Η ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΠΝΟΙΑΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΥΜΦΟΡΗΤΙΚΗ ΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΠΝΟΙΑΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΥΜΦΟΡΗΤΙΚΗ ΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΦΥΜΑΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΛΑΖΑΡΟΣ ΣΙΧΛΕΤΙ ΗΣ ΠΑΝΕΠ. ΕΤΟΣ Αρ. ιατριβής 2304 Η ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΠΝΟΙΑΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΥΜΦΟΡΗΤΙΚΗ ΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Μελέτη των µηχανικών ιδιοτήτων του πνεύµονα µε τη µέθοδο των εξαναγκασµένων ταλαντώσεων ΣΠΥΡΑΤΟΥ ΙΟΝΥΣΙΟΥ ΙΑΤΡΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΥ-ΦΥΜΑΤΙΟΛΟΓΟΥ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ ΥΠΟΒΛΗΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

2 Η ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΑΤΑΚΑΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΚΙΟΥΛΕΚΑΣ ΕΥΚΛΕΙ ΗΣ ΜΑΥΡΟΦΡΙ ΗΣ ΟΜΟΤΙΜΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Η ΕΠΤΑΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΑΤΑΚΑΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΚΙΟΥΛΕΚΑΣ ΕΥΚΛΕΙ ΗΣ ΜΑΥΡΟΦΡΙ ΗΣ ΛΑΖΑΡΟΣ ΣΙΧΛΕΤΙ ΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΣΠΟΙΝΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ ΘΕΟ ΩΡΟΣ ΚΟΝΤΑΚΙΩΤΗΣ ΟΜΟΤΙΜΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΠΙΚ. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΛΕΚΤΟΡΑΣ «Η έγκρισις της ιδακτορικής ιατριβής υπό της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, δεν υποδηλοί αποδοχήν των γνωµών του συγγραφέως». (Νόµος 5343/32, αρθρ και ν. 1268/82, αρθρ. 50 8) 2

3 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΝΤΟΜΠΡΟΣ 3

4 4

5 Στη έσποινα και στο µικρό Γεράσιµο, για την υποµονή τους Στους γονείς και τους δασκάλους µου µε σεβασµό και ευγνωµοσύνη 5

6 6

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Υπόµνηµα 11 Πρόλογος 13 Α. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. ΣΥΜΦΟΡΗΤΙΚΗ ΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ α) Ορισµός 21 β) Επιδηµιολογία 23 γ) Αιτιολογία ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡ ΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ α) Σχέσεις πίεσης-όγκου της αριστερής κοιλίας 29 Προφορτίο 30 Συσταλτικότητα 31 Μεταφορτίο 32 Συστολική δυσλειτουργία 32 ιαστολική δυσλειτουργία 35 Λειτουργικότητα αριστερού κόλπου 35 β) Νευροορµονικοί αντιρροπιστικοί µηχανισµοί 35 Συµπαθητικό νευρικό σύστηµα 36 Σύστηµα ρενίνης-αγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης 38 Αντιδιουρητική ορµόνη 39 Κολπικό και εγκεφαλικό νατριουρητικό πεπτίδιο 39 Ενδοθηλίνη 40 Οξείδιο του αζώτου ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΟΡΘΟΠΝΟΙΑΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΗ ΣΥΜΦΟΡΗΤΙΚΗ ΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΩΝ ΕΞΑΝΑΓΚΑΣΜΕΝΩΝ ΤΑΛΑΝΤΩΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ α) Γενικά 61 β) Αρχή λειτουργίας της µεθόδου 63 γ) ιάταξη και τεχνική περιγραφή της µεθόδου 65 Συνθήκες κατά τη διάρκεια των µετρήσεων 66 7

8 Κριτήρια αποδοχής των µετρήσεων 66 Βαθµονόµηση (calibration) 67 Εισερχόµενο ταλαντούµενο σήµα 68 Εφαρµοζόµενες συχνότητες 69 Υπολογισµοί µέσω των καταγραφόµενων δεδοµένων 70 δ) Θεωρητική ανάλυση του τρόπου υπολογισµού εµπέδησης (impedance), αντίστασης (resistance) και ανάδρασης (reactance) 71 Απλουστευµένο φυσικό µοντέλο προσοµοίωσης 74 Υπολογισµός αντίστασης και ανάδρασης 75 Περαιτέρω ανάλυση της ανάδρασης βάση του απλουστευµένου µοντέλου προσοµοίωσης 77 Πολυπλοκότερα µοντέλα προσοµοίωσης 80 ε) Φυσιολογικές τιµές 81 στ) Κλινικές εφαρµογές της µεθόδου 83 Αποφρακτικές πνευµονοπάθειες 83 υναµική συνιστώσα (Xrs) της FOT 86 Β. ΕΙ ΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΚΟΠΟΣ ΥΛΙΚΟ ΜΕΘΟ ΟΙ 94 Ασθενείς 94 Μέθοδοι ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 98 Ορθόπνοια καρδιακή λειτουργία 98 Πνευµονικοί όγκοι, χωρητικότητες και ροές 99 Παράµετροι µηχανικής του αναπνευστικού συστήµατος 102 Συσχετίσεις της ορθόπνοιας και του κλάσµατος εξώθησης µε παραµέτρους της αναπνευστικής λειτουργίας 107 Ανταπόκριση στη χορήγηση νιτρώδους υπογλώσσια 109 Κατά προσέγγιση υπολογισµός του δείκτη ΑΧ 110 8

9 6. ΣΥΖΗΤΗΣΗ 112 Καθιστή θέση 113 Ύπτια θέση 114 Ορθόπνοια ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ SUMMARY ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 125 9

10 ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΣΚΑ: Συµφορητική καρδιακή ανεπάρκεια F-S: Νόµος Frank-Starling LV ή ΑΚ: Left ventricle, αριστερή κοιλία NYHA: New York Heart Association, Καρδιολογική Εταιρεία Νέας Υόρκης VC: Vital capacity, ζωτική χωρητικότητα TLC: Total lung capacity, ολική πνευµονική χωρητικότητα IC: Inspiratory capacity, εισπνευστική χωρητικότητα είκτης Tiffeneau: Ο λόγος του δυναµικού εκπνευστικού όγκου αέρα στο πρώτο δευτερόλεπτο (FEV 1 ) προς τη δυναµική ζωτική χωρητικότητα (FVC) x 100 FRC: Functional residual capacity, λειτουργική υπολειπόµενη χωρητικότητα ERV: Expiratory reserved volume, εφεδρικός εκπνευστικός όγκος RV: Residual volume, υπολειπόµενος όγκος TV: Tidal volume, αναπνεόµενος όγκος MMEF: Maximal mid-expiratory flow, δυναµική εκπνευστική ροή µεταξή 25-75% της FVC, µεσοεκπνευστική ροή DL co : ιαχυτική ικανότητα του πνεύµονα µετρούµενη µε την εφάπαξ εισπνοή µονοξειδίου του άνθρακα 10

11 EFL: Expiratory flow limitation, περιορισµός της εκπνευστικής ροής αέρα FOT: Forced oscillation technique, τεχνική των εξαναγκασµένων ταλαντώσεων IOS: Impulse oscillometry system, δοκιµασία παλµικής ταλάντωσης Zrs: Impedance, εµπέδηση αναπνευστικού, ο λόγος της εξωτερικά ασκούµενης πίεσης προς τη ροή Rrs: Resistance, αντίσταση, ο λόγος της ασκούµενης πίεσης που βρίσκεται σε φάση µε τη ροή προς το πλάτος της ροής SRrs: Specific resistance, ειδική αντίσταση, το γινόµενο Rrs FRC Xrs: Reactance, ανάδραση, ο λόγος της ασκούµενης πίεσης που βρίσκεται σε φάση µε τον όγκο προς το πλάτος του όγκου I: Inertance, δυνάµεις αδράνειας που αναπτύσσονται εντός των κεντρικών αεραγωγών f res : Resonance frequency, συχνότητα συντονισµού, είναι η συχνότητα όπου Xrs=0 AX (δείκτης): Integrated low-frequency reactance area, ολοκλήρωµα Xrs(f) df στις χαµηλές συχνότητες (f<f res ) 11

12 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια παραµένει µια από τις συχνότερες, περισσότερο δαπανηρές και δυνητικά θανατηφόρες κλινικές οντότητες του ανεπτυγµένου κόσµου. Οδηγεί πολύ συχνά σε µόνιµη αναπηρία ενώ στην αντιµετώπιση της εµπλέκεται µεγάλη ποικιλία παθολογικών και χειρουργικών ειδικοτήτων, τόσο στην πρωτοβάθµια όσο και στη δευτεροβάθµια περίθαλψη. Η κατανόση της επιδηµιολογίας, παθοφυσιολογίας, διάγνωσης και θεραπείας έχει παρουσιάσει αλµατώδη ανάπτυξη τα τελευταία 20 χρόνια. Ο επιπολασµός της συµφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας υπολογίζεται σε 1-2% του ενήλικου πληθυσµού, ποσοστό που φθάνει στο 6-10% για άτοµα µεγαλύτερα των 65 ετών. Ο δια βίου κίνδυνος ανάπτυξης ΣΚΑ είναι περίπου 1 στους 5 για άτοµο ηλικίας 40 ετών. Μελέτες σε ασθενείς της κοινότητας έχουν δείξει ότι 30-40% των ασθενών καταλήγουν εντός ενός έτους από τη διάγνωση και 60-70% εντός πενταετίας. Ωστόσο πρόσφατες µελέτες υποστηρίζουν ότι η πρόγνωση τείνει να βελτιωθεί. Αξίζει να σηµειώσουµε ότι οι ασθενείς µε ΣΚΑ έχουν ελαττωµένη ποιότητα ζωής, περισσότερο από άλλες χρόνιες παθήσεις. Υπολογίζεται ότι η ΣΚΑ αντιπροσωπεύει το 2% του συνόλου των δαπανών για την υγεία. Η ΣΚΑ ευθύνεται για το 5% των εισαγωγών στο νοσοκοµείο ενώ αποτελεί τη συχνότερη αιτία σε άτοµα µεγαλύτερα των 65 ετών. Η στεφανιαία νόσος και η συστηµατική αρτηριακή υπέρταση αποτελούν τα συχνότερα υποκείµενα αίτια του συνδρόµου της ΣΚΑ. Ο σακχαρώδης διαβήτης, η ιδιοπαθής διατατική µυοκαρδιοπάθεια και οι διάφορες βαλβιδοπάθειες µε συχνότερη την εκφυλιστικού τύπου στένωση της αορτικής βαλβίδας αποτελούν επίσης συνήθη αίτια. 12

13 Εποµένως η ΣΚΑ αποτελεί µία ακόµη έκφραση του σύγχρονου τρόπου ζωής και της γήρανσης του πληθυσµού των ανεπτυγµένων χωρών. Η έκπτωση της συστολικής λειτουργίας, η παθολογική αναδιαµόρφωση (remodeling) του καρδιακού µυός, η διαστολική δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας και η ενεργοποίηση µιας ποικιλίας νευροορµονικών οδών αποτελούν τους βασικούς υποκείµενους παθοφυσιολογικούς µηχανισµούς του κλινικού συνδρόµου. Η δύσπνοια µετά από κόπωση αποτελεί συνήθως το πρώτο σύµπτωµα των ασθενών αυτών. Η ορθόπνοια, επίταση της δύσπνοιας στην ύπτια θέση, αποτελεί µεταγενέστερο σύµπτωµα στην πορεία της ΣΚΑ, επηρεάζοντας σε σηµαντικό βαθµό την ποιότητα ζωής των ασθενών. Η δύσπνοια µολονότι οφείλεται σε διαταραχή των µηχανικών ιδιοτήτων του αναπνευστικού συστήµατος, εντούτοις είναι συχνά δυσχερής η αντικειµενική αξιολόγησή της. Θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι στην αντίληψη του αισθήµατος της δύσπνοιας µεσολαβούν ανώτερα κέντρα του εγκεφαλικού φλοιού. Αρκετές µελέτες προσπάθησαν να συσχετίσουν παραµέτρους της αναπνευστικής λειτουργίας µε το βαθµό ορθόπνοιας, µε αντικρουόµενα πολλές φορές αποτελέσµατα. Η περιοριστικού τύπου σπιροµετρική διαταραχή, η αυξηµένη αναπνευστική ώση του κέντρου, η µη µεταβολή του αερισµού στην ύπτια θέση και η δυσλειτουργία των εισπνευστικών µυών είναι ορισµένα από τα χαρακτηριστικά αυτών των ασθενών στα οποία συµφωνούν οι περισσότεροι ερευνητές. Παρά την ποικιλία την αναπνευστικών διαταραχών στους ασθενείς µε ΣΚΑ, δεν έχουν βρεθεί σταθερές συσχετίσεις µε το βαθµό ορθόπνοιας. Σκοπός της παρούσας µελέτης είναι η διερεύνηση της παθογένειας της ορθόπνοιας σε ασθενείς µε ΣΚΑ, µελετώντας τόσο τις λειτουργικές δοκιµασίες των πνευµόνων όσο και τη µηχανική του αναπνευστικού συστήµατος µε τη µέθοδο των εξαναγκασµένων ταλαντώσεων. Αξίζει να 13

14 σηµειώσουµε ότι η συγκεκριµένη µέθοδος έχει τρεις αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία σε ασθενείς µε ΣΚΑ εκ των οποίων µόνο σε µία έγινε παράλληλη καταγραφή του βαθµού ορθόπνοιας. Από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας δεν προέκυψε µελέτη σχετικά µε την εκτίµηση των µηχανικών ιδιοτήτων του αναπνευστικού µε τη µέθοδο των εξαναγκασµένων ταλαντώσεων µετά τη χορήγηση νιτρώδους. Η µέθοδος αυτή βασίζεται στην εφαρµογή ταλαντούµενου σήµατος πίεσης διαφόρων συχνοτήτων στο αναπνευστικό σύστηµα και στην παράλληλη καταγραφή της παραγόµενης ροής. Η δοκιµασία είναι απλή στην εκτέλεση πραγµατοποιείται σε κατάσταση ήρεµης αναπνοής µπορεί να εφαρµοστεί εύκολα σε ύπτια θέση του ασθενούς και φαίνεται να είναι πιο ευαίσθητη από τη σπιροµέτρηση. Η εργασία αποτελείται από το γενικό (εισαγωγή) και το ειδικό (κύριο) µέρος. Στο πρώτο ανασκοπούνται εν συντοµία η επιδηµιολογία, αιτιολογία, παθοφυσιολογία και η κλινική εκόνα της ΣΚΑ. Επίσης αναφέρονται τα συµπεράσµατα των σηµαντικότερων µελετών σχετικά µε την αναπνευστική λειτουργία ασθενών µε ΣΚΑ και ορθόπνοια. Τέλος περιγράφεται η διάταξη, οι τεχνικές προδιαγαφές, η θεωρητική βάση υπολογισµού των παραµέτρων της µηχανικής του αναπνευστικού και οι µέχρι σήµερα κλινικές εφαρµογές της µεθόδου των εξαναγκασµένων ταλαντώσεων. Στο ειδικό (κύριο) µέρος περιγράφονται αναλυτικά τα χαρακτηριστικά των ασθενών και της οµάδας ελέγχου, οι µετρήσεις στις οποίες υποβλήθηκαν καθώς και τα αποτελέσµατα που προέκυψαν µέσω της στατιστικής ανάλυσης. Ακολουθούν η συζήτηση των ευρηµάτων και η σύγκριση τους µε τις αντίστοιχες βιβλιογραφικές αναφορές, τα συµπεράσµατα της µελέτης, η περίληψη στην ελληνική και αγγλική γλώσσα και τέλος η σχετική βιβλιογραφία. 14

15 Η µελέτη πραγµατοποιήθηκε στην Πνευµονολογική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ και στο Εργαστήριο Αναπνευστικής Λειτουργίας της Μονάδας Αναπνευστικής Ανεπάρκειας του ΑΠΘ. Η υπερηχογραφική εκτίµηση της καρδιακής λειτουργίας των ασθενών πραγµατοποιήθηκε στο αντίστοιχο εργαστήριο του ΓΠΝ Γ. Παπανικολάου. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερµά τον επιβλέποντα της διδακτορικής διατριβής Οµότιµο Καθηγητή Πνευµονολογίας κ. ηµήτριο Πατάκα για την εµπιστοσύνη που µου έδειξε, την αµέριστη συµπαράστασή του, την καθοδήγηση και την υποµονή του. Με την πολυετή κλινική και διδακτική του πείρα µε εισήγαγε στις βασικές έννοιες της εφαρµοσµένης φυσιολογίας του αναπνευστικού συστήµατος. Υπήρξε για µένα υπόδειγµα δασκάλου, ιατρού και ελεύθερου επιστηµονικού πνεύµατος. Η ολιστική αντίληψη της ιατρικής επιστήµης που τον διακρίνει µε έκανε να αγαπήσω ακόµη περισσότερο την ειδικότητα της Πνευµονολογίας. Βαθιές ευχαριστίες οφείλω και στον Καθηγητή Πνευµονολογίας κ. ηµήτριο Γκιουλέκα, µέλος της τριµελούς συµβουλευτικής επιτροπής, ο οποίος µε τις καίριες υποδείξεις του βοήθησε στην ολοκληρωµένη και µεστή παρουσίαση του θέµατος. Ευχαριστώ επίσης τον Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Ευκλείδη Μαυροφρίδη, µέλος της τριµελούς συµβουλευτικής επιτροπής, για τις χρήσιµες διορθώσεις και υποδείξεις του οι οποίες προήλθαν από την σε βάθος κατανόηση της µεθόδου των εξαναγκασµένων ταλαντώσεων. Ξεχωριστή αναφορά θα ήθελα να κάνω στο νυν ιευθυντή της Πνευµονολογικής Κλινικής του ΑΠΘ Καθηγητή κ. Λάζαρο Σιχλετίδη, µέλος της επταµελούς εξεταστικής επιτροπής, ο οποίος υπήρξε για µένα πνευµατικός πατέρας κατά τη διάρκεια της ειδικότητας και ηθικός συµπαραστάτης σε δύσκολες στιγµές της οικογένειας µου. Κατάφερε να 15

16 µου εµπνεύσει ειλικρινή αγάπη για τον πάσχοντα και δίψα για την αναζήτηση της γνώσης. Με καθοδήγησε υπεύθυνα σε όλα τα στάδια της κλινικής έρευνας, από τη συλλογή των ασθενών µέχρι και τη συγγραφή. Θερµές ευχαριστίες οφείλω στην Καθηγήτρια κ. Παρασκευή Αργυροπούλου και στην Επίκουρη Καθηγήτρια κ. έσποινα Παπακώστα, µέλη της επταµελούς εξεταστικής επιτροπής, για τις εύστοχες παρατηρήσεις και διορθώσεις τους στο τελικό κείµενο. Επίσης θέλω να ευχαριστήσω τον Λέκτορα Πνευµονολογίας κ. Θεόδωρο Κοντακιώτη, µέλος της επταµελούς εξεταστικής επιτροπής, για τη στατιστική επεξεργασία των δεδοµένων και τη διαγραµµατική παράθεση των αποτελεσµάτων της µελέτης. Όσον αφορά στο εργαστηριακό µέρος της διατριβής, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον τεχνικό του Εργαστηρίου Μελέτης της Αναπνευστικής Λειτουργίας κ. Νικόλαο Τσικουριάδη ο οποίος βοήθησε µε υποδειγµατικό τρόπο στην πραγµατοποίηση των µετρήσεων. Τέλος ιδιαίτερη µνεία αξίζει στον πατέρα µου ο οποίος ως Φυσικός µε βοήθησε ουσιαστικά στην ανασκόπηση των βασικών αρχών των ηλεκτρικών κυκλωµάτων εναλλασσόµενου ρεύµατος, που αποτελούν το ηλεκτροµηχανικό ανάλογο της µεθόδου των εξαναγκασµένων ταλαντώσεων. 16

17 17

18 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 18

19 19

20 1. ΣΥΜΦΟΡΗΤΙΚΗ ΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ α) Ορισµός Η συµφορητική καρδιακή ανεπάρκεια είναι ένα σύνθετο κλινικό σύνδροµο που εκδηλώνεται ως αποτέλεσµα ανατοµικών ή λειτουργικών καρδιακών διαταραχών, οι οποίες ελαττώνουν την ικανότητα των κοιλιών να πληρούνται ή να εξωθούν το αίµα 1. Η δυσλειτουργία αφορά στην αριστερή, τη δεξιά ή και τις δύο κοιλίες και συνοδεύεται από ποικιλία νευροορµονικών αντιρροπιστικών µηχανισµών. Ο Packer 2 εισάγει την κλινική συµπτωµατολογία στον ορισµό του συνδρόµου. Ορίζει τη συµφορητική καρδιακή ανεπάρκεια ως σύνθετο κλινικό σύνδροµο το οποίο χαρακτηρίζεται από ανωµαλίες στη λειτουργία της αριστερής κοιλίας και στη νευροορµονική ρύθµιση που συνοδεύονται από δύσπνοια, κατακράτηση υγρών και µειωµένη επιβίωση. Οι Colucci and Braunwald 3 ορίζουν την καρδιακή ανεπάρκεια ως παθοφυσιολογική κατάσταση στην οποία η καρδιά αδυνατεί να εξωθήσει το αίµα σε ρυθµό αντίστοιχο µε τις µεταβολικές ιστικές απαιτήσεις ή το κατορθώνει υπό αυξηµένες πιέσεις πλήρωσης. Συνήθως, αλλά όχι πάντοτε, προκαλείται από έκπτωση της συσταλτικότητας λόγω µυοκαρδιακής ανεπάρκειας. Μολονότι σε ορισµένους ασθενείς παρατηρείται το κλινικό σύνδροµο της καρδιακής ανεπάρκειας ωστόσο δεν υπάρχει ανιχνεύσιµη ανωµαλία της συστολικής µυοκαρδιακής λειτουργίας. Υπάρχει σηµαντικός αριθµός κλινικών καταστάσεων, στις οποίες η καρδιά υπερφορτώνεται οξέως (πχ. οξεία ανεπάρκεια αορτικής βαλβίδας λόγω λοιµώδους ενδοκαρδίτιδας), προκαλώντας εικόνα ανεπάρκειας µε φυσιολογική µυοκαρδιακή λειτουργία. Επίσης 20

21 καταστάσεις όπως η στένωση της µιτροειδούς ή της τριγλώχινας βαλβίδας και η συµπιεστική περικαρδίτιδα επηρεάζοντας την καρδιακή πλήρωση, είναι δυνατόν να προκαλέσουν συµφορητική καρδιακή ανεπάρκεια µε φυσιολογική µυοκαρδιακή λειτουργία (τουλάχιστον στα αρχικά στάδια). Η καρδιακή ανεπάρκεια θα πρέπει να διαχωρίζεται σαφώς από την κυκλοφορική ανεπάρκεια, στην οποία µία ανωµαλία ενός ή περισσοτέρων στοιχείων του κυκλοφορικού συστήµατος (καρδιά, ενδαγγειακός όγκος, συγκέντρωση οξυαιµοσφαιρίνης αρτηριακού αίµατος, αγγειακό δίκτυο κ.τλ.) είναι υπεύθυνη για την ανεπαρκή καρδιακή παροχή. Εποµένως οι όροι µυοκαρδιακή ανεπάρκεια, συµφορητική καρδιακή ανεπάρκεια και κυκλοφορική ανεπάρκεια δεν είναι συνώνυµοι, αλλά αναφέρονται σε προοδευτικά πιο εκτεταµένες κλινικές οντότητες. Η µυοκαρδιακή ανεπάρκεια είναι δυνατόν να οφείλεται σε συστολική ή διαστολική δυσλειτουργία ή και στα δύο. Η διαστολική δυσλειτουργία αναφέρεται στην κατάσταση εκείνη κατά την οποία η πλήρωση της αριστερής κοιλίας είναι παθολογική και χαρακτηρίζεται από αυξηµένες πιέσεις πλήρωσης 4,5. Μεταξύ ασθενών µε καρδιακή ανεπάρκεια, ένα ποσοστό 40-60% παρουσιάζουν φυσιολογική συστολική λειτουργία. Η τελευταία ορίζεται ως κλάσµα εξώθησης της αριστερής κοιλίας τουλάχιστον 50% 6,7. Σε ασθενείς µε σαφώς εγκατεστηµένο κλινικό σύνδροµο καρδιακής ανεπάρκειας και φυσιολογική συστολική λειτουργία µπορούµε να αποδώσουµε την εικόνα σε διαστολική δυσλειτουργία. Φαίνεται ότι ο λεπτοµερής έλεγχος αυτών των ασθενών αποκαλύπτει πάντοτε έναν παθολογικό παράγοντα διαστολικής λειτουργίας 8,9. 21

22 β) Επιδηµιολογία Η καρδιακή ανεπάρκεια αποτελεί µείζον ιατρικό πρόβληµα µε τεράστιες κοινωνικές και οικονοµικές προεκτάσεις 10. Περίπου 5 εκατοµµύρια ασθενείς το 2% του γενικού πληθυσµού πάσχουν από τη νόσο στις Ηνωµένες Πολιτείες, ενώ η ετήσια επίπτωση της υπολογίζεται στις Περίπου ασθενείς καταλήγουν από τη νόσο, ως κύρια ή συνοδό αιτία, κάθε χρόνο µε το 30-40% αυτών εντός του πρώτου έτους από τη διάγνωση 11. Τα τελευταία χρόνια ο ετήσιος αριθµός εισαγωγών σε νοσοκοµεία λόγω καρδιακής ανεπάρκειας ως κύρια διάγνωση, αυξήθηκε από περίπου σε σχεδόν Στο Ηνωµένο Βασίλειο δαπανάται περίπου το 2% των εθνικών πόρων υγείας και στις ΗΠΑ το συνολικό ετήσιο κόστος θεραπείας της νόσου ανέρχεται σε 28 δισεκατοµµύρια δολάρια 13. Μόνο για φάρµακα δαπανώνται 500 εκατοµµύρια δολάρια ετησίως. Η καρδιακή ανεπάρκεια µπορεί να αποτελέσει αίτιο αναπηρίας επηρεάζοντας σε σηµαντικό βαθµό την ποιότητα ζωής των ασθενών. Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι κυρίως ένα νόσηµα των ηλικιωµένων. Ο επιπολασµός της καρδιακής ανεπάρκειας καθώς και της δυσλειτουργίας της αριστερής κοιλίας φαίνεται να αυξάνουν µε την ηλικία. Στη µελέτη Framingham βρέθηκε επιπολασµός µεταξύ ανδρών ηλικίας ετών στο 8/1.000, το οποίο αυξήθηκε σε 66/1.000 για τις ηλικίες Παρόµοιες τιµές βρέθηκαν και για τις γυναίκες (8 και 79/1.000 για τις αντίστοιχες δεκαετίες). Υπολογίζεται ότι το 6-10% των ατόµων άνω των 65 ετών πάσχουν από τη νόσο ενώ περίπου το 80% των νοσηλευόµενων για καρδιακή ανεπάρκεια είναι επίσης άνω των Ο επιπολασµός της πάθησης αναφέρεται να είναι κατά 25% αυξηµένος σε Αφροαµερικάνους σε σχέση µε τους Καυκάσιους. 22

23 Παρατηρείται µία αύξηση του επιπολασµού της καρδιακής ανεπάρκειας στο γενικό πληθυσµό µε την πάροδο των ετών. Η µέση αύξηση υπολογίστηκε από το 1989 ως το 1999 σε 0,9/1.000 για τους άνδρες και 1/1.000 για τις γυναίκες 15. Η αύξηση αυτή µπορεί να αποδοθεί στη συνεχιζόµενη γήρανση του γενικού πληθυσµού αλλά και στη βελτίωση των διαγνωστικών µεθόδων και αλγορίθµων. Ο επιπολασµός της διαστολικής δυσλειτουργίας ως αίτιου καρδιακής ανεπάρκειας αυξάνεται µε την ηλικία. Αυτό φαίνεται από ανασκόπηση στην οποία ο υπολογιζόµενος επιπολασµός της διαστολικής δυσλειτουργίας µεταξύ ασθενών µε καρδιακή ανεπάρκεια ήταν 15, 33 και 50% σε ηλικίες κάτω των 50, 50 εως 70 και άνω των 70 αντίστοιχα 4. Επιπρόσθετα ένα επιπλέον 15% των ηλικιωµένων ασθενών µε καρδιακή ανεπάρκεια παρουσιάζουν ήπια µόνο ανωµαλία στη συστολική λειτουργία (κλάσµα εξώθησης ΑΡ κοιλίας: 45-54%), η οποία από µόνη της δε θα δικαιολογούσε κλινική συµπτωµατολογία. Πιθανότατα η διαστολική δυσλειτουργία αποτελεί σηµαντικό συνοδό αιτιολογικό παράγοντα 16. Όσον αφορά την κατανοµή των δύο φύλων φαίνεται ότι οι γυναίκες µε καρδιακή ανεπάρκεια διατηρούν συχνότερα, σε σχέση µε τους άνδρες, τη συστολική τους λειτουργία. Σε δείγµα περισσότερων από ασθενών µε καρδιακή ανεπάρκεια, το 35% διατηρούσε τη συστολική του λειτουργία από τους οποίους το 79% ήταν γυναίκες 17. Η ασυµπτωµατική καρδιακή δυσλειτουργία (συστολική ή διαστολική) εκτός από προγνωστικό και θεραπευτικό πρόβληµα προκαλεί συχνά επιδηµιολογική σύγχυση. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η ασυµπτωµατική διαστολική δυσλειτουργία είναι πολύ συχνότερη από τη συµπτωµατική. Σε µελέτη της κλινικής Mayo διαπιστώθηκε, σε δείγµα 2042 τυχαία επιλεγµένων ατόµων άνω των 45 ετών, ποσοστό 2,2% συµπτωµατικής καρδιακής ανεπάρκειας, από τους οποίους το 44% παρουσίαζε διαστολική δυσλειτουργία. Μεταξύ δε των ασυµπτωµατικών 23

24 ατόµων το αντίστοιχο ποσοστό της διαστολικής δυσλειτουργίας ήταν 28,1% 7. Στην ίδια µελέτη διαπιστώθηκε ότι µόνο το 24% (30/123) των ασθενών µε κλάσµα εξώθησης 50% είχαν κλινική διάγνωση καρδιακής ανεπάρκειας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό έφτανε στο 53% για άτοµα µε κλάσµα εξώθησης 40%. Από παλαιότερη µελέτη µεταξύ δείγµατος γενικού πληθυσµού µόνο το 50% των µελετηθέντων µε συστολική δυσλειτουργία ήταν συµπτωµατικοί 18. γ) Αιτιολογία Τα συχνότερα αίτια συµφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας είναι η στεφανιαία νόσος, η συστηµατική αρτηριακή υπέρταση, η διατατική µυοκαρδιοπάθεια και οι διάφορες βαλβιδοπάθειες. Άλλα συνήθη αίτια είναι η µυοκαρδίτιδα και ο σακχαρώδης διαβήτης ενώ έχει αναγνωριστεί µία πληθώρα λιγότερο συχνών αιτίων (πίνακας 1). Τη δεκαετία του 70, η αρτηριακή υπέρταση και η στεφανιαία νόσος αποτελούσαν τις κύριες αιτίες καρδιακής ανεπάρκειας στις ΗΠΑ και την Ευρώπη 6. Τις επόµενες δεκαετίες παρατηρείται µία σαφώς αυξητική τάση της στεφανιαίας νόσου και του σακχαρώδους διαβήτη ως υπεύθυνα αίτια καρδιακής ανεπάρκειας, ενώ παράλληλα η αρτηριακή υπέρταση και οι βαλβιδοπάθειες µειώθηκαν σηµαντικά σε συχνότητα εξαιτίας των προόδων στην έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία τους 19,20. Περισσότερες από 4 δεκαετίες παρατηρήσεων της µελέτης Framingham έδειξαν αύξηση της επίπτωσης της στεφανιαίας νόσου ως αίτιου καρδιακής ανεπάρκειας κατά 41% ανά δεκαετία στους άνδρες και 25% στις γυναίκες 19. Η αντίστοιχη αύξηση για το σακχαρώδη διαβήτη ήταν 20% ανά δεκαετία. Επιδηµιολογικά η βαρύτητα των διαφόρων προδιαθεσικών παραγόντων καθορίζεται πληρέστερα από τον αποδιδόµενο κίνδυνο του 24

25 πληθυσµού (population attributable risk, PAR), ο οποίος λαµβάνει υπόψη τόσο το πηλίκο κινδύνου (hazard ratio, HR) όσο και τον επιπολασµό του συγκεκριµένου παράγοντα στον πληθυσµό. Στη µελέτη NHANES I 20 µεταξύ ανδρών και γυναικών που παρακολουθήθηκαν για 19 χρόνια, βρέθηκαν οι ακόλουθοι παράγοντες κινδύνου και οι αντίστοιχοι PAR: Στεφανιαία νόσος: σχετικός κίνδυνος 8,1 και συνολικός PAR 62% (68% στους άνδρες και 56% στις γυναίκες) Κάπνισµα: σχετικός κίνδυνος 1,6 και PAR 17% Υπέρταση: σχετικός κίνδυνος 1,4 και PAR 10% Παχυσαρκία: σχετικός κίνδυνος 1,3 και PAR 8%. Η σηµασία της παχυσαρκίας αποδείχθηκε επίσης και µετά από µακροχρόνια παρακολούθηση ασθενών της µελέτης Framingham. Περίπου 11% των περιπτώσεων καρδιακής ανεπάρκειας στους άνδρες και 14% στις γυναίκες αποδίδονται αποκλειστικά στην παχυσαρκία 21 Σακχαρώδης διαβήτης: σχετικός κίνδυνος 1,9 και PAR 3% Βαλβιδοπάθειες: σχετικός κίνδυνος 1,5 και PAR 2%, ωστόσο οι βαλβιδοπάθειες παραµένουν συχνή αιτία καρδιακής ανεπάρκειας για τις µεγάλες ηλικίες (στένωση αορτικής βαλβίδας). Σε µελέτη από την Ιταλία µεταξύ περισσότερων από µη επιλεγµένων, εξωτερικών ασθενών µε καρδιακή ανεπάρκεια οι υποκείµενες διαγνώσεις ήταν: στεφανιαία νόσος (40%), διατατική µυοκαρδιοπάθεια (32%), πρωτοπαθής βαλβιδοπάθεια (12%), υπερτασική καρδιοπάθεια (11%) και άλλα νοσήµατα (5%) 22. Ξεχωριστό θέµα αποτελεί η κατανοµή των αιτίων καρδιακής ανεπάρκειας όταν η διαγνωση δεν είναι εµφανής. Λεπτοµερής εκτίµηση 1230 ασθενών µε αρχικά ανεξήγητη καρδιοµυοπάθεια οδήγησε στα ακόλουθα αίτια: ιδιοπαθής (50%), µυοκαρδίτιδα (9%), στεφανιαία νόσος (7%), διηθητικά νοσήµατα (5%), περιγεννητική καρδιοµυοπάθεια (4%), 25

26 αρτηριακή υπέρταση (4%), HIV λοίµωξη (4%), νοσήµατα συνδετικού ιστού (3%), χρήση απαγορευµένων ουσιών (3%), δοξορουβικίνη (1%) και άλλα αίτια (10%) 23. Πίνακας 1. Αίτια καρδιακής ανεπάρκειας Υπερφόρτωση πίεσης Μυοκαρδιακά νοσήµατα Στένωση αορτής Πρωτοπαθή Αρτηριακή υπέρταση Υπερτροφική µυοκαρδιοπάθεια Πνευµονική υπέρταση Περιοριστική µυοκαρδιοπάθεια ιαχωρισµός αορτής Ιδιοπαθής διατατική µυοκαρδιοπάθεια Στένωση πνευµονικής Υπερφόρτωση όγκου Βαλβιδικές ανεπάρκειες Αναιµία Θυρεοτοξίκωση Αρτηριοφλεβικές επικοινωνίες Ενδοκαρδιακές επικοινωνίες Στένωση µιτροειδούς ιάταση/ανεύρυσµα κοιλίας Περιορισµένη καρδιακή πλήρωση Στένωση µιτροειδούς Συµπιεστική περικαρδίτιδα Καρδιακός επιπωµατισµός Υπερτροφία ΑΡ κοιλίας Ενδοµυοκαρδιακή ίνωση ευτεροπαθή Στεφανιαία νόσος (έµφραγµα µυοκαρδίου, χρόνια ισχαιµία, σιωπηρή ισχαιµία) Μεταβολικά νοσήµατα (αλκοολική καρδιοµυοπάθεια, νοσήµατα θυρεοειδούς, υποασβεστιαιµία, φαιοχρωµοκύττωµα) Φάρµακα (δισοπυραµίδη, αµφεταµίνες, δοξορουβισίνη, ηρωίνη/κοκαΐνη) Μέταλλα (υπερφόρτωση σιδήρου, δηλητηρίαση µε µόλυβδο ή κοβάλτιο) Οξύς ρευµατικός πυρετός Λοιµώδη αίτια (βακτήρια, ιοί, παράσιτα, µύκητες, ρικέτσιες) Νοσήµατα συνδετικού ιστού Νευρολογικά νοσήµατα (µυοτονική δυστροφία, µυικές δυστροφίες) Συγγενή νοσήµατα (γλυκογονιάσεις, πολυσακχαριδώσεις, νόσος Fabry) Άλλα (αµυλοείδωση, σαρκοείδωση, οξεία και χρόνια λευχαιµία, ουραιµική καρδιοµυοπάθεια, ακτινοβολία) 26

27 Τέλος τα κύρια αίτια καρδιακής ανεπάρκειας µε αµιγή διαστολική δυσλειτουργία 4 είναι: η χρόνια αρτηριακή υπέρταση µε υπερτροφία της αριστερής κοιλίας, η υπερτροφική µυοκαρδιοπάθεια, η στένωση αορτής µε φυσιολογικό κλάσµα εξώθησης, η στεφανιαία νόσος και η περιοριστική µυοκαρδιοπάθεια, η οποία µπορεί να είναι ιδιοπαθής ή στα πλαίσια κάποιου διηθητικού νοσήµατος. Ορισµένοι σαφώς αναγνωρίσιµοι παράγοντες είναι δυνατόν να επιδεινώσουν κλινικά έναν ασθενή µε αντιρροπούµενη καρδιακή ανεπάρκεια. Οι συχνότεροι αφορούν την ελλιπή συµµόρφωση µε την αγωγή (πχ. υπερβολική πρόσληψη νατρίου, εξοντωτική φυσική δραστηριότητα, ανεπαρκής λήψη των φαρµάκων). Υπερκοιλιακές ή κοιλιακές αρρυθµίες µε ή χωρίς συνοδό στεφανιαία νόσο (πχ. σιωπηρή ισχαιµία) είναι δυνατόν να επιδεινώσουν την κλινική εικόνα. Εξεσηµασµένη βραδυκαρδία επί εδάφους µειωµένης καρδιακής παροχής και κολποκοιλιακού αποκλεισµού επιτείνει σηµαντικά τα συµπτώµατα. Οξείες λοιµώξεις (ιδιαίτερα του αναπνευστικού), συναισθηµατικό στρες, καρδιακή φλεγµονή, ηπατονεφρικές διαταραχές, κατασταλτικά της καρδιακής λειτουργίας (πχ. αλκοόλ), φάρµακα που κατακρατούν νάτριο (πχ. µη στεροειδή αντιφλεγµονώδη), επιδείνωση της υποκείµενης αιτιολογικής νόσου είναι ορισµένοι συνήθεις παράγοντες απορρύθµισης των ασθενών. 27

28 2. ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ α) Σχέσεις πίεσης-όγκου της αριστερής κοιλίας 24 Όπως αναφέρθηκε, η καρδιακή ανεπάρκεια µπορεί να οφείλεται σε συστολική ή σε διαστολική δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας. Μολονότι και οι δύο χαρακτηρίζονται από αυξηµένες πιέσεις πλήρωσης, οι υποκείµενες αιµοδυναµικές διεργασίες διαφέρουν σηµαντικά. Για την καλύτερη κατανόηση τους περιγράφουµε αρχικά τις φυσιολογικές σχέσεις πίεσης-όγκου στην αριστερή κοιλία. Λειτουργώντας ως αντλία, η αριστερή κοιλία παράγει πίεση και εξωθεί έναν όγκο αίµατος. Η φυσιολογική σχέση µεταξύ παραγόµενης πίεσης και εξώθησης παριστάνεται σε διάγραµµα πίεσης-όγκου (εικ. 1). Στο τέλος της διαστολής οι µυικές ίνες έχουν µία συγκεκριµένη τάση, η οποία καθορίζεται από τις δυνάµεις ηρεµίας, τη µυοκαρδιακή ευενδοτότητα και το βαθµό πλήρωσης από τον αριστερό κόλπο. Η τάση αυτή αποτελεί το προφορτίο του καρδιακού µυός. Μετά την εκπόλωση οι κοιλίες συσπώνται αυξάνοντας την πίεση υπό σταθερό όγκο, το οποίο οδηγεί σε διάνοιξη της αορτικής βαλβίδας και εξώθηση του αίµατος. Στο σηµείο αυτό το ύψος της συστολικής πίεσης εξαρτάται από τη δύναµη που παράγεται από το µυοκάρδιο. Το µέγεθος αυτής της δύναµης είναι συνάρτηση τόσο της πίεσης όσο και του όγκου της κοιλίας. Κατά τη διάρκεια της εξώθησης το µυοκάρδιο θα πρέπει να διατηρήσει µία δεδοµένη δύναµη, η οποία σχετίζεται µε την αντίσταση και τη χωρητικότητα του αγγειακού δικτύου και ονοµάζεται µεταφορτίο. 28

29 Εικόνα 1: Ιδανική καµπύλη πίεσης-όγκου ΑΡ κοιλίας. Σηµείο Α: τελοδιαστολική πίεση, γραµµή ΑΒ: ισοογκοτική συστολή, σηµείο Β: διάνοιξη αορτικής βαλβίδας, γραµµή BC: εξώθηση αίµατος από την ΑΡ κοιλία, σηµείο C: κλείσιµο αορτικής, γραµµή CD: ισοογκοτική χάλαση, σηµείο D: διάνοιξη µιτροειδούς, γραµµή DA: διαστολική πλήρωση. Η σκιασµένη περιοχή παριστάνει το έργο παλµού (stroke work) και ισούται µε PdV. Ο όγκος του εξωθούµενου αίµατος αποτελεί το δραστικό όγκο παλµού. Στο τέλος της εξώθησης, η αορτική βαλβίδα κλείνει ακολουθούµενη από ισοογκοτική χάλαση. Όταν η πίεση πέσει επαρκώς, η µιτροειδής βαλβίδα ανοίγει και ξεκινά η διαστολική πλήρωση της αριστερής κοιλίας. Οι τρεις λοιπόν κύριοι καθοριστικοί παράγοντες που διαµορφώνουν τον όγκο παλµού και εκφράζουν τη λειτουργικότητα της αριστερής κοιλίας είναι το προφορτίο (φλεβική επιστροφή και τελοδιαστολικός όγκος), η µυοκαρδιακή συσταλτικότητα (η παραγόµενη δύναµη για δεδοµένο τελοδιαστολικό όγκο) και το µεταφορτίο (αορτική αντίσταση και τάση του τοιχώµατος). Προφορτίο: Οι πρωτοποριακές µελέτες των Frank και Starling οδήγησαν στη σχέση τελοδιαστολικού κοιλιακού όγκου (προφορτίου) και κοιλιακής λειτουργικότητας (όγκος παλµού, καρδιακή παροχή). Μεταγενέστερες µελέτες έδειξαν ότι η παραγόµενη ισοογκοτική δύναµη είναι συνάρτηση του βαθµού της τελοδιαστολικής τάσης των µυικών 29

30 ινών. Τα µηχανικά αυτά χαρακτηριστικά βασίζονται στη µικροσκοπική δοµή του καρδιακού µυός. Αυξάνοντας το µήκος του σαρκοµεριδίου (µέχρι ενός σηµείου), αυξάνει η περιοχή αλληλοεπικάλυψης µεταξύ νηµατίων ακτίνης και τµήµατος των νηµατίων µυοσίνης που περιέχουν γέφυρες ικανές για παραγωγή δύναµης (εικ. 2). Η φυσιολογική αριστερή κοιλία λειτουργεί στο ανιόν σκέλος της καµπύλης δύναµης-µήκος σαρκοµεριδίου. Συσταλτικότητα: Ο όγκος παλµού για δεδοµένο µήκος µυικών ινών είναι συνάρτηση της συσταλτικότητας, αφού αύξηση της τελευταίας προκαλεί µετατόπιση της καµπύλης δύναµης-µήκους ινών προς τα αριστερά. Η παραγόµενη τάση είναι συνάρτηση του ποσού ασβεστίου που συνδέεται σε ρυθµιστική θέση πάνω στο σύµπλεγµα τροπονίνης των µυοϊνιδίων. Το ποσό του διαθέσιµου ασβεστίου είναι συνάρτηση της ενδοκυττάριας διακίνησής του. Για παράδειγµα η χορήγηση νορεπινεφρίνης διεγείρει καρδιακούς αδρενεργικούς υποδοχείς, οι οποίοι αυξάνουν τα επίπεδα camp και ως εκτούτου την ενδοκυττάρια συγκέντρωση Ca +2. Αντίθετα η χορήγηση β-αποκλειστών ελαττώνει την κλίση της καµπύλης δύναµης-µήκος ινών. Εικόνα 2: Σχέση µεταξύ µυοκαρδιακού σαρκοµεριδίου και παραγόµενης τάσης. a: νηµάτια µυοσίνης, b: νηµάτια ακτίνης, σηµείο 1: υπερβολική διάταση σαρκοµεριδίου (υπερφορτωµένη µε όγκο κοιλία), αδυναµία αλληλεπίδρασης ακτίνης-µυοσίνης, σηµεία 2,3: µετά από κάποιο µήκος η παραγόµενη τάση είναι σταθερή, η φυσιολογική κοιλία γειτουργεί στο ανιόν σκέλος της καµπύλης 30

31 Μεταφορτίο: Το τρίτο στοιχείο που καθορίζει την κοιλιακή λειτουργικότητα είναι η αντίσταση κατά τη διάρκεια της εξώθησης. Το µεταφορτίο επί των συσπώµενων ινών ορίζεται ως η δύναµη ανά µονάδα επιφάνειας που δρα στην κατεύθυνση κατά την οποία είναι διατεταγµένες οι ίνες στο κοιλιακό τοίχωµα. Μεταβολές του κοιλιακού όγκου, του πάχους του τοιχώµατος, της αορτικής πίεσης και της αορτικής αντίστασης καθορίζουν το µεταφορτίο. Τις παραπάνω σχέσεις µπορούµε να τις δούµε ως ένα είδος ανάστροφης ανάδρασης ελέγχου της µυοκαρδιακής συσταλτικότητας. Μία πρωτοπαθής αύξηση του όγκου παλµού, για παράδειγµα, οδηγεί σε αύξηση της αορτικής αντίστασης. Το αποτέλεσµα αυτής της αύξησης του µεταφορτίου είναι η µείωση του όγκου παλµού των επόµενων συστολών. Αντίθετα εφόσον η αύξηση της αορτικής αντίστασης είναι το αρχικό γεγονός, η συνοδός µείωση του όγκου παλµού οδηγεί σε αύξηση του τελοδιαστολικού όγκου. Η επακόλουθη επιµήκυνση των µυικών ινών επαναφέρει τον όγκο παλµού στα αρχικά επίπεδα. Ο όγκος παλµού ελάχιστα εξαρτάται από το µεταφορτίο σε φυσιολογικά άτοµα. Αντίθετα η ανεπαρκούσα καρδιά γίνεται ολοένα και περισσότερο εξαρτώµενη από το µεταφορτίο µε αποτέλεσµα µικρές µεταβολές του τελευταίου να προκαλούν σηµαντικές διαταραχές του όγκου παλµού (εικ. 3). Συστολική δυσλειτουργία: Ο όρος αναφέρεται σε µείωση της µυοκαρδιακής συσταλτικότητας. Το αποτέλεσµα είναι η κλίση της καµπύλης µεταξύ αναπτυσσόµενης δύναµης και µήκους των ινών να ελαττώνεται (µετατόπιση προς τα δεξιά). Η πτώση της καρδιακής παροχής οδηγεί σε διέγερση του συµπαθητικού συστήµατος µε στόχο την αύξηση της συσταλτικότητας και της καρδιακής συχνότητας. Επίσης η κατακράτηση Na + και ύδατος προκαλεί αύξηση της τελοδιαστολικής πίεσης/όγκου, η οποία µέσω της σχέσης F-S βελτιώνει την καρδιακή λειτουργικότητα (εικ. 4). 31

32 Ό γ κ ο ς π α λ µ ο ύ Σοβαρή δυσλειτουργία Φυσιολογικοί Ήπια δυσλειτουργία Μέτρια δυσλειτουργία Μεταφορτίο ή συστηµατικές αγγειακές αντιστάσεις Εικόνα 3: Η αύξηση του µεταφορτίου προκαλεί ελάττωση της καρδιακής παροχής κυρίως σε σηµαντική δυσλειτουργία του µυοκαρδίου. Η µείωση του µεταφορτίου προλαµβάνει µακροχρόνια το ρυθµό απώλειας της µυοκαρδιακής λειτουργίας. Η επιπέδωση της καµπύλης F-S σε προχωρηµένη καρδιακή ανεπάρκεια σηµαίνει ότι µεταβολές της φλεβικής επιστροφής και/ή της τελοδιαστολικής πίεσης της αριστερής κοιλίας αδυνατούν να αυξήσουν την καρδιακή παροχή. Η επιπέδωση αυτή αποδίδεται σε δύο µηχανισµούς: α) εξαντλούνται οι εφεδρείες των µυοκαρδιακών κυττάρων για σύσπαση (µειωµένη ενδοκυττάρια συγκέντρωση Ca +2 και συγγένεια του µε την τροπονίνη C) 25 και β) στην πραγµατικότητα η σχέση F-S αναφέρεται στον τελοδιαστολικό όγκο ως τον καθοριστικό παράγοντα διάτασης των µυικών ινών. Σε φυσιολογικά άτοµα πίεση και όγκος βαίνουν παράλληλα ενώ σε καρδιά µε µειωµένη ενδοτικότητα µικρή αύξηση του όγκου προκαλεί µεγάλη αύξηση της πίεσης χωρίς σηµαντική διάταση των ινών 26. Εαν χρησιµοποιήσουµε την καµπύλη πίεσης-όγκου (εικ. 5), το συστολικό τµήµα της καµπύλης έχει µετατοπιστεί προς τα δεξιά και έχει µειωµένη κλίση. Αντίθετα το διαστολικό τµήµα είναι φυσιολογικό αρχικά, µολονότι οι ασθενείς µε συστολική δυσλειτουργία ξεκινούν από ένα σηµείο δεξιότερα επί της καµπύλης λόγω του αυξηµένου όγκου της 32

33 Ό γ κ ο ς π α λ µ ο ύ Φυσιολογικοί Ήπια δυσλειτουργία Σοβαρή δυσλειτουργία Τελοδιαστολική πίεση αριστερής κοιλίας Εικόνα 4: Καµπύλες Frank-Starling. Κατά την προοδευτική επιδείνωση της καρδιακής λειτουργίας η καµπύλη µετατοπίζεται προς τα δεξιά, έτσι υψηλότερες πιέσεις απαιτούνται για να επιτευχθεί ο ίδιος όγκος παλµού. Η επιπέδωση της καµπύλης συντελεί ώστε οι διαρκώς αυξανόµενες πιέσεις να οδηγούν σε ελάχιστη αύξηση της καρδιακής παροχής µε κίνδυνο ανάπτυξης πνευµονικού οιδήµατος. αριστερής κοιλίας (καρδιακή διάταση). Αξίζει να σηµειώσουµε ότι λόγω της αντιρροπιστικής υπερτροφίας και της διαρκώς επιδεινούµενης διάτασης παρατηρείται συχνά µειωµένη ευενδοτότητα και διαστολική δυσλειτουργία σε προχωρηµένα στάδια 27. Τέλος συστολής Συστολική δυσλειτουργία ιαστολική δυσλειτουργία Τέλος διαστολής Τέλος διαστολής Εικόνα 5: Σχέσεις πίεσης-όγκου στην αριστερή κοιλία σε καρδιακή ανεπάρκεια µε συστολική ή διαστολική δυσλειτουργία. Στη συστολική ανεπάρκεια έχουµε αύξηση της τελοδιαστολικής πίεσης αλλά και του όγκου. Στη διαστολική ανεπάρκεια έχουµε αύξηση της τελοδιαστολικής πίεσης σε µικρότερους όγκους. 33

34 ιαστολική δυσλειτουργία: Στην αµιγή διαστολική καρδιακή ανεπάρκεια ο τελοσυστολικός όγκος και ο όγκος παλµού διατηρούνται. Υπάρχει µία παθολογική αύξηση της διαστολικής πίεσης της αριστερής κοιλίας για κάθε δεδοµένο όγκο. Αυτό αντανακλά µείωση της κοιλιακής ευενδοτότητας και µετατόπιση του διαστολικού τµήµατος της καµπύλης πίεσης-όγκου προς τα αριστερά (εικ. 5). Λειτουργικότητα αριστερού κόλπου: Ο αριστερός κόλπος φαίνεται να προσαρµόζεται στη δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας σε ασθενείς µε καρδιακή ανεπάρκεια 28. Νωρίς κατά την πορεία της καρδιακής ανεπάρκειας παρατηρείται µία αύξηση της πίεσης και του όγκου του ΑΡ κόλπου (µεταφορτίο), η οποία αντιρροπιστικά αυξάνει τη λειτουργία της κολπικής αντλίας. Σταδιακά όµως αυξάνεται η κολπική ακαµψία (stiffness, η κλίση της καµπύλης πίεσης-όγκου κατά την κολπική πλήρωση), δυσχαιρένεται η συνεργασία κόλπων-κοιλιών και τελικά ελαττώνεται η κολπική λειτουργικότητα. β) Νευροορµονικοί αντιρροπιστικοί µηχανισµοί Τα σηµεία και συµπτώµατα της καρδιακής ανεπάρκειας οφείλονται εν µέρει σε αντιρροπιστικούς µηχανισµούς που επιστρατεύει ο οργανισµός προκειµένου να εξισορροπήσει την πρωτοπαθή ανεπάρκεια της καρδιακής παροχής. Η ενεργοποίηση του συστήµατος ρενίνηςαγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης καθώς και του συµπαθητικού νευρικού συστήµατος συµβάλουν στη διατήρηση της παροχής σε ζωτικά όργανα µέσω δύο µηχανισµών 29,30. ιατήρηση της συστηµατικής πίεσης µέσω αγγειόσπασµου έχει ως αποτέλεσµα την ανακατανοµή της αιµατικής ροής στα ζωτικά όργανα. Από την άλλη η βελτίωση της καρδιακής παροχής συµβαίνει µέσω αύξησης της µυοκαρδιακής 34

35 συσταλτικότητας/συχνότητας καθώς και του τελοδιαστολικού όγκου (µηχανισµός F-S). Ταυτόχρονα η νευροορµονική ενεργοποίηση είναι υπεύθυνη µιας σειράς ανεπιθύµητων δράσεων. Η αύξηση των διαστολικών πιέσεων µεταβιβάζεται προς τον αριστερό κόλπο, την πνευµονική και φλεβική κυκλοφορία προκαλώντας πνευµονική συµφόρηση και περιφερικό οίδηµα. Η αύξηση του µεταφορτίου (περιφερικές αντιστάσεις) επιτείνει το ρυθµό έκπτωσης της µυοκαρδιακής λειτουργίας. Η κατεχολαµινοεξαρτώµενη συσταλτικότητα και ταχυκαρδία είναι δυνατόν να επιδεινώσουν τη µυοκαρδιακή ισχαιµία. Οι κατεχολαµίνες και η αγγειοτενσίνη ΙΙ προάγουν την απόπτωση των µυοκαρδιακών κυττάρων και την υπερτροφία του κοιλιακού µυός. Η ευεργετική επίδραση της αναστολής των νευροορµονικών µηχανισµών αναστολείς του µετατρεπτικού ενζύµου και β-αποκλειστές βελτιώνουν την επιβίωση σε ασθενείς µε συστολική δυσλειτουργία υποδηλώνει ότι το συνολικό αποτέλεσµα των τελευταίων είναι µάλλον αρνητικό. Οι βασικοί αντιρροπιστικοί µηχανισµοί είναι το συµπαθητικό νευρικό σύστηµα, το σύστηµα ρενίνης-αγγειοτενσίνης και η έκκριση της αντιδιουρητικής ορµόνης 31 (εικ. 6). Άλλες αγγειοδραστικές ουσίες που ενεργοποιούνται είναι η ενδοθηλίνη, τα νατριουρητικά πεπτίδια και το οξείδιο του αζώτου. Οι ορµονικές µεταβολές παρατηρούνται τόσο σε συστολική όσο και σε διαστολική καρδιακή ανεπάρκεια. Συµπαθητικό νευρικό σύστηµα: Είναι από τα πρώτα συστήµατα που ενεργοποιούνται σε απάντηση της µειωµένης καρδιακής παροχής προκαλώντας τόσο αυξηµένη έκκριση όσο και µειωµένη επαναπρόσληψη νορεπινεφρίνης στις νευρικές απολήξεις. Η κατασταλτική ρύθµιση (downregulation) των περιφερικών α 2 υποδοχέων, οι οποίοι φυσιολογικά αναστέλλουν την έκκριση νορεπινεφρίνης, πιθανότατα συµβάλλει στην ενεργοποίηση του συµπαθητικού 35

36 Φυσιολ. ΣΚΑ Εικόνα 6: Επίπεδα ορµονών σε ασθενείς µε συµφορητική καρδιακή ανεπάρκεια 29. στους ασθενείς αυτούς 32. Σε πρώιµο στάδιο καρδιακής ανεπάρκειας η κατεχολαµινο-εξαρτώµενη προαγωγή της κοιλιακής συσταλτικότητας και συχνότητας είναι δυνατόν να βοηθήσουν στη διατήρηση της καρδιακής παροχής. Με την προοδευτική επιδείνωση της κοιλιακής λειτουργίας οι µηχανισµοί αυτοί ανεπαρκούν µε αποτέλεσµα την αδυναµία αύξησης της κλίσης της καµπύλης δύναµης-καρδιακής συχνότητας µετά από αδρενεργική διέγερση, όπως παρατηρείται σε φυσιολογικά άτοµα 33. Επιπρόσθετα η αυξηµένη συµπαθητική δραστηριότητα προάγει το φλεβικό τόνο αυξάνοντας έτσι το κοιλιακό προφορτίο (νόµος F-S) ενώ η νεφρική αγγειοσύσπαση (υπεύθυνες τόσο η νορεπινεφρίνη όσο και η αγγειοτενσίνη ΙΙ) στο επίπεδο του απαγωγού αρτηριολίου διατηρεί τη σπειραµατική διήθηση παρά την ελάττωση της νεφρικής αιµατικής ροής. Οι παραπάνω δύο ουσίες προάγουν επίσης την εαναρρόφηση Na + στο επίπεδο του εγγύς εσπειραµένου σωληναρίου. Τέλος αξίζει να σηµειωθεί ότι τα επίπεδα νορεπινεφρίνης στο πλάσµα σχετίζονται αντίστροφα µε την επιβίωση των ασθενών µε καρδιακή ανεπάρκεια 34 (εικ. 7) ενώ η υποοµάδα µε την υψηλότερη συµπαθητική δραστηριότητα ωφελείται και περισσότερο από τη χορήγηση αναστολέων του µετατρεπτικού ενζύµου 35. Από µελέτες σε πειραµατόζωα φαίνεται ότι η χρονίως αυξηµένη συµπαθητική 36

37 δραστηριότητα οδηγεί σε κατασταλτική ρύθµιση (downregulation) και µείωση της πυκνότητας των καρδιακών β-αδρενεργικών υποδοχέων (µειωµένη ινότροπη και χρονότροπη απόκριση) 36 ενώ η χρόνια διέγερση των ίδιων υποδοχέων συµβάλλει στην προοδευτική µυοκαρδική δυσλειτουργία µέσω της επανέκφρασης ισοµερών µορφών εµβρυϊκών πρωτεϊνών και της κυτταρικής απόπτωσης 37. Εικόνα 7: Οι συγκεντρώσεις νορεπινεφρίνης στο πλάσµα σχετίζονται µε την επιβίωση των ασθενών µε καρδιακή ανεπάρκεια 34 Σύστηµα ρενίνης-αγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης: Όλοι οι παράγοντες που διεγείρουν τη νεφρική απελευθέρωση ρενίνης ενεργοποιούνται στην καρδιακή ανεπάρκεια: µειωµένη διάταση του σπειραµατικού προσαγωγού αρτηριδίου, µειωµένη παροχή χλωρίου στην πυκνή κηλίδα (macula densa) και αυξηµένη δραστηριότητα των β 1 - αδρενεργικών υποδοχέων. Η ρενίνη του πλάσµατος είναι συχνά φυσιολογική σε ασθενείς µε σταθερή, χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια παρά την επιµένουσα χαµηλή καρδιακή παροχή και την κατακράτηση Na +. Αυτό πιθανότατα οφείλεται στην τοπική ενεργοποίηση του συστήµατος σε διάφορες ιστικές θέσεις. Αντίθετα τα επίπεδα ρενίνης του πλάσµατος 37

38 είναι σηµαντικά αυξηµένα σε ασθενείς µε πρόσφατη έναρξη ή ιδιαίτερα συµπτωµατική καρδιακή ανεπάρκεια 29,31. Εκτός από τη συστηµατική ενεργοποίηση του άξονα ρενίνηςαγγειοτενσίνης, υπάρχουν στοιχεία για τοπική, ενδοµυοκαρδιακή παραγωγή (αυτοκρινής/παρακρινής δράση) αγγειοτενσίνης ΙΙ, µετατρεπτικού ενζύµου και αλδοστερόνης. Η παραγωγή των ουσιών αυτών είναι σε αντιστοιχία µε τη βαρύτητα της καρδιακής ανεπάρκειας 38,39. Το φαινόµενο αυτό εξηγεί και τα καλύτερα αποτελέσµατα των αναστολέων του µετατρεπτικού ενζύµου σε σχέση µε τα άλλα αγγειοδιασταλτικά. Η αγγειοτανσίνη ΙΙ έχει παρόµοιες δράσεις µε τη νορεπινεφρίνη: αυξάνει την επαναρρόφηση νατρίου, προκαλεί συστηµατική και νεφρική αγγειοσύσπαση και τέλος προάγει την παθολογική αναδιαµόρφωση (remodeling) του καρδιακού µυός. Αντιδιουρητική ορµόνη: Η ενεργοποίηση τασεοϋποδοχέων στα καρωτιδικά σωµάτια και το αορτικό τόξο, λόγω της χαµηλής καρδιακής παροχής, οδηγεί σε έκκριση αντιδιουρητικής ορµόνης (ADH) και επίταση της δίψας. Η ADH συµβάλλει στην αύξηση των συστηµατικών αγγειακών αντιστάσεων µέσω των V 1A υποδοχέων ενώ παράλληλα προάγει την επαναρρόφηση ύδατος από τα αθροιστικά σωληνάρια µέσω των V 2 υποδοχέων. Ο συνδυασµός µειωµένης αποβολής και αυξηµένης πρόσληψης (δίψα) ύδατος οδηγεί σε πτώση της συγκέντρωσης του Na +. Φαίνεται ότι η υπονατριαιµία είναι ένας σηµαντικός προγνωστικός παράγοντας επιβίωσης αυτών των ασθενών 40 (εικ. 8). Κολπικό και εγκεφαλικό νατριουρητικό πεπτίδιο (atrial natriuretic peptide-anp, brain natriuretic peptide-bnp): Το ANP παράγεται κυρίως από τους κόλπους σε απάντηση της αύξησης του ενδαγγειακού όγκου, η οποία αναγνωρίζεται ως κολπική διάταση. Τα επίπεδα του ANP στο πλάσµα αυξάνονται νωρίς στην πορεία 38

39 % ε π ι β ί ω σ η Εικόνα 8: Η υπονατριαιµία σχετίζεται µε µειωµένη επιβίωση στη συµφορητική καρδιακή ανεπάρκεια 40. της καρδιακής ανεπάρκειας και για το λόγο αυτό έχει χρησιµοποιηθεί στη διάγνωση ασυµπτωµατικής αριστερής και δεξιάς κοιλιακής δυσλειτουργίας. Σε χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια, τα µυοκαρδιακά κύτταρα των κοιλιών παράγουν τόσο ANP όσο και BNP ως απάντηση στις υψηλές πιέσεις πλήρωσης. Και τα δύο πεπτίδια έχουν διουρητική, νατριοουρητική και υποτασική δράση ανταγωνιζόµενα την νορεπινεφρίνη, ενδοθηλίνη και αγγειοτανσίνη ΙΙ 41. Υπάρχει πολύ µεγαλύτερη κλινική εµπειρία µε τα επίπεδα του BNP στο πλάσµα σε σχέση µε το ANP. Η τιµή του BNP µπορεί να χρησιµοποιηθεί για τη διαφοροδιάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας από άλλα αίτια δύσπνοιας 42 Μήνες (εικ. 9), ως προγνωστικός παράγοντας θνητότητας 34 καθώς και δείκτης ανταπόκρισης στη θεραπευτική αγωγή 43. Ενδοθηλίνη: Είναι πεπτίδιο που αποτελείται από 21 αµινοξέα ενώ η ενδοθηλίνη-1 (ΕΤ-1) αποτελεί την κυριότερη ισοµερή µορφή της. Παράγεται κυρίως από τα ενδοθηλιακά κύτταρα, αλλά η σύνθεση της µπορεί να παρατηρηθεί και στα κοιλιακά µυοκύτταρα και ινοβλάστες. Υπάρχουν δύο είδη υποδοχέων, ο Α ο οποίος βρίσκεται κυρίως στα αγγειακές λείες µυικές ίνες και προκαλεί αγγειόσπασµο και ο Β που βρίσκεται στα αγγειακά ενδοθηλιακά κύτταρα και προκαλεί 39

40 αγγειοδιαστολή µέσω ΝΟ. Συνολικά η αγγειοσυσπαστική δράση είναι αυτή που επικρατεί. Χωρίς ΣΚΑ (Ν=770) Εικόνα 9: Επίπεδα BNP στο πλάσµα για τη διάγνωση δύσπνοιας 42. ΑΚ: αριστερή κοιλία Υπάρχουν στοιχεία που υποστηρίζουν ότι η ενδοθηλίνη έχει αρνητική ινότροπη δράση σε ανεπαρκούσα καρδιά 44, προκαλεί µυοκαρδιακή υπερτροφία και πολλαπλασιασµό ινοβλαστών συµβάλλοντας έτσι στην κοιλιακή αναδιαµόρφωση (remodeling). Τα επίπεδα της βρίσκονται αυξηµένα σε ασθενείς µε συµπτωµατική νόσο, όµως η δράση της είναι ελαττωµένη 45. Συµµετέχει στην ανάπτυξη αριστερής κοιλιακής δυσλειτουργίας 46 και δευτεροπαθούς πνευµονικής υπέρτασης 47. Μελέτες σε πειραµατόζωα δείχνουν, ότι η αύξηση της ενδοθηλίνης οφείλεται εν µέρει στη µεσολάβηση της αγγειοτενσίνης ΙΙ 48. Φαίνεται ότι η αύξηση της ενδοθηλίνης σχετίζεται ευθέως µε τη βαρύτητα της καρδιακής ανεπάρκειας και αντίστροφα µε το κλάσµα εξώθησης και την ικανότητα για άσκηση. ύσπνοια µη καρδιακής αιτιολογίας µε ιστορικό δυσλειτουργίας ΑΚ ύσπνοια οφειλόµενη σε ΣΚΑ (Ν=744) Οξείδιο του αζώτου (ΝΟ): Το ΝΟ παράγεται ενζυµατικά από την L-αργινίνη µέσω τριών διαφορετικών ισοµερών µορφών της συνθετάσης του ΝΟ (nnos, inos και enos), µε τα ενδοθηλιακά κύτταρα να αποτελούν την κύρια θέση παραγωγής του. Η χρόνια καρδιακή 40

41 ανεπάρκεια σχετίζεται µε αρτηριακή ενδοθηλιακή δυσλειτουργία και διαταραγµένη σχέση αιµατικής ροής-αγγειοδιαστολής. Πιθανός µηχανισµός θεωρείται η µειωµένη παραγωγή ΝΟ 49, η ελλιπής έκκριση του από τα ενδοθηλιακά κύτταρα και η ανταπόκριση των τελευταίων σε αυτό. Αντίθετα αυξηµένη παραγωγή ΝΟ (µέσω enos και nnos) παρατηρείται εντός των µυοκυττάρων ασθενών µε καρδιακή ανεπάρκεια 50. Οι συνέπειες είναι τόσο θετικές (περιορίζεται το remodeling και η ινότροπη απόκριση στους β-αγωνιστές) όσο και αρνητικές (ελαττώνεται η παραγωγή ενέργειας από τα µιτοχόνδρια, περιορίζεται το Ca +2 στο σαρκοπλασµατικό δίκτυο) για τη λειτουργία του µυοκαρδίου. 41

42 3. ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Υπάρχουν δύο µείζονες κατηγορίες συµπτωµάτων στην καρδιακή ανεπάρκεια: εκείνα που οφείλονται στην κατακράτηση υγρών (δύσπνοια, πνευµονικό ή περιφερικό οίδηµα, ηπατική συµφόρηση και ασκίτης) και εκείνα που αποδίδονται στη µειωµένη καρδιακή παροχή (εύκολη κόπωση, αδυναµία). Η πρώτη κατηγορία οφείλεται στην ενεργοποίηση των νευροορµονικών µηχανισµών, ενώ τα συµπτώµατα της δεύτερης κατηγορίας επιδεινώνονται σηµαντικά µε την άσκηση. Επίσης η ένταση των συµπτωµάτων ποικίλει σε µεγάλο βαθµό και εξαρτάται από παράγοντες όπως η ηλικία του ασθενούς, ο βαθµός ανεπάρκειας και ο ρυθµός έκπτωσης της καρδιακής λειτουργίας, η αρχική έκταση προσβολής της αριστερής κοιλίας (πχ. στεφανιαία νόσος) και η παρουσία συνοδών νοσηµάτων. Η δύσπνοια, βασική εκδήλωση της καρδιακής ανεπάρκειας, µπορεί να εκδηλωθεί µε προοδευτικά αυξανόµενη σοβαρότητα ως: α) δύσπνοια κοπώσεως, β) ορθόπνοια, γ) παροξυσµική νυχτερινή δύσπνοια, δ) δύσπνοια στην ηρεµία και στ) οξύ πνευµονικό οίδηµα 51. Η δύσπνοια στην κόπωση αρχικά εµφανίζεται ως επίταση του ίδιου φαινόµενου που παρατηρείται σε φυσιολογικά άτοµα µετά άσκηση. Έχει διαπιστωθεί σε ασθενείς µε καρδιακή ανεπάρκεια ότι η ικανότητα για άσκηση είναι ανεξάρτητη από τις αντικειµενικές παραµέτρους της λειτουργικότητας της αριστερής κοιλίας κατά την ηρεµία 52. Τέλος η δύσπνοια κοπώσεως µπορεί να είναι απούσα σε ασθενείς µε καθιστικό τρόπο ζωής. Η ορθόπνοια ως σύµπτωµα µπορεί να ορισθεί ως δύσπνοια που εκδηλώνεται στην ύπτια θέση 51. ύσπνοια είναι ένας όρος που χαρακτηρίζει µια υποκειµενική εµπειρία αναπνευστικής δυσχέρειας που αποτελείται από ποιοτικά διακριτά αισθήµατα που διαφέρουν σε βαρύτητα 53. Αξίζει να σηµειωθεί ότι άτοµα µε διαφορετικά αίτια 42

43 αναπνευστικής δυσχέρειας περιγράφουν το αίσθηµα δύσπνοιας που βιώνουν µε ποιοτικά διακριτούς όρους 54,55. Ασθενείς µε χρόνια αποφρακτική πνευµονοπάθεια, διάµεσες πνευµονοπάθειες και νευροµυικά νοσήµατα έχουν αίσθηµα αυξηµένης προσπάθειας της αναπνοής. Η δύσπνοια του άσθµατος µπορεί να εκδηλωθεί µε σύσφιγξη στο στήθος, ενώ οι ασθενείς µε συµφορητική καρδιακή ανεπάρκεια περιγράφουν αίσθηµα ασφυξίας και λαχτάρα για αέρα. Ο ασθενής ανακουφίζεται µε την ανύψωση της κεφαλής και γενικότερα του άνω τµήµατος του σώµατος. Η ορθόπνοια είναι κατεξοχήν σύµπτωµα της συµφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας, ωστόσο µπορεί να παρατηρηθεί γενικότερα σε παθήσεις µε µειωµένη πνευµονική ζωτική χωρητικότητα. Σπάνια ο εξεσηµασµένος ασκίτης οποιασδήποτε αιτιολογίας µπορεί να προκαλέσει ορθόπνοια. Το ίδιο ισχύει και για µεγάλες υπεζωκοτικές συλλογές, ενώ η σοβαρή χρόνια αποφρακτική πνευµονοπάθεια περιστασιακά συνοδεύεται από ορθόπνοια. Η τρεπόπνοια αποτελεί µια σπάνια µορφή ορθόπνοιας, η οποία εκδηλώνεται στη µία πλάγια κατακεκλιµένη θέση. Έχει αποδοθεί σε παραµόρφωση των µεγάλων αγγείων στη µία πλάγια θέση αλλά όχι στην άλλη. Οι ασθενείς µε ορθόπνοια ανυψώνουν το άνω τµήµα του σώµατος µε τη βοήθεια µαξιλαριών, αλλαγή στον αριθµό των οποίων υποδηλώνει επιδείνωση. Σε αντίθεση µε την παροξυσµική νυχτερινή δύσπνοια, η ορθόπνοια εκδηλώνεται ταχέως, συνήθως εντός ενός ή δύο λεπτών από την κατάληψη της ύπτιας θέσης και συµβαίνει ενώ ο ασθενής είναι σε εγρήγορση. Αξίζει να σηµειώσουµε ότι η ορθόπνοια µπορεί να υφίεται αµέσως µετά την κατάληψη της καθιστής θέσης και την τοποθέτηση των κάτω άκρων σε κατωφερέστερη θέση ενώ η παροξυσµική νυχτερινή δύσπνοια απαιτεί χρονικό διάστηµα τουλάχιστον 30 λεπτών. Σε προχωρηµένη ανεπάρκεια της αριστεράς κοιλίας η ορθόπνοια είναι τόσο 43

44 σοβαρή ώστε ο ασθενής αδυνατεί να ξαπλώσει και περνά τη νύχτα σε καθιστή θέση. Σε µελέτη µεταξύ 256 ασθενών της πρωτοβάθµιας περίθαλψης που παραπέµφθηκαν για υπερηχοκαρδιογραφικό έλεγχο µε υποψία καρδιακής ανεπάρκειας, διαπιστώθηκε ότι 41 από αυτούς παρουσίαζαν σηµαντική αριστερή κοιλιακή συστολική δυσλειτουργία. Η υπολογιζόµενη ευαισθησία και η ειδικότητα των διαφόρων συµπτωµάτων ήταν: δύσπνοια στην κόπωση 100% και 17% αντίστοιχα, ορθόπνοια 22 και 74%, παροξυσµική νυχτερινή δύσπνοια 39 και 80%, περιφερικό οίδηµα 49 και 47% 56. Το ιστορικό µυοκαρδιακού εµφράγµατος πληρούσε το βέλτιστο συνδυασµό ευαισθησίας, ειδικότητας, θετικής και αρνητικής προγνωστικής αξίας για τη διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας. Παρόµοια µελέτη σε ηλικιωµένους ασθενείς (70-84 ετών) διαπίστωσε ότι η δύσπνοια κατά τη βάδιση και το ιστορικό εµφράγµατος ή στηθάγχης ήταν οι µόνοι ανεξάρτητοι παράγοντες που µπορούσαν να προβλέψουν την παρουσία συστολικής δυσλειτουργίας 57. Εντούτοις στο 52% αυτών των ασθενών δεν είχε τεθεί µέχρι τότε η διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας. Ο βήχας επίσης µπορεί να προκληθεί από πνευµονική συµφόρηση, κάτω από τις ίδιες συνθήκες (πχ. άσκηση, ύπτια θέση) και υφίεται µε τη θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας. Εποµένως µη παραγωγικός βήχας σε ασθενείς µε καρδιακή ανεπάρκεια είναι συχνά ισοδύναµο δύσπνοιας, ενώ βήχας στην ύπτια θέση θεωρείται ισοδύναµο ορθόπνοιας. Τα επεισόδια παροξυσµικής δύσπνοιας συµβαίνουν συνήθως τη νύχτα. Ο ασθενής αφυπνίζεται αιφνίδια µε αίσθηµα πανικού, ασφυξία και καταλαµβάνει αυτόµατα την καθιστή θέση. Ο βρογχόσπασµος (καρδιακό άσθµα) είναι συχνή επιπλοκή και οφείλεται στην αγγειακή συµφόρηση του βρογχικού βλεννογόνου και στο διάµεσο πνευµονικό οίδηµα, το οποίο συµπιέζει τις µικρές αεροφόρους οδούς. Η εισβολή των 44

ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Προς τα εµπρός ανεπάρκεια: αδυναµία προώθησης του αίµατος στη συστηµατική κυκλοφορία Προς τα πίσω ανεπάρκεια: αύξηση του όγκου

Διαβάστε περισσότερα

Ορισµός Ταξινόµηση Επιδηµιολογία Παθογένεια Κλινική εικόνα. Επιπλοκές Πρόγνωση Προσέγγιση Θεραπεία Πρόληψη

Ορισµός Ταξινόµηση Επιδηµιολογία Παθογένεια Κλινική εικόνα. Επιπλοκές Πρόγνωση Προσέγγιση Θεραπεία Πρόληψη Καρδιακή Ανεπάρκεια Ορισµός Ταξινόµηση Επιδηµιολογία Παθογένεια Κλινική εικόνα Διαγνωστικά κριτήρια Επιπλοκές Πρόγνωση Προσέγγιση Θεραπεία Πρόληψη Η ικανότητα της καρδιάς να ανταποκρίνεται άµεσα στις απαιτήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ορισµός Ταξινόµηση Επιδηµιολογία Παθογένεια Κλινική εικόνα ιαγνωστικά κριτήρια Επιπλοκές Πρόγνωση Προσέγγιση Θεραπεία Πρόληψη

Ορισµός Ταξινόµηση Επιδηµιολογία Παθογένεια Κλινική εικόνα ιαγνωστικά κριτήρια Επιπλοκές Πρόγνωση Προσέγγιση Θεραπεία Πρόληψη Καρδιακή Ανεπάρκεια Ορισµός Ταξινόµηση Επιδηµιολογία Παθογένεια Κλινική εικόνα ιαγνωστικά κριτήρια Επιπλοκές Πρόγνωση Προσέγγιση Θεραπεία Πρόληψη Η ικανότητα της καρδιάς να ανταποκρίνεται άµεσα στις απαιτήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση Η-11: Δύσπνοια ταχυκαρδία οιδήματα κυάνωση. Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ

Άσκηση Η-11: Δύσπνοια ταχυκαρδία οιδήματα κυάνωση. Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ Άσκηση Η-11: Δύσπνοια ταχυκαρδία οιδήματα κυάνωση Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ Βασικά συμπτώματα καρδιαγγειακού Προκάρδιο άλγος Δύσπνοια Αίσθημα παλμών Συγκοπή Οίδημα Καταβολή,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΟΝΕΦΡΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΑΥΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ Ε.Σ.Υ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Γ.Ν.

ΚΑΡΔΙΟΝΕΦΡΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΑΥΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ Ε.Σ.Υ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Γ.Ν. ΚΑΡΔΙΟΝΕΦΡΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΑΥΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ Ε.Σ.Υ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Γ.Ν.Α ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΟΡΙΣΜΟΣ Το καρδιονεφρικό σύνδρομο (CRS) αναφέρεται σε παθοφυσιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΟΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΕΠΙΔΡΑΣΗ

ΚΑΡΔΙΟΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΕΠΙΔΡΑΣΗ ΚΑΡΔΙΟΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΕΠΙΔΡΑΣΗ Εισαγωγή Οι δύο πιο ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού μας, η αναπνευστική και η κυκλοφορική, αλληλοσυνδέονται και επιδρούν η μία πάνω στην άλλη κατά τρόπο αρμονικό και

Διαβάστε περισσότερα

Νεφρική ρύθμιση όγκου αίματος και εξωκυτταρίου υγρού. Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό»

Νεφρική ρύθμιση όγκου αίματος και εξωκυτταρίου υγρού. Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό» Νεφρική ρύθμιση όγκου αίματος και εξωκυτταρίου υγρού Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό» Διαμερίσματα σωματικών υγρών 28,0 L Νεφρικοί μηχανισμοί ρύθμισης εξωκυτταρίου υγρού Ο όγκος του εξωκυτταρίου

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος. Κλειώ Μαυραγάνη

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος. Κλειώ Μαυραγάνη Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος Κλειώ Μαυραγάνη Σύνοψη I. Γενικές αρχές καρδιαγγειακού συστήματος- Δομή και ρόλος II. III. IV. Προέλευση του καρδιακού ρυθμού και της ηλεκτρικής δραστηριότητας

Διαβάστε περισσότερα

Κοιλιοαρτηριακή σύζευξη στην πνευμονική υπέρταση

Κοιλιοαρτηριακή σύζευξη στην πνευμονική υπέρταση Κοιλιοαρτηριακή σύζευξη στην πνευμονική υπέρταση Αικατερίνη Αυγεροπούλου, Διευθύντρια Ε.Σ.Υ Ιατρείο Πνευμονικής Υπέρτασης Καρδιολογικού Τμήματος, Γ.Ν.Α Ιπποκράτειο ΕΙΣΑΓΩΓΗ Υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές,

Διαβάστε περισσότερα

Η δομή και λειτουργία της φυσιολογικής καρδιάς και των αγγείων

Η δομή και λειτουργία της φυσιολογικής καρδιάς και των αγγείων Η δομή και λειτουργία της φυσιολογικής καρδιάς και των αγγείων Η μεταφορά των θρεπτικών ουσιών στα κύτταρα των ιστών και η απομάκρυνση από αυτά των αχρήστων γίνεται από το κυκλοφορικό σύστημα, το οποίο

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΠΑΡΟΧΗ Καρδιακή παροχή= Όγκος Παλμού x Καρδιακή Συχνότητα Ογκος Παλμού: To ποσό του αίματος που αντλείται από την καρδιά ανά παλμό Καρδιακή Παροχή: O αριθμός των

Διαβάστε περισσότερα

Η ροή υγρών μέσω σωλήνων διέπεται από το νόμο του Poiseuille Q = dp / R dp = Q x R PA LA = Q x R PA = Q x R + LA

Η ροή υγρών μέσω σωλήνων διέπεται από το νόμο του Poiseuille Q = dp / R dp = Q x R PA LA = Q x R PA = Q x R + LA ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ Η ροή υγρών μέσω σωλήνων διέπεται από το νόμο του Poiseuille Q = dp / R dp = Q x R PA LA = Q x R PA = Q x R + LA ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ Σύστημα : χαμηλών αντιστάσεων υψηλής ενδοτικότητος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΚΩΛΕΤΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΠΑΛΟΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙ ΗΣ ΜΑΡΙΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΒΛΑΧΟΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΙΑ ΜΗΤΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Εκτίµηση της στεφανιαίας µικροκυκλοφορίας µε διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογραφία Doppler στους διαβητικούς τύπου ΙΙ

Εκτίµηση της στεφανιαίας µικροκυκλοφορίας µε διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογραφία Doppler στους διαβητικούς τύπου ΙΙ 37 ο Πανελλήνιο Καρδιολογικό Συνέδριο Εκτίµηση της στεφανιαίας µικροκυκλοφορίας µε διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογραφία Doppler στους διαβητικούς τύπου ΙΙ Σ. Λαγουδάκου, Π. Δερµάτης, Μ. Μαριόλης, Γ. Αρµατάς,

Διαβάστε περισσότερα

Καρδιολογική κλινική Γ.Ν Παπανικολάου. Μιχαήλ Σιάρκος Ειδικός καρδιολόγος Υποψήφιος Διδάκτωρας Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ

Καρδιολογική κλινική Γ.Ν Παπανικολάου. Μιχαήλ Σιάρκος Ειδικός καρδιολόγος Υποψήφιος Διδάκτωρας Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ Καρδιολογική κλινική Γ.Ν Παπανικολάου Μιχαήλ Σιάρκος Ειδικός καρδιολόγος Υποψήφιος Διδάκτωρας Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ Διερεύνηση της συσχέτισης μεταξύ των αιμοδυναμικών, υπερηχογραφικών και βιοχημικών δεικτών

Διαβάστε περισσότερα

Βαλβιδοπάθειες. Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική & Β Καρδιολογική Κλινική ΕΚΠΑ

Βαλβιδοπάθειες. Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική & Β Καρδιολογική Κλινική ΕΚΠΑ Βαλβιδοπάθειες Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική & Β Καρδιολογική Κλινική ΕΚΠΑ Τύποι βαλβίδων Μηνοειδείς 3 πτυχές Αορτική, πνευμονική Κολποκοιλιακές 2 ή 3 γλωχίνες Μιτροειδής, τριγλώχινα

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία καρδιαγγειακού συστήματος

Φυσιολογία καρδιαγγειακού συστήματος Φυσιολογία καρδιαγγειακού συστήματος Κλειώ Π. Μαυραγάνη Eργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας Σύνοψη I. Γενικές αρχές καρδιαγγειακού συστήματος- Δομή και ρόλος II. III. IV. Προέλευση του καρδιακού ρυθμού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ

ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΛΛΑΡΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Είναι ουσιώδες να γνωρίζει κανείς με ποιούς τρόπους η ΑΠ διατηρείται φυσιολογική ώστε να κατανοήσει

Διαβάστε περισσότερα

Επανάληψη θεμελιωδών γνώσεων ανατομίας και ιστολογίας της καρδιάς

Επανάληψη θεμελιωδών γνώσεων ανατομίας και ιστολογίας της καρδιάς ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΚΑΡΔΙΑΣ Συνοπτική παρουσίαση διδακτέας ύλης Εισαγωγικά σχόλια Επανάληψη θεμελιωδών γνώσεων ανατομίας και ιστολογίας της καρδιάς Συμφορητική καρδιακή νόσος: - Ορισμός, σχόλια για την αιτιοπαθογένεια

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ 8 Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΠΑΙΔΙΑΤΡΩΝ-ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΩΝ 8/12/2018 ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Κων/νος Κ. Θωμαϊδης Γ.Ν. «Γ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ» Σκοπός της διόρθωσης μίας συγγενούς καρδιακής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΓΓΕΙΑΚΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ. Ειδικές έννοιες φυσιολογίας ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης

ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΓΓΕΙΑΚΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ. Ειδικές έννοιες φυσιολογίας ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης 1 ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΓΓΕΙΑΚΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Κωνσταντίνος Καλλαράς Καθηγητής Φυσιολογίας Ειδικές έννοιες φυσιολογίας ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης Είναι ουσιώδες να γνωρίζει κανείς με ποιούς τρόπους η ΑΠ διατηρείται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΣΕ. Παρουσίαση περιστατικού. ΑΜΕΘ Γ.Ν.Θ. «Γ. Παπανικολάου»

ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΣΕ. Παρουσίαση περιστατικού. ΑΜΕΘ Γ.Ν.Θ. «Γ. Παπανικολάου» ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΣΕ ARDS - ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΕ ΝΟ Παρουσίαση περιστατικού ΑΜΕΘ Γ.Ν.Θ. «Γ. Παπανικολάου» Παρουσίαση περιστατικού Από τον απεικονιστικό έλεγχο διαπιστώθηκαν: κατάγµατα λεκάνης και δεξιού άνω

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της Άσκησης

Φυσιολογία της Άσκησης ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ Φυσιολογία της Άσκησης Λειτουργία καρδιαγγειακού συστήματος Καρδιαγγειακός έλεγχος κατά τη διάρκεια της

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση και Καρδιοπάθειες

Άσκηση και Καρδιοπάθειες Συμμαχία για την υγεία - Άσκηση Άσκηση και Καρδιοπάθειες Συγγραφική ομάδα: Φλουρής Ανδρέας, Ερευνητής Βογιατζής Ιωάννης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΦΑΑ, ΕΚΠΑ Σταυρόπουλος- Καλίνογλου Αντώνης, Ερευνητής Σύγχρονες

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ. Γαργάνη Κωνσταντίνα: ΤΕ Νοσηλεύτρια Σ/Μ ΓΝΘ Παπανικολάου

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ. Γαργάνη Κωνσταντίνα: ΤΕ Νοσηλεύτρια Σ/Μ ΓΝΘ Παπανικολάου Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ Γαργάνη Κωνσταντίνα: ΤΕ Νοσηλεύτρια Σ/Μ ΓΝΘ Παπανικολάου Η στεφανιαία νόσος είναι µία πάθηση των αρτηριών της καρδιάς που οφείλεται

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ & ΑΣΚΗΣΗ

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ & ΑΣΚΗΣΗ Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς,Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 4 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ & ΑΣΚΗΣΗ 1 Στις 2 Απριλίου

Διαβάστε περισσότερα

Σ.ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ,Μ.ΜΑΡΚΕΤΟΥ,Φ.ΠΑΡΘΕΝΑΚΗΣ, Ε.ΖΑΧΑΡΗΣ,Κ.ΡΟΥΦΑΣ, Ι.ΚΟΝΤΑΡΑΚΗ, Δ.ΒΟΥΓΙΑ, Π.ΒΑΡΔΑΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΓΝΗ

Σ.ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ,Μ.ΜΑΡΚΕΤΟΥ,Φ.ΠΑΡΘΕΝΑΚΗΣ, Ε.ΖΑΧΑΡΗΣ,Κ.ΡΟΥΦΑΣ, Ι.ΚΟΝΤΑΡΑΚΗ, Δ.ΒΟΥΓΙΑ, Π.ΒΑΡΔΑΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΓΝΗ Επίπεδα MiR-21 και mir-133 σε μονοπύρηνα κύτταρα περιφερικού αίματος σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια με διατηρημένο κλάσμα εξωθήσεως. Σ.ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ,Μ.ΜΑΡΚΕΤΟΥ,Φ.ΠΑΡΘΕΝΑΚΗΣ, Ε.ΖΑΧΑΡΗΣ,Κ.ΡΟΥΦΑΣ, Ι.ΚΟΝΤΑΡΑΚΗ,

Διαβάστε περισσότερα

Υπερτροφική Μυοκαρδιοπάθεια

Υπερτροφική Μυοκαρδιοπάθεια Άγγελος Γ. Ρηγόπουλος, MD, FESC Leopoldina Krankenhaus Schweinfurt, Germany Πανελλήνια Σεµινάρια Οµάδων Εργασίας 2014, Θεσσαλονίκη 22.02.2014 No+conflict+of+interest.!! Disclosures Μυοκαρδιοπάθειες Davies'MJ.'Heart'2000;83:4697474

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Κων/νος νος Καλλαράς Ιατρός Παθολόγος Καθηγητής Φυσιολογίας Ορισμός Της Καρδιακής Ανεπάρκειας Καρδιακή ανεπάρκεια (ΚΑ) είναι το σύνδρομο στο οποίο η καρδιά αδυνατεί

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ ΜΕ ΔΙΑΤΗΡΗΜΕΝΟ ΚΛΑΣΜΑ ΕΞΩΘΗΣΗΣ

ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ ΜΕ ΔΙΑΤΗΡΗΜΕΝΟ ΚΛΑΣΜΑ ΕΞΩΘΗΣΗΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ ΜΕ ΔΙΑΤΗΡΗΜΕΝΟ ΚΛΑΣΜΑ ΕΞΩΘΗΣΗΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ Αικατερίνη Αυγεροπούλου Διευθύντρια Ε.Σ.Υ Γ.Ν.Α ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΟΡΙΣΜΟΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια με διατηρημένο κλάσμα εξώθησης

Διαβάστε περισσότερα

1. Φαιοχρωµοκύττωµα 2. Πρωτοπαθής υπεραλδοστερονισµός 3. Πάθηση του θυρεοειδούς αδένα 4. Σύνδροµο Cushing 5. Στένωση ισθµού της αορτής

1. Φαιοχρωµοκύττωµα 2. Πρωτοπαθής υπεραλδοστερονισµός 3. Πάθηση του θυρεοειδούς αδένα 4. Σύνδροµο Cushing 5. Στένωση ισθµού της αορτής 1. Άνδρας 55 χρόνων, χωρίς ιστορικό και χωρίς παράγοντες κινδύνου, έρχεται στα ΤΕΠ λόγω άλγους στην αριστερή περιοχή του στέρνου τις τελευταίες 3 ώρες. Δεν αναφέρει δύσπνοια ή βήχα. Η ενόχληση ελαττώνεται

Διαβάστε περισσότερα

Παθήσεις Θυρεοειδούς. Καρακώστας Γεώργιος Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής, Γ.Ν.Κιλκίς

Παθήσεις Θυρεοειδούς. Καρακώστας Γεώργιος Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής, Γ.Ν.Κιλκίς Παθήσεις Θυρεοειδούς Καρακώστας Γεώργιος Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής, Γ.Ν.Κιλκίς Η καρδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στη δράση της θυρεοειδικής ορµόνης. Έτσι, η δυσλειτουργία του θυρεοειδούς µπορεί

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Διάλεξη : Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων. Α. Καλτσάτου ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Διάλεξη : Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων. Α. Καλτσάτου ΤΕΦΑΑ, ΠΘ Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Διάλεξη : Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων Α. Καλτσάτου ΤΕΦΑΑ, ΠΘ Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων Περιλαμβάνει: Λήψη ατομικού ιστορικού Κλινική Εξέταση Ηλεκτροκαρδιογράφημα Υπερηχογράφημα

Διαβάστε περισσότερα

Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας.

Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας. ΤΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΑΣΘΜΑ Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας. Αν από το τρέξιμο, τη γυμναστική ή άλλη εργασία, δυσκολεύεται η αναπνοή, αυτό λέγεται άσθμα. Αρεταίος Καππαδόκης, 100 μχ Οι γυναίκες ήταν

Διαβάστε περισσότερα

Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ

Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ Δεν έχω (προσωπικά ή ως μέλος εργασιακής/ερευνητικής ομάδας) ή μέλος της οικογένειάς μου οποιοδήποτε οικονομικό ή άλλου είδους όφελος από

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΑ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΚΠΑ ΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ STRESS ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΕΓΑΛΟΥ ΥΨΟΜΕΤΡΟΥ Η ατμοσφαιρική

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Διάλεξη 5: Σακχαρώδης Διαβήτης και Άσκηση Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς, Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 5 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ ΣΤΑ ΚΕΠΑ

ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ ΣΤΑ ΚΕΠΑ ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ ΣΤΑ ΚΕΠΑ Ανδρέας Πιτταράς Καρδιολόγος - Hypertension Specialist ESH Ass. Prof. George Washington University USA Ασκληπιείο Βούλας Metropolitan General

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνια Σεμινάρια Ομάδων Εργασίας 2019 ΤΧΗΣ (ΥΝ) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΡΙΟ 424 ΓΣΝΕ

Πανελλήνια Σεμινάρια Ομάδων Εργασίας 2019 ΤΧΗΣ (ΥΝ) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΡΙΟ 424 ΓΣΝΕ Πανελλήνια Σεμινάρια Ομάδων Εργασίας 2019 ΤΧΗΣ (ΥΝ) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΡΙΟ 424 ΓΣΝΕ 1 Η καρδιά και οι πνεύμονες αποτελούν ίσως τα 2 βασικότερα όργανα του ανθρώπου, καθώς από τη συνδυασμένη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΟΥΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ. ΚΑΡΑΤΖΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ P.N.FTh M.TTh

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΟΥΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ. ΚΑΡΑΤΖΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ P.N.FTh M.TTh ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΟΥΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΚΑΡΑΤΖΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ P.N.FTh M.TTh ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΟ ΚΑΡΔΙΟΑΓΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ VO2=COX A VO2 CO=ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΠΑΡΟΧΗ A VO=ΑΡΤΗΡΙΟ ΦΛΕΒΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΟΞΥΓΟΝΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗΣ ΔΥΣΧΕΡΕΙΑΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗΣ ΔΥΣΧΕΡΕΙΑΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗΣ ΔΥΣΧΕΡΕΙΑΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ (Ι) Γυναίκα 34 ετών με διαβήτη προσέρχεται στο τμήμα επειγόντων περιστατικών με πυρετό, αίσθημα ρίγους, πόνο στην πλάτη, ίλιγγο και δυσκολία

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος

Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος Φυσιολογία του καρδιαγγειακού συστήματος Κλειώ Π. Μαυραγάνη Mάρτιος 2016, Εαρινό εξάμηνο Σύνοψη I. Γενικές αρχές καρδιαγγειακού συστήματος- Δομή και ρόλος II. III. IV. Προέλευση του καρδιακού ρυθμού και

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ. Μαυρουδή Μελαχρινή Επιμελήτρια της ΓΚΚ

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ. Μαυρουδή Μελαχρινή Επιμελήτρια της ΓΚΚ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Μαυρουδή Μελαχρινή Επιμελήτρια της ΓΚΚ Καρδιακή Ανεπάρκεια δεν είναι νόσος είναι σύνδρομο που προκαλείται από πολλές αιτίες συγκλίνει σε

Διαβάστε περισσότερα

Καρδιακή Ανεπάρκεια. Πώς δουλεύει φυσιολογικά η καρδιά

Καρδιακή Ανεπάρκεια. Πώς δουλεύει φυσιολογικά η καρδιά Καρδιακή Ανεπάρκεια Απόστολος Καραβίδας Πρόεδρος Ομάδας Εργασίας Καρδιακής Ανεπάρκειας Διευθυντής Καρδιολογικού Τμήματος, Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθήνας Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια σοβαρή καρδιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Μαθήματα Καρδιολογίας για Παθολόγους. Βαλβιδοπάθειες. Σταύρος Γαβριηλίδης Ομότιμος Καθηγητής Α.Π.Θ.

Μαθήματα Καρδιολογίας για Παθολόγους. Βαλβιδοπάθειες. Σταύρος Γαβριηλίδης Ομότιμος Καθηγητής Α.Π.Θ. Μαθήματα Καρδιολογίας για Παθολόγους Βαλβιδοπάθειες Σταύρος Γαβριηλίδης Ομότιμος Καθηγητής Α.Π.Θ. ΠΡΠ 13/11/2013 Κυριότερες βαλβιδοπάθειες Στένωση αορτής Ανεπάρκεια αορτής Οξεία Χρόνια Στένωση μιτροειδούς

Διαβάστε περισσότερα

Κύηση και συγγενείς καρδιοπάθειες. Στέλλα Μπρίλη Α! Καρδιολογική Κλινική Πανεπιστηµίου Αθηνών

Κύηση και συγγενείς καρδιοπάθειες. Στέλλα Μπρίλη Α! Καρδιολογική Κλινική Πανεπιστηµίου Αθηνών Κύηση και συγγενείς καρδιοπάθειες Στέλλα Μπρίλη Α! Καρδιολογική Κλινική Πανεπιστηµίου Αθηνών Αιµοδυναµικές αλλαγές κατά την εγκυµοσύνη Όγκος αίµατος 30-50% Μέγιστο 20-24 εβδ Όγκος παλµού Καρδιακή Συχνότητα

Διαβάστε περισσότερα

Κλινικό Φροντιστήριο Βαλβιδοπάθειες. Τσούνος Ιωάννης Συν/της Διευθυντής Καρδιολογική κλινική Γ.Ν.Θ. ΑΓ.ΠΑΥΛΟΣ

Κλινικό Φροντιστήριο Βαλβιδοπάθειες. Τσούνος Ιωάννης Συν/της Διευθυντής Καρδιολογική κλινική Γ.Ν.Θ. ΑΓ.ΠΑΥΛΟΣ Κλινικό Φροντιστήριο Βαλβιδοπάθειες Τσούνος Ιωάννης Συν/της Διευθυντής Καρδιολογική κλινική Γ.Ν.Θ. ΑΓ.ΠΑΥΛΟΣ Εκτίμηση Βαλβιδοπάθειας Ατομικό ιστορικό Κλινική εξέταση: Ακρόαση, σημεία Κ.Α. Καρδιακός καθετηριασμός:

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι Κλινικό Πρόβλημα- Αναπνευστική Ανεπάρκεια

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι Κλινικό Πρόβλημα- Αναπνευστική Ανεπάρκεια ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι Κλινικό Πρόβλημα- Αναπνευστική Γεώργιος Θ. Σταθόπουλος MD PhD Πνευμονολόγος Επίκουρος Καθηγητής Εργαστήριο Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών gstathop@upatras.gr http://www.molcellbiol-upatras.net

Διαβάστε περισσότερα

12ο ΒΟΡΕΙΟΕΛΛΑΔΙΚΟ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙ0. ΜΕΣΟΚΟΛΠΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Τύποι- Πρόγνωση- Θεραπεία

12ο ΒΟΡΕΙΟΕΛΛΑΔΙΚΟ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙ0. ΜΕΣΟΚΟΛΠΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Τύποι- Πρόγνωση- Θεραπεία 12ο ΒΟΡΕΙΟΕΛΛΑΔΙΚΟ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙ0 Στρογγυλό Τραπέζι: Συγγενείς καρδιοπάθειες ενηλίκων- πνευµονική υπέρταση ΜΕΣΟΚΟΛΠΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Τύποι- Πρόγνωση- Θεραπεία Κωνσταντίνος Θωµαϊδης, Γ.Ν. «Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ»

Διαβάστε περισσότερα

OΞΥ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΟ ΟΙΔΗΜΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΛΥΒΟΥ ΕΛΕΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΤΕ Τ.Ε.Π ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ Γ.Ν.Α

OΞΥ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΟ ΟΙΔΗΜΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΛΥΒΟΥ ΕΛΕΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΤΕ Τ.Ε.Π ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ Γ.Ν.Α OΞΥ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΟ ΟΙΔΗΜΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΛΥΒΟΥ ΕΛΕΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΤΕ Τ.Ε.Π ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ Γ.Ν.Α Είναι η συσσώρευση υγρού στον διάµεσο ιστό και στις πνευµονικές κυψελίδες. Η συσσώρευση υγρού µπορεί να εµποδίσει

Διαβάστε περισσότερα

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι. gr

Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι.  gr Dr ΣΑΡΡΗΣ Ι. - αµ. επ. καθηγ. ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά τη διάρκεια υποσιτισµού ή βαριάς µη θυρεοειδικής νόσου, παρατηρούνται µεταβολές των επιπέδων των θυρεοειδικών ορµονών στο αίµα, που

Διαβάστε περισσότερα

Διαγνωστική προσέγγιση και αντιμετώπιση ασθενών με κοιλιακές αρρυθμίες. Βασίλης Μ. Σκέμπερης FESC. Γ Καρδιολογική Κλινική Α. Π.Θ.

Διαγνωστική προσέγγιση και αντιμετώπιση ασθενών με κοιλιακές αρρυθμίες. Βασίλης Μ. Σκέμπερης FESC. Γ Καρδιολογική Κλινική Α. Π.Θ. Διαγνωστική προσέγγιση και αντιμετώπιση ασθενών με κοιλιακές αρρυθμίες Βασίλης Μ. Σκέμπερης FESC Γ Καρδιολογική Κλινική Α. Π.Θ. ΚΟΙΛΙΑΚΕΣ ΑΡΡΥΘΜΙΕΣ Πρώιμες κοιλιακές συστολές Μη εμμένουσα κοιλιακή ταχυκαρδία

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Καρδιαγγειακή ανταπόκριση στην οξεία άσκηση Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Καρδιαγγειακό σύστημα Καρδιαγγειακό σύστημα Κύριες λειτουργίες Μεταφέρει

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΨΗΛΑΦΗΣΗ, ΑΚΡΟΑΣΗ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΨΗΛΑΦΗΣΗ, ΑΚΡΟΑΣΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΨΗΛΑΦΗΣΗ, ΑΚΡΟΑΣΗ Αλεξάνδρα Αλεξοπούλου ΨΗΛΑΦΗΣΗ ΣΦΥΓΜΟΥ ΤΗΣ ΚΕΡΚΙ ΙΚΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΣ ΨΗΛΑΦΗΣΗ ΣΦΥΓΜΟΥ ΤΗΣ ΒΡΑΧΙΟΝΙΑΣ ΑΡΤΗΡΙΑΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΦΥΓΜΑΝΟΜΕΤΡΟΥ ΜΕΤΡΗΣΗ ΑΠ ΚΑΡΩΤΙ ΙΚΟΣ ΣΦΥΓΜΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΈς ΝΌΣΟΙ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΆ

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΈς ΝΌΣΟΙ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΆ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΈς ΝΌΣΟΙ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΆ Αραγιάννης Δημήτριος Μονάδα Υπέρτασης Α Πανεπιστημιακή Καρδιολογική κλινική Ιπποκράτειο Γ.Ν.Α. Καρδιά & παιδί. Αρχίζοντας από τη βρεφική ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

Άνδρας 52 ετών. Χωρίς προδιαθεσικούς παράγοντες. Ιστορικό HCM χωρίς απόφραξη του χώρου εξόδου της αριστερής κοιλίας. Υπό ατενολόλη των 25mg.

Άνδρας 52 ετών. Χωρίς προδιαθεσικούς παράγοντες. Ιστορικό HCM χωρίς απόφραξη του χώρου εξόδου της αριστερής κοιλίας. Υπό ατενολόλη των 25mg. Άνδρας 52 ετών. Χωρίς προδιαθεσικούς παράγοντες. Ιστορικό HCM χωρίς απόφραξη του χώρου εξόδου της αριστερής κοιλίας. Υπό ατενολόλη των 25mg. Εισήχθη στην καρδιολογική κλινική για διερεύνηση πρόσθιου θωρακικού

Διαβάστε περισσότερα

Όταν χρειάζεται ρύθμιση της ποσότητας των χορηγούμενων υγρών του ασθενή. Όταν θέλουμε να προλάβουμε την υπερφόρτωση του κυκλοφορικού συστήματος

Όταν χρειάζεται ρύθμιση της ποσότητας των χορηγούμενων υγρών του ασθενή. Όταν θέλουμε να προλάβουμε την υπερφόρτωση του κυκλοφορικού συστήματος Ερωτήσεις Αξιολόγησης Εργαστηριακού Μαθήματος Θέμα: «Κεντρική Φλεβική Πίεση» 1. Τι είναι η Κεντρική Φλεβική Πίεση (ΚΦΠ); Είναι η υδροστατική πίεση των μεγάλων φλεβών που είναι πλησιέστερα στην καρδιά,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι MK1118 ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΚΛΙΝΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 4 ΑΝΤΩΝΙΑ ΚΑΛΤΣΑΤΟΥ, PHD ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΘΑΝΑΤΩΝ 450,000 400,000 350,000 300,000 250,000 200,000 150,000 100,000

Διαβάστε περισσότερα

Α. Παπασπυρόπουλος - Ε. Καψάλη «Μυοκαρδιοπάθεια»

Α. Παπασπυρόπουλος - Ε. Καψάλη «Μυοκαρδιοπάθεια» ΗΧΩΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΕ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ - ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ. Α. Παπασπυρόπουλος - Ε. Καψάλη «Μυοκαρδιοπάθεια» Δήλωση Σύγκρουσης Συμφερόντων Σύμφωνα με σχετική

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΕΚΤΑΚΤΕΣ ΚΟΙΛΙΑΚΕΣ ΣΥΣΤΟΛΕΣ ΤΖΩΡΤΖ ΔΑΔΟΥΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ Α.Π.Θ.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΕΚΤΑΚΤΕΣ ΚΟΙΛΙΑΚΕΣ ΣΥΣΤΟΛΕΣ ΤΖΩΡΤΖ ΔΑΔΟΥΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ Α.Π.Θ. ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΕΚΤΑΚΤΕΣ ΚΟΙΛΙΑΚΕΣ ΣΥΣΤΟΛΕΣ ΤΖΩΡΤΖ ΔΑΔΟΥΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ Α.Π.Θ. ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2016 Το φάσμα των κοιλιακών αρρυθμιών κυμαίνεται

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958. Περιεχόμενο

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958. Περιεχόμενο Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς,Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 3 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ Περιεχόμενο Συνδεση με τα προηγουμενα Πριν

Διαβάστε περισσότερα

Ιατρείο Συγγενών Καρδιοπαθειών Ενηλίκων Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο ΑΤΤΙΚΟΝ

Ιατρείο Συγγενών Καρδιοπαθειών Ενηλίκων Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο ΑΤΤΙΚΟΝ Ιατρείο Συγγενών Καρδιοπαθειών Ενηλίκων Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο ΑΤΤΙΚΟΝ Φρογουδάκη Αλεξάνδρα Επιμελήτρια Α Καρδιολογίας Β Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου «ΑΤΤΙΚΟΝ»

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΥΠΝΟΥ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΥΠΝΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΥΠΝΟΥ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η κεντρική υπνική άπνοια (central sleep apnea - CSA) συναντάται σε ποσοστό 5-10% όλων των ασθενών με διαταραχή της αναπνοής στον ύπνο (sleep-disordered breathing

Διαβάστε περισσότερα

Η εφαρμογή της Καρδιοαναπνευστικής δοκιμασίας κόπωσης σε ασθενείς με Πνευμονική Αρτηριακή υπέρταση

Η εφαρμογή της Καρδιοαναπνευστικής δοκιμασίας κόπωσης σε ασθενείς με Πνευμονική Αρτηριακή υπέρταση Η εφαρμογή της Καρδιοαναπνευστικής δοκιμασίας κόπωσης σε ασθενείς με Πνευμονική Αρτηριακή υπέρταση Κωνσταντίνος Κώντσας, Παρασκευή Τριβήλου, Αναστασία Καραγκιούλη, Ελένη Τριανταφυλλίδη Εργαστήριο Καρδιοαναπνευστικής

Διαβάστε περισσότερα

Καρδιά. Καρδιά. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Ε.Φ.Α.Α. Άσκηση και αρτηριακή πίεση. Μεταπτυχιακό πρόγραμμα Άσκηση και Υγεία. Πασχάλης Βασίλης, Ph.D.

Καρδιά. Καρδιά. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Ε.Φ.Α.Α. Άσκηση και αρτηριακή πίεση. Μεταπτυχιακό πρόγραμμα Άσκηση και Υγεία. Πασχάλης Βασίλης, Ph.D. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Ε.Φ.Α.Α. Μεταπτυχιακό πρόγραμμα Άσκηση και Υγεία Μεταβολικές ασθένειες και άσκηση Άσκηση και αρτηριακή πίεση Πασχάλης Βασίλης, Ph.D. Καρδιά Καρδιά Η καρδιά είναι ένα μυϊκό όργανο

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Ηλεκτροκαρδιογράφηµα Ι. ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΠΙΕΣΗ Η πίεση στην αορτή, στην αρτηρία του βραχίονα και σε άλλες µεγάλες αρτηρίες σ' ένα ενήλικο άτοµο µεταβάλλεται από 120 mmhg (συστολική

Διαβάστε περισσότερα

Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες το έγγραφο - D043528/02 Annex.

Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες το έγγραφο - D043528/02 Annex. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 8 Μαρτίου 2016 (OR. en) 6937/16 ADD 1 TRANS 72 ΔΙΑΒΙΒΑΣΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Ημερομηνία Παραλαβής: Αποδέκτης: Αριθ. εγγρ. Επιτρ.: Θέμα: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΑΡΡΥΘΜΙΟΓΕΝΕΣΗ ΤΣΟΥΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ Δ/ΝΤΗΣ Ε.Σ.Υ. Γ.Ν.Θ. ΑΓ. ΠΑΥΛΟΣ

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΑΡΡΥΘΜΙΟΓΕΝΕΣΗ ΤΣΟΥΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ Δ/ΝΤΗΣ Ε.Σ.Υ. Γ.Ν.Θ. ΑΓ. ΠΑΥΛΟΣ ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΑΡΡΥΘΜΙΟΓΕΝΕΣΗ ΤΣΟΥΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ Δ/ΝΤΗΣ Ε.Σ.Υ. Γ.Ν.Θ. ΑΓ. ΠΑΥΛΟΣ S.C.D. V.A. C.A.D. Καταστάσεις που προδιαθέτουν σε εμφάνιση αρρυθμιών με την άσκηση. Υγιή άτομα Στεφανιαία νόσο Πρόπτωση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ - ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ

ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ - ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ Α' ΠΡΟΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ "ΛΑΪΚΟ" ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΕΤΡΟΣ Π. ΣΦΗΚΑΚΗΣ ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ-ΝΟΣΟΛΟΓΙΑ 7ου ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΕΤΟΣ 2017-2018 ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ - ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Πειραµατική Εργοφυσιολογία

Πειραµατική Εργοφυσιολογία Πειραµατική Εργοφυσιολογία Αρτηριακή πίεση Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Καρδιά Η καρδιά είναι μυϊκό όργανο και περικλείεται από το περικάρδιο (ινώδης σάκος). Η καρδιά χωρίζεται σε

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία

Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Εφαρμοσμένη Αθλητική Εργοφυσιολογία Αναπνευστική ανταπόκριση στην οξεία άσκηση Βασίλης Πασχάλης Επίκουρος καθηγητής ΤΕΦΑΑ - ΕΚΠΑ Αναπνευστικό σύστημα Αναπνευστικό σύστημα Εξωτερική αναπνοή Η μεταφορά αερίων

Διαβάστε περισσότερα

H ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑ. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Δημόπουλος Α.-Μ. Τουμανίδης Σ. Μπάμιας Α. Παρασκευαΐδης Ι. Νταλιάνης Α.

H ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑ. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Δημόπουλος Α.-Μ. Τουμανίδης Σ. Μπάμιας Α. Παρασκευαΐδης Ι. Νταλιάνης Α. H ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Δημόπουλος Α.-Μ. Τουμανίδης Σ. Μπάμιας Α. Παρασκευαΐδης Ι. Νταλιάνης Α. 2 ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 11 ΜΑΪΟΥ 2018 11.00-12.00 Ενδιαφέροντα Καρδιο-Ογκολογικά

Διαβάστε περισσότερα

Νεφρική ρύθμιση Καλίου, Ασβεστίου, Φωσφόρου και Μαγνησίου. Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό»

Νεφρική ρύθμιση Καλίου, Ασβεστίου, Φωσφόρου και Μαγνησίου. Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό» Νεφρική ρύθμιση Καλίου, Ασβεστίου, Φωσφόρου και Μαγνησίου Βασίλης Φιλιόπουλος Νεφρολόγος Γ.Ν.Α «Λαϊκό» Κάλιο Το 98% του ολικού Κ + του σώματος βρίσκεται στο εσωτερικό των κυττάρων Το 2% στο εξωκυττάριο

Διαβάστε περισσότερα

Σπυρομήτρος Γ. Λαγός Ι. Μπαλτούμας Κ. Κυπαρρίση Χ. Μαλλιάρα Μ. ΓΝ Κατερίνης, Καρδιολογική κλινική.

Σπυρομήτρος Γ. Λαγός Ι. Μπαλτούμας Κ. Κυπαρρίση Χ. Μαλλιάρα Μ. ΓΝ Κατερίνης, Καρδιολογική κλινική. Η χρησιμότητα του TDI TEI INDEX στην εκτίμηση της λειτουργικότητας της αριστεράς κοιλίας σε χρόνια αιμοκαθαιρόμενους ασθενείς. Συγκριτική μελέτη πριν και μετά την αιμοκάθαρση. Σπυρομήτρος Γ. Λαγός Ι. Μπαλτούμας

Διαβάστε περισσότερα

Ποιες βλάβες μπορεί να προκαλέσει η υπέρταση στον οργανισμό;

Ποιες βλάβες μπορεί να προκαλέσει η υπέρταση στον οργανισμό; Ποιες βλάβες μπορεί να προκαλέσει η υπέρταση στον οργανισμό; H υπέρταση δεν είναι αυτή καθ αυτή πάθηση, αλλά παθολογική κατάσταση, που δυνητικά μπορεί να προκαλέσει βλάβη ζωτικών οργάνων και νόσο, ανάλογα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΟΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ

ΚΑΡΔΙΟΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΚΑΡΔΙΟΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Άννα Ιµπρισίµη, ΤΕ Νοσηλεύτρια, Δ Παθολογική κλινική, ΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Δάφνη Μαυροπούλου, ΤΕ Νοσηλεύτρια, Δ Παθολογική κλινική, ΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Ελένη Καλαϊτζή,

Διαβάστε περισσότερα

«Διαστρωµάτωση κινδύνου στην Καρδιακή Ανεπάρκεια µε διατηρηµένο κλάσµα εξώθησης» Αναστασία Δαµέλου Καρδιολόγος Εντατικολόγος Γεν. Νοσ.

«Διαστρωµάτωση κινδύνου στην Καρδιακή Ανεπάρκεια µε διατηρηµένο κλάσµα εξώθησης» Αναστασία Δαµέλου Καρδιολόγος Εντατικολόγος Γεν. Νοσ. 37 ο Πανελλήνιο Καρδιολογικό Συνέδριο «Διαστρωµάτωση κινδύνου στην Καρδιακή Ανεπάρκεια µε διατηρηµένο κλάσµα εξώθησης» Αναστασία Δαµέλου Καρδιολόγος Εντατικολόγος Γεν. Νοσ. Κορίνθου Δήλωση σύγκρουσης συµφερόντων

Διαβάστε περισσότερα

Μαθαίνοντας να αναγνωρίζεις την κολπική μαρμαρυγή. Χατζηστεφάνου Φανή Τ.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΒΚΚ-ΓΚΚ Παπαντωνίου Ελισάβετ Τ.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΒΚΚ-ΓΚΚ

Μαθαίνοντας να αναγνωρίζεις την κολπική μαρμαρυγή. Χατζηστεφάνου Φανή Τ.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΒΚΚ-ΓΚΚ Παπαντωνίου Ελισάβετ Τ.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΒΚΚ-ΓΚΚ Μαθαίνοντας να αναγνωρίζεις την κολπική μαρμαρυγή Χατζηστεφάνου Φανή Τ.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΒΚΚ-ΓΚΚ Παπαντωνίου Ελισάβετ Τ.Ε. ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΒΚΚ-ΓΚΚ Η κολπική μαρμαρυγή είναι η πιο συχνά εμφανιζόμενη αρρυθμία

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση Η-10: Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια. Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ

Άσκηση Η-10: Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια. Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ Άσκηση Η-10: Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ Καρδιακή ανεπάρκεια Ορισμός A condition in which the heart fails to discharge its contents adequately

Διαβάστε περισσότερα

Πανευρωπαϊκή Ημέρα Καρδιακής Ανεπάρκειας, 5-7 Μαϊου 2017

Πανευρωπαϊκή Ημέρα Καρδιακής Ανεπάρκειας, 5-7 Μαϊου 2017 Πανευρωπαϊκή Ημέρα Καρδιακής Ανεπάρκειας, 5-7 Μαϊου 2017 Αλέξανδρος Δούρας Διευθυντής Καρδιολογικού Τμήματος Γ.Ν.Νοσοκομείου Βόλου Πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας Καρδιακής Ανεπάρκειας της ΕΚΕ Μύθοι και αλήθειες

Διαβάστε περισσότερα

Εκτίμηση της χρησιμότητας του B12/CRP index ως απλός προγνωστικός παράγοντας στη διερεύνηση στεφανιαίας νόσου στο γενικό πληθυσμό.

Εκτίμηση της χρησιμότητας του B12/CRP index ως απλός προγνωστικός παράγοντας στη διερεύνηση στεφανιαίας νόσου στο γενικό πληθυσμό. Εκτίμηση της χρησιμότητας του B12/CRP index ως απλός προγνωστικός παράγοντας στη διερεύνηση στεφανιαίας νόσου στο γενικό πληθυσμό. Λαγός Ι, Τζ. Δαδούς, Σπυρομήτρος Γ¹, Μπισχινιώτης Θ², Σαββάτης Στ, Κανονίδης

Διαβάστε περισσότερα

Στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών λειτουργεί ένα πρότυπο Κέντρο καρδιάς και αγγείων, το "Athens Heart Center". Mία άριστα οργανωμένη καρδιολογική κλινική με

Στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών λειτουργεί ένα πρότυπο Κέντρο καρδιάς και αγγείων, το Athens Heart Center. Mία άριστα οργανωμένη καρδιολογική κλινική με www.iatriko.gr Στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών λειτουργεί ένα πρότυπο Κέντρο καρδιάς και αγγείων, το "Athens Heart Center". Mία άριστα οργανωμένη καρδιολογική κλινική με κορυφαίο επιστημονικό και νοσηλευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι το άσθμα; Άρθρο ιδιωτών Πνευμονολόγων Τρικάλων για το Άσθμα - ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ CITY KALAMPAKA METEORA

Τι είναι το άσθμα; Άρθρο ιδιωτών Πνευμονολόγων Τρικάλων για το Άσθμα - ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ CITY KALAMPAKA METEORA Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Άσθματος στις 2 Μαΐου η οποία καθιερώθηκε το 1998 από την Παγκόσμια Πρωτοβουλία για το άσθμα» και την υποστήριξη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, θα θέλαμε να ενημερώσουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Β Καρδιολογική Κλινική Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Οι γυναίκες σήµερα πληρώνουν (όπως και οι άνδρες) το τίµηµα της σύγχρονης ζωής. Η παράταση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΖΑΪΥΟΥ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Κ.

ΠΑΖΑΪΥΟΥ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Κ. Γιατί μας απασχολεί Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 και 2 συνοδεύονται από μικρο και μακροαγγειακές επιπλοκές Σημαντικότερη αιτία νοσηρότητας και θνητότητας του διαβητικού πληθυσμού Ο κίνδυνος για καρδιαγγειακή

Διαβάστε περισσότερα

ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΗΣΗ ΝΓ ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΣΩΤΗΡΙΑ»

ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΗΣΗ ΝΓ ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΣΩΤΗΡΙΑ» ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΗΣΗ ΝΓ ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΣΩΤΗΡΙΑ» ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Οι δοκιμασίες αναπνευστικής λειτουργίας είναι τα μέσα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Δημήτριος Καρατζάς

ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Δημήτριος Καρατζάς ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Δημήτριος Καρατζάς Πρόεδρος Ομάδας Εργασίας Καρδιακής Ανεπάρκειας (2018-2020) Αν Διευθυντής Καρδιολογικού Τμήματος, Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν Το 2016 εκδόθηκαν

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΗΚΓ- ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΥ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΗΚΓ- ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΥ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΗΚΓ- ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΥ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Άνδρας 57 ετών προσέρχεται στα επείγοντα νοσοκομείου παραπονούμενος για θωρακικό άλγος που επεκτείνεται στην κάτω γνάθο και αντανακλά στο αριστερό

Διαβάστε περισσότερα

Αρρυθμιογόνος Δεξιά κοιλία Επεμβατική και μη επεμβατική διαστρωμάτωση κινδύνου Τσούνος Ιωάννης Συν/της Διευθυντής Καρδιολογική κλινική Γ.Ν.Θ. ΑΓ.

Αρρυθμιογόνος Δεξιά κοιλία Επεμβατική και μη επεμβατική διαστρωμάτωση κινδύνου Τσούνος Ιωάννης Συν/της Διευθυντής Καρδιολογική κλινική Γ.Ν.Θ. ΑΓ. Αρρυθμιογόνος Δεξιά κοιλία Επεμβατική και μη επεμβατική διαστρωμάτωση κινδύνου Τσούνος Ιωάννης Συν/της Διευθυντής Καρδιολογική κλινική Γ.Ν.Θ. ΑΓ. ΠΑΥΛΟΣ Σύγκρουση συμφερόντων Καμμία ΑRVD Αιτιολογία -

Διαβάστε περισσότερα

Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια

Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια 39 αμινοξέα Μ.Β. 4500 προοπιομελανοκορτίνη(pomc) 1. κορτικοτροπίνη (ACTH), 2. β λιποτροφίνη (β LPH), 3. γ λιποτροφίνη (γ LPH),

Διαβάστε περισσότερα

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ AΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ AΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ AΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Αθήνα 1 η Φεβρουαρίου 2012 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Σήμα κινδύνου για την επικίνδυνη αύξηση της επίπτωσης της καρδιακής ανεπάρκειας με ταυτόχρονη μείωση του μέσου

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου

Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου Οι δυσλιπιδαιμίες είναι παθολογικές καταστάσεις με διαταραχές των λιπιδίων του αίματος ποσοτικές αλλά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Παθοφυσιολογία Ι

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Παθοφυσιολογία Ι ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παθοφυσιολογία Ι Καρδιολογία Υπεύθυνος μαθήματος: Καθηγητής Παθολογίας/Ρευματολογίας, Αλέξανδρος Α. Δρόσος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

WORKING GROUP OF ECHOCARDIOGRAPHY F.PARTHENAKIS

WORKING GROUP OF ECHOCARDIOGRAPHY F.PARTHENAKIS WORKING GROUP OF ECHOCARDIOGRAPHY F.PARTHENAKIS Η μελέτη της δεξιάς κοιλίας παραμένει μια πρόκληση με οποιοδήποτε απεικονιστικό μέσο. Η υπερηχογραφική μελέτη της ΔΕ κοιλίας πρέπει να γίνεται στην καθημερινή

Διαβάστε περισσότερα

Νοσηλευτικά Πρωτόκολλα διαχείρισης καρδιολογικών ασθενών στην εξωνεφρική κάθαρση. Μονάδα Τεχνητού Νεφρού ΠΓΝ «Αττικόν», Αθήνα

Νοσηλευτικά Πρωτόκολλα διαχείρισης καρδιολογικών ασθενών στην εξωνεφρική κάθαρση. Μονάδα Τεχνητού Νεφρού ΠΓΝ «Αττικόν», Αθήνα Νοσηλευτικά Πρωτόκολλα διαχείρισης καρδιολογικών ασθενών στην εξωνεφρική κάθαρση { Μονάδα Τεχνητού Νεφρού ΠΓΝ «Αττικόν», Αθήνα Το νοσηλευτικό έργο στις ΜΤΝ Σκοπός της η παροχή εξειδικευµένης φροντίδας

Διαβάστε περισσότερα

Συσταλτικές ιδιότητες του μυοκαρδίου. Κ. Καλλαράς Καθηγητής Φυσιολογίας

Συσταλτικές ιδιότητες του μυοκαρδίου. Κ. Καλλαράς Καθηγητής Φυσιολογίας Συσταλτικές ιδιότητες του μυοκαρδίου Κ. Καλλαράς Καθηγητής Φυσιολογίας 1. Καμπύλη μήκους-τάσεως Schmidt RF, Thews G: Human Physiology, 2nd ed. Springer, 1989 Bray JJ, Cragg PA, Macknight ADC, Mills RG,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΥΣΠΝΟΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΤΣΑΟΥΣΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Α ΓΝΘ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Η ΔΥΣΠΝΟΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΤΣΑΟΥΣΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Α ΓΝΘ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Η ΔΥΣΠΝΟΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΤΣΑΟΥΣΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Α ΓΝΘ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΔΥΣΠΝΟΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ: ΕΙΝΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ; NAI συχνότητα 50% στον 5ο μήνα 75% στον 8ο μήνα ΔΥΣΠΝΟΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ:

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Βιοϊατρική Τεχνολογία και Ανάλυση Ιατρικών Σημάτων

Εισαγωγή στη Βιοϊατρική Τεχνολογία και Ανάλυση Ιατρικών Σημάτων Εισαγωγή στη Βιοϊατρική Τεχνολογία και Ανάλυση Ιατρικών Σημάτων Πίεση Αίματος Εργαστήριο Βιοϊατρικής Τεχνολογίας 1 Το Κυκλοφορικό Σύστημα Μηχανισμός μεταφοράς ουσιών στο ανθρώπινο σώμα Σύστημα κοιλοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

Αρρυθµίες στο οξύ έµφραγµα του µυοκαρδίου ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΠΑΝΤΕΛΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ Β Κ.Κ. Γ.Ν.Θ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ

Αρρυθµίες στο οξύ έµφραγµα του µυοκαρδίου ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΠΑΝΤΕΛΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ Β Κ.Κ. Γ.Ν.Θ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ Αρρυθµίες στο οξύ έµφραγµα του µυοκαρδίου ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΠΑΝΤΕΛΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ Β Κ.Κ. Γ.Ν.Θ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ Παρά την εντυπωσιακή πρόοδο στη διάγνωση και στην αντιµετώπιση του εµφράγµατος

Διαβάστε περισσότερα