ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΑΣΤΙΓΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΣΤΙΣ ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΑΣΤΙΓΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΣΤΙΣ ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ"

Transcript

1 ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΑΣΤΙΓΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΣΤΙΣ ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Οι ασθένειες έχουν μια ιστορία και κάθε εποχή έχει τις «δικές της» ασθένειες. Μερικές από αυτές υπάρχουν ήδη από την Αρχαιότητα ή και την προϊστορική εποχή: το γνωρίζουμε αυτό γιατί ίχνη τους αναβρέθηκαν σε οστά στις ανασκαφές. Παρ' όλα αυτά, οι ίδιες ασθένειες βιώνονται εντελώς διαφορετικά σε κάθε εποχή. Εξάλλου, μακροπρόθεσμα, υ πάρχει εξέλιξη των διαφόρων παθολογιών, όπως επίσης και διαφορετική αντίσταση τους: οι συλλογικές μάστιγες του παρελθόντος διαφοροποιούνται ολοφάνερα από τις ατομικές, τις περισσότερες φορές, ασθένειες που γνωρίζουμε σήμερα. Ένα σημαντικό μέρος αυτής της ανάπτυξης είναι προϊόν μακρο-κοινωνικών ανακατατάξεων τις οποίες θα αναπτύξουμε στη συνέχεια. 1. Η εποχή των επιδημιών: η παλιά εποχή του Κακού Για πολλούς αιώνες, οι επιδημίες αποτελούσαν τις κυρίαρχες ασθένειες μέσα στην κοινωνία. Φυσικά, πάντα υπήρχαν και άλλες μορφές ασθένειας. Έχουμε πολλαπλές μαρτυρίες: ο Μονταίνιος, παραδείγματος χάρη, περιγράφει μακροσκελώς στο έργο του Δοκίμια τις ασθένειες των νεφρών και της κύστης από τις οποίες υπέφερε. Αλλά οι επιδημίες είχαν σημαντικότατες συνέπειες για την κάθε κοινωνία και την πορεία της και διαδραμάτιζαν σπουδαίο ρόλο σε επίπεδο κοινωνικών αντιλήψεων: αντιπροσώπευαν για όλους και για μεγάλο χρονικό διάστημα το απόλυτο κακό. 1.1 Οι δημογραφικές συνέπειες των επιδημιών Πολλά ιστορικά έργα δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο ο ερχομός μιας επιδημίας μπορούσε ν' αλλάξει την όψη μιας επαρχίας ή μιας χώρας, εξαιτίας των πολλών ξαφνικών θανάτων, προκαλώντας μ' αυτόν τον τρόπο σοβαρά δημογραφικά προβλήματα. Η μεγάλη πανώλη στη Δυτική Ευρώπη, η μαύρη πανώλη, η οποία ξεκίνησε από τη Μεσσήνη της Ιταλίας το 1347, προκάλεσε, από μόνη της, 26 εκατομμύρια θύματα, δηλαδή το ένα τέταρτο του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Κατόπιν, αυτή η ασθένεια επανεμφανιζόταν πολλές φορές

2 στην Ευρώπη, επί τέσσερις αιώνες 1. Κάποια από αυτά τα πλήγματα έχουν μείνει ιστορικά, όπως η πανώλη του Λονδίνου το 1665 ή εκείνη της Μασσαλίας το Αλλά η πανώλη δεν είναι η μόνη που προκαλεί καταστροφές. Η εμφάνιση της λέπρας χρονολογείται στη Δυτική Ευρώπη ήδη από τον 6ο αιώνα - θα φτάσει στο απόγειο της τον 13ο αιώνα για να εξαλειφθεί στη συνέχεια. Από τον Μεσαίωνα μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα, η ευλογιά αποτελεί μια ακόμη μάστιγα που μπορεί να σκοτώνει, σε καθεμία από τις εξάρσεις της, το ένα τρίτο των παιδιών ενός χωριού και να παραμορφώνει πολλά άλλα. Η σΰφιλις δεν εμφανίζεται στην Ευρώπη παρά στο τέλος του 15ου αιώνα, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Νάπολης από τους Γάλλους το 1494: η μάχη πρέπει να διακοπεί καθώς και οι δύο στρατοί έχουν αποδεκατιστεί από την αρρώστια. Οι Γάλλοι την ονομάζουν «το κακό της Νάπολης» ενώ οι Ναπολιτάνοι «το γαλλικό κακό». Στην πραγματικότητα, πιστεύεται ότι την μετέφεραν από την Αμερική οι ναύτες του Χριστόφορου Κολόμβου. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε να βάλουμε σε αυτό τον κατάλογο ούτε την ελονοσία, η οποία σκότωσε χιλιάδες ανθρώπους, όπως συνέβη στη Νάπολη το , ούτε τη φυματίωση, ή τον κοκκύτη και την ιλαρά, πολύ θανατηφόρες εκείνη την εποχή, ούτε τον τύφο, τον τυφοειδή πυρετό, τη δυσεντερία, τη διφθερίτιδα κ.ά. Τον 19ο αιώνα, ενώ η πανώλη είχε εξαλειφθεί στην Ευρώπη, μια άλλη επιδημία έρχεται από την Ασία, η χολέρα. Μόνο η επιδημία της του 1832 προκαλεί στη Γαλλία περισσότερους από θανάτους Η εμπειρία της ασθένειας την εποχή των επιδημιών Οι επιδημίες του παρελθόντος παραπέμπουν σ'έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα της ασθένειας ως συλλογικού φαινομένου. Κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας, ένα άτομο δεν είναι άρρωστο μόνο του αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τον περίγυρο του 4. Στα χωριά, όλες σχεδόν οι οικογένειες προσβάλλονται από την αρρώστια. Οι αφηγήσεις των μεγάλων επιδημιών στηρίζονται στην απαρίθμηση των θανάτων και όλες οι περιγραφές εμπεριέχουν αυτή των πτωμάτων που συσσωρεύονται στις πόλεις και στα χωριά και αναστατώνουν τον δημόσιο χώρο. Όλα τα μέρη του πληθυσμού αισθάνονται γρήγορα την ιδέα της μόλυνσης (contagion) και αυτή η έννοια θεωρητικοποιείται τον 16ο αιώνα από τον ιταλό γιατρό Fracastor. Εντούτοις, η ιατρική είναι σχεδόν εντελώς αδύναμη. Τα μέτρα, τα οποία σταδιακά εφαρμόστηκαν για την αντιμετώπιση της μετάδοσης της αρρώστιας, ήταν κυρίως κατασταλτικά. Στόχευαν στο να απομονώσουν τους αρρώστους, να τους βάλουν σε καραντίνα, στα αμπάρια των καραβιών και να αποκλείουν τις συνοικίες και τα χωριά που είχαν προσβληθεί. 1. Βλέπε J.-N. Biraben, Les Hommes et la peste en France et dans les pays europeens et mediterraneens, Paris-La Haye, Mouton, Αναφέρεται από τον J.-P. Levy, Le Pouvoirde guirir, Paris, Editions Odile Jacob, P. Bourdelais, J.-Y. Raulot, Une Peur bleue. Histoire du cholera en France, , Paris, Payot, Βλέπε C. Herzlich et J. Pierret, Malades d'hier, malades d'aujourd'hul De h mort collective au devoir de guerison, Paris, Payot, 1984, δεύτερη επαυξημένη έκδοση, 1991.

3 Στο εξής η ασθένεια, και ειδικά η πανώλη, είναι συνώνυμη με τον βίαιο θάνατο ο οποίος επέρχεται μέσα σε λίγες μέρες ή ακόμη και μέσα σε λίγες ώρες - οι ίδιοι οι άρρωστοι την αποδέχονται μερικές φορές με μοιρολατρία. Αντιθέτως, σε όσους τους περιβάλλουν, ο φόβος κυριαρχεί και εγκαταλείπουν τους αρρώστους. Ο Βοκάκιος περιγράφει τις αντιδράσεις στη μαύρη πανώλη της Φλωρεντίας, με τον ακόλουθο τρόπο: «Τέτοιος τρόμος κυριαρχούσε στις καρδιές, τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών, που ο αδερφός εγκατέλειπε τον αδερφό, η αδερφή τον αδερφό και συχνά η γυναίκα τον άντρα. Και πράγμα ακόμη πιο εξωφρενικό και σχεδόν απίστευτο, οι πατέρες και οι μητέρες δεν δέχονταν να δουν και να φροντίσουν τα παιδιά τους, λες και αυτά δεν τους ανήκαν διόλου» 5. Επικρατεί μόνιμος πανικός όσοι μπορούν, κυρίως οι πλούσιοι, προσπαθούν να δραπετεύσουν ενώ η κοινότητα αποδιοργανώνεται - μερικοί αντιδρούν με ακρότητες και κραιπάλη, άλλοι με θυμό. Όλες οι επιδημίες δημιουργούν την ανάγκη ανεύρεσης αποδιοπομπαίων τράγων. Η λέπρα, σε αντίθεση με την πανώλη, είναι μια αρρώστια με αργή εξέλιξη που κατατρώει σιγά-σιγά το σώμα και προκαλεί μια άλλη αντίδραση: την «απομάκρυνση» ή τον «αποκλεισμό» («mise hors monde»), από τον οποίο δεν μπορούν να γλιτώσουν όσοι έχουν προσβληθεί. Η πένθιμη ακολουθία ψαλλόταν μέσα σε μια εκκλησία γεμάτη από απλωμένα μαύρα σεντόνια - έριχναν στον άρρωστο χώμα πάνω στο κεφάλι του, συμβολίζοντας με αυτό τον τρόπο τον θάνατο του. Αυτό το τελετουργικό φανερώνει τη θρησκευτική σημασία της ασθένειας, η οποία προσδίδεται σε όλες τις επιδημίες: η αρρώστια ταυτίζεται με μια θεία τιμωρία. Εξάλλου, οι ίδιοι οι γιατροί θεωρούσαν πάντοτε ότι η μεταμέλεια και η κάθαρση των ψυχών αποτελούν τα καλύτερα φάρμακα. Εκείνοι που αυτομαστιγώνονται με βέργες, διασχίζοντας απ'άκρου σ'άκρο την Ευρώπη, κατά την περίοδο της μαύρης πανώλης, εκφράζουν με ακραίο τρόπο αυτή τη θρησκευτική αντίληψη. 1.3 Η πείνα και η εξαθλίωση ως αίτια και αποτελέσματα Κάποιες επιδημίες είχαν σημαντικές πολιτικές συνέπειες. Η ευλογιά και η ιλαρά, σκοτώνοντας μαζικά τους ινδιάνικους πληθυσμούς, υπήρξαν καθοριστικές για την κατάκτηση της Αμερικής, κατά τον 16ο αιώνα, από τους Ευρωπαίους. Όλοι οι πόλεμοι, προκαλώντας μεγάλες κινήσεις πληθυσμών, ευνοούν την εξάπλωση των επιδημιών. Αλλά, κυρίως, υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στο επίπεδο ανάπτυξης μιας κοινωνίας και την υγειονομική της κατάσταση ή ανάμεσα στην πείνα και την ασθένεια. Για πολλούς αιώνες, εξαιτίας κυρίως του χαμηλού επιπέδου της αγροτικής τεχνολογίας, ο δυτικός κόσμος είναι ένας κόσμος που λιμοκτονεί. Αυτή είναι, σύμφωνα με τον Jean-Paul Levy, «μια πραγματική χρόνια α σθένεια που ανοίγει την πόρτα στη μόλυνση (infection)*. 6 Οι δυσμενείς κλιματικές συνθήκες που έχουν ως αποτέλεσμα χειρότερες σοδειές από τις συνηθισμένες, επιβαρύνουν αυτόν τον χρόνιο υποσιτισμό ο οποίος βασίζεται σε ένα δι- 5. Βοκάκιος, Το δεκαήμερο (1353), γαλλ. έκδοση : Club frangais du livre, 1953, σ Ό.π.,α.9.

4 αιτολόγιο που αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από δημητριακά: βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά στη σιτοδεία ή ακόμη και την πείνα. Κάθε αιώνας γνωρίζει πολλές τέτοιες περιόδους. Καθεμία απ'αυτές τις κρίσεις επιβίωσης εγκυμονεί μια αποδυνάμωση του πληθυσμού η οποία μεταφράζεται με εκατόμβες νεκρών αν επέλθει κάποια επιδημία. Έπειτα, ο αριθμός των νεκρών μειώνει τις πιθανότητες να καλλιεργηθεί η γη και να υπάρξει άφθονη συγκομιδή. Διαιωνίζεται λοιπόν ένας εφιαλτικός κύκλος. Στο έργο του, Les Hommes et la mort en Anjou awe XVIIe et XVIIIe siecles, ο Frangois Lebrun αναλύει με σαφήνεια τη σχέση ανάμεσα στην υγειονομική κατάσταση αυτής της περιοχής και την οικονομική της καθυστέρηση: «Το Anjou αποτελεί μέρος ενός τεράστιου συνόλου (...) το οποίο γνωρίζει σε έναν αιώνα προόδου τη στασιμότητα των απόκληρων και των μηδαμινών. Οι άνθρωποι ζουν άσχημα, γι'αυτό και είναι ανελέητα τρωτοί απέναντι στις αμέτρητες μάστιγες που τους καταβάλλουν. Το να γράψει κανείς την ιστορία αυτών των εποχών κι αυτών των τόπων, είναι να παρατηρεί το οδυνηρό θέαμα ανδρών, γυναικών και παιδιών οι οποίοι ανθίστανται ή παραδίδονται άοπλοι στο θάνατο.» 7 Έτσι η εξαθλίωση είναι συγχρόνως το αίτιο και το αποτέλεσμα μιας κατάστασης, όπως αυτή του Anjou, τόσο σε δημογραφικό όσο και σε υγειονομικό επίπεδο. Στις μέρες μας, σε πολλές χώρες του Τρίτου κόσμου, η πείνα, η ε ξαθλίωση και η αρρώστια ευδοκιμούν ακόμα και οι επιδημίες είναι το ίδιο θανατηφόρες με εκείνες που έζησε κάποτε η Δύση. 2. Οι απαρχές της προόδου της υγιεινής Εντούτοις, κατά τον 18ο αιώνα στη Γαλλία, η κατάσταση του Anjou αρχίζει να αποτελεί εξαίρεση. Το δημογραφικό καθεστώς το οποίο επικράτησε για πολλούς αιώνες μετατρέπεται σταδιακά: οι επιδημίες εμφανίζονται όλο και σπανιότερα και είναι λιγότερο θανατηφόρες, ο πληθυσμός μεγαλώνει και τα προσδόκιμα χρόνια ζωής αυξάνουν. 2.1 Πρόοδος της υγιεινής και «δημογραφική μετάβαση» Οι παράγοντες οι οποίοι επιδρούν πάνω σε αυτή την αλλαγή και συμβάλλουν σε αυτό που ονομάζουμε υγειονομική ανάπτυξη (developpement sanitaire) είναι εξαιρετικά σύνθετοι και αλληλοεξαρτώμενοι. Έτσι, φαίνεται ότι η μείωση της εξάπλωσης ορισμένων επιδημιών πραγματοποιήθηκε από μόνη της, μετά την επικράτηση των στοιχείων ορισμένων ασθενειών επάνω σε κάποια άλλα. Αλλά είναι βέβαιο ότι η πρόοδος προήλθε επίσης από τα διάφορα μέσα προστασίας ενάντια στη λοίμωξη τα οποία αποδείχθηκαν αποτελεσματικά με το πέρασμα του χρόνου. Εντούτοις, είναι φανερό ότι η ιατρική πρόοδος, υπό την αυστηρή έννοια του όρου, δεν έπαιξε παρά ένα πολύ μικρό ρόλο: η πρόοδος στη διαχείριση των πόλεων, στην οικονομία, στις αγροτικές τεχνικές, στις μεταφορές και στο εμπόριο, η 7. F. Lebrun, Les Hommes et la mort en Anjou auxxviie et XVIIIe siecles, Paris, Flammarion, 1975, α 368.

5 οποία επιτρέπει να καταπολεμούν καλύτερα τους λιμούς και τις σιτοδείες είναι απείρως σημαντικότερη 8. Έτσι, κατά τον 18ο αιώνα, αρχίζει να λύεται ο φαύλος κύκλος της πείνας, της επιδημίας και της δημογραφικής άνισης κατανομής. Ο επόμενος αιώνας θα γνωρίσει την πρόοδο της υγιεινής και τη διάδοση της παιδείας για όλους. Τα προσδόκιμα χρόνια ζωής θα αυξηθούν από 28 την εποχή του Λουδοβίκου του 15ου σε 43 το 1872, σε 52 το 1920 και σε πάνω από 75 στις μέρες μας. Η εξέλιξη που μόλις περιγράψαμε αποτελεί μέρος μιας ιστορικής διαδικασίας κεφαλαιώδους σημασίας, η οποία ονομάζεται δημογραφική μετάβαση (transition demographique) 9. Η μείωση της παιδικής θνησιμότητας παίζει ένα πρωταρχικό ρόλο. Όσο αυτή παραμένει πολύ υψηλή - τα παιδιά είναι πολύ περισσότερο ευάλωτα από τους ενήλικες στις άσχημες υγειονομικές συνθήκες - η δημογραφική ισορροπία δεν μπορεί να διαφυλαχθεί παρά μόνο με μια πολύ μεγάλη γεννητικότητα. Ο πληθυσμός μπορεί μάλιστα να αυξάνεται ελαφρά στις καλές εποχές αλλά αυτή η πρόοδος κλονίζεται αμέσως, όπως είδαμε προηγουμένως, μόλις παρουσιαστεί πείνα ή αρρώστια. Αντιθέτως, όταν πραγματοποιούνται διαρκείς αλλαγές η παιδική θνησιμότητα πέφτει: από 300 τοις χιλίοις στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα πέφτει στα 160 τοις χιλίοις στο τέλος του 19ου αιώνα. Σταδιακά ο πληθυσμός της Ευρώπης θα υιοθετήσει κοινή συμπεριφορά γεννήσεων σε σχέση με αυτή τη νέα πραγματικότητα αποκτώντας λιγότερα παιδιά. Παρ'όλα αυτά, αυτή η προσαρμογή δεν γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη, χρειάζεται χρόνο: η γεννητικότητα μειώνεται με πιο αργό ρυθμό απ' ό,τι η θνησιμότητα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια σημαντική αύξηση του πληθυσμού της Ευρώπης: από το 1750 έως το 1950, από 150 αυξάνεται σε 575 εκατομμύρια κατοίκους. Αυτή η δημογραφική έκρηξη στις ευρωπαϊκές χώρες συνοδεύεται από τη γήρανση του πληθυσμού. Βασικό παράγοντα αποτελεί η μείωση της γεννητικότητας αλλά επίσης η μείωση της θνησιμότητας στους ενήλικες και τώρα τελευταία στους ηλικιωμένους. Η γήρανση του πληθυσμού, αποτέλεσμα των υγειονομικών αλλαγών, επηρεάζει με τη σειρά της τις κυρίαρχες ασθένειες μιας κοινωνίας: εκείνες που σχετίζονται με την ώριμη ηλικία και τα γηρατειά αυξάνονται σταδιακά και υπερτερούν. 22 Από τη φθίση στη φυματίωση Κατά τον 19ο αιώνα, ενώ οι μεγάλες επιδημίες τείνουν να εκλείψουν, μια άλλη ασθένεια κυριεύει το συλλογικό φαντασιακό και αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα των γιατρών: η φυματίωση. Η εμφάνιση της χρονολογείται από τα παλαιά χρόνια: γνωρίζουμε, για παράδειγμα, κατά τον Μεσαίωνα, τη συχνότητα των χελωνιών και των χοιράόων που 8. F. Mesle et J. Vallin, «Sante et demographie: les consequences du progres de la medecine», στο L'Homme et la sante, La Villette-Le Seuil, 1992, α J.-C. Chesnais, La Transition demographique: etapes, formes, implications economiques, Paris, PUF, Travaux et documents de 1'INED, 1986.

6 αποτελούν είδη φυματίωσης τα οποία δεν συναντώνται πια στις μέρες μας. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, η πνευμονική μορφή που ονομάζουμε φθίση εμφανίζεται όλο και συχνότερα και από τις αρχές του 19ου αιώνα προκαλεί στην Αγγλία και τη Γαλλία, κυρίως στις μεγάλες πόλεις, μια σημαντική θνησιμότητα. Κατά το πρώτο τέταρτο του αιώνα, πιστεύεται ότι είναι υπεύθυνη για το 20% των θανάτων. Εξάλλου, η σημασία που της αποδίδεται είναι ακόμη μεγαλύτερη καθώς η σοβαρή επιδημική θνησιμότητα έχει υποχωρήσει. Η αγωνία που γεννιέται είναι μεγάλη και οι προσλήψεις της ασθένειας χαρακτηρίζονται από τον κυρίαρχο τότε ρομαντισμό. Η φθίση, πιστεύεται για μεγάλο διάστημα, είναι μια κληρονομική ασθένεια η οποία προσβάλλει κυρίως τους νέους, πλούσιους, προικισμένους και ευαίσθητους ανθρώπους, κατά προτίμηση τις γυναίκες και τους ποιητές. Η αρρώστια αποκαλύπτει τη βαθιά αλήθεια των ανθρώπων με πάθος, οι οποίοι θεωρούνται μερικές φορές σχεδόν ιδιοφυείς. Ο πυρετός, η καυτή ανάλωση, δεν είναι παρά η σωματική έκφραση της φωτιάς που καίει την ψυχή τους. Προς τα τέλη του αιώνα, συγκεκριμένα στατιστικά στοιχεία θα μας δώσουν μια αρκετά διαφορετική πραγματικότητα: η φυματίωση προσβάλλει κυρίως τους φτωχούς, τους προλετάριους των μεγάλων πόλεων είναι μια αρρώστια της εξαθλίωσης και της τρώγλης. Συγχρόνως, δεν τη θεωρούν πια κληρονομική: το 1882 ανακαλύπτεται το μικρόβιο το οποίο είναι υπεύθυνο γι'αυτήν, ο βάκιλλος του Κωχ, και διαπιστώνεται ο μολυσματικός του (contagieux) χαρακτήρας. Γίνεται τότε το αντικείμενο μιας ηθικολογικής εκστρατείας όπως επίσης και μιας μάχης αυστηρά ιατρικής. Δημιουργούνται σύλλογοι για τις διάφορες κοινωνικές μάστιγες: τη φυματίωση αλλά επίσης τον αλκοολισμό και τα αφροδίσια νοσήματα. Η αρρώστια, όπως πιστεύουν γιατροί, πολιτικοί και αστοί, γεννιέται από την έλλειψη υγιεινής των λαϊκών τάξεων και αποτελεί αντανάκλαση της υποβάθμισης τους ή ακόμη και της ανηθικότητάς τους. Τόσο στο συλλογικό φαντασιακό (imaginaire) όσο και λόγω του πραγματικού κινδύνου που αντιπροσωπεύει, η φυματίωση παίρνει τη σκυτάλη των προηγούμενων μεγάλων επιδημιών. Εντούτοις, τα ιδιαίτερα της χαρακτηριστικά εισάγουν μια αποφασιστική αλλαγή στην εικόνα που σχηματίζουμε για τους αρρώστους και την κοινωνική θέση που τους αρμόζει. Πράγματι, αν και η ασθένεια σκοτώνει μαζικά, δεν βιώνεται πια ως συλλογικό φαινόμενο. Πεθαίνουν ατομικά και σε αργό ρυθμό λόγω της φυματίωσης: γίνεται λοιπόν, μερικές φορές, ένας τρόπος ζωής για πολλά χρόνια ενώ, εξαιτίας του βίαιου χαρακτήρα της, η επιδημία δεν αποτελούσε μέχρι τότε παρά ένα είδος θανάτου. Η μακροχρόνια παράταση της ζωής επιτρέπει επίσης να γίνει αντιληπτό ένα πρόσωπο που δεν είχαμε συναντήσει σχεδόν καθόλου στις προηγούμενες επιδημίες: ο άρρωστος, η κατάσταση και ο ιδιαίτερος τρόπος ζωής του. Αυτό θα πάρει δύο μορφές: αρχικά, για τους πλούσιους της αρχής του αιώνα, αντιπροσωπεύει το ταξίδι σε μια χώρα με ήλιο όπου θέλουν να ελπίζουν σε μια βελτίωση αλλά και το ταξίδι ως προνόμιο ενός καταδικασμένου. Το ταξίδι αντικαταστάθηκε αργότερα από τα «σανατόρια». Τα πρώτα δημιουργούνται στη Σιλεσία μεταξύ 1854 και 1859 εκείνα των πλουσίων είναι πολυτελή - ο γερμανός συγγραφέας Τόμας Μαν κάνει μια αξέχαστη περιγραφή τους στο μυθιστόρημα του Το Μαγικό βουνό. Αργότερα, θα δημιουργηθούν σανατόρια για τους φτωχούς. Τα ιδρύματα αυτά θα κλείσουν σταδιακά, γύρω

7 στο 1950, μετά την ανακάλυψη των αντιβιοτικών, της στρεπτομυκίνης και του Rimifon, ε κείνων των φαρμάκων που τελικά επέτρεψαν τον έλεγχο της ασθένειας. Η «απομονωμένη» ζωή των φυματικών θυμίζει και, κατά έναν τρόπο, παρατείνει τον παραδοσιακό αποκλεισμό των αρρώστων τον αποκλεισμό των λεπρών για παράδειγμα. Εντούτοις, ο διαχωρισμός δεν είναι πλέον ριζικός: δεν θέλουμε πια να εξαφανίσουμε το κακό και τα θΰματά του. Στα σανατόρια, οι ασθενείς δέχονται επισκέψεις. Ελπίζουν μάλιστα ότι θα βγουν. Εξάλλου, το σανατόριο αποτελεί έναν κόσμο από μόνο του, μια μικροκοινωνία με τις συνήθειες της (θεραπεία στον καθαρό αέρα, καλή διατροφή), τους κανόνες, τα τελετουργικά και τις σχέσεις της. Το μυθιστόρημα του Τόμας Μαν περιγράφει με έξοχο τρόπο τους πλούσιους ασθενείς που νοσηλεύονται σε ένα πολυτελές ίδρυμα. Παρουσιάζει τον τρόπο ζωής τους, γεμάτο απολαύσεις και επιτήδευση. Ο Pierre Guillaume 10 ανέλυσε την κλειστή οργάνωση και την μάλλον αυστηρή πειθαρχία, καθώς επίσης και τις πρακτικές εγκοινωνισμού στα γαλλικά σανατόρια. Έδειξε επίσης ότι η διάσταση με τον ε ξωτερικό κόσμο δεν είναι απόλυτη: η «TSF»* φέρνει μια πραγματική επανάσταση επίσης, κάποια ιδρύματα έρχονται σε συμφωνία με τα πανεπιστήμια ώστε οι οικότροφοί τους να μπορούν να φοιτούν. Τέλος, γύρω στα 1930, δημιουργούνται ενώσεις φυματικών. 3. Ασθενείς και ασθένειες σήμερα Με τη φυματίωση, ένας άλλος κοινωνικός τύπος αρρώστου εμφανίζεται στο προσκήνιο: αν και αυτή η λοίμωξη αντιμετωπίζεται ως μάστιγα, ως απειλή για την κοινωνία, δεν αποτελεί πια κίνδυνο ολοκληρωτικής εξολόθρευσης ενός χωριού, μιας συνοικίας, μιας επαρχίας. Είναι το φυματικό άτομο και όχι η συλλογικότητα που βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Στις σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες, η μείωση των μεταδοτικών ασθενειών και ο ισχυρός έλεγχος τους με αντιβιοτικά, η επικράτηση αντίστοιχα χρόνιων και εκφυλιστικών μη μεταδοτικών ασθενειών, όπως τα καρδιο-αναπνευστικά νοσήματα ή ο διαβήτης, ενισχύουν ακόμη περισσότερο την εξατομίκευση. Αντίθετα με τις επιδημίες, στις οποίες κυριαρχούσε ο τρόμος της μόλυνσης (contagion) άρα και ο φόβος του αρρώστου, οι σύγχρονες ασθένειες δεν δημιουργούν πια ανησυχίες στο ευρύτερο περιβάλλον, πέρα από το πιο στενό. Καθώς η ασθένεια δεν μπορεί να επηρεάσει την ύπαρξη του άλλου, δεν τον αφορά διόλου. Συχνά μάλιστα, δεν το συνειδητοποιούμε αυτό: σε αντίθεση με πολλές ασθένειες του παρελθόντος οι οποίες άφηναν εξωτερικά σημάδια στο σώμα (οι βουβώνες στην πανώλη ή τα ανεξίτηλα σημάδια της ευλογιάς), οι χρόνιες παθήσεις δεν συνοδεύονται από άμεσα ο ρατά συμπτώματα. Μερικές φορές, ο ίδιος ο άρρωστος μόνο γνωρίζει ότι έχει προσβληθεί 10. Pierre Guillaume, Du Desespoir au salut: les tuberculewc auxxixe et XXe siecles, Paris, Aubier, Βλέπε επίσης C. Herzlich et J. Pierret, Malades d'hier, malades d'aujourd'hui, ό.π., κεφάλαιο II. * Telegraphie Sans Fil (γαλλικό αρκτικόλεξο): Ασύρματος Τηλεγραφία ή Ραδιο-Τηλεγραφία, που ε πέτρεπε την επικοινωνία των σανατορίων με τον εξω κόσμο (Σ.τ.Μ.)

8 και αυτή η κατάσταση μπορεί να διαρκέσει χρόνια, ίσως και το μεγαλύτερο μέρος της ζωής ή και ολόκληρη τη ζωή του. Τις περισότερες φορές, πράγματι, η ιατρική διαθέτει πλέον τα μέσα τα οποία επιτρέπουν να ζήσουν, με το κόστος διαφόρων θεραπειών, άτομα τα ο ποία άλλοτε θα ήταν πολΰ γρήγορα καταδικασμένα. Αυτές οι ασθένειες δεν απαιτούν, ε κτός από σπάνιες περιπτώσεις, μακρόχρονη νοσηλεία σε νοσοκομείο και οι ασθενείς μπορούν αρκετά συχνά να αρχίσουν ή να συνεχίσουν μια επαγγελματική ζωή. Παρ'όλα αυτά, η ιατρική δεν τους θεραπεύει: παραμένουν αιμοφιλικοί ή διαβητικοί σ'όλη τους τη ζωή. Ο άρρωστος λοιπόν πρέπει να μάθει να ζει με τους περιορισμούς που του επιβάλλει η κατάσταση της υγείας του και οι υποχρεώσεις της κοινωνικής, επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής. Πρέπει να καταφέρει να μετατρέψει την αρρώστια του σε τρόπο ζωής. Το τελευταίο χαρακτηριστικό των χρόνιων παθήσεων το οποίο αντανακλά στην κατάσταση των σημερινών ασθενών είναι η στενή σχέση που αυτοί διατηρούν με την ιατρική. Τα άτομα που έχουν προσβληθεί από χρόνιες ασθένειες υποβάλλονται τις περισσότερες φορές σε συνεχείς θεραπείες οι οποίες προϋποθέτουν μια λεπτομερή ενασχόληση με το σώμα και μια τακτική επαφή με την ιατρική. Αυτή ήταν και η περίπτωση της φυματίωσης η οποία, από αυτή την άποψη, αποτελεί ένα ενδιάμεσο στάδιο ανάμεσα στις επιδημίες του παρελθόντος και τη σημερινή ασθένεια. Μέσα στα σανατόρια, οι οικότροφοι μάθαιναν να ελέγχουν προσεκτικά την κατάσταση της υγείας τους και γι'αυτόν τον λόγο βρίσκονταν σε συνεχή επαφή με τους γιατρούς (οι τελευταίοι ήταν εξάλλου αρκετά συχνά παλιοί άρρωστοι). Συναντούμε την ίδια επιρροή της ιατρικής στην περίπτωση μια άλλης σημαντικής α σθένειας των ανεπτυγμένων κοινωνιών μία από εκείνες που προκαλούν σε όλους τον πιο μεγάλο φόβο: τον καρκίνο. 3.1 Μια «σύγχρονη μάστιγα»: ο καρκίνος Ο καρκίνος, αντίθετα με ό,τι συχνά πιστεύεται, δεν είναι μια καινούρια ασθένεια: οι αρχαίοι Έλληνες του έδωσαν το όνομα του («κάβουρας» στα ελληνικά) και εδώ και πολύ καιρό θεωρείται ως μια τρομερή ασθένεια. Εντούτοις, μόλις στις αρχές του 20ού αιώνα αρχίζει να αποτελεί αντικείμενο ειδικών μετρήσεων, να τρομάζει με την πρόοδο της και να εμφανίζεται ως απειλή για την κοινωνία. Το φάντασμα της φυματίωσης συνεχίζει ακόμη να απειλεί: κι όμως ταυτόχρονα μια νέα μάστιγα έρχεται να κυριεύσει τη συλλογική συνείδηση 11. Η δημογραφική εξέλιξη παίζει κι αυτή ένα ρόλο: ο καρκίνος είναι συνήθως μια ασθένεια της ώριμης ηλικίας και των γηρατειών. Είναι λοιπόν φυσικό η συχνότητα της να αυξάνει σε μια κοινωνία που γηράσκει. Ο φόβος που προκαλεί ο καρκίνος είναι το ίδιο έντονος με τους μεγάλους φόβους του παρελθόντος και παραμένει βασανιστικός στις μέρες μας. Ενώ μπορούμε να θεραπεύσουμε κάποια είδη του, ο καρκίνος, όπως άλλοτε η επιδημία, στη φαντασία μας παραπέμπει 11. Βλέπε P. Pinell, Naissance d'unfleau: histoire de la lutte contre le cancer en France ( ), Paris, A.M. Metailie, 1992.

9 μόνο στο θάνατο. Παρ'όλα αυτά, δικαίως θεωρείται ως το πρότυπο μιας σημερινής ασθένειας, μιας «σύγχρονης μάστιγας» 12. Συνδυάζει πράγματι τα χαρακτηριστικά τα οποία μόλις περιγράψαμε, αντιπροσωπεύοντας την εμπειρία της ασθένειας που μας είναι πλέον οικεία: πρόκειται για μια ατομική ασθένεια χωρίς κανένα μεταδοτικό χαρακτήρα - κάποιες μορφές καρκίνου μπορούν να έχουν γρήγορη εξέλιξη, αλλά συχνά είναι μια μακροχρόνια ασθένεια - χαρακτηρίζεται από την έκταση της ιατρικής ενασχόλησης που προκάλεσε. Η ανακάλυψη και η εφαρμογή της ακτινοθεραπείας στη δεκαετία του '20 είναι ένα από τα πρώτα παραδείγματα δυναμικής θεραπευτικής καθώς επίσης, μερικές φορές, επικίνδυνης, χαρακτηριστικής της σύγχρονης ιατρικής. Με τις «ακτίνες», ο καρκινοπαθής δεν θεωρείται πια ότι πάσχει από ανίατη ασθένεια. Ο καρκίνος αποτελεί επίσης τη βάση του συγχρόνου νοσοκομείου: τα αντικαρκινικά κέντρα είναι οι πρώτες υπηρεσίες υψηλής στάθμης με την σημερινή έννοια του όρου, λέει ο Patrice Pinell. 3.2 Η εμφάνιση τον AIDS: μια νέα μορφή τον Κακού; Η εμφάνιση του AIDS, στις αρχές του 80, εξαλείφει την αντίθεση ανάμεσα στις επιδημίες του παρελθόντος και τις σύγχρονες ασθένειες. Αντίθετα με ό,τι πιστευόταν για πολλές δεκαετίες, η εποχή των λοιμωδών νοσημάτων, και ειδικότερα των ιογενών ασθενειών, δεν έχει κατά πάσα πιθανότητα κλείσει. Η επανεμφάνιση μιας μεταδοτικής ασθένειας με ταχεία εξέλιξη, στην οποία πολύ γρήγορα προσδώσαμε το όνομα της επιδημίας, αδιάσπαστο από την ιδέα μιας ολοκληρωτικής απειλής για την κοινωνία μας, ξυπνάει ξεχασμένους φόβους. Αν συγκρίνουμε το AIDS με τις επιδημίες του παρελθόντος, γράφει ο ιστορικός Patrice Bourdelais, μένουμε κατάπληκτοι από ορισμένες ομοιότητες τόσο στις ατομικές ό σο και τις συλλογικές αντιδράσεις 13. Εντούτοις, το AIDS παρουσιάζει πάρα πολλές διαφορές με τις επιδημίες του παρελθόντος. Συνολικά, είναι πολύ λιγότερο θανατηφόρο από εκείνες: στη Γαλλία, η οποία είναι μια από τις ευρωπαϊκές χώρες που έχουν προσβληθεί περισσότερο, περιπτώσεις AIDS είχαν καταγραφεί το 1993 από την αρχή της ασθένειας και υπολογίζουμε περίπου σε τον συνολικό αριθμό των οροθετικών. Αντιθέτως, η πιθανότητα θανάτου είναι στις μέρες μας πολύ αυξημένη για τα άτομα που έχουν προσβληθεί απ'ό,τι ήταν στις επιδημίες του παρελθόντος: η πανώλη άφηνε κάποια περιθώρια επιβίωσης και, κατά τον 19ο αιώνα, ένας χολερικός στους δύο κατάφερνε να θεραπευτεί. Μιά άλλη διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι ο ιός του AIDS δρα αργά: ο χρόνος της λανθάνουσας κατάστασης ανάμεσα στη μόλυνση και την πιθανή ανάπτυξη της ασθένειας μπορεί να διαρκέσει έως και μια δεκαετία." 12. Ο.π. 13. P. Bourdelais, «Contagions d'hier et d'aujourd'hui», Sciences sociales et sante, Φεβρουάριος 1989, σ * Έχουν αλλάξει πια τα δεδομένα. Το βιβλίο εκδόθηκε το 1994 πριν την ανακάλυψη των νέων «θεραπευτικών» σχημάτων (Σ.τ.Μ.).

10 Εμφανίζεται λοιπόν ε'νας καινούριος τύπος, ο οροθετικός, ο οποίος δεν είναι άρρωστος αλλά ένα άτομο «με κίνδυνο να αρρωστήσει» 14. Το οροθετικό άτομο πρέπει να διαχειριστεί, μερικές φορές για πολλά χρόνια, μια σύνθετη κατάσταση: ζει μια κανονική ζωή η οποία ό μως χαρακτηρίζεται από μεγάλη αβεβαιότητα σε σχέση με το μέλλον και βρίσκεται συχνά υπό ιατρική παρακολούθηση. Αυτή η κατάσταση παρουσιάζει όμως και ορισμένες ομοιότητες με τις χρόνιες παθήσεις αντιθέτως, η ανάγκη να ρυθμίζει με τέτοιο τρόπο τις σεξουαλικές του σχέσεις ώστε να προστατεύει τους συντρόφους του από τον κίνδυνο μόλυνσης σχετίζει και πάλι το AIDS με κάποιες παλιές ασθένειες και πιο συγκεκριμένα με τη σύφιλη. Η μαζική ιατρική και επιστημονική ενασχόληση με το AIDS την κάνει μια καθεαυτό «σύγχρονη ασθένεια». Η θεραπεία της παρουσιάζει ωστόσο πολλά προβλήματα: το AIDS έφερε στο φως τα όρια της αποτελεσματικότητας της ιατρικής αλλά επίσης και τις δυσκολίες αποφάσεων σε θέματα δημόσιας υγείας και προέβαλε κάποιες ανεπάρκειες του συστήματος υγείας. Παρ'όλα αυτά, αποτέλεσε το αντικείμενο, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, μιας σημαντικής κινητοποίησης, δείγμα της ικανότητας αντίδρασης των ανεπτυγμένων κοινωνιών. Αντίθετα, οι οικονομικοί, υγειονομικοί και κοινωνικοί πόροι εκλείπουν σε τραγικό βαθμό για να αντιμετωπιστεί η ασθένεια στις χώρες του Τρίτου Κόσμου. To AIDS σηματοδοτεί επίσης και την έκταση των ανισοτήτων μεταξύ φτωχών και πλούσιων χωρών καθώς και μεταξύ ηπείρων. Ένα βασικό στοιχείο της αντίδρασης σε αυτή την καινούρια ασθένεια είναι αναμφίβολα ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζουν οι μη κυβερνητικές οργανώσεις αλληλοβοήθειας στους ασθενείς 15. Δεν είναι η πρώτη φορά που δημιουργούνται παρόμοια κινήματα γύρω από μια αρρώστια, ομάδες που αποτελούνται από ασθενείς ή συγγενείς ασθενών: α ναφέραμε τη δημιουργία των συνδέσμων φυματικών αλλά υπάρχουν και άλλοι, για πολλές χρόνιες παθήσεις. Στην περίπτωση όμως του AIDS ο ρόλος τους είναι πολύ σημαντικός και οι σχέσεις που δημιουργούν μεταξύ τους οι γιατροί, οι επιστήμονες και η πολιτική ε ξουσία είναι περισσότερο στενές και σύνθετες απ'ό,τι σε άλλες λοιμώξεις. Διαμέσου των συλλόγων που δημιουργούνται γύρω από το AIDS, η άποψη των ασθενών και του συνόλου της κοινωνίας έχει ένα ιδιαίτερο βάρος σε σχέση με την άποψη των γιατρών. Η ασθένεια αποτελεί λοιπόν υπόθεση ομάδων και όχι μόνον ατόμων εκδηλώνεται στον δημόσιο και ό χι μόνο στον ιδιωτικό χώρο, εκείνον της σχέσης ιατρού-ασθενή. Ανακτά με αυτό τον τρόπο μια συλλογική διάσταση. Θα αναλύσουμε περισσότερο εκτεταμένα αυτά τα διαφορετικά προβλήματα στη συνέχεια του βιβλίου (κεφ. 7). Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο, με άξονα την εξέλιξη των κυρίαρχων παθολογιών σε διάφορες εποχές, θελήσαμε να παρουσιάσουμε τα βασικά στάδια αλλαγής του κοινωνικού ρόλου του ασθενή και τους τύπους κοινωνικών σχέσεων που δημιουργούνται γύρω α- 14. D. Carricaburu et J. Pierret, «Vie quotidienne et recompositions identitaires autour de la seropositivite», Rapport CERMES, 1992, πολυγραφημένο. 15. Βλέπε σχετικά Μ. Pollak, Les homosexuels et le sida: sociologie d'une epidemie, Paris, A.M. Metailie, 1988.

11 πό την ασθένεια. Θα επανέλθουμε λεπτομερώς στις κοινωνικές σχέσεις που δημιουργούνται με επίκεντρο τις ασθένειες στα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου. Αλλά στην πορεία αυτής της εξέλιξης παρουσιάστηκε ένας άλλος σημαντικός παράγοντας: η σύγχρονη ιατρική, με την οποία και θα ασχοληθούμε στο κεφάλαιο που ακολουθεί.

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Δρ Γεώργιος Ι Κούρτογλου Παθολόγος-Διαβητολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής ΑΠΘ Εκρηκτικές διαστάσεις λαμβάνει πλέον ο σακχαρώδης

Διαβάστε περισσότερα

Οι μεγαλύτερες επιδημίες που γνώρισε ο κόσμος

Οι μεγαλύτερες επιδημίες που γνώρισε ο κόσμος Οι μεγαλύτερες επιδημίες που γνώρισε ο κόσμος Μάθημα : Ερευνητική Εργασία (Project) Θέμα : Ασθένειες μάστιγες και επιδημίες του παρελθόντος Νατσιός Ιωάννης Α 3 Ως επιδημία (επί + δήμος) χαρακτηρίζονται

Διαβάστε περισσότερα

ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ. Καρκίνος και ΑΙDS Βουβωνική πανώλη Ισπανική Γρίπη Η ελονοσία Έμπολα Η χολέρα Η Ευλογιά Πολιομυελίτιδα Φυματίωση Γρίπη Διάρροια

ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ. Καρκίνος και ΑΙDS Βουβωνική πανώλη Ισπανική Γρίπη Η ελονοσία Έμπολα Η χολέρα Η Ευλογιά Πολιομυελίτιδα Φυματίωση Γρίπη Διάρροια ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Καρκίνος και ΑΙDS Βουβωνική πανώλη Ισπανική Γρίπη Η ελονοσία Έμπολα Η χολέρα Η Ευλογιά Πολιομυελίτιδα Φυματίωση Γρίπη Διάρροια AIDS 25 εκατ. Θάνατοι από το 1981 έως σήμερα Το AIDS

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής

Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής 1 Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής Υπάρχει ένα δεδομένο στη σύγχρονη ιατρική που λειτουργεί όπως λειτουργούσε στην

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΙΔΗΜΙΑ

ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΙΔΗΜΙΑ Η παχυσαρκία αποτελεί μία ασθένεια η οποία τείνει να εκλάβει διαστάσεις επιδημίας ή κοινωνικής μάστιγας τις τελευταίες δεκαετίες. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οργανισμό

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΙΜΕΝΟ. Πέμπτη 19 Νοεμβρίου Αγαπητή Κίττυ,

ΚΕΙΜΕΝΟ. Πέμπτη 19 Νοεμβρίου Αγαπητή Κίττυ, ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Αγαπητή Κίττυ, ΚΕΙΜΕΝΟ Πέμπτη 19 Νοεμβρίου 1942

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΈΝΩΣΗ

Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΈΝΩΣΗ Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΈΝΩΣΗ Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Eurostat οι πληθυσμοί της Ευρώπης γερνάνε γρήγορα λόγω του χαμηλού ποσοστού γεννήσεων και του αυξανόμενου προσδόκιμου

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Γιατί είναι χρήσιμο το παρόν βιβλίο. Πώς να ζήσετε 150 χρόνια µε Υγεία

Εισαγωγή. Γιατί είναι χρήσιμο το παρόν βιβλίο. Πώς να ζήσετε 150 χρόνια µε Υγεία Εισαγωγή «Όποιος έχει υγεία, έχει ελπίδα. Και όποιος έχει ελπίδα, έχει τα πάντα.» Τόμας Κάρλαϊλ Γιατί είναι χρήσιμο το παρόν βιβλίο Ο πατέρας μου είναι γιατρός, ένας από τους καλύτερους παθολόγους που

Διαβάστε περισσότερα

Ο Διαβήτης στα παιδιά και στους εφήβους

Ο Διαβήτης στα παιδιά και στους εφήβους Ο Διαβήτης στα παιδιά και στους εφήβους Δρ Γεώργιος Ι Κούρτογλου Παθολόγος-Διαβητολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής ΑΠΘ Εκρηκτικές διαστάσεις λαμβάνει πλέον ο σακχαρώδης διαβήτης και οι προβλέψεις για το μέλλον

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΟΥΜΠΟΥΡΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ. Συνεργάτης ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ. Τμήμα Νοσηλευτικής

ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΟΥΜΠΟΥΡΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ. Συνεργάτης ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ. Τμήμα Νοσηλευτικής ΚΟΥΜΠΟΥΡΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Συνεργάτης ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ Τμήμα Νοσηλευτικής ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Το παιδί από τη γέννησή του μέχρι την ηλικία των 19 έως 20 ετών παρουσιάζει μία αύξηση του βάρους αλλά και του ύψους. Αν

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΘΕΜΑ ΟΜΑΔΑΣ

ΘΕΜΑ: ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΘΕΜΑ ΟΜΑΔΑΣ ΘΕΜΑ: ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΘΕΜΑ ΟΜΑΔΑΣ:ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΟΜΑΔΑ 2:ΡΗΓΟΥΣΤΣΟΥ ΑΝΝΑ, ΣΑΛΑΠΑΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ, ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ, ΧΑΛΚΟΠΙΑΔΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ,ΠΕΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ (Σύντομη ενημέρωση από ERS - ELF) Οι οξείες λοιμώξεις κατώτερου αναπνευστικού συστήματος περιλαμβάνουν την πνευμονία (λοίμωξη της κυψελίδας του πνεύμονα),

Διαβάστε περισσότερα

Εμβολιασμό χρειάζονται και οι ενήλικες

Εμβολιασμό χρειάζονται και οι ενήλικες Ο εμβολιασμός προλαμβάνει 2-3 εκατομμύρια θανάτους παιδιών κάθε χρόνο Αρκετοί ενήλικες δεν γνωρίζουν ότι ο εμβολιασμός συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή Ανδρέας Κωνσταντόπουλος* Εμβολιασμό χρειάζονται και

Διαβάστε περισσότερα

Διερεύνηση μιας υδατογενούς ή τροφικής επιδημικής έκρηξης

Διερεύνηση μιας υδατογενούς ή τροφικής επιδημικής έκρηξης Watermicro Πρόγραμμα Κατάρτισης Εξ αποστάσεως (Distance learning course) Διερεύνηση μιας υδατογενούς ή τροφικής επιδημικής έκρηξης Τάνια Αρβανιτίδου-Βαγιωνά Καθηγήτρια, ΑΠΘ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά

Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Κεφάλαιο 1 - Το μυστικό της ιατρικής Σε κάθε θέμα ή επιστήμη υπάρχει πάντα ένα δεδομένο που είναι σημαντικότερο σε σύγκριση με

Διαβάστε περισσότερα

Επιδημίες μετά από φυσικές καταστροφές. Εξηντάρης Ορφέας Φωτεινή Μυτιληναίου

Επιδημίες μετά από φυσικές καταστροφές. Εξηντάρης Ορφέας Φωτεινή Μυτιληναίου Επιδημίες μετά από φυσικές καταστροφές Εξηντάρης Ορφέας Φωτεινή Μυτιληναίου Σκοπός Εργασίας Η καταγραφή των επιδημιών που προκαλούνται μετά από φυσικές καταστροφές καθώς και οι τρόποι και τα μέσα αντιμετώπισης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ & Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ HMEΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΣΑΒΒΑΤΟ 23 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΥΓΙΕΙΝΗ ΣΥΝΟΛΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Δημογραφία Ενότητα 6: Δημογραφική Μετάβαση Βύρων Κοτζαμάνης Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Πως μπορώ να υποστηρίξω τον άνθρωπό μου. να αντιμετωπίσει το λέμφωμα;

Πως μπορώ να υποστηρίξω τον άνθρωπό μου. να αντιμετωπίσει το λέμφωμα; Πως μπορώ να υποστηρίξω τον άνθρωπό μου να αντιμετωπίσει το λέμφωμα; Το λέμφωμα είναι δυνητικά ιάσιμη νόσος Με την επιστημονική συνεργασία του Αιματολογικού Τμήματος, Γ Πανεπιστημιακής Παθολογικής Κλινικής,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΟΙΧΕΙΑ ΠΑΙΔΙΑΣΡΙΚΗ ΕΜΒΟΛΙΑ

ΣΟΙΧΕΙΑ ΠΑΙΔΙΑΣΡΙΚΗ ΕΜΒΟΛΙΑ ΕΜΒΟΛΙΑ Σα εμβόλια είναι ένα άλλο πολύ σημαντικό θέμα που αφορά άμεσα την υγεία του παιδιού. Σα τελευταία χρόνια έχουν συμβάλει τα μέγιστα για την βελτίωση της υγείας και την αποφυγή πολλών ασθενειών των

Διαβάστε περισσότερα

Η νόσος Alzheimer είναι μια εκφυλιστική νόσος που αργά και προοδευτικά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Δεν είναι λοιμώδη και μεταδοτική, αλλά

Η νόσος Alzheimer είναι μια εκφυλιστική νόσος που αργά και προοδευτικά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Δεν είναι λοιμώδη και μεταδοτική, αλλά Η νόσος Alzheimer είναι μια εκφυλιστική νόσος που αργά και προοδευτικά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Δεν είναι λοιμώδη και μεταδοτική, αλλά είναι η πιο κοινή αιτία άνοιας μια κατάσταση που επηρεάζει

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Σακχαρώδης Διαβήτης Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

e-seminars Συνεργάζομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων

e-seminars Συνεργάζομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων e-seminars Πρωτοποριακή Συνεχής Επαγγελματική και Προσωπική Εκπαίδευση Προσωπική Βελτίωση Συνεργάζομαι 1 e Seminars Copyright Seminars & Consulting Page 1 Περιεχόμενα 1. Τι είναι Συνεργασία 2. Γιατί χρειάζεται

Διαβάστε περισσότερα

της μακροχρόνιας νοσηλείας και παρακολούθησης

της μακροχρόνιας νοσηλείας και παρακολούθησης Η άποψη του ασθενή Τα προβλήματα στην διάρκεια της μακροχρόνιας νοσηλείας και παρακολούθησης Γ.Ν.Α ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ 2015 Σαλιάγα Άννα ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Ξενώνες φιλοξενίας οι δυνατές χημειοθεραπείες

Διαβάστε περισσότερα

Από τον Κώστα κουραβανα

Από τον Κώστα κουραβανα Από τον Κώστα κουραβανα Περιεχόμενα Γενικός ορισμός παχυσαρκίας Ορμονικοί-Γονιδιακοί-παράγοντες Επιπτώσεις στην υγεία Θεραπεία-Δίαιτα Γενικός ορισμός παχυσαρκίας Παχυσαρκία είναι κλινική κατάσταση στην

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοι από τους παρακάτω πληθυσμούς είναι κλειστοί ή ανοιχτοί και γιατί;

Ποιοι από τους παρακάτω πληθυσμούς είναι κλειστοί ή ανοιχτοί και γιατί; Ποιοι από τους παρακάτω πληθυσμούς είναι κλειστοί ή ανοιχτοί και γιατί; 1. Οι κάτοικοι της Ελλάδας, το 2010 2. Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 3. Οι νοσηλευθέντες σε ένα νοσοκομείο το 2012 4.

Διαβάστε περισσότερα

1o ΕΠΑΛ ΚΙΑΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»

1o ΕΠΑΛ ΚΙΑΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» 1o ΕΠΑΛ ΚΙΑΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013 Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» Με τον τουρισμό γίνονται νέες γνωριμίες που μπορεί να κρύβουν παγίδες για

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Ευριπιδου Πολυκαρπος Παθολογος-Διαβητολογος C.D.A. College Limassol

Δρ. Ευριπιδου Πολυκαρπος Παθολογος-Διαβητολογος C.D.A. College Limassol Δρ. Ευριπιδου Πολυκαρπος Παθολογος-Διαβητολογος C.D.A. College Limassol ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2014 θεμα: Ιστορικη Εξελιξη Αγωγης και Προαγωγης Υγειας. Η προαγωγη υγειας είναι συνδεδεμενη με τις αλλαγες που

Διαβάστε περισσότερα

ΠΩΣ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΩ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΜΟΥ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΤΟ ΛΕΜΦΩΜΑ;

ΠΩΣ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΩ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΜΟΥ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΤΟ ΛΕΜΦΩΜΑ; ΠΩΣ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΩ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΜΟΥ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΤΟ ΛΕΜΦΩΜΑ; Με την επιστημονική συνεργασία της Αιματολογικής Μονάδας, Γ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών Με

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ZAΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ZAΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ZAΡΦΤΖΙΑΝ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΣΚΗΣΕΙΣ KEΦΑΛΑΙΟ 1ο 1. Οι παρακάτω καμπύλες αναφέρονται σε συγκεντρώσεις αντισωμάτων σε τρια

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Τι είναι η φυματίωση; Η φυματίωση είναι νόσημα που προκαλείται από ένα μικρόβιο που λέγεται μυκοβακτηρίδιο της

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση Πανελλήνιας Ένωσης Σπανίων Παθήσεων- ΠΕΣΠΑ

Παρουσίαση Πανελλήνιας Ένωσης Σπανίων Παθήσεων- ΠΕΣΠΑ Παρουσίαση Πανελλήνιας Ένωσης Σπανίων Παθήσεων- ΠΕΣΠΑ Η ΠΕΣΠΑ είναι ο μόνος φορέας, ΜΚΟ που εκπροσωπεί στη χώρα μας συλλόγους ασθενών σπανίων παθήσεων αλλά και μεμονωμένους ασθενείς. Ιδρύθηκε το 2003 με

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

Μελη: Μπετυ Υφαντη Μαρουσα Μακρακη Γεωργια Οικονομου Ευα Μιχαλη. Ομαδα: Αγωνιστριες κατα της βιας

Μελη: Μπετυ Υφαντη Μαρουσα Μακρακη Γεωργια Οικονομου Ευα Μιχαλη. Ομαδα: Αγωνιστριες κατα της βιας Μελη: Μπετυ Υφαντη Μαρουσα Μακρακη Γεωργια Οικονομου Ευα Μιχαλη Ομαδα: Αγωνιστριες κατα της βιας Τι ειναι ρατσισμος; Ρατσισμός είναι η άνιση μεταχείριση (διάκριση) που δέχονται κάποιοι άνθρωποι επειδή

Διαβάστε περισσότερα

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο Έ να πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που αντιμετωπίζουν έντονο άγχος, δυσθυμία, «κατάθλιψη» έχει την «τάση» να αποδίδει λανθασμένα τις ψυχικές αυτές καταστάσεις, σε έναν «προβληματικό εαυτό του», (μία δυστυχώς

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος. Καλή τύχη! Carl-Johan Forssén Ehrlin

Πρόλογος. Καλή τύχη! Carl-Johan Forssén Ehrlin Πρόλογος Νιώθουμε πολύ άσχημα όταν βλέπουμε ένα παιδί να κλαίει ή να πονάει χωρίς να μπορούμε να κάνουμε κάτι, ιδιαίτερα αν είμαστε γονείς. Ανάλογα με τις περιστάσεις τα παιδιά είναι άλλοτε χαρούμενα,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Γνώσεις, στάσεις και ποιότητα ζωής σε ασθενείς με λέμφωμα Οι ασθενείς που πάσχουν από λέμφωμα στην Ελλάδα εμφανίζονται ελλιπώς ενημερωμένοι σχετικά με ζητήματα που αφορούν στην

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

2 ο Σεμινάριο ΕΓΚΥΡΗ ΠΡΑΞΗ & ΣΥΝΟΧΗ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Δίκτυο σχολείων για τη μη-βία

2 ο Σεμινάριο ΕΓΚΥΡΗ ΠΡΑΞΗ & ΣΥΝΟΧΗ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Δίκτυο σχολείων για τη μη-βία 2 ο Σεμινάριο ΕΓΚΥΡΗ ΠΡΑΞΗ & ΣΥΝΟΧΗ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Δίκτυο σχολείων για τη μη-βία Α Μέρος: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ Τα επίπεδα συνείδησης Ύπνος Μισοξύπνιο Αφύπνιση Ελάχιστη εργασία των εξωτερικών αισθήσεων Με εικόνες

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΕΙ ΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ Β ΚΥΚΛΟΥ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΗΡΙΩΝ ΠΕΜΠΤΗ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΚΕΙΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ

ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΜΠΑΡΚΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΝ Α Π Λ Η Ρ Ω Τ Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ϊ Σ ΤΑΜ Ε Ν Η ΟΥ Ρ ΟΛΟ Γ Ι ΚΟΥ- Ο Γ ΚΟΛΟ Γ Ι ΚΟΥ Τ Μ Η Μ ΑΤΟ Σ ΑΝ Θ «Θ Ε ΑΓ Ε Ν Ε Ι Ο» ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ Βασική

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Η καλύτερη δυνατότητα για επιτυχή αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού είναι η έγκαιρη διάγνωση

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Η καλύτερη δυνατότητα για επιτυχή αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού είναι η έγκαιρη διάγνωση ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ξεκινά το ταξίδι της Κινητής Μονάδας Μαστογραφίας από την Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία, με την υποστήριξη της ΚΕΔΕ και του ΕΔΔΥΠΠΥ και την ευγενική χορηγία της ELPEN Η καλύτερη δυνατότητα

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοι από τους παρακάτω πληθυσμούς είναι κλειστοί ή ανοιχτοί και γιατί;

Ποιοι από τους παρακάτω πληθυσμούς είναι κλειστοί ή ανοιχτοί και γιατί; Άσκηση Ποιοι από τους παρακάτω πληθυσμούς είναι κλειστοί ή ανοιχτοί και γιατί; 1. Οι κάτοικοι της Ελλάδας, το 2010 2. Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 3. Οι νοσηλευθέντες σε ένα νοσοκομείο το 2012

Διαβάστε περισσότερα

Η Έκθεση του Π.Ο.Υ για την πρόληψη των αυτοκτονιών με στοιχεία και για την Ελλάδα.

Η Έκθεση του Π.Ο.Υ για την πρόληψη των αυτοκτονιών με στοιχεία και για την Ελλάδα. Η Έκθεση του Π.Ο.Υ για την πρόληψη των αυτοκτονιών με στοιχεία και για την Ελλάδα. Στόχος του Σχεδίου Δράσης για την Ψυχική Υγεία 2013-2020 του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας(Π.Ο.Υ) ήταν η μείωση του ποσοστού

Διαβάστε περισσότερα

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΙΚΟΓΕΝΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ 1.1 Τι είναι; Ο Οικογενής Μεσογειακός Πυρετός (ΟΜΠ) είναι ένα γενετικά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΚΟΟΛ. Φλίγκος Γιώργος Φραγκούλιας Κων/νος. νος Παναγιωταροπούλου Φωτεινή Ξυδιά Φωτεινή Λύκα Μαρία Βασιλόγιαννη Μαρία

ΑΛΚΟΟΛ. Φλίγκος Γιώργος Φραγκούλιας Κων/νος. νος Παναγιωταροπούλου Φωτεινή Ξυδιά Φωτεινή Λύκα Μαρία Βασιλόγιαννη Μαρία ΑΛΚΟΟΛ Φλίγκος Γιώργος Φραγκούλιας Κων/νος νος Παναγιωταροπούλου Φωτεινή Ξυδιά Φωτεινή Λύκα Μαρία Βασιλόγιαννη Μαρία Λίγα λόγια για την ιστορία του Ο Διόνυσος ήταν ο θεός του κρασιού, γιος του Δία και

Διαβάστε περισσότερα

Μειώθηκε για πρώτη φορά το προσδόκιμο ζωής των Ελλήνων το 2015

Μειώθηκε για πρώτη φορά το προσδόκιμο ζωής των Ελλήνων το 2015 Σε σχέση με το 2014 Μειώθηκε για πρώτη φορά το προσδόκιμο ζωής των Ελλήνων το 2015 Eπιμέλεια: Πέτρος Κράνιας 27/02/2018 Οι περικοπές που «χτύπησαν» τους Ελληνες τα τελευταία χρόνια έφεραν επιπτώσεις και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΝΑ ΙΑΒΑΣΕΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑ ΙΟ!

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΝΑ ΙΑΒΑΣΕΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑ ΙΟ! Σφραγίδα της εγκατάστασης-υπηρεσίας ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΝΑ ΙΑΒΑΣΕΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑ ΙΟ! Υπόµνηση για γονείς και λοιπούς κηδεµόνες της διάταξης του άρθρου 34 παρ.5 εδάφιο 2 του Νόµου περί προστασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Ο καρκίνος αποτελεί μια ασθένεια που το άκουσμά του και μόνο προκύπτει τρόμος και πανικός. Όπως όλες οι μορφές καρκίνου του πνεύμονα τρομάζει τους

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ κ. ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΛΕΤΗ ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΩΝ «ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ ΗΜΕΡΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2012», Βρυξέλλες 16 Οκτωβρίου 2012

ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ κ. ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΛΕΤΗ ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΩΝ «ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ ΗΜΕΡΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2012», Βρυξέλλες 16 Οκτωβρίου 2012 ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ κ. ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΛΕΤΗ ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΩΝ «ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ ΗΜΕΡΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2012», Βρυξέλλες 16 Οκτωβρίου 2012 Κύριοι Πρόεδροι, Κύριε Πρόεδρε της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,

Διαβάστε περισσότερα

ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΚΥΣΤΙΚΗ ΙΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Αγγελική Πρεφτίτση

ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΚΥΣΤΙΚΗ ΙΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Αγγελική Πρεφτίτση ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΚΥΣΤΙΚΗ ΙΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Αγγελική Πρεφτίτση Όταν, σε ηλικία 11 ετών, µου ανακοίνωσαν ότι πάσχω από Κυστική Ίνωση, µια ασθένεια παντελώς άγνωστη σε µένα µέχρι τότε, είναι αλήθεια πως δεν θορυβήθηκα

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των. μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία

Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των. μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία Ο ρόλος και η σημασία των μοριακών τεχνικών στον έλεγχο των μικροβιολογικών παραμέτρων σε περιβαλλοντικά δείγματα για την προστασία της Δημόσιας Υγείας Α. Βανταράκης Εργαστήριο Υγιεινής, Ιατρική Σχολή,

Διαβάστε περισσότερα

Στον χρόνιο αλκοολισμό, παρουσιάζονται διαταραχές ποικίλου βαθμού του νευρικού συστήματος (τρεμούλιασμα, πολυνευρίτιδα, διανοητική σύγχυση,

Στον χρόνιο αλκοολισμό, παρουσιάζονται διαταραχές ποικίλου βαθμού του νευρικού συστήματος (τρεμούλιασμα, πολυνευρίτιδα, διανοητική σύγχυση, Αλκοολισμός ΟΡΙΣΜΟΣ Ο όρος αναφέρεται για πρώτη φορά από έναν Ολλανδό γιατρό στα τέλη της δεκαετίας του 1840, ενώ αναλύθηκε σε νόσο το 1972 από το γιατρό John Coakley Lettson. Αλκοολισμός σημαίνει δηλητηρίαση

Διαβάστε περισσότερα

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Θετική Ψυχολογία Καρακασίδου Ειρήνη, MSc Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Εισαγωγή Θετική-Αρνητική Ψυχολογία Στόχοι της Ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20 Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου 2015-22:20 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη «Μέσω της μυθοπλασίας, αποδίδω τη δικαιοσύνη που θα ήθελα να υπάρχει» μας αποκαλύπτει η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος. Νεότερες απόψεις και θεραπείες

Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος. Νεότερες απόψεις και θεραπείες Γράφει: Θάνος Παπαθανασίου, Μαιευτήρας Γυναικολόγος Νεότερες απόψεις και θεραπείες Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) είναι η συχνότερη ορμονική πάθηση της σύγχρονης γυναίκας. Υπολογίζεται ότι περίπου

Διαβάστε περισσότερα

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου]

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας: Σεμίραμις Αμπατζόγλου Τάξη: Γ'1 Γυμνασίου

Διαβάστε περισσότερα

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11 Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος 2017-11:11 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει γράψει περίπου

Διαβάστε περισσότερα

Χαιρετισμός του Προέδρου Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου Δρα. Χρύσανθου Γεωργίου, στη διάσκεψη τύπου

Χαιρετισμός του Προέδρου Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου Δρα. Χρύσανθου Γεωργίου, στη διάσκεψη τύπου Χαιρετισμός του Προέδρου Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου Δρα. Χρύσανθου Γεωργίου, στη διάσκεψη τύπου της «4 ης Εβδομάδας Ευαισθητοποίησης για το Αλκοόλ Τετάρτη, 26 Οκτωβρίου 2016, 11.00 12.30 Έντιμοι

Διαβάστε περισσότερα

NHS - ΕΣΥ ΠΑΝ ΗΜΙΑ ΓΡΙΠΗΣ. Σηµαντικές πληροφορίες για εσάς και την οικογένειά σας

NHS - ΕΣΥ ΠΑΝ ΗΜΙΑ ΓΡΙΠΗΣ. Σηµαντικές πληροφορίες για εσάς και την οικογένειά σας NHS - ΕΣΥ ΠΑΝ ΗΜΙΑ ΓΡΙΠΗΣ Σηµαντικές πληροφορίες για εσάς και την οικογένειά σας Πανδηµία γρίπης προβλέπεται τώρα από τους ειδικούς στον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας. Αυτό το φυλλάδιο περιγράφει την πανδηµική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε.

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε. Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα ανεξάρτητα από την ηλικία, το χρώμα ή το φύλο. Είναι μια χρόνια νόσος που όταν δεν είναι σωστά ρυθμισμένη μπορεί να δημιουργήσει απειλητικές για τη

Διαβάστε περισσότερα

Τι πρέπει να γνωρίζετε για την προεκλαµψία

Τι πρέπει να γνωρίζετε για την προεκλαµψία Τι πρέπει να γνωρίζετε για την προεκλαµψία Η προεκλαµψία είναι πολύ πιο συνήθης από ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Στην πραγµατικότητα είναι η συνηθέστερη σοβαρή επιπλοκή της κύησης. Η προεκλαµψία

Διαβάστε περισσότερα

Προσδιοριστής (determinant) Συνώνυμα

Προσδιοριστής (determinant) Συνώνυμα Προσδιοριστής Το χαρακτηριστικό (συγγενές, περιβαλλοντικό ή συμπεριφοράς) των ατόμων από το οποίο εξαρτάται η συχνότητα εμφάνισης της μελετώμενης έκβασης Προσδιοριστής (determinant) Συνώνυμα Έκθεση Μελετώμενος

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1. α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΕΙ ΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ Β ΚΥΚΛΟΥ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΗΡΙΩΝ ΠΕΜΠΤΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2006 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΚΕΙΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

στις οποίες διαμορφώθηκαν οι ιστορικοί και οι πολιτισμικοί όροι για τη δημοκρατική ισότητα: στη δυτική αντίληψη της ανθρώπινης οντότητας, το παιδί

στις οποίες διαμορφώθηκαν οι ιστορικοί και οι πολιτισμικοί όροι για τη δημοκρατική ισότητα: στη δυτική αντίληψη της ανθρώπινης οντότητας, το παιδί 160 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Τα δικαιώματα του παιδιού και οι συνέπειες της αναγνώρισής τους σε διεθνές επίπεδο αντιπροσωπεύουν μια τεράστια αλλαγή των αντιλήψεων και των νοοτροπιών για το παιδί, γεγονός που συνοδεύτηκε

Διαβάστε περισσότερα

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ.

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. Η συμβολή της οικογένειας στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής είναι μεγάλη και διαχρονική. Η μορφή και το περιεχόμενο, όμως, αυτής της συμβολής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΗΜΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΗΜΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΗΜΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ "Καταγραφή υγιεινής και τρόπου διαβίωσης στην κατοικία σε Ελληνικό πληθυσμό και αξιολόγηση της επίδρασης αυτών στην κοινότητα". Αικατερίνη Λάσκαρη

Διαβάστε περισσότερα

Τους τροµάζει η µοναξιά. Πώς θα κάνουν καινούρια αρχή µετά από τόσα χρόνια συµβίωσης; Τι θα αντιµετωπίσουν;

Τους τροµάζει η µοναξιά. Πώς θα κάνουν καινούρια αρχή µετά από τόσα χρόνια συµβίωσης; Τι θα αντιµετωπίσουν; Διαζύγιο Σύµφωνα µε στατιστικά στοιχεία, στις αναπτυγµένες χώρες υπολογίζεται ότι ένας στους δύο γάµους καταλήγει σε διαζύγιο. Το διαζύγιο είναι µια ψυχικά τραυματική εμπειρία για αυτούς που χωρίζουν.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER 1 Α Ομάδα «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ - ΧΛΑΜΥΔΙΑ - ΜΥΚΟΠΛΑΣΜΑ - ΕΡΠΗΣ - ΚΟΝΔΥΛΩΜΑΤΑ - ΣΥΦΙΛΗ - HIV - ΓΟΝΟΡΡΟΙΑ

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ - ΧΛΑΜΥΔΙΑ - ΜΥΚΟΠΛΑΣΜΑ - ΕΡΠΗΣ - ΚΟΝΔΥΛΩΜΑΤΑ - ΣΥΦΙΛΗ - HIV - ΓΟΝΟΡΡΟΙΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ - ΧΛΑΜΥΔΙΑ - ΜΥΚΟΠΛΑΣΜΑ - ΕΡΠΗΣ - ΚΟΝΔΥΛΩΜΑΤΑ - ΣΥΦΙΛΗ - HIV - ΓΟΝΟΡΡΟΙΑ Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενες ασθένειες ή αφροδίσια νοσήματα ονομάζονται

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτες ασθενών-μαρτύρων

Μελέτες ασθενών-μαρτύρων Μελέτες ασθενών-μαρτύρων Η πρώτη ΜΑΜ δημοσιεύθηκε το 1920 και αφορούσε τη σχέση καπνιστικής συνήθειας και επιθηλιώματος των χειλιών (μορφή καρκίνου του δέρματος) Το 1950, δημοσιεύθηκαν οι πρώτες 4 μελέτες

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις και επιδημιολογία της οστεοπόρωσης

Κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις και επιδημιολογία της οστεοπόρωσης Κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις και επιδημιολογία της οστεοπόρωσης Μύρων Μαυρικάκης Αναπλ. Καθηγητής Θεραπευτικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Παθολόγος - Ρευματολόγος ριν αρχίσω την ομιλία μου θα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (αποσπάσματα από το βιβλίο του Έριχ Φρομ «η τέχνη της αγάπης», Εκδόσεις Μπουκουμάνη).

ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (αποσπάσματα από το βιβλίο του Έριχ Φρομ «η τέχνη της αγάπης», Εκδόσεις Μπουκουμάνη). ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (αποσπάσματα από το βιβλίο του Έριχ Φρομ «η τέχνη της αγάπης», Εκδόσεις Μπουκουμάνη). 1. Σ ένα πολιτισμό όπου επικρατεί το εμπορικό πνεύμα και η

Διαβάστε περισσότερα

Κοινή Γνώμη. Κολέγιο CDA ΔΗΣ 110 Κομμωτική Καρολίνα Κυπριανού 11/02/2015

Κοινή Γνώμη. Κολέγιο CDA ΔΗΣ 110 Κομμωτική Καρολίνα Κυπριανού 11/02/2015 Κοινή Γνώμη Κολέγιο CDA ΔΗΣ 110 Κομμωτική Καρολίνα Κυπριανού 11/02/2015 Έννοια, ορισμός και ανάλυση Κοινής Γνώμης Κοινή γνώμη είναι η γνώμη της πλειοψηφίας των πολιτών, πάνω σε ένα ζήτημα που αφορά την

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΕΙ ΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ Β ΚΥΚΛΟΥ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ TΕΧΝΙΚΩΝ EΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ EΚΠΑΙ ΕΥΤΗΡΙΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΚΕΙΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμών (24 30 Απριλίου 2016)

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμών (24 30 Απριλίου 2016) Αθήνα, 25 Απριλίου 2016 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμών (24 30 Απριλίου 2016) Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κάθε χρόνο αφιερώνει την τελευταία εβδομάδα του Απριλίου στα νοσήματα που προλαμβάνονται

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Η αγάπη άργησε μια μέρα. Εργασία της μαθήτριας Ισμήνης-Σωτηρίας Βαλμά

Τίτλος Η αγάπη άργησε μια μέρα. Εργασία της μαθήτριας Ισμήνης-Σωτηρίας Βαλμά Τίτλος Η αγάπη άργησε μια μέρα Εργασία της μαθήτριας Ισμήνης-Σωτηρίας Βαλμά Χώρος: Νεοχώρι Κρήτης Χρόνος: 1925-1930 (περίοδος Β Παγκοσμίου πολέμου) Πρόσωπα Οικογένεια Φτενούδου Πατέρας: Μιχαήλος Μητέρα:

Διαβάστε περισσότερα

Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία

Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία Ποιά ηρωικά χαρακτηριστικά έχει η ηρωίδα κατά τη γνώμη σας; Κατά τη γνώμη μου και μόνο που χαρακτηρίζουμε την Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου ηρωίδα δείχνει ότι

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί πρέπει να κάνω εμβόλια;

Γιατί πρέπει να κάνω εμβόλια; Για τους μικρούς μας φίλους Γιατί πρέπει να κάνω εμβόλια; Σε ύ Είµαι το µικρόβιο. Μου αρέσει να κάνω τα µικρά παιδιά να αρρωσταίνουν. Εγώ και η οικογένειά µου βρισκόµαστε παντού στο περιβάλλον που ζεις,

Διαβάστε περισσότερα

Το παιχνίδι των δοντιών

Το παιχνίδι των δοντιών Το παιχνίδι των δοντιών Ρία Φελεκίδου Εικόνες: Γεωργία Στύλου Εκπαιδευτικό υλικό από τη συγγραφέα του βιβλίου [1] EΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΩΝ ΔΟΝΤΙΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ - ΤΑΞΙΔΙ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Διαβάστε περισσότερα

Επιλόχειος κατάθλιψη

Επιλόχειος κατάθλιψη ΕΠΙΛΟΧΕΙΟΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Επιλόχειος κατάθλιψη «Γιατί νιώθω έτσι; Τι μου συμβαίνει;» Είναι η σκέψη που, πολύ συχνά, βασανίζει τη νέα μαμά, η οποία λίγες μέρες μετά τη γέννηση του μωρού της αρχίζει να έχει κακή

Διαβάστε περισσότερα

( ). ΠΕΡΙΦΕΡΙΑΚΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΡΙΟ ΚΥΠΕΡΟΥΝΤΑΣ Τ

( ). ΠΕΡΙΦΕΡΙΑΚΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΡΙΟ ΚΥΠΕΡΟΥΝΤΑΣ Τ Τι είναι η φυματίωση; Πώς μεταδίδεται η φυματίωση; Ποια είναι τα συμπτώματα της φυματίωσης; Πώς μπορώ να ελέγξω αν έχω μολυνθεί; Αν έχω μολυνθεί με το μυκοβακτηρίδιο πώς μπορώ να προστατευθώ και να μην

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ;

ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ; ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ; Αλλεργία, όπως ορίζει και η λέξη, σημαίνει άλλο έργο. Είναι η μη αναμενόμενη αντίδραση του ανοσιακού συστήματος του οργανισμού εναντίον ακίνδυνων

Διαβάστε περισσότερα

«Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε»

«Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε» «Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε» της Άννας Κουππάνου Στις σελίδες που ακολουθούν υπάρχουν δραστηριότητες σχετικά με το βιβλίο: «Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε» Οι δραστηριότητες

Διαβάστε περισσότερα

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Πιθανότατα αισθάνεστε πολύ αναστατωµένοι αφού λάβατε µια διάγνωση καρκίνου. Συνήθως είναι δύσκολο να αποδεχθείτε τη διάγνωση αµέσως και αυτό είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η φροντίδα για τη λήψη τροφής αποτελεί μια από τις κυριότερες ασχολίες του ανθρώπου. Όσο σημαντική είναι για τον άνθρωπο η τροφή τόσο σημαντική είναι και η στέρηση

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. Aν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ (FERTILITY)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ (FERTILITY) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ (FERTILITY) Στην ξένη δηµογραφική βιβλιογραφία ο όρος feriliy αναφέρεται στην έκταση και την ένταση των γεννήσεων ζώντων σε ένα πληθυσµό. Αφορά λοιπόν το µέρος εκείνο της δηµογραφικής

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα. Σωματική Υγιεινή και. Παιδική Ανάπτυξη

Θέμα. Σωματική Υγιεινή και. Παιδική Ανάπτυξη Θέμα Σωματική Υγιεινή και Παιδική Ανάπτυξη Περιεχόμενα 1) Εισαγωγή 2) Εργασίες: Άθληση Ανθρώπων (Αναστάσιος Ανδρέου) Σωστή Διατροφή (Σωτήρης Δημακάκος Και Μανόλης Γιορταμάκης) Σχέση Σωματικής υγιεινής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΕΜΟΒΛΟΓΙΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΕΜΟΒΛΟΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΕΜΟΒΛΟΓΙΑ Τι είναι η Ανεμοβλογιά; Η ανεμοβλογιά (varicella) είναι μια εξαιρετικά μεταδοτική ιογενής πάθηση που προσβάλλει το δέρμα και τους βλεννογόνους. Οι περισσότερες περιπτώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Λοίμωξη από τον ιό της γρίπης Α (Η1Ν1)

Λοίμωξη από τον ιό της γρίπης Α (Η1Ν1) Λοίμωξη από τον ιό της γρίπης Α (Η1Ν1) Οδηγίες και μέτρα προφύλαξης στο περιβάλλον της εργασίας Dr. Παναγιώτης Πανουργιάς Παθολόγος Γαστρεντερολόγος Ιατρός Εργασίας Τι είναι η γρίπη από τον νέο ιό Α (Η1Ν1);

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα έρευνας αγοράς σε Γιατρούς, Φαρμακοποιούς & Κοινό σχετικά με την. Επικοινωνία. των ΦΕ. the value of experience

Αποτελέσματα έρευνας αγοράς σε Γιατρούς, Φαρμακοποιούς & Κοινό σχετικά με την. Επικοινωνία. των ΦΕ. the value of experience Αποτελέσματα έρευνας αγοράς σε Γιατρούς, Φαρμακοποιούς & Κοινό σχετικά με την Επικοινωνία των ΦΕ Στόχος της έρευνας Αξιολόγηση της επικοινωνίας των Φαρμακευτικών Εταιριών με: Γιατρούς Φαρμακοποιούς Κοινό

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΠΟΡΤΑ ΑΝΟΙΓΕΙ

ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΠΟΡΤΑ ΑΝΟΙΓΕΙ ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΠΟΡΤΑ ΑΝΟΙΓΕΙ #6005 ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΠΟΡΤΑ ΑΝΟΙΓΕΙ Σας καλωσορίζουμε στην πρώτη σας συγκέντρωση των Ανώνυμων Οικογενειών! Δείξατε ότι έχετε πολύ θάρρος και ότι στα αλήθεια νοιάζεστε με το να

Διαβάστε περισσότερα

Δημογραφία. Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση

Δημογραφία. Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Δημογραφία Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση Μιχάλης Αγοραστάκης Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας &

Διαβάστε περισσότερα