ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ, γηα ηελ πηνζέηεζε αληίζηνηρσλ δξάζεσλ ζηε ρψξα καο. Μηα πνιχ βαζηθή πεγή ζηελ έξεπλα καο, ήηαλ νη πεγέο ηνπ δηαδηθηχνπ. Πξάγκαηη ην δηαδίθηπν δηαζέηεη ζηνηρεία απφ πνιχ πξφζθαηεο έξεπλεο, θαη επηπιένλ αξθεηέο κειέηεο βξίζθνληαη ζην δηαδίθηπν θαη κάιηζηα ππφ εμειηζζφκελε ζπλερψο κνξθή. Δπίζεο ηδηαίηεξα επνηθνδνκεηηθέο ήηαλ θαη νη ζπδεηήζεηο κε επηζηήκνλεο ηεο πιεξνθνξηθήο θαη αλζξψπνπο ηεο αγνξάο, πνπ έρνπλ σο θχξην αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο ηνπο ην ΔΛ/ΛΑΚ. ζνλ αθνξά ζηε δνκή ηεο εξγαζίαο, απηή απνηειείηαη απφ ηξία κέξε. Σν πξψην κέξνο απνηειεί κηα ιεπηνκεξή θαη αλαιπηηθή πεξηγξαθή ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ. Πην ζπγθεθξηκέλα, γίλεηαη αλαθνξά ζην ξφιν ηεο αθαδεκατθήο θνηλφηεηαο, θαζψο θαη ηνπ δηαδηθηχνπ ζηελ αλάπηπμε ηνπ. Δπίζεο αλαιχεηαη ν φξνο ΔΛ/ΛΑΚ, παξνπζηάδεηαη ε θηινζνθία ηνπ θαη ηα κνληέια αλάπηπμεο ηνπ. Καηφπηλ γίλεηαη κηα ηζηνξηθή αλαδξνκή ηεο εμέιημεο ηνπ κέρξη ζήκεξα. Παξνπζηάδνληαη ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηνπ θαη ε ελφηεηα απηή θιείλεη κε κηα αλαθνξά ζρεηηθά κε ην ΔΛ/ΛΑΚ ζηηο αλαπηπζζφκελεο, ζην ρψξν ηνπ ινγηζκηθνχ, ρψξεο. ειίδα 6

8 Σν δεχηεξν κέξνο απνηειεί κηα πεξηγξαθή ζε παγθόζκην επίπεδν ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ζε όηη αθνξά ην ΔΛ/ΛΑΚ. Αλαθέξνληαη ελδεηθηηθά ζηνηρεία γηα ηε ρξήζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ απφ δεκφζηνπο νξγαληζκνχο νξηζκέλσλ επξσπατθψλ ρσξψλ. Καηφπηλ παξνπζηάδνληαη νη ζέζεηο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ην ΔΛ/ΛΑΚ θαη δπλαηφηεηεο ρξεκαηνδφηεζεο πξσηνβνπιηψλ ζρεηηθψλ κε ην ΔΛ/ΛΑΚ. Αλαπηχζζνληαη νη πξσηνβνπιίεο πνπ έρνπλ αλαιεθζεί ζηε ρψξα καο θαη βξίζθνληαη ζε εμέιημε. Παξνπζηάδνληαη αθφκα ηα απνηειέζκαηα κηαο έξεπλαο, γηα ηηο απφςεηο ησλ Διιήλσλ πξνγξακκαηηζηψλ γηα ην ΔΛ/ΛΑΚ. Σν δεχηεξν κέξνο θιείλεη κε ηελ παξνπζίαζε ησλ αλαγθώλ ζε ειεύζεξν ινγηζκηθό πνπ ππάξρνπλ ζηε ρψξα καο, θαη ηνπο ηξφπνπο θάιπςεο απηψλ ησλ αλαγθψλ. Καηφπηλ παξνπζηάδνληαη κεξηθέο εθαξκνγέο ΔΛ/ΛΑΚ, πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί απφ ειιεληθέο ε- ηαηξείεο πιεξνθνξηθήο. Καη ζην ηέινο αλαπηχζζνληαη ηα ζέκαηα ηεο κεηάβαζεο απφ ην θιεηζηφ ινγηζκηθφ ζε ιχζεηο ακηγψο αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ ή ζε κηθηέο ιχζεηο, πνπ ζπλδπάδνπλ αλνηθηφ θαη θιεηζηφ ινγηζκηθφ. Σέινο, αλαιχνληαη ηα νθέιε πνπ κπνξεί λα πξνθχςνχλ απφ ηελ αλάπηπμε θαη ηε ρξήζε ΔΛ/ΛΑΚ. ην ηξίην κέξνο ηεο εξγαζίαο, γίλνληαη πξνηάζεηο γηα πηνζέηεζε πνιηηηθώλ πξσηνβνπιηώλ, απφ κηα θπβέξλεζε επαηζζεηνπνηεκέλε ζε ζέκαηα ΔΛ/ΛΑΚ. Αθφκε παξνπζηάδεηαη ε έθζεζε ηνπ Ιλζηηηνχηνπ ηνπ Μάαζηξηρη, γηα πξνζαξκνγή ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ, θαη γηα πξνζδηνξηζκφ ησλ πξνδηαγξαθψλ πνπ ζα ήηαλ θαιφ λα πιεξνί ην ινγηζκηθφ γηα λα είλαη θαηάιιειν γηα ρξήζε απφ ηε δεκφζηα δηνίθεζε. ειίδα 7

9 1 Διεύζεξν ινγηζκηθό, Λνγηζκηθό αλνηθηνύ θώδηθα 1.1 Διεύζεξν Λνγηζκηθό, Ιnternet θαη αθαδεκατθή θνηλόηεηα Η εληππσζηαθή αλάπηπμε ηνπ Διεχζεξνπ Λνγηζκηθνχ ηα ηειεπηαία ρξφληα, έρεη κηα ά- κεζε ζρέζε κε ηελ εθξεθηηθή αλάπηπμε ηνπ Ιnternet, θαζψο θαη κε ηελ θαζηέξσζε ηεο αθαδεκατθήο θνηλφηεηαο, σο πξσηνπφξνπ ζηελ αλάπηπμε θαη δηάρπζε λέσλ ηερλνινγηψλ. Γηα λα εξκελεχζνπκε ηε ζρέζε ηνπ αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ, κε ηελ ζπκβνιή ηεο αθαδεκατθήο θνηλφηεηαο ζηελ αλάπηπμε θαη ηε δηάρπζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, κπνξνχκε λα παξαηεξήζνπκε ηα εμήο ζε φηη αθνξά ζηνλ ηξφπν έξεπλαο θαη παξαγσγήο γλψζεο απφ ηελ αθαδεκατθή θνηλφηεηα. Η αθαδεκατθή θνηλφηεηα απαξηίδεηαη δηεζλψο απφ αλεμάξηεηα νκφηηκα κέιε ή νκάδεο, πνπ έρνπλ ζηφρν ηελ δηεμαγσγή έξεπλαο θαη ηε δεκνζίεπζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο. Σα απνηειέζκαηα ηεο αθαδεκατθήο έξεπλαο, δεκνζηεχνληαη κε αλνηθηέο θαη δνκεκέλεο δηαδηθαζίεο ζε επηζηεκνληθά πεξηνδηθά ή παξνπζηάδνληαη ζε ζπλέδξηα, δέρνληαη θξηηηθή απφ ηα κέιε ηεο θνηλφηεηαο, επηζεκαίλνληαη νη αδπλακίεο θαη πξνηείλνληαη βειηηψζεηο Αθνινχζσο, ζην βαζκφ πνπ ηα απνηειέζκαηα είλαη γεληθά απνδεθηά απφ ηελ ζρεηηθή θνηλφηεηα, νη επηζεκάλζεηο θαη νη πξνηάζεηο ελζσκαηψλνληαη ζηα απνηειέζκαηα. Η παξαπάλσ δηαδηθαζία εμαζθαιίδεη ηε γεληθόηεξε δηάρπζε ηεο παξαγόκελεο γλώζεο, ηελ αμηνπνίεζή ηεο αξρηθά από ηελ ππόινηπε αθαδεκατθή θνηλόηεηα θαη ζηε ζπλέρεηα από ην επξύηεξν θνηλσληθό ζύλνιν. Αο δνχκε ηψξα ην ζέκα ηεο αλάπηπμεο ηνπ δηαδηθηχνπ Internet. Σν Internet αλαπηύρζεθε από ηελ αθαδεκατθή θνηλόηεηα, γηα ηελ θάιπςε ηφζν ησλ επηθνηλσληαθψλ ηεο αλαγθψλ, θαζψο επίζεο θαη γηα ηηο αλάγθεο πνπ πξνδηαγξάθεθαλ απφ άιινπο θξαηηθνχο θνξείο (άκπλα θα), νη νπνίνη θαη ζπκκεηείραλ ζην θφζηνο αλάπηπμεο ηνπ (κέζσ επηρνξεγήζεσλ θιπ.). Ωο έξγν ηεο αθαδεκατθήο θνηλφηεηαο, ην Internet αλαπηχρζεθε ζηε βάζε ησλ αλνηθηψλ, ειεχζεξα πξνζβάζηκσλ πξνηχπσλ. Η αλάπηπμε ηνπ Ιnternet σο κέζνπ επηθνηλσλίαο, δεκηνχξγεζε άκεζα αλάγθεο γηα εθαξκνγέο, νη νπνίεο ζα έδηλαλ ζηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο ηε δπλαηφηεηα λα εθκεηαιιεπηνχλ ην κέζν απηφ. Καη απηφ ηνλ ηξφπν, ε αλάπηπμε εθαξκνγψλ νη νπνίεο ζα ήηαλ ειεχζεξα δηαζέζηκεο ζε φια ηα ειίδα 8

10 κέιε ηεο αθαδεκατθήο θνηλφηεηαο (νη νπνίνη απνηέιεζαλ θαη ηνπο πξψηνπο ρξήζηεο ηνπ Internet), απνηέιεζε άκεζε αλάγθε. Οη πξώηεο ηππηθέο εθαξκνγέο ινγηζκηθνύ αλνηθηνύ θώδηθα, εκθαλίδνληαη ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70 θαη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80. Μεηαμχ απηψλ ζπγθαηαιέγνληαη ην πξφγξακκα BSD Unix ζην Παλεπηζηήκην Berkeley, ην πξφγξακκα ΣeX πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηνλ θαζεγεηή Donald Knuth θαη ην ινγηζκηθφ γηα δξνκνινγεηέο ΙP (Internet Protocol) GateDaemon, πνπ α- λαπηχρζεθε απφ ην Παλεπηζηήκην Cornell. Οη πξνδηαγξαθέο ησλ εθαξκνγψλ απηψλ, ηέζεθαλ αξρηθά απφ ηνπο πξψηνπο ρξήζηεο ηνπ Internet, θαη θαηά ζπλέπεηα, νη πιένλ θαηάιιεινη γηα ηελ αλάπηπμε ηνπο, ήηαλ ηα ίδηα ηα κέιε ησλ αθαδεκατθψλ θνηλνηήησλ. Μφιηο έθηαζε ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα «σξίκαλζεο», ε ρξήζε ηνπ Internet θαη ηνπ Διεχζεξνπ Λνγηζκηθνχ, γεληθεχηεθε εθηφο ηεο θνηλφηεηαο ε νπνία ηα αλέπηπμε. εκείν ζηαζκφο γηα ηελ πνξεία πξνο ηε καδηθή ρξήζε, ηφζν ηνπ Internet φζν θαη ηνπ Διεχζεξνπ Λνγηζκηθνχ απνηέιεζε ε αλάπηπμε θαη δηάδνζε ηνπ παγθόζκηνπ δηθηπαθνύ ηζηνύ WWW (World Wide Web) ζηηο αξρέο ηηο δεθαεηίαο ηνπ 90. Σν WWW σο ππεξεζία ζηεξίδεηαη ζε αλνηθηά πξόηππα, ελψ ην θπξηφηεξν πξφγξακκα πεξηήγεζεο δηαδηθηχνπ (web browser) εθείλεο ηεο επνρήο, ην MOSAIC απνηέιεζε ηελ πξψηε εθαξκνγή Διεχζεξνπ Λνγηζκηθνχ καδηθήο ρξήζεο. Αληίζηνηρα, αλαπηχρζεθε θαη ν πιένλ δηαδεδνκέλνο κέρξη θαη ζήκεξα εμππεξεηεηήο δηαδηθηχνπ (web server) ζηεξηγκέλνο θαη απηφο ζε Διεχζεξν Λνγηζκηθφ, ν APACHE server. Μεξηθά ρξφληα αξγφηεξα, ην 1995, μεθίλεζε θαη ε εκπνξηθή ρξήζε ηνπ Internet ζηηο ΗΠΑ (ηεξκαηηζκφο παξνρήο ππεξεζηψλ θνξκνχ απφ ην National Science Foundation Network NSFNET), καδί κε ηε γελίθεπζε ηεο ρξήζεο ηνπ, ζε επξχηεξα ζηξψκαηα ηνπ πιεζπζκνχ. Η δηφγθσζε ηνπ Internet, ηαπηφρξνλα κε ηελ δηεχξπλζε ηεο θνηλφηεηαο Διεχζεξνπ Λνγηζκηθνχ, ζηνλ επξχηεξν αθαδεκατθφ ρψξν, δεκηνχξγεζε ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο, ζε ηερλνινγηθφ θαη αλζξψπηλν δπλακηθφ, γηα ηελ επέθηαζε ηνπ Διεχζεξνπ Λνγηζκηθνχ πέξα απφ ηνλ παξαδνζηαθφ ηνπ ρψξν ηνπ Ιnternet θαη ησλ ζρεηηθψλ ηνπ ππεξεζηψλ, ζηνλ ρψξν ησλ εθαξκνγψλ γξαθείνπ θαζψο θαη άιισλ εμεηδηθεπκέλσλ εθαξκνγψλ φπσο ζρεδίαζε κε βνήζεηα ππνινγηζηή (CAD), γεσγξαθηθά πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα (GIS), δεκηνπξγία θηλνχκελσλ ζρεδίσλ (Animation) θ.ιπ. Δπηπιένλ ε ρξήζε θαζψο θαη ε αλάπηπμε ηνπ Διεχζεξνπ Λνγηζκηθνχ, πηνζεηήζεθε θαη απφ επηρεηξήζεηο, κε ηελ εκθάληζε ελφο εχξνπο επηρεηξεκαηηθψλ κνληέισλ πνπ βαζίδνληαη ζε Διεχζεξν Λνγηζκηθφ. ειίδα 9

11 Πξέπεη λα ηνλίζνπκε ζε απηφ ην ζεκείν, φηη ζρεδφλ ηαπηφρξνλα κε ηελ κεηάβαζε απφ ην Internet ηεο αθαδεκατθήο θνηλφηεηαο ζην Internet ηνπ εκπνξηθνχ ρψξνπ, μεθίλεζε ε πξνζπάζεηα αλάπηπμεο ηνπ Internet λέαο γεληάο. Σν Ιnternet λέαο γεληάο απνζθνπεί ζηελ αλάπηπμε θαη παξνρή πξνεγκέλσλ ππεξεζηψλ ζε ππεξπςειέο ηαρχηεηεο θαη κνριόο απηήο ηεο αλάπηπμεο είλαη πάιη ε αθαδεκατθή θνηλόηεηα. ηηο ΗΠΑ, ζηελ Δπξψπε θαζψο θαη ζε άιιεο ρψξεο, ε αλάπηπμε δηθηχσλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη λέσλ πξνεγκέλσλ ππεξεζηψλ, πξνσζείηαη πάιη κέζσ ηεο αλάπηπμεο θαη θξαηηθήο ελίζρπζεο αθαδεκατθψλ εξεπλεηηθψλ δηθηχσλ, ζε έλα αλνηθηφ πιαίζην δηεζλψλ ζπλεξγαζηψλ κε ηελ ξεηή αλαγλψξηζε ηνπ ξφινπ θαη ηεο αλάγθεο πεξαηηέξσ αλάπηπμεο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. 1.2 Ση είλαη ην ΔΛ/ΛΑΚ Λνγηζκηθό Αλνηθηνύ Κώδηθα (Open Source Software), είλαη ε θαηεγνξία ινγηζκηθνχ, ηνπ νπνίνπ ν πεγαίνο θψδηθαο είλαη δηαζέζηκνο ζε φπνηνλ ελδηαθέξεηαη γηα απηφλ. Οη φξνη δηαλνκήο ηνπ ινγηζκηθνχ απηνχ πξέπεη λα πιεξνχλ ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα, ηα βαζηθφηεξα απφ ηα νπνία είλαη ε ειεύζεξε ρξήζε ηνπ, ε αληηγξαθή ηνπ, ε αλαδηαλνκή ηνπ θαη ε δπλαηόηεηα κεηαβνιήο ηνπ πεγαίνπ θώδηθα ηνπ. Ο πεγαίνο θψδηθαο ελφο πξνγξάκκαηνο, ζπλήζσο γξακκέλνο ζε γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ πςεινχ επηπέδνπ, είλαη απνιχησο απαξαίηεηνο γηα λα θαηαιαβαίλεη θάπνηνο πξνγξακκαηηζηήο ηε ιεηηνπξγία ηνπ πξνγξάκκαηνο, λα κπνξεί λα ην ηξνπνπνηεί θαη λα ην βειηηψλεη. Αλ θάπνηνο πξνγξακκαηηζηήο έρεη πξφζβαζε ζηνλ πεγαίν θψδηθα, είλαη ζε ζέζε λα ηνλ κειεηήζεη θαη λα ηνλ επεμεξγαζηεί, φπσο θαη ν αξρηθφο δεκηνπξγφο ηνπ. Η ειεχζεξε πξφζβαζε ζηνλ πεγαίν θψδηθα απνηειεί ηελ βάζε ηεο θηινζνθίαο ηνπ θηλήκαηνο γηα ην Διεχζεξν Λνγηζκηθφ / Λνγηζκηθφ Αλνηθηνχ Κψδηθα. Η θηινζνθία α- λάπηπμεο ελφο ηέηνηνπ ινγηζκηθνχ, έρεη θεξδίζεη ζεκαληηθφ έδαθνο ηα ηειεπηαία ρξφληα, θαζψο ηα ζπιινγηθά θέξδε πνπ πξνθχπηνπλ είλαη πνιχ κεγάια. ηελ πνξεία δηακνξθψζεθαλ δχν θηλήκαηα, ην θίλεκα ηνπ Διεύζεξνπ Λνγηζκηθνύ (ΔΛ), πνπ νη αξρέο ηνπ εθθξάδνληαη απφ ηνλ δηεζλή νξγαληζκφ Free Software Foundation θαη ηνλ Richard Stallman, θαη ην θίλεκα ηνπ Λνγηζκηθνύ Αλνηθηνύ Κώδηθα (ΛΑΚ), πνπ εθθξάδεηαη απφ ηνλ θνξέα Open Source Initiative (OSI) θαη ηνλ Eric Raymond. Σα δχν θηλήκαηα έρνπλ πνιιά θνηλά θαη πξνσζνχλ θαη ηα δχν ηελ ειεχζεξε ειίδα 10

12 δηαθίλεζε ηνπ ινγηζκηθνχ θαη ηελ πξφζβαζε ζηνλ πεγαίν θψδηθα, αλ θαη εκθαλίδνπλ θάπνηεο δηαθνξέο, πεξηζζφηεξν ηδενινγηθέο. Με ηνλ φξν ΔΛ/ΛΑΚ αλαθεξφκαζηε θαη ζηα δχν θηλήκαηα. Παξαθάησ πεξηγξάθνληαη νη νξηζκνί θαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Διεχζεξνπ ινγηζκηθνχ θαη ηνπ ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα. Διεύζεξν Λνγηζκηθό χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ, φπσο πεξηγξάθεηαη ζην Free Software Foundation, ν ρξήζηεο είλαη ειεχζεξνο λα: ρξεζηκνπνηήζεη ην ινγηζκηθό όπσο απηόο επηζπκεί. πξνζαξκόζεη ην ινγηζκηθό ζηηο αλάγθεο ηνπ βειηηψλνληαο ην, δηνξζψλνληαο ηα ιάζε ηνπ, απμάλνληαο ηε ιεηηνπξγηθφηεηά ηνπ. αλαδηαλείκεη (δσξεάλ ή επί πιεξσκή, κε πξνθαζνξηζκέλε) ην ινγηζκηθφ ζε άιινπο ρξήζηεο, πνπ ζα ην ρξεζηκνπνηήζνπλ, φπσο απηνί θξίλνπλ. έρεη πξόζβαζε ζηνλ πεγαίν θώδηθα (ην ζεκείν απηφ είλαη πξναπαηηνχκελν γηα λα ηζρχνπλ ηα ππφινηπα 3 ζεκεία) Λνγηζκηθό αλνηθηνύ θώδηθα χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ Λνγηζκηθνχ Αλνηθηνχ Κψδηθα 1, νθηψ είλαη ηα βαζηθά γλσξίζκαηα πνπ ην ραξαθηεξίδνπλ: 1. Διεύζεξε Αλαδηαλνκή. Καζέλαο κπνξεί λα αλαδηαλείκεη ην ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα, δσξεάλ ή γηα θάπνην αληίηηκν (γηα παξάδεηγκα, καδί κε ην παθέην, ηελ εγγχεζε θαη ηηο ππεξεζίεο ζπληήξεζεο). 2. Γηαζεζηκόηεηα ηνπ πεγαίνπ θώδηθα. Σν πξφγξακκα πξέπεη λα ζπκπεξηιακβάλεη ηνλ πεγαίν θψδηθα, θαη λα επηηξέπεη ηε δηαλνκή ηνπ ζε πεγαία ή κεηαγισηηηζκέλε κνξθή. 3. Καηλνύξγηα έξγα Σξνπνπνηήζεηο. Σα θαηλνχξγηα έξγα θαη νη ηξνπνπνηήζεηο, πνπ δεκηνπξγνχληαη βαζηζκέλα ζε ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα, κπνξνχλ λα δηαλεκεζνχλ θάησ απφ ηνπο ίδηνπο φξνπο ηεο άδεηαο ρξήζεο, πνπ ζπλνδεχεη ην αξρηθφ ινγηζκηθφ. 1 ειίδα 11

13 4. Γηαθξίζεηο πξνζώπσλ. Κακία δηάθξηζε ζε βάξνο αηφκσλ ή νκάδσλ, δελ κπνξεί λα ζπκπεξηιακβάλεηαη ζην θείκελν ηεο άδεηαο ρξήζεο. 5. Γηαθξίζεηο πεδίσλ δξάζεο. Κακία δηάθξηζε ζε βάξνο ησλ πεδίσλ δξάζεο ηνπ ινγηζκηθνχ, δελ κπνξεί λα ζπκπεξηιακβάλεηαη ζην θείκελν ηεο άδεηαο ρξήζεο (π.ρ. «Δπηρεηξήζεηο» ή «Δκπφξην»). 6. Γηαλνκή ηεο άδεηαο ρξήζεο. Σα δηθαηψκαηα πνπ ζπλνδεχνπλ ην πξφγξακκα, πξέπεη λα αθνξνχλ ζε φινπο φζνπο αλαδηαλέκεηαη, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα απνθηήζνπλ επηπξφζζεηε άδεηα ρξήζεο. 7. Απαγόξεπζε ππνρξεσηηθήο πξνζάξηεζεο. Η άδεηα ρξήζεο, δελ κπνξεί λα εμαλαγθάζεη λα ζπκπεξηιεθζεί ην ινγηζκηθφ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν πξντφλ ή παθέην. Αλ αλήθεη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε δηαλνκή ινγηζκηθνχ θαη εάλ ην ινγηζκηθφ αθαηξεζεί απφ εθείλε ηε δηαλνκή θαη ρξεζηκνπνηείηαη ή δηαλέκεηαη κε ηνπο φξνπο ηεο άδεηαο ρξήζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο, φινη φζνη απνθηήζνπλ ην πξφγξακκα ζα πξέπεη λα έρνπλ ηα ίδηα δηθαηψκαηα κε εθείλνπο πνπ έρνπλ ηελ αξρηθή δηαλνκή ινγηζκηθνχ. 8. Πεξηνξηζκνί. Η άδεηα ρξήζεο δελ πξέπεη λα επεξεάδεη άιιν ινγηζκηθφ θαη δελ κπνξεί λα ζέζεη πεξηνξηζκνχο, ψζηε λα δηαλέκεηαη καδί κε ην ινγηζκηθφ. 1.3 Άδεηεο ρξήζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ Οη φξνη «Διεχζεξν Λνγηζκηθφ» ή «Λνγηζκηθφ Αλνηθηνχ Κψδηθα» δελ είλαη αξθεηά ζαθείο, ψζηε λα θαζνξίζνπλ επαξθψο ηνλ ηξφπν ρξήζεο ηνπ ινγηζκηθνχ. Γηα ην ιφγν απηφ, δεκηνπξγήζεθαλ εηδηθέο άδεηεο, όπνπ πεξηγξάθνληαη ιεπηνκεξώο νη όξνη θαη ηα δηθαηώκαηα ρξήζεο. Οη άδεηεο απηέο έρνπλ ηα εμήο δχν βαζηθά θνηλά ραξαθηεξηζηηθά: Ο δεκηνπξγφο ελφο έξγνπ ΔΛ/ΛΑΚ 1) παξαηηείηαη απφ ηα πλεπκαηηθά ηνπ δηθαηψκαηα, θαη 2) απνδέρεηαη ηελ ειεχζεξε δηάζεζε ηνπ θψδηθα. ηε ζπλέρεηα πεξηγξάθνληαη νη πην δηαδεδνκέλεο άδεηεο ρξήζεο ΔΛ/ΛΑΚ. Άδεηα ρξήζεο GPL (GNU Public License) Η άδεηα ρξήζεο GPL είλαη ε πην γλσζηή θαη επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελε άδεηα ειεπζέξνπ ινγηζκηθνχ. Μεξηθά ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα εθαξκνγψλ πνπ δηαηίζεληαη κε ηελ άδεηα GPL, απνηεινχλ ην GNU Project θαη ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα GNU/Linux. H άδεηα ρξήζεο GPL δεκηνπξγήζεθε απφ ηνλ Richard Stallman θαη αληηπξνζσπεχεη ηελ ειίδα 12

14 θηινζνθία ηνπ ηδξχκαηνο Free Software Foundation. Γελ ππάξρεη θαλέλαο πεξηνξηζκφο ζηελ αληηγξαθή θαη ηελ δηαλνκή, αιιά ππάξρνπλ κεξηθνί φξνη πνπ πξέπεη λα ηεξνχληαη φπσο: Ο πεγαίνο θψδηθαο πξέπεη λα είλαη εχθνια πξνζβάζηκνο απφ ην ρξήζηε. Η άδεηα GPL πξέπεη λα δηαλέκεηαη καδί κε ην ινγηζκηθφ. Οη ηξνπνπνηήζεηο ζηνλ πεγαίν θψδηθα επηηξέπνληαη εθ φζνλ δειψλεηαη ηη αιιαγή έρεη γίλεη, πφηε θαη απφ πνηνπο. Οη παξάγσγεο εξγαζίεο, πνπ βαζίδνληαη ζε έξγα πνπ δηαλέκνληαη κε άδεηα ρξήζεο GPL επηηξέπνληαη αιιά πξέπεη λα δεκνζηεπζνχλ πάιη θάησ απφ ηελ άδεηα GPL. Ο ηειεπηαίνο απφ ηνπο παξαπάλσ φξνπο θαζηζηά ηελ άδεηα GPL σο έλα βαζκό κε θηιηθή ζηηο επηρεηξήζεηο αλάπηπμεο ινγηζκηθνύ, θαζψο κηα επηρείξεζε αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ ζα πξέπεη λα απνθαιχςεη ηνλ πεγαίν θψδηθα ηεο, εάλ έρεη ρξεζηκνπνηήζεη κέξε ηνπ ινγηζκηθνχ GPL γηα λα ηνλ αλαπηχμεη. Άδεηα ρξήζεο LGPL (Lesser General Public License) Δπεηδή ην GPL, φπσο είδακε παξαπάλσ είλαη πεξηνξηζηηθφ γηα εκπνξηθή ρξήζε, ην FSF (Ίδξπκα Διεχζεξνπ Λνγηζκηθνχ ) αλέπηπμε ηελ άδεηα LGPL. Απηή επηηξέπεη ζην θιεηζηφ ινγηζκηθφ λα ρξεζηκνπνηήζεη βηβιηνζήθεο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. Σν πξψην ινγηζκηθφ πνπ εθδφζεθε θάησ απφ ην LGPL ήηαλ νη βηβιηνζήθεο GNU. πσο κπνξνχκε λα αληηιεθζνχκε, ε άδεηα ρξήζεο LGPL παξέρεη ζεκαληηθέο δπλαηφηεηεο αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ ζε επηρεηξήζεηο αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ, αθφκα θαη κηθξνχ κεγέζνπο πνπ δηαζέηνπλ φκσο εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ επηζηεκφλσλ πιεξνθνξηθήο. Άδεηα BSD 2 (Berkeley Software Design) Η άδεηα BSD δίλεη ζην ρξήζηε θάζε δπλαηή ειεπζεξία. Δθηφο απφ ηελ δπλαηφηεηα λα ηξνπνπνηήζεη ηνλ πεγαίν θψδηθα, κπνξεί λα δηαλείκεη κφλν ηελ εθηειέζηκε κνξθή ηνπ ή θαη λα ην πνπιήζεη ζαλ θιεηζηφ ινγηζκηθφ. Καη απηή ε άδεηα είλαη θαηάιιειε γηα επηρεηξήζεηο παξαγσγήο ινγηζκηθνύ. 2 ειίδα 13

15 Άιιεο άδεηεο ρξήζεο: Mozilla Public License MPL, IBM Public License, SUN Public License Η βαζηθή δηαθνξά ηεο άδεηαο MPL απφ ηελ άδεηα GPL, ζπλίζηαηαη ζην φηη ην ινγηζκηθφ θάησ απφ MPL, κπνξεί λα ελζσκαησζεί ζε πξντφληα θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ. Δπνκέλσο, ηα βαζηθά ζηνηρεία ηεο MPL είλαη παξφκνηα κε ηελ LGPL. Παξφκνηα άδεηα είλαη εθείλε ηεο ΙΒΜ θαη ε δεκφζηα άδεηα ηεο SUN. ιεο απηέο νη άδεηεο είλαη εγθεθξηκέλεο απφ ην Open Source Institute (Ιλζηηηνχην Λνγηζκηθνχ Αλνηθηνχ Κψδηθα ). 1.4 ύληνκν Ιζηνξηθό ηεο εμέιημεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ Καηά ηα πξψηα ρξφληα δσήο ηεο βηνκεραλίαο ησλ ππνινγηζηψλ (δηάζηεκα ), ην κεγαιχηεξν θνκκάηη θέξδνπο ησλ εηαηξεηψλ πιεξνθνξηθήο, πξνεξρφηαλ απφ ηελ πψιεζε θαη ππνζηήξημε πιηθνχ (hardware). Γηα θάζε ηχπν ππνινγηζηή, αλαπηπζζφηαλ έλα εηδηθφ πξνζαξκνζκέλν ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα, ην νπνίν δηαλεκφηαλ ειεχζεξα θαη ρσξίο πεξηνξηζκνχο. Πνιιέο πξνζπάζεηεο είραλ γίλεη εθείλε ηελ επνρή, ώζηε λα δεκηνπξγεζεί έλα ιεηηνπξγηθό ζύζηεκα, πνπ λα κπνξεί λα εγθαηαζηαζεί ζε πνιιαπιέο δηαθνξεηηθέο πιαηθόξκεο πιηθνύ. Η πην ζεκαληηθή είλαη ε δεκηνπξγία ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο UNIX απφ ηελ AT&T ην Σν 1980 ε AT&T πεξηφξηζε ηε ρξήζε ηνπ UNIX, κφλν ζε εθείλνπο ηνπο ρξήζηεο πνπ πιήξσλαλ γηα ηηο άδεηεο ρξήζεο. Σν ίδην έθαλαλ αξγφηεξα θαη νη IBM, HP θαη DEC. Σν 1984, ν πξνγξακκαηηζηήο Richard Stallman, πνπ εξγαδφηαλ ζηελ αλάπηπμε ινγηζκηθνχ ζην παλεπηζηήκην MIT, μεθίλεζε έλα πξφγξακκα, πνπ νλνκάζηεθε GNU Project, κε ζηόρν λα αλαπηύμεη κηα ειεύζεξε ελαιιαθηηθή πινπνίεζε ηνπ ιεηηνπξγηθνύ ζπζηήκαηνο Unix. Δπηπιένλ, θαζηέξσζε κηα εηδηθή άδεηα, ηελ άδεηα GNU 3 (GNU s not Unix), γηα λα εμαζθαιίζεη φηη ην ινγηζκηθφ, ζα είλαη πξάγκαηη ειεχζεξν θαη αλνηθηφ γηα ηνλ θαζέλα. Πξνθεηκέλνπ λα ππνζηεξηρζεί ην πξφγξακκα GNU, ν Stallman ίδξπζε ην Free Software Foundation (FSF) ην Η άδεηα GNU δελ δίλεη δπλαηφηεηα θέξδνπο θαη γηα ην ιφγν απηφ πξνθάιεζε αληίδξαζε θαη αληηπάζεηα ζε θάπνηεο εηαηξείεο. 3 ειίδα 14

16 ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ '90, καδί κε ηελ απμαλφκελε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ, πξνέθπςαλ πνιιά λέα πξνγξάκκαηα αλνηθηνχ θψδηθα. Σν πην εμέρνλ παξάδεηγκα είλαη ην Linux, έλα ζπκβαηό κε Unix ιεηηνπξγηθό ζύζηεκα. Αλαπηχρζεθε απφ ην Φηλιαλδφ ζπνπδαζηή ηεο επηζηήκεο ησλ ππνινγηζηψλ, Linus Torvalds, ν νπνίνο ην 1991, εμέδσζε ηνλ θψδηθα κηαο πεηξακαηηθήο έθδνζεο, θάησ απφ ηελ άδεηα GPL, ζε κηα νκάδα ε- ιεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ (newsgroup), θαη δήηεζε ηα ζρφιηα θαη ηηο βειηηψζεηο ησλ κειψλ ηεο νκάδαο απηήο. Μέζα ζηελ ηειεπηαία δεθαεηία, ην Linux αλαπηχρζεθε κε πςεινχο ξπζκνχο, θαη εμειίρζεθε ζε έλα ηδηαίηεξα ηζρπξφ ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα. ε απηφ ην δηάζηεκα, ην Linux ρξεζηκνπνηείηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζε ζπλδπαζκφ κε ηα εξγαιεία ηνπ GNU Project. Παξάιιεια, επεθηείλεηαη ε ρξήζε ηνπ θαη ζηηο επηρεηξήζεηο. Σν 1997 ηδξύζεθε ν θνξέαο Open Source Initiative (OSI), πξνθεηκέλνπ λα θαζηεξσζεί κηα πην ξεαιηζηηθή πξνζέγγηζε ζηε ρνξήγεζε αδεηψλ ρξήζεο ινγηζκηθνχ. Βαζηθνί ζπληειεζηέο απηήο ηεο θίλεζεο ήηαλ νη Eric Raymond θαη Bruce Perens. ηφρνο ηνπο ήηαλ λα πξνάγνπλ ηελ εκπνξηθή ρξήζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ, θαζφηη πηζηεχαλε φηη ηφζν ε θνηλφηεηα ΔΛ/ΛΑΚ φζν θαη ν επηρεηξεκαηηθφο θφζκνο, ζα κπνξνχζαλ λα σθειεζνχλ απφ ηελ επξχηεξε δηάδνζε ηνπ. ηαδηαθά παξαηεξείηαη αχμεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο γηα ην ΔΛ/ΛΑΚ θαη αξρίδεη λα παξέρεηαη ππνζηήξημε ζε απηό από κεγάιεο εηαηξείεο πιεξνθνξηθήο, όπσο νη IBM θαη SUN. Σν 1998 ε εηαηξεία Netscape απειεπζεξώλεη ηνλ θώδηθα ηνπ Netscape browser, κηαο εθαξκνγήο πεξηήγεζεο ζην Internet, πνπ κέρξη ηφηε ήηαλ κηα εθαξκνγή θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ, κε ζεκαληηθφ κεξίδην αγνξάο. Η ελέξγεηα απηή ηεο Netscape, ήηαλ ε αληίδξαζε ηεο ζηελ ζπξξίθλσζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο ηνπ Netscape browser, απφ ηνλ Internet Δxplorer ηεο Microsoft. H Netscape ζεψξεζε ην γεγνλφο σο απνηέιεζκα αζέκηηνπ αληαγσληζκνχ, θαη μεθίλεζε έλαλ πνιχρξνλν δηθαζηηθφ αγψλα πνπ έιεμε πξφζθαηα κεηά απφ ζπκβηβαζκφ κεηαμχ ησλ δηαδίθσλ. Σέινο, ηε δεθαεηία ηνπ 90 ηδξχζεθαλ εηαηξείεο πνπ θχξην αληηθείκελν ηνπο είλαη ην ΔΛ/ΛΑΚ, φπσο γηα παξάδεηγκα ε Cygnus, Red hat θαη Va Linux. Σν ΔΛ/ΛΑΚ ππνζηεξίδεηαη πηα θαη εκπνξηθά, γίλεηαη επξχηεξα γλσζηφ θαη πην εχθνιν ζηε ρξήζε ηνπ αθφκα θαη απφ κε εηδηθνχο ρξήζηεο. ειίδα 15

17 1.5 Αμηνπνίεζε ηνπ αλζξώπηλνπ δπλακηθνύ Η θηινζνθία ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ, πνπ έρεη σο βαζηθφ ηεο ζηνηρείν ηελ δηαζεζηκφηεηα ηνπ πεγαίνπ θψδηθα ησλ έξγσλ ΔΛ/ΛΑΚ ζε θάζε ελδηαθεξφκελν, πξνάγεη πξνθαλψο ηελ δεκηνπξγηθόηεηα, ηελ θαηλνηνκία θαη ηελ ζπλερή επηζηεκνληθή εμέιημε ησλ αηφκσλ πνπ αζρνινχληαη κε ηελ αλάπηπμε έξγσλ ΔΛ/ΛΑΚ. Η ρψξα καο δηαζέηεη επηζηεκνληθφ δπλακηθφ κε πςειή εμεηδίθεπζε ζηηο ηερλνινγίεο ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο, ζην νπνίν ζπκπεξηιακβάλνληαη θάηνρνη δηδαθηνξηθψλ ηίηισλ, κεηαπηπρηαθψλ ηίηισλ, πηπρηνχρνη πνιπηερληθψλ θαη παλεπηζηεκηαθψλ ζρνιψλ, ζρνιψλ ΣΔΙ, θαζψο θαη έλαλ ζεκαληηθφ αξηζκφ αηφκσλ πνπ δελ έρνπλ ηίηινπο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, αιιά δηαζέηνπλ πηπρία ΙΔΚ, ΣΔΔ θ.ιπ. θαη δηαθξίλνληαη γηα ην ηαιέλην ηνπο θαη ηελ δεκηνπξγηθφηεηα ηνπο ζηα ζέκαηα ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ. Δίλαη θαλεξφ φηη ε αμηνπνίεζε ησλ πςειψλ δπλαηνηήησλ πνπ δηαζέηεη απηφ ην θξάκα ησλ εηδηθψλ ζηελ πςειή ηερλνινγία, κπνξεί λα απνηειέζεη έλα ζπγθξηηηθό πιενλέθηεκα γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία, κε έληνλεο επηδξάζεηο ζηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα. Κάηη ηέηνην φκσο, κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζα απφ ηελ πιήξε «εθκεηάιιεπζε» ησλ δπλαηνηήησλ ηνπο, θαη θπζηθά φρη κε ηελ ππναπαζρόιεζε ηνπο, πνπ κε ηελ ηαρύηεηα εμέιημεο ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ, γξήγνξα ζα απαμηώζεη ηηο γλώζεηο ηνπο θαη ζα ηνπο παξνπιίζεη. Έλα κεγάιν κέξνο ηνπ επηζηεκνληθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο καο, απαζρνιείηαη ζηελ δηαρείξηζε πιεξνθνξηαθψλ θαη ππνινγηζηηθψλ ζπζηεκάησλ θιεηζηνχ ηδηφθηεηνπ ινγηζκηθνχ. Σν θιεηζηφ ινγηζκηθφ, δελ ηνπο επηηξέπεη παξά πεξηνξηζκέλεο επεκβάζεηο ζην έηνηκν πξντφλ, θαη έηζη πνιιέο θνξέο, θαηαιήγνπλ λα απαζρνινχληαη σο απινί ρξήζηεο ηνπ πξντφληνο, ρσξίο δπλαηφηεηεο βειηηψζεσλ θαη πεηξακαηηζκψλ κε βάζε ηηο ηδέεο ηνπο, γηα ηελ παξαγσγηθφηεξε θαη πην επσθειή γηα ηηο αλάγθεο ησλ εξγνδνηψλ ηνπο ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ. Τπάξρεη κηα πιήξεο εμάξηεζε απφ ηνλ πξνκεζεπηή ηνπ ινγηζκηθνχ. Γηα λα δψζνπκε έλα αξθεηά επηηπρεκέλν θαη απηφ παξάδεηγκα αο ζθεθηνχκε ην εμήο: Γηαζέηνπκε έλαλ πνιύ θαιά εθπαηδεπκέλν κεραληθό απηνθηλήησλ ζηνλ νπνίν αλαζέηνπκε ηελ νδήγεζε ελόο απηνθηλήηνπ, θαη ζπλάκα δελ ηνπ δίλνπκε νύηε ηε δπλαηόηεηα λα αλνίμεη ην θαπό ηνπ απηνθηλήηνπ γηα λα κειεηήζεη ηα κεραληθά ηνπ κέξε. ειίδα 16

18 Ννκίδνπκε φηη ην παξαπάλσ παξάδεηγκα, παξνπζηάδεη κε γιαθπξφ ηξφπν ηελ αξλεηηθή επίδξαζε, πνπ κπνξεί λα έρεη ην θιεηζηφ ηδηφθηεην ινγηζκηθφ, ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ ε- πηζηεκνληθνχ δπλακηθνχ. Βέβαηα, ππάξρνπλ ζηε ρψξα καο, αξθεηέο επηρεηξήζεηο αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ, ζηηο νπνίεο ην εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ ηεο πιεξνθνξηθήο ζα κπνξνχζε λα απαζρνιεζεί πην δεκηνπξγηθά. κσο δπζηπρψο νη επηρεηξήζεηο απηέο δελ κπνξνχλ λα δψζνπλ εξγαζία θαη λα αμηνπνηήζνπλ, παξά κφλν έλα κηθξφ ζρεηηθά πνζνζηφ ηνπ εμεηδηθεπκέλνπ επηζηεκνληθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο καο. Έηζη, δελ κπνξεί παξά λα εκθαλίδνληαη θαηλφκελα «δηαξξνήο εγθεθάισλ» πξνο ρώξεο ηνπ εμσηεξηθνύ είηε ην επηζηεκνληθφ δπλακηθφ λα ππναπαζρνιείηαη, κε ηηο αλάινγεο ζπλέπεηεο γηα ηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο. Αληίζεηα, κε ηελ πηνζέηεζε κηαο πνιηηηθήο, πνπ ζα πξνάγεη ηελ ρξήζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ, ζην δεκφζην ηνκέα θαη ζηηο επηρεηξήζεηο, ζα πξνθχςνπλ ζεκαληηθέο πξννπηηθέο αμηνπνίεζεο ηνπ επηζηεκνληθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο. Αο δνχκε πην αλαιπηηθά απηέο ηηο πξννπηηθέο. Αξρηθά ζα εμεηάζνπκε ηνλ ρώξν ηεο εθπαίδεπζεο. Μηα πηνζέηεζε ηεο ρξήζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ζε φιεο ηηο βαζκίδεο ηεο εθπαίδεπζεο, ζα απειεπζεξψζεη κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν, ην γλσζηαθφ δπλακηθφ φισλ ησλ κειψλ ηεο εθπαηδεπηηθήο θνηλφηεηαο. Ωο γλσζηφλ, ν ρψξνο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη έλαο αλνηθηφο ρψξνο αληαιιαγήο απφςεσλ, γλψζεσλ θαη εκπεηξηψλ κε ζηφρν ηελ βειηίσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ηελ παξαγσγή θαιχηεξνπ εθπαηδεπηηθνχ απνηειέζκαηνο. Δίλαη έλαο ρψξνο, φπνπ ην ρσξίο ζηεγαλά κνληέιν ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ κπνξεί λα παξέρεη ηα κέγηζηα. Σφζν νη εθπαηδεπφκελνη φζν θαη νη εθπαηδεπηέο, παχνπλ λα είλαη απινί ρξήζηεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, θαη αλαβαζκίδνληαη ζε κέηνρνη ηεο δεκηνπξγίαο ηνπο θαη ησλ εμειίμεσλ ηνπο. Δηδηθά γηα ηνλ ρψξν ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, ε εηζαγσγή ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ είλαη θάηη παξαπάλσ απφ επηηαθηηθή, αλ ζέινπκε λα παξάγνπκε επηζηήκνλεο πνπ νη γλψζεηο ηνπο ζα ηνπο ηνπνζεηνχλ ζηελ αηρκή ηεο ηερλνινγίαο θαη φρη ζηελ νπξά ηεο. Η παξαγσγή ηέηνηνπ επηζηεκνληθνχ δπλακηθνχ έρεη πνιιαπιά νθέιε γηα ηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο. ην ρώξν ηεο βηνκεραλίαο ηεο πιεξνθνξηθήο αλακέλεηαη λα εκθαληζηνχλ πνιιέο λέεο επηρεηξήζεηο κε αληηθείκελν ηελ παξνρή νινθιεξσκέλσλ ιχζεσλ ππνινγηζηηθψλ θαη δηθηπαθψλ ζπζηεκάησλ, ινγηζκηθνχ, εθπαίδεπζεο, ππνζηήξημεο, αλαβάζκηζεο θαη πξνζαξκνγήο ινγηζκηθνχ. Οη επηρεηξήζεηο απηέο ζα αλαπηχζζνπλ ινγηζκηθφ ΔΛ/ΛΑΚ, θαη ζα βαζίδνληαη θπξίσο ζην γλσζηαθφ θεθάιαην ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηνπο. ειίδα 17

19 Πξνθαλψο, ζην πξνζσπηθφ ηνπο δίλεηαη κηα πξψηεο ηάμεσο δπλαηφηεηα γηα πιήξε αμηνπνίεζε ησλ γλψζεσλ ηνπο θαη γηα ζπλερή βειηίσζε ηνπο. ην ρώξν ησλ ππνινίπσλ επηρεηξήζεσλ ηεο νηθνλνκίαο, θαη κάιηζηα ζην ρψξν ησλ πνιιψλ επηρεηξήζεσλ κηθξνχ θαη κεζαίνπ κεγέζνπο, πνπ απνηεινχλ θαη ηελ πιεηνςεθία ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ, πνιιαπιαζηάδνληαη νη επθαηξίεο αμηνπνίεζεο ησλ ζχγρξνλσλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξίαο θαη επηθνηλσλίαο. Πξάγκαηη, είηε πξνρσξψληαο ζε αξρηθή εγθαηάζηαζε ιχζεσλ ΔΛ/ΛΑΚ, είηε κεηαβαίλνληαο απφ ην ηδηφθηεην ινγηζκηθφ ζε ΔΛ/ΛΑΚ, ζα πεηχρνπλ ζεκαληηθή κείσζε ηνπ θφζηνπο απφθηεζεο θαη ρξήζεο ησλ πιεξνθνξηαθψλ ηνπο ζπζηεκάησλ. Έηζη ζα κπνξνχλ λα επελδχζνπλ απηά ηα ρξήκαηα, γηα ηελ βειηίσζε ησλ ζπζηεκάησλ ηνπο θαη ηελ θαιχηεξε πξνζαξκνγή ηνπο ζηηο αλάγθεο ηνπο, είηε πξνζιακβάλνληαο εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ, είηε αγνξάδνληαο ππεξεζίεο απφ ηηο επηρεηξήζεηο αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ ηεο αγνξάο. Σα νθέιε είλαη πνιιαπιά ηφζν γηα ηηο επηρεηξήζεηο φζν θαη γηα ην αλζξψπηλν δπλακηθφ. ην ρώξν ηνπ δεκόζηνπ ηνκέα, ε πηνζέηεζε ιχζεσλ ΔΛ/ΛΑΚ ζηα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα ηνπ δεκνζίνπ, ζα έρεη αληίζηνηρα νηθνλνκηθά νθέιε κε απηά ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ αλαπηχρζεθαλ παξαπάλσ, αιιά ιφγσ ηνπ κεγέζνπο ηνπ δεκνζίνπ, απηά ηα νθέιε ζα είλαη πνιχ κεγαιχηεξα. Η εμνηθνλφκεζε πφξσλ πνπ ζα πξνθχςεη, απφ ηελ αγνξά ζπζηεκάησλ ΔΛ/ΛΑΚ ή ηελ κεξηθή ή νιηθή κεηάβαζε απφ ην θιεηζηφ ινγηζκηθφ ζε ιχζεηο ΔΛ/ΛΑΚ, δίλεη ηε δπλαηφηεηα πξφζιεςεο εμεηδηθεπκέλνπ πξνζσπηθνχ, πνπ ζα κπνξεί λα αμηνπνηήζεη ηα αλνηθηά ζπζηήκαηα ζην έπαθξν, ζπκβάιινληαο έηζη ζηελ βειηίσζε ησλ ππεξεζηώλ ηνπ δεκνζίνπ πξνο ηνπο πνιίηεο θαη ηηο επηρεηξήζεηο θαη θάλνληαο ην ζηόρν ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο πην ξεαιηζηηθό. Μηα παξάκεηξνο πνπ πξέπεη λα αλαθέξνπκε, είλαη φηη ε αλάπηπμε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ δελ γλσξίδεη πεξηνξηζκνχο θαη ζχλνξα. Έηζη ε αλάπηπμε ελφο έξγνπ ΔΛ/ΛΑΚ δελ πξαγκαηνπνηείηαη κφλν απφ ην πξνζσπηθφ κηαο επηρείξεζεο αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ ή κηαο άιιεο επηρείξεζεο ή ηνπ δεκνζίνπ πνπ ην ρξεζηκνπνηεί, αιιά απφ κηα πνιχ επξχηεξε θνηλφηεηα ελδηαθεξνκέλσλ γηα ην ζπγθεθξηκέλν έξγν. Απηφ σζεί ηδηαίηεξα ηελ αλάπηπμε ησλ έξγσλ ΔΛ/ΛΑΚ θαη ηελ δηάρπζε ησλ γλψζεσλ θαη ησλ εκπεηξηψλ, κεηαμχ ησλ πξνγξακκαηηζηψλ ηνπ αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ. χκθσλα κε ηελ παξαπάλσ αλάιπζε, ην εμεηδηθεπκέλν επηζηεκνληθφ δπλακηθφ ηνπ ρψξνπ ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξίαο θαη επηθνηλσλίαο, έρεη κφλν λα σθειεζεί απφ ηελ ειίδα 18

20 δηεχξπλζε ηεο ρξήζεο θαη ηεο αλάπηπμεο έξγσλ ΔΛ/ΛΑΚ, ζην δεκφζην θαη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Με ηηο λέεο ζέζεηο εξγαζίαο πνπ δεκηνπξγνχληαη, θαη ηηο πςειέο ηερλνινγηθέο απαηηήζεηο ησλ ζέζεσλ απηψλ, νη εηδηθνί ηεο πςειήο ηερλνινγίαο, ζα κπνξνχλ λα εξγάδνληαη ζε ζέζεηο πνπ ζα αμηνπνηνχλ ηηο δπλαηφηεηεο ηνπο θαη ζα πνιιαπιαζηάδνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο, πξνο φθεινο ησλ ίδησλ, ησλ εξγνδνηψλ ηνπο θαη ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. 1.6 Δπηρεηξεκαηηθά κνληέια πνπ βαζίδνληαη ζην ΔΛ/ΛΑΚ Θα αλαθεξζνχκε ζηα ζεκαληηθφηεξα επηρεηξεκαηηθά κνληέια πνπ βαζίδνληαη ζην ΔΛ/ΛΑΚ. Γηα θάζε ηέηνην κνληέιν ζα δίλνπκε έλα ή πεξηζζφηεξα παξαδείγκαηα εθαξκνγήο ηνπο ζην δηεζλή ρψξν θαη ζα πξνηείλνπκε θάπνηεο πηζαλέο εθαξκνγέο ηνπο ζηνλ ειιεληθφ ρψξν. Σν κνληέιν ηεο παξνρήο ππεξεζηώλ ππνζηήξημεο. χκθσλα κε απηφ ην κνληέιν, κηα επηρείξεζε αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ, απνδίδεη ζην επξχ θνηλφ θάπνην έξγν ηεο σο ΔΛ/ΛΑΚ, αιιά θεξδίδεη απφ ηελ δηαλνκή ηνπ, απφ ηηο αλαβαζκίζεηο ηνπ θαη απφ ηηο ππεξεζίεο κεηά ηελ πψιεζε (after sale service), φπσο εθπαίδεπζε, βειηηψζεηο θ.ιπ. Σν κνληέιν απηφ έρεη εθαξκφζεη κε επηηπρία ε Red Hat πνπ πνπιά κηα δηαλνκή ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο Linux. Σν παξαπάλσ κνληέιν, ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί κηα επηηπρία, θαη απφ επηρεηξήζεηο ινγηζκηθνχ ζηε ρψξα καο. Θα κπνξνχζαλ λα αλαπηχμνπλ ή λα εμειιελίζνπλ θάπνηα έξγα ΔΛ/ΛΑΚ πνπ ζα απεπζχλνληαη ζε κηα θαηεγνξία ρξεζηψλ, παξέρνληαο φκσο ζε απηνχο νινθιεξσκέλεο ιχζεηο ππνινγηζηηθήο θαη δηθηπαθήο ππνδνκήο καδί κε ην ινγηζκηθφ. Σα θέξδε ηνπο ζα πξνέιζνπλ θπξίσο απφ ηελ παξνρή πνηνηηθψλ νινθιεξσκέλσλ ππεξεζηψλ ππνζηήξημεο ζηνπο πειάηεο ηνπο. Σν κνληέιν ηνπ «ρακέλνπ» ηεο αγνξάο. χκθσλα κε απηφ ην κνληέιν, κηα επηρείξεζε αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ πνπ θαηείρε έλα ηθαλνπνηεηηθφ κεξίδην ελφο θιάδνπ ηεο αγνξάο ινγηζκηθνχ, βιέπεη ηηο πσιήζεηο ηεο λα κεηψλεηαη, θαη ην κεξίδην ηεο λα ζπξξηθλψλεηαη. Σφηε κπνξεί λα παξέρεη ην έξγν ηεο σο ΔΛ/ΛΑΚ, πξνζδνθψληαο ζηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο θαη ζε θέξδε απφ ηελ παξνρή ππεξεζηψλ ππνζηήξημεο ζηνπο πειάηεο ηεο. ειίδα 19

21 ηνλ ειιεληθφ ρψξν ην κνληέιν απηφ ζα κπνξνχζε αζθαιψο λα ρξεζηκνπνηεζεί. Γηα παξάδεηγκα κπνξνχκε λα ζθεθηνχκε κηα επηρείξεζε αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζηελ αγνξά ιχζεσλ ινγηζκηθνχ γηα ηερληθέο εηαηξείεο θαη πνιηηηθνχο κεραληθνχο. Αλ ε επηρείξεζε απνιέζεη έλα κεγάιν κέξνο ηνπ κεξηδίνπ ηεο ζηελ αγνξά, ηφηε κπνξεί λα παξέρεη ην έξγν ηεο σο ΔΛ/ΛΑΚ, πξνζδνθψληαο ζε λένπο πειάηεο αιιά θαη ζηε βειηίσζε ηνπ ινγηζκηθνχ ηεο απφ ελδηαθεξφκελνπο πξνγξακκαηηζηέο ηεο ειιεληθήο θαη ηεο παγθφζκηαο θνηλφηεηαο ΔΛ/ΛΑΚ. Σν κνληέιν Widget Frosting. Απηφ ην κνληέιν εθαξκφδεηαη ζηελ πεξίπησζε ησλ επηρεηξήζεσλ παξαγσγήο πιηθνχ (hardware). Οη επηρεηξήζεηο απηέο γηα λα πξνσζήζνπλ ηα πξντφληα ηνπο ζηελ αγνξά, είλαη ππνρξεσκέλεο λα παξέρνπλ ην θαηάιιειν ινγηζκηθφ (νδεγνί drivers), γηα ηε ζπλεξγαζία ηνπο κε ηα ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα ησλ ρξεζηψλ. κσο γηα ηηο πεξηζζφηεξεο απφ απηέο ηηο επηρεηξήζεηο, θαη εηδηθά γηα ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ηνπ είδνπο, ε παξαγσγή απηνχ ηνπ ινγηζκηθνχ δελ είλαη παξά έλα θέληξν θφζηνπο. Έηζη κπνξεί ε επηρείξεζε λα παξέρεη ζηελ δηεζλή θνηλφηεηα ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ, φια εθείλα ηα ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ ρξεηάδνληαη γηα ηελ αλάπηπμε ησλ νδεγψλ, επηηπγράλνληαο έηζη ηελ παξαγσγή ηνπο κε πνιχ κηθξφ θφζηνο θαη ζε πνιχ ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα. Σν κνληέιν απηφ έρεη εθαξκφζεη ε εηαηξεία Silicon Graphics. ηε ρψξα καο ην παξαπάλσ κνληέιν ζα κπνξνχζε λα εθαξκνζηεί κε επηηπρία απφ ηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο πνπ παξάγνπλ εμαξηήκαηα πιηθνχ. Μάιηζηα ζα ήηαλ γη απηέο έλα ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ βνήζεκα θαη γηα ηελ δηείζδπζε ηνπο ή γηα ηελ πεξαηηέξσ επέθηαζε ηνπο ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Σν ζπκπιεξσκαηηθό κνληέιν (accessorizing). Σν κνληέιν απηφ αλαθέξεηαη ζηελ πψιεζε ζπκπιεξσκαηηθψλ πξνο ην ΔΛ/ΛΑΚ αγαζψλ, φπσο βηβιία κε ζέκαηα ζρεηηθά κε ην ΔΛ/ΛΑΚ, ππνινγηζηηθά ζπζηήκαηα κε πξνεγθαηεζηεκέλν ινγηζκηθφ ΔΛ/ΛΑΚ, πιηθφ ζπκβαηφ κε εθαξκνγέο ΔΛ/ΛΑΚ θ.ιπ. Σν κνληέιν απηφ έρνπλ εθαξκφζεη κε επηηπρία νη επηρεηξήζεηο O Reilly Associates (βηβιία), SSC (βηβιία) θαη VA Research (ππνινγηζηηθά ζπζηήκαηα κε πξνεγθαηεζηεκέλν ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα Linux). Σν ζπκπιεξσκαηηθφ κνληέιν είλαη ίζσο λσξίο γηα λα εθαξκνζηεί ζηε ρψξα καο. Πξάγκαηη ε αγνξά βηβιίσλ δελ δηαζέηεη αθφκα αξθεηνχο αλαγλψζηεο πνπ λα ελδηαθέξνληαη γηα ζέκαηα ΔΛ/ΛΑΚ. κσο κηα πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ζηα επφκελα ρξφληα είλαη πηζαλφ λα δεκηνπξγήζεη ηελ θξίζηκε κάδα πνπ ζα θέξεη αμηφινγα θέξδε ζηνπο ειίδα 20

22 εθδφηεο. Δπίζεο, ε πψιεζε ππνινγηζηψλ κε πξνεγθαηεζηεκέλν ινγηζκηθφ ΔΛ/ΛΑΚ ζα κπνξνχζε λα δηεθδηθήζεη έλα κεξίδην αγνξάο ιφγσ ηνπ ρακειφηεξνπ θφζηνπο ηνπο ζε ζρέζε κε ηα αληίζηνηρα κε πξνεγθαηεζηεκέλν θιεηζηφ ινγηζκηθφ. κσο ε πιεηνςεθία ησλ Διιήλσλ ρξεζηψλ ρξεζηκνπνηεί «πεηξαηηθφ» ινγηζκηθφ. Έηζη ε δηαθνξά θφζηνπο γίλεηαη αζήκαληε θαη ράλεηαη ην ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ηεο ιχζεο ΔΛ/ΛΑΚ. Ίζσο λα απμεζεί ην κεξίδην, αλ ε πνιηηεία απνθαζίζεη λα πξνσζήζεη ηελ αγνξά ζπζηεκάησλ κε πξνεγθαηεζηεκέλν ινγηζκηθφ ΔΛ/ΛΑΚ ζηηο ππεξεζίεο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα. Βέβαηα ην κνληέιν απηφ ζα είλαη πην επηθεξδέο αλ ζπλδπαζηεί θαη κε ην κνληέιν παξνρήο νινθιεξσκέλσλ ππεξεζηψλ ππνζηήξημεο ζηνπο ρξήζηεο. 1.7 Πιενλεθηήκαηα Η παξαηεξνχκελε ηάζε ζηαδηαθήο πηνζέηεζεο ρξήζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ, ζε ζπλδπαζκφ κε θιεηζηφ ινγηζκηθφ, νθείιεηαη ζε κηα ζεηξά απφ ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα, πνπ έρνπλ αλαδεηρζεί κέζα απφ ην κνληέιν αλάπηπμεο θαη δηάδνζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ. Παξαθάησ α- λαθέξνληαη κεξηθά απφ ηα γεληθψο απνδεθηά πιενλεθηήκαηα ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ. Πνηόηεηα Καζψο ν θψδηθαο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ είλαη δηαζέζηκνο ζηνπο ρξήζηεο ηνπ, κπνξεί λα ειεγρζεί δηεμνδηθά, απφ πνιινχο πξνγξακκαηηζηέο, θαη λα επαιεζεπζεί ε νξζφηεηα ηνπ, αιιά θαη ην πιαίζην εθαξκνγψλ ηνπ. Πέξα απφ απηφ, παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα - θαη απηφ είλαη ην πην ζεκαληηθφ - επέκβαζεο θαη βειηίσζεο ηνπ θώδηθα ψζηε απηφο λα εμειίζζεηαη ζπλερψο. Δλζαξξχλεηαη κε άιια ιφγηα, ε επηζηεκνληθή θαη ηερλνινγηθή θαηλνηνκία. Αλνηθηά πξόηππα Γηαιεηηνπξγηθόηεηα Σν θιεηζηφ ινγηζκηθφ είλαη δεζκεπηηθφ γηα ηνπο ρξήζηεο ηνπ, θαη ν «θιεηζηφο» ηνπ θψδηθαο εληζρχεη αθφκε πεξηζζφηεξν ηε ζέζε ηζρχνο ησλ εηαηξεηψλ πνπ δηαζέηνπλ απηά ηα εκπνξηθά πξνγξάκκαηα. πρλά νη ρξήζηεο βξίζθνληαη ζην πεξηζψξην ησλ ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ, κε πξντφληα πνπ είλαη ηερλνινγηθά μεπεξαζκέλα θαη κε δεδνκέλα, απαξαίηεηα γηα ηελ ιεηηνπξγία ηνπο, πνπ είλαη κε ζπκβαηά κε ηηο θαηλνχξγηεο εθδφζεηο ινγηζκηθνχ (π.ρ. γξαθηθά, πίλαθεο ή θείκελα παιαηφηεξσλ θεηκελνγξάθσλ ή ινγηζηηθψλ θχιισλ). Πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιίζνπλ ηελ θαιή ιεηηνπξγία ησλ πξνγξακκάησλ θαη επεμεξγαζία ησλ ζηνηρείσλ ηνπο, θαηαθεχγνπλ δηαξθψο ζηελ αγνξά λέσλ αδεηψλ ρξή- ειίδα 21

23 ζεο, ηελ ελεκέξσζε ησλ εθαξκνγψλ θαη εθπαίδεπζε ζε απηέο, αιιά θαη ηελ αλαβάζκηζε ηνπ πιηθνχ (hardware) ησλ ππνινγηζηψλ ηνπο. Σν ΔΛ/ΛΑΚ, απφ ηελ άιιε, επηηξέπεη ηελ αλεμαξηεζία από κεκνλσκέλνπο πξνκεζεπηέο, πνπ ζα κπνξνχζαλ λα εθκεηαιιεπζνχλ ηε ζέζε ηζρχνο ηνπο, θαη βειηηψλεη ηελ δηαιεηηνπξγηθφηεηα ησλ ζπζηεκάησλ. Δπίζεο δηαζθαιίδεη δηαξθή θαη κφληκε πξφζβαζε ζηα δεδνκέλα θαη δπλαηφηεηα πηνζέηεζεο λέσλ ηερλνινγηψλ. Η δηαιεηηνπξγηθφηεηα απμάλεηαη, γηαηί ην ΔΛ/ΛΑΚ επηηξέπεη ηε ρξήζε αλνηθηψλ πξνηχπσλ ζε δηαθνξεηηθέο ε- θαξκνγέο. Ο ρξήζηεο ειέγρεη πιήξσο ηα δεδνκέλα θαη ην ζχζηεκά ηνπ. Οη εξγαζίεο ζπληήξεζεο θαη αλάπηπμεο είλαη δπλαηφλ λα αλαηεζνχλ ζε αλεμάξηεηνπο θνξείο, νη ν- πνίνη αλά πάζα ζηηγκή έρνπλ πξφζβαζε ζηηο ίδηεο πιεξνθνξίεο, πνπ δηαζέηνπλ θαη νη αξρηθνί πξνκεζεπηέο. Σν ΔΛ/ΛΑΚ θάλεη πην εθηθηή ηελ πηνζέηεζε λέσλ ηερλνινγηψλ απφ ηελ δεκφζηα δηνίθεζε, γηαηί κεηψλεη ην θφζηνο θαη ηνλ θίλδπλν ησλ αιιαγψλ. Υακειό θόζηνο Η επηηαθηηθή αλάγθε γηα αλαβαζκίζεηο ινγηζκηθνχ θαη πιηθνχ, πνπ ζπλήζσο ραξαθηεξίδεη ην θιεηζηφ ινγηζκηθφ, ζπλεπάγεηαη έλα ζπρλά απαγνξεπηηθφ θφζηνο, θπξίσο γηα ηνπο δεκφζηνπο θνξείο θαη γηα ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο πνπ θαηά θαλφλα έρνπλ πεξηνξηζκέλνπο πξνυπνινγηζκνχο γηα επελδχζεηο ζηηο ηερλνινγίεο πιεξνθνξίαο θαη επηθνηλσλίαο. Μπνξνχκε λα πνχκε φηη αθφκα θαη ην θφζηνο ηεο κεηάβαζεο απφ ην θιεηζηφ ινγηζκηθφ ζην ΔΛ/ΛΑΚ, ζπλήζσο, είλαη ιηγφηεξν απαγνξεπηηθφ. Ο βαζηθφηεξνο ιφγνο είλαη φηη ε ζπληήξεζε θαη ε ππνζηήξημε απηνχ ηνπ ινγηζκηθνχ κπνξεί λα αλαηεζεί ζε πιήζνο αλαδφρνπο φπσο αλεμάξηεηνπο πξνγξακκαηηζηέο, εηαηξείεο πιεξνθνξηθήο ή θαη λα αλαιεθζεί εζσηεξηθά κέζα ζηνλ ίδην ηνλ νξγαληζκφ ή ηελ εηαηξεία πνπ ρξεζηκνπνηεί ην ινγηζκηθφ, κε ην θαηάιιειν πξνζσπηθφ πνπ ζα δηαζέηεη ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο. Έηζη, δεκηνπξγείηαη ζηελ αγνξά έλα πιαίζην πγηνχο αληαγσληζκνχ, πνπ θακηά ζρέζε δελ έρεη κε ηελ κνλνπσιηαθή εμάξηεζε απφ ην θιεηζηφ ινγηζκηθφ. Σν ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα είλαη επέιηθην θαη αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο θαη δπλαηφηεηεο ηνπ θάζε πιεξνθνξηαθνχ ζπζηήκαηνο, νπφηε εμνηθνλνκνχληαη πφξνη, πνπ δηαθνξεηηθά ζα έπξεπε λα δηαηεζνχλ γηα αλαβαζκίζεηο ηνπ ινγηζκηθνχ ή πιηθνχ κέξνπο ησλ ππνινγηζηψλ, θαη δηαηίζεληαη ζην εζσηεξηθφ ηνπ νξγαληζκνχ, ηνπ θνξέα ή ηνπ θξάηνπο. Αζθάιεηα ειίδα 22

24 Η ηδηφηεηα ηεο αζθάιεηαο είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα εθαξκνγέο πνπ απαηηνχλ ηε δηαζθάιηζε πξνζσπηθψλ θαη εκπνξηθψλ δεδνκέλσλ. Σν ΔΛ/ΛΑΚ είλαη ιηγφηεξν επάισην ζε ζρέζε κε ην θιεηζηφ ινγηζκηθφ θαη εκθαλίδεη κεγαιχηεξε ζηαζεξφηεηα θαη α- μηνπηζηία γηα κεγάιε πνηθηιία εθαξκνγψλ, απιά γηαηί ν θψδηθαο ηνπ είλαη δηαζέζηκνο ζηνλ νπνηνλδήπνηε. Μάιηζηα ελζαξξχλεηαη ε αλίρλεπζε θαη ν εληνπηζκφο ιαζψλ κεηαμχ ησλ πξνγξακκαηηζηψλ θαη ρξεζηψλ. Έηζη αλ θάπνην έξγν ΔΛ/ΛΑΚ πεξηέρεη ζθάικαηα ή αηέιεηεο, πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ζέζνπλ ζε θίλδπλν ηελ αζθάιεηα ησλ δεδνκέλσλ πνπ επεμεξγάδεηαη, ηα ζθάικαηα απηά εληνπίδνληαη γξήγνξα θαη δηνξζώλνληαη πξηλ δεκηνπξγήζνπλ πξόβιεκα. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε πεξίπησζε ηνπ έξγνπ Samba. Η έθδνζε ηνπ έξγνπ απηνχ, πνπ θπθινθφξεζε ην Φεβξνπάξην ηνπ 1999, πεξηείρε έλα ζεκαληηθφ ιάζνο. Υξεηάζηεθαλ κφλν ιίγεο ψξεο, έσο φηνπ εληνπηζηεί, δηνξζσζεί θαη ε έθδνζε ήηαλ θηφιαο δηαζέζηκε ζην δηαδίθηπν. Αληίζεηα ην θιεηζηφ ινγηζκηθφ είλαη γηα ηνπο δηαρεηξηζηέο ζπζηεκάησλ έλα «καχξν θνπηί», πνπ θαινχληαη λα εκπηζηεπηνχλ, ελψ επηκειψο θαιχπηεη ηηο αηέιεηεο ηνπ, εζθεκκέλεο ή κε. Ο θψδηθαο ηνπ φρη κφλν είλαη κπζηηθφο, αιιά νη εηαηξείεο πνπ ηνλ παξάγνπλ απεθδχνληαη ησλ επζπλψλ γηα ηπρφλ ιάζε. Οη εηαηξείεο θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ θηάλνπλ, κάιηζηα, ζην ζεκείν λα κελ επηηξέπνπλ ηελ ελεκέξσζε ηεο θνηλήο γλψκεο γηα πξνβιήκαηα αζθάιεηαο θαη ιάζε ζην πξφγξακκα, εθφζνλ απηά εληνπηζηνχλ. Βέβαηα, θαλείο νχηε νη δεκηνπξγνί ΔΛ/ΛΑΚ δελ εγγπάηαη ηελ πιήξε αζθάιεηα ελφο πξνγξάκκαηνο. Ωζηφζν, α- ιεζηλή αζθάιεηα δελ κπνξεί λα πξνθχςεη απφ ηε ζπγθάιπςε θαη ηε ζπζθφηηζε (δει. ηελ απφθξπςε ησλ εζσηεξηθψλ δνκψλ ηνπ θψδηθα). Αμηνπηζηία Σα ζπζηήκαηα ΔΛ/ΛΑΚ είλαη ζχκθσλα κε ηηο πεξηζζφηεξεο έξεπλεο, πνπ έρνπλ δηεμαρζεί δηεζλψο πην ζηαζεξά θαη αμηφπηζηα ζηε ιεηηνπξγία ηνπο ζε ζρέζε κε ηα αληίζηνηρα ζπζηήκαηα θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ. χκθσλα κε ηηο έξεπλεο απηέο, ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα GNU/Linux, γηα παξάδεηγκα, κπνξεί λα επεμεξγάδεηαη δεδνκέλα γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ρσξίο λα θαηαξξεχζεη. Απηφ νθείιεηαη ζηε ζπλερή δηαδηθαζία αλίρλεπζεο θαη δηφξζσζεο ζθαικάησλ πνπ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηελ θνηλφηεηα ησλ πξνγξακκαηηζηψλ ηεο θνηλφηεηαο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ. Οη εθαξκνγέο ΔΛ/ΛΑΚ, βέβαηα, πνπ βξίζθνληαη ζε αξρηθφ ζηάδην αλάπηπμεο, παξνπζηάδνπλ, φπσο είλαη θπζηθφ, ζθάικαηα θαη πξνβιήκαηα αμηνπηζηίαο. Γηαθάλεηα θαη Γηθαίσκα Πξόζβαζεο ησλ Πνιηηώλ ζε θάζε Πιεξνθνξία ειίδα 23

25 Ο δεκφζηνο ηνκέαο νθείιεη λα δηαζθαιίδεη ηε δηαθάλεηα ζηνλ ηξφπν επεμεξγαζίαο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ αθνξνχλ ηνπο πνιίηεο. ε κηα θνηλσλία πνπ δηέπεηαη απφ ηηο δεκνθξαηηθέο αξρέο, ν πνιίηεο δελ έρεη απιψο δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηελ πιεξνθνξία ή ηα επεμεξγαζκέλα ζηνηρεία, αιιά αθφκα θαη ζηνλ ηξφπν πνπ απηά ηα ζηνηρεία ηπγράλνπλ επεμεξγαζίαο. Δίλαη πξνθαλέο φηη ην ΔΛ/ΛΑΚ, παξέρνληαο ειεχζεξα ηνλ πεγαίν θψδηθα, δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζε νπνηνλδήπνηε λα κειεηήζεη κε πνηνλ ηξφπν γίλεηαη ε επεμεξγαζία θαη απνζήθεπζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ αθνξνχλ ηνπο πνιίηεο. ρεηηθά ζα αλαθέξνπκε ην εμήο παξάδεηγκα: Σν Γξαθείν Οηθνλνκηθνχ Απνινγηζκνχ ηεο Βαπαξίαο (Bayerischer Oberster Rechnungshof) ηφληζε ηε ζεκαζία απηήο ηεο πξννπηηθήο ηεο δηαθάλεηαο ζηελ εηήζηα αλαθνξά ηνπ γηα ην Αλαγλψξηζε φηη ην άκεζν (αγνξά, άδεηα ρξήζεο, εγθαηάζηαζε, εθπαίδεπζε, ππνζηήξημε θιπ ) θαη έκκεζν (αλαβαζκίζεηο ηνπ πιηθνχ, δηαζθάιηζε ηεο πξνζβαζηκφηεηαο ησλ δεδνκέλσλ ζηελ παιηά ηνπο κνξθή θιπ ) θφζηνο, θαζψο θαη ε εμάξηεζε απφ εηαηξείεο θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ ρξεηάδεηαη λα ζπλεθηηκεζνχλ πξνζεθηηθά θαη λα γίλνπλ νη απαξαίηεηεο ζπγθξίζεηο θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ θαη ΔΛ/ΛΑΚ. ε αλάινγεο δηαπηζηψζεηο θαηέιεμε θαη ην Γεξκαληθφ Κνηλνβνχιην (Deutsche Bundestag). Δπέιεμε, βέβαηα, ηε ιχζε ηεο κηθηήο ρξήζεο εμππεξεηεηψλ (mixed servers) σο κηα πξψηε θίλεζε κεηξηαζκνχ ηνπ θφζηνπο, αιιά ζπκβνχιεπζε λα ρξεζηκνπνηεζεί ην Linux OpenLdap ζε φινπο ηνπο εμππεξεηεηέο, ψζηε λα σθειεζνχλ απφ ηε ζπλαθφινπζε ειεπζεξία θαη απεμάξηεζε απφ ζπγθεθξηκέλνπο εκπνξηθνχο νξγαληζκνχο ζην κέιινλ. Πνηνηηθέο Τπεξεζίεο Τπνζηήξημεο Η επσθειήο ρξήζε ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ, κπνξεί λα πξνθχςεη κφλν κε ηελ παξνρή πνηνηηθψλ ππεξεζηψλ ππνζηήξημεο ησλ εθαξκνγψλ ινγηζκηθνχ. Δίλαη θαλεξφ φηη ε δηάζεζε ινγηζκηθνχ απφ πνιιέο πεγέο απμάλεη ηνλ αληαγσληζκφ ζηελ παξνρή πνηνηηθψλ ππεξεζηψλ ππνζηήξημεο θαη κεηψλεη ην θφζηνο ηεο ππνζηήξημεο. Η ζπλερήο αχμεζε ησλ λέσλ εηαηξεηψλ παξνρήο ππεξεζηψλ ππνζηήξημεο ζπλππάξρεη παξάιιεια : α )κε ηελ καδηθή δηαζεζηκφηεηα πνιιψλ δεθάδσλ ρηιηάδσλ πξνγξακκαηηζηψλ ΔΛ/ΛΑΚ παγθνζκίσο θαη β ) ηελ εζεινληηθή εξγαζία έξεπλαο θαη αλάπηπμεο απφ άηνκα θαη νκάδεο, πνπ ραξαθηεξίδεη ηζηνξηθά ην κνληέιν αλάπηπμεο ΔΛ/ΛΑΚ. Ο ζπλδπαζκφο ησλ παξαγφλησλ απηψλ δεκηνπξγεί κηα λέα δπλακηθή ζηελ αλάπηπμε ππεξεζηψλ ππνζηήξημεο ινγηζκηθνχ κε ζεκαληηθά δπλεηηθά νθέιε ηφζν γηα ηνλ δεκφζην ηνκέα φζν θαη γηα ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. ειίδα 24

26 Μηθξέο απαηηήζεηο ζε πιηθό - Πξνζαξκνζηηθόηεηα Σν ΔΛ/ΛΑΚ ζπλήζσο έρεη κηθξφηεξεο απαηηήζεηο ζε πιηθφ (hardware), γηαηί πξνζαξκφδεηαη εχθνια απφ ηνλ ρξήζηε, αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηνπ θαη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ ππνινγηζηηθψλ ζπζηεκάησλ ηνπ. Γίλεηαη επίζεο ε δπλαηφηεηα αθαίξεζεο ηκεκάησλ ηνπ ινγηζκηθνχ, πνπ δελ ρξεηάδνληαη γηα ηε ζπγθεθξηκέλε εθαξκνγή. Κάηη ηέηνην ζπλεπάγεηαη εμνηθνλφκεζε ρξεκάησλ απφ ην πιηθφ, θαζψο θαη ιηγφηεξεο αλαβαζκίζεηο. 1.8 Μεηνλεθηήκαηα αλ κεηνλεθηήκαηα ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ζα κπνξνχζακε λα αλαθέξνπκε ηα παξαθάησ: Καλείο δελ εγγπάηαη φηη ζα εμειηρζνύλ νη εθαξκνγέο ΔΛ/ΛΑΚ. Έλα έξγν κπνξεί λα κελ απνθηήζεη πνηέ ιεηηνπξγηθφηεηα ή θαη αλ απηφ ζπκβεί, κπνξεί λα εθθπιηζηεί αξγφηεξα, εμαηηίαο κεησκέλνπ ελδηαθέξνληνο απφ ηελ θνηλφηεηα ησλ πξνγξακκαηηζηψλ ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ. Ιδηαίηεξα, αλ ην έξγν δελ έρεη νηθνλνκηθή ππνζηήξημε απφ κία ή πεξηζζφηεξεο εηαηξείεο ή δελ ππάξρνπλ αξθεηνί ελδηαθεξφκελνη πξνγξακκαηηζηέο γηα λα ην αλαπηχμνπλ, κπνξεί λα πάςεη λα πθίζηαηαη ή ζηαδηαθά λα εθιείςεη. Οθείινπκε φκσο λα επηζεκάλνπκε φηη ζπλήζσο, έλα ηέηνην πξφγξακκα απφ ηε ζηηγκή πνπ έρεη απζππαξμία εθαξκνγήο, εμειίζζεηαη κφλν ηνπ, ρσξίο ηελ αλάγθε άιισλ θηλήηξσλ. Γελ ππάξρεη πάληα επαξθήο ηεθκεξίσζε ησλ έξγσλ ΔΛ/ΛΑΚ, ηδηαίηεξα γηα έξγα πνπ βξίζθνληαη ζε αξρηθφ ζηάδην αλάπηπμεο. Αγλνείηαη απφ ην επξχ αγνξαζηηθφ θνηλφ εθαξκνγψλ ινγηζκηθνχ, ε χπαξμε εθαξκνγψλ ΔΛ/ΛΑΚ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο ή ππάξρεη άγλνηα ζρεηηθά κε ην πνηα είλαη ε ηξέρνπζα κνξθή ηνπο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. Σν γεγνλφο απηφ κπνξεί λα νθείιεηαη ζηελ αλεπαξθή δηαθήκηζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ εθαξκνγψλ. Δλδέρεηαη λα απνπζηάδνπλ εθαξκνγέο γηα νξηζκέλνπο ηνκείο, φπσο γηα νηθνλνκηθή δηαρείξηζε ή βηνκεραληθφ ινγηζκηθφ ή δηάθνξεο άιιεο κνξθέο εμεηδηθεπκέλνπ ινγηζκηθνχ. Δδψ πξέπεη λα αλαθέξνπκε ηελ κεγάιε έιιεηςε εθαξκνγψλ ΔΛ/ΛΑΚ εμειιεληζκέλσλ ή πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί απεπζείαο ζηελ ειιεληθή γιψζζα. Αληίζε- ειίδα 25

27 ηα φπσο κπνξεί θαλείο λα δηαπηζηψζεη επηζθεπηφκελνο ηνλ δηθηπαθφ ηφπν πνπ είλαη έλαο θαηάινγνο εθαξκνγψλ ΔΛ/ΛΑΚ ζηελ αγγιηθή γιψζζα, ηα πξάγκαηα είλαη πνιχ δηαθνξεηηθά θαη ππάξρεη κηα πιεζψξα εθαξκνγψλ γηα πνιιέο θαη δηάθνξεο αλάγθεο. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ε ππνζηήξημε ηνπ πιηθνύ κέξνπο ησλ ππνινγηζηψλ (π.ρ. ζπζθεπέο πνιπκέζσλ, ζαξσηέο) κπνξεί λα είλαη αλεπαξθήο. Σν θαηλφκελν απηφ πξνθαιείηαη απφ ηελ απξνζπκία πνιιψλ θαηαζθεπαζηψλ λα θαηαζθεπάζνπλ νη ίδηνη ηα απαξαίηεηα ηκήκαηα ινγηζκηθνχ (νδεγνί) γηα λα ππνζηεξίμνπλ ηα πξντφληα ηνπο, ζεσξψληαο φηη δελ ππάξρεη κεγάιε αγνξά ρξεζηψλ ΔΛ/ΛΑΚ γη απηά. Έλαο άιινο ηξφπνο ζα ήηαλ λα δηαζέζνπλ νξηζκέλα ηερληθά ζηνηρεία γηα ηα πξντφληα ηνπο ζηελ θνηλφηεηα ησλ πξνγξακκαηηζηψλ ΔΛ/ΛΑΚ ψζηε λα θαηαζθεπάζνπλ εθείλνη ηα αληίζηνηρα ηκήκαηα ηνπ ινγηζκηθνχ πνπ ρξεηάδνληαη. Παξφηη πνιιέο εηαηξείεο κέρξη ζήκεξα δηζηάδνπλ λα δηαζέζνπλ ζην θνηλφ ηερληθά ζηνηρεία ησλ πξντφλησλ ηνπο, έρεη εκθαληζηεί θαη ε αθξηβψο αληίζεηε ηάζε ζηελ αγνξά. Γειαδή θάπνηεο εηαηξείεο δηαζέηνπλ ζηελ θνηλφηεηα πξνγξακκαηηζηψλ ΔΛ/ΛΑΚ, ηα ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντφλησλ ηνπο θαη εθείλνη θαηαζθεπάδνπλ ηνπο απαξαίηεηνπο νδεγνχο γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Έηζη νη εηαηξείεο απηέο γιηηψλνπλ ην θφζηνο ηεο αλάπηπμεο ησλ νδεγψλ πνπ ζα ηηο βάξπλε (έλα απφ ηα επηρεηξεκαηηθά κνληέια ΔΛ/ΛΑΚ). 1.9 Σν ΔΛ/ΛΑΚ ζηηο αλαπηπζζόκελεο ζηνλ ηνκέα αλάπηπμεο ινγηζκηθνύ ρώξεο Δηδηθά γηα ηηο αλαπηπζζφκελεο ζηνλ ηνκέα αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ ρψξεο, φπσο είλαη θαη ε Διιάδα, ην ΔΛ/ΛΑΚ κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ ηθαλή ζεκειίσζε ηνπ ηνκέα ηεο ηερλνινγίαο ηεο πιεξνθνξίαο. Αλάκεζα ζηνπο πνιινχο ιφγνπο πνπ ζπλεγνξνχλ ζε απηφ κπνξνχκε λα αλαθέξνπκε ηνπο εμήο: Δύθνιε πξόζβαζε ζην ινγηζκηθό. Έλαο ηνπηθφο θνξέαο, πνπ δηαζέηεη κηα γξήγνξε επξπδσληθή ζχλδεζε ζην δηαδίθηπν, αξθεί λα θαηεβάζεη απφ ην δηαδίθηπν ην ινγηζκηθφ θαη κεηά λα ην αλαπαξάγεη ζε θάπνην απνζεθεπηηθφ κέζν π.ρ. CD-ROM θαη λα ην δηαζέζεη ζε φιε ηε ρψξα κε ειάρηζην θφζηνο. Απνδνηηθή κεηάδνζε ηνπ ινγηζκηθνύ. Οη αλαπηπγκέλεο ζηνλ ηνκέα αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ ρψξεο κπνξνχλ, αλ βέβαηα ην ζειήζνπλ, λα βνεζήζνπλ απνδνηηθά, ρσξίο νπ- ειίδα 26

28 ζηαζηηθή νηθνλνκηθή επηβάξπλζε, δηαδίδνληαο, εθπαηδεχνληαο θαη πξνζαξκφδνληαο ην ινγηζκηθφ ζηηο ηνπηθέο αλάγθεο. Άκεζε πξόζβαζε ζηελ ηερλνινγία ινγηζκηθνύ. Οη ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο ρψξεο κπνξνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζε ηερλνινγίεο αηρκήο, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα πιεξψζνπλ πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα. Απνθηψληαο ην ΔΛ/ΛΑΚ, απνθηνχλ θαη ηνλ θψδηθα κε φιεο ηηο ιεπηνκέξεηεο εθαξκνγήο. Υξεηάδεηαη βέβαηα ην θαηάιιεια εθπαηδεπκέλν κε εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο Πιεξνθνξηθήο αλζξψπηλν δπλακηθφ, ψζηε λα κπνξέζεη λα ρξεζηκνπνηήζεη επσθειψο ηελ δηαηηζέκελε ηερλνγλσζία. Γπλαηόηεηα εμέιημεο ηεο ηερλνινγίαο. ην θφζκν ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ θάζε πξνγξακκαηηζηήο (ηδηψηεο ή εηαηξεία ) φπνπ θαη αλ βξίζθεηαη κπνξεί, ζεσξεηηθά ηνπιάρηζηνλ, λα έρεη πξφζβαζε ζην πξνγξακκαηηζηηθφ έξγν εθφζνλ έρεη κηα ειάρηζηε ππνδνκή, φπσο πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν. Δίλαη ελδηαθέξνλ λα ζεκεηψζεη θαλείο φηη ηα ζεκαληηθφηεξα έξγα ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ πξνέξρνληαη απφ ρψξεο, πνπ δελ έρνπλ παξάδνζε ζηελ αλάπηπμε πξνεγκέλεο ηερλνινγίαο ινγηζκηθνχ. Γελ απνθιείεηαη, ζην κέιινλ, λα πξνθχςνπλ ελδηαθέξνπζεο εμειίμεηο γηα ην ΔΛ/ΛΑΚ απφ απηέο, ηηο ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο ρψξεο Σν ζπκκεηνρηθό κνληέιν αλάπηπμεο ινγηζκηθνύ Παξάιιεια κε ηελ δηαθαηλφκελε επίδξαζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ζηελ αγνξά ησλ ηερλνινγηψλ ηεο πιεξνθνξίαο, ην ΔΛ/ΛΑΚ θαίλεηαη λα εηζάγεη λέεο ηδέεο θαη ζηελ επηζηήκε ηεο Σερλνινγίαο Λνγηζκηθνχ. Μέρξη ζήκεξα, ζχκθσλα κε ηηο ζεκειηψδεηο αξρέο ηεο επηζηήκεο απηήο, κφλν ε θεληξηθή δηαρείξηζε θαη ν απζηεξφο έιεγρνο ηεο πξφζβαζεο ζηνλ πεγαίν θψδηθα, επηηξέπεη ηελ παξαγσγή πξντφλησλ ινγηζκηθνχ πςειήο πνηφηεηαο. - κσο απηφ ηίζεηαη ηνπιάρηζηνλ ππφ κεξηθή ακθηζβήηεζε, αλ ιάβνπκε ππφςε καο ηελ επηηπρία κεξηθψλ έξγσλ αλνηθηνχ θψδηθα, φπνπ έλαο κεγάινο αξηζκφο πξνγξακκαηηζηψλ (developers), πνπ βξίζθνληαη δηαζθνξπηζκέλνη ζε φιν ηνλ θφζκν ζπλεξγάδνληαη κε «ραιαξφ» ηξφπν, θαη θαηαθέξλνπλ λα θαηαζθεπάζνπλ αμηόπηζηα θαη πςειήο πνηόηεηαο πξντόληα ινγηζκηθνύ. Δπίζεο ε απζηεξή δηαρείξηζε θαη ν ζαθψο θαζνξηζκέλνο ζρεδηαζκφο, ζεσξνχληαλ σο βαζηθά ζηνηρεία γηα έλα επηηπρέο έξγν θσδηθνπνίεζεο ινγηζκηθνχ. Καη απηή φκσο ε άπνςε θαηαξξίπηεηαη ζηελ πξάμε απφ ηα πνιιά επηηπρεκέλα έξγα ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα, πνπ δελ είραλ έλα ζαθή αξρηθφ ζρεδηαζκφ θαη δελ αθνινπζνχζαλ κηα ηππηθή δηαδηθαζία δηαρείξηζεο έξγνπ. ειίδα 27

29 Έρνπλ γίλεη αξθεηέο απφπεηξεο εξκελείαο ησλ παξαπάλσ θαηλνκέλσλ. Τπάξρνπλ θάπνηα ζηνηρεία πνπ ζπλαληψληαη κφλν ζηα έξγα αλνηθηνχ θψδηθα, θαη απηά πξέπεη λα είλαη πνπ ππεξβαίλνπλ ηηο ηππηθέο απφςεηο ηεο επηζηήκεο. Σν πην αμηνζεκείσην, ζπλνςίδεηαη ζηε ηδέα φηη φζν πεξηζζφηεξνη εμεηάδνπλ ηνλ θψδηθα, ηφζν πεξηζζφηεξα ζθάικαηα ζα δηνξζψλνληαη. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε θάζε ηεο εθζθαικάησζεο (debugging), φπνπ ηα ιάζε δηνξζψλνληαη είηε κε ηνλ έιεγρν ηνπ θψδηθα είηε κε ηεζη ηνπ ινγηζκηθνχ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηείηαη παξάιιεια απφ πνιινχο, κε ηελ πξνυπφζεζε θάπνηνπ ζπληνληζκνχ ησλ πξνγξακκαηηζηψλ. Φπζηθά, ε εθζθαικάησζε κπνξεί λα γίλεη επθνιφηεξα φηαλ δηαηίζεηαη ν πεγαίνο θψδηθαο, θαη ην ινγηζκηθφ δηαηίζεηαη ζε φζν ην δπλαηφ πεξηζζφηεξνπο πξνγξακκαηηζηέο. Έρεη απνδεηρζεί φηη ηα κνληέια αλάπηπμεο ΔΛ/ΛΑΚ, απνηεινχλ ελδηαθέξνληα αληηθείκελα κειεηψλ, ζηηο νπνίεο λέεο κέζνδνη αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ ειέγρνληαη κε επηηπρία. Μηα απφ ηηο πξψηεο κειέηεο πνπ έρνπλ γίλεη πεξηέρεηαη ζηε κειέηε ηνπ Eric Raymond The Cathedral and the Bazaar (βηβιηνγξαθία). ε απηήλ ν ζπγγξαθέαο κειεηά ηνλ ηξφπν δηαρείξηζεο ησλ επηηπρεκέλσλ έξγσλ ΔΛ/ΛΑΚ. Αλαιχεη δχν θαηεγνξίεο αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ. Η κηα, ηελ νπνία νλνκάδεη «αλάπηπμε ηύπνπ Cathedral» (θαη α- λαινγία κε ηνλ ηξφπν πνπ θηίδνληαλ νη θαζεδξηθνί λανί ζην κεζαίσλα), ραξαθηεξίδεηαη απφ ζρεηηθά απζηεξφ έιεγρν ζην ζρεδηαζκφ θαη ζηελ πινπνίεζε ηνπ έξγνπ. Η άιιε, ηελ νπνία νλνκάδεη «αλάπηπμε ηύπνπ Bazaar», βαζίδεηαη ζηελ άηππε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ πξνγξακκαηηζηψλ, θαη ζε αξθεηέο κηθξέο ή κεζαίεο πξνζπάζεηεο αλάπηπμεο θψδηθα πνπ επηιέγνληαη θαηά βνχιεζε απφ ηνπο εζεινληέο (φπσο ζε έλα παδάξη, φπνπ ν θαζέλαο δηαιέγεη απηφ πνπ ηνπ αξέζεη). Η αλάπηπμε ηχπνπ Cathedral είλαη ν παξαδνζηαθφο ηξφπνο αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ, αλ θαη ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζε θάπνηα έξγα ΔΛ/ΛΑΚ. ε απηφ ην κνληέιν ππάξρεη απζηεξφο έιεγρνο, σο πξνο ην πνηνο κπνξεί λα ππνβάιιεη ηκήκαηα θψδηθα (patches) ζηνλ ήδε ππάξρνληα θψδηθα, θαη ζην πσο απηά ηα ηκήκαηα ελζσκαηψλνληαη, ππάξρεη κηα ζαθήο δνκή ηεο δηαρείξηζεο θαη έλα απζηεξφ πιάλν γηα ηηο εθδφζεηο ηνπ έξγνπ. ηελ άιιε α- λάπηπμε ηχπνπ Bazaar, εθαξκφδεηαη κηα ραιαξή πνιηηηθή γηα ηηο εθδφζεηο, θαη έλαο ζρεηηθά άηππνο έιεγρνο σο πξνο ην πνηνο κπνξεί λα ππνβάιιεη ηκήκαηα θψδηθα θαη λα εηζάγεη λέα ιεηηνπξγηθφηεηα ζην έξγν. Γειαδή, εθαξκφδεηαη κηα ηαθηηθή ηεο κνξθήο φηη φζν ζπρλά ππάξρεη λένο θψδηθαο ηφζν ζπρλά ππάξρνπλ λέεο εθδφζεηο. πρλά απηφ ζεκαίλεη φηη ππάξρνπλ θάπνηεο ζηαζεξέο καθξνπξφζεζκεο εθδφζεηο ηνπ έξγνπ γηα γελη- ειίδα 28

30 θή ρξήζε, θαη ζπλερψο πξνζηίζεληαη λεφηεξεο εθδφζεηο κε βειηησκέλα ραξαθηεξηζηηθά πνπ βξίζθνληαη ππφ ζπλερή αλάπηπμε. Οη καθξνπξφζεζκεο εθδφζεηο βγαίλνπλ ζηελ α- γνξά ζε αξαηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, θαη ηθαλνπνηνχλ πςειφηεξα ζηάληαξ πνηφηεηαο θαη αμηνπηζηίαο. Οη άιιεο εθδφζεηο εκθαλίδνληαη κε πςειή ζπρλφηεηα. ψζηε λα κπνξνχλ νη πξνγξακκαηηζηέο λα ηηο ειέγρνπλ θαη λα ηηο βειηηψλνπλ. ε κεγαιχηεξε ιεπηνκέξεηα, ην κνληέιν ηχπνπ Bazaar, είλαη έλα κνληέιν ζπλερψλ επαπμήζεσλ, φπνπ ε ηξέρνπζα εθαξκνγή έρεη έλα πςειφ βαζκφ ιεηηνπξγηθφηεηαο, θαη θαζεκεξηλά απνθηά πεξηζζφηεξε ιεηηνπξγηθφηεηα θαζψο πξνζηίζεληαη ζε απηήλ λέα ηκήκαηα θψδηθα (patches), πνπ ηε βειηηψλνπλ ζπλερψο. Δμαηηίαο απηνχ ηνπ ηξφπνπ ηεο απμεηηθήο αλάπηπμεο, ππάξρεη έλα ρξνληθφ δηάζηεκα ζηηο αξρηθέο θάζεηο ηεο αλάπηπμεο ηεο εθαξκνγήο, φπνπ ην ινγηζκηθφ δελ είλαη αθφκα αξθεηά ιεηηνπξγηθφ ψζηε λα ηξαβήμεη ηελ πξνζνρή άιισλ πξνγξακκαηηζηψλ. ηε θάζε απηή θάπνην είδνο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ έξγνπ ζα βνεζνχζε ηδηαίηεξα ψζηε απηφ λα θηάζεη ζε έλα θαηώθιη ρξεζηηθόηεηαο. Απφ εθεί θαη κεηά ε δηαδηθαζία ηεο επαχμεζεο αξρίδεη λα ιεηηνπξγεί κε κεγάιε επηηπρία. Σα δχν παξαπάλσ κνληέια κπνξεί λα ζεσξεζνχλ σο νη αθξαίεο πεξηπηψζεηο ζε κηα ζπλερή γξακκή κνληέισλ αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ. Δλψ φκσο ηα έξγα ΔΛ/ΛΑΚ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ζρεδφλ νπνηνδήπνηε κνληέιν αλάπηπμεο απφ ηε ζπλερή απηή γξακκή, ηα έξγα θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ, δχζθνια κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ άιιν κνληέιν εθηφο ηνπ κνληέινπ ηχπνπ Cathedral θαη έηζη δελ κπνξνχλ λα σθειεζνχλ απφ ηα κνληέια ηχπνπ Bazaar. Πάλησο, είλαη νπζηψδεο λα θαηαλνήζνπκε φηη ην ΔΛ/ΛΑΚ κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί θαη κε ηηο δπν πξνζεγγίζεηο. Τπάξρνπλ πεξηπηψζεηο φπσο ν κεηαγισηηηζηήο gcc θαη ην παξαζπξηθφ ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα Xfree86 ηα νπνία έρνπλ αλαπηπρζεί κε κνληέια πνιχ θνληηλά ζην κνληέιν ηχπνπ Cathedral. κσο ην ΔΛ/ΛΑΚ ήηαλ εθείλν πνπ εηζήγαγε γηα πξψηε θνξά λέεο ελαιιαθηηθέο πξνζεγγίζεηο ζηελ αλάπηπμε ινγηζκηθνχ. Καη πνιιέο απφ απηέο ηηο λέεο πξνζεγγίζεηο ήηαλ νη κφλεο θαηάιιειεο γηα αξθεηά έξγα ινγηζκηθνχ, ζηα νπνία ήηαλ αδχλαην λα εθαξκνζηνχλ νη απζηεξνί θαλφλεο αλάπηπμεο ινγηζκηθνχ πνπ θαζνξίδνπλ ην κνληέιν αλάπηπμεο ηχπνπ Cathedral. ειίδα 29

31 2 Απνηύπσζε πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο 2.1 Γηεζλέο ηνπίν Η αλάπηπμε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ζηηο κέξεο καο έρεη ιάβεη ηέηνηεο δηαζηάζεηο, πνπ πνιινί θπβεξλεηηθνί παξάγνληεο ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν αλαινγίδνληαη, ζπγθξίλνπλ, ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαβνχιεπζε γηα ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ θαη γηα ηνπο ηξφπνπο αμηνπνίεζεο ηνπ. πγθεθξηκέλα γηα λα αλαθεξζνχκε κε παξαδείγκαηα, ε θπβέξλεζε ησλ ΗΠΑ ρξεζηκνπνηεί ΔΛ/ΛΑΚ θαη πξνζαλαηνιίδεηαη ζε επέθηαζε ησλ εθαξκνγψλ ΔΛ/ΛΑΚ θαη ζε λένπο ηνκείο. ε πνιιέο εθζέζεηο (reports) γηα ην θαηλφκελν ΔΛ/ΛΑΚ, πνπ εθπνλνχληαη απφ αθαδεκατθνχο θαη άιινπο εξεπλεηηθνχο θνξείο, ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ παξνπζηάδεηαη σο παξάδεηγκα πξνο κίκεζε, κε κεγάιεο δπλαηφηεηεο θάιπςεο ησλ θπβεξλεηηθψλ αλαγθψλ άκπλαο, αζθάιεηαο θαζψο θαη πεξηθνπήο θφζηνπο. Απηά ηα νθέιε δελ έρνπλ δηαθχγεη ηεο πξνζνρήο θαη άιισλ θπβεξλήζεσλ ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν. ηελ Νφηηα Κνξέα, ε θπβέξλεζε αλαθνίλσζε φηη ζθνπεχεη λα αγνξάζεη αληίηππα ηνπ Hancom Linux Deluxe, αξηζκφο ηθαλφο γηα λα κεηαηξέςεη ην 23% ησλ εγθαηεζηεκέλσλ ζπζηεκάησλ ηεο ζε αληίζηνηρα ζπζηήκαηα Διεχζεξνπ Λνγηζκηθνχ, επειπηζηψληαο λα πεηχρεη κηα κείσζε θόζηνπο ηεο ηάμεο ηνπ 80% ζε ζρέζε κε ηελ αγνξά πξντόλησλ θιεηζηνύ ινγηζκηθνύ 4. H θπβέξλεζε ηεο Σατβάλ έρεη ε- πηιέμεη λα πξνσζήζεη έλα εζληθφ ζρέδην αλάπηπμεο θαη ρξήζεο ΔΛ/ΛΑΚ 5 απφ ηηο αξρέο ηνπ Σν Παθηζηάλ ζρεδηάδεη λα εγθαηαζηήζεη ππνινγηζηέο ρακεινχ θφζηνπο ζε ζρνιεία θαη θνιέγηα ρξεζηκνπνηψληαο GNU/Linux 6. H θπβέξλεζε ηνπ Πεξνύ, κάιηζηα, πξνηίζεηαη λα πεξάζεη έλα λόκν πνπ λα απαηηεί ηε ρξήζε ΔΛ/ΛΑΚ από ηνπο νξγαληζκνύο ηνπ δεκνζίνπ 7. Η πξφζεζε ηεο θπβέξλεζεο ηνπ Πεξνχ ζηεξίδεηαη ζηε ινγηθή ηεο ειεχζεξεο πξφζβαζεο ησλ πνιηηψλ ζηελ πιεξνθνξία, ζηε αλάγθε γηα κνληκφηεηα ησλ δεκφζησλ δεδνκέλσλ, θαη ζηελ αζθάιεηα ηεο Πνιηηείαο θαη ησλ πνιηηψλ. Μάιηζηα ε θπβέξλεζε ηνπ Πεξνχ έρεη δερζεί ηδηαίηεξα έληνλε θξηηηθή γηα ην ζέκα απφ ηελ Microsoft, πνπ ζέηεη δηάθνξα δεηήκαηα κε θπξηφηεξν εθείλν ηεο λφζεπζεο ηνπ 4 register.co.uk/content/4/23667.html ειίδα 30

32 ειεχζεξνπ αληαγσληζκνχ θαη ηεο δεκηνπξγίαο αληζνηήησλ ζηελ αγνξά. κσο ε θπβέξλεζε ηνπ Πεξνχ έρεη αληηθξνχζεη φια ηα ζεκεία θξηηηθήο κε ηδηαίηεξα επηηπρεκέλν ηξφπν, θαη πξνρσξά ζηελ ςήθηζε ηνπ ζρεηηθνχ λφκνπ. Δλδεηθηηθά ζηνηρεία γηα ηε ρξήζε ΔΛ/ΛΑΚ - Λνγηζκηθό Δμππεξεηεηώλ Ο ρψξνο ησλ εμππεξεηεηψλ είλαη ν ρψξνο φπνπ ηα έξγα ΔΛ/ΛΑΚ θαηέρνπλ κεγάια κεξίδηα αγνξάο θαη παξάιιεια είλαη ν θχξηνο ρψξνο άληιεζεο επηρεηξεκάησλ, γηα ηελ αμία ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ. Παξαθάησ ζα δνχκε κε ζπγθεθξηκέλεο αλαθνξέο ηελ δηείζδπζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ζην ζπγθεθξηκέλν ρψξν. Ο πην δεκνθηιήο εμππεξεηεηήο δηαδηθηύνπ (web server) είλαη απφ θαηαβνιήο δηαδηθηχνπ έλα έξγν ΔΛ/ΛΑΚ. χκθσλα κε ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηνπ Netcraft 8, ν Apache (έλαο εμππεξεηεηήο δηαδηθηχνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ) θπξηαξρεί ζηελ αγνξά ηνπ δηαδηθηχνπ απφ ηνλ Απξίιην ηνπ Πξηλ ηελ πξψηε ζέζε θξαηνχζε, απφ ηνλ Αχγνπζην ηνπ 1995 σο θαη ην Μάξηην ηνπ 1996, ν εμππεξεηεηήο δηαδηθηχνπ NCSA πνπ ήηαλ θη απηφο ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα. ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί θαίλνληαη ηα κεξίδηα αγνξάο ζηελ θαηεγνξία ησλ εμππεξεηεηψλ δηαδηθηχνπ, ην δίκελν Ννεκβξίνπ Γεθεκβξίνπ Λνγηζκηθό Ννέκβξηνο 2002 % Γεθέκβξηνο % Μεηαβνιή % Apache , ,54 1,85 Microsoft , ,74-0,85 Zeus , ,55-0,09 SunONE , ,38-0,01 Πίλαθαο 1. Μεξίδηα αγνξάο εμππεξεηεηώλ δηαδηθηύνπ 8 ειίδα 31

33 ην δηάγξακκα πνπ αθνινπζεί βιέπνπκε ηελ ηζηνξηθή εμέιημε ηεο αγνξάο ζην ρψξν ησλ εμππεξεηεηψλ δηαδηθηχνπ απφ ην 1995 σο θαη ην Γηάγξακκα 1. Ιζηνξηθή εμέιημε αγνξάο εμππεξεηεηώλ δηαδηθηύνπ Σν Sendmail, έλα πξφγξακκα ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ, είλαη ν θνξπθαίνο εμππεξεηεηήο ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ. Μάιηζηα, δελ θαηέρεη κφλν ηελ πξψηε ζέζε κεηαμχ ησλ πξνγξακκάησλ ΔΛ/ΛΑΚ ηνπ είδνπο απηνχ, αιιά είλαη θαη ην πξφγξακκα κε ηηο πεξηζζφηεξεο εγθαηαζηάζεηο δχν θνξέο πάλσ απφ ηνλ πην θνληηλφ αληαγσληζηή ηνπ. Απφ έξεπλα πνπ έγηλε απφ ηνλ Bill Manning, πξνέθπςε φηη ην δεχηεξν ηεηξάκελν ηνπ 2000, ην 95% ησλ εμππεξεηεηψλ ηεο αληίζηξνθεο αλεχξεζεο νλνκάησλ ησλ δηθηπαθψλ ηφπσλ (DNS) ρξεζηκνπνηνχλ ηελ εθαξκνγή Βind, πνπ είλαη έλα πξφγξακκα ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. ην πξφγξακκα Βind, πεξηιακβάλνληαη θαη φινη νη δξνκνινγεηέο εμππεξεηεηέο (DNS root servers), πνπ είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηε ζπλνιηθή θαιή ιεηηνπξγία ηνπ δηαδηθηχνπ. Η γιώζζα πξνγξακκαηηζκνύ εθαξκνγώλ εμππεξεηεηή PHP είλαη ε λνχκεξν 1 γιψζζα εμππεξεηεηή εθαξκνγψλ δηαδηθηχνπ (Server-side Scripting Language). Η PHP ή "Hypertext Preprocessor", είλαη κηα αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ γιψζζα, πνπ ζρεδηάζηεθε γηα ηε δεκηνπξγία δπλακηθψλ ηζηνζειίδσλ (π.ρ. γηα δηθηπαθνχο ηφπνπο ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ e-commerce). Σνλ Ινχλην ηνπ 2002 παξαηεξήζεθε φηη ε PHP μεπέξαζε ηελ ASP ηεο Microsoft θαη έγηλε ε πην δεκνθηιήο γιψζζα εθαξκνγψλ εμππεξεηεηή ηνπ δηαδηθηχνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ 24% ησλ ηζηνζειίδσλ, λνχκεξν πνπ αληηζηνηρεί ζε 9 εθαηνκκχξηα εμππεξεηεηέο ηζηνζειίδσλ, απφ έλα ζχλνιν 37,6 εθαηνκκπξίσλ παγθνζκίσο. ην ρξνληθφ δηάζηεκα ησλ πξνεγνχκελσλ δχν ρξφλσλ ην PHP εκθάληζε ξπζκφ αλάπηπμεο ηεο ηάμεο ηνπ 6.5% ην κήλα. ειίδα 32

34 Σν OpenSSH ζπληζηά ηε λνχκεξν 1 εθαξκνγή ζε Secure SHell (SSH) πξσηφθνιιν αζθάιεηαο. Σν πξσηφθνιιν SSH ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο, γηα λα ζπλδέεη κε αζθάιεηα ππνινγηζηέο θαη γηα λα ηνπο ειέγρεη απφ καθξηά. Σνλ Απξίιην ηνπ 2002 κηα έξεπλα 2,4 εθαηνκκπξίσλ δηεπζχλζεσλ δηαδηθηχνπ έδεημε φηη ην OpenSSH, κηα εθαξκνγή ΔΛ/ΛΑΚ, θαηείρε ην 66,8% ηεο αγνξάο. Δλδεηθηηθά ζηνηρεία γηα ηε ρξήζε ΔΛ/ΛΑΚ - Λνγηζκηθό Πξνζσπηθώλ ππνινγηζηώλ ε αληίζεζε κε ην ινγηζκηθφ εμππεξεηεηψλ, φπνπ φπσο είδακε παξαπάλσ ην ΔΛ/ΛΑΚ θαηέρεη ζεκαληηθά κεξίδηα αγνξάο, ην ΔΛ/ΛΑΚ κέρξη ζήκεξα θαηέρεη πνιχ κηθξφ πνζνζηφ ηεο αγνξάο ζην ρψξν ησλ πξνζσπηθψλ ππνινγηζηψλ. Μφλν έλα κηθξφ πνζνζηφ, πεξίπνπ 2-5% ησλ ρξεζηψλ παγθνζκίσο ρξεζηκνπνηνχλ ΔΛ/ΛΑΚ, ελψ ε Microsoft θαηέρεη πεξηζζφηεξν απφ ην 90% ηεο ζπγθεθξηκέλεο αγνξάο. Αλ θαη ην ΔΛ/ΛΑΚ δελ πξνβιέπεηαη λα γίλεη ην θπξίαξρν ινγηζκηθφ, ζην ρψξν ησλ πξνζσπηθψλ ππνινγηζηψλ ζην εγγχο κέιινλ, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη παξάιιεια κε ηηο απμαλφκελεο πξνζπάζεηεο αλάπηπμεο θηιηθψλ εθαξκνγψλ γηα ζηαζκνχο εξγαζίαο (πξνζσπηθνχο ππνινγηζηέο) παξαηεξνχληαη θαη απμαλφκελνη ξπζκνί ρξήζεο ΔΛ/ΛΑΚ απφ ηνπο ρξήζηεο απηήο ηεο θαηεγνξίαο. 2.2 Δπξώπε Δλδεηθηηθά ζηνηρεία ρξήζεο ΔΛ/ΛΑΚ Αλ εθηηκήζνπκε ζπλνιηθά ηε ρξήζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ζηελ Δπξψπε, θαηαιήγνπκε φηη ηφζν απφ πιεπξάο πνιηηηθήο ππνζηήξημεο φζν θαη απφ πιεπξάο εθαξκνγψλ εκθαλίδεη κεγάιε εηεξνγέλεηα. Κάπνηνη θπβεξλεηηθνί νξγαληζκνί, κεκνλσκέλα, απνθαζίδνπλ γηα ην αλ θαη ζε πνην βαζκφ ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ ειεχζεξν ινγηζκηθφ. ε γεληθέο γξακκέο ηίζεληαη νη εμήο επξείεο επηδηψμεηο: δηαιεηηνπξγηθόηεηα, αζθάιεηα θαη κείσζε θόζηνπο. Παξάιιεια ε δηαθάλεηα θαη ηα αλνηθηά πξόηππα πξνθξίλνληαη σο πηζαλή ιχζε, πξνο ηελ θαηεχζπλζε κηαο ειεχζεξεο αγνξάο ινγηζκηθνχ. Μία πνιχ κηθξή θαη φρη αληηπξνζσπεπηηθή έξεπλα 9 ζε 66 ηερληθνχο δηεπζπληέο ζηνλ δεκόζην ηνκέα ζε ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, πνπ αλαθέξεηαη ζε ζπλνιηθά ειίδα 33

35 εμππεξεηεηέο θαη ππνινγηζηέο γξαθείνπ, έδεημε φηη ην 63% απφ απηνχο ρξεζηκνπνηνχλ θάπνην είδνο ΔΛ/ΛΑΚ, θπξίσο ζηελ εθπαίδεπζε θαη γηα εθαξκνγέο εμππεξεηεηψλ. Παξαθάησ ζα θάλνπκε κηα αλαθνξά αλά ρψξα γηα 6 επξσπατθέο ρψξεο. Γαιιία Απφ ηα ηέιε ηνπ 1998 νη θνξείο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα πεξηιακβάλνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν ιχζεηο αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ ζηα πιεξνθνξηαθά ηνπο ζπζηήκαηα. Αο δνχκε ηηο πην ζεκαληηθέο πεξηπηψζεηο ρξήζεο ΔΛ/ΛΑΚ ζηε ρψξα. Σν Τπνπξγείν Άκπλαο πξαγκαηνπνίεζε αξθεηά ηεζη αζθάιεηαο θαη αμηνπηζηίαο θαη ηειηθά απνθάζηζε λα εγθαηαζηήζεη ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα FreeBSD ζην πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκά ηνπ. Σν Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ αληηθαζηζηά ζε 400 εμππεξεηεηέο ηα ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα Unix θαη NT κε ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα Linux θαη ζρεδηάδεη λα ζηεξίμεη φιν ηνπ ην ζχζηεκα ζε ινγηζκηθφ ειεχζεξνπ θψδηθα σο ην Σν Τπνπξγείν Γηθαηνζχλεο θαη ην Πνηληθφ Μεηξψν (Casier Judiciaire Nationale) ρξεζηκνπνηνχλ δηάθνξεο ιχζεηο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ, φπσο Apache, Perl, Samba θαη fetchmail. ηνρεχνπλ δε ζε κηα κεηάβαζε απφ ην εκπνξηθφ Unix ζε Linux, PHP θαη MySQL. Σν Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο, Δκπνξίνπ θαη Βηνκεραλίαο καδί κε ηε «Direction Générale des Douanes et des Droits Indirects» (Γεληθή Γηεχζπλζε Σεισλείσλ θαη Δκκέζσλ Φφξσλ) πξφθεηηαη λα αιιάμνπλ 950 εμππεξεηεηέο θαη 60 ζηαζκνχο εξγαζίαο ζε RedHat 6.2 Linux γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο πςειέο απαηηήζεηο αζθάιεηαο θαη αμηνπηζηίαο. ην ρψξν ηεο Γαιιηθήο Γεκφζηαο Δθπαίδεπζεο ππάξρεη κηα θαζαξή πξνηίκεζε πξνο ηηο ιχζεηο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. ην Παλεπηζηήκην Louis Pasteur ηνπ ηξαζβνχξγνπ ην 26% ησλ εμππεξεηεηψλ βαζίδνληαη ζε Linux, Apache, Zope, Postfix ή SendMail ειίδα 34

36 Σν «Laboratoire de probabilité, combinatoire et statistique» ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Λπψλ έζηεζε ζε φινπο ηνπο εμππεξεηεηέο θαη ζε 80% ησλ ζηαζκψλ εξγαζίαο ειεχζεξν ινγηζκηθφ. Σα παλεπηζηήκηα Artois, Nancy 2 θαη Academic Rouen ηξέρνπλ γχξσ ζην 50% ησλ εμππεξεηεηψλ θαη ζην 10% ησλ ζηαζκψλ εξγαζίαο ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα. Σν 20% ησλ εμππεξεηεηψλ ηνπ «Institut national des sciences appliqués» (Δζληθφ Ιλζηηηνχην Δθαξκνζκέλσλ Δπηζηεκψλ) ζηελ Σνπινχδε θαη 40% ησλ ζηαζκψλ εξγαζίαο ηνπο βαζίδνληαη ζε ιχζεηο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. Πξέπεη εδψ λα ζεκεηψζνπκε φηη απφ πιεπξάο πνιηηηθήο ε Γαιιία θαηέρεη έλαλ εγεηηθφ ξφιν κέζα ζηελ Δπξψπε. Η «Agence pour les Technologies de l Information et de la Communication dans l Administration ATICA» (Τπεξεζία Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσλίαο γηα ηε Γηνίθεζε) 11 νξγαλψζεθε ην 2001 απφ ηνλ Γάιιν Πξσζππνπξγφ σο ππεξεζία e-government (ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο) θαη ζηεξίδεη ζζελαξά ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ζην δεκόζην ηνκέα. Η έθζεζε Carcenac, πξνο ην Γάιιν πξσζππνπξγφ, γηα δηνίθεζε πξνζαλαηνιηζκέλε ζηνλ πνιίηε, πξνηείλεη λα ηεζνχλ ζε εθαξκνγή θαη λα ελζαξξπλζνχλ ηα έξγα ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. 12 Πεξηιακβάλεη ζην ζρέδην δξάζεο παξάιιεια κε ην αίηεκα γηα αλνηθηά πξφηππα, σο βαζηθή πξνηεξαηφηεηα, ηελ θαλνληθή ρξήζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ. Ο ζπλδπαζκόο κηαο δξαζηήξηαο θνηλόηεηαο πξνγξακκαηηζηώλ ΔΛ/ΛΑΚ θαζώο θαη ε ηζρπξή πνιηηηθή βνύιεζε πξνο ηελ θαηεύζπλζε ηνπ ινγηζκηθνύ αλνηθηνύ θώδηθα ζηε Γαιιία, αλακέλεηαη λα νδεγήζεη ζε πην εθηεηακέλε ρξεζηκνπνίεζε αλνηθηνύ ινγηζκηθνύ ζην δεκόζην ηνκέα ηεο ρώξαο. Παξάιιεια ε άζθεζε πνιηηηθήο πίεζεο ζηελ θαηεχζπλζε αλνηθηψλ πξνηχπσλ - αθφκα θαη αλ απηφ επηβιεζεί λνκηθά ζα επηηξέςεη ηελ πηνζέηεζή ηνπο απφ ηνπο θξαηηθνχο θνξείο. Ο ξφινο ηνπ θξάηνπο σο εθρσξεηή δηαιεηηνπξγηθνχ ινγηζκηθνχ ζα ζπκβάιιεη ην δίρσο άιιν ζε ηζρπξή αλάπηπμε ηεο θίλεζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ζηε ρψξα ειίδα 35

37 Γεξκαλία Μεηά ηε Γαιιία, ε Γεξκαλία είλαη ε δεχηεξε κεγαιχηεξε θνηλφηεηα πξνγξακκαηηζηψλ ΔΛ/ΛΑΚ. Οη θπβεξλεηηθνί νξγαληζκνί ηεο ρψξαο εθδειψλνπλ έληνλν ελδηαθέξνλ γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο ρξήζεο ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ζην δεκφζην ηνκέα. πγθεθξηκέλα: Σν Γεξκαληθφ Κνηλνβνχιην πξνσζεί ηε ρξήζε ηνπ αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ ζηελ ν- κνζπνλδηαθή δηνίθεζε 13. Τπφ ηελ αηγίδα ηνπ Τπνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ δεκηνπξγήζεθε ν θνξέαο KBSt πνπ έρεη αλαιάβεη ην ζπληνληζκφ θαη ηελ θαζνδήγεζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο πάλσ ζην ζέκα ηεο πξνψζεζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ 14. Σν Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ ηεο Νφηηαο αμνλίαο εγθαηέζηεζε ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα Linux ζε ζηαζκνχο εξγαζίαο, θαη αλακέλεη εμνηθνλφκεζε ρξεκάησλ ηεο ηάμεο ησλ 20 εθαηνκκπξίσλ επξψ 15. Σν Γεξκαληθφ Κνηλνβνχιην ζηελ αξρή ηνπ 2002 άιιαμε ηνπο εμππεξεηεηέο ηνπ ζε ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα Linux, ελψ παξάιιεια ρξεζηκνπνηεί ζηνπο ζηαζκνχο εξγαζίαο Windows XP. Σν Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ θαη Σερλνινγίαο δεκνζίεπζε ην 2001 έλα ελεκεξσηηθφ θπιιάδην γηα ηε ρξήζε ηνπ Διεχζεξνπ Λνγηζκηθνχ ζηηο κηθξέο θαη κεζαίεο επηρεηξήζεηο. Παξάιιεια ρξεκαηνδνηεί ην Berlios, κία πιαηθφξκα πνπ δξα σο επηθάλεηα δηεπαθήο (interface), γηα ηελ εμνηθείσζε ζην αλνηθηφ ινγηζκηθφ θαη έξγα φπσο ην GnuPG, κηα ηερλνινγία θσδηθνπνίεζεο πνπ βαζίδεηαη ζην πξφηππν ηνπ OpenPGP. Πξφζθαηα, ε Οκνζπνλδηαθή Τπεξεζία γηα ηελ Αζθάιεηα ζηελ Πιεξνθνξηθή (Bundesamt für Sicherheit in der Informationstechnik 16 ) ρξεκαηνδφηεζε ηε δεκηνπξγία κίαο εθαξκνγήο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ νκαδηθήο ηειεζπλεξγαζίαο (groupware) γηα ινγαξηαζκφ ηνπ γεξκαληθνχ δεκνζίνπ ειίδα 36

38 Η βαζηθή θηλεηήξηα δχλακε γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ Διεχζεξνπ Λνγηζκηθνχ ζηε Γεξκαλία είλαη ε εμνηθνλφκεζε πφξσλ. Η πνιηηηθή ηεο πνπ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλε ζε πξαθηηθέο ιχζεηο θαη ε αχμεζε ηεο αμηνπνίεζεο ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ζηνπο δεκφζηνπο νξγαληζκνχο αλακέλεηαη λα ζπκβάιινπλ ζηελ επέθηαζε ησλ έξγσλ ΔΛ/ΛΑΚ, πέξαλ ηνπ δεκνζίνπ θαη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο. Ιζπαλία Σν κεγάιν ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ηεο Ιζπαλίαο είλαη νη πξνγξακκαηηζηέο ηεο πνπ δελ είλαη απιά πνιινί ζε αξηζκφ, αιιά δηαζέηνπλ πςεινχ επίπεδνπ εκπεηξία ζηελ αλάιεςε θαη δηαρείξηζε έξγσλ. Η θνηλφηεηα ησλ πξνγξακκαηηζηψλ ηεο αλακέλεηαη λα δψζεη ηδηαίηεξε ψζεζε ζην θίλεκα ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ζηελ Ιζπαλία. ην ρψξν ηεο πηνζέηεζεο ζπγθεθξηκέλσλ πνιηηηθψλ, ε Ιζπαλία θάλεη αθφκα ηα πξψηα ηεο βήκαηα. Πξφζθαηα ην Καηαιαληθφ Κνηλνβνχιην πξφηεηλε έλα λφκν, πνπ πξεζβεχεη φηη νη απηφλνκεο θπβεξλήζεηο ζα ήηαλ θαιφ λα δψζνπλ πξνηεξαηφηεηα θαη λα εληζρχζνπλ νηθνλνκηθά ηελ παξαγσγή ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ 18. Σν ρέδην Γξάζεο γηα ην e-europe 2002 πξνβιέπεηαη λα πξαγκαηνπνηεζεί ζην πιαίζην ηνπ εζληθνχ ζρεδίνπ δξάζεο «11ν ρέδην Γξάζεο γηα ηελ Πιεξνθνξηθή», πνπ ζπληνλίδεηαη απφ ην Τπνπξγείν Γεκφζηαο Γηνίθεζεο ηεο ρψξαο. Έηζη αλακέλεηαη λα δηεπθνιπλζεί ε πξαγκαηνπνίεζε νινθιεξσκέλσλ ζπζηεκάησλ θαη ε δηαιεηηνπξγηθφηεηα κε ηα πξνγξάκκαηα θαη ηηο εθαξκνγέο ΔΛ/ΛΑΚ 19. Γελ ππάξρεη κηα πιήξεο εηθφλα ζηνηρείσλ ηεο ρξήζεο ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα. Τπάξρνπλ πάλησο αξθεηά παξαδείγκαηα ρξήζεο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ απφ ππνπξγεία θαη άιινπο θνξείο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο ζηελ Ιζπαλία. πγθεθξηκέλα: ηε Γεξνπζία, ην πκβνχιην Ππξεληθήο Αζθάιεηαο, ην Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ θαη ην Τπνπξγείν Γηθαηνζχλεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ πνηθίιεο εθαξκνγέο εμππεξεηεηψλ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ, φπσο Samba, NFS, Zope θαη OpenSSH. εκαληηθή εθαξκνγή ρξήζεο ΔΛ/ΛΑΚ πξαγκαηνπνηήζεθε απφ ην Τπνπξγείν Γεκφζηαο Γηνίθεζεο. Δμαηηίαο ηνπ πςεινχ θφζηνπο, ήηαλ αδχλαηε ε κεηάβαζε απφ Unix ζε άιιν εκπνξηθφ ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα θιεηζηνχ θψδηθα. Γη απηφ ην ιφγν πξνηηκήζεθε ε εγθαηάζηαζε ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο Linux ζε 220 εμππεξεηεηέο. Σα δηαζέζηκα θνλ = ειίδα 37

39 δχιηα φζνλ αθνξά ζην πιηθφ κέξνο ηνπ ππνινγηζηή έπξεπε λα είλαη εμίζνπ ρακειά. Απνθαζίζηεθε, ινηπφλ, ν πξνυπνινγηζκφο γηα ηελ αγνξά ηνπ πιηθνχ κέξνπο λα δηαηεζεί άλη απηνχ γηα ηελ εθπαίδεπζε ζε κηα δηαλνκή Debian ηνπ Linux. ηφρνο ηνπ έξγνπ είλαη λα ηξέρνπλ κφλν Linux νη 400 εμππεξεηεηέο ηνπ Τπνπξγείνπ, ζηνπο νπνίνπο ζπλδένληαη ππνινγηζηέο πειάηεο. Σέινο, ζην πιένλ θησρφ γεσγξαθηθφ δηακέξηζκα ηεο Ιζπαλίαο, ζηα ζχλνξα κε ηελ Πνξηνγαιία, ζηελ Extremadura, ε πεξηθεξεηαθή θπβέξλεζε πηνζέηεζε ην Linux σο ε- πίζεκν ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα ζηα ζρνιεία ηεο. Σα 670 ζρνιεία ηεο πεξηνρήο ρξεζηκνπνηνχλ ειεχζεξν ινγηζκηθφ. Βέιγην Η ρξεζηκνπνίεζε ηνπ ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα ζην δεκφζην ηνκέα ηνπ Βειγίνπ επεθηείλεηαη κε γνξγνχο ξπζκνχο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην γεσγξαθηθφ δηακέξηζκα ησλ Βξπμειιψλ, ρξεζηκνπνηεί εθαξκνγέο ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ζε επίπεδν εμππεξεηεηψλ. Σν Κέληξν Πιεξνθνξηθήο ηνπ ίδηνπ γεσγξαθηθνχ δηακεξίζκαηνο, πνπ είλαη κηα ππεξεζία ζπκβνπιεπηηθήο θαη ζπληνληζκνχ γηα ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο ηεο πιεξνθνξηθήο, ρξεζηκνπνηεί πξντφληα ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ (φπσο Apache, Samba) γηα ηνπο εμππεξεηεηέο ηνπο. Ο Βειγηθφο ηξαηφο ήδε απφ ην 1998, έρεη ζπκπεξηιάβεη ινγηζκηθφ αλνηθηνχ θψδηθα, ηδίσο ζηελ θεληξηθή κνλάδα πξνζνκνίσζεο θαη ζε εθαξκνγέο δηαδηθηχνπ (εμππεξεηεηήο δηθηχνπ, αληρλεπηήο ηψλ, δξνκνινγεηέο) 20. Ιηαιία Απφ ην 1999 νη ππεχζπλνη γηα ηερλνινγηθά θαη πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα - ζε ηνπηθνχο, πεξηθεξεηαθνχο, θαζψο θαη δηνηθεηηθνχο ηνκείο - δείρλνπλ απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα ην ΔΛ/ΛΑΚ. Ο ξφινο κάιηζηα ηεο AIPA 21 (Τπεξεζία Γεκφζηαο Γηνίθεζεο γηα ηελ Σερλνινγία θαη Πιεξνθνξηθή) είλαη ε δηαηήξεζε ελφο πιαηζίνπ πγηνχο αληαγσληζκνχ, ψζηε «λα απνθεπρζεί ε εμάξηεζε απφ ηνλ έλα θαη κνλαδηθφ πξνκεζεπηή». Η ππεξεζία απηή, σο ηψξα, αθνινπζνχζε κε θάπνηα θαζπζηέξεζε ηηο εμειίμεηο ζην ρψξν ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ θαη ππάξρεη ε αίζζεζε φηη ρξεηάδεηαη λα δηεπξχλεη αθφκε πεξηζζφηεξν ηηο δηθαηνδνζίεο ηεο ζην ρψξν απηφ ειίδα 38

40 Ηλσκέλν Βαζίιεην ηελ πεξίπησζε ηνπ Ηλσκέλνπ Βαζηιείνπ, κπνξνχκε λα δηαπηζηψζνπκε κηα αιιαγή πνιηηηθήο, πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. Πξνο ην παξφλ ε ρξήζε ΔΛ/ΛΑΚ πεξηνξίδεηαη ζην ρψξν ηνπ εζληθνχ ζπζηήκαηνο πγείαο 22. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε πεξίπησζε ηνπ Walton NHS Trust, πνπ αθνχ ν ηδηψηεο πξνκεζεπηήο ηνπ θάλεθε αλαμηφπηζηνο, πξνρψξεζε ζε κεηαηξνπή ηνπ ινγηζκηθνχ ζε κηα εθδνρή Linux. Οη θπβεξλεηηθνί νξγαληζκνί αγλννχζαλ κάιινλ ην φιν ζέκα, αιιά ην Ηλσκέλν Βαζίιεην θαίλεηαη λα ζπλεηδεηνπνηεί θαη λα επηρεηξεί λα απεγθισβηζηεί, θαη απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ, απφ ηελ εμάξηεζε απφ έλαλ απνθιεηζηηθφ πξνκεζεπηή. Πξνο ην παξφλ ν δεκφζηνο ηνκέαο θηλείηαη κε αξγνχο ξπζκνχο. Δίλαη βέβαηα ζαθήο ε δηαπίζησζε, φηη ε πηνζέηεζε ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθήο απέλαληη ζην ΔΛ/ΛΑΚ ζα έδηλε ψζεζε θαη ζε επίπεδν απνθάζεσλ θαη ζα άλνηγε ην δξφκν γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ. Άιισζηε ν ηθαλφο αξηζκφο θαη ην ηδηαίηεξα αμηφινγν επίπεδν ησλ πξνγξακκαηηζηψλ ηνπ Ηλσκέλνπ Βαζηιείνπ, πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θαη επεμεξγάδνληαη ειεχζεξν ινγηζκηθφ, είλαη ηέηνηα, πνπ δηαζθαιίδεηαη ε επέθηαζε ηνπ θηλήκαηνο ινγηζκηθνχ αλνηθηνχ θψδηθα θαη ε πξαγκαηνπνίεζε έξγσλ ΔΛ/ΛΑΚ ηφζν ζηνλ ηδησηηθφ φζν θαη ζην δεκφζην ηνκέα Η ζηάζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Αλάκεζα ζηηο πξνηεξαηφηεηεο ηνπ 6νπ Κνηλνηηθνχ Πιαηζίνπ ηήξημεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη ε δεκηνπξγία αμηφπηζησλ ππνδνκψλ πιεξνθνξηθήο. Πξνσζείηαη ε δεκηνπξγία θαη ρξήζε αμηφπηζησλ δηθηχσλ θαη δνκψλ κε έκθαζε ζηα αλνηθηά πξφηππα θαη ζηε ρξήζε αλνηθηνχ ινγηζκηθνχ. Πξννπηηθέο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε Η Δπξσπατθή Δπηηξνπή έρεη αλαιάβεη έλα αξηζκφ πξσηνβνπιηψλ ζηνλ ηνκέα ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ήδε απφ ην Καη αξρήλ έρεη δεκηνπξγήζεη κηα «Οκάδα Δξγαζίαο γηα ην Διεχζεξν Λνγηζκηθφ» ( Working Group on Libre Software ), θαη έρεη αλαιάβεη ηελ πινπνίεζε πξνγξακκάησλ ηνπ Information Society Technologies (IST) (Σερλνινγίεο ηεο Κνηλσλίαο ηεο Πιεξνθνξίαο ), ζρεηηθψλ κε ηελ έξεπλα θαη ππνζηήξημε αλάπηπμεο ΔΛ/ΛΑΚ. Καηά ηελ πεξίνδν νινθιεξψζεθαλ ή βξίζθνληαη ζε εμέιημε πάλσ 22 ειίδα 39

41 απφ 20 πξνγξάκκαηα γηα ηελ αλάπηπμε ΔΛ/ΛΑΚ. Σα πξνγξάκκαηα απηά ζπλεηζθέξνπλ ζηελ αλάπηπμε εξγαιείσλ θαη εθαξκνγψλ, ελψ δφζεθε ηδηαίηεξν βάξνο θαη ζηελ πξαγκαηνπνίεζε πξνγξακκάησλ δηάδνζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ. ην Πξφγξακκα Γξάζεο ηνπ Ινπλίνπ 2000, ην νπνίν ππνζηεξίδεη ηελ πξσηνβνπιία ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο eeurope Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο γηα όινπο, ζέηεη ηνλ εμήο ζηφρν αλαθνξηθά κε ην ΔΛ/ΛΑΚ: ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ηα Κξάηε Μέιε ζα πξνσζήζνπλ ηελ ρξήζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ζηνλ δεκφζην ηνκέα θαη σο θαιή πξαθηηθή γηα εθαξκνγέο ζηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε, κέζσ αληαιιαγψλ εκπεηξηψλ ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο (πξνγξάκκαηα IST θαη IDA). Αληηθείκελν ηνπ πξνγξάκκαηνο IDA είλαη ε δηεξεχλεζε θαη αλάιπζε ησλ κεραληζκψλ, πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ πξνψζεζε ιχζεσλ ΔΛ/ΛΑΚ κεηαμχ ησλ θπβεξλήζεσλ. Δπξσπατθή Δπηηξνπή Πξννπηηθέο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ Σν 2001 ζην πιαίζην κηαο έθζεζεο ζπκβνπιεπηηθνχ ραξαθηήξα ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο (πξφγξακκα IST) γηα ηηο πξννπηηθέο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ εθθξάζηεθε ε πεπνίζεζε φηη ην ΔΛ/ΛΑΚ ζα θαιχςεη κηα επξχηαηε έθηαζε εθαξκνγψλ, θαζψο θαη φηη ζπληζηά ηελ ππνδνκή ηεο Σερλνινγίαο ηεο Πιεξνθνξίαο θαη δηαζέηεη κηα πιαηηά βάζε δπλεηηθψλ ρξεζηψλ. Τετνολογία, εθαρμογές και εκηίμηζη ηης αγοράς Η επηηξνπή έθξηλε φηη ε παξνχζα εμάπισζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ είλαη ηεξάζηηα, αλ ιάβεη θαλείο ππφςε ηηο ππεξεζίεο πνπ δηαηίζεληαη γηα αλάπηπμε πξνγξακκάησλ (αξηζκφο αλεηιεκκέλσλ έξγσλ, αξηζκφο πξνγξακκαηηζηψλ). ζνλ αθνξά ζηα θξίζηκα ηερληθά ζέκαηα θαη ηελ πξνζπάζεηα, πνπ απαηηείηαη γηα ηε ζπλέρεηα, ε επηηξνπή αλέθεξε ηα εμήο ζεκεία: πκβαηφηεηα θαη δηαιεηηνπξγηθφηεηα ησλ δηαθφξσλ ζπζηαηηθψλ κεξψλ ηνπ ινγηζκηθνχ. Αζθάιεηα. Αλεμάξηεηα ζπζηαηηθά ζηνηρεία θαη πιαηθφξκεο γηα ελζσκαησκέλν ινγηζκηθφ. Πξφηεηλε κάιηζηα φηη ν ζηφρνο πξέπεη λα είλαη φρη κηα αληαγσληζηηθή ζηάζε απέλαληη ζηα εκπνξηθά πξντφληα, αιιά ε δεκηνπξγία πξσηφηππνπ ινγηζκηθνχ, πνπ ζα είλαη πην ειίδα 40

42 ιεηηνπξγηθφ απφ ην ππάξρνλ θιεηζηφ ινγηζκηθφ θαη ζα πξνζθέξεη θαιχηεξεο ππεξεζίεο. Έζεζε, επίζεο ην εξψηεκα, θαηά πφζν νη εηαηξείεο πψιεζεο ηνπ πιηθνχ κέξνπο ηνπ π- πνινγηζηή, φπσο γηα παξάδεηγκα ε Dell, ζα ππνζηεξίμνπλ πιαηθφξκεο κε ΔΛ/ΛΑΚ. Νομικό, οικονομικό πλαίζιο Έληνλεο ήηαλ νη αλεζπρίεο πνπ εθθξάζηεθαλ, γηα ηα πηζαλά επηζθαιή απνηειέζκαηα, πνπ ζα είρε ε θαζηέξσζε δηθαησκάησλ επξεζηηερλίαο γηα ην ινγηζκηθφ θαη ε επηβνιή δηθαησκάησλ πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Δθθξάζηεθε, κάιηζηα, ε εθηίκεζε φηη θάηη ηέηνην ζα απεηινχζε φρη κφλν ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ, αιιά θαη ην ζχλνιν ηεο δεκηνπξγίαο θαηλνηνκηψλ ζηνλ ηνκέα ηνπ ινγηζκηθνχ. Παξάγνληαο θιεηδί γηα ηελ πηνζέηεζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ είλαη ε δηαιεηηνπξγηθφηεηα ηνπ κε ππάξρνπζεο ιχζεηο ινγηζκηθνχ. Ωζηφζν, απηή ε απαίηεζε πςψλεη πνιιά εκπφδηα ζηελ ειεχζεξε επηινγή ησλ ρξεζηψλ. Γη απηφ ε ζέζπηζε ξπζκηζηηθψλ κέηξσλ, πνπ ζα ζεσξνχλ ππνρξεσηηθή ηε ρξήζε αλνηθηψλ πξνηχπσλ απφ ηνπο δεκφζηνπο νξγαληζκνχο, κάιινλ ζα απειεπζέξσλε ηελ αγνξά θαη ζα επέηξεπε ζηνλ θαιχηεξν λα επηθξαηήζεη απνθηψληαο κεγαιχηεξα κεξίδηα αγνξάο. Μηα ηέηνηα πξννπηηθή ζα πξφζθεξε κηα ίζε επθαηξία αλάπηπμεο ζην ΔΛ/ΛΑΚ. Η επηηξνπή πξφηεηλε κηα πνιηηηθή δεκφζησλ πξνζθνξψλ, ψζηε λα δηαζθαιηζηεί κεγαιχηεξε νπδεηεξφηεηα, πνπ ζα επηηξέςεη έλα άλνηγκα πξνο ην ΔΛ/ΛΑΚ. Ίζσο ρξεηαζηνχλ θάπνηεο λνκηθέο ξπζκίζεηο επί ηνπ ζέκαηνο, θαζψο σο έλα βαζκφ πξαθηηθά απνζαξξχλεηαη ε ρξήζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ. Σέινο, ρξεηάδεηαη λα πηνζεηεζεί κηα πην ελεξγή πνιηηηθή ππνζηήξημεο ηεο ρξήζεο ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ, αθνχ ζε ηειηθή αλάιπζε εθείλν πνπ απνπζηάδεη είλαη ε ελεκέξσζε ησλ δηακνξθσηψλ γλψκεο, γχξσ απφ ηα νθέιε ηνπ. Σα επηρεηξεκαηηθά κνληέια ησλ εηαηξεηψλ ΔΛ/ΛΑΚ αλήθνπλ, θαηά ηελ επηηξνπή, ζηνλ ηνκέα παξνρήο ππεξεζηψλ. Δθηηκήζεθε φηη ε βησζηκφηεηα ηέηνησλ κνληέισλ είλαη αξθεηά αβέβαηε, ελψ είλαη βέβαην φηη «ρξεηάδεηαη ρξφλνο γηα λα δεκηνπξγήζεη θαλείο πνηνηηθφ ινγηζκηθφ» (J-P. Laisné). Πάλησο, ζχκθσλα κε παξαδείγκαηα πνπ παξνπζηάζηεθαλ απφ ηελ Intevation ή Stone-IT, πνιιέο κηθξέο εηαηξείεο παξνρήο ππεξεζηψλ (νινθιεξσκέλα ζπζηήκαηα, παξνρή ιχζεσλ, ππνζηήξημε) είλαη ήδε απηνδχλακεο νηθνλνκηθά. Άιισζηε, απηνχ ηνπ είδνπο νη εηαηξείεο, πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ αλάπηπμε πξσηνπνξηαθνχ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ ή ζηελ παξνρή ππεξεζηψλ ζε πξνγξακκαηηζηέο δελ απνζθνπνχλ ζε πςειά θέξδε αιιά ζηε δεκηνπξγία πξντφλησλ αμίαο φπσο εξγαιεία γηα λα ειίδα 41

43 επηθνηλσλνχλ ή λα δεκηνπξγνχλ νη άλζξσπνη θαη απηφ δχζθνια κεηαθξάδεηαη κε ηε ινγηθή ηνπ βξαρππξφζεζκνπ θέξδνπο. Η θαηαιεθηηθή ζθέςε ήηαλ φηη ην ΔΛ/ΛΑΚ κπνξεί λα ζπληειέζεη ζε δεκηνπξγία βηψζηκσλ επηρεηξήζεσλ, κε κηα ζπλνιηθά πνιχ ζεηηθή νηθνλνκηθή εηθφλα, αιιά κε πεξηζψξηα θέξδνπο θαη πνζνζηά αλάπηπμεο πνπ δε θέξνπλ νπδεκία ζχγθξηζε κε ηα παξάινγα πςειά πνζνζηά θέξδνπο ηδησηηθψλ εηαηξεηψλ παθέησλ ινγηζκηθνχ. Υποδομή Η επηηξνπή αλαγλψξηζε ην δπλακηθφ ξφιν ηεο εθπαίδεπζεο γεληθά θαη ησλ ηδξπκάησλ ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο εηδηθά ζηε δηακφξθσζε κηαο γλσζηηθήο ππνδνκήο, πνπ ζα βνεζήζεη ην ΔΛ/ΛΑΚ λα αλαπηπρζεί θαη λα αμηνπνηεζεί. Ιδηαίηεξα ζηελ Δπξψπε, φπνπ ηα παλεπηζηήκηα είλαη θαηά θχξην ιφγν δεκφζηα, παξάγεηαη κεγάιε πνζφηεηα ινγηζκηθνχ, πνπ έηζη κπνξεί λα δηαδνζεί πην εχθνια αιιά θαη λα ηεζεί ζε εθαξκνγή. Έλαο αθφκε παξάγνληαο θιεηδί γηα ην ΔΛ/ΛΑΚ είλαη ε χπαξμε κηαο ππνδνκήο ζπλεξγαζίαο θαη επηθνηλσλίαο, πνπ ζα πεξηιακβάλεη θηινμελία (hosting), αξρεηνζέηεζε θαη πηζηνπνίεζε ηεο εμέιημεο ηνπ ινγηζκηθνχ. Έλα ηέηνην ξφιν παίδεη απηή ηε ζηηγκή ην SourceForge/OSDN, αιιά εθθξάζηεθε ν θφβνο φηη κε ηελ πηνζέηεζε ηέηνησλ ιχζεσλ, εκθαλίδεηαη ε απεηιή ηνπ ζπγθεληξσηηζκνχ. Δθείλν πνπ ρξεηάδεηαη, είλαη κηα πνηθηιία αλεμάξηεησλ ππεξεζηψλ θαη δνκψλ πνπ ζα ζπλεξγάδνληαη κεηαμχ ηνπο. Σνλίζηεθε, ηέινο, φηη ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ δελ είλαη νχηε Ακεξηθαληθφ νχηε Δπξσπατθφ, είλαη παγθφζκην. πληζηά εληέιεη έλα βαζηθφ ζηνηρείν πνιηηηζκνχ. Η επηηξνπή ππνγξάκκηζε, πάλησο, ηελ αλάγθε λα πξνζδηνξηζηνχλ κέηξα ζηήξημεο θαη ρξεκαηνδόηεζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ, κε ηε δεκηνπξγία ελφο επλντθνχ πιαηζίνπ γηα ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ θαη ηελ ππνζηήξημε πξσηνπνξηαθψλ πξσηνβνπιηψλ ελ ηε γελέζεη ηνπο. Οη ηξφπνη πξαγκάησζεο ηέηνησλ κέηξσλ ρξεηάδνληαη πεξαηηέξσ δηεξεχλεζε Γπλαηόηεηεο ρξεκαηνδόηεζεο Οη πξσηνβνπιίεο γηα ην ΔΛ/ΛΑΚ είλαη δπλαηφλ λα ππνζηεξηρζνχλ θαη ρξεκαηηθά απφ ηα παξαθάησ Δπξσπατθά πξνγξάκκαηα: ειίδα 42

44 Interchange of Data between Administrations IDA Η αληαιιαγή δεδνκέλσλ κεηαμύ ησλ δεκνζίσλ δηνηθήζεσλ (IDA) είλαη έλα πξφγξακκα ην νπνίν ππνζηεξίδεη ηελ πινπνίεζε Κνηλνηηθψλ Πνιηηηθψλ κέζσ ηεο ρξήζεο ησλ δηεπξσπατθψλ δηθηχσλ ηειεκαηηθήο. Βαζίδεηαη ζε έξγα θνηλνχ ελδηαθέξνληνο δηαθφξσλ ηνκέσλ, φπσο ε πγεία, ε θνηλσληθή πνιηηηθή, ε γεσξγία, ε αιηεία, ε εζσηεξηθή αγνξά θαη ε πξνζηαζία ησλ θαηαλαισηψλ. eten Σν eten είλαη έλα πξφγξακκα ην νπνίν είρε ζρεδηαζηεί γηα λα βνεζήζεη ηελ αλάπηπμε ππεξεζηψλ πνπ βαζίδνληαη ζηα δίθηπα ηειεπηθνηλσλίαο (ειεθηξνληθέο ππεξεζίεο ) θαη έρνπλ δηεπξσπατθή δηάζηαζε. Δπηθεληξψλεηαη θπξίσο ζηηο δεκφζηεο ππεξεζίεο, ηδίσο ζηνπο ηνκείο φπνπ ε Δπξψπε έρεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα. Οη ζηφρνη ηνπ βξίζθνληαη ζην επίθεληξν ηεο πξσηνβνπιίαο «ειεθηξνληθή Δπξψπε» (eeurope) γηα κηα «θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο γηα φινπο». econtent Σν πξφγξακκα econtent έρεη σο ζηφρν ηελ ππνζηήξημε ηεο παξαγσγήο, ηεο ρξήζεο θαη ηεο δηαλνκήο επξσπατθνχ ςεθηαθνχ πεξηερνκέλνπ ζηα παγθφζκηα δίθηπα. Δίλαη ηκήκα ηνπ ζρεδίνπ δξάζεο eeurope, ην νπνίν επηθπξψζεθε ην πξψην εμάκελν ηνπ elearning Η πξσηνβνπιία απηή έρεη σο ζθνπφ λα εμνπιίζεη ηα ζρνιεία κε ππνινγηζηέο, λα εθπαηδεχζεη ηνπο δηδάζθνληεο ζηηο λέεο ηερλνινγίεο, λα αλαπηχμεη εθπαηδεπηηθέο ππεξεζίεο θαη ινγηζκηθφ, θαη λα πξνζθέξεη ηαρχηεξε πξφζβαζε ησλ ζρνιείσλ θαη ησλ δαζθάισλ ζην δηαδίθηπν. 2.3 Διιάδα Δλδεηθηηθά ζηνηρεία γηα ηε ρξήζε ΔΛ/ΛΑΚ - Λνγηζκηθό Δμππεξεηεηώλ χκθσλα κε ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηεο εηαηξείαο e-soft 23 πνπ αλαθέξνληαη ζηελ 1 επηεκβξίνπ 2003, ζρεηηθά κε ην είδνο ησλ εμππεξεηεηψλ δηαδηθηχνπ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην ειιεληθφ δηαδίθηπν, πξνθχπηεη φηη ν εμππεξεηεηήο δηαδηθηχνπ Apache είλαη 23 ειίδα 43

45 θαη ζηε ρψξα καο ν θπξίαξρνο εμππεξεηεηήο δηαδηθηχνπ. Η δηαθνξά απφ ηνλ πην θνληηλφ αληαγσληζηή είλαη, πεξίπνπ 16 πνζνζηηαίεο κνλάδεο θαη φπσο κπνξνχκε λα δνχκε απφ ην ηζηνξηθφ δηάγξακκα ηνλ ηειεπηαίν ρξφλν παξνπζίαζε κηα δηεχξπλζε. Domain.gr (Greece) Εξςπηπεηηηήρ Μέηπηζη Αςγούζηος Ποζοζηό % Αςγούζηος Μέηπηζη Ιοςλίοςt Ποζοζηό % Ιοςλίος Μεηαβολή Apache 8, % 8, % +0.19% Microsoft 6, % 5, % -0.25% Netscape % % +0.04% Zeus % % -0.02% WebSTAR % % +0.00% WebSite % % -0.01% Other % % +0.04% Πίλαθαο 2. Μεηαβνιή κεξηδίνπ αγνξάο (ύλνιν εμππεξεηεηώλ: ) Γηάγξακκα 2. Μεξίδηα αγνξάο ειιεληθνύ δηαδηθηύνπ ειίδα 44

46 Γηάγξακκα 3. Μεηαβνιέο κεξηδίσλ αγνξάο ειιεληθνύ δηαδηθηύνπ ην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο ππάξρνπλ αξθεηά εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ΔΛ/ΛΑΚ, θπξίσο ζε εθαξκνγέο ππνδνκήο δηαδηθηχνπ αιιά θαη ζε εξγαζηήξηα π- πνινγηζηψλ, φπσο γηα παξάδεηγκα ην ΣΔΙ Αζήλαο θαη ην ΣΔΙ Θεζζαινλίθεο. ην ρψξν ησλ επηρεηξήζεσλ ε δηείζδπζε ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ είλαη αθφκα ρακειή. Οη εηαηξείεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ηνκέα ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ είλαη πεξηνξηζκέλεο ζε αξηζκφ (π.ρ. Step, Μαθεδνληθά Πεξηθεξεηαθά, Ιnterzone) Τπάξρνπζεο πξσηνβνπιίεο δηάδνζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ ηελ ελφηεηα απηή, ζα αλαθεξζνχκε ζε νξηζκέλεο πξσηνβνπιίεο γηα ηελ δηάδνζε ηεο ρξήζεο ηνπ ΔΛ/ΛΑΚ, πνπ έρνπλ αλαιεθζεί θπξίσο κέζα απφ ην ρψξν ησλ Διιήλσλ πξνγξακκαηηζηψλ θαη ησλ επηζηεκφλσλ πιεξνθνξηθήο γεληθφηεξα, θπξίσο αθηινθεξδψο θαη βαζίδνληαη ζηελ πξνζσπηθή εξγαζία ησλ ελδηαθεξνκέλσλ. HELLUG (Hellenic Linux User Group) Πξφθεηηαη γηα έλα επίζεκν Διιεληθφ αθηινθεξδή ζχιινγν αλζξψπσλ πνπ αζρνινχληαη, ρξεζηκνπνηνχλ ή αληηκεησπίδνπλ ζεηηθά ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα Linux. Ο ζχιινγνο έρεη ζαλ ζθνπφ ηελ ζπλέλσζε ηέηνησλ αηφκσλ, ηελ κεηαμχ ηνπο γλσξηκία θαη επηθνηλσλία πξνο ζχζθημε ησλ δεζκψλ ηνπο θαζψο επίζεο θαη ηελ πξνζπάζεηα πξνψζεζεο ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο Linux. Σν HELLUG έρεη αλαιάβεη ζεκαληηθέο πξσηνβνπιίεο κε θχξην άμνλα ηνλ εμειιεληζκφ θαη ηελ ππνζηήξημε ηεο Διιεληθήο γιψζζαο απφ ην LINUX θαη ηα γξαθηθά ηνπ πεξηβάιινληα. Αμηφινγεο πξνζπάζεηεο πνπ έρνπλ γίλεη απφ ην HELLUG αιιά θαη απφ άιιεο νκάδεο ρξεζηψλ αλαθέξνληαη παξαθάησ. Οη πε- ειίδα 45