ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ:

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΜΕΑΣ : ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΗΣ ΑΘΛΗΣΗΣ ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ: «Ένα μέσο έκφρασης, κοινωνικής ένταξης και μη λεκτικής επικοινωνίας». Διπλωματική εργασία: Λάζαρη Πελαγία Αλίκη, ΑΕΜ:15245 Επιβλέπων καθηγητής: Μαυροβουνιώτης Φώτιος (Ph. D) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2013

2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΜΕΑΣ : ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΗΣ ΑΘΛΗΣΗΣ ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ: «Ένα μέσο έκφρασης, κοινωνικής ένταξης και μη λεκτικής επικοινωνίας». Διπλωματική εργασία: Λάζαρη Πελαγία Αλίκη ΑΕΜ:15245 Επιβλέπων καθηγητής: Μαυροβουνιώτης Φώτιος (Ph. D) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2013 [2]

3 Ευχαριστίες Επιθυμώ να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες σε όλους όσους βοήθησαν με οποιονδήποτε τρόπο στην ολοκλήρωση αυτής της εργασίας. Ιδιαίτερα, τον Επίκουρο καθηγητή «Άσκησης και σωματικής υγείας» του ΤΕΦΑΑ/Α.Π.Θ, Κο Μαυροβουνιώτη Φώτιο, επιβλέποντα καθηγητή, τόσο για τη συνεχή καθοδήγηση, παρότρυνση και επίβλεψη σε βάθος σε όλη τη διάρκεια της έρευνας. Επίσης ένα μεγάλο ευχαριστώ στην οικογένεια μου για την υποστήριξη που μου παρείχε. [3]

4 «Ο χορός είναι η κρυμμένη γλώσσα της ψυχής» Martha Graham [4]

5 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ...7 ABSTRACT...8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Ο ΧΟΡΟΣ ΣΤΟΥΣ ΛΑΟΥΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ.13 Ο τελετουργικός χορός ως εξελικτικό εργαλείο...14 Αρχαία Ελλάδα.16 Αμερική..23 Νέα Ζηλανδία 24 Αφρική 24 Ινδία 25 Τουρκία..25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ 28 Α) Η εμφάνιση της χοροθεραπείας 28 Β) Η χοροθεραπεία σήμερα 31 Β1. Που εφαρμόζεται η χοροθεραπεία...37 Β2. Μοντέλο χοροκινητικής και ο ρόλος του χοροθεραπευτή...38 Β3. Παραδοσιακός χορός και χοροθεραπεία...43 Γ) Στοιχεία της χοροθεραπείας Γ1.Η σημαντικότητα της ομάδας..49 Γ2.Η δυναμικότητα του ρυθμού...50 Γ3.Η απλότητα των κινήσεων...51 Γ4.Η επανάληψη των κινήσεων...52 Γ5. Η χρήση της φωνής...52 [5]

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Η χρήση της χοροθεραπείας ως μέσο έκφρασης συναισθημάτων Η συμβολή του χορού στην κοινωνική ένταξη των ατόμων Ο χορός ως μέσο μη λεκτικής επικοινωνίας Η επίδραση της χοροθεραπείας στη σωματική και ψυχική υγεία 63 ΕΠΙΛΟΓΟΣ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.72 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 73 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1. Ομαδική Χοροθεραπεία με χρήση τυμπάνου 1 Εικόνα 2. Χορός: Πάθος, έκφραση, ακρίβεια, έκρηξη, τέχνη 4 Εικόνα 3. Κυκλικός χορός που απεικονίζεται σε αγαλματίδιο..9 Εικόνα 4. Χορός με αυλό Εικόνα 5. Χορός με ασπίδες (Πυρρίχιος) 18 Εικόνα 6. Πυρρίχιος χορός 18 Εικόνα 7. Ινδικός χορός..24 Εικόνα 8. Χορός περιστρεφόμενων Δερβίσηδων...25 Εικόνα 9. Χορευτικό σύστημα του Γεώργιου Γκουρντζίεφ...26 Εικόνα 10. Ομαδική χοροθεραπεία..71 [6]

7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Είναι ευρέως γνωστό ότι ο χορός αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μέσα έκφρασης συναισθημάτων και απελευθέρωσης της έντασης, καθώς και κοινωνικό και ψυχαγωγικό γεγονός που έλκει το ενδιαφέρον πολλών ατόμων για συμμετοχή και διασκέδαση. Όμως ο χορός, με τη σημερινή έννοια του όρου, υποδηλώνει πολλά περισσότερα από ένα απλό κοινωνικό, θρησκευτικό και ψυχαγωγικό δρώμενο. Συγκαταλέγεται στις μεθόδους της θεραπείας μέσω των τεχνών, εφόσον θεωρείται τέχνη και μάλιστα από τις αρχαιότερες. Ως τέτοια, βρίσκει εφαρμογή κυρίως στη Δύση ενώ κάνει δειλά τα βήματά του και προς την Ευρώπη. Η νέα αυτή διάσταση του χορού αφορά στη θεραπεία που έχει στόχο προβλήματα σωματικά, ψυχικά και ψυχοσωματικά. Μέσω του ρυθμού, της μουσικής και της κίνησης στοιχεία αλληλένδετα με το χορό- το άτομο μετέχει σε μια θεραπευτική διαδικασία που είναι ευχάριστη, του κεντρίζει το ενδιαφέρον και το προ(σ)καλεί να συνεχίσει την προσπάθεια, σε αντίθεση με άλλες μορφές θεραπείας με τις οποίες το άτομο συχνά απογοητεύεται και εγκαταλείπει. Η χοροθεραπεία ξεφεύγει από τα όρια του συνηθισμένου και τυποποιημένου και παρέχει στο άτομο την ελευθερία να κινηθεί και να εκφραστεί με το δικό του μοναδικό τρόπο πάνω στη μελωδία της μουσικής. Δεν υπάρχει βηματολόγιο, ούτε και συγκεκριμένη τεχνική, παρά μόνο η δυναμική του ατόμου να δημιουργήσει πάνω στη μουσική. Ο χορός διαδραματίζει ιδιαίτερο ρόλο στις τεχνικές των σαμάνων και χρησιμοποιείται, τόσο για την επίτευξη έκστασης, όσο και για τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών συνοδευόμενος από τη χρήση μάσκας και το ρυθμό του τύμπανου. Υπάρχουν πολλές αναφορές στη χοροθεραπεία. Η παρούσα εργασία, έχοντας ως αφετηρία πληροφορίες που αναφέρονται στις θεραπευτικές ιδιότητες του χορού από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή, επικεντρώνεται, κυρίως, σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες: στα οφέλη που αποκομίζουν τα άτομα που συμμετέχουν σε προγράμματα χοροθεραπείας, στη συμβολή του χορού όσον αφορά στην έκφραση συναισθημάτων, στο κομμάτι που σχετίζεται με την κοινωνική ένταξη των ατόμων και τέλος στην ξεχωριστή ιδιότητα που έχει ο χορός ως μέσο μη λεκτικής επικοινωνίας. [7]

8 ABSTRACT It is widely known that dancing is one of the most important means of expressing emotions and releasing tension, as well as a social and entertaining event that intrigues many people to participate and have fun. Dancing, according to the contemporary meaning of the term, is much more than just a social, religious and recreational event. Dancing is considered one of the healing-through-the-arts techniques, and indeed it is a form of art, and one of the most ancient at that. It is applied mainly in the West, while it is slowly expanding in Europe as well. This new aspect of dancing is mainly aiming to treat physical, mental and psychosomatic problems. Through rhythm, music and movement - elements interlinked with dancing the person participates in a therapeutic process that is enjoyable and exciting and challenges him to continue the therapy, as opposed to other forms of treatment where the person feels disappointed and quits the effort. Dance therapy goes beyond the boundaries of what is common and formalized and gives the person the freedom to move and express himself in his own unique way, through the melody of the music. There are no standard steps to follow, nor a specific technique, only the dynamic of the individual who creates his own choreography, according to the music. Dancing plays a special role in the techniques of shamans and is used both to achieve ecstasy, and to treat various diseases. In this context it is also associated with the use of masks and the rhythm of the drum. There are many references to dance therapy. This paper, starting from information related to the therapeutic power of dancing from antiquity to modern times, focuses mainly on four major aspects: A) The benefits of dance therapy for the individual, b) The way dancing serves as a means of expressing feelings, c) The way dancing is related to social integration d) And, last but not least, the special ability of dancing as a means of non-verbal communication. [8]

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο χορός από τα αρχαία χρόνια υπήρξε το σύμβολο της συνειδητής παρουσίας της ζωής. Το όργανο που χρησιμοποιεί ο χορός είναι το ανθρώπινο σώμα. Ο χορός είναι τελετή, είναι συμμετοχή και όχι θέαμα. Είναι δεμένος στενά με τη μαγεία, τη θρησκεία, με τη δουλειά, με τη γιορτή με τον έρωτα και με το θάνατο. Ακόμη έχει μια δύναμη που υπερβαίνει το νόημα των λέξεων και της μιμικής. Χορεύω σημαίνει αισθάνομαι και εκφράζω με τη μέγιστη ένταση τη σχέση ανθρώπου με τη φύση και την κοινωνία (Λυκεσάς, 1993). Από την προϊστορία, ο ρυθμός, η κίνηση του σώματος και ο χορός υπήρξαν μέσα έκφρασης, επικοινωνίας και τρόπος ενοποίησης των ομάδων που ασχολούνταν με κοινά ενδιαφέροντα. Τέτοιες προλεκτικές δραστηριότητες έχουν αναγνωριστεί σαν έμφυτες θεραπευτικές και ολοκληρωτικές εμπειρίες ( Ο χορός αποτελεί μέσω της κίνησης ένα σημαντικό στοιχείο για τη ζωή του ανθρώπου που τον ακολουθεί από την ημέρα της γέννησής του μέχρι το τέλος του. Ο άνθρωπος σε κάθε σημαντική στιγμή της ζωής του, για να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του που αποζητούν την έκφρασή τους, καταφεύγει στη μουσική, στο στίχο και το χορό (Δούκα, 1999). Ως μια από τις υψηλότερες εκδηλώσεις του ανθρώπου, ο χορός, βγαίνει από τα βάθη της ψυχής του και αποτυπώνει την αρμονία του «Είναι» (Δαμιανός, 1995). Αποτελεί πηγαία παρότρυνση, ανάγκη παρουσίασης, σκέψης, πράξης, κατάστασης, βουβή ομιλία, επικοινωνία, συνοδός του ανθρώπου στη ζωή του (Βρυλάκου- Γκέλη, 1994). Οι πηγές για τον αρχαίο ελληνικό χορό είναι πολλές. Ξέχωρα από τις φιλολογικές πηγές, είναι τα λόγια από τα τραγούδια που γράφτηκαν για χορό, στίχοι ποίησης όπως π.χ. τα Ομηρικά έπη, τα γραπτά των φιλοσόφων και μορφές γραπτού λόγου από ιστορικούς διαφόρων χρονικών περιόδων. Οι αρχαιολογικές πηγές μας δίνουν πληθώρα πληροφοριών όπου περιλαμβάνουν αγάλματα, Εικόνα 3. Αγαλματίδιο που απεικονίζει κυκλικό χορό με λαβή από τους ώμους [9]

10 ανάγλυφα, ξυλόγλυπτα, τοιχογραφίες, πήλινα αγγεία, που όλα μας δίνουν πραγματικές απεικονίσεις του χορού. Αυτές οι πηγές επίσης μας αναφέρουν ότι από τις πιο συνηθισμένες χρήσεις του χορού στην ζωή των αρχαίων Ελλήνων ήταν στην εκπαίδευση. Οι επιφανέστεροι Έλληνες φιλόσοφοι ενίσχυσαν σθεναρά αυτή την τέχνη, ως μία ιδανική ολοκλήρωση του σώματος και του πνεύματος. Ο Αριστοτέλης όρισε την εκπαίδευση σαν ένα μείγμα μουσικής και γυμναστικής, ενώ ο Σωκράτης υποστήριζε ότι πρέπει να διδάσκεται ευρύτερα, λέγοντας ότι εκείνοι που τιμούν τους θεούς με το χορό είναι και οι καλύτεροι στον πόλεμο ( 2012). Ο Πλάτωνας έγραψε: «το να τραγουδάει και να χορεύει ωραία κανείς σημαίνει ότι έχει καλή παιδεία» αφιερώνοντας ένα μεγάλο μέρος της προσοχής του στη σημασία του χορού για την εκπαίδευση στην πραγματεία του των «Νόμων». Στο ίδιο έργο αναφέρει ότι ο χορός προήλθε από τη φυσική επιθυμία όλων των νεαρών πλασμάτων να εκφράσουν τις συγκινήσεις τους και ιδιαίτερα τη χαρά τους, μέσα από την κίνηση του σώματος έκανε ωστόσο και έναν συσχετισμό ανάμεσα στις λέξεις χορός και χαρά. Ο χορός παρέχει νεανική δύναμη ζωής, ώθηση στο κορμί και αγάπη για ζωή που απ όλα αυτά στους ανθρώπους όπως και στα ζώα γίνονται ορμητικότερα, όσο νεότερο είναι το άτομο. Συμπληρώνει με το ότι από την νεανική επιθυμία για ζωή δημιουργήθηκε η χορευτική κίνηση και ότι ο άνθρωπος ως γνώστης της ρυθμικότητας των κινήσεων του σώματός του, έχει προάγει το χορό σε μια μορφή τέχνης ( 2012). Στις πρώτες εκδηλώσεις του στους πρωτόγονους λαούς, ο άνθρωπος, απευθυνόταν στον χορό για να αυξήσει τις δυνάμεις του, με το χορό προσπαθούσε να αντιδράσει σε ότι του ήταν αδύνατο να πολεμήσει με τις δικές του δυνατότητες, στο χορό εύρισκε διέξοδο στις φυσικές ή στις πνευματικές αδυναμίες του. Στους «Νόμους» ο Πλάτωνας αναφέρει ότι: «Οι ανώτεροι χοροί θα πρέπει να επιδρούν πάνω στο μαθητή, όχι μόνο στην υγεία, στη χάρη και την ομορφιά του σώματος, αλλά και στην καλοσύνη της ψυχής και την ισορροπία του πνεύματος» ( 2012). [10]

11 Παρατηρείται, ότι ο άνθρωπος μέσω των ρυθμικών κινήσεων του χορού εκφράζει τα συναισθήματά του (Γιάτσης, 1985). Ο χορός πρωτοπαρουσιάστηκε όταν ο πρωτόγονος άνθρωπος εκδηλώθηκε συναισθηματικά και τελειοποιήθηκε στο πέρασμα του χρόνου (Γιαννάκης, 1997). Από τους λαούς που έδωσαν μεγαλύτερη αξία στο χορό ήταν οι αρχαίοι Έλληνες. Οι τελευταίοι σαν λαός με έντονη πνευματική καλλιέργεια, ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με την τέχνη του χορού, την οποία θεωρούσαν θεϊκή έμπνευση. Σύμφωνα με τη μυθολογία η γέννηση του χορού αποδίδεται στη Ρέα, γυναίκα του Κρόνου, η οποία δίδαξε την τέχνη του χορού στους Κουρητές, γιούς της Γης (Μουρατίδης, 1987). Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι ο χορός δημιουργήθηκε από τους ίδιους τους θεούς γι αυτό τον είχαν συνδέσει με κάθε θρησκευτική και λατρευτική εκδήλωση (Μπουσιώτης, 1983). Η εφεύρεση του χορού αποδίδεται στη Μούσα Πολύμνια ενώ τη χάρη του πάνω στην τέχνη του χορού κατείχε η Μούσα Τερψιχόρη. Επίσης η Ουρανία, η προστάτιδα της αστρονομίας ήταν συγχρόνως μια από τις Μούσες προστάτιδες του χορού. Έτσι οι Έλληνες παρακολουθώντας τις ρυθμικές κινήσεις των πλανητών και άστρων, πίστευαν ότι εκτελούσαν ένα κοσμικό χορό. Ο χορός ήταν αναπόσπαστο μέρος της ζωής των Ελλήνων που χόρευαν πρόθυμα κάτω από κάθε είδους συνθήκες και έχαιρε πολύ μεγάλης εκτίμησης. Αποτελούσε κοινωνική εκδήλωση για τον Έλληνα και εξωτερίκευε μ αυτή όλες τις προσωπικές και ομαδικές συγκινήσεις χαράς και λύπης. Οι Έλληνες μάθαιναν το χορό από πολύ μικρή ηλικία και αυτό γιατί θεωρούσαν την τέχνη του χορού πολύ σημαντική (Δήμας, 1981). Ο Σωκράτης πίστευε ότι ο διδασκόμενος το χορό βελτιώνει την υγεία του και δίνει στο σώμα του μια συμμετρική ανάπτυξη εξασκώντας όλα τα μέρη του σώματός του. Οι αρχαίοι είχαν τη γνώση της ψυχολογίας και ανάπτυξης ομοιομερώς του εγκεφάλου, θεωρούσαν ότι εκτός από τα γνωστικά αντικείμενα τα παιδιά και οι νέοι ήταν αναγκαίο να παίρνουν και μαθήματα χορού, μουσικής και φυσικά βασική προϋπόθεση ήταν η άθληση του σώματος. Έτσι δεν γύμναζαν μόνο το σώμα τους όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένα μπορούσαν αλλά προσπαθούσαν να γυμνάζουν κατά τον ίδιο τρόπο και τον εγκέφαλό [11]

12 τους, γιατί μόνο έτσι θα μπορούσαν να είναι ολοκληρωμένοι (Μαυροβουνιώτης και συν., 2006). Ο Σωκράτης συμβούλευε ακόμη να διδάσκεται ο χορός ευρύτερα, για την υγεία, για πλήρη αρμονική ανάπτυξη του σώματος, για την ομορφιά, για αδυνάτισμα για να προσφέρει χαρά στους χορευτές και στους άλλους. Έτσι η αίσθηση του ρυθμού και της αρμονίας ήταν δώρα που έδωσαν οι θεοί στους ανθρώπους (Δήμας, 1981). Ο χορός είναι ο ολοκληρωμένος τρόπος να ζεις τον κόσμο. Είναι γνώση, είναι θρησκεία, είναι τέχνη, είναι η ίδια η ζωή. Μέσα στο χορό συναντούμε το τέλειο δέσιμο της ψυχής και του σώματος. Ο χορευτής με το χορό του χορεύει την ίδια τη ζωή, με τη συμμετοχή τριών στοιχείων της ύπαρξής του: το σώμα, το πνεύμα και την ψυχή (Ιωαννίδου, 1985). [12]

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΧΟΡΟΣ ΣΤΟΥΣ ΛΑΟΥΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Οι ρίζες της Χοροθεραπείας βρίσκονται στη σχέση της με το χορό σαν θεραπευτική τέχνη και κυρίως με τον τρόπο που αυτός έχει εφαρμοστεί στη διάρκεια της Ιστορίας. Από την Προϊστορία ο ρυθμός, η κίνηση του σώματος και ο χορός υπήρξαν μέσα έκφρασης και τρόποι επικοινωνίας των ομάδων που ασχολούνταν με κοινά ενδιαφέροντα. Στις πρωτόγονες κοινωνίες, ο χορός ήταν αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινής ζωής. Οι άνθρωποι χόρευαν για να επικαλεστούν τη βοήθεια των καλών πνευμάτων, για να εξευμενίσουν το κακό, για να φέρουν τη βροχή και δημιούργησαν χορευτικές τελετουργίες και χορομιμοδράματα που επιβιώνουν μέσα από την κατοπινή εξέλιξη των κοινωνιών μέχρι και τις μέρες μας, στις παραδόσεις πολλών λαών της γης. Απ τους χορούς των λαών της Αφρικής μέχρι και τους σύγχρονους αμερικάνικους χορούς, οι άνθρωποι εκφράζουν με τη γλώσσα του σώματος τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές σχετικά με τον τρόπο που διαλέγουν να ζουν ( Στην πάροδο των αιώνων, οι άνθρωποι σε πολλούς πολιτισμούς έχουν χρησιμοποιήσει το χορό για να εκφράσουν ισχυρές συγκινήσεις, να πουν ιστορίες, να μεταχειριστούν την ασθένεια, να γιορτάσουν σημαντικά γεγονότα, να διατηρήσουν κοινοτικούς δεσμούς ( καθώς και για τη δύναμη που είχε να τους οδηγεί στην μετουσίωση ( Πολλές από τις λειτουργίες των πρωτόγονων φυλών αφορούσαν την ψυχική θεραπεία και χρησιμοποιούσαν σαν θεραπευτικά μέσα το χορό και το τραγούδι (Billmann, 1998) όμως οι παραδοσιακές πρακτικές της χοροθεραπείας (όρος που χρησιμοποιείται στο σύγχρονο κόσμο) χάνονται στα βάθη των αιώνων και είναι παγκόσμιες. Κάθε λαός από τη μακρινή αρχαιότητα έως και τη σύγχρονη εποχή έχει να επιδείξει τη δική του χορευτική παράδοση, στην οποία [13]

14 μπορούν να συνυπάρχουν πολλά επίπεδα συμβολικής ερμηνείας και χορευτικής πρακτικής. Ο ίδιος ο χορός τελικά συνιστά μια μορφή γλώσσας που οι χορευτές τη «μιλούν» και ταυτόχρονα στοχάζονται πάνω στα νοήματά της. ( Θεωρείται, πως ο χορός, είναι μια από τις αρχαιότερες μορφές ψυχοθεραπείας που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα. Στους χορούς των προβιομηχανικών κοινωνιών, τα άτομα είχαν την ευκαιρία να βιώσουν συγκινησιακή απελευθέρωση ή κάθαρση είτε προετοιμασία για σημαντικά γεγονότα της ζωής ή έκφραση για τις άγνωστες δυνάμεις που διαμόρφωναν τότε τον κόσμο τους. Στη νότια Ιταλία, θρησκευτικοί - μαγικοί χοροί, οι Ταραντέλες, εξόρκιζαν τη μυθική μορφή της αράχνης, που θεωρούνταν τότε υπεύθυνη για κάποιες ασθένειες. Επίσης, στα «Πολιτικά» του ο Αριστοτέλης ανέφερε ότι οι κρίσεις κατάθλιψης γιατρεύονται με τους βακχικούς χορούς και τα τραγούδια, επιτυγχάνοντας την κάθαρση από τις βλαβερές συνέπειες ( Ο Τελετουργικός Χορός ως Εξελικτικό Εργαλείο Ο τελετουργικός μυητικός χορός αποτελεί την πληρέστερη μορφή χορού και αποτέλεσε, διαχρονικά, αναπόσπαστο κομμάτι των Μυστηρίων τόσο στην ανατολή όσο και στη δύση. Σε κάθε περίπτωση η δομή του συνιστά ένα είδος τυπικού, του οποίου η οργάνωση παρέχει ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα προς την επίτευξη ενός συγκεκριμένου εξελικτικού σκοπού και υπό αυτή την οπτική έχει μυητικό χαρακτήρα. Η εξάσκησή του εκλεπτύνει όλους τους φορείς του ανθρώπου, αφυπνίζει τη συνείδηση και την προσανατολίζει στις πλέον πνευματικές όψεις της ύπαρξης. Ένας τέτοιος χορός είναι κυριολεκτικά ένα πνευματικό ταξίδι από το οποίο κανένας δεν γυρνά πίσω ίδιος ( Εν τούτοις θεωρείται μια βαθιά διαλογιστική διαδικασία και ταυτόχρονα ένα είδος βαθύτατης προσευχής. Στη διάρκειά του η συνείδηση μπορεί να υπερβεί τις ίδιες τις κινήσεις και να έρθει σε επαφή με τα ενεργειακά ρεύματα πίσω από αυτές. Τότε είναι δυνατόν οι ίδιες οι ενέργειες, ως νοήμονες συνιστώσες του σύμπαντος, να καθοδηγούν τον χορευτή στην εκτέλεση των κινήσεων. Σε αυτή την περίπτωση ο χορευτής δεν χρησιμοποιεί τις ενέργειες αλλά αυτές τον χρησιμοποιούν, [14]

15 καθώς αποτελεί για αυτές εστιακό σημείο έκφρασής τους. Η εκτέλεση των τελεστικών χορευτικών κινήσεων θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από ροή και σταθερότητα, να είναι απαλές και σφριγηλές και οι μυς να είναι χαλαροί. Η αναπνοή επίσης να είναι βαθιά και σε πλήρη συντονισμό με τις κινήσεις που εκτελούνται υποστηρίζοντας την κίνηση. Κάθε κύτταρο του σώματος πρέπει να συμμετέχει ενεργά στην κίνηση, ο νους να είναι γαλήνιος και σε πλήρη εγρήγορση, βαθιά συγκεντρωμένος στην κίνηση. Έτσι, ο μυητικός χορός διεγείρει το νευρικό σύστημα και γίνεται αιτία για ακτινοβολία προς το περιβάλλον ισχυρών ψυχικών ενεργειών που εμποτίζουν το χώρο. Η παρακολούθηση ενός τέτοιου χορού συχνά αφήνει την αίσθηση ενός παλμού δονούμενου που εμπλουτίζει τόσο εκείνον που τον εξασκεί όσο και εκείνον που τον παρακολουθεί ( Τόσο ο άνθρωπος, όσο και όλα τα ζωντανά πλάσματα ακόμη και τα ουράνια σώματα φαίνεται να εκδηλώνουν πλήθος τελετουργικών χορευτικών κινήσεων που σχετίζονται με τις σημαντικότερες λειτουργίες τις επιβίωσής τους όπως είναι η αναπαραγωγή. Το ίδιο το ανθρώπινο σώμα συνιστά την αποκρυστάλλωση ενός διαρκούς ρυθμού. Ο χτύπος της καρδιάς και η αναπνοή, η κίνηση των ρευστών του σε ρυθμούς γήινους και σεληνιακούς, ο περιοδικός θάνατος και η αναδόμηση των κυττάρων του, όλα υποδηλώνουν την παρουσία ρυθμού και αρμονίας ( Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς πως το σύμπαν μέσα στο οποίο ζούμε, κινούμαστε και υπάρχουμε αποτελεί έκφραση μιας αέναης κίνησης. Η κίνηση δημιουργεί, συντηρεί και εξελίσσει το ίδιο το σύμπαν και κάθε τι μέσα σε αυτό. Ο χορός ταυτίζεται με τη κίνηση μέσα στο χώρο και το χρόνο και συνιστά δομικό συστατικό της ίδιας της ζωής, αλλά και πολύτιμο εργαλείο δημιουργικής έκφρασης και εξέλιξης. Αποτελεί διαχρονικό σύντροφο του ανθρώπου πάνω στο εξελικτικό μονοπάτι και έναν ουσιαστικό τρόπο επικοινωνίας, τόσο με τον ίδιο του τον εαυτό, όσο και με τον κόσμο. Για το λόγο αυτό, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι χορός ήταν και είναι ένα πολύτιμο εργαλείο εξέλιξης για τον άνθρωπο από την αρχή της εμφάνισής του στη Γη ( [15]

16 ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν κατανοήσει τη θεραπευτική δύναμη του ρυθμού και της αρμονίας και ιδιαίτερα οι Πυθαγόρειοι. Ο χορός και η μουσική που κατά τους αρχαίους αποτελείται από τη φορά και το σχήμα, είναι τέχνες άρρηκτες, συνδεδεμένες με την αρμονία, τέχνες Εικόνα 4. Χορός με αυλό αξιόλογες με τις οποίες μπορούν να εκφραστούν οι διάφορες ψυχικές καταστάσεις και τα ανθρώπινα συναισθήματα. Εξ άλλου ανάμεσα στους χορούς και τη μουσική διαφόρων λαών, υπάρχουν πολλά στοιχεία που μοιάζουν μεταξύ τους, γιατί ξεκινούν από την ίδια ακριβώς ανάγκη, δηλαδή, την ανάγκη για έκφραση ( Τόσο ο χορός όσο και η μουσική, έχουν και πολλά άλλα πλεονεκτήματα. Βοηθούν τον άνθρωπο και ιδιαίτερα τα παιδιά, να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους με το περιβάλλον, να ανακαλύψουν το ρυθμό που κρύβουν μέσα τους και να πειθαρχήσουν το κορμί και το μυαλό τους. Οι αρχαίοι λαοί, θεωρούσαν την τέχνη του χορού απαραίτητη για όλους εκείνους που νιώθουν την ανάγκη να εκφραστούν με την κίνηση ( Ως η αρχαιότερη τέχνη του ανθρώπου, ο χορός, εξυπηρετεί διάφορους σκοπούς και για αυτόν το λόγο υπάρχουν ποικίλα είδη που διαφοροποιούνται ανάλογα με τον τόπο, το χρόνο και το εξελικτικό επίπεδο. Σε κάθε λαό του κόσμου ανέκαθεν υπήρχαν και υπάρχουν χοροί ψυχαγωγικοί, αισθησιακοί, θεάματος, μαγικοί, θρησκευτικοί και μυητικοί. Χοροί που αφορούν το κυνήγι, τον πόλεμο, τη σπορά, τη γονιμότητα της γης και τη συγκομιδή, θεραπευτικοί, χοροί για τα στοιχεία δυνάμεις της φύσης (όπως ο χορός της βροχής), χοροί που σχετίζονται με ουράνια σώματα (ηλιακοί, σεληνιακοί καθώς και άλλοι που σχετίζονται με αστέρια και αστερισμούς), χοροί για τη γέννηση, το γάμο και το θάνατο, ανδρικοί και γυναικείοι, χοροί ατομικοί ή συλλογικοί ( [16]

17 Ειδικά στον ελλαδικό χώρο ο χορός κατείχε σημαντικότατη θέση από πανάρχαιες εποχές και οι αρχαίοι Έλληνες έτρεφαν βαθύτατο σεβασμό για αυτόν. Κατά τον Λουκιανό οι ρίζες του χορού βρίσκονταν στην κίνηση και την αρμονία των αστεριών, ενώ ο Πλάτων αποδίδει ως αιτία του χορού την ανάγκη του ανθρώπου να εκφράσει τον εσωτερικό του κόσμο και ειδικά τη χαρά για τη ζωή. Δεν αποτελούσε για εκείνους μόνο διασκέδαση, αλλά συνιστούσε ένα ισχυρό εργαλείο αυτογνωσίας και εξέλιξης. Παρά το γεγονός ότι πολλά από τα «κλειδιά» της τεχνικής του αρχαίου ελληνικού χορού έχουν χαθεί πλέον, τα ίχνη του εντοπίζονται από παραστάσεις σε αγγεία, από τα αγάλματα, από ποικίλα τεχνουργήματα και από πολυάριθμες αναφορές σε αρχαία κείμενα. Αξίζει να επισημανθεί πως στην Κρήτη βρίσκονται ορισμένα από τα αρχαιότερα δείγματα χορού του δυτικού κόσμου ( Στην αρχαία Ελλάδα όλοι μάθαιναν να χορεύουν από μικρά παιδιά και ο χορός τότε ήταν στενά συνδεδεμένος με την ποίηση και τη μουσική. Τον θεωρούσαν ως μέσο για σωματική και πνευματική ολοκλήρωση και για εσωτερική εξισορρόπηση και χόρευαν σε κάθε περίσταση της ζωής τους. Στις κοινωνικές εκδηλώσεις, στη στρατιωτική εκπαίδευση, στη θρησκευτική ζωή και στα Μυστήρια. Η παρουσία του χορού ήταν παρούσα -μεταξύ άλλων- στις τελετές για όλες τις Μούσες, στη λατρεία του Διονύσου, στα Παναθήναια και στα θεατρικά έργα όπου κατείχε ιδιάζουσα σημασία καθώς τα δρώμενα έβριθαν από συμβολισμό και ρυθμική κίνηση. Σε ότι αφορά στα Μεγάλα Ελευσίνια Μυστήρια ο χορός κατείχε σημαντική θέση στα όσα διαδραματίζονταν σε αυτά. Γύρω από ένα πηγάδι (το Καλλίχορο φρέαρ) στην εξωτερική αυλή του ναού, οι γυναίκες της Ελευσίνας χόρευαν και έψαλλαν ωδές όταν η πομπή έφτανε εκεί από την Αθήνα αργά το βράδυ. Το τελευταίο αυτό βράδυ των Μυστηρίων όλοι οι μύστες, χόρευαν συνεχώς κάτω από το φως των άστρων περνώντας σε ιερή έκσταση. Πλέον όχι ως άνθρωποι, αλλά ως ψυχές πάλλονταν σε ρυθμούς αρμονικούς που κράδαιναν το χώρο και με δέος επικαλούνταν τη μεγαλόπρεπη παρουσία της θεάς για να τους αποκαλύψει το μυστήριο της ιερής γονιμότητας ( [17]

18 Ανάλογα με το χαρακτήρα του κάθε χορού, ο Πλάτων τους διαιρεί σε τρεις κατηγορίες: α) τους Πολεμικούς, β) τους Θρησκευτικούς, γ) και τους Ειρηνικούς. Εικόνα 5. Χορός με ασπίδες (Πυρρίχιος) Οι πολεμικοί χοροί είχαν σαν σκοπό την προπαρασκευή των ανδρών για τον πόλεμο και τους αγώνες. Ο αρχαιότερος πολεμικός χορός είναι ο χορός των «Κουρητών». Σύμφωνα με τη μυθολογία οι ίδιοι οι θεοί δίδαξαν το χορό στους ανθρώπους. Η Ρέα είναι αυτή που σύμφωνα με την παράδοση έμαθε το χορό στους Κουρήτες (που το όνομα τους σημαίνει νέοι) στο νησί της Κρήτης για να καλύψουν με το θόρυβο των ασπίδων και των ξιφών τους το κλάμα του μικρού παιδιού, του Δία, για να το γλιτώσουν από τον πατέρα του τον Κρόνο που Εικόνα 6. Ο πυρρίχιος χορός έχει αρχαία προέλευση καταβρόχθιζε τα παιδιά του και να μην χάσει το θρόνο του. Ένας επίσης από τους πιο σπουδαίους χορούς είναι ο «Πυρρίχιος» που κατά τον Πλάτωνα είναι μια μίμηση του πολέμου, μια αναπαράσταση των φάσεων του με τη συνοδεία αυλού ή λύρας και τραγουδιών. Η ονομασία του προέρχεται από τη λέξη «πυρ» και σημαίνει τον κόκκινο χορό. Κατά μία εκδοχή τον χορό αυτό τον επινόησε ο Πύρριχος που ήταν γιος του Αχιλλέα ή κατ άλλους ήρωας της Κρήτης ενώ σε άλλη εκδοχή αποδίδεται στη θεά Αθηνά που πρώτη τον χόρεψε όταν ξεπετάχτηκε πάνοπλη από το κεφάλι του Δία. Ο χορός αυτός χαρακτηριζόταν από παρουσία οπλισμού, από έντονες [18]

19 σωματικές κινήσεις και πλήθος περιστροφών και ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακός. Στοιχεία του Πυρρίχιου χορού θεωρείται πως διασώζονται στους ποντιακούς χορούς ( 2012). Ο Πυρρίχιος ήταν γνωστός σ ολόκληρη την αρχαία Ελλάδα. Στην Σπάρτη τον θεωρούσαν προγύμνασμα του πολέμου και τον χόρευαν στη γιορτή των Διόσκουρων, ενώ στην Αθήνα τον χόρευαν στις γιορτές των Παναθηναίων. Οι χορευτές χόρευαν τον Πυρρίχιο πάνοπλοι. Αρχικά γινόταν ένα είδος παρέλασης με στροφές προς τα πλάγια, οπισθοχωρήσεις, άλματα σε ύψος και χαμηλώματα. Ακολουθούσαν οι κινήσεις της επίθεσης, οι στάσεις της άμυνας και γενικά όλες οι κινήσεις του πολεμιστή, όπως η στιγμή που ρίχνει το ακόντιό του, το τόξο του, ή κινήσεις με τη λόγχη του. Οι κινήσεις αυτές ήταν ρυθμικές προσαρμοσμένες στον ήχο που προκαλούσαν τα χτυπήματα των όπλων (κλαγγή). Ειδικά στα αγόρια ο χορός διδάσκονταν σαν ένα βοήθημα στη στρατιωτική εκπαίδευση στην Αθήνα και τη Σπάρτη. Στην «παλαίστρα» και στο «γυμνάσιο» λάβαιναν μέρος σε πυρρίχιους και σε άλλους χορούς που ήταν σχεδιασμένοι για την προετοιμασία τους στην εκτέλεση των κινήσεων της μάχης και ανήκαν σε διάφορες κατηγορίες όπως: Ποδισμός: (γρήγορη μεταβολή των κινήσεων των ποδιών, για να ασκηθεί ο πολεμιστής σε μάχη σώμα με σώμα). Ξιφισμός: Κατ απομίμηση μάχη, στην οποία ομάδες από νέους ασκούνταν στην πολεμική τέχνη με χορευτική μορφή. Ώμος: Μεγάλα άλματα με κοντάρι, για να προετοιμασθούν στην υπερπήδηση ψηλών κορμών ή για το σκαρφάλωμα σε τοίχους και φρούρια. Τετράκομος: Επιβλητικοί σχηματισμοί ομάδων από στρατιώτες που προχωρούσαν μαζικά κατά του εχθρού ή προστάτευαν τους εαυτούς τους μέσω των διασταυρωμένων ασπίδων ( 2012). [19]

20 Πολλοί από τους πολεμικούς χορούς μετατρέπονται σε θρησκευτικούς (π.χ. διονυσιακοί χοροί όπως ο διθύραμβος). Ο πολεμιστής, ο χορευτής κάνει ορισμένες κινήσεις που είναι σαν να προσπαθεί μέσα στη μάχη να πετάξει ή να αφαιρέσει το βάρος από το σώμα του προσπαθώντας να αψηφήσει το νόμο της βαρύτητας για να ξεφύγει από το χώμα. Ταυτόχρονα αυτά τα άλματα, αυτές οι κινήσεις γίνονται στην προσπάθεια να ξυπνήσουν τις χθόνιες ενέργειες τις γήινες ενέργειες να αποκτήσουν δύναμη όχι μόνο από τον ουρανό αλλά και από τη γη. Σε τόσο μεγάλη εκτίμηση είχαν το χορό ώστε ήταν συνήθεια γενικά παραδεκτή για τους φιλόσοφους, τους πολιτικούς, τους στρατηγούς και άλλες εξέχουσες προσωπικότητες στον αιώνα του Περικλή να εκτελούν μόνοι τους χορούς μπροστά σε κοινό πολλών χιλιάδων, σε δημόσιες στιγμές, στην επιστροφή από μια στρατιωτική εξόρμηση ή νίκη. Ο Σοφοκλής ενώ ήταν ακόμη νέος επιλέχτηκε για να παίξει τη λύρα και να οδηγήσει το χορό της νίκης μετά από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας ( 2012). Ο Λουκιανός σημείωνε ότι οι Έλληνες αξιολογούσαν το χορό σε τέτοιο βαθμό ώστε: «οι ευγενέστερες και μεγαλύτερες προσωπικότητες σε κάθε πόλη είναι οι χορευτές, οι οποίοι ντρέπονται τόσο λίγο γι αυτό, ώστε να επιδοκιμάζουν τον εαυτό τους περισσότερο για την επιδεξιότητά τους, παρά για το ότι είναι ευγενείς». Για τους θρησκευτικούς χορούς επίσης υπάρχουν αρκετές πληροφορίες. Σχεδόν όλοι αυτοί οι χοροί είχαν ιδιαίτερη μυστικιστική σημασία και προσπαθούσαν να περάσουν μηνύματα στους ανθρώπους στο να μπορέσουν να δουν ότι αποτελούν και αυτοί αναπόσπαστο κομμάτι της φύσης. Ο άνθρωπος μπορεί να χορεύει την εξέλιξη την προσωπική, την εξέλιξη της ψυχής, την εξέλιξη του σύμπαντος και η ιστορία μας δείχνει κυκλικούς χορούς ή σπειροειδής μορφής. Ακόμα και σήμερα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας χορεύεται ο χορός του Θησέα ή αλλιώς ο χορός του Λαβύρινθου (Στους παραδοσιακούς δημοτικούς μας χορούς λέγεται ότι η παραλλαγή του είναι ο χορός Γέρανος). Ο λαβύρινθος αποτελεί ένα από τα σύμβολα της εξέλιξης του ανθρώπου. Όπως ο άνθρωπος που με κυκλικές μορφές πηγαίνει στο βάθος του εαυτού του, βγαίνει και συνεχίζει ώσπου νικάει τον Μινώταυρο, σύμφωνα με τον μύθο. Ώσπου έρχεται η δεύτερη φάση του χορού, που [20]

21 ο άνθρωπος νικάει τον λαβύρινθο, βγαίνοντας από εκεί νικητής ( 2012). Οι πιο γνωστοί χοροί που χορεύονταν από άνδρες και γυναίκες γύρω από το βωμό της εκάστοτε θεότητας ως ένδειξη πίστης με συνοδεία από ειδικά τραγούδια και ύμνους στους οποίους μάλιστα οφείλουν συχνά το όνομά τους ήταν οι εξής: Ο Παιάν που τον τραγουδούσαν και τον χόρευαν στην αρχή προς τιμή του Απόλλωνα για να σταματήσουν οι ασθένειες και αργότερα προς τιμή και άλλων θεών όπως του Ασκληπιού, του Πάνα, της Αθηνάς και άλλων. Ήταν μία δέηση ή μια προσευχή για την καταπολέμηση των ασθενειών. Αργότερα τον χόρευαν για να εκφράσουν τη χαρά, την επιτυχία ή τη νίκη τους. Υπάρχουν επίσης πλήθος από χορούς που χόρευαν οι γυναίκες προς τιμή της εκάστοτε θεότητας όπως τα Άνθεα και τα Παρθένεια που ήταν αφιερωμένοι στην Ήρα, ο χορός των Πεπλοφόρων για τη Δήμητρα και φορούσαν τα πέπλα σε ανάμνηση της θεάς που καλυμμένη με πέπλο αναζητούσε την κόρη της, ο χορός της Καλαθίσκου που ονομάστηκε από το χαρακτηριστικό καπέλο που φορούσαν οι κοπέλες όταν χόρευαν. Στους θρησκευτικούς χορούς εντάσσονται και οι Διονυσιακοί ή Βακχικοί χοροί (προς τιμήν του θεού Διόνυσου που είχε το όνομα «Βάκχος»). Οι χοροί αυτοί χορεύονταν από γυναίκες που συνόδευαν το Διόνυσο και ονομάζονταν Βακχίδες ή Μαινάδες και από άντρες οι οποίοι λέγονταν Σάτυροι ή Σειληνοί. Ακόμη αναφέρονται ο χορός του Καλαθίσκου (προς τιμήν της Δήμητρας, Αθηνάς και Άρτεμης) και ο χορός των καρυάτιδων (προς τιμήν της καρυάτιδος Άρτεμης) (Μαυροβουνιώτης και συν., 2006). Τους ειρηνικούς χορούς τους διαιρούμε σε χορούς ιδιωτικής ζωής και σε χορούς θεάτρου. Οι χοροί της ιδιωτικής ζωής χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες: α) τους χορούς των συμποσίων, β) τους χορούς των γάμων, γ) και τους χορούς του πένθους. [21]

22 Οι χοροί των συμποσίων είναι γνωστοί από την Ομηρική Εποχή. Τους εκτελούσαν είτε επαγγελματίες, είτε οι προσκαλεσμένοι ιδιώτες. Συνήθως οι επαγγελματίες ήταν γυναίκες ορχηστρίδες που εκτελούσαν τους χορούς κρατώντας κρόταλα. Οι γαμήλιοι χοροί αναφέρονται στον Όμηρο όπου οι νέοι και νέες χορεύουν και τραγουδούν με συνοδεία αυλού ή λύρας το βράδυ του γάμου. Οι χοροί του πένθους ήταν κυρίως ρυθμικοί βηματισμοί όπου οι χορευτές με τα χέρια υψωμένα, έτσι ώστε το ένα να αγγίζει το κεφάλι και το άλλο να είναι λίγο πιο ψηλά, ακολουθούσαν την εκφορά του νεκρού θρηνώντας ( Το ελληνικό θέατρο ήταν στενά συνδεδεμένο με το ξεκίνημα του χορού. Οι θεατρικοί χοροί εκτελούνταν με συνοδεία τραγουδιού από τους υποκριτές οι οποίοι ειδικά λέγονται ορχηστές και διαιρούνται στις εξής κατηγορίες: α) στο χορό της τραγωδίας, β) της κωμωδίας, γ) και στο χορό της σατυρικής ποίησης. Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι η ελληνική τραγωδία προήλθε από το διθύραμβο, στη διάρκεια του οποίου οι ανοιξιάτικες τελετουργίες της γονιμότητας και της αναγέννησης έπαιρναν τυπικό χορικό και δραματικό χαρακτήρα, ώστε τελικά να αποκτήσουν τη μορφή έργου. Ο αρχαίος κοινός χορός που γινόταν στην ορχήστρα, κατέληξε να γίνει ο χορός, που ήταν ένα ουσιώδες στοιχείο του ελληνικού δράματος. Υπήρχαν συγκεκριμένοι τύποι χορών στο ελληνικό δράμα: Η Εμμέλεια: που συμπεριλάμβανε έναν κώδικα συμβολικών χειρονομιών, μέσω του οποίου ο χορευτής μπορούσε να δώσει μια ολόκληρη ιστορία ενός δραματικού έργου, χωρίς να μιλήσει. Ο Κόρδαξ: που ήταν ο χαρακτηριστικός χορός της κωμωδίας και έχει περιγραφεί ως πρόστυχος και άσεμνος όπου περιλάμβανε περιστροφές του σώματος με υπονοούμενα. [22]

23 Ο Σίκιννης: ήταν ο αντιπροσωπευτικός των ελληνικών σατιρικών έργων του 6ου αιώνα π.χ. Ήταν ζωηρός, ρωμαλέος, άσεμνος, με πολλές χειρονομίες και ακροβατικά. Συχνά αναπαριστούσε σατυρικά, μυθολογικά θέματα. Ήταν ο χορός των Σατύρων και των Σειληνών που συνοδεύονταν από αστεία και πειράγματα. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι ο χορός για τους αρχαίους Έλληνες ήταν ένας ολοκληρωμένος τρόπος να ζουν τον κόσμο γιατί ήταν γνώση, τέχνη και θρησκεία ταυτόχρονα. Ήταν η πλήρης σοφία που αποτελούσε τη δημιουργική δύναμη του κάθε ανθρώπου που ολοένα αναγεννιέται και δρα στην ψυχή του. Έτσι η παράδοση ενεργοποιεί το μύθο, την πράξη του να ξαναζείς την αρχή, το ξεκίνημα του ανθρώπου και του θείου που ο ίδιος ο άνθρωπος φέρνει μέσα του και αυτό που είναι το μέλλον του, η δική του εξέλιξη ( ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ Ιδιαίτερη σχέση με το χορό είχαν και οι Ινδιάνοι της Αμερικής για τους οποίους αποτελούσε μια βαθιά τεχνική πνευματικής εξύψωσης, αλλά και εργαλείο για τον έλεγχο των δυνάμεων της φύσης με πιο χαρακτηριστικό ίσως παράδειγμα το χορό της βροχής. Η βαθιά και άμεση βιωματική τους σχέση με τη Μητέρα Γη δεν θα μπορούσε παρά να εκφράζεται και στους χορούς τους. Η ίδια σχέση χορού και φύσης παρατηρείται ακόμη και σήμερα σε όλες τις επονομαζόμενες «πρωτόγονες» φυλές ανά τον κόσμο. Σε αυτή την περίπτωση ο χορός αντλεί την ίδια του την υπόσταση από τη φύση και οδηγεί το χορευτή στο να ενεργοποιηθεί ως ζωντανό κύτταρο αυτής αλλά και όλου του σύμπαντος ( Αυτό αποδεικνύεται και από τους σαμάνους (μάγους- θεραπευτές), οι οποίοι στην προσπάθειά τους να επιτύχουν την έκσταση- και μέσω αυτής να επιφέρουν θεραπεία στους αρρώστους- χρησιμοποιούσαν ως θεραπευτικά εργαλεία τους χορούς, το τύμπανο, τις μάσκες και τα τραγούδια (Billmann, 1998). [23]

24 ΣΤΗ ΝΕΑ ΖΗΛΑΝΔΙΑ Ένας από τους πλέον χαρακτηριστικούς χορούς παγκοσμίως είναι ο χορός Χάκα της φυλής των Μαορί στη Νέα Ζηλανδία. Πρόκειται για είδος ομαδικού χορού που μπορεί να έχει διαφορετική χροιά ανάλογα με την περίσταση. Η πλέον γνωστή του μορφή είναι η πολεμική, η οποία χρησιμοποιούνταν και σε άλλες εποχές ως προετοιμασία για τη μάχη και ως επίκληση του θεού του πολέμου. Η ορθή εκτέλεσή του, προκειμένου να επιφέρει αποτελέσματα, απαιτούσε τότε πλήρη συντονισμό και ομοφωνία των συμμετασχόντων σε αυτόν. Εικόνα 7. Ο ινδικός χορός είναι ένα συμβολικό δρώμενο. ( ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ Στο Μάλι στην Αφρική τα μέλη της φυλής των Ντόγκον κάθε 60 έτη χορεύουν τον τελετουργικό χορό Sigi που θρυλείται πως αναπαριστά κινήσεις από το αστρικό σύστημα του Σείριου και ειδικά την κίνηση του συνοδού αστέρα του. Σε πολλούς θρησκευτικούς ανατολικούς χορούς, όπως της Ταϊλάνδης και του Μπαλί, οι χορεύτριες εκτελούν κινήσεις εξαιρετικής ακριβείας κάθε μία εκ των οποίων αποτελεί και μια λέξη, καθώς ο ίδιος ο χορός συνιστά εκεί ένα είδος αφήγησης πνευματικών ιστοριών. Παρόμοιες κωδικοποιημένες κινήσεις χορού χρησιμοποιούσαν οι Μάγια και οι Αζτέκοι ( [24]

25 ΣΤΗΝ ΙΝΔΙΑ Ο ινδικός χορός, συνιστά επίσης ένα γνήσιο παράδειγμα βαθύτατου τελετουργικού χορού πλούσιου σε συμβολισμό. Σε αυτόν οι κινήσεις των χεριών, των ποδιών, των δακτύλων, των αρθρώσεων, των βλεφάρων, των ματιών, του στόματος, κάθε σύσπαση των μυών, όλα είναι κωδικοποιημένα σε ένα είδος συμβολικής γλώσσας. Για παράδειγμα, στο χορό Καθακάλι οι χορευτές εξασκούν να κινούν ταχύτατα τα μάτια τους ώστε να μιμούνται με αυτά την πτήση μια μέλισσας. Αναφέρθηκε κάποτε από την παλιά διάσημη Ινδή χορεύτρια Ούσα Τσάτερτζι η περίπτωση ενός χορευτή, ο οποίος αναπαριστούσε την ιστορία αποχωρισμού του Ράντα από τον Κρίσνα, που το αριστερό του μάτι το οποίο εξέφραζε τον Ράντα έκλαιγε και ταυτόχρονα το δεξί μάτι που αναπαριστούσε τον Κρίσνα έλαμπε από χαρά και πνευματική ανάταση ( Ο Bharata Natyam -ένας κλασικός Ινδικός χορός-, συνδυάζει μια καθαρά ρυθμική τεχνική, με τη θεατρική έκφραση και μίμηση αρχέγονων μύθων, συναισθημάτων και ιδεών. Τα ρυθμικά χτυπήματα των ποδιών, τα γεωμετρικά σχήματα του σώματος και η ταχύτητα, η συμβολική γλώσσα των χεριών και του προσώπου, η αναπνοή και η εναλλαγή κίνησης κι ακινησίας, η μουσική δεινότητα κι ο λόγος, η θεατρική περιγραφή μύθων ξετυλίγουν τους προσωπικούς μας μύθους σε μια διαδικασία ψυχοσωματικής κάθαρσης και ισορροπίας ( ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ Ο χορός των περιστρεφόμενων Δερβίσηδων και συγκεκριμένα η τελετή Σεμά συνιστά ένα ακόμη παράδειγμα ιερού μυητικού χορού και αποτελεί από τα πλέον γνωστά είδη χορού παγκοσμίως. Εικόνα 8. Περιστρεφόμενοι Δερβίσηδες [25]

26 Οι Δερβίσηδες διαγράφουν κύκλους γύρω από τον άξονα του σώματός τους και ταυτόχρονα όλοι μαζί κινούνται κυκλικά γύρω από ένα σταθερό κέντρο, αναπαριστώντας έτσι την κίνηση των πλανητών γύρω από τον Ήλιο. Κατά την περιστροφή του, ένας Δερβίσης ταυτίζεται με τους κύκλους της ζωής και του σύμπαντος που διαπερνούν τα πάντα και μετουσιώνεται σε ζωντανή έκφρασή τους. Την ώρα που χορεύει πεθαίνει ως προσωπικότητα και αναγεννιέται ως πνευματική ύπαρξη. Οι Δερβίσηδες, οργανωμένοι σε διάφορες αδελφότητες ήδη από τον 7ο αιώνα, είχαν ως πυρήνα τους το στενό περιβάλλον των ακολούθων του προφήτη Μωάμεθ. Οι Δερβίσηδες αποτελούν στην Ανατολή τους αντίστοιχους Ιππότες της μεσαιωνικής Δύσης. Χωρίζονται σε διάφορα μοναστικά τάγματα μέσα από τα οποία εκφράσθηκε η Σουφική παράδοση, ενώ τα μέλη τους ζούσαν σε κοινόβια, που ονομάζονταν τεκέδες. Οι κανόνες συμπεριφοράς ήταν πολύ αυστηροί, καθώς μέσα από τη σωματική άσκηση, τη νηστεία, την υπακοή και τη φιλανθρωπία ήθελαν να περάσουν σε μια άλλη ψυχική και σωματική κατάσταση ( Το μυητικό χορευτικό σύστημα του Γεώργιου Γκουρντζίεφ έχει αντλήσει αρκετά στοιχεία από το χορό των Δερβίσηδων. Ο Γκουρντζίεφ δημιούργησε ένα είδος Ιερού Χορού ο οποίος όταν εξασκείται συνειδητά οδηγεί στην αυτοπαρατήρηση και την αυτεπίγνωση, οδηγώντας σε κατανόηση και έλεγχο των σκέψεων, των συναισθημάτων και του φυσικού σώματος. Το σώμα εδώ Εικόνα 9. Στιγμιότυπο από τον ιερό χορό που πρότεινε ο Γκουρτζίεφ στους μαθητές του. ακολουθεί μια ροή στάσεων γεωμετρικών που δρουν ως «σημεία» εφέλκυσης πνευματικών ενεργειών. Οι κινήσεις των χορών του Γκουρντζίεφ αποτελούν προτάσεις μιας πνευματικής γλώσσας και ταυτόχρονα αναπαριστούν συμπαντικά δρώμενα. Σε συνδυασμό με κατάλληλη μουσική αυτές οι κινήσεις οδηγούν σε πνευματική αφύπνιση. Η συνειδητή εξάσκηση πάνω στις στάσεις των χορών του Γκουρντζίεφ απελευθερώνει από τις μηχανικές συνήθειες και τους αυτοματισμούς σε κάθε επίπεδο ύπαρξης. [26]

27 Σχετικά σύγχρονο μυητικό χορευτικό σύστημα, βασισμένο όμως σε αρχαίες εσωτερικές παραδόσεις, αποτελεί και η Ευρυθμία του Ρούντολφ Στάινερ. Η Ευρυθμία ευαισθητοποιεί το σώμα και το μετατρέπει σε όργανο δημιουργικής έκφρασης, εναρμονίζει το νου, τις συγκινήσεις και το σώμα με τη θέληση και καλλιεργεί το ομαδικό πνεύμα. Ως τεχνική αποσκοπεί στην μορφοποίηση, μέσω του σώματος, των ήχων και των κραδασμών και μπορεί να εφαρμοστεί για καλλιτεχνικούς, θεραπευτικούς και παιδαγωγικούς σκοπούς. Στις πλέον βαθύτερες όψεις της εφελκύει και εκφράζει συμπαντικές ενέργειες ( [27]

28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Α) Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Η θεραπεία μέσω του χορού έχει τις ρίζες της στο σύγχρονο χορό και στις πρωτοπόρους Isadora Duncan, Martha Graham και Doris Humphrey, oι οποίες ίδρυσαν τον εκφραστικό χορό όπου επιτράπηκε ο αυθορμητισμός, η δημιουργικότητα και η προσωπικότητα (Μαυροβουνιώτης και συν., 2006). Η εξέλιξή της, ως ιδιαίτερου ψυχοθεραπευτικού κλάδου, συμβαδίζει με την εξέλιξη των ψυχαναλυτικών θεωριών και ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων, αλλά και του σύγχρονου χορού που στράφηκε σε νέες αξίες, όπως ο αυθορμητισμός, η αυθεντικότητα, η ατομική έκφραση. Η συνεχόμενη ανάπτυξή της έχει οδηγήσει στη διαμόρφωση ποικίλων μεθόδων και τεχνικών. Αυτές αντανακλούν τις διαφορετικές προσεγγίσεις των χοροθεραπευτών, οι οποίες ανταποκρίνονται και στις ανάγκες των διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων. Από τη βιβλιογραφία πληροφορούμαστε ότι, η χοροθεραπεία, ξεκίνησε με τη Marian Chase, ( ), την πρώτη αναγνωρισμένη χοροθεραπεύτρια που εργάστηκε στις Η.Π.Α. και ήταν η πρώτη πρόεδρος της Αμερικάνικης Ένωσης Χοροθεραπευτών (ADTA). Η ίδια προσλήφθηκε στο St. Elizabeth's Hospital στην Ουάσινγκτον (1942) και εκεί εισήγαγε προγράμματα που κάλυπταν τις ανάγκες τόσο ατόμων με νοητική υστέρηση όσο και των στρατιωτών που γύριζαν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (Αρκοπούλου, 2011, Η θεωρία της Chase ήταν ότι ο χορός είναι μια μορφή επικοινωνίας που εκπληρώνει μια βασική ανθρώπινη ανάγκη όπως ότι κάθε άτομο έχει μια επιθυμία επικοινωνίας και βοηθάει τα άτομα στην εύρεση ενός τρόπου επικοινωνίας. Η Chase συνέβαλε μοναδικά στην κατανόηση της θεραπευτικής χρήσης της κίνησης, στη χρήση της ρυθμικής κίνησης ως δύναμη οργάνωσης και διευκρίνησης και στη χρήση του χορού ως συνεκτική ομαδική διαδικασία (Defina, 2004). Παράλληλα, εκπαίδευσε [28]

29 και δίδαξε τους περισσότερους από τους χοροθεραπευτές της εποχής της, πολλοί από τους οποίους είναι ακόμα εν ενεργεία. Η Judy Scoop είναι άλλη μια πρωτεργάτις της χοροθεραπείας, που εξακολουθεί να εργάζεται. Η ίδια πίστευε ότι η κωμική παντομίμα ήταν το όχημα μέσω του οποίου το σώμα αποκαλύπτει (μέσα από τις κινήσεις του) τις ατέλειες του ατόμου και η έκφραση αυτών των κινήσεων μέσω του χορού ήταν το πρώτο βήμα για να δουλευτούν σε βάθος οι διαταραχές της προσωπικότητας. Η πιο σημαντική από τις πρωτεργάτριες της χοροθεραπείας είναι η Mary Sachs Whitehouse, που δούλεψε έξω από νοσοκομειακές δομές σε στούντιο με φυσιολογικό νευρωσικό πληθυσμό. Ακόμη προσάρμοσε την άποψη του Ελβετού ψυχολόγου Καρλ Γιουνγκ, ότι η δημιουργική τέχνη (χορός) μπορεί να είναι η πύλη της γνώσης του εαυτού (Αρκοπούλου, 2011, Σύμφωνα με τον ορισμό της Ένωσης χοροθεραπευτών της Αγγλίας (ADMT. U.K, 1997). «Η χοροθεραπεία είναι η ψυχοθεραπευτική χρήση της κίνησης και του χορού, μέσω της οποίας το άτομο μπορεί να συμμετέχει δημιουργικά στη διαδικασία που ενισχύει και υποστηρίζει τη συναισθηματική, γνωστική, φυσιο-λειτουργική και κοινωνική του ολοκλήρωση». Βασίζεται στη διαπίστωση ότι υπάρχει λογική και συναίσθημα στην κίνηση, και στην αρχή της ολότητας, όπου ψυχή, σώμα και πνεύμα είναι αλληλένδετα μεταξύ τους, συνυπάρχουν σε ένα ασφαλές υποστηρικτικό κοινωνικό πλαίσιο και συντελούν στην υγιή και αρμονική συμπεριφορά του ατόμου (Staton Jones, 1992). Η βασική ιδέα στην ατομική, αλλά και στην ομαδική χοροθεραπεία, είναι ότι το σώμα συνιστά την εκδήλωση της προσωπικότητας. Οι ψυχολογικές καταστάσεις αντανακλώνται σε αντιστοιχίες της φυσιολογίας, όπως η μυϊκή ένταση, οι τρόποι αναπνοής, η στάση του σώματος και οι κινήσεις. Μέσω των αντιλήψεων του σώματος και των αισθήσεων, της έντασης και της συνειδητότητας, της αναπνοής, της αυτοκατευθυνόμενης κίνησης και της κατευθυνόμενης φαντασίας, η χοροθεραπεία γίνεται καταλύτης για τις εσωτερικές διαδικασίες που συνθέτουν τη συγκινησιακή θεραπεία (Αρκοπούλου, 2011, [29]

30 Η χοροθεραπεία ακριβώς επειδή κινητοποιεί το σώμα και μετατρέπει τη σκέψη σε πράξη, αποτελεί ένα ισχυρό θεραπευτικό εργαλείο. Είναι μια ψυχοθεραπευτική δραστηριότητα που επιτρέπει στον άνθρωπο να υπερβεί τον εαυτό του. Οι παραδοσιακές πρακτικές της «χοροθεραπείας» είναι πλέον παγκόσμιες, συναντώνται παντού ακόμα και σήμερα. Είναι ενσωματωμένες ευρύτατα σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής, ωστε εκτυλίσσονται δημόσια στις γιορτές όπου το κοινωνικό σύνολο συνοδεύει τον άρρωστο στην πορεία του προς την ανάρρωση. Το γεγονός ότι η «θεραπευτική αγωγή» εγγράφεται στη συλλογική γιορτή και μάλιστα αποτελεί ευκαιρία για επιθυμία και παιχνίδι, εξηγεί προφανώς ότι ποτέ δε νοήθηκε ως «θεραπεία». Ο 20 ος αιώνας μόνο, αποκαλύπτοντας εκ νέου τα οφέλη της θεραπευτικής λειτουργίας του χορού, δημιούργησε τον όρο «χοροθεραπεία» ο οποίος αφορά κινησιακές πρακτικές που στόχο έχουν να θεραπεύσουν όλα τα είδη προβλημάτων, σωματικών, ψυχικών και ψυχοσωματικών (Billmann, 1998). [30]

31 Β) Η ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΗΜΕΡΑ Όπως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα της Ένωσης Χοροθεραπευτών Ελλάδος ( η χοροθεραπεία είναι η ψυχοθεραπευτική χρήση της κίνησης και του χορού, μέσα από την οποία το άτομο συμμετέχει δημιουργικά σε μια διαδικασία που προωθεί τη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική του ολοκλήρωση. Η χοροθεραπεία πρεσβεύει ότι: Το σώμα καθρεφτίζει την προσωπική ιστορία, την προσωπικότητα και τη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Μέσα από την κίνηση έχουμε πρόσβαση και σε οτιδήποτε αφορά τα προ-λεκτικά στάδια της ανάπτυξης και της ωρίμανσης. Τα βασικά επίπεδα της ανθρώπινης υπόστασης (βιολογικό, ψυχολογικό, γνωστικό, πνευματικό, κοινωνικό) βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση, άρα επηρεάζοντας ένα από αυτά θα επέλθουν αλλαγές και στα άλλα. Η θεραπεία χορού ή χοροθεραπεία θα μπορούσε ακόμη να οριστεί ως η χρήση χορογραφημένης ή αυτοσχεδιασμένης κίνησης για τη μεταχείριση κοινωνικών, συναισθηματικών, γνωστικών και φυσικών προβλημάτων. Η θεραπεία χορού εκμεταλλεύεται τη δύναμη της κίνησης σε μια θεραπευτική διαδικασία και τη χρησιμοποιεί για να προάγει την προσωπική ανάπτυξη, την υγεία και την ευεξία ( Έχει ακόμη ειπωθεί πως ο χορός, είναι η πιο βασική από τις τέχνες που εμπλέκει το σώμα και τον εαυτό. Είναι ένα ιδιαίτερο, οικείο και δυνατό μέσο θεραπείας, που απασχολεί την ολότητα του ατόμου και παρέχει έναν τρόπο για αυτό-έκφραση, κατανόηση και εξέλιξη σε άτομα διαφορετικών αναγκών. Οι δυο κύριες προσεγγίσεις της χοροθεραπείας είναι η Χοροκινητική και η Πρωτόγονη Έκφραση (Κωνσταντινίδου, 2011, Χοροκινητική : Πρωτοεμφανίστηκε ως ειδική ψυχοθεραπευτική μέθοδος την δεκαετία του '40. Βασίζεται στην ιδέα ότι το σώμα και το μυαλό/ψυχή είναι αδιαχώριστα και αλληλένδετα μεταξύ τους. Η σωματική κίνηση αντικατοπτρίζει τις εσωτερικές ψυχικές καταστάσεις και διεργασίες ενώ [31]

32 συγχρόνως οι αλλαγές στην κίνηση του σώματος μπορούν να οδηγήσουν σε αλλαγές και βελτίωση στην πνευματική και ψυχική κατάσταση του ατόμου και να συμβάλλουν στην ολοκλήρωση και ανάπτυξη του εαυτού. Η χοροκινητική θεραπεία εφαρμόζεται μέσω ατομικών και ομαδικών συνεδριών. Η μη λεκτική έκφραση, η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση μέσω του σώματος και της κίνησης αποτελούν τον κεντρικό άξονα εντός της χοροθεραπείας. Χρησιμοποιείται επίσης ως μέσο προώθησης της ανάπτυξης και εξέλιξης του εαυτού ( Πρωτόγονη έκφραση : Η χοροθεραπεία μέσω της πρωτόγονης έκφρασης προήλθε από μια τεχνική που εισήγαγε το 1970 στη Γαλλία ο Herns Duplan. Ο τελευταίος συμμετείχε στην ομάδα της Αμερικανίδας χορεύτριας Katherine Dunham που εμπνεόταν από τα τελετουργικά των παραδοσιακών χορών. Κατά την άποψη του Duplan, ο όρος «πρωτόγονος» παραπέμπει σε ό, τι είναι παγκόσμια «πρώτο» στον άνθρωπο δηλώνοντας έτσι την επιστροφή στις ρίζες. Η τεχνική αυτή που εμπνέεται από τους πρωτόγονους χορούς συνοδεύεται από το τύμπανο. Υιοθετεί τα χαρακτηριστικά των φυλετικών χορών, που απαντώνται σ όλους τους πολιτισμούς και που ονομάζονται «πρωτόγονα» στον κόσμο του χορού: τη σημαντικότητα της ομάδας, τη σχέση με τη γη, τη σφοδρότητα του ρυθμού, τη φωνητική συνοδεία, το ζευγάρωμα και την επανάληψη των κινήσεων (Billmann, 1998). Οι θεμελιώδεις αρχές στις οποίες βασίζεται η χοροθεραπεία σύμφωνα με την Meekoms, (2002) είναι οι εξής: 1. Το σώμα και το μυαλό βρίσκονται σε μια διαρκή και αμοιβαία αλληλεπίδραση, έτσι ώστε κάθε αλλαγή που συμβαίνει στο επίπεδο της κίνησης να επηρεάζει ολόκληρο το μηχανισμό σκέψης και το αντίστροφο, καθώς και τη συνολική λειτουργία του ατόμου. 2. Η κίνηση απεικονίζει την προσωπικότητα του ατόμου. 3. Σε κάθε θεραπευτική σχέση εμφανίζονται μη λεκτικά στοιχεία επικοινωνίας. [32]

33 4. Η κίνηση περιέχει μια συμβολική λειτουργία και μπορεί υπό αυτή τη μορφή να αποτελεί στοιχείο ασυνείδητων διαδικασιών, να εκφράζει ιδιαίτερες σκέψεις, καταπιεσμένα συναισθήματα, να μεταφέρει βιώματα κι απόψεις. 5. Ο αυτοσχεδιασμός μέσω της κίνησης στο άτομο να πειραματιστεί σε νέους τρόπους ύπαρξης. Με άλλα λόγια, μια από τις βασικές αρχές της χοροθεραπείαςκινησιοθεραπείας είναι ότι υπάρχει μια δυνατή σχέση μεταξύ της κίνησης και των συναισθημάτων και το άτομο χρησιμοποιεί τη σχέση αυτή ως μέσα με βάση το οποίο μπορεί κανείς να οδηγηθεί στην προσωπική ολοκλήρωση, δηλαδή προς ένα σαφέστερο ορισμό του εαυτού του (Payne, 1992). Η Ηλιάδη, (2006) αναφέρει για τη χοροθεραπεία ότι χρησιμοποιεί τρεις βασικές προϋποθέσεις που έχουν κεντρική σημασία για την παρέμβασή της: Η έκφραση της κίνησης ενός ατόμου είναι η αντανάκλαση της ενδοψυχικής δυναμικής του. Ότι μια αλλαγή στη συμπεριφορά της κίνησής μας θα αποτελέσει μια αλλαγή στην προσωπικότητα ή στη συμπεριφορά μας. Ότι όσο μεγαλύτερη διάσταση του κινητικού μας δυναμικού εκφράζεται τόσο ευκολότερα είναι δυνατόν να αντιμετωπισθούν οι αλλαγές καθώς και οι πιέσεις που δεχόμαστε από το «προσωπικό» μας περιβάλλον. Η χοροθεραπεία προσδιορίζεται ως ψυχοθεραπευτική δραστηριότητα με τους παρακάτω στόχους για τον ασθενή (Billmann, 1998). Απόλαυση της λειτουργικότητας Η συγκεκριμένη διαδικασία κατορθώνει να διατηρεί σε καλή κατάσταση το σώμα ή να του παράσχει την ευχαρίστηση μιας καλά συντονισμένης κινητικότητας, αλλά και να προσφέρει πρόσβαση στη συνειδητοποίηση του κινητικού ελέγχου (αντανακλαστικά, συντονισμός, [33]

34 ευλυγισία, ταχύτητα, χαρά της επίδοσης). Η απόλαυση αυτή, λοιπόν, εδραιώνει και αναπτύσσει το σωματικό σχήμα και ξαναδίνει στο άτομο τη διαθεσιμότητα και την κινητικότητα, την άνεση και τη ρευστότητα του σώματός του. Ψυχοσωματική ενότητα Ο χορός είναι φυσική και συνάμα ψυχική δραστηριότητα. Οι κινήσεις του συνδέονται με συγκινήσεις, τις οποίες ξυπνούν ή εκφράζουν. Πιο συγκεκριμένα, οι κινήσεις συλλαμβάνονται «μιμητικά» από ένα εξωτερικό μοντέλο και ξυπνούν στο χορευτή μια συναισθηματική αντίδραση, ή παράγονται από αυτόν τον ίδιο «σε αυτοσχεδιασμό» και γίνονται φορείς των ψυχικών του καταστάσεων. Και στις δυο περιπτώσεις, ο χορός αποτελεί το ενωτικό σημείο ανάμεσα στο έξω και στο μέσα και χρησιμοποιεί το σώμα ως δηλωτικό εκφραστικό μέσο. Αγάπη για το εγώ Για να μπορέσει ο ασθενής να ενοποιήσει και να δώσει θετικό χαρακτήρα στην εικόνα του σώματός του, είναι απαραίτητο, να του προτείνουμε ασκήσεις χορού που απαιτούν τη συμμετοχή όλου του σώματος. Αυτό προϋποθέτει την απόρριψη τόσο των δύσκολων ασκήσεων, που είναι πιθανό να οδηγήσουν στην αποτυχία (η οποία συνήθως βιώνεται ως διαμελιστική), όσο και η ερμηνεία της παραγόμενης κίνησης που μπορεί να προκαλέσει ανασφάλεια. Ακόμη, ο ασθενής πρέπει να «χαλαρώσει τις άμυνες του», κάτι που είναι εφικτό μόνον όταν δεν νιώθει απειλή. Διαχωρισμός από το άλλο Η χοροθεραπεία έχει στόχο να κάνει το άτομο αυτόνομο. Το άτομο αποκτά το συναίσθημα της σωματικής του ακεραιότητας και μιας θετικής αναγνώρισης του εγώ, τη συνείδηση της ατομικής του ύπαρξης ενώπιον του άλλου (εμψυχωτή, ομάδας, μετεχόντων). Στόχος της χοροθεραπείας είναι να επιτρέψει στο χορευτή, να νιώσει τη διαφορετικότητά του, η οποία επιτυγχάνεται όταν αυτός κατακτήσει και εξατομικεύσει την κίνησή του. Μέσω της κίνησης αναδύεται η [34]