Ο ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. ΡΑΠΤΗ ΑΙΜΙΛΙΑ Α.Μ.: Επιβλέπων καθηγητής: Χρήστου Ευάγγελος

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ο ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. ΡΑΠΤΗ ΑΙΜΙΛΙΑ Α.Μ.: Επιβλέπων καθηγητής: Χρήστου Ευάγγελος"

Transcript

1 Ο ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΡΑΠΤΗ ΑΙΜΙΛΙΑ Α.Μ.: Επιβλέπων καθηγητής: Χρήστου Ευάγγελος ΧΙΟΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σελ: 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σελ: 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σελ: Σχέση Τουρισμού & Περιβάλλοντος Σελ: Επιπτώσεις Τουρισμού στον Τόπο Προορισμού Σελ: Επιπτώσεις Τουρισμό στο Φυσικό Περιβάλλον Σελ: Επιπτώσεις Τουρισμού στους Φυσικούς Πόρους Σελ: Υδάτινοι Πόροι Σελ: Γη/Έδαφος Σελ: Αέριοι Ρύποι & Θόρυβος Σελ: Ενέργεια Σελ: Επιπτώσεις Τουρισμού στα Φυσικά Οικοσυστήματα Σελ: 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ & ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ Σελ: Τουρισμός & Παγκόσμιο Περιβάλλον Σελ: Περιβαλλοντικά Προβλήματα σε Τουριστικές Περιοχές Σελ: Τουριστικές Δραστηριότητες & Περιβάλλον Σελ: Τουριστική Πολιτική & Περιβαλλοντική Προστασία στην Ελλάδα & στην Ευρωπαϊκή Ένωση Σελ: 30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΠΕΡ/ΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ Σελ: 35 2

3 3.1 Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Σελ: Βασικοί Ορισμοί Σελ: Στάδια Εφαρμογής Σελ: Προϋποθέσεις Βέλτιστης Οργάνωσης & Λειτουργίας Σελ: Γενικά Οφέλη από την Εφαρμογή Σελ: Οφέλη για τις Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις Σελ: Οικολογικό Σήμα (Ecolabel) Σελ: Το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήμα στις Τουρ. Επιχειρήσεις Σελ: Κριτήρια Απόκτησης Ευρωπαϊκού Οικολογικού Σήματος Σελ: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Πράσινη Επιχείρηση 2010» Σελ: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Πράσινες Υποδομές 2010» Σελ: 54 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Σελ: Βιώσιμη Ανάπτυξη Βιώσιμος Τουρισμός Σελ: Χρήση Ενέργειας στην Τουριστική Βιομηχανία Σελ: Από την Πλευρά των Παραγωγών Σελ: Από την Πλευρά των Τουριστών Σελ: Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στις Τουριστικές Επιχειρήσεις Σελ: Μελέτη Περίπτωσης Ομίλου Aldemar Σελ: 69 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ-ΑΝΑΛΥΣΗ & ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σελ: 71 ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σελ: 80 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Σελ: 83 3

4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο τουριστικός κλάδος στην Ελλάδα αντιμετωπίζει εντονότατο διεθνή ανταγωνισμό και θα πρέπει με κάθε τρόπο να μην δυσχεραίνεται ή να παρεμποδίζεται η ανάπτυξή του, χωρίς να εξετάζεται και η περιβαλλοντική - οικολογική του διάστασή. Βασικό αντικείμενο της εργασίας αυτής, είναι η προσπάθεια απεικόνισης του τουρισμού σε συνάρτηση με το περιβάλλον και με την απόκτηση περιβαλλοντικής συνείδησης, με τη χρήση ταυτόχρονα εργαλείων που πιστοποιούν τον οικολογικό χαρακτήρα όλων των εμπλεκόμενων στον τουριστικό τομέα. Ειδικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας γίνεται μια αναφορά στη σχέση που δημιουργείται μεταξύ του τουρισμού και του περιβάλλοντος, καθώς επίσης και στις αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η τουριστική δραστηριότητα στον τόπο υποδοχής των τουριστών, στους φυσικούς πόρους (νερό, έδαφος, αέρας, ενέργεια) και στα διάφορα άλλα φυσικά οικοσυστήματα. Στο δεύτερο κεφάλαιο της μελέτης, προχωράμε σε μια γενικότερη επισκόπηση της τουριστικής δραστηριότητας και της περιβαλλοντικής κατάστασης, σε τοπικό (Ελλάδα), αλλά και σε παγκόσμιο πλαίσιο, με αναφορά στα περιβαλλοντικά προβλήματα, στις τουριστικές και περιβαλλοντικές δραστηριότητες, καθώς επίσης και στην τουριστική πολιτική που εφαρμόζεται για την προστασία του περιβάλλοντος, στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο τρίτο κεφάλαιο της υπόψη εργασίας απεικονίζονται όλα εκείνα τα εργαλεία (Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήμα), με τα οποία πιστοποιείται η οικολογική συνείδηση και συμπεριφορά μιας επιχείρησης ή ενός ολόκληρου τόπου προορισμού, ώστε να είναι συμβατή η τουριστική ανάπτυξη με την προστασία του περιβάλλοντος. Παράλληλα, στο ίδιο κεφάλαιο, γίνεται ενδελεχής αναφορά σε δυο (2) επιχειρησιακά προγράμματα του Υπουργείου Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας & Ναυτιλίας, στο πρόγραμμα «Πράσινη Επιχείρηση 2010» και στο πρόγραμμα «Πράσινες Υποδομές 2010», που αφορούν τον τουριστικό κλάδο και την επίτευξη περιβαλλοντικής προστασίας ταυτόχρονα. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στον τρόπο με τον οποίο αυτές επηρεάζουν τον τουριστικό τομέα και τη βιώσιμη ανάπτυξη του. Για το λόγο αυτό και για την καλύτερη κατανόηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, χρησιμοποιήθηκε και το παράδειγμα μιας τουριστικής επιχείρησης, του ομίλου Aldemar, 4

5 όπου η χρήση των ανανεώσιμων πηγών έχει φέρει πολύ σημαντικά οικονομικά και περιβαλλοντικά αποτελέσματα και αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση και για άλλες επιχειρήσεις του ξενοδοχειακού και όχι μόνο κλάδου. Τέλος, στο πέμπτο κεφάλαιο της μελέτης δίνεται ένα ερωτηματολόγιο, όπου σε πλήθος πενήντα (50) ερωτηθέντων υπάρχουν ερωτήσεις που αφορούν την παροχή τουριστικών υπηρεσιών, σε συνδυασμό με την περιβαλλοντική προστασία, πολιτική και συνείδηση που αναπτύσσουν πελάτες των τουριστικών προϊόντων της Ελλάδος. 5

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην Ελλάδα ο οικολογικός τουρισμός είθισται να ταυτίζεται με εναλλακτικές μορφές τουρισμού, όπως ο οικοτουρισμός, ο αγροτουρισμός ή ο τουρισμός υπαίθρου, προσέγγιση που αποδεικνύεται λανθασμένη. Αφενός, υπάρχουν και τουριστικές υπηρεσίες υψηλών προδιαγραφών, φιλικές προς το περιβάλλον (ξενοδοχεία πολυτελείας, γήπεδα golf, οικολογικές μαρίνες), αφετέρου υπάρχουν και αγροτουριστικές επιχειρήσεις που δεν δεσμεύονται από περιβαλλοντικά κριτήρια. Με τον όρο «Οικολογικός Τουρισμός 1» εννοούμε τουρισμό με οικολογικό και πολιτικό προσανατολισμό, ενώ με τον όρο «Οικοτουρισμός» συναντάμε τον θεματικό τουρισμό σε περιοχές NATURA, τουρισμό σε υδροβιότοπους, αλλά ακόμη και τουρισμό σε περιοχές οι οποίες είναι υποανάπτυκτες. Σε έναν χώρο οικολογικού τουρισμού είναι απαραίτητο να υπάρχουν τουλάχιστον δυο (2) δίκτυα νερού, ένα για χρήση από ανακυκλωμένο νερό και ένα για πόσιμο νερό. Ο εξοπλισμός θα πρέπει να αποτελείται από υλικά μικρής ενθαλπίας, όπως ξύλινα έπιπλα, συστήματα θέρμανσης ή ψύξης με φυσικές μεθόδους (υλικά μεγάλης θερμικής αδράνειας), βιολογικοί καθαρισμοί χωρίς κατανάλωση ενέργειας κλπ. Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, οι περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένοι τουρίστες είναι πιο εύποροι καταναλωτές, γεγονός που συνεπάγεται καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα για τη χώρα που τους υποδέχεται. Η οικολογική σήμανση των τουριστικών υπηρεσιών είναι η βασικότερη προϋπόθεση για την προσέλκυσή τους, μία πραγματικότητα που έχουν αντιληφθεί και οι μεγάλοι Tour Operators του εξωτερικού, οι οποίοι ζητούν από τα ξενοδοχεία που συνεργάζονται να αποδεικνύουν την περιβαλλοντική τους δέσμευση. Στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετά οικολογικά σήματα και σφραγίδες περιβαλλοντικής ποιότητας (ISO 14001/EMAS). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέσπισε πριν από μερικά χρόνια- με την απόφαση 2003/287/ΕΚ- τα κριτήρια για την απονομή του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Σήματος (Ecolabel) στις υπηρεσίες παροχής τουριστικών καταλυμάτων, το οποίο έχει σκοπό την επιβράβευση και την προβολή των καταλυμάτων που υιοθετούν πρακτικές και συμβάλλουν στη μείωση της ρύπανσης και γενικότερα στην προστασία του περιβάλλοντος. Τα κριτήρια αυτά αφορούν στον περιορισμό των κυριότερων επιπτώσεων στο περιβάλλον κατά τη διάρκεια και των τριών φάσεων του κύκλου ζωής της τουριστικής υπηρεσίας (αγορά,

7 παροχή υπηρεσίας, απόβλητα) και ειδικότερα στοχεύουν στην εξοικονόμηση ενέργειας και νερού, στον περιορισμό αποβλήτων και απορριμμάτων, στη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στη διαχείριση χημικών ουσιών και στην περιβαλλοντική εκπαίδευση και επικοινωνία. Το σήμα Ecolabel, με έμβλημα ένα λουλούδι, έχει ξεκινήσει ήδη να απονέμεται σε ελληνικές τουριστικές επιχειρήσεις, που εκπλήρωσαν τα απαιτούμενα κριτήρια (τα ξενοδοχεία Eagle Palace και Πέλλα Beach στη Χαλκιδική, το Sunwing Resort Kallithea στη Ρόδο κ.α.), ενώ αρκετές ακόμη ξεκίνησαν τις διαδικασίες για την πιστοποίησή τους. Ο οικολογικός τουρισμός έχει βρει πολλά πεδία ανάπτυξης, παραμένει ωστόσο πάντοτε συνυφασμένος με δραστηριότητες που προσφέρουν στους ανθρώπους ευκαιρίες για γνωριμία με το περιβάλλον και την ύπαιθρο. Στις εναλλακτικές κατασκηνώσεις, που λειτουργούν σε όλη τη χώρα, τα μικρά παιδιά έρχονται σε άμεση επαφή με τη φύση συμμετέχοντας στις σχετικές δραστηριότητες (μπορούν να θερίσουν, να ζυμώσουν τα ίδια το ψωμί τους, να φροντίσουν τα ζώα μίας φάρμας κ.α.). Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι, πριν από λίγες ημέρες η Ελλάδα ανέλαβε -για τα επόμενα τέσσερα χρόνια- την Προεδρία της Επιτροπής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του Τουρισμού, του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (UNWTO), γεγονός που αναμένεται να δώσει την ευκαιρία και τη δυνατότητα για ανάληψη πρωτοβουλιών που θα δώσουν μεγαλύτερη ώθηση στον οικολογικό τουρισμό στη χώρα μας. 7

8 1. Τουρισμός και περιβάλλον 2 Η τουριστική ανάπτυξη, είτε με την επέκτασή της στο χώρο της υπαίθρου είτε με την ανάπτυξη μεγάλης έκτασης και όγκου υποδομών, καταλήγει να επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ισορροπία του φυσικού περιβάλλοντος. Οι επιπτώσεις αυτές είναι πιο εμφανείς σε περιοχές ευαίσθητες οικολογικά, όπως είναι οι παραθαλάσσιες περιοχές, οι ορεινές περιοχές, οι υδροβιότοποι, κλπ. Εξαιτίας λοιπόν της ανάγκης διάσωσης τους περιβάλλοντος, όλες αυτές οι άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις έγιναν αντικείμενο μελετών και επιχειρησιακών σχεδίων, με στόχο το σχεδιασμό, προγραμματισμό και διαχείριση της τουριστικής ανάπτυξης. Στόχος δεν είναι να κατηγορηθεί η τουριστική δραστηριότητα για τα δεινά του περιβάλλοντος, αλλά να μετριασθούν και να αντιμετωπιστούν οι δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούν. Ο τουρισμός βρίσκεται σε στενή εξάρτηση με το φυσικό περιβάλλον. Το φυσικό περιβάλλον άλλωστε, αποτελεί σημαντική παράμετρο στην τουριστική ανάπτυξη μιας περιοχής και ο τουρισμός ως φαινόμενο και κλάδος επαγγελματικής δραστηριότητας, καλείται να το αναδείξει και να το αξιοποιήσει, με στόχο οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Ζητήματα αναφορικά με την ποιότητα του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν οι άνθρωποι, απασχολούν όλο και εντονότερα τις σύγχρονες κοινωνίες. Οι παράγοντες αυτοί που συμβάλουν στην ανάδειξη του περιβάλλοντος σε εξέχων θέμα και θέμα προτεραιότητας είναι: Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων επηρέασε τις αξίες, τις ανάγκες και της προτεραιότητες ων κοινωνιών ως προς την ποιότητα ζωής αλλά και το περιβάλλον ειδικότερα. Η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη οδήγησε σε άνοδο του εισοδήματος και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, επιτρέποντας την αναζήτηση αξιών και στόχων πέρα των βασικών αναγκών (ασφάλεια, στέγη, τροφή). Μαζί με τη βελτίωση και διεύρυνση όμως του επιπέδου ζωής, διευρύνθηκε και ο διαθέσιμος χρόνος των ανθρώπων για ανάπαυση και αναψυχή, φέρνοντας στο προσκήνιο την αναζήτηση δραστηριοτήτων με βάση ευρύτερες εσωτερικές ανάγκες και αξίες που συνδέονται με την ποιότητα ζωής, όπως είναι π.χ. ο τουρισμός. 2 Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβάλλον Η Ευρωπαϊκή Πολιτική για την Προστασία του Περιβάλλοντος, Ευαγγελία Δαδινοπούλου, Διπλωματική Εργασία, Πειραιάς, 2008, Σελ

9 Η ανάπτυξη των ανθρώπινων δραστηριοτήτων επέφερε και την υποβάθμιση της ποιότητας του περιβάλλοντος. Τόσο τα αστικά κέντρα, όσο και ο αγροτικός χώρος αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα ρύπανσης (ατμόσφαιρα, πόσιμο νερό κλπ.), αισθητικής υποβάθμισης, βιομηχανικών αποβλήτων κλπ. Επιπρόσθετα, η εξάπλωση των οικισμών στον αγροτικό χώρο, η αναζήτηση χώρων εγκατάστασης ή επέκτασης αγροτικών, βιομηχανικών και άλλων δραστηριοτήτων, είχε αρνητικές επιπτώσεις σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές όπως βιότοπους, ακτές, ποτάμια κλπ. Οι συγκρούσεις αυτές για τη χρήση του χώρου έφεραν στο προσκήνιο την ανάγκη αναζήτησης προτεραιοτήτων ως προς τη χρήση και.το ρόλο του φυσικού περιβάλλοντος στη ζωή και τη δραστηριότητα του ανθρώπου. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί τεράστια πρόκληση για τον τομέα του τουρισμού, τόσο στο ζήτημα της προσαρμογής των περιοχών τουριστικού προορισμού, όσο και σε ότι αφορά τη μείωση των εκπομπών από τον ίδιο τον τουρισμό. Αυτό αναφέρει σχετική έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (WTO), του Προγράμματος Περιβάλλοντος του Ο.Η.Ε. και του Παγκόσμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας. Χωρίς μέτρα οι εκπομπές του τομέα αναμένεται να αυξηθούν κατά 150% μέχρι το 2030 και οι αλλαγές του κλίματος θα αλλάξουν δραστικά τους τουριστικούς προορισμούς, επηρεάζοντας μάλιστα περιοχές, στις οποίες ο τουρισμός είναι καθοριστικός για την οικονομία, όπως τα νησιωτικά κράτη, η Μεσόγειος, η Καραϊβική κλπ. 1.1 Σχέση Τουρισμού & Περιβάλλοντος 3 Φυσικοί και ανθρωπογενείς πόροι, καθώς επίσης και οι ίδιες οι ανθρώπινες κοινωνίες, αποτελούν το κεφάλαιο επάνω στο οποίο «χτίζεται» το φαινόμενο τουρισμός, ενώ ταυτόχρονα, είναι και οι κύριοι αποδέκτες των θετικών ή αρνητικών επιρροών που αυτός συνεπάγεται. Η σχέση τουρισμού και περιβάλλοντος τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία, λόγω: Της αύξησης του διεθνούς ανταγωνισμού στον τουρισμό, καθώς νέες χώρες και προορισμοί εισέρχονται στην αγορά, προσφέροντας νέο και σχετικά ανέπαφο «περιβάλλον» ως «τουριστικό προϊόν», στον τουρίστα επισκέπτη. 3 Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβάλλον, Χ. Κοκκώσης- Π. Τσάρτας, Εκδ. Κριτική, 2001, Σελ

10 Αναζήτησης από την πλευρά του ανθρώπου καλύτερης ποιότητας ζωής και καλύτερου περιβάλλοντος, όχι μόνο για τον τόπο της διαμονής του αλλά κυρίως, για τον τόπο προορισμού αναψυχής και διακοπών. Ο τουρισμός αποτελεί μια δυναμική δραστηριότητα, η οποία επιφέρει σημαντικές διαρθρωτικές μεταβολές στην οικονομία και στην κοινωνία σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Αποτελεί δε από τη φύση του ένα πολυδιάστατο φαινόμενο, το οποίο και βρίσκεται σε μια κατάσταση συνεχούς και μόνιμης σχέσης αλληλεξάρτησης με το φυσικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον. Η δραστηριότητα αυτή (τουρισμός) έρχεται να καλύψει την ανάγκη του ανθρώπου για αναψυχή, ψυχαγωγία αλλά και τη βαθύτερη επιθυμία του να έρθει σε επαφή με τη φύση ή και να γνωρίσει άλλους τόπους και πολιτισμούς. Το μορφωτικό επίπεδο, οι συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, η εισοδηματική κατάσταση, τα κοινωνικά πρότυπα, η κοινωνική πολιτική, θεσμικές οργανωτικές ρυθμίσεις, το επίπεδο της τεχνολογικής ανάπτυξης και γενικότερα οι αξίες και οι αντιλήψεις, δηλαδή η «κουλτούρα», αποτελούν σημαντικές παραμέτρους προσδιορισμού της δυναμικής και των χαρακτηριστικών ανάπτυξης του τουρισμού στους χώρους προέλευσης, αλλά και των μορφών του τουρισμού στους χώρους διαμονής. Η επικρατέστερη μορφή τουρισμού είναι αυτό που ονομάζεται «μαζικός τουρισμός», δηλαδή η οργανωμένη μετακίνηση μιας ομάδας ατόμων για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και συνήθως για παραθαλάσσιες διακοπές. Η επικράτηση αυτού του τύπου διακοπών οφείλεται, στο χαμηλό κόστος μεταφοράς και διαμονής ανά επισκέπτη, λόγω ακριβώς των οργανωτικών και τεχνολογικών καινοτομιών, κάνοντας τον τρόπο αυτό των διακοπών, περισσότερο δελεαστικό και προσιτό οικονομικά σε μεγάλο αριθμό ατόμων. Ωστόσο, παρατηρείται πρόσφατα μια στροφή των προτιμήσεων των ατόμων και αντίστοιχη προσφορά τουριστικών υπηρεσιών, προς πιο ανεξάρτητες μορφές, προσαρμοσμένες στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ενδιαφέροντα του κάθε τουρίστα (φυσιολατρικός τουρισμός, πολιτιστικός τουρισμός, αθλητικός τουρισμός, συνεδριακός τουρισμός, οικοτουρισμός αγροτουρισμός) και άλλες διάφορες ειδικές μορφές. Όλες αυτές οι μορφές, που συχνά ομαδοποιούνται ως «επιλεκτικός τουρισμός», αναμένεται να αποτελέσουν ένα διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό των παγκόσμιων μετακινήσεων. Επιπλέον, παρατηρούνται αλλαγές στη συχνότητα και στη διάρκεια των διακοπών, στην κατανομή τους στο χρόνο και στην ποικιλία των σκοπών για αναψυχή. Ο έντονος προσανατολισμός ορισμένου τύπου δραστηριοτήτων, που έχουν ειδικές απαιτήσεις 10

11 για το προσφερόμενο τουριστικό προϊόν, επιβάλλει μια έμφαση προς την ποιότητα. Μέρος της ποιότητας αυτής είναι και το περιβάλλον. Τόσο η ζήτηση όσο και η προσφορά δείχνουν να προσανατολίζονται προς την κατεύθυνση αυτή. Για παράδειγμα, αυξάνει όλο και περισσότερο η ζήτηση και προσφορά εξειδικευμένων τουριστικών προγραμμάτων οργανωμένων με βάση το ειδικό ενδιαφέρον για τουρισμό και αναψυχή, προσαρμόζονται οι αντίστοιχοι τουριστικοί κατάλογοι με αναφορά στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του τόπου προορισμού, πολλές τουριστικές επιχειρήσεις εφαρμόζουν ειδικά προγράμματα για το περιβάλλον κλπ. Παράλληλα και οι τόποι προορισμού εφαρμόζουν ειδικές παρεμβάσεις ανάπτυξης ειδικού τύπου υποδομής (π.χ. συνεδριακά κέντρα, μαρίνες κλπ.) και πολιτικές προστασίας και ανάδειξης των πόρων και πλεονεκτημάτων της περιοχής (ανάδειξη τοπικής ταυτότητας). 1.2 Επιπτώσεις Τουρισμού στον Τόπο Προορισμού Οι επιπτώσεις του τουρισμού μπορούν να διακριθούν σε τέσσερις (4) γενικές κατηγορίες ως προς το 4 : i. Φυσικό Περιβάλλον (φυσικά οικοσυστήματα και τους φυσικούς πόρους έδαφος, χλωρίδα, πανίδα, τοπίο, αέρας, θάλασσα, νερά). ii. Δομημένο Περιβάλλον, ειδικότερα στην αρχιτεκτονική κληρονομιά αλλά και στη δομή, λειτουργία και δυναμική των ανθρώπινων οικισμών. iii. Κοινωνικό Περιβάλλον (θεσμούς, ήθη και έθιμα). iv. Οικονομικό Περιβάλλον (τοπική, περιφερειακή και εθνική κλίμακα). Η ανάπτυξη οποιασδήποτε ανθρώπινης δραστηριότητας έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η αναζήτηση και αξιολόγηση των επιπτώσεων του τουρισμού ενέχει δυσκολίες, που προέρχονται από το χαρακτήρα του τουρισμού ως συμπλέγματος δραστηριοτήτων που περιλαμβάνει, τη διαμονή, τις μεταφορές, το εμπόριο, τις υπηρεσίες κλπ., αλλά και από τις σημαντικές έμμεσες (δευτερογενείς) επιπτώσεις στα ήθη και τον τρόπο ζωής των επισκεπτών και του τοπικού πληθυσμού, τις επιπτώσεις τους στη χρήση των πόρων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η οικιστική ανάπτυξη που σχετίζεται με την τουριστική δραστηριότητα και να μπορεί να συνεπάγεται σημαντικούς κινδύνους υποβάθμισης της ποιότητας του 4 Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβάλλον, Χ. Κοκκώσης- Π. Τσάρτας, Εκδ. Κριτική, 2001, Σελ

12 περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα ως προς τις έμμεσες επιπτώσεις δεν είναι τόσο ο τουρισμός που αποτελεί το ειδικό πρόβλημα, αλλά η αδυναμία ελέγχου και ορθολογικής οργάνωσης της ανάπτυξης αυτής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον 5 αποκτούν οι αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού στους πόρους (νερό, παραλίες, μνημεία, οικισμοί, έργα τέχνης) κατά τη διαδικασία παραγωγής (πχ. δημιουργία τεχνητών παραλιών), ή κατανάλωσής (απόλαυσης) τους. Οι αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού στη φυσική και πολιτισμική κληρονομιά μπορεί να ανάγονται σε φυσική φθορά ή και απώλεια των πόρων, λόγω της χρήσης των (π.χ. καταστροφές σε μνημεία) είτε μείωσης της ικανοποίησης που προσφέρει η κατανάλωσή τους λόγω υποβάθμισης του συμβολισμού ή των χαρακτηριστικών τους ή αδυναμίας ουσιαστικής απόλαυσής τους (π.χ. λόγω παρουσίας μεγάλου αριθμού επισκεπτών). Οι επιπτώσεις αυτές αναφέρονται τόσο στους επισκέπτες τουρίστες, όσο και στον τοπικό πληθυσμό. Όμως ο τουρισμός μπορεί να έχει και θετικές επιπτώσεις στο περιβάλλον 6 : i. Συμβολή στην προστασία και αναβάθμιση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων μιας περιοχής, λόγω της τουριστικής ανάπτυξης, είτε άμεσα λόγω των έργων και πολιτικής ανάδειξης των πόρων της περιοχής είτε έμμεσα, όπως, για παράδειγμα, οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες αναστήλωσης ή αναβάθμισης παραδοσιακών κατοικιών ή η δημιουργία πιέσεων προστασίας των περιβαλλοντικών πόρων λόγω μεγαλύτερης ευαισθησίας σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. ii. Βελτίωση της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντος γενικότερα, λόγω των έργων υποδομής που δεν θα κατασκευάζονταν ή θα αργούσαν να κατασκευαστούν ελλείψει τουρισμού. Επίσης, δεν πρέπει να παραβλέπεται ο ρόλος του τουρισμού στην τοπική ανάπτυξη, ιδιαίτερα μάλιστα που για ορισμένες περιοχές με ιδιαίτερα δυσμενή χαρακτηριστικά εξέλιξης, όπως πολλά μικρά νησιά ή ορεινά χωριά, ο τουρισμός αποτελεί σημαντική ευκαιρία για ανάπτυξη της τοπικής οικονομικής δραστηριότητας και συγκρότησης του πληθυσμού. Η θετική ή αρνητική επίδραση είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων όπως το είδος του τουρισμού, οι τοπικές κοινωνικές και οικονομικές δομές, η σχέση τους με την τουριστική δραστηριότητα κλπ. 5 Τουρισμός & Περιβάλλον, η αναζήτηση ισορροπίας, Κοκκώσης Χ.- Μέξα Α., Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αιτ/νιας, Μεσολόγγι 1997, Σελ Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβάλλον, Χ. Κοκκώσης- Π. Τσάρτας, Εκδ. Κριτική, 2001, Σελ

13 Οι γενικεύσεις ως προς τις επιπτώσεις του τουρισμού 7 στο περιβάλλον είναι ιδιαίτερα παρακινδυνευμένες καθώς οι ιδιαιτερότητες του τόπου, η μορφή του τουρισμού και ο σχεδιασμός (και η πολιτική γενικότερα) επηρεάζουν δραστικά τη σχέση τουρισμού και περιβάλλοντος. Η ανάπτυξη της τουριστικής δραστηριότητας συχνά έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, των φυσικών και πολιτισμικών τουριστικών πόρων. Η υποβάθμιση αυτή είναι δυνατόν να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην περεταίρω ανάπτυξη ή και διατήρηση της τουριστικής δραστηριότητας. Η ανάδραση αυτή αποκτά ειδικό ενδιαφέρον στο πλαίσιο του αυξανόμενου ανταγωνισμού μεταξύ χωρών και περιοχών, αλλά και ευρύτερων αλλαγών στην τουριστική ζήτηση, που φαίνεται να οδηγούν σε αυξανόμενη εξάρτηση του τουρισμού από την ποιότητα του περιβάλλοντος. Καθώς εξυψώνεται η περιβαλλοντική 8 συνείδηση, αλλάζουν οι αξίες και τα ήθη των επισκεπτών και του τοπικού πληθυσμού, καθώς και η αναζήτηση περιβάλλοντος καλύτερης ποιότητας στους τουριστικούς προορισμούς. Η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση αυξάνεται συνεχώς στην πλευρά της τουριστικής ζήτησης και έχει γίνει ένας από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες για την επιλογή του τόπου προορισμού των διακοπών. Στην πλευρά της τουριστικής προσφοράς, η ποσότητα του προϊόντος (καταλύματα και υπηρεσίες) αλλά και η ποιότητα των περιβαλλοντικών στοιχείων και πόρων, εξελίσσεται σε έναν από τους προσδιοριστικούς παράγοντες κλειδιά στην επιλογή του τόπου των διακοπών. Μια υποβάθμιση της ποιότητας τους περιβάλλοντος μπορεί να γίνει η αιτία μείωσης της ανταγωνιστικότητας ενός τουριστικού θέρετρου στην τουριστική αγορά. Επίσης, μπορεί να γίνει και το αποτέλεσμα, καθώς η μείωση ανταγωνιστικότητας μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Η αυξανόμενη συνειδητοποίηση της ανάγκης για ποιότητα του περιβάλλοντος σε έναν τουριστικό προορισμό, επιβάλλει την ανάγκη για σχεδιασμό σε Μίκρο (τοπικό επίπεδο) και Μάκρο (περιφερειακό εθνικό) κλίμακα, με γνώμονα την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και την ποικιλία των τοπικών πόρων, προσφέροντας υψηλότερα πρότυπα για υποδομές (δίκτυα εξυπηρέτησης κλπ.) και ανωδομή (καταλύματα κλπ.). Οι τουρίστες, ο τοπικός πληθυσμός και οι σχετικοί με τον κλάδο φορείς, συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο ότι ο τουρισμός βασίζεται για την επιτυχία του στην ποιότητα του περιβάλλοντος υποδοχής. 7 Tourism Geography, Williams S., Routledge: London & N. York, 1998, Σελ Environmental Impacts of Tourism, Briassoulis H., Kluwer Academic Publishes, Dordrecht, 2000, Σελ

14 1.3 Επιπτώσεις Τουρισμού στο Φυσικό Περιβάλλον Η μελέτη της σχέσης φυσικού περιβάλλοντος και τουριστικής ανάπτυξης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις παρακάτω βασικές έννοιες, οι οποίες είναι άμεσα συνδεδεμένες με την οικολογική διάσταση της βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτές είναι 9 : 1. Οικοσύστημα (Ecosystem). Σύστημα το οποίο περιέχει όλους τους οργανισμούς μιας περιοχής και το περιβάλλον στο οποίο ζουν. 2. Βιότοπος (Habitat). Τύπος περιβάλλοντος όπου ζει ένας οργανισμός. 3. Ποικιλότητα (Diversity). Αφθονία του αριθμού των ειδών σε μια περιοχή. Διακρίνεται σε: Τοπική Ποικιλότητα. Αριθμός ειδών σε μια μικρή περιοχή (υπονοεί έναν σχετικά ομοιόμορφο βιότοπο). Περιφερειακή Ποικιλότητα. Αριθμός ειδών σε μια ευρύτερη περιφέρεια. 4. Διατήρηση της Ποικιλότητας. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες οι οποίες έχουν ως άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα τη μείωση τη βιολογικής ποικιλότητας, θα πρέπει να εξαλειφθούν, καθώς δε νοείται διαδικασία βιώσιμης ανάπτυξης με ταυτόχρονη απώλεια φυτικών ή ζωικών ειδών. 5. Μέγιστη Βιώσιμη Απόδοση (Maximum Sustainable Yield). Η αξιοποίηση ενός φυσικού πόρου είναι βιώσιμη έως ενός ορισμένου σημείου απόδοσης. Η απόδοση μιας ανανεώσιμης πηγής αυξάνει σταθερά έως ότου φτάσει στο σημείο της μέγιστης βιώσιμης απόδοσης. Μετά από το όριο αυτό, έχουμε απότομη πτώση της απόδοσης. 6. Φέρουσα Ικανότητα (Carrying Capacity). Έχει σημασία για μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή και καθορίζει την ικανότητά της για συντήρηση συγκεκριμένου αριθμού ατόμων, πανίδας, χλωρίδας και γενικότερα ανθρώπων ή μονάδων. Η φέρουσα ικανότητα θα πρέπει να διαχωρίζεται από την ιδανική φέρουσα ικανότητα (optimal carrying capacity). 7. Αφομοιωτική Ικανότητα (Assimilative Capacity). Ο κάθε φυσικός αποδέκτης ρύπων παρουσιάζει περιορισμένες δυνατότητες αυτοκαθαρισμού. Η ικανότητά του να αφομοιώνει κάποιες ποσότητες ενώ παράλληλα να διατηρεί τα περιβαλλοντικά του πρότυπα, ονομάζεται αφομοιωτική ικανότητα. Ο ποσοτικός προσδιορισμός της ως ορίου δεν προσδιορίζει την ποσότητα των ρύπων που δεν βλάπτει, όσο οι συνέπειες 9 Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβάλλον, Χ. Κοκκώσης- Π. Τσάρτας, Εκδ. Κριτική, 2001, Σελ

15 της ποσότητας αυτής είναι άγνωστες ή αμελητέες, σύμφωνα με την υφιστάμενη γνώση. Ο τουρισμός, όπως και κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα, έχει και αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον. Οι επιπτώσεις αυτές μπορεί να είναι άμεσες και έμμεσες και επιπλέον, μπορεί να είναι και διακριτές σε διάφορες κλίμακες του χώρου. Έτσι έχουμε 10 : Σε τοπικό επίπεδο, δημιουργείται ανταγωνισμός ανάμεσα στις δραστηριότητες που αφορούν χρήσεις γης και άλλων πόρων (π.χ. νερό). Επίσης η ρύπανση του νερού και της θάλασσας ή συχνά τα υψηλά επίπεδα θορύβου και οι φυσικοί κίνδυνοι (χιονοστιβάδες, κατολισθήσεις, πλημμύρες), είναι μερικές από τις συνέπειες που έχουν ανθρώπινες παρεμβάσεις και γίνονται για χάρη του τουρισμού. Σε περιφερειακό επίπεδο, οι συνέπειες που έχουν σημασία περιλαμβάνουν καταστροφή ή υποβάθμιση βιοτόπων, απώλεια «βιολογικής ποικιλότητας», ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων κλπ. Σε παγκόσμιο επίπεδο, δημιουργείται ρύπανση από τις μεταφορές και την παραγωγή ενέργειας, που μπορεί να συμβάλουν στην εκτεταμένη καταστροφή μεγάλων δασικών εκτάσεων (ως συνέπεια της ατμοσφαιρικής ρύπανσης) και σε συνολική αλλαγή του κλίματος (φαινόμενο θερμοκηπίου). 1.4 Επιπτώσεις Τουρισμού στους Φυσικούς Πόρους Οι τουριστικές δραστηριότητες έχουν άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στους υδάτινους πόρους (νερό), στη γη/έδαφος, στον αέρα και στην ενέργεια Υδάτινοι Πόροι Το νερό, και ειδικά το φυσικό νερό, αποτελεί έναν από τους πιο κρίσιμους φυσικούς πόρους. Γενικά, η τουριστική βιομηχανία χρησιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό το νερό για ξενοδοχεία, πισίνες, κέντρα προπονητικού αθλητικού τουρισμού όπως γήπεδα golf, καθώς και για προσωπική χρήση των τουριστών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εξασθένιση και υποβάθμιση των υδάτινων αποθεμάτων, καθώς και την παραγωγή μεγαλύτερων όγκων υγρών 10 Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβάλλον, Χ. Κοκκώσης- Π. Τσάρτας, Εκδ. Κριτική, 2001, Σελ

16 αποβλήτων. Σε ξηρότερες περιοχές, όπως είναι η Μεσόγειος, η εξάντληση των υδάτινων αποθεμάτων αποτελεί μείζον θέμα. Εξαιτίας του θερμού κλίματος και την τάση των τουριστών να καταναλώνουν περισσότερο νερό όταν είναι σε διακοπές παρά στο σπίτι τους, η ποσότητα του νερού που καταναλώνεται μπορεί να φτάσει τα 440 λίτρα ανά άτομο την ημέρα. Η ποσότητα του νερού αυτή είναι σχεδόν διπλάσια από την κατανάλωση νερού σε μια αστική πόλη υπό κανονικές συνθήκες 11. Η ζήτηση για νερό 12 περιλαμβάνει τόσο τις ποσότητες για καθαριότητα και για πόση, όσο και για τη συντήρηση των κήπων και άλλες εξυπηρετήσεις (πισίνες κλπ.). Οι σύγχρονες ανάγκες, αλλά και οι επικρατούσες αντιλήψεις (μόδα) για τουριστικές εξυπηρετήσεις, απαιτούν σημαντικές ποσότητες νερού. Για παράδειγμα το γκαζόν ή και άλλα είδη κηποτεχνίας (ιτιές, λεύκες κλπ.) απαιτούν αυξημένο πότισμα, ιδιαίτερα σε ξηρές περιοχές, όπως είναι οι περισσότεροι τουριστικοί προορισμοί στη Μεσόγειο. Η φύτευση ειδών δαπανηρών σε νερό, συχνά ξένων προς το περιβάλλον της περιοχής, σε κήπους ξενοδοχείων δημιουργεί πιέσεις και προβλήματα, καθώς τα είδη αυτά στερούνται ικανών μηχανισμών προσαρμογής για να τα προστατέψουν από την ξηρασία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και επομένως, απαιτούν συχνό πότισμα. Το ίδιο συμβαίνει και με τις εγκαταστάσεις golf, που επιβάλουν την εξασφάλιση σημαντικής ποσότητας νερού. Οι υψηλές απαιτήσεις σε ποσότητες νερού, κατά τους μήνες αιχμής, αποτελούν σημαντικό πρόβλημα, ιδιαίτερα για πολλά νησιά και παράκτιες περιοχές. Αυτό απορρέει όχι τόσο από την αύξηση της κατά κεφαλήν κατανάλωσης, όσο από την εποχιακή αύξηση της ζήτησης, λόγω αύξησης του αριθμού των καταναλωτών. Τα περισσότερα νησιά έχουν περιορισμένη φέρουσα ικανότητα αφού στερούνται υδάτινων αποθεμάτων, ικανών να ικανοποιήσουν τη μεγάλη ζήτηση των θερινών μηνών. Οι παράκτιοι υδροφορείς, που συνήθως έχουν μικρή δυναμικότητα, δέχονται μεγάλη πίεση σε μικρή χρονική περίοδο. Αυτό έχει ως συνέπεια η υπεράντληση των παράκτιων υδροφορέων να προκαλεί φαινόμενα υφαλμύρωσης. 11 Προς μια Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη: Ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα, Εργαλεία περιβαλλοντικής διαχείρισης για τον τουρισμό, Γιάννης Χ. Παπατζανής, 2004, Σελ Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβάλλον, Χ. Κοκκώσης- Π. Τσάρτας, Εκδ. Κριτική, 2001, Σελ

17 1.4.2 Γη/Έδαφος Σημαντικούς φυσικούς πόρους του εδάφους αποτελούν τα δάση, η άγρια φύση, το εύφορο έδαφος, τα ορυκτά, τα ορυκτά καύσιμα κλπ. Οι αυξημένες τουριστικές κατασκευές και ψυχαγωγικές εγκαταστάσεις έχουν εντείνει την πίεση σε αυτούς τους πόρους καθώς και στα γραφικά τοπία. Η χρήση της γης για τουριστικά καταλύματα, άλλες αντίστοιχες υποδομές καθώς και υλικά κατασκευών, έχουν άμεσες επιπτώσεις στους φυσικούς πόρους, ανανεώσιμων και μη. Κατ αντιστοιχία, τα δάση υποφέρουν συχνά από τις αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού με τη μορφή της αποψίλωσης αυτών, λόγω της συλλογής ξύλων για καύσιμα και καθάρισμα του εδάφους 13. Σε πολλές περιπτώσεις εφαρμόζονται διορθωτικά 14 τεχνικά έργα, τα οποία μπορεί να επιλύουν τοπικά το πρόβλημα, αλλά έχει αποδειχθεί επανειλημμένα ότι δημιουργούν προβλήματα στη γειτονική περιοχή. Ο σημαντικός κίνδυνος από τέτοιου είδους παρεμβάσεις είναι η διαφοροποίηση ή ακόμη και ανατροπή κρίσιμων φυσικών κύκλων. Η διάβρωση του εδάφους αποτελεί την κυριότερη περιβαλλοντική επίπτωση. Συχνά παρατηρούνται φαινόμενα ολικής γεω-μορφολογικής μεταβολής και διάβρωσης, ως αποτέλεσμα της έλλειψης του ορθολογικού σχεδιασμού εγκαταστάσεων και υποδομών. Ο κακός σχεδιασμός και η χωροθέτηση, επηρεάζουν τις διαδικασίες μορφοποίησης, οδηγώντας στη διάβρωση ή και στην εναπόθεση, με επιπτώσεις στην αποτελεσματικότητα των έργων καθώς και σε πρόσθετο κόστος. Άλλες επιπτώσεις παρατηρούνται από οικοδομικές ή άλλες δραστηριότητες που οδηγούν σε εκτεταμένες αμμοληψίες, από έργα υποδομής (λιμάνια, προβλήτες), από έργα υποστήριξης των ακτών αλλά και από άλλες τουριστικές ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Η ανεξέλεγκτη απόρριψη των σκουπιδιών είναι ένα σύνηθες φαινόμενο σε πολυπληθείς τουριστικές περιοχές, γεγονός που πέρα από την οπτική ρύπανση αποτελεί και εστία μόλυνσης. Σε πολλές τουριστικές περιοχές, η διαχείρισης των στερεών αποβλήτων είναι υποτυπώδης, με αποτέλεσμα να μην λαμβάνεται κανένα μέτρο για την πιθανότητα παραγωγής εκχυλισμάτων και στραγγισμάτων στους χώρους διάθεσης που παρουσιάζουν το έδαφος και ο υπόγειος υδάτινος ορίζοντας. Τέλος, η επιχωμάτωση δεν είναι επαρκής, ενώ πολύ συχνά η μέθοδος διάθεσης είναι η ανεξέλεγκτη ρίψη και καύση. 13 Environmental Impacts of Tourism, UNEP Tourism, 14 Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβάλλον, Χ. Κοκκώσης- Π. Τσάρτας, Εκδ. Κριτική, 2001, Σελ

18 1.4.3 Αέριοι Ρύποι & Θόρυβος 15 Οι μεταφορές (οδικές, μέσω αεροπλάνων και τρένων) συνεχώς αυξάνονται, λόγω της αύξησης της κίνησης των τουριστών. Ως ένδειξη, ο αριθμός των διεθνών επιβατών παγκοσμίως αυξήθηκε από 88 εκατομμύρια το 1972, σε 344 εκατομμύρια το 1994 (ICAO). Μια συνέπεια της αύξησης αυτής στις αεροπορικές μεταφορές, αποτελεί το γεγονός ότι, σήμερα, περισσότερο από το 60% των αεροπορικών μεταφορών οφείλεται στον τουρισμό, συντελώντας ως ένα σημαντικό βαθμό στις αέριες εκπομπές. Σύμφωνα με μια μελέτη, μια μετ επιστροφής υπερατλαντική πτήση εκπέμπει σχεδόν τη μισή ποσότητα εκπομπών CO 2 από ότι παράγεται από όλες τις υπόλοιπες πηγές (ηλεκτροδότηση, θέρμανση, χρήση αυτοκινήτου κλπ.) που καταναλώνεται από ένα μέσο άτομο ετησίως. Οι εκπομπές λόγω των μεταφορών, καθώς και οι εκπομπές από την παραγωγή και χρήση της ενέργειας συνδέονται άμεσα με τα φαινόμενα της όξινης βροχής, του θερμοκηπίου και τη φωτοχημική ρύπανση. Η ρύπανση του αέρα λόγω της μετακίνησης των τουριστών έχει επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, ειδικά από τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα, που σχετίζονται με τη χρήση ενέργειας στις μεταφορές. Για παράδειγμα, ειδικά στις πολύ θερμές ή πολύ κρύες χώρες, οι κινητήρες των τουριστικών λεωφορείων παραμένουν σε λειτουργία για ώρες, μέχρι οι τουρίστες να πάνε την εκδρομή τους, ώστε να διατηρηθεί η θερμοκρασία στο κλιματιζόμενο λεωφορείο. Για την Ευρώπη, το αυτοκίνητο αποτελεί το πιο δημοφιλές όχημα μετακίνησης των τουριστών με ποσοστό για το 2004 που φθάνει στο 58%, ενώ ακολουθούν οι αεροπορικές μεταφορές με 25%, το τρένο και τα τουριστικά λεωφορεία με 8% αντίστοιχα και το πλοίο με 2%. Η ηχορύπανση από τα αεροπλάνα, τα αυτοκίνητα και τα λεωφορεία, καθώς και από τα διάφορα ψυχαγωγικά οχήματα (snowmobile, jet ski), αποτελεί ολοένα και πιο σημαντικό πρόβλημα της σημερινής ζωής. Εκτός από την ενόχληση που προκαλούν, το στρες καθώς, και την απώλεια της ακοής στους ανθρώπους, προκαλεί και την καταπόνηση της άγριας φύσης, ειδικά στις ευαίσθητες περιοχές. Για παράδειγμα, ο θόρυβος που προκαλείται από υα snowmobiles, μπορεί να αποτελέσει αιτία αλλαγής της φυσικής δραστηριότητας των ζώων Euro stat News Release 99/ /7/ Environmental Impacts of Tourism, UNEP Tourism, 18

19 1.4.4 Ενέργεια 17 Αν και η ενέργεια δεν αποτελεί φυσικό πόρο, περιλαμβάνεται σε αυτή την κατηγορία για το λόγο ότι η παραγωγή ενέργειας τις περισσότερες φορές απαιτεί την κατανάλωση κάποιου μη ανανεώσιμου φυσικού πόρου, όπως οι υδρογονάνθρακες. Η τουριστική ανάπτυξη μιας περιοχής έχει ως άμεσο επακόλουθο την αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας, η οποία με τη σειρά της απαιτεί την αύξηση της παραγωγής ενέργειας. Η παραγωγή ενέργειας γίνεται στον τόπο κατανάλωσης ή εκτός, με τις γνωστές αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον. Δεν είναι μόνο η αύξηση του τουρισμού, αλλά και οι αλλαγές στις κατά κεφαλήν απαιτήσεις για ενέργεια, ως συνέπεια των νέων καταναλωτικών προτύπων (π.χ. χρήση κλιματισμού air condition). 1.5 Επιπτώσεις Τουρισμού στα Φυσικά Οικοσυστήματα 18 Οι άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης στα φυσικά οικοσυστήματα διακρίνονται σε δυο (2) κατηγορίες διαταραχών που αφορούν: Στη λειτουργία των οικοσυστημάτων. Στη δομή των οικοσυστημάτων των βιοκοινοτήτων με μείωση της βιολογικής ποικιλότητας. Μεταβολές στη Λειτουργία των Οικοσυστημάτων Οι διαταραχές στη λειτουργία των οικοσυστημάτων δεν οφείλονται αποκλειστικά στον τουρισμό. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα, όμως, σε πολλές περιπτώσεις προκαλεί, επιταχύνει ή επιτείνει τις διαταραχές, λόγω π.χ. της εποχιακής υπερφόρτωσης ή λόγω της επέκτασης των υποδομών και των οικισμών. Η κατασκευή τουριστικών μονάδων και σχετικών εγκαταστάσεων και προσβάσεων, εκτός του ότι καταλαμβάνει χώρο συνήθως σε μη αστικές περιοχές όπου αναπτύσσονται τα φυσικά οικοσυστήματα, έχει επιπτώσεις και στη λειτουργία, παρεμβαίνοντας στον υδρολογικό κύκλο, το μικροκλίμα, τη διακίνηση και την επικοινωνία των ειδών, περιορίζοντας το ζωτικό τους χώρο, τόσο με φυσική διακοπή (λόγω δόμησης), όσο και με λειτουργικές διαταραχές λόγω θορύβου, παρουσία ανθρώπων, κλπ. 17 Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβάλλον, Χ. Κοκκώσης- Π. Τσάρτας, Εκδ. Κριτική, 2001, Σελ Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβάλλον, Χ. Κοκκώσης- Π. Τσάρτας, Εκδ. Κριτική, 2001, Σελ

20 Η κατασκευή, επέκταση και συντήρηση του οδικού δικτύου έχει άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στην ευρύτερη λειτουργία των φυσικών οικοσυστημάτων. Η χάραξη του οδικού δικτύου συνεπάγεται, σε ορισμένες περιπτώσεις την αποψίλωση μεγάλων δασικών εκτάσεων και τον κατακερματισμό του φυσικού χώρου. Η κοπή των δέντρων έχει ως συνέπεια τη διάβρωση του εδάφους και την αλλαγή του μικροκλίματος της περιοχής. Ο θόρυβος, τόσο κατά την κατασκευή, όσο και κατά τη λειτουργία του οδικού δικτύου δρα αρνητικά στην πανίδα, ενώ τα καυσαέρια των αυτοκινήτων επηρεάζουν τη χλωρίδα. Στη μεσογειακή ζώνη, η χάραξη οδικού δικτύου σε περιοχές που καλύπτονται από πεύκα συνδέεται με κινδύνους πυρκαγιάς, που σε πολλές περιπτώσεις οφείλεται σε αμέλεια. Οι οικοδομικές ή άλλες δραστηριότητες που σχετίζονται με την κατασκευή και λειτουργία λιμανιών, μαρίνων κλπ. οδηγούν σε εκτεταμένες αλλαγές στη φυσική κυκλοφορία του νερού. Κατά τη λειτουργία των εν λόγω εγκαταστάσεων διαταράσσεται η φυσική λειτουργία εξαιτίας της ανατάραξης του ιζήματος από τις κινήσεις των διαφόρων σκαφών και ρύπανσης που οφείλεται στη συγκέντρωση σκαφών. Η μείωση της έκτασης του φυσικού περιβάλλοντος για την επέκταση δόμησης που επιβάλει η εξυπηρέτηση των τουριστικών αναγκών, επιδρά αρνητικά στη δομή και λειτουργία των οικοσυστημάτων της περιοχής και στη βιολογική ποικιλότητα των ειδών. Ο απαραίτητος για την επιβίωση ζωτικός χώρος των φυσικών πληθυσμών, διακόπτεται ή μειώνεται από τη χωρική επιβολή της τουριστικής ανάπτυξης, με αποτέλεσμα τη δημιουργία αποκομμένων υποσυνόλων του αρχικού πληθυσμού (μεταπληθυσμοί). Στη συνέχεια, λόγω της ανυπαρξίας φυσικών διαδρομών επικοινωνίας, επέρχεται αδυναμία επικοινωνίας μεταξύ τους, με συνέπεια τη μείωση της ποικιλότητας σε επίπεδο γονιδίων. Μεταβολές στη Δομή των Οικοσυστημάτων των Βιοκοινοτήτων με Μείωση της Βιολογικής Ποικιλότητας Η αύξηση των υγρών αποβλήτων έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ευτροφισμού. Ο ευτροφισμός, ένα από τα σημαντικότερα παραδείγματα μεταβολής της σύνθεσης της βιοκοινότητας, είναι το αποτέλεσμα της διάθεσης των αποβλήτων από αγωγούς αστικών λυμάτων πόλεων, αγωγούς λυμάτων ξενοδοχείων καθώς και από χερσαίες απορροές που προκαλούνται από τις βροχές, εφόσον στην παράκτια ζώνη υπάρχουν και καλλιεργούμενες εκτάσεις όπου γίνεται χρήση λιπασμάτων. Οι συνθήκες ευτροφισμού συνεπάγονται μείωση 20

21 της διαφάνειας του θαλασσινού νερού, υπερβολική ανάπτυξη πλαγκτόν και ύπαρξη αιωρούμενων οργανικών σωματιδίων. Η παρουσία οργανικών σωματιδίων από λύματα συμβάλει στην επιβίωση ετερότροφων βακτηρίων, πολλά από τα οποία είναι παθογόνα. Αλλαγές στη σύνθεση της χλωρίδας και της πανίδας παρατηρούνται και στα χερσαία οικοσυστήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αλλαγή της δομής των φυτοκοινοτήτων στην άμμο, που οφείλεται στην πίεση που ασκούν οι λουόμενοι, στη στάθμευση και κίνηση των οχημάτων κλπ. 21

22 2. Τουρισμός & Περιβάλλον στην Ελλάδα και σε Άλλες Χώρες Τα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκαλεί η έντονη τουριστική ανάπτυξη, ιδίως στις παράκτιες περιοχές, είναι παρόμοια σε όλα τα μεσογειακά κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρόμοιες είναι και οι πολιτικές που εφαρμόζονται, όπως π.χ. η δημιουργία υποδομών συλλογής και καθαρισμού των υγρών αποβλήτων, η εξάπλωση της χρήσης φιλικών τεχνολογιών προς το περιβάλλον κλπ. Η διαφορά της Ελλάδος από τα άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης 19, όπως είναι η Ιταλία και η Ισπανία, δεν έγκειται τόσο στην ουσία και την αποτελεσματικότητα της πολιτικής που εφαρμόζεται, αλλά στο γεγονός ότι στην ελληνική περίπτωση η έκταση των φυσικών πόρων σε σύγκριση με την έως τώρα τουριστική ανάπτυξη, ιδίως ως προς το μήκος των ακτών, είναι πολύ μεγαλύτερη. 2.1 Τουρισμός & Παγκόσμιο Περιβάλλον Κάτων από τις σύγχρονες συνθήκες, σχεδόν όλες οι παραγωγικές και οι περισσότερες από τις καταναλωτικές δραστηριότητες έχουν σημαντικές άμεσες ή έμμεσες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η ένταση και η σοβαρότητα των επιπτώσεων αυτών, είναι κυρίως συνάρτηση του είδους της δραστηριότητας, της έκτασής της και της συγκέντρωσής της στο χώρο. Σε γενικές γραμμές οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι εντονότερες και ενίοτε λαμβάνουν ευρύτερες διασυνοριακές ή ακόμη και πλανητικές διαστάσεις. Οι δραστηριότητες αυτές που προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις είναι 20 : 1. Η παραγωγή ενέργειας και οι μεταφορές, λόγω της μεγάλης έκτασης των καύσεων που συνεπάγονται. 2. Η βαριά βιομηχανία, λόγω των καύσεων που συνεπάγεται αλλά και των ποικίλων επικίνδυνων αποβλήτων που παράγει. 3. Η γεωργία, λόγω των μεγάλων αναγκών της σε άρδευση, της μεγάλης έκτασης στη χρήση χημικών ουσιών που αφήνουν επιβλαβή ή επικίνδυνα κατάλοιπα στους αποδέκτες,,καθώς και της κατάληψης εκτάσεων ή βιοτόπων, η οποία θέτει σε κίνδυνο την επιβίωση της χλωρίδας και της πανίδας. 19 Ι.Τ.Ε.Π. Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβαλλοντική Προστασία, Λούκης Α. Αθανασίου, Αθήνα 2007, Σελ Ι.Τ.Ε.Π. Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβαλλοντική Προστασία, Λούκης Α. Αθανασίου, Αθήνα 2007, Σελ

23 4. Τα μεγάλα αστικά κέντρα, λόγω των μεγάλων συγκεντρώσεων ρύπων και αποβλήτων, που δημιουργεί η λειτουργία τους. Ο τουρισμός δεν συγκαταλέγεται στην κατηγορία αυτή των δραστηριοτήτων και δεν ενοχοποιείται για τα μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα όπως είναι, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η εξάντληση αποθεμάτων και πηγών ενέργειας, η καταστροφή ζωτικής σημασίας οικοσυστημάτων, η όξινη βροχή κλπ. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η σοβαρότερη διάσταση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των τουριστικών δραστηριοτήτων, συνδέεται με τις μετακινήσεις προς και από τους τόπους προορισμού και όχι με την παραμονή εκεί. Μάλιστα, το μεγαλύτερο μέρος των μετακινήσεων αυτών πραγματοποιείται με μεταφορικά μέσα λιγότερο φιλικά προς το περιβάλλον, με την έννοια, ότι μεταξύ άλλων, συνεπάγονται μεγαλύτερες καύσεις ανά άνθρωπο ανά χιλιόμετρο, δηλαδή με το ιδιωτικό αυτοκίνητο και το αεροπλάνο. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Περιβάλλοντος (European Environmental Agency) 21, το 2000 το 78% των ευρωπαίων που ταξίδεψαν για πολυήμερες διακοπές χρησιμοποίησαν ιδιωτικό αυτοκίνητο, το 16% αεροπλάνο και μόνο το 5% και 1% τρένο ή θαλάσσιο μέσο αντίστοιχα. Σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύνολο, το ήμισυ της κατανάλωσης ενέργειας για επιβατικές μεταφορές και το 11% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας για μεταφορές όλων των ειδών, ανάγεται στον Τουρισμό. Ειδικότερα, για τη Γαλλία εκτιμήθηκε ότι το 5% - 7% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου ανάγεται στις τουριστικές μετακινήσεις 22. Στην Ελλάδα 23 η τουριστική ανάπτυξη δεν ενοχοποιείται για τη διάσταση αυτή του προβλήματος, με την έννοια ότι η διεθνής τουριστική κίνηση δεν μπορεί να επηρεάσει ουσιωδώς, τις εξελίξεις στον ελληνικό τουρισμό και την ελληνική τουριστική πολιτική. Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι η Ελλάδα ασκούσε περιοριστική πολιτική για την τουριστική ανάπτυξη, για να περιοριστούν αντίστοιχα οι καύσεις και τα λοιπά δυσμενή για το περιβάλλον φαινόμενα που συνδέονται με τη μετακίνηση των τουριστών, είναι πρακτικά αβέβαιο ότι άλλες χώρες θα έσπευδαν να ικανοποιήσουν τη ζήτηση που εμείς θα αφήναμε ανικανοποίητη, λειτουργώντας ζημιογόνος για τη χώρα και για το περιβάλλον World Tourism Organization (WTO), 2004, Σελ Ι.Τ.Ε.Π. Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβαλλοντική Προστασία, Λούκης Α. Αθανασίου, Αθήνα 2007, Σελ

24 2.2 Περιβαλλοντικά Προβλήματα σε Τουριστικές Περιοχές Οι τουριστικές δραστηριότητες όταν αφήνονται να αναπτυχθούν χωρίς να λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος στους χώρους και τις περιοχές προορισμού, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες σε αυτό. Οι βλάβες αυτές, εκτός από το δυσμενές περιβαλλοντικό αποτέλεσμα που μπορούν να επιφέρουν, ζημιώνουν ευθέως και την τουριστική δραστηριότητα, επειδή η σώρευση περιβαλλοντικών προβλημάτων ασκεί δυσμενή επιρροή στις προτιμήσεις των επισκεπτών, περιορίζοντας με τον τρόπο αυτό τη ζήτηση 24. Σε γενικές γραμμές οι κυριότεροι τρόποι με τους οποίους η τουριστική ανάπτυξη μπορεί να βλάψει το περιβάλλον στους τόπους τουριστικού προορισμού, ιδίως στη λεκάνη της Μεσογείου, είναι οι εξής 25 : Η υπεράντληση ύδατος, όταν η συγκέντρωση επισκεπτών σε μια περιοχή και η ικανοποίηση των αναγκών τους σε πόσιμο νερό, για πισίνες, για την άρδευση γηπέδων golf κλπ. υπερβαίνει τις δυνατότητες φυσικής αναπλήρωσης των αποθεμάτων των φορέων για τους οποίου πρόκειται. Η μόλυνση ή η χειροτέρευση της ποιότητας των υδάτων των αποδεκτών, όταν οι δυνατότητες για την κατάλληλη επεξεργασία των υγρών αποβλήτων σε σύγκριση με τον όγκο και τα λοιπά χαρακτηριστικά τους, δεν επαρκούν. Οι κίνδυνοι μόλυνσης ή υποβάθμισης του περιβάλλοντος λόγω ελλείψεων ή αδυναμιών στο σύστημα διαχείρισης στερεών αποβλήτων από τουριστικές δραστηριότητες. Απώλεια ή υποβάθμιση παραλιακών κυρίως βιοτόπων, δυσμενείς επιπτώσεις από την άποψη της επιβίωσης μορφών ζωής του ζωικού ή φυτικού βασιλείου και απώλεια πρασίνου. Παράνομη ή ανεξέλεγκτη δόμηση, που οδηγεί σε υποβάθμιση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος και της αισθητικής του στάθμης. Η δημιουργία εποχικής κυκλοφοριακής συμφόρησης και η συναφής δημιουργία αναγκών για νέα έργα συγκοινωνιακής και μεταφορικής υποδομής, τα οποία μερικές 24 Ι.Τ.Ε.Π. Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβαλλοντική Προστασία, Λούκης Α. Αθανασίου, Αθήνα 2007, Σελ Ι.Τ.Ε.Π. Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβαλλοντική Προστασία, Λούκης Α. Αθανασίου, Αθήνα 2007, Σελ

25 φορές χωροθετούνται με τρόπο που οδηγεί σε υποβάθμιση περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών. Η πρόκληση πυρκαγιών. Η εγκατάλειψη άλλων μορφών παραγωγικών δραστηριοτήτων, κυρίως στη γεωργία, που οδηγούν σε υποβάθμιση της ποιότητας του φυσικού περιβάλλοντος. Η ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών που προκύπτουν από την τουριστική ανάπτυξη αποκτά ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας, επειδή πολλές από τις νησιωτικές μας περιοχές είναι συγκριτικά άνυδρες, ιδίως κατά την τουριστική περίοδο. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με τη μεταφορά ύδατος με υδροφόρα σκάφη, από άλλες λιγότερο φτωχές (σε νερό) περιοχές της χώρας. Το κόστος της μεταφοράς όμως είναι αρκετά μεγάλο, ενώ επίσης υπάρχει και η σημαντική επιβάρυνση του περιβάλλοντος με την εκτέλεση έργων υποδομής για την συλλογή και μεταφορά των υδάτων αυτών. Στο βαθμό που συντελείται υπεράντληση ελλοχεύει ο σοβαρός κίνδυνος υφαλμύρωσης, η οποία σε αρκετές περιπτώσεις είναι μη αναστρέψιμη ή δυσκόλως αναστρέψιμη. Με την περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού στη χώρα μας, ιδίως αν καταστεί εφικτό να αυξηθεί το μερίδιο των τουριστικών υπηρεσιών υψηλότερης στάθμης, όπως επιδιώκεται, το πρόβλημα μπορεί να οξυνθεί. Η κατά διανυκτέρευση κατανάλωση ύδατος είναι αύξουσα συνάρτηση της κατά διανυκτέρευση τουριστικής δαπάνης, και για τον τουρισμό υψηλής στάθμης υπερβαίνει σε πολύ σημαντικό βαθμό την αντίστοιχη μέση κατανάλωση για τον μόνιμο ελληνικό πληθυσμό. Τα τελευταία χρόνια η κατά διανυκτέρευση κατανάλωση ύδατος σε ξενοδοχειακές μονάδες πολυτελείας, ήταν της τάξεως των 450 λίτρων, έναντι μέσης ημερήσιας κατά κεφαλήν κατανάλωσης για την χώρα μας που είναι 300 λίτρα. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να υπάρχει κατά το σχεδιασμό της ανάπτυξης, ώστε να αποφεύγονται ή να περιορίζονται οι ιδιαίτερα υδατοβόρες χρήσεις (γήπεδα golf, πισίνες κλπ.), σε περιοχές όπου οι παροχές των υδροφορέων είναι περιορισμένες. Ένας άλλος τρόπος περιορισμού των συνεπειών της ανάπτυξης μορφών τουρισμού ή χρήσεων με αυξημένες ανάγκες σε ποσότητες νερού, είναι η χρήση ποσοτήτων από ανακύκλωση (άρδευση γκαζόν, γήπεδα golf) 26. Από την άποψη του καθαρισμού των λυμάτων στη χώρα μας, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, χάριν στις εκτεταμένες επενδύσεις που έχουν γίνει και γίνονται για την επεξεργασία υγρών αποβλήτων, μέσω συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Με τη συνέχιση της προσπάθειας στον τομέα αυτό, μπορεί η Ελλάδα να φτάσει σε σημείο όπου 26 Ι.Τ.Ε.Π. Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβαλλοντική Προστασία, Λούκης Α. Αθανασίου, Αθήνα 2007, Σελ.62 25

26 καμία από τις ακτές της να μην κρίνεται ακατάλληλη ή μειωμένης καταλληλότητας για κολύμβηση, σε ότι αφορά την ποιότητα των υδάτων. Ανάλογη πρόοδος με αυτή της Ελλάδος πραγματοποιήθηκε και σε άλλες χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως στην περιοχή της Μεσογείου 27. Αναφορικά με τα στερεά απόβλητα 28, η πρόοδος που έχει σημειωθεί στην Ελλάδα είναι συγκριτικά μικρότερη και αυτό παρά το γεγονός ότι, σε σύγκριση με τα υγρά απόβλητα, τα απαιτούμενα κονδύλια για την υλοποίηση των έργων είναι συγκριτικά μικρότερα. Η αποτυχία οφείλεται από την μια πλευρά σε οργανωτικούς λόγους και από την άλλη στις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, μιας και θεωρείται ότι η ύπαρξη τέτοιων εγκαταστάσεων υποβαθμίζει και αλλοιώνει την περιοχή τους. Το αποτέλεσμα που προκαλείται είναι επεισόδια ανάφλεξης σε χωματερές, δυσοσμία και άλλα συναφή προβλήματα, εξαιτίας των οποίων η Ελλάδα, εγκαλείται διοικητικά ή και δικαστικά στο επίπεδο των ευρωπαϊκών θεσμών. Η τουριστική ανάπτυξη, ιδίως στις περιοχές με τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις τουριστών, οδήγησε σε υποβάθμιση των περιβαλλοντικών συνθηκών, ειδικότερα σε περισσότερο εύθραυστα οικοσυστήματα, σε όλες τις μεσογειακές χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για παράδειγμα, στην Ισπανία έχουν εισαχθεί ξένα είδη χλωρίδας ή πανίδας σε προστατευόμενες περιοχές, με συνέπεια να δημιουργούνται κίνδυνοι για την οικολογική τους ισορροπία. Σε άλλες περιοχές η στενή γειτνίαση κέντρων τουριστικής ανάπτυξης με προστατευόμενους βιοτόπους ή υγροτόπους, διαταράσσει τη λειτουργία τους ως καταφύγιων άγριας πανίδας 29. Τόσο για την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών συνθηκών σε ευαίσθητα οικοσυστήματα, όσο και για τη διατήρηση περιβαλλοντικών πόρων που μπορεί να αποτελέσουν πόλους έλξης για οικολογικό τουρισμό, λαμβάνονται και σε άλλες χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέτρα παρόμοια με αυτά που λαμβάνει η Ελλάδα. Η παράνομη ή η ανεξέλεγκτη δόμηση, τόσο σε τουριστικές περιοχές όσο και αλλού, αποτέλεσε και αποτελεί οξύ πρόβλημα στην Ελλάδα για λόγους που συνδέονται με το στάδιο της ανάπτυξης, τη νοοτροπία αλλά και τις ατυχείς επιλογές από την πλευρά των αρχών, σε ότι αφορά τη ρύθμιση του φαινομένου. Το φαινόμενο έχει επηρεάσει δυσμενώς την ποιότητα και την αισθητική του δομημένου αλλά και του φυσικού περιβάλλοντος στις περιοχές όπου έχει 27 Ι.Τ.Ε.Π. Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβαλλοντική Προστασία, Λούκης Α. Αθανασίου, Αθήνα 2007, Σελ Ι.Τ.Ε.Π. Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβαλλοντική Προστασία, Λούκης Α. Αθανασίου, Αθήνα 2007, Σελ OECD, Spain, 2000, Σελ

27 λάβει έκταση και έχει οδηγήσει σε πολύ δύσκολα αναστρέψιμες καταστάσεις 30. Οι βλάβες όμως αυτές συνδέονται σε μικρό βαθμό με την τουριστική δραστηριότητα. Μερικές φορές μπορεί να εκδηλώνονται σε γειτνίαση με τουριστικές περιοχές, αλλά οφείλονται κυρίως στην άναρχη δόμηση για παραθεριστικές (εξοχικές) κατοικίες. Αν και το κομμάτι αυτό των εξοχικών κατοικιών δεν αποτελεί αντικείμενο της μελέτης μας, εντούτοις θα πρέπει να αναφέρουμε ότι, η Ελλάδα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βρίσκεται στην υψηλότερη θέση σε σύγκριση με τον αριθμό των νοικοκυριών που υπάρχουν. Σε αυτό έχει συντελέσει, εκτός της νοοτροπίας, των εμπειριών και των προτιμήσεων, το γεγονός ότι οι κάτοικοι των ελληνικών πόλεων δεν έχουν έντονη την αίσθηση της ποιότητας του δομημένου περιβάλλοντος. Για το λόγο αυτό αναζητούν διέξοδο στην απόκτηση εξοχικής κατοικίας, εκεί όπου οι συνθήκες από την άποψη αυτή θεωρούνται καλύτερες. Οι ανάγκες που προέρχονται από την τουριστική ανάπτυξη για επέκταση των έργων υποδομής, δημιουργούν πιέσεις για απόδοση σε νέες χρήσεις εκτάσεων, οι οποίες από περιβαλλοντική άποψη, σε μερικές περιπτώσεις, δεν προσφέρονται. Στις περιπτώσεις αυτές είτε πρέπει να αναζητούνται άλλες λύσεις είτε, όταν αυτό χρειάζεται, να τίθενται φραγμοί στην περαιτέρω πύκνωση των τουριστικών δραστηριοτήτων, σε περιοχές όπου ήδη το φαινόμενο έχει λάβει έκταση 31. Έχει παρατηρηθεί ότι η συχνότητα των πυρκαγιών είναι μεγαλύτερη στις περιοχές με πυκνή τουριστική δραστηριότητα. Αυτό εν μέρει είναι φυσικό λόγω, της πύκνωσης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και της ανθρώπινης παρουσίας σε αυτές. Μπορεί όμως κάποιες φορές να συνδέεται και με κακόβουλες ενέργειες που έχουν ως στόχο την παράνομη μεταβολή των χρήσεων γης, προς αποκόμιση οικονομικού οφέλους. Τέλος, ορισμένες παραδοσιακές οικονομικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα στον πρωτογενή τομέα, είχαν έμμεση ευεργετική επίδραση στο περιβάλλον. Η εγκατάλειψή τους, λόγω της στροφής του εργατικού δυναμικού στις οικονομικά αποδοτικότερες τουριστικές δραστηριότητες προκαλεί περιβαλλοντικές βλάβες. Στην Ελλάδα για παράδειγμα υπάρχει η ερήμωση πολλών νησιών Ι.Τ.Ε.Π. Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβαλλοντική Προστασία, Λούκης Α. Αθανασίου, Αθήνα 2007, Σελ Ι.Τ.Ε.Π. Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβαλλοντική Προστασία, Λούκης Α. Αθανασίου, Αθήνα 2007, Σελ Ι.Τ.Ε.Π. Τουριστική Ανάπτυξη & Περιβαλλοντική Προστασία, Λούκης Α. Αθανασίου, Αθήνα 2007, Σελ.66 27

Προστατεύει το. περιβάλλον. Αλλάζει τη. ζωή μας.

Προστατεύει το. περιβάλλον. Αλλάζει τη. ζωή μας. Προστατεύει το περιβάλλον Αλλάζει τη ζωή μας www.epperaa.gr www.ypeka.gr Ε.Π. «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2007-2013 αξιοποιεί τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Με την αξιοποίηση των ΑΠΕ αναδεικνύεται

Διαβάστε περισσότερα

Τ Α ΣΤ Σ Ι Τ Κ Ι Ο Π ΕΡ Ε Ι Ρ Β Ι ΑΛΛ Λ Ο Λ Ν

Τ Α ΣΤ Σ Ι Τ Κ Ι Ο Π ΕΡ Ε Ι Ρ Β Ι ΑΛΛ Λ Ο Λ Ν ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ο χώρος µπορεί να διακριθεί σε 2 κατηγορίες το δοµηµένοαστικόχώρο και το µη αστικό, µη δοµηµένο ύπαιθρο αγροτικό ή δασικό χώρο. Αστικός χώρος = ήλιος, αέρας, το νερό, η πανίδα, η χλωρίδα,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος 15

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος 15 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος 15 1 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 17 1.1 Διαστάσεις και παράμετροι διαμόρφωσης των χαρακτηριστικών της τουριστικής ανάπτυξης 17 1.1.1 Χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

Νησιώτικο περιβάλλον, Νησιωτική-Θαλάσσια χωροταξία και Βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη: Το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας νησιωτικών περιοχών

Νησιώτικο περιβάλλον, Νησιωτική-Θαλάσσια χωροταξία και Βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη: Το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας νησιωτικών περιοχών ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΓΑΛΑΖΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΠΕΙΡΑΙΑΣ, 26-27 ΜΑΙΟΥ 2017 Νησιώτικο περιβάλλον, Νησιωτική-Θαλάσσια χωροταξία και Βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη: Το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας

Διαβάστε περισσότερα

Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή

Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή ΜΕΛΙΔΟΝΙ 12/11/18 Δρ Αλέξανδρος Ε. Στεφανάκης Κτηνίατρος Προεδρος ΓΕΩΤΕΕ- ΠΚ Φυσικό Περιβάλλον Ορίζεται το σύνολο των βιοτικών

Διαβάστε περισσότερα

Georgios Tsimtsiridis

Georgios Tsimtsiridis Sustainable Touristic Development in the Municipality of Almopia Georgios Tsimtsiridis Vice Mayor of Almopia Δήμος Αλμωπίας Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη Η τουριστική ανάπτυξη σε οποιαδήποτε μορφή της προϋποθέτει

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακό Συνέδριο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. για την νέα Προγραμματική Περίοδο 2014 2020

Αναπτυξιακό Συνέδριο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. για την νέα Προγραμματική Περίοδο 2014 2020 Αναπτυξιακό Συνέδριο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ για την νέα Προγραμματική Περίοδο 2014 2020 23 04 2013 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης ΕΠΠΕΡΑΑ «Το

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ: ΑΣΚΟΡΔΑΛΑΚΗ ΜΑΝΟΥ ΕΤΟΣ 2013-2014 ΤΑΞΗ:B ΤΜΗΜΑ: Β1 ΡΥΠΑΝΣΗ- ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Η καθαριότητα και η λειτουργικότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Θ. Δ. Ζάγκα Καθηγητή ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος Τομέας Δασικής Παραγωγής-Προστασίας Δασών-

Διαβάστε περισσότερα

Μεταφορά Καινοτομίας και Τεχνογνωσίας σε Επίπεδο ΟΤΑ

Μεταφορά Καινοτομίας και Τεχνογνωσίας σε Επίπεδο ΟΤΑ ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑ «Διακυβέρνηση και καινοτομία: μοχλός αειφόρου ανάπτυξης, διαχείρισης και προστασίας των φυσικών πόρων» Τρίτη 22 Οκτωβρίου 2013 Μεταφορά Καινοτομίας και Τεχνογνωσίας σε Επίπεδο ΟΤΑ ΑΝΤΩΝΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η Μελέτη Περίπτωσης για τη Σύρο: Υλοποιημένες δράσεις και η επιθυμητή συμβολή φορέων του νησιού

Η Μελέτη Περίπτωσης για τη Σύρο: Υλοποιημένες δράσεις και η επιθυμητή συμβολή φορέων του νησιού Κείμενο εργασίας στα πλαίσια του ερευνητικού έργου WASSERMed Η Μελέτη Περίπτωσης για τη Σύρο: Υλοποιημένες δράσεις και η επιθυμητή συμβολή φορέων του νησιού Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ Μονάδα Διαχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικά και Οικονομικά οφέλη των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου NATURA Γεωργία Πιλιγκότση MSc Οικονομολόγος Περιβάλλοντος

Κοινωνικά και Οικονομικά οφέλη των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου NATURA Γεωργία Πιλιγκότση MSc Οικονομολόγος Περιβάλλοντος Κοινωνικά και Οικονομικά οφέλη των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου NATURA 2000 Γεωργία Πιλιγκότση MSc Οικονομολόγος Περιβάλλοντος Διαχειρίζομαι μια προστατευόμενη περιοχή Προστατεύω τη βιοποικιλότητα

Διαβάστε περισσότερα

Χρηματοδότηση δράσεων στον Τομέα του Περιβάλλοντος. Προγραμματική Περίοδος 2014-2020

Χρηματοδότηση δράσεων στον Τομέα του Περιβάλλοντος. Προγραμματική Περίοδος 2014-2020 Χρηματοδότηση δράσεων στον Τομέα του Περιβάλλοντος Προγραμματική Περίοδος 2014-2020 ΠΟΡΟΙ Π.Π 2014-2020 ΕΠ - ΥΜΕ - ΠΕΡΑΑ (ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ) ΤΑΜΕΙΟ ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΠΟΡΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΕ ΠΕΠ ΣΥΝΔΡΟΜΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ. Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ. Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ξέφρενη ανάπτυξη της τεχνολογίας την τελευταία πεντηκονταετία είχε και έχει σαν επακόλουθο εκτεταµένες οικολογικές καταστροφές που προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

04/29/15. ΜΑΘΗΜΑ 8ο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

04/29/15. ΜΑΘΗΜΑ 8ο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 04/29/15 ΜΑΘΗΜΑ 8ο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Παρενέργειες από την ανάπτυξη του τουρισµού Νέοι χώροι για τουριστικές εγκαταστάσεις (δάση, ακτές) Ρύπανση

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικά και Οικονομικά οφέλη των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου NATURA Γεωργία Πιλιγκότση MSc Οικονομολόγος Περιβάλλοντος

Κοινωνικά και Οικονομικά οφέλη των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου NATURA Γεωργία Πιλιγκότση MSc Οικονομολόγος Περιβάλλοντος Κοινωνικά και Οικονομικά οφέλη των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου NATURA 2000 Γεωργία Πιλιγκότση MSc Οικονομολόγος Περιβάλλοντος GR4320005 OROS THRYPTIS KAI GYRO PERIOHI GR4320014 NOTIODYTIKH THRYPTI

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 2 ο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ 2 ο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 2 ο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟΥ 1. Προστασία φυσικού & πολιτιστικού περιβάλλοντος 2. Ποιοτική βελτίωση της τουριστικής πελατείας 3. Δηµιουργία νέων τύπων τουρ/κών καταλυµάτων 4. Βελτίωση & εκσυγχρονισµός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 1 Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του αγροδιατροφικού τομέα

Διαβάστε περισσότερα

Αθλητικός Τουρισμός. Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Σερρών, Α.Π.Θ.

Αθλητικός Τουρισμός. Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Σερρών, Α.Π.Θ. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής, Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Ο κατασκευαστικός κλάδος αποτελεί τον μεγαλύτερο βιομηχανικό κλάδο που επηρεάζει τις κοινωνίες από περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

Καθηγητής Χάρης Κοκκώσης

Καθηγητής Χάρης Κοκκώσης ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Καθηγητής Χάρης Κοκκώσης Τουρισµός Κλιµατική Αλλαγή Επιπτώσεις της Κλιµατικής Αλλαγής στον Τουρισµό Πράσινη Οικονοµία και Τουρισµός ράσεις Προσαρµογής Τουρισµός µ Η Ευρώπη

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι άμεση ρύπανση?

Τι είναι άμεση ρύπανση? ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΟΥ Τι είναι ρύπανση; Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Οι επιμέρους μελέτες ανέδειξαν τον πλούτο των φυσικών πόρων που διαθέτει η χώρα μας αλλά και τους κινδύνους που απειλούν το φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογή ΜΠΕ 2. Δρ Σταυρούλα Τσιτσιφλή

Εφαρμογή ΜΠΕ 2. Δρ Σταυρούλα Τσιτσιφλή Εφαρμογή ΜΠΕ 2 Δρ Σταυρούλα Τσιτσιφλή Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων ΧΥΤΑ είναι ο συνδυασμός ενός χώρου ειδικά επιλεγμένου, διαμορφωμένου και εξοπλισμένου και ενός τρόπου λειτουργίας, διαχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΙΓΑΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΙΓΑΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΙΓΑΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Η Νησιωτικότητα ως Ευκαιρία: Μία Ολοκληρωµένη Αναπτυξιακή Πρόταση για τα Νησιά την Περίοδο 2014-2020 ευτέρα 10 εκεµβρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ. Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ

ΣΧΕΔΙΟ. Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2014-2019 Δήμος Σοφάδων ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ 79 ΕΝΤΥΠΟ ΕΠ_08: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 2.1. ΟΡΑΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΟΦΑΔΩΝ Ο Δήμος Σοφάδων, όπως διαμορφώθηκε μετά

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ-ΟΡΙΣΜΟΣ

ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΥΔΑΤΙΝΗ ΡΥΠΑΝΣΗ-ΟΡΙΣΜΟΣ Τι είναι ρύπανση: Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην ευζωία, την ποιότητα

Διαβάστε περισσότερα

2.4 Ρύπανση του νερού

2.4 Ρύπανση του νερού 1 Η θεωρία του μαθήματος με ερωτήσεις 2.4 Ρύπανση του νερού 4-1. Ποια ονομάζονται λύματα; Έτσι ονομάζονται τα υγρά απόβλητα από τις κατοικίες, τις βιομηχανίες, τις βιοτεχνίες και τους αγρούς. 4-2. Ποιοι

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική Αλλαγή και Τουρισμός

Κλιματική Αλλαγή και Τουρισμός Κλιματική Αλλαγή και Τουρισμός Που οδηγούνται τα ταξίδια? Μαρία Ζησούλη MSc Μάρκετινγκ & Επικοινωνία, Σύμβουλος Τουριστικής Ανάπτυξης, Μέλος ΔΕ Ελληνικού Ινστιτούτου Μάρκετινγκ, Μελος ΔΣ Εταιρίας Θεσσαλικών

Διαβάστε περισσότερα

ένα αειφόρο πρότυπο Ήβη Νανοπούλου Αρχιτέκτων - Διευθύνων σύμβουλος ΘΥΜΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΕΜ

ένα αειφόρο πρότυπο Ήβη Νανοπούλου Αρχιτέκτων - Διευθύνων σύμβουλος ΘΥΜΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΕΜ Η πόλη ως καταλύτης για ένα αειφόρο πρότυπο ανάπτυξης Ήβη Νανοπούλου Αρχιτέκτων - Διευθύνων σύμβουλος ΘΥΜΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΕΜ Διαπιστώσεις Πού ζούμε ; Ο χάρτης αναπαριστά τη συγκέντρωση πληθυσμού

Διαβάστε περισσότερα

Προστατεύει το. υδάτινο περιβάλλον. Αλλάζει τη. ζωή μας. www.ypeka.gr. www.epperaa.gr

Προστατεύει το. υδάτινο περιβάλλον. Αλλάζει τη. ζωή μας. www.ypeka.gr. www.epperaa.gr Προστατεύει το υδάτινο περιβάλλον Αλλάζει τη ζωή μας www.epperaa.gr www.ypeka.gr Το ΕΠΠΕΡΑΑ προστατεύει το Υδάτινο περιβάλλον βελτιώνει την Ποιότητα της Ζωής μας Ε.Π. «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη»

Διαβάστε περισσότερα

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας.

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Αρχιτεκτονική τοπίου και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με τη συμβολή της χωρικής ανάλυσης. Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Ευθυμία Σταματοπούλου Αρχιτέκτων

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων Αναπτυξιακής Στρατηγικής Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020

Πρόταση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων Αναπτυξιακής Στρατηγικής Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020 Πρόταση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων Αναπτυξιακής Στρατηγικής Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020 2020 Γεν. Διευθυντής Αναπτυξιακού Κώστας Καλούδης Αναπτυξιακού

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 1 1. Ενίσχυση της ελκυστικότητας του αγροτικού χώρου μέσω βελτίωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ.

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ. 1 ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ 1. Ποια από τις παρακάτω ενώσεις αποτελεί πρωτογενή ρύπο; α. το DDT β. το νιτρικό υπεροξυακετύλιο γ. το όζον δ. το βενζοπυρένιο 2. Τα οξείδια του αζώτου: α. αντιδρούν με το οξυγόνο

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Πολιτισμικών Δεδομένων

Διαχείριση Πολιτισμικών Δεδομένων Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Διαχείριση Πολιτισμικών Δεδομένων Ενότητα 3β: Πολιτισμικός Τουρισμός και Βιώσιμη Ανάπτυξη Αριστοτέλης Μαρτίνης Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Σπιλάνης, Επ. Καθηγητής ΓΓ. Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής

Γιάννης Σπιλάνης, Επ. Καθηγητής ΓΓ. Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης Πανεπιστημίου Αιγαίου Στρατηγική και Πολιτικές για τη Νησιωτική Ανάπτυξη: Η Αναγκαιότητα για μια Ολοκληρωμένη

Διαβάστε περισσότερα

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Ακριβή Λέκα. Αναστασία Στρατηγέα

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Ακριβή Λέκα. Αναστασία Στρατηγέα ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ακριβή Λέκα Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός, Δρ. Ε.Μ.Π.

Διαβάστε περισσότερα

Προσωπικά Στοιχεία (προαιρετικά) Ονοματεπώνυμο: Διεύθυνση:.. Τηλέφωνο:... Email:...

Προσωπικά Στοιχεία (προαιρετικά) Ονοματεπώνυμο: Διεύθυνση:.. Τηλέφωνο:... Email:... ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΛΕΥΚΑΔΑΣ 2015-2019 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ Ενεργός πολίτης Δήμου Λευκάδας Στοιχεία ερωτηθέντος: Φύλο Άνδρας Γυναίκα Ηλικία 18-30 30-45 45-65 65- και πάνω Περιοχή Κατοικίας:

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΛΕΝΗ ΜΑΙΣΤΡΟΥ ΤΡΙΠΟΛΗ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2016 1ο ερώτημα Γιατί και με ποιους όρους η προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ενός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ. ΔΡΑΣΗ 4: Εκπαίδευση και υποστήριξη προς τις τοπικές κοινωνίες

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ. ΔΡΑΣΗ 4: Εκπαίδευση και υποστήριξη προς τις τοπικές κοινωνίες ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ "ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΒΑΣΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΠΕΛΑΓΙΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ" «Στήριξη και Ανάδειξη Πολυνησιωτικών ΑΕΙ» ΔΡΑΣΗ 4: Εκπαίδευση και

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Η ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΗ ΓΗ Δ. ΑΡΖΟΥΜΑΝΙΔΟΥ

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Η ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΗ ΓΗ Δ. ΑΡΖΟΥΜΑΝΙΔΟΥ ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Η ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΗ ΓΗ Δ. ΑΡΖΟΥΜΑΝΙΔΟΥ είναι οι παραγωγικές δυνάμεις ή το αποτέλεσμα των παραγωγικών δυνάμεων που υπάρχουν και δρουν στο φυσικό περιβάλλον και που για τον σημερινό άνθρωπο μπορούν,

Διαβάστε περισσότερα

[ 1 ] την εφαρμογή συγκεκριμένων περιβαλλοντικών

[ 1 ] την εφαρμογή συγκεκριμένων περιβαλλοντικών [ 1 ] [ 1 ] Υδροηλεκτρικός Σταθμός Κρεμαστών - Ποταμός Αχελώος - Ταμιευτήρας >> H Περιβαλλοντική Στρατηγική της ΔΕΗ είναι ευθυγραμμισμένη με τους στόχους της ενεργειακής πολιτικής της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Περιβαλλοντικά Προβλήματα Παγκόσμιας κλίμακας Περιφερειακής κλίμακας Τοπικής κλίμακας Αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος ( Θ κατά 2 ⁰C έως 2050) Εξάντληση όζοντος (αλλαγές συγκέντρωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III - ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ (ως προς την συνολική Δ.Δ. νέα Δ.Δ )

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III - ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ (ως προς την συνολική Δ.Δ. νέα Δ.Δ ) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III - ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ (ως προς την συνολική Δ.Δ. νέα Δ.Δ. 31.300.00 ) Πίνακας 1 : Κατανομή Διαθέσιμων Πόρων ανά Επενδυτική Προτεραιότητα και Πεδίο Παρέμβασης ΑΞΟΝΑΣ 1 : Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01 ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο 2 0 1 3-2014 1 Α. ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑ Δίκτυο οικισμών και

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ Επιστημονικός υπεύθυνος: καθ. Χ. Κοκκώσης Εργαστήριο Περιβάλλοντος και Χωρικού

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ Ομιλία της Υπουργού Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας κας Φάνης Πάλλη-Πετραλιά στο Διεθνές Συνέδριο «Η κλιματική αλλαγή ως πρόκληση για τις

Διαβάστε περισσότερα

Η πολιτική της χαρτογράφησης vs η χαρτογράφηση της πολιτικής Η εκτίμηση της σπουδαιότητας των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σχεδίων κα προγραμμάτων.

Η πολιτική της χαρτογράφησης vs η χαρτογράφηση της πολιτικής Η εκτίμηση της σπουδαιότητας των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σχεδίων κα προγραμμάτων. Η πολιτική της χαρτογράφησης vs η χαρτογράφηση της πολιτικής Η εκτίμηση της σπουδαιότητας των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σχεδίων κα προγραμμάτων. Μάνια Ε. Λάμπρου manialambr@gmail.com Ναύπλιο, Δεκέμβριος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ευαισθητοποίησης για τα Θαλάσσια Απορρίμματα

ΕΚΘΕΣΗ ευαισθητοποίησης για τα Θαλάσσια Απορρίμματα ΕΚΘΕΣΗ ευαισθητοποίησης για τα Θαλάσσια Απορρίμματα MARine LItter in Europe Seas: Social AwarenesS and CO-Responsibility www.marlisco.eu ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΥΒΑΡΗ ΣΤΑΥΡΙΑΝΗ ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ 2014

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΥΒΑΡΗ ΣΤΑΥΡΙΑΝΗ ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ 2014 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΥΒΑΡΗ ΣΤΑΥΡΙΑΝΗ ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ 2014 ΘΕΜΑ : «Η Θεωρητική και Κριτική Διάσταση των Εναλλακτικών και Ειδικών Μορφών Τουρισμού στην Ελλάδα» ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ 1. Η πρώτη τουριστική περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ή ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ή ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Αγροτουρισμός ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ή ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Αγροτουρισμός ή αγροτικός τουρισμός είναι η ανάπτυξη επιχειρηματικών τουριστικών δραστηριοτήτων μικρής κλίμακας στον αγροτικό χώρο από φορείς ή ανθρώπους

Διαβάστε περισσότερα

Αυτορρύθμιση στις αγροτικές περιοχές/ύπαιθρος

Αυτορρύθμιση στις αγροτικές περιοχές/ύπαιθρος Αυτορρύθμιση στις αγροτικές περιοχές/ύπαιθρος Πώς μπορεί να καλυφθεί η απουσία του κράτους; Κρίνα Μπελεάν Δικηγόρος ΔΣ Χανίων Περιβαλλοντολόγος, MSc Στην Ελλάδα, οι κατ εξοχήν αγροτικές περιοχές καταλαμβάνουν

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Το νερό καλύπτει τα 4/5 του πλανήτη

ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Το νερό καλύπτει τα 4/5 του πλανήτη ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το νερό καλύπτει τα 4/5 του πλανήτη Βασικός-αναντικατάστατος παράγοντας της ζωής κάθε μορφής και κάθε επιπέδου Συνδέεται άμεσα με τη διαμόρφωση των κλιματολογικών συνθηκών Η σύγχρονη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. με τη διατύπωση συγκεκριμένου Αναπτυξιακού Σχεδίου, με την στήριξη του Σχεδίου από μια ισχυρή και βιώσιμη εταιρική σχέση και

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. με τη διατύπωση συγκεκριμένου Αναπτυξιακού Σχεδίου, με την στήριξη του Σχεδίου από μια ισχυρή και βιώσιμη εταιρική σχέση και ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Π 1. SWOT ΑΝΑΛΥΣΗ Στα πλαίσια του παρόντος επιχειρησιακού προγράμματος πρωτοβουλίας LEADER+ θα ενταχθούν περιοχές που θέλουν και μπορούν να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν μια ολοκληρωμένη, βιώσιμη

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτικός Τουρισμός. Ενότητα 3 η : Ο Αγροτικός Τουρισμός. Όλγα Ιακωβίδου Τμήμα Γεωπονίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Αγροτικός Τουρισμός. Ενότητα 3 η : Ο Αγροτικός Τουρισμός. Όλγα Ιακωβίδου Τμήμα Γεωπονίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Αγροτικός Τουρισμός Ενότητα 3 η : Ο Αγροτικός Τουρισμός Όλγα Ιακωβίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ 2015-2019 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ Τι είναι το Ε.Π. του Δήμου και ποιος είναι ο σκοπός του Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (Ε.Π.) είναι ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Θαλάσσιος Τουρισμός»

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Θαλάσσιος Τουρισμός» Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Θαλάσσιος Τουρισμός» Η ολοκληρωμένη προσέγγιση για μια βιώσιμη τοπική ανάπτυξη» Κωνσταντίνος Σέρβος Αντιδήμαρχος Λευκάδας Κοινωνικοοικονομικό προφίλ περιοχής Δήμου Λευκάδας

Διαβάστε περισσότερα

Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού

Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού ΜΑΖΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 19ος αιώνας: Κλειδί: Ανάπτυξη σιδηροδρόμου, Ατμόπλοιο Οργανωμένος τουρισμός Αύξηση μεσαίας τάξης και εισοδημάτων Συρρίκνωση αγροτικού τομέα Μετακίνηση πληθυσμού

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός «η θέσπιση πλαισίου για την προστασία των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων».

Σκοπός «η θέσπιση πλαισίου για την προστασία των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων». ΗΜΕΡΙΔΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: «Κλιματική Αλλαγή, επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία. Ενσωμάτωση Γνώσης και Εφαρμογή πολιτικών προσαρμογής στην τοπική αυτοδιοίκηση» Δρ. Ιωάννης Ματιάτος Υδρογεωλόγος, Επιστημονικός

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΡΕΙΝΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΕΙΔΙΚΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΡΕΙΝΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΙΔΙΚΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΡΕΙΝΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Ράλλης Γκέκας Σύμβουλος ΚΕΔΕ Κόνιτσα, Σεπτέμβριος 2017 ΒΑΣΙΚΆ ΕΡΩΤΉΜΑΤΑ Γιατί είναι αναγκαία

Διαβάστε περισσότερα

Τουρισμός Οικοτουρισμός στην Ελλάδα.Δυνατότητες και μορφές ανάπτυξης

Τουρισμός Οικοτουρισμός στην Ελλάδα.Δυνατότητες και μορφές ανάπτυξης Τουρισμός Οικοτουρισμός στην Ελλάδα.Δυνατότητες και μορφές ανάπτυξης ΙΩΑΝΝΙΝΑ, ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2013 Πίνακας περιεχομένων Τουρισμός Οικοτουρισμός στην Ελλάδα....2 Δυνατότητες και μορφές ανάπτυξης...2 Τα οφέλη

Διαβάστε περισσότερα

Άνθρωπος και δοµηµένο περιβάλλον

Άνθρωπος και δοµηµένο περιβάλλον ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Άνθρωπος και δοµηµένο περιβάλλον Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Επιλέξετε τη σωστή από τις παρακάτω προτάσεις, θέτοντάς την σε κύκλο. 1. Το περιβάλλον γίνεται ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ α) όταν µέσα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2011/0274(COD) Σχέδιο γνωμοδότησης Cristina Gutiérrez-Cortines (PE487.

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2011/0274(COD) Σχέδιο γνωμοδότησης Cristina Gutiérrez-Cortines (PE487. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων 2011/0274(COD) 5.6.2012 ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ 17-65 Σχέδιο γνωμοδότησης Cristina Gutiérrez-Cortines (PE487.713v01-00)

Διαβάστε περισσότερα

Toυρισμός, οικονομία και περιβάλλον. Ελένη Σβορώνου WWF Ελλάς

Toυρισμός, οικονομία και περιβάλλον. Ελένη Σβορώνου WWF Ελλάς Toυρισμός, οικονομία και περιβάλλον Ελένη Σβορώνου WWF Ελλάς Ρόλος του τουρισμού στην παγκόσμια οικονομία Toυρισμός υρισμός: η χήνα που γεννά χρυσά αυγά Ο τουρισμός αντιστοιχεί στο 11% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Επιστήμη

Περιβαλλοντική Επιστήμη Περιβαλλοντική Επιστήμη ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Μέρος 1ο Αικατερίνη Ι. Χαραλάμπους, Καθηγήτρια ΕΜΠ Άδεια Χρήσης Το παρόν υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons και δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Έργου

Διαβάστε περισσότερα

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Το Φαινόμενο του θερμοκηπίου Η τρύπα του όζοντος Η μόλυνση της ατμόσφαιρας Η μόλυνση του νερού Η μόλυνση του εδάφους Όξινη βροχή Ρύπανση του περιβάλλοντος Ραδιενεργός ρύπανση

Διαβάστε περισσότερα

«Βιοκαύσιμα και περιβάλλον σε όλο τον κύκλο ζωής»

«Βιοκαύσιμα και περιβάλλον σε όλο τον κύκλο ζωής» «Βιοκαύσιμα και περιβάλλον σε όλο τον κύκλο ζωής» Δρ Γιώργος Αγερίδης Μηχανολόγος Μηχανικός Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Ecocity Υπεύθυνος της Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών & Διαχείρισης του

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ (ΩΣ ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ, ΝΗΣΩΝ ΑΛΙΕΙΑΣ (Υ.ΘΥ.Ν.ΑΛ) ΣΤΗ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ) Η 5 η έκθεση για την οικονομική,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2014 2020

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 2014 2020 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ 1 1. ΓΕΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ 1.1 Αναφερθείτε

Διαβάστε περισσότερα

Συνέδριο για την Αειφόρο Ανάπτυξη των Νησιών Αθήνα 9 Σεπτεμβρίου 2006. Εισαγωγική ομιλία κ. Στ. Δήμα Επιτρόπου Περιβάλλοντος

Συνέδριο για την Αειφόρο Ανάπτυξη των Νησιών Αθήνα 9 Σεπτεμβρίου 2006. Εισαγωγική ομιλία κ. Στ. Δήμα Επιτρόπου Περιβάλλοντος Συνέδριο για την Αειφόρο Ανάπτυξη των Νησιών Αθήνα 9 Σεπτεμβρίου 2006 Εισαγωγική ομιλία κ. Στ. Δήμα Επιτρόπου Περιβάλλοντος Κυρίες και κύριοι, Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την πρόσκλησή σας να προλογίσω

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΠΑΑ )

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΠΑΑ ) ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η Ευρώπη επενδύει στις Αγροτικές περιοχές ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2014-2020 (ΠΑΑ 2014-2020) ΜΕΤΡΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΡΟ. Η Σημασία του Υδάτινοι Πόροι Ο πόλεμος του Νερού. Αυγέρη Βασιλική Ανδριώτη Μαρινα Βλάχου Ελίνα

ΝΕΡΟ. Η Σημασία του Υδάτινοι Πόροι Ο πόλεμος του Νερού. Αυγέρη Βασιλική Ανδριώτη Μαρινα Βλάχου Ελίνα ΝΕΡΟ Η Σημασία του Υδάτινοι Πόροι Ο πόλεμος του Νερού Αυγέρη Βασιλική Ανδριώτη Μαρινα Βλάχου Ελίνα Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ καλύπτει το 70,9% του πλανήτη μας είναι απαραιτητο για την διατήρηση της ζώης στη γη και

Διαβάστε περισσότερα

ανάμεσα στους ποικίλους χρήστες Εμπόριο Ναυσιπλοΐα Αλιεία Ιχθυοκαλλιέργειες Αναψυχή Κατοικία Βιομηχανίες

ανάμεσα στους ποικίλους χρήστες Εμπόριο Ναυσιπλοΐα Αλιεία Ιχθυοκαλλιέργειες Αναψυχή Κατοικία Βιομηχανίες 4/3/2009 Ενημερωτική Ημερίδα «Υπάρχουσα κατάσταση και προοπτικές εξυγίανσης της παράκτιας ζώνης και του βυθού στον Κόλπο της Ελευσίνας» Η έννοια της ολοκληρωμένης διαχείρισης παράκτιας ζώνης & Το παράδειγμα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΡΓΟ LIFE04/ENV/GR/000099 WATER AGENDA Ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικής ολοκληρωμένης διαχείρισης υδατικών πόρων σε μια υδρολογική λεκάνη με την εφαρμογή μιας δημόσιας κοινωνικής συμφωνίας στη βάση των

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΑΣΤΡΑΣ. Ζητήματα ανάπτυξης: παραγωγικές προοπτικές και προστασία των φυσικών πόρων

ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΑΣΤΡΑΣ. Ζητήματα ανάπτυξης: παραγωγικές προοπτικές και προστασία των φυσικών πόρων ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΑΣΤΡΑΣ Ζητήματα ανάπτυξης: παραγωγικές προοπτικές και προστασία των φυσικών πόρων 1 Η «σύγχρονη» έννοια της ανάπτυξης Στηρίζεται στην βασική παραδοχή της αειφορίας, που επιτάσεις την στενή σχέση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η στην έκθεσή της με θέμα περιγράφει πώς με την πρόοδο της ανάπτυξης, υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία για: Κοινωνικο κεντρικούς λόγους (ικανοποίηση ανθρώπινων προσδοκιών και φιλοδοξιών).

Διαβάστε περισσότερα

Φαινόµενο του Θερµοκηπίου

Φαινόµενο του Θερµοκηπίου Φαινόµενο του Θερµοκηπίου Αλεξάνδρου Αλέξανδρος, Κυριάκου Λίντα, Παυλίδης Ονήσιλος, Χαραλάµπους Εύη, Χρίστου ρόσος Φαινόµενο του θερµοκηπίου Ανακαλύφθηκε το 1824 από τον Γάλλο µαθηµατικό Fourier J. (1768)

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Γ. Ευθυμίου. Διαχείριση Οικοτουρισμού και Τουρισμού σε προστατευόμενες Περιοχές

ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Γ. Ευθυμίου. Διαχείριση Οικοτουρισμού και Τουρισμού σε προστατευόμενες Περιοχές ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Γ. Ευθυμίου Διαχείριση Οικοτουρισμού και Τουρισμού σε προστατευόμενες Περιοχές Ο οικοτουρισμός είναι ο τουρισμός στη φύση ο οποίος αντίθετα με τον μαζικό τουρισμό δεν υπερβαίνει την φέρουσα

Διαβάστε περισσότερα

15 η Διδακτική Ενότητα «Η ΟΡΓAΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟIΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΏΝ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΏΝ ΜΟΡΦΏΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΎ»

15 η Διδακτική Ενότητα «Η ΟΡΓAΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟIΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΏΝ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΏΝ ΜΟΡΦΏΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΎ» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Πρόγραμμα επικαιροποίησης γνώσεων αποφοίτων ΑΕΙ στην Oργάνωση, διοίκηση τουριστικών επιχειρήσεων και στην προώθηση τουριστικών προορισμών 15 η Διδακτική Ενότητα «Η ΟΡΓAΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟIΚΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2014-2019 Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ 90 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Με την ολοκλήρωση της Α φάσης του Επιχειρησιακού Προγράμματος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΠ 2000-2006 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 2000 2006 NOΕΜΒΡΙΟΣ 2006 2 ΑΞΟΝΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ

Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ *Φέρουσα χωρητικότητα Ο μέγιστος αριθμός ατόμων ενός είδους που μπορεί να υποστηρίζεται από ένα δεδομένο οικοσύστημα. Ο προσδιορισμός της για τον άνθρωπο

Διαβάστε περισσότερα

ενεργειακό περιβάλλον

ενεργειακό περιβάλλον Προστατεύει το ενεργειακό περιβάλλον Αλλάζει τη ζωή μας www.epperaa.gr www.ypeka.gr Ε.Π. «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2007-2013 Το ΕΠΠΕΡΑΑ δημιουργεί ένα βιώσιμο Ενεργειακό Περιβάλλον βελτιώνει την

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΥΠΟΓΕΙΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ ΜΕ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ ΥΠΑΙΘΡΙΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΧΡΗΣΕΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΥΠΟΓΕΙΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ ΜΕ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ ΥΠΑΙΘΡΙΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΧΡΗΣΕΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΝΤΥΠΟ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ ΓΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ JESSICA ΗΜ/ΝΙΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ : 13/1/2012 ΗΜ/ΝΙΑ ΚΑΤΑΘΕΣΗΣ : 13/1/2012 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ: ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΔΗΜΟΣ: ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ:

Διαβάστε περισσότερα

Αειφόρο σχολείο. Το αειφόρο σχολείο αποτελεί το σχολείο εκείνο που θα συμβάλει στην ανάπτυξη στην προοπτική της αειφορίας.

Αειφόρο σχολείο. Το αειφόρο σχολείο αποτελεί το σχολείο εκείνο που θα συμβάλει στην ανάπτυξη στην προοπτική της αειφορίας. Αειφόρο σχολείο Το αειφόρο σχολείο αποτελεί το σχολείο εκείνο που θα συμβάλει στην ανάπτυξη στην προοπτική της αειφορίας. Η έννοια της αειφορίας Αειφορία (αεί +φέρω): μία κατάσταση να διατηρείται και να

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Χλωρίδα και Πανίδα ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο

Διαβάστε περισσότερα

Η σύνδεση του αγροτουρισμού με τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους

Η σύνδεση του αγροτουρισμού με τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους Εισήγηση του Γιώργου Αγοραστάκη στο WORKSHOP LEADER+ Εναλλακτικός τουρισμός: ποιότητα, ασφάλεια, δικτύωση, κανάλια διάθεσης, εμπορευματοποίηση» στο ΜΑΙΧ-Χανιά 22.ΙΙ.2007 Ορισμός Ο αγροτουρισμός ως δραστηριότητα

Διαβάστε περισσότερα

Αθλητικός Τουρισμός. Τουρισμός : Ιστορικά στοιχεία, οριοθέτηση χώρου και ορισμοί. Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Σερρών, Α.Π.Θ.

Αθλητικός Τουρισμός. Τουρισμός : Ιστορικά στοιχεία, οριοθέτηση χώρου και ορισμοί. Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α. Σερρών, Α.Π.Θ. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Τουρισμός : Ιστορικά στοιχεία, οριοθέτηση χώρου και ορισμοί Νικόλαος Θεοδωράκης Επίκουρος Καθηγητής, Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΓΟΡΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ»

«ΑΓΟΡΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ» «ΑΓΟΡΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ» Εισηγητής Κ.Γ.Χατζηγιαννάκης, Δικηγόρος, Δ.Ν. «NOMOS»Δικηγορική Εταιρία Θεσσαλονίκης Νομικός Σύμβουλος Σ.Β.Β.Ε. Οι αιτίες που επιβάλουν την ανάπτυξη της «πράσινης»

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 7 η Τουρισμός Πολιτιστικής Κληρονομιάς Η Περίπτωση της Ελλάδας

Διάλεξη 7 η Τουρισμός Πολιτιστικής Κληρονομιάς Η Περίπτωση της Ελλάδας Διάλεξη 7 η Τουρισμός Πολιτιστικής Κληρονομιάς Η Περίπτωση της Ελλάδας Δρ. Αλέξανδρος Αποστολάκης Email: aapostolakis@staff.teicrete.gr Τηλ.: 2810379621 E-class μαθήματος: https://eclass.teicrete.gr/courses/dsη229

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΝΕΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ

ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΝΕΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΝΕΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ Εισήγηση ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΥΜΑΝΤΑΚΗ Ομότιμος Καθηγητής Ε.Μ.Πολυτεχνείου ΕΙΣΑΓΩΓΗ ``Πηγή `` Ζωής, ΝΕΡΟ Κανένα έμβιο ον δεν επιβιώνει χωρίς αυτό Δεν νοείται ανάπτυξη χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή KΕΦΑΛΑΙΟ 1: Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Θεσμικό Πλαίσιο... 3

Εισαγωγή KΕΦΑΛΑΙΟ 1: Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Θεσμικό Πλαίσιο... 3 Εισαγωγή... 1 KΕΦΑΛΑΙΟ 1: Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Θεσμικό Πλαίσιο... 3 1.1 Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για την Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων... 4 1.2 Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τη Στρατηγική Περιβαλλοντική

Διαβάστε περισσότερα

Eκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και αναλυτικό πρόγραμμα

Eκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και αναλυτικό πρόγραμμα Eκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και αναλυτικό πρόγραμμα Οι παρακάτω διαφάνειες αποτελούν προϊόν μελέτης και αποδελτίωσης του Προγράμματος Σπουδών Περιβάλλον και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη Υποχρεωτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΙΣΜΟΣ, ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΩΦΕΛΗ ΤΗΣ ΕΕΠΠ

ΟΡΙΣΜΟΣ, ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΩΦΕΛΗ ΤΗΣ ΕΕΠΠ Επισκόπηση της εφαρµογής της περιβαλλοντικής πολιτικής (ΕΕΠΠ) 2019: Επιλογή βασικών στοιχείων σχετικά µε την κατάσταση της εφαρµογής της περιβαλλοντικής νοµοθεσίας στην Ευρώπη ΟΡΙΣΜΟΣ, ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΩΦΕΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΕΩΣ ΤΟ 2050 (WETO-H2)

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΕΩΣ ΤΟ 2050 (WETO-H2) ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΕΩΣ ΤΟ 2050 (WETO-H2) ΒΑΣΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ Στο πλαίσιο της µελέτης WETO-H2 εκπονήθηκε σενάριο προβλέψεων και προβολών αναφοράς για το παγκόσµιο σύστηµα ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού. 9 η Διάλεξη Β. Διάγνωση της υπάρχουσας κατάστασης Αστικό περιβάλλον Εισήγηση: Γρηγόρης Καυκαλάς

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού. 9 η Διάλεξη Β. Διάγνωση της υπάρχουσας κατάστασης Αστικό περιβάλλον Εισήγηση: Γρηγόρης Καυκαλάς ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική ομάδα: Ελένη Ανδρικοπούλου, Γρηγόρης Καυκαλάς 9 η Διάλεξη Β. Διάγνωση της υπάρχουσας κατάστασης Αστικό περιβάλλον Εισήγηση:

Διαβάστε περισσότερα

«Η Ευρώπη, ο πρώτος τουριστικός προορισμός στον κόσμο ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισμό»

«Η Ευρώπη, ο πρώτος τουριστικός προορισμός στον κόσμο ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισμό» «Η Ευρώπη, ο πρώτος τουριστικός προορισμός στον κόσμο ένα νέο πλαίσιο πολιτικής για τον ευρωπαϊκό τουρισμό» Γνωμοδότηση European Economic & Social Committee Εισηγητής : κ.γκόφας Ο τουρισμός είναι δραστηριότητα

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα φοιτήτριας: Παπαστρατή Σοφία Αρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ. Χειμερινό Εξάμηνο, Ακαδημαϊκό έτος

Όνομα φοιτήτριας: Παπαστρατή Σοφία Αρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ. Χειμερινό Εξάμηνο, Ακαδημαϊκό έτος ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Β : ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: Βιώσιμη πόλη. Η συνύπαρξη βαριάς βιομηχανίας-

Διαβάστε περισσότερα

1 ο Λύκειο Ναυπάκτου Έτος: Τμήμα: Α 5 Ομάδα 3 : Σίνης Γιάννης, Τσιλιγιάννη Δήμητρα, Τύπα Ιωάννα, Χριστοφορίδη Αλεξάνδρα, Φράγκος Γιώργος

1 ο Λύκειο Ναυπάκτου Έτος: Τμήμα: Α 5 Ομάδα 3 : Σίνης Γιάννης, Τσιλιγιάννη Δήμητρα, Τύπα Ιωάννα, Χριστοφορίδη Αλεξάνδρα, Φράγκος Γιώργος 1 ο Λύκειο Ναυπάκτου Έτος: 2017-2018 Τμήμα: Α 5 Ομάδα 3 : Σίνης Γιάννης, Τσιλιγιάννη Δήμητρα, Τύπα Ιωάννα, Χριστοφορίδη Αλεξάνδρα, Φράγκος Γιώργος Θέμα : Εξοικονόμηση ενέργειας σε διάφορους τομείς της

Διαβάστε περισσότερα