ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΟΣ ΕΞΙΔΕΙΚΕΥΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΡΟΥΜΠΑ ΜΑΡΙΑΝΘΗ ΑΜ:689

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΟΣ ΕΞΙΔΕΙΚΕΥΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΡΟΥΜΠΑ ΜΑΡΙΑΝΘΗ ΑΜ:689"

Transcript

1 ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΟΣ ΕΞΙΔΕΙΚΕΥΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ «Υλοποίηση περιβάλλοντος μελέτης της δυναμικής νευρωνικών δικτύων με χρήση τεχνικών εξομοίωσης και μαθηματικών μοντέλων» ΡΟΥΜΠΑ ΜΑΡΙΑΝΘΗ ΑΜ:689 Επιβλέπων: Λυκοθανάσης Σπυρίδων, καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών Τριμελής επιτροπή: Λυκοθανάσης Σπυρίδων, καθηγητής Αδαμόπουλος Αδάμ, καθηγητής Χατζηλυγερούδης Ιωάννης, επίκουρος καθηγητής Φεβρουάριος

2 2

3 Ευχαριστίες Πρώτα απ όλα, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον επιβλέποντα καθηγητή της διπλωματικής μου εργασίας κ. Λυκοθανάση Σπυρίδωνa για την ανάληψη και την ανεκτίμητη συμβολή του στην παρούσα εργασία. Ιδιαίτερες ευχαριστίες θα ήθελα να εκφράσω προς τον συνεπιβλέποντά μου κ. Αδαμόπουλο Αδάμ για την ουσιαστική βοήθεια που μου προσέφερε με την άψογη συνεργασία, τις πολύτιμες συμβουλές και την καθοδήγησή του σε θέματα υλοποίησης καθ όλη την διάρκεια εκπόνησης αυτής της διπλωματικής εργασίας. Τέλος, αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου προς την οικογένειά μου και τους φίλους μου που με την υποστήριξή τους αποτέλεσαν ένα συνεχές κίνητρο ολοκλήρωσης της συγκεκριμένης προσπάθειας. Ρουμπά Μαριάνθη 3

4 Περιεχόμενα Περίληψη... 6 Κεφάλαιο 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εισαγωγή Σύντομη ιστορία της Νευροεπιστήμης Οι περιοχές του εγκεφάλου είναι εξειδικευμένες για διαφορετικές λειτουργίες Το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα Τύποι Νευρώνων Κατηγορίες κυττάρων του νευρικού συστήματος Νευρικά κύτταρα Νευρογλοιακά κύτταρα Τα νευρικά κύτταρα είναι μονάδες μετάδοσης σημάτων για τις συμπεριφορικές αποκρίσεις Η μετάδοση σημάτων οργανώνεται με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα Νευρικά Κύτταρα Το στοιχείο εισόδου παράγει διαβαθμισμένα τοπικά σήματα Το στοιχείο εκκίνησης αποφασίζει για τη δημιουργία δυναμικού ενέργειας Το στοιχείο αγωγής μεταδίδει ένα δυναμικό ενέργειας του τύπου «όλον ή ουδέν» Το στοιχείο εξόδου απελευθερώνει διαβιβαστή Το σήμα μετασχηματίζεται κατά τη μετάβασή του από το ένα στοιχείο στο άλλο Λειτουργία του ΗλεκτροΕγκεφαλοΓράφου (ΗΕΓ) Εγκέφαλος και Γλώσσα Κεφάλαιο 2: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Εξομοίωση της δυναμικής συμπεριφοράς μεμονωμένων Νευρωνικών Δικτύων Μαθηματικά μοντέλα της δυναμικής συμπεριφοράς μεμονωμένων Νευρωνικών Δικτύων Μεμονωμένα νευρωνικά δίκτυα με διεγερτικές συνάψεις Μεμονωμένα νευρωνικά δίκτυα με διεγερτικές συνάψεις και r Ασύγχρονα μεμονωμένα νευρωνικά δίκτυα με διεγερτικές συνάψεις και r 1, τ Κεφάλαιο 3 : ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Διαδικασία Αυτοματοποίησης

5 3.1.1 Παρουσίαση διεπαφής Κεφάλαιο 4: Συμπεράσματα Μελλοντική Εργασία Βιβλιογραφία

6 Περίληψη Οι άνθρωποι θα έπρεπε να γνωρίζουν ότι από τίποτα άλλο εκτός από τον εγκέφαλο δεν προέρχεται η χαρά, η αγάπη, το γέλιο, και η δυστυχία, η θλίψη, η απελπισία, ο θρήνος,. Και γι αυτό, με έναν ιδιαίτερο τρόπο, αποκτούμε σοφία και γνώση, και βλέπουμε και ακούμε και γνωρίζουμε τι είναι άτιμο και τι είναι τίμιο, τι είναι κακό και τι είναι καλό, τι είναι γλυκό και τι είναι άνοστο.... Και με το ίδιο όργανο γινόμαστε τρελοί και παραληρητικοί, και φόβοι και ανησυχίες μας επιτίθενται.... Όλα αυτά τα πράγματα υποφέρουμε από τον εγκέφαλο όταν αυτός δεν είναι υγιής.... Γι αυτούς τους λόγους είμαι της γνώμης ότι ο εγκέφαλος ασκεί την ισχυρότερη δύναμη του ανθρώπου. Ιπποκράτης, (4 ος αιώνας ΠΧ) Στην παρούσα Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία υλοποιήθηκε ένα προγραμματιστικό περιβάλλον σε Matlab το οποίο μας επιτρέπει να μελετήσουμε τη συσχέτιση της δυναμικής βιολογικών νευρωνικών δικτύων με χρήση ομοιοματικών τεχνικών και μαθηματικών μοντέλων. Για το λόγο αυτό αναπτύχθηκαν προγράμματα που υλοποιούν μαθηματικά μοντέλα της δυναμικής νευρωνικών πληθυσμών και αντίστοιχα ομοιοματικές μέθοδοι. Το περιβάλλον δίνει τη δυνατότητα διερεύνησης της δυναμικής με τους δύο αυτούς τρόπους και παρέχει τρόπους σύγκρισης μεταξύ τους, ώστε να διερευνηθεί αν από τους δύο αυτούς τρόπους προσέγγισης, υπό τις ίδιες αρχικές συνθήκες, προκύπτουν αποτελέσματα συγκρίσιμα μεταξύ τους. Αρχικά, εξομοιώθηκε ένα βιολογικό νευρωνικό δίκτυο στην προσπάθεια προσέγγισης της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου από έναν υπολογιστή. Εξομοιώσαμε ένα νευρωνικό δίκτυο χρησιμοποιώντας μια σχέση η οποία δεδομένων των παραμέτρων του δικτύου και της κατάστασης διεγερσιμότητας του δικτύου α n κάποια χρονική στιγμή n υπολογίζει την κατάσταση διεγερσιμότητας του δικτύου α n+1 την επόμενη χρονική στιγμή n+1. Στη συνέχεια, περιγράφονται και αναλύονται μαθηματικά μοντέλα που χρησιμοποιήθηκαν για τη μακροσκοπική (στατιστική) συμπεριφορά των μεμονωμένων δηλαδή χωρίς εξωτερικές συνδέσεις νευρωνικών δικτύων (ομάδων αλληλοσυνδεδεμένων νευρώνων) του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Μελετώντας κάποιες ξεχωριστές περιπτώσεις των νευρωνικών δικτύων και κάνοντας συγκεκριμένες θεωρήσεις για την κάθε μια, καταλήγουμε σε μαθηματικές εξισώσεις που αφορούν την περιγραφή της δυναμικής των δικτύων. Θα παρουσιαστεί, δηλαδή ένα πακέτο προγραμμάτων υλοποιημένο στο περιβάλλον Matlab που θα δέχεται ως είσοδο παραμέτρους του νευρωνικού πληθυσμού (δικτύου), θα υλοποιεί τις δύο μεθόδους μελέτης της δυναμικής του και θα εμφανίζει και θα συγκρίνει τα λαμβανόμενα αποτελέσματα. Ο σκοπός της εν λόγω διπλωματικής είναι η σύγκριση των αποτελεσμάτων που προκύπτουν για τη δυναμική νευρωνικών πληθυσμών με χρήση μαθηματικών μοντέλων σε σχέση με τα αντίστοιχα αποτελέσματα που προκύπτουν με χρήση μεθόδων εξομοίωσης. 6

7 Στη συνέχεια θα γίνει μια σύντομη αναφορά στα επιμέρους κεφάλαια που απαρτίζουν την παρούσα Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια γενική εισαγωγή στις ένοιες της νευροεπιστήμης, του κεντρικού νευρικού συστήματος. Παρουσιάζονται οι τύποι των νευρώνων, τα είδη των σημάτων καθως και τα δυναμικά ηρεμίας της μεμβράνης, δράσης και το μετασυναπτικό δυναμικό. Επίσης, αναφέρεται η λειτουργία του ηλεκτροεγκεφαλογράφου. Τέλος γίνεται μια σύντομη παρουσίαση του εγκεφάλου σε σχέση με τη γλώσσα, που είναι μοναδική ανθρώπινη ικανότητα. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η μεθοδολογία, δηλαδή τα βήματα που εκτελέστηκαν για την κατασκευή ενός βιολογικού νευρωνικού δικτύου στην προσπάθεια προσέγγισης της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου από έναν υπολογιστή. Επίσης περιγράφονται και αναλύονται τα μαθηματικά μοντέλα που χρησιμοποιήθηκαν για τη μακροσκοπική συμπεριφορά των μεμονωμένων νευρωνικών δικτύων του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι μετρήσεις από τα πειράματα που εκτελέστηκαν προκειμένου να μελετηθεί το χρονικό διάστημα από τη στιγμή που φτάνει ένα ερέθισμα στον εγκέφαλο μέχρι τη στιγμή της αποκωδικοποίησης του καθώς και τα αντίστοιχα αποτελέσματα.. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα βασικά συμπεράσματα που έχουν προκύψει και οι προτάσεις για μελοντική εργασία. 7

8 Κεφάλαιο 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Εισαγωγή Έν τω εγκεφάλω το ηγεμονικόν ΑΛΚΜΑΙΩΝ, 5ος ΑΙ. Π.Χ. Η αρχαία αυτή ρήση του Αλκμαίωνα παραμένει και το θεμελιώδες «δόγμα» της σύγχρονης νευροεπιστήμης, της επιστήμης που ασχολείται με την έρευνα του κεντρικού νευρικού συστήματος, κατά το οποίο ο εγκέφαλος ελέγχει κάθε συμπεριφορά και κάθε έκφραση της ψυχοδιανοητικής μας ζωής. Το τελευταίο όριο της επιστήμης είναι να κατανοήσει τη βιολογική βάση της συνείδησης και τις νοητικές διεργασίες με τις οποίες αντιλαμβανόμαστε, ενεργούμε και θυμούμαστε. Τις τρείς τελευταίες δεκαετίες παρατηρήθηκε αξιόλογη συνεργασία ανάμεσα στις βιολογικές επιστήμες, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την ένωση της νευροεπιστήμης με την υπόλοιπη κυτταρική και μοριακή βιολογία. Το επόμενο βήμα στην προοδευτική αυτή ενοποίηση είναι η ένωση της μελέτης της συμπεριφοράς της επιστήμης της νόησης- με την νευροεπιστήμη, την επιστήμη του εγκεφάλου. Η κεντρική αρχή αυτής της ενοποίησης είναι ότι αυτό που ονομάζουμε νόηση είναι μια σειρά λειτουργιών που εκτελούνται από τον εγκέφαλο. Οι ενέργειες του εγκεφάλου αποτελούν τη βάση του συνόλου της συμπεριφοράς, όχι μόνο σχετικά απλών κινητικών συμπεριφορών, όπως είναι η βάδιση και η λήψη τροφής, αλλά και όλων των σύνθετων γνωστικών δράσεων όπως είναι η σκέψη, η ομιλία και η δημιουργία έργων τέχνης. Από την άποψη αυτή, οι ανωμαλίες συμπεριφοράς οι οποίες χαρακτηρίζουν τις ψυχικές ασθένειες είναι διαταραχές της λειτουργίας του εγκεφάλου. Αποστολή της νευροεπιστήμης είναι να ερμηνεύσει τη συμπεριφορά με βάση τις δραστηριότητες του εγκεφάλου, να εξηγήσει πώς εκατομμύρια ξεχωριστά νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο λειτουργούν για την παραγωγή συμπεριφοράς και πώς, αντίστροφα, τα κύτταρα αυτά επηρεάζονται από το περιβάλλον, στο οποίο περιλαμβάνεται και η συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων. 8

9 1.2 Σύντομη ιστορία της Νευροεπιστήμης Με τον όρο νευροεπιστήμη εννοούμε την επιστήμη που αναλύει το κεντρικό νευρικό σύστημα ώστε να κατανοηθεί η βιολογική βάση για τη συμπεριφορά. Νεότερες μελέτες του νευρικού συστήματος έχουν πραγματοποιηθεί από τα μέσα του 19ου αιώνα. Οι νευροανατόμοι έχουν μελετήσει το σχήμα του εγκεφάλου, την κυτταρική του δομή, και το λεπτομερές σχέδιο του κυκλώματός του (circuitry), οι νευροχημικοί μελέτησαν τη χημική συγκρότηση του εγκεφάλου, τα λιπίδιά του και τις πρωτείνες, οι νευροφυσιολόγοι μελέτησαν τις βιοηλεκτρικές ιδιότητες του εγκεφάλου, οι ψυχολόγοι ανακάλυψαν τον οργανισμό και τα νευρικά υποστρώματα της συμπεριφοράς και της γνώσης. Ο όρος νευροεπιστήμη εισήχθηκε στα μέσα της δεκαετίας 1960 ως ένας όρος που περιλαμβάνει διαφορετικές αρχές, σηματοδοτώντας την αρχή μιάς περιοχής στην οποία κάθε μια από αυτές τις πειθαρχίες θα δούλευαν ταυτόχρονα και συνεργατικά, μοιραζόμενες μια κοινή γλώσσα, κοινές έννοιες, και κοινό στόχο να κατανοήσουν τη δομή και τη λειτουργία του κανονικού και του αντικανονικού εγκεφάλου. Η νευροεπιστήμη σήμερα πραγματοποιεί τεράστιες ερευνητικές προσπάθειες από τη μοριακή βιολογία ( π,χ. τα γονίδια που είναι απαραίτητα για την παροχή των πρωτεινών που χρειάζεται το κεντρικό νευρικό σύστημα) μέχρι την βιολογική βάση της κανονικής και της διαταραγμένης συμπεριφοράς, συναισθήματος και γνώσης (π.χ. οι πνευματικές ιδιότητες με τις οποίες ο άνθρωπος αλληλεπιδρά με τους συνανθρώπους του και με το περιβάλλον). Η νευροεπιστήμη σήμερα είναι μια από τις πιο ταχέως αναπτυσσόμενες περιοχές της επιστήμης. Πράγματι, ο εγκέφαλος μερικές φορές αναφέρεται ως το τελευταίο σύνορο της βιολογίας. Το 1971, 1100 επιστήμονες συνεδρίασαν στην πρώτη ετήσια συνάντηση της Κοινότητας της Νευροεπιστήμης. Το 2001, επιστήμονες συμμετείχαν στο 31η ετήσια συνάντηση στη οποία έγιναν περισσότερες από ερευνητικές παρουσιάσεις. 1.3 Οι περιοχές του εγκεφάλου είναι εξειδικευμένες για διαφορετικές λειτουργίες Το κεντρικό νευρικό σύστημα, το οποίο είναι αμφίπλευρο και, ουσιαστκά, συμμετρικό, αποτελείται από επτά κύρια μέρη: το νωτιαίο μυελό, τον προμήκη μυελό, τη γέφυρα, την παρεγκεφαλίδα, τον μέσο εγκέφαλο, τον διάμεσο εγκέφαλο και τα εγκεφαλικά ημισφαίρια. Οι τεχνικές απεικόνισης που αναπτύχθηκαν τα 9

10 τελευταία χρόνια επιτρέπουν την αναγνώριση των δομών αυτών στον ζωντανό ανθρώπινο εγκέφαλο. Με τη βοήθεια διαφόρων πειραματικών μεθόδων έχει αποδειχθεί ότι καθεμιά από τις περιοχές αυτές έχει συγκεκριμένες λειτουργίες. Κατά συνέπεια, η άποψη ότι διαφορετικές περιοχές είναι εξειδικευμένες για διαφορετικές λειτουργίες θεωρείται πλέον ως ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους της επιστήμης του εγκεφάλου. Ένας από τους λόγους το γεγονός αυτό διέφευγε από τους ερευνητές για τόσα πολλά χρόνια βρίσκεται σε μια άλλη οργανωτική αρχή του νευρικού συστήματος, που είναι γνωστή ως παράλληλη επεξεργασία. Κάθε κύρια αισθητική, κινητική ή άλλη λειτουργία ολοκλήρωσης διεκπεραιώνεται συνήθως από περισσότερες της μίαςνευρικές οδούς. Όταν μια περιοχή ή μια οδός υποστεί βλάβη, συχνά άλλες είναι σε θέση να αντισταθμίσουν εν μέρει την απώλεια, καλύπτωντας έτσι τις συμπεριφορικές ενδείξεις για την εντόπιση. Ωστόσο, η ακρίβεια με την οποία είναι εντοπισμένες ορισμένες ανώτερες λειτουργίες προβάλλει σαφώς κατά τη μελέτη της γλώσσας. 1.4 Το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα Το κεντρικό νευρικό σύστημα αποτελείταιαπό επτά κύρια μέρη, τα οποία απεικονίζονται στην εικόνα Ο νωτιαίος μυελός, το κατώτερο τμήμα του κεντρικού νευρικού συστήματος, δέχεται και επεξεργάζεται πληροφορίες από το δέρμα, τις αρθρώσεις και τους μυς των άκρων και του κορμιού και ελέγχει τις κινήσεις των άκρων και του κορμιού. Υποδιαιρείται σε αυχενική, θωρακική, οσφυική και ιερή μοίρα. Ο νωτιαίος μυελός συνεχίζεται προς τα άνω ως εγκεφαλικό στέλεχος, το οποίο μεταφέρει πληροφορίς προς και από το νωτιαίο μυελό και τον εγκέφαλο. Το εγκεφαλικό στέλεχος περιέχει αρκετές ευδιάκριτες ομάδες κυτταρικών σωμάτων, τους πυρήνες των εγκεφαλικών νεύρων. Μερικοί από τους πυρήνες αυτούς δέχονται πληροφορίες από το δέρμα και τους μυς της κεφαλής, άλλοι ελέγχουν τις κινητικές εντολές προς τους μυς του προσώπου, του αυχένα και των οφθαλμών. Άλλοι, επίσης, ειναι εξειδικευμενοι γι πληροφορίες από τις ειδικές αισθήσεις: για την ακοή την ισορροπία και τη γεύση. Το εγκεφαλικό στέλεχος ρυθμίζει επίσης τα επίπεδα εγρήγορσης και συνείδησης μέσω του διαχυτού δικτυωτού σχηματισμού. Το εγκεφαλικό στέλεχος αποτελείται από τρία μέρη: τον προμήκη μυελό, τη γέφυρα και τον μέσο εγκέφαλο. 2. Ο προμήκης μυελός, ο οποίος κινείται αμέσως προς τα άνω του νωτιαίου μυελού, περιλαμβάνει αρκετά κέντρα που ρυθμίζουν ζωτικές αυτόνομες λειτουργίες, όπως είναι η πέψη, η αναπνοή και ο έλεγχος του καρδιακού ρυθμού. 3. Η γέφυρα, η οποία βρίσκεται προς τα άνω του προμήκους μυελού, μεταφέρει πληροφορίες σχετικές με την κίνηση από τα εγκεφαλικά ημισφαίρια προς την παρεγκεφαλίδα. 10

11 4. Η παρεγκαφαλίδα βρίσκεται πίσω από τη γέφυρα και συνδέεται μετο εγκεφαλικό στέλεχος με μεγάλες δεσμίδες ινών, οι οποίες ονομάζονται παρεγκεφαλιδικά σκέλη. Η παραγκεφαλίδα τροποποιεί τη δύναμη και το εύρος της κίνησης και παίζει ουσιαστικό ρόλο στην εκμάθηση των κινητικών δεξιοτήτων. 5. Ο μέσος εγκέφαλος, ο οποίος κείται προς τα άνω της γέφυρα, ελέγχει πολλές αισθητικές και κινητικές λειτουργίες, περαμβανομένων των οφθαλμικών κινήσεων και του συντονισμού των οπτικών και ακουστικών αντανακλαστικών. 6. Ο διάμεσος εγκέφαλος κείται προς τα άνω του μέσου εγκεφάλου και περιέχει δύο δομές. Η μία, ο θάλαμος, επεξεργάζεται τις περισσότερες από τις πληροφορίες που φθάνουν στον φλοιό των εγκεφαλικών ημισφαιρίων, προερχόμενες από το υπόλοιπο κεντρικό νευρικό σύστημα. Η άλλη, ο υποθάλαμος, ρυθμίζει αυτόνομες, ενδοκρινικές και σπλαχνικές λειτουργίες. 7. Τα εγκεφαλικά ημισφαίρια αποτελούνται από το φλοιό των εγκεφαλικών ημισφαιρίων και από τρείς εν τω βάθει δομές: τα βασικά γάγγλια, τον ιππόκαμπο και την αμυγδαλή. Τα βασικά γάγγλια συμμετέχουν στη ρύθμιση της εκτέλεσης της κίνησης, ο ιππόκαμπος σχετίζεται με πλευρές αποθήκευσης της μνήμης, η αμυγδαλή συντονίζει αυτόνομες και ενδοκρινικές αποκρίσεις σε συνδυασμό με συναισθηματικές καταστάσεις. Και τα δύο ημισφαίρια εμφανίζουν εξωτερικά την έντονα πρυχωτή στοιβάδα του φλοιού των εγκεφαλικών ημισφαιρίων, ο οποίος διαιρείται σε τέσσερεις λοβούς: τον μετωπιαίο, τον βρεγματικό, τον κροταφικό κι τον ινιακό. Επίσης, ο εγκέφαλος διαιρείται συνήθως σε τρείς ευρύτερες περιοχές: το ρομβοείδή εγκέφαλο (προμήκης γέφυρα και παρεγκεφαλίδα), τον μέσο εγκέφαλο και τον πρόσθιο εγκέφαλο (διάμεσος εγκέφαλος και εγκεφαλικά ημισφαίρια). Ο ρομβοειδής εγκέφαλος (εξαιρουμένης της παρεγκεφαλίδας) και ο μέσος εγκέφαλος αποτελούν το εγκεφαλικό στέλεχος. 11

12 Εικόνα1.1 12

13 Εικόνα 1.2 Ένας αισθητικός νευρώνας (νωτιαίου γαγγλίου) και ένας κινητικός νευρώνας του νωτιαίου μυελού σχηματίζουν ένα μονοσυναπτικό κύκλωμα, το οποίο ελέγχει το μυοτατικό αντανακλαστικό της επιγονατίδας. Α. Αριστερά: Το κυτταρικό σώμα του νευρώνα του νωτιαίου γαγγλίου περιέχει έναν ευδιάκριτο πυρήνα. Ο νευράξονας, συνήθως, είναι σπειροειδής πριν από τον διχασμό του σε κεντρικό και περιφερικό κλάδο. Δεξιά: Σε αυτήν την μικρής μεγέθυνσης μικροφωτογραφία με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο φαίνεται λεπτομέρεια από τον πυρήνα (Nuc). Ο χαρακτηριστικός πυρηνίσκος (Ν) είναι ορατός. Το κυτταρικό σώμα του νευρώνα περιβάλλεται από κύτταρα Schwann (Sc), τα νευρογλοιακά κύτταρα που υπάρχουν στο περιφερικό νευρικό σύστημα. Β. Αριστερά: Πέντε κινητικοί νευρώνες του κοιλιακού κέρατος του νωτιαίου μυελού νεαρής γάτας με πληθώρα δενδριτικών κλάδων, οι οποίοι συνήθως εκφύονται από το κυτταρικό σώμα των κινητικών νευρώνων. Δεξιά: Σε αυτή τη μικροφωτογραφία φαίνεται λεπτομέρεια από το κυτταρικό σώμα ενός κινητικού νευρώνα. Ένας τεράστιος αριθμός νευρικών απολήξεων από προσυναπτικούς νευρώνες (βέλη) είναι ορατός. Αυτές οι απολήξεις, που λέγονται τελικά (συναπτικά) κομβία, εμφανίζονται σαν κομβιοειδείς διογκώσεις της κυτταρικής μεμβράνης. Φαίνονται επίσης τρεις δενδρίτες (De). Ο πυρήνας με τον πυρηνίσκο περιβάλλονται από ουσία Nissl (Ns), που αντιστοιχεί σε συστάδα ριβοσωματίων συνδεδεμένων με τη μεμβράνη του ενδοπλασματικού δικτυωτού. Τα τελικά κομβία (βέλη) είναι αρκετά εμφανή σε αυτή τη μικροφωτογραφία, διότι ο ιστός έχει εμποτιστεί ειδικά με άργυρο. 13

14 1.5 Τύποι Νευρώνων Οι σημαντικότεροι τύποι νευρώνων είναι οι εξής: 1. Ο αισθητικός νευρώνας (προσαγωγός νευρώνας) Αισθητήριοι νευρώνες είναι οι νευρώνες που συμμετέχουν στη λήψη ερεθισμάτων από το περιβάλλον, μεταφέροντας τις πληροφορίες από τα αισθητήρια όργανα στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Τα κυτταρικά σώματα των πρωτοταγών προσαγωγών (αισθητικών) νευρώνων περιέχονται στα νωτιαία γάγγλια, τα οποία βρίσκονται πολύ κοντά στο νωτιαίο μυελό. Τα κυτταρικά σώματα είναι στρογγυλά, με μεγάλη διάμετρο (περίπου μm) (εικόνα 1.2). Τα κύτταρα αυτά των νωτιαίων γαγγλίων χαρακτηρίζονται ως ψευδομονόπολα, διότι σχηματίζουν μόνο μία αποφυάδα, τον νευράξονα, ο οποίος σε μικρή απόσταση από το κυτταρικό σώμα, διχάζεται σε δύο κλάδους (εικόνα 1.2). Ο περιφερικός κλάδος καταλήγει στον μυ ο κεντρικός κλάδος εισδύει στον νωτιαίο μυελό, όπου συνάπτεται με κινητικούς νευρώνες οι οποίοι ελέγχουν το αντανακλαστικό (εικόνα 1.3). Στο υποδεκτικό του άκρο, ο περιφερικός κλάδος του νευράξονα ελίσσεται γύρω από λεπτές, εξειδικευμένες μυϊκές ίνες οι οποίες βρίσκονται μέσα στη μυϊκή άτρακτο, ένα υποδεκτικό όργανο ευαίσθητο στη διάταση (εικόνα 1.4). Από τον μυ, ο περιφερικός κλάδος πορεύεται με το μηριαίο νεύρο στο κυτταρικό σώμα σε ένα νωτιαίο γάγγλιο της οσφυοιερής μοίρας του νωτιαίου μυελού. Ο αισθητικός νευράξονας έχει διάμετρο μm και καλύπτεται με ένα λευκό μονωτικό μυελώδες έλυτρο. Το έλυτρο αυτό διακόπτεται σε κανονικά διαστήματα κατά μήκος του νευράξονα από διάκενα, που ονομάζονται κόμβοι Ranvier (εικόνα 1.5). Στα διάκενα αυτά η κυτταρική μεμβράνη του νευράξονα, η οποία ονομάζεται αξονείλημα, είναι ακάλυπτη για περίπου 0.5μm. Η τμηματική αυτή διάταξη της μυελίνης αυξάνει πολύ την ταχύτητα αγωγής της νευρικής ώσης κατά μήκος του νευράξονα, διότι η ώση μπορεί να «πηδά» από τον ένα κόμβο στον επόμενο. 2. Ο κινητικός νευρώνας (απαγωγός νευρώνας) Ο αισθητικός νευράξονας προβάλλει απευθείας σε δύο είδη κινητικών νευρώνων: σε αυτούς που νευρώνουν τον μυ από τον οποίο αρχίζει η αισθητική ίνα και σε αυτούς που νευρώνουν συναγωνιστές μυς (άλλους μυς οι οποίοι συνεργάζονται για την έκταση της άρθρωσης του γόνατος). Και οι δύο τύποι κινητικών νευρώνων βρίσκονται στο πρόσθιο κέρας του νωτιαίου μυελού. Οι κινητικοί νευρώνες έχουν μεγάλο κυτταρικό σώμα, διαμέτρου μέχρι και 80 μm, του οποίου ο πυρήνας ξεχωρίζει για το μεγάλο του μέγεθος και τον ευδιάκριτο πυρηνίσκο του (εικόνα 1.2Β, δεξιά). Αντίθετα με τα κύτταρα των νωτιαίων γαγγλίων, τα οποία στερούνται δενδριτών, οι κινητικοί νευρώνες έχουν εκτεταμένους δενδριτικούς κλάδους (εικόνα 1.2Β, αριστερά). Ο ρόλος των δενδριτών είναι να δέχονται συναπτικές πληροφορίες από άλλους νευρώνες αυτό συνήθως επιτυγχάνεται σε εξειδικευμένες βραδείες προεκβολές του δενδρίτη, οι οποίες ονομάζονται άκανθες. 14

15 Εικόνα 1.3 Η μικροφωτογραφία αυτή δείχνει τις συνδέσεις μεταξύ των αισθητικών νευρώνων του τρικέφαλου βραχιόνιου μυός και κινητικών νευρώνων του αυχενικού ογκώματος του νωτιαίου μυελού του βατράχου Rana catesbeiana. Το νεύρο του τρικέφαλου σημάνθηκε με ραφανιδική υπεροξειδάση (HRP). Οι αισθητικοί νευράξονες εισέρχονται στο νωτιαίο μυελό δια μέσου της ραχιαίας ρίζας (DR) και στη συνέχεια πορεύονται κατά τον διαμήκη άξονά του μέσα στη ραχιαία δέσμη (DC). Παράπλευρες ίνες (Col) κατέρχονται από τη ραχιαία δέσμη στη φαιή ουσία του νωτιαίου μυελού, όπου διακλαδίζονται και σχηματίζουν συναπτικές επαφές με τους δενδρίτες των κινητικών νευρώνων (ΜΝ) που συμμετέχουν στον σχηματισμό του βραχιόνιου πλέγματος. Η ραχιαία επιφάνεια απεικονίζεται προς τα άνω και η έξω προς τα αριστερά. Οι περισσότερες από τις πρωτεΐνες των νευρώνων συντίθενται στο κυτταρικό σώμα. Στους δενδρίτες τα οργανίδια που είναι αναγκαία για τη σύνθεση πρωτεϊνών βρίσκονται συνήθως αμέσως κάτω από τις άκανθες. Ο κυτταρικός σκελετός του δενρίτη διαφέρει σε κάποιο βαθμό από τον σκελετό του νευράξονα. Η μοριακή του σύσταση είναι παρόμοια με τη σύσταση του κυτταρικού σκελετού του κυτταρικού σώματος. Ο αριθμός των πρωτοταγών ή πρώτης τάξης δενδριτών ενός κινητικού νευρώνα κυμαίνεται από 7 έως 18 και κάθε δενδρίτης διακλαδίζεται τέσσερεις έως έξι φορές. Κάθε πρωτοταγής δενδρίτης χορηγεί 10 ή περισσότερους τελικούς κλάδους, με αποτέλεσμα ο συνολικός αριθμός τελικών δενδριτικών κλάδων ανά κύτταρο να είναι συνήθως μεγαλύτερος του 100. Το μέσο μήκος ενός δενδρίτη, από το κυτταρικό 15

16 σώμα έως την απόληξή του, είναι περίπου εικοσαπλάσιο της διαμέτρου του κυτταρικού σώματος, αλλά μερικοί κλάδοι έχουν διπλάσιο μήκος. Οι κλάδοι προβάλλουν ακτινωτά, έτσι ώστε οι δενδρίτες ενός μόνο κινητικού νευρώνα είναι δυνατόν να εξαπλώνονται στον νωτιαίο μυελό σε μία περιοχή διαμέτρου περίπου 2 έως 3 mm. Η πολύπλοκη αυτή δενδριτική διακλάδωση επιτρέπει στο κύτταρο να δέχεται πολλά σήματα. Εικόνα 1.4 Στη μικροφωτογραφία αυτή φαίνονται οι απολήξεις των πρωτοταγών αισθητικών νευρικών ινών στον υποκνημίδιο μυ της γάτας. Οι απολήξεις του πρωτοταγούς προσαγωγού νευράξονα (Ia) ελίσσονται γύρω από εξειδικευμένες μυϊκές ίνες μέσα στη μυϊκή άτρακτο. Αυτή η δομή, δηλαδή το υποδεκτικό όργανο της διάτασης, είναι ένα σημαντικό στοιχείο του αντανακλαστικού της επιγονατίδας. Παρά το γεγονός ότι κάθε κινητικός νευρώνας έχει πολλούς δενδρίτες, χορηγεί μόνο ένα νευράξονα, που εκφύεται από μια εξειδικευμένη περιοχή του κυτταρικού σώματος η οποία ονομάζεται εκφυτικός κώνος (εικόνα 1.6). Ο εκφυτικός κώνος μαζί με το αρχικό τμήμα του νευράξονα εκτείνεται σε μήκος ίσο περίπου με τη διάμετρο του κυτταρικού σώματος, ενώ από το σημείο εκείνο και μετά ο νευράξονας περιβάλλεται από μυελώδες έλυτρο. Ο εκφυτικός κώνος και το αρχικό τμήμα του νευράξονα λειτουργούν ως ζώνη εκκίνησης, η οποία ολοκληρώνει τα πολλά σήματα που προέρχονται από άλλα κύτταρα και δημιουργεί το σήμα που στέλνει ο νευρώνας στον μυ. Κοντά στο κυτταρικό σώμα, ο κινητικός νευράξονας χορηγεί έναν έως πέντε κλάδους (εικόνα 1.6). Οι κλάδοι αυτοί ονομάζονται παλίνδρομοι, διότι συνήθως, συνάπτονται με ανασταλτικούς διάμεσους νευρώνες των οποίων οι νευράξονες καταλήγουν στους ίδιους τους κινητικούς νευρώνες. 16

17 Εικόνα 1.5 Το μονωτικό μυελώδες έλυτρο του νευράξονα εμφανίζει κατά κανονικά διαστήματα διάκενα που ονομάζονται κόμβοι Ranvier. Οι μικροφωτογραφίες αυτές με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο δείχνουν τμήματα νευράξονα από το περιφερικό (αριστερά) και τι κεντρικό (δεξιά) νευρικό σύστημα στην περιοχή ενός κόμβου. Και στις δύο μικροφωτογραφίες, ο νευράξονας (Ax) πορεύεται από πάνω προς τα κάτω. Ο νευράξονας περιβάλλεται από πολλές στιβάδες μυέλινης (Μ), η οποία διακόπτεται περιοδικά στους κόμβους (Nd). Στο περιφερικό νευρικό σύστημα, η μυέλινη παράγεται από τα κύτταρα Schwann (SC), ενώ στο κεντρικό νευρικό σύστημα από τα ολιγοδενδροκύτταρα. Στον κόμβο, το αξονείλημα είναι ακάλυπτο. Τα στοιχεία του κυτταρικού σκελετού που είναι ορατά μέσα στον νευράξονα είναι μικροσωληνάρια (Mr) και νευρικά νημάτια (Nf). Διακρίνονται επίσης μιτοχόνδρια (Mit). 17

18 Το ήμισυ περίπου του εμβαδού του εκφυτικού κώνου και του κυτταρικού σώματος και τα τρία τέταρτα της δενδριτικής μεμβράνης καλύπτονται από διογκώσεις υπό μορφή κομβίων, τα συναπτικά κομβία, τα οποία είναι νευραξονικά τελικά κομβία άλλων νευρώνων(εικόνα 1.2Β, δεξιά). Ο κινητικός νευρώνας δέχεται αρκετούς τύπους σημάτων: διεγερτικά σήματα από τους πρωτοταγείς αισθητικούς νευρώνες, διεγερτικά και ανασταλτικά σήματα από διάμεσους νευρώνες οι οποίοι ελέγχουν την κινητική συμπεριφορά και παλίνδρομα ανασταλτικά σήματα από ανασταλτικούς διάμεσους νευρώνες. Η προκαλούμενη αλλαγή στο δυναμικό μεμβράνης ελέγχεται στη ζώνη εκκίνησης, όπου η κυτταρική μεμβράνη είναι πλούσια σε τασεοελεγχόμενους διαύλους νατρίου. Όταν οι δίαυλοι αυτοί ανοίγουν, η ζώνη εκκίνησης μεταδίδει ένα δυναμικό ενέργειας. Μία εντυπωσιακή διαφορά μεταξύ του κινητικού και του αισθητικού νευρώνα αφορά τη θέση εισόδου των συναπτικών σημάτων. Ο αισθητικός νευρώνας μάλλον δεν δέχεται προσυναπτικά τελικά κομβία στο κυτταρικό σώμα του ή στο νευράξονά του μέσα στο νωτιαίο γάγγλιο. Αντίθετα, ο κινητικός νευρώνας δέχεται τα περισσότερα από τα πρωτοταγή κα τροποποιητικά σήματα από τις μυϊκές ατράκτους στο κυτταρικό σώμα και στους δενδρίτες. Ο αισθητικός νευρώνας δέχεται το πρωτοταγές σήμα από τις μυϊκές ατράκτους και τα τροποποιητικά σήματα από το νωτιαίο μυελό. Η εξέταση πολλών επιμέρους κινητικών νευρώνων φανερώνει ότι όλα σχεδόν τα προσυναπτικά τελικά κομβία συνάπτονται με δενδριτικούς κλάδους και μόνο το 5% συνάπτονται με το κυτταρικό σώμα. Οι συνάψεις με τον κινητικό νευρώνα διατάσσονται κανονικά. Οι περισσότερες ανασταλτικές συνάψεις βρίσκονται κοντά στο κυτταρικό σώμα, ενώ οι διεγερτικές συνάψεις βρίσκονται μακριά, κατά μήκος των δενδριτών. Κάθε κινητικός νευρώνας δέχεται δύο έως έξι επαφές από τον αισθητικό νευρώνα και κάθε αισθητικός νευρώνας σχηματίζει επαφές με 500 έως 1000 κινητικούς νευρώνες. Ο νευράξονας του κινητικού νευρώνα εξέρχεται από το νωτιαίο μυελό με την πρόσθια (κοιλιακή) ρίζα. Όταν ο κινητικός νευράξονας εισέλθει στον μυ, χορηγεί πολλούς κλάδους οι οποίοι γίνονται προοδευτικά λεπτότεροι, αποκτώντας διάμετρο λίγων μικρομέτρων. Τελικά, κάθε κλάδος χάνει το μυελώδες έλυτρο και πορεύεται κατά μήκος της επιφάνειας μιας μυϊκής ίνας, όπου πραγματοποιεί συναπτική επαφή, η οποία ονομάζεται νευρομυική σύναψη. Σε αυτές τις συνάψεις ο κινητικός νευρώνας απελευθερώνει τον νευροδιαβιβαστή ακετυλοχολίνη. Ανακεφαλαιώνοντας, ο αισθητικός και ο κινητικός νευρώνας που διεκπεραιώνουν το μυοτατικό αντανακλαστικό χρησιμοποιούν όμοιους μηχανισμούς μετάδοσης σήματος, αλλά διαφέρουν ως προς τη μορφή τους, τη θέση τους στο νευρικό σύστημα και τον τρόπο διανομής του νευράξονα και των δενδριτών τους. Όλα αυτά τα κυτταρικά χαρακτηριστικά έχουν σημαντικές συνέπειες στη συμπεριφορά. Επί πλέον, οι δύο τύποι κυττάρων χρησιμοποιούν διαφορετικούς νευροδιαβιβαστές (παρ όλο που και οι δύο διαβιβαστές είναι διεγερτικοί ως προς τη λειτουργία) και δέχονται σημαντικά διαφορετικές πληροφορίες. Η συναπτική διαβίβαση από τον κινητικό νευρώνα, η οποία πραγματοποιείται μέσω της απελευθέρωσης ακετυλοχολίνης, απαιτεί όχι μόνο ένα εξειδικευμένο ένζυμο, αλλά και μία τουλάχιστον ειδική μεμβρανική πρωτεΐνη, η οποία δεν συντίθεται στο 18

19 αισθητικό κύτταρο ή σε άλλους τύπους νευρώνων: μια ειδική πρωτεΐνη μεταφορέα για τη χολίνη, η οποία αποτελεί την ουσιαστική πρόδρομη ουσία του διαβιβαστή. Εικόνα 1.6 Ο νευράξονας ενός κινητικού νευρώνα του νωτιαίου μυελού διακλαδίζεται, προκειμένου να σχηματίσει συναπτικές επαφές με αρκετούς διάμεσους νευρώνες και, σπανίως, μια υπόστροφη (παλίνδρομη) σύνδεση με τον ίδιο τον κινητικό νευρώνα. Α. Μικροφωτογραφία με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο (2) η οποία δείχνει το κυτταρικό σώμα, τον εκφυτικό κώνο (ΑΗ), το αρχικό τμήμα (IS) και το πρώτο τμήμα της εμμύελης μοίρας του νευράξονα ενός κινητικού νευρώνα του νωτιαίου μυελού γάτας. Νευρογλοιακά κύτταρα (OL, ολιγοδενδροκύτταρα MG, μικρονευρογλοιακό κύτταρο) περιβάλλουν το αρχικό τμήμα του νευράξονα. Το C είναι μια εγκάρσια τομή ενός τριχοειδούς. Η ένθετη εικόνα (1) δείχνει δύο δενδρίτες που εκφύονται από δύο αντίθετες πλευρές του κυτταρικού σώματος. Β. Ο νευράξονας των κινητικών νευρώνων χορηγεί, συνήθως, από έναν έως πέντε παλίνδρομους κλάδους, οι οποίοι, κατά κανόνα, σχηματίζουν συνάψεις με ανασταλτικούς διάμεσους νευρώνες. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ένας νευραξονικός κλάδος (ένας παλίνδρομος παράπλευρος κλάδος) συνδέεται απευθείας με το ίδιο το κυτταρικό του σώμα. 19

20 Εικόνα 1.7 Στο νευρικό σύστημα των σπονδυλωτών οι περισσότεροι νευρώνες έχουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά. Το κυτταρικό σώμα περιέχει τον πυρήνα, την αποθήκη των γενετικών πληροφοριών. Από το κυτταρικό σώμα εκφύονται δύο είδη κυτταρικών αποφυάδων, οι δενδρίτες και ο νευράξονας, Οι νευράξονες, που αποτελούν τα στοιχεία διαβίβασης των νευρώνων, μπορεί να ποικίλλουν σημαντικά ως προς το μήκος τους μερικοί εκτείνονται στο σώμα σε απόσταση μεγαλύτερη από 1 μέτρο. Οι περισσότεροι από τους νευράξονες στο κεντρικό νευρικό σύστημα είναι πολύ λεπτοί σε σύγκριση με τη διάμετρο του κυτταρικού σώματος. Ο εκφυτικός κώνος είναι η θέση εκκίνησης του δυναμικού ενέργειας, δηλαδή του κυτταρικού σώματος. Πολλοί νευράξονες είναι μονωμένοι με ένα μυελώδες έλυτρο, το οποίο διακόπτεται κατά κανονικά διαστήματα από περιοχές που είναι γνωστές ως κόμβοι Ranvier. Κλάδοι του νευράξονα ενός νευρώνα (του προσυναπτικού νευρώνα) διαβιβάζουν σήματα σε άλλο νευρώνα (τον μετασυναπτικό νευρώνα), σε μια θέση που ονομάζεται σύναψη. Οι κλάδοι ενός μόνο νευράξονα είναι δυνατόν να σχηματίζουν συνάψεις με 1000 άλλους νευρώνες. Οι δενδρίτες αποτελούν το κύριο μέρος της επιφάνειας υποδοχής του νευρώνα και, μαζί με το κυτταρικό σώμα, δέχονται τα συναπτικά σήματα από τα προσυναπτικά κύτταρα. 20

21 1.6 Κατηγορίες κυττάρων του νευρικού συστήματος Το νευρικό σύστημα έχει δύο κατηγορίες κυττάρων: τα νευρικά κύτταρα (ή νευρώνες) και τα νευρογλοιακά κύτταρα (ή νευρογλοία) Νευρικά κύτταρα Ένας νευρώνας έχει τέσσερις μορφολογικά καθορισμένες περιοχές: το κυτταρικό σώμα, τους δενδρίτες, το νευράξονα και τα προσυναπτικά τελικά κομβία (εικόνα 1.7). Καθεμία από τις περιοχές αυτές έχει ιδιαίτερη αποστολή στην παραγωγή σημάτων. Το κυτταρικό σώμα είναι το κέντρο μεταβολισμού του κυττάρου. Περιέχει τον πυρήνα, στον οποίο βρίσκονται τα γονίδια του κυττάρου, και το κοκκώδες και λείο ενδοπλασματικό δικτυωτό, το οποίο συνθέτει τις πρωτεΐνες του κυττάρου. Το κυτταρικό σώμα χορηγεί συνήθως δύο ειδών προεκβολές ή αποφυάδες, τους δενδρίτες και τον νευράξονα. Οι περισσότεροι νευρώνες Εικόνα 1.8 Το δυναμικό ενέργειας και το δυναμικό ηρεμίας, όπως καταγράφηκαν με ένα τριχοειδές σιφώνιο που περνά δια μέσου της μεμβράνης του γιγάντιου νευράξονα του καλαμαριού σε ένα λουτρό με θαλασσινό νερό. Η ένδειξη χρόνου στον οριζόντιο άξονα είναι 500 Hz. Η κατακόρυφη κλίμακα δείχνει το δυναμικό του εσωτερικού ηλεκτροδίου σε millivolt το δυναμικό του θαλασσινού νερού στο εξωτερικό περιβάλλον θεωρείται μηδενικό. 21

22 έχουν αρκετούς δενδρίτες, οι οποίοι διακλαδίζονται όπως ένα δέντρο και χρησιμεύουν ως κύρια συσκευή υποδοχής σημάτων από άλλα νευρικά κύτταρα. Αντίθετα, από το κυτταρικό σώμα εκφύεται μόνο ένας νευράξονας, μια σωληνοειδής κατασκευή που εκπορεύεται από μια εξειδικευμένη περιοχή του κυτταρικού σώματος η οποία καλείται εκφυτικός κώνος. Η διάμετρος των νευραξόνων κυμαίνεται μεταξύ 0,2 και 20 μm. Ο νευράξονας, η κύρια μονάδα αγωγής του νευρώνα, είναι ικανός να μεταφέρει ηλεκτρικά σήματα σε μήκος που κυμαίνεται μεταξύ 0,1 mm και 2 m. Πολλοί νευράξονες διαιρούνται σε αρκετούς κλάδους, μεταφέροντας έτσι πληροφορίες σε διαφορετικούς στόχους. Τα ηλεκτρικά σήματα που διατρέχουν το νευράξονα και τα οποία καλούνται δυναμικά ενέργειας είναι σύντομες και παροδικές νευρικές ώσεις του τύπου όλον ή ουδέν, με εύρος 100 mv και διάρκεια περίπου 1 ms (εικόνα 1.8). Τα δυναμικά ενέργειας δημιουργούνται στον εκφυτικό κώνο και διατρέχουν το νευράξονα, χωρίς αποτυχία ή παραμόρφωση, με ταχύτητες μεταξύ 1 και 100 m ανά δευτερόλεπτο. Το εύρος του δυναμικού ενέργειας παραμένει σταθερό σε όλο το μήκος του νευράξονα, διότι η ώση του τύπου όλον ή ουδέν αναγεννάτε διαρκώς καθώς οδεύει κατά μήκος του νευράξονα. Τα δυναμικά ενέργειας τα σήματα που χρησιμοποιούνται από τον εγκέφαλο για την υποδοχή, την ανάλυση και τη μεταφορά πληροφοριών είναι εντόνως τυποποιημένα σε όλο το νευρικό σύστημα. Προκαλούνται, βεβαίως, από ποικίλα φυσικά γεγονότα του περιβάλλοντος τα οποία έρχονται σε επαφή με το σώμα μας. Ωστόσο, τα σήματα που μεταφέρουν οπτικές πληροφορίες είναι όμοια με εκείνα που μεταφέρουν, παραδείγματος χάριν, πληροφορίες σχετικές με οσμές. Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια από τις θεμελιώδεις αρχές λειτουργίας του εγκεφάλου. Η πληροφορία που μεταφέρεται με ένα δυναμικό ενέργειας καθορίζεται όχι από τον τύπο του σήματος, αλλά από την οδό του εγκεφάλου στην οποία οδεύει το σήμα. Έγκειται στον εγκέφαλο να αναλύσει και να ερμηνεύσει τα σχέδια των εισερχόμενων ηλεκτρικών σημάτων και, με τον τρόπο αυτό, να δημιουργήσει τις καθημερινές οπτικές και ακουστικές αντιλήψεις μας. Προκειμένου να διασφαλιστεί η ταχεία αγωγή των δυναμικών ενέργειας, οι μεγάλοι νευράξονες περιβάλλονται από ένα λιπώδες μονωτικό έλυτρο, που ονομάζεται μυελώδες έλυτρο. Το έλυτρο διακόπτεται ανά κανονικά διαστήματα από τους κόμβους Ranvier και σε αυτές τις «γυμνές» θέσεις κατά μήκος του νευράξονα αναγεννάτε το δυναμικό ενέργειας. Κοντά στην απόληξη του ο νευράξονας διαιρείται σε λεπτούς κλάδους, οι οποίοι έρχονται σε επαφή με άλλους νευρώνες. Το σημείο επαφής είναι γνωστό ως σύναψη. Το κύτταρο που διαβιβάζει το σήμα ονομάζεται προσυναπτικό κύτταρο και το κύτταρο που δέχεται το σήμα ονομάζεται μετασυναπτικό κύτταρο. Εξειδικευμένες διογκώσεις των νευραξονικών κλάδων λειτουργούν ως θέσεις διαβίβασης στο προσυναπτικό κύτταρο. Τα συναπτικά αυτά τελικά κομβία δεν επικοινωνούν ανατομικά με το μετασυναπτικό κύτταρο. Αντίθετα, τα δύο κύτταρα χωρίζονται μεταξύ τους στη σύναψη με ένα διάστημα, τη συναπτική σχισμή. Οι περισσότεροι 22

23 νευράξονες καταλήγουν κοντά στους δενδρίτες ενός μετασυναπτικού κυττάρου, αλλά η επικοινωνία μπορεί να πραγματοποιηθεί και στο κυτταρικό σώμα ή, πιο σπάνια, στο αρχικό ή στο τελικό τμήμα του νευράξονα του μετασυναπτικού κυττάρου. Εικόνα 1.9 Οι νευρώνες ταξινομούνται σε μονόπολους δίπολους ή πολύπολους ανάλογα με τον αριθμό των αποφυάδων που εκφύονται από το κυτταρικό σώμα. Α. Τα μονόπολα κύτταρα έχουν μία αποφυάδα, διαφορετικά τμήματα της οποίας λειτουργούν ως επιφάνειες υποδοχής ή απολήξεις απελευθέρωσης. Τα μονόπολα κύτταρα είναι χαρακτηριστικά του νευρικού συστήματος των ασπονδύλων. Β. Τα δίπολα κύτταρα έχουν δύο αποφυάδες, που είναι εξειδικευμένες λειτουργικά: ο δενδρίτης μεταφέρει πληροφορίες προς το κύτταρο και ο νευράξονας διαβιβάζει πληροφορίες σε άλλα κύτταρα. Γ. Ορισμένοι νευρώνες που μεταφέρουν αισθητικές πληροφορίες στον νωτιαίο μυελό ανήκουν σε μία υποκατηγορία δίπολων κυττάρων που ονομάζονται ψευδομονόπολα κύτταρα. Καθώς τα κύτταρα αυτά αναπτύσσονται, οι δύο αποφυάδες του εμβρυικού διπόλου κυττάρου συγχωνεύονται και προεκβάλλουν από το κυτταρικό σώμα ως μια αποφυάδα. Η αποφυάδα αυτή αποσχίζεται στη συνέχεια σε δύο κλάδους, έναν περιφερικό, προς το δέρμα ή τους μυς, και έναν κεντρικό, προς το νωτιαίο μυελό. Δ. Τα πολύπολα κύτταρα έχουν έναν νευράξονα και πολλούς δενδρίτες. Είναι ο πιο συχνός τύπος νευρώνων στο νευρικό σύστημα των θηλαστικών. Τρία παραδείγματα φανερώνουν την ποικιλομορφία σχήματος και οργάνωσης των πολύπολων κυττάρων. Οι κινητικοί νευρώνες του νωτιαίου μυελού νευρώνουν σκελετικές μυϊκές ίνες. Τα πυραμοειδή κύτταρα έχουν περίπου τριγωνικό κυτταρικό σώμα οι δενδρίτες προεκβάλλουν από την κορυφή και από τη βάση. Τα πυραμοειδή κύτταρα βρίσκονται στον ιππόκαμπο και σε όλη την έκταση του φλοιού των εγκεφαλικών ημισφαιρίων. Τα κύτταρα Purkinje της παρεγκεφαλίδας χαρακτηρίζονται από πλούσιο και εκτεταμένο δενδριτικό πλέγμα σε ένα επίπεδο. Μια τέτοια οργάνωση επιτρέπει την είσοδο τεράστιου αριθμού συναπτικών σημάτων. 23

24 Ο Ramón y Cajal προσέφερε πολλές αποδείξεις για τη νευρωνική θεωρία, σύμφωνα με την οποία οι νευρώνες είναι οι βασικές μονάδες μετάδοσης σημάτων του νευρικού συστήματος και κάθε νευρώνας είναι ένα χωριστό κύτταρο, από το κυτταρικό σώμα του οποίου εκφύονται πολλές αποφυάδες. Μετά την εισαγωγή, από τους ανατόμους Jacob Scheiden και Theodor Schwann, της κυτταρικής θεωρίας, στις αρχές της δεκαετίας του 1830, η άποψη ότι τα κύτταρα είναι οι δομικές μονάδες όλης της ζώσας ύλης αποτέλεσε κεντρικό δόγμα. Ωστόσο, για χρόνια οι ανατόμοι πίστευαν ότι η κυτταρική θεωρία δεν είχε εφαρμογή στον εγκέφαλο. Αντίθετα με άλλους ιστούς, τα κύτταρα του νευρικού συστήματος είναι μεγάλα και έχουν πολύπλοκο σχήμα, ενώ οι δενδρίτες και οι νευράξονες φαίνονται να εκτείνονται χωρίς τέλος για αυτό το λόγο υπήρχε η άποψη ότι οι αποφυάδες αυτές δεν είχαν σχέση με το κυτταρικό σώμα. Ο Ramón y Cajal, εκτός από τις βασικές αρχές της νευρωνικής θεωρίας, συνέλαβε δύο άλλες πολύ σημαντικές αρχές. Πρώτον, την αρχή της δυναμικής πόλωσης, σύμφωνα με την οποία τα ηλεκτρικά σήματα άγονται προς μια προβλέψιμη και σταθερή κατεύθυνση, και μόνο προς αυτή την κατεύθυνση, σε ένα νευρωνικό κύτταρο. Η κατεύθυνση αυτή έχει φορά από τις θέσεις υποδοχής του νευρώνα προς τη ζώνη εκκίνησης στον εκφυτικό κώνο. Εκεί δημιουργείται το δυναμικό ενέργειας και μεταφέρεται μονόδρομα κατά μήκος του νευράξονα, έως τις προσυναπτικές θέσεις απελευθέρωσης στα τελικά κομβία. Παρά το γεγονός ότι οι νευρώνες ποικίλουν ως προς το σχήμα και τη λειτουργία, οι περισσότεροι ακολουθούν αυτό τον κανόνα ροής της πληροφορίας. Δεύτερον, την αρχή της εξειδίκευσης, η οποία έχει δύο σημαντικές συνέπειες. Καταρχάς δεν υπάρχει κυτταροπλασματική συνέχεια μεταξύ των νευρικών κυττάρων ακόμη και στη σύναψη, το προσυναπτικό τελικό κομβίο χωρίζεται από το μετασυναπτικό κύτταρο (με τη συναπτική σχισμή). Δεύτερον τα νευρικά κύτταρα δεν επικοινωνούν μεταξύ τους αδιακρίτως ούτε σχηματίζουν τυχαία δίκτυα. Αντίθετα, κάθε κύτταρο επικοινωνεί με ορισμένους μετασυναπτικούς κυτταρικούς στόχους, αλλά όχι με άλλους, και πάντοτε σε εξειδικευμένες θέσεις συναπτικής επαφής. Επιπρόσθετα, ο Ramón y Cajal και οι νευροανατόμοι που τον ακολούθησαν ανακάλυψαν ότι το μοναδικό χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί έναν νευρώνα από κάποιον άλλον είναι το σχήμα του και, ειδικότερα, ο αριθμός και η μορφή των αποφυάδων του. Με βάση τον αριθμό των αποφυάδων που εκφύονται από το κυτταρικό σώμα, τα νευρικά κύτταρα κατατάσσονται σε τρεις μεγάλες ομάδες: τα μονόπολα, τα δίπολα και τα πολύπολα κύτταρα. Τα μονόπολα κύτταρα είναι ο απλούστερος τύπος νευρώνα. Έχουν μόνο μια κύρια αποφυάδα, η οποία φέρει συνήθως πολλούς κλάδους. Ο ένας κλάδος λειτουργεί ως νευράξονας οι άλλοι κλάδοι λειτουργούν ως δενδριτικές δομές υποδοχής. Τα κύτταρα αυτά δεν έχουν δενδρίτες που να εκφύονται από το σώμα. Τα μονόπολα κύτταρα επικρατούν στο νευρικό σύστημα των ασπονδύλων (εικόνα 1.9Α) απαντούν επίσης σε ορισμένα γάγγλια του αυτόνομου νευρικού συστήματος των σπονδυλωτών. 24

25 Τα δίπολα κύτταρα έχουν κυτταρικό σώμα ωοειδούς σχήματος, από το οποίο εκφύονται δύο αποφυάδες: ένας δενδρίτης, που μεταφέρει πληροφορίες από την περιφέρεια στο κυτταρικό σώμα, και ένας νευράξονας, που μεταφέρει πληροφορίες από το κυτταρικό σώμα στο κεντρικό νευρικό σύστημα (εικόνα 1.9Β). Πολλοί δίπολοι νευρώνες, όπως είναι τα δίπολα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς χιτώνα και του οσφρητικού επιθηλίου, είναι αισθητικοί. Τα αισθητικά κύτταρα που μεταφέρουν στο νωτιαίο μυελό πληροφορίες σχετικές με την αφή, την πίεση και τον πόνο, αποτελούν ειδικές περιπτώσεις δίπολων κυττάρων. Αρχικά αναπτύσσονται ως δίπολα κύτταρα, στη συνέχεια όμως, οι δύο αποφυάδες συγχωνεύονται για να σχηματίσουν μία αποφυάδα που εκφύεται από το κυτταρικό σώμα και διαιρείται σε δύο κλάδους. Ο ένας κατευθύνεται προς την περιφέρεια (σε αισθητικούς υποδοχείς στο δέρμα, στις αρθρώσεις και στους μυς), ενώ ο άλλος προς το νωτιαίο μυελό. Για το λόγο αυτό τα αισθητικά αυτά κύτταρα ονομάζονται ψευδομονόπολα (εικόνα 1.9Γ). Τα πολύπολα κύτταρα υπερτερούν σε αριθμό στο νευρικό σύστημα των σπονδυλωτών. Τα κύτταρα αυτά έχουν ένα νευράξονα και δύο ή περισσότερους δενδρίτες, οι οποίοι συνήθως εκφύονται από όλα τα μέρη του κυτταρικού σώματος (εικόνα 1.9Δ). Το μέγεθος και το σχήμα των πολύπολων κυττάρων ποικίλουν σημαντικά. Ειδικότερα, τα πολύπολα κύτταρα διαφέρουν ως προς τον αριθμό και το μήκος των δενδριτών τους και το μήκος του νευράξονά τους. Στα περισσότερα κύτταρα αυτού του τύπου, ο αριθμός και η έκταση των δενδριτών εξαρτώνται από τον αριθμό των συναπτικών επαφών που πραγματοποιούν επάνω τους άλλοι νευρώνες. Ένα κινητικό κύτταρο του νωτιαίου μυελού, με μέσο αριθμό και έκταση δενδριτών, δέχεται περίπου επαφές στο κυτταρικό σώμα και στους δενδρίτες. Οι δενδριτικές αποφυάδες ενός κυττάρου Purkinje στην παρεγγεφαλίδα είναι πολύ ανεπτυγμένες, με αποτέλεσμα να δέχονται περίπου επαφές. Οι νευρώνες ταξινομούνται με βάση τη λειτουργία τους σε τρεις κύριες ομάδες: τους αισθητικούς, τους κινητικούς και τους διάμεσους νευρώνες. Οι αισθητικοί νευρώνες (ή προσαγωγοί) συμμετέχουν στη λήψη ερεθισμάτων από το περιβάλλον, μεταφέροντας τις πληροφορίες από τα αισθητήρια όργανα στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Οι κινητικοί νευρώνες (ή απαγωγοί) μεταφέρουν εντολές σε μυς και αδένες. Οι ενδιάμεσοι νευρώνες στο εσωτερικό του κεντρικού συστήματος, ενσωματώνουν τις πληροφορίες που παρέχουν οι αισθητήριοι νευρώνες και τις μεταδίδουν στους κινητικούς νευρώνες. Συγκροτούν σαφώς την πολυαριθμότεροι ομάδα, αποτελούμενη από όλα τα κύτταρα του νευρικού συστήματος τα οποία δεν είναι ειδικώς αισθητικά ή κινητικά. Οι ενδιάμεσοι νευρώνες αναμετάδοσης ή προβολής έχουν μακρύ νευράξονα και μεταφέρουν πληροφορίες σε μεγάλες αποστάσεις από μια περιοχή του εγκεφάλου σε μία άλλη. Οι τοπικοί διάμεσοι νευρώνες έχουν βραχύ νευράξονα και επεξεργάζονται πληροφορίες μέσα σε τοπικά δίκτυα. 25

26 1.6.2 Νευρογλοιακά κύτταρα Τα σώματα και οι νευράξονες των νευρικών κυττάρων περιβάλλονται από νευρογλοιακά κύτταρα. Υπάρχουν περίπου φορές περισσότερα νευρογλοιακά κύτταρα από τους νευρώνες στο κεντρικό νευρικό σύστημα των σπονδυλωτών. Παρά το γεγονός ότι η ονομασία τους προέρχεται από την ελληνική λέξη γλοιός (=κόλλα), στην πραγματικότητα τα νευρογλοιακά κύτταρα δεν συγκρατούν άλλα κύτταρα μεταξύ τους. Ούτε, από όσα γνωρίζουμε, είναι απαραίτητα για την επεξεργασία πληροφοριών. Ωστόσο, πιστεύεται ότι τα νευρογλοιακά κύτταρα έχουν αρκετούς ζωτικούς ρόλους: 1. Χρησιμεύουν ως στηρικτικά στοιχεία που προσδίδουν σταθερότητα και δομική συνοχή στον εγκέφαλο. Επίσης, χωρίζουν και μερικές φορές απομονώνουν μεταξύ τους ομάδες νευρώνων. 2. Δύο τύποι νευρογλοιακών κυττάρων παράγουν μυελίνη, το μονωτικό έλυτρο που καλύπτει τους περισσότερους μεγάλους νευράξονες. 3. Μερικά νευρογλοιακά κύτταρα λειτουργούν ως απορριματοσυλλέκτες, απομακρύνοντας συντρίμματα μετά από κάκωση ή νευρωνικό θάνατο. 4. Τα νευρογλοιακά κύτταρα ρυθμίζουν και διατηρούν τη συγκέντρωση των ιόντων καλίου στον εξωκυτταρικό χώρο μερικά, επίσης, προσλαμβάνουν και απομακρύνουν χημικούς διαβιβαστές που απελευθερώνονται από τους νευρώνες κατά τη διάρκεια της συναπτικής διαβίβασης. 5. Κατά την ανάπτυξη του εγκεφάλου, ορισμένες ομάδες νευρογλοιακών κυττάρων καθοδηγούν τη μετανάστευση των νευρώνων και κατευθύνουν την προεκβολή των νευραξόνων. 6. Ορισμένα νευρογλοιακά κύτταρα βοηθούν στο σχηματισμό ενός ειδικού, μη διαπερατού επενδύματος στα τριχοειδή αγγεία και στα φλεβίδια του εγκεφάλου, δημιουργώντας έναν αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ο οποίος εμποδίζει την είσοδο τοξικών ουσιών από το αίμα στον εγκέφαλο. 7. Υπάρχουν ενδείξεις ότι μερικά νευρογλοιακά κύτταρα παίζουν κάποιο ρόλο στη θρέψη των νευρικών κυττάρων. Ωστόσο, η παροχή πειστικών αποδείξεων για το ρόλο αυτό αποδεδείχθηκε δύσκολο εγχείρημα. Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι νευρογλοιακών κυττάρων στο νευρικό σύστημα των σπονδυλωτών: τα ολιγοδενδροκύτταρα, τα κύτταρα Schwann και τα αστροκύτταρα Τα ολιγοδενδροκύτταρα και τα κύτταρα Schwann είναι μικρά κύτταρα με σχετικά λίγες αποφυάδες. Τα κύτταρα αυτά επιτελούν τη σπουδαία λειτουργία της μόνωσης νευραξόνων, τυλίγοντας σφιχτά τις μεμβρανικές αποφυάδες τους ομόκεντρα γύρω από το νευράξονα και σχηματίζοντας ένα μυελώδες έλυτρο. Τα ολιγοδενδροκύτταρα, τα οποία 26

27 Εικόνα 1.10 Κύριοι τύποι νευρογλοιακών κυττάρων είναι τα αστροκύτταρα και τα ολιγοδενδροκύτταρα, στο κεντρικό νευρικό σύστημα, και τα κύτταρα Schwann, στο περιφερικό νευρικό σύστημα. Α. Τα ολιγοδενδροκύττατα είναι μικρά κύτταρα με πολλές αποφυάδες. 1. Στη λευκή ουσία (αριστερά) συμμετέχουν στη μυελίνωση στη φαιή ουσία (δεξιά) περιβάλλουν το κυτταρικό σώμα των νευρώνων, παρέχοντας την απαιτούμενη στήριξη. 2. Ένα ολιγοδενδροκύτταρο σχηματίζει μυελώδη έλυτρα γύρω από πολλούς νευράξονες, τυλίγοντας την κυτταρική μεμβράνη του γύρω από τους νευράξονες. Β. Τα κύτταρα Schwann σχηματίζουν τα μυελώδη έλυτρα που μονώνουν τους νευράξονες στο περιφερικό νευρικό σύστημα. Καθένα από τα αρκετά κύτταρα Schwann που βρίσκονται κατά μήκος ενός νευράξονα σχηματίζει ένα τμήμα μυελώδους ελύτρου, μήκους 1 περίπου mm. Το έλυτρο σχηματίζεται καθώς η εσωτερική πτυχή του κυττάρου Schwann γυρίζει αρκετές φορές γύρω από το νευράξονα, περιβάλλοντας τον με ομόκεντρες μεμβρανικές στιβάδες. Τα διάκενα μεταξύ των τμημάτων μυελίνης είναι γνωστά ως κόμβοι Ranvier. Στα ζωντανά κύτταρα, οι στιβάδες της μυελίνης είναι πιο συμπαγείς από όσο εμφανίζονται εδώ. Γ. Τα αστροκύτταρα, τα πιο πολυάριθμα από τα νευρογλοιακά κύτταρα, χαρακτηρίζονται από το αστεροειδές σχήμα τους και από τους ευρείς ποδίσκους στις αποφυάδες τους. Επειδή οι ποδίσκοι αυτοί φέρνουν τα αστροκύτταρα σε επαφή με τα τριχοειδή και τους νευρώνες, πιστεύεται ότι ο τύπος αυτός κυττάρου έχει θρεπτική λειτουργία. Τα αστροκύτταρα έχουν επίσης σημαντική συμβολή στον σχηματισμό του αιματοεγκεφαλικού φραγμού 27

28 απαντούν στο κεντρικό νευρικό σύστημα, μπορεί να περιβάλλουν αρκετούς νευράξονες, 15 κατά μέσο όρο (εικόνα 1.10Α). Τα κύτταρα Schwann, τα οποία απαντούν στο περιφερικό νευρικό σύστημα, περιβάλλουν, το καθένα, τμήμα ενός μόνο νευράξονα (εικόνα 1.10Β). Τα ολιγοδενδροκύττρα και τα κύτταρα Schwann διαφέρουν επίσης μεταξύ τους σε κάποιο βαθμό ως προς τη χημική τους σύνθεση. Τα αστροκύτταρα, ο τρίτος κύριος τύπος νευρογλοιακών κυττάρων, είναι τα πιο πολλά. Έχουν ανώμαλο, σχεδόν αστεροειδούς σχήματος, κυτταρικό σώμα, και, συχνά, σχετικά μακρές αποφυάδες. Μερικές από αυτές σχηματίζουν ποδίσκους στην επιφάνεια των νεύρων, του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Άλλα αστροκύτταρα έρχονται σε επαφή με αιμοφόρα αγγεία και αναγκάζουν τα ενδοθηλιακά κύτταρα να σχηματίσουν στενές συνδέσεις, όπως στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό (εικόνα 1.10Γ). Όταν οι νευρώνες εκπολώνονται επανειλημμένα, στον εξωκυτταρικό χώρο συγκεντρώνονται ιόντα καλίου. Η περίσσεια αυτή εξωκυτταρικού καλίου θα μπορούσε να εκφορτίσει παρακείμενα νευρικά κύτταρα. Εξαιτίας της υψηλής διαπερατότητας τους από το κάλιο, τα αστροκύτταρα μπορούν να προσλάβουν και να αποθηκεύσουν την περίσεια καλίου, ώστε να προστατεύσουν τους παρακείμενους νευρώνες από την εκφόρτιση. Παρά το γεγονός το γεγονός ότι τα ηλεκτρικά χαρακτηριστικά μερικών νευρογλοιακών κυττάρων μπορεί να μεταβληθούν από εξωκυτταρικές αλλαγές στη συγκέντρωση ιόντων καλίου και παρ όλο που πολλά νευρογλοιακά κύτταρα έχουν ποικίλους διαύλους ιόντων στην κυτταρική μεμβράνη τους, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η νευρογλοία συμμετέχει άμεσα στην ηλεκτρική μετάδοση σημάτων. Αυτό είναι έργο των νευρικών κυττάρων. 1.7 Τα νευρικά κύτταρα είναι μονάδες μετάδοσης σημάτων για τις συμπεριφορικές αποκρίσεις Όλες οι κρίσιμες λειτουργίες του εγκεφάλου που έχουν σχέση με τη μετάδοση σημάτων η επεξεργασία αισθητικών πληροφοριών, ο προγραμματισμός κινητικών και συναισθηματικών αποκρίσεων, η μάθηση και η μνήμη πραγματοποιούνται από διασυνδεόμενα σύνολα νευρώνων. Θα μελετηθεί, παρακάτω, ένα απλό μυοτατικό αντανακλαστικό, το αντανακλαστικό της επιγονατίδας. Στο εν λόγω αντανακλαστικό, ο τένοντας του τετρακέφαλου μηριαίου μυός, ο οποίος εκτείνει την κνήμη, καταφύεται στην κνήμη μέσω του επιγονατιδικού συνδέσμου. Ελαφρό χτύπημα του επιγονατιδικού συνδέσμου αμέσως κάτω από την επιγονατίδα διατείνει τον τετρακέφαλο μηριαίο μυ, γεγονός που προκαλεί την έναρξη μιας αντανακλαστικής σύσπασης του τετρακέφαλου μηριαίου και μιας ταυτόχρονης χαλάρωσης των ανταγωνιστών καμπτήρων μυών, των οπίσθιων μηριαίων μυών. Το μυοτατικό αυτό αντανακλαστικό αλλάζει έτσι τη θέση της κνήμης, αυξάνοντας την 28

29 τάση μιας συγκεκριμένης ομάδας μυών. Τα μυοτατικά αντανακλαστικά διατηρούν επίσης τον μυικό τόνο, δηλαδή ένα βασικό επίπεδο τάσης. Τα μυοτατικά ανταβακλαστικά, όπως πχ, αυτό της επιγονατίδας, είναι ειδικοί τύποι νωτιαίων αντανακλαστικών, δηλαδή συμπεριφορών που διεκπεραιώνονται από νευρικά κυκλώματα τα οποία περιέχονται εξ ολοκλήρου στο νωτιαίο μυελό. Τα μυοτατικά αντανακλαστικά διεκπεραιώνονται από μονοσυναπτικά κυκλώματα, στα οποία αισθητικοί και κινητικοί νευρώνες συνδέονται απευθείας, χωρίς την παρεμβολή διάμεσου νευρώνα. Τα κυτταρικά σώματα των αισθητικών νευρώνων στο αντανακλαστικό του παραδείγματος μας είναι συγκεντρωμένα κοντά στο νωτιαίο μυελό, στα νωτιαία γάγγλια. Είναι ψευδομονόπολα κύτταρα, ένας ειδικός τύπος δίπολων κυττάρων (εικόνα 1.9Γ). Ο ένας κλάδος του νευράξονα καταλήγει στον μυ και ο άλλος εισέρχεται στον νωτιαίο μυελό. Ο κλάδος που νευρώνει τον μυ συνδέεται με υποδοχείς του μυός, οι οποίοι ονομάζονται μυικές άτρακτοι και είναι ευαίσθητοι στη διάταση. Ο κλάδος για το νωτιαίο μυελό σχηματίζει διεγερτικές συνάψεις με δύο ομάδες νευρώνων: τους κινητικούς νευρώνες που νευρώνουν τους εκτείνονται μυς, και επομένως ελέγχουν τη σύσπασή τους, και τους τοπικούς διάμεσους νευρώνες, οι οποίοι αναστέλλουν τους κινητικούς νευρώνες που ελέγχουν τους ανταγωνιστές καμπτήρες μυς. Η διάταση ενός και μόνο μυός ενεργοποιεί αρκετές εκατοντάδες αισθητικούς νευρώνες, καθένας από τους οποίους διεγείρει 100 έως 150 κινητικούς νευρώνες. Αυτό ο τύπος σύνδεσης ονομάζεται νευρωνική απόκλιση και είναι πολύ συνήθης στις περιοχές εισόδου σημάτων του νευρικού συστήματος. Διανέμοντας τα σήματα του σε πολλά κύτταρα στόχους, ένας νευρώνας μπορεί να ασκήσει εκτεταμένη επίδραση. Παραδείγματος χάριν, οι κεντρικοί κλάδοι των αισθητικών νευρώνων που συμμετέχουν σε ένα μυοτατικό αντανακλαστικό συνδέονται επίσης με διάμεσους προβλητικούς νευρώνες, οι οποίοι μεταφέρουν πληροφορίες για την τοπική νευρωνική δραστηριότητα σε ανώτερες περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την κίνηση. Αντίθετα, πολλά αισθητικά κύτταρα καταλήγουν σε ένα μόνο κινητικό κύτταρο. Ο τύπος αυτός σύνδεσης, ο οποίος ονομάζεται σύγκλιση, είναι συνήθης στις περιοχές εξόδου σημάτων του νευρικού συστήματος. Δεχόμενο σήματα από πολλούς νευρώνες, το κύτταρο στόχος είναι σε θέση να ολοκληρώσει διάφορες πληροφορίες από πολλές πηγές. Επομένως, σε ένα απλό μυοτατικό αντανακλαστικό διακινούνται τρία είδη νευρικών πηροφοριών: 1. Οι αισθητικές πληροφορίες μεταφέρονται από την επιφάνεια του σώματος στο καντρικό νευρικό σύστημα (στο νωτιαί μυελό). 2. Οι συμπληρωματικές κινητικές εντολές εκπορεύονται από το κεντρικό νευρικό σύστημα προς τους ανταγωνιστές μυς. 3. Οι σχετικές με τη συμπεριφορά αυτή πληροφορίες μεταδίδονται σε άλλα μέρη του κεντρικού νευρικού συστήματος τα οποία έχουν σχέση με τη συγκεκριμένη συμπεριφορά. Στο παράδειγμά μας, μια παροδική αστάθεια του σώματος δημιουργεί αισθητικές πληροφορίες που μεταδίδονται σε κινητικά κύτταρα, τα οποία με τη σειρά 29

M.Sc. Bioinformatics and Neuroinformatics

M.Sc. Bioinformatics and Neuroinformatics M.Sc. Bioinformatics and Neuroinformatics Recording and Processing Brain Signals Μαρία Σαγιαδινού Ο ανθρώπινος εγκέφαλος Πιο πολύπλοκο δημιούργημα της φύσης Προιόν βιολογικής εξέλιξης εκατομμυρίων ετών

Διαβάστε περισσότερα

Οι πληροφορίες από τους αισθητικούς υποδοχείς

Οι πληροφορίες από τους αισθητικούς υποδοχείς Οι πληροφορίες από τους αισθητικούς υποδοχείς μετασχηματίζονται από τον εγκέφαλο σε αισθήσεις ή σε εντολές κίνησης. Νευρικά κύτταρα και μεταξύ τους συνδέσεις Κατανόηση του εγκεφάλου Η παραγωγή σύνθετης

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ 1.1. Εισαγωγή Ο ζωντανός οργανισµός έχει την ικανότητα να αντιδρά σε µεταβολές που συµβαίνουν στο περιβάλλον και στο εσωτερικό του. Οι µεταβολές αυτές ονοµάζονται

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ Α Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας Ρόλος του νευρικού συστήματος Το νευρικό σύστημα (Ν.Σ.) ελέγχει, ρυθμίζει και συντονίζει όλες τις λειτουργίες του οργανισμού ανάλογα

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 9. Νευρικό Σύστημα. Δομή και λειτουργία των νευρικών κυττάρων

Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 9. Νευρικό Σύστημα. Δομή και λειτουργία των νευρικών κυττάρων Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 9 Νευρικό Σύστημα Δομή και λειτουργία των νευρικών κυττάρων Νευρικό Σύστημα Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών αδένων φροντίζουν να διατηρείται σταθερό το εσωτερικό

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ Όπως συμβαίνει με τη συναπτική διαβίβαση στη νευρομυϊκή σύναψη, σε πολλές μορφές επικοινωνίας μεταξύ νευρώνων στο κεντρικό νευρικό σύστημα παρεμβαίνουν άμεσα ελεγχόμενοι

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (I)

ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (I) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ (I) Γιάννης Τσούγκος ΓΕΝΙΚΑ:...πολλούς αιώνες πριν μελετηθεί επιστημονικά ο ηλεκτρισμός οι άνθρωποι γνώριζαν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ Μ. ΠΑΥΛΙ ΗΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ Μ. ΠΑΥΛΙ ΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ Μ. ΠΑΥΛΙ ΗΣ Hράκλειο, εκέμβριος 2011 ΤΥΠΟΙ ΙΣΤΩΝ 1. Eπιθηλιακός Πολυεδρικά κύτταρα που είναι πάρα πολύ στενά συνδεδεμένα και φέρουν ελάχιστη μεσοκυττάρια ουσία 2. Συνδετικός Κύτταρα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Page1 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Μαθητές: Ρουμπάνης Γιάννης και Οικονομίδης Αριστείδης Τάξη: Γ γυμνασίου Κερατέας Τμήμα: Γ 4 Οκτώβριος 2013 Page2 ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νευρικό σύστημα μαζί

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Α ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ

ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Α ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Α ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΚΝΣ) ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ Είναι το πιο ουραίο τμήμα του Κ.Ν.Σ. Εκτείνεται από τη βάση του κρανίου μέχρι τον 1 ο οσφυϊκό

Διαβάστε περισσότερα

ΔΑΜΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ. Βιολογία A λυκείου. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαριλένα Ζαρφτζιάν Σχολικό έτος:

ΔΑΜΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ. Βιολογία A λυκείου. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαριλένα Ζαρφτζιάν Σχολικό έτος: ΔΑΜΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Βιολογία A λυκείου Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαριλένα Ζαρφτζιάν Σχολικό έτος: 2013-2014 Ένα αισθητικό σύστημα στα σπονδυλωτά αποτελείται από τρία βασικά μέρη: 1. Τους αισθητικούς υποδοχείς,

Διαβάστε περισσότερα

9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ. Νευρώνες

9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ. Νευρώνες 9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών αδένων συμβάλλουν στη διατήρηση σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος (ομοιόσταση), ελέγχοντας και συντονίζοντας τις λειτουργίες των

Διαβάστε περισσότερα

1. Κεντρικό Νευρικό Σύστημα

1. Κεντρικό Νευρικό Σύστημα 1. Κεντρικό Νευρικό Σύστημα 1.1. Νευρικό Σύστημα 1.1.1. Ανατομία του Νευρικού Συστήματος: Το νευρικό σύστημα αποτελείται από ένα κεντρικό και ένα περιφερικό τμήμα (πίνακας 1, σχήμα 1). (α) Το κεντρικό

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Δομή και λειτουργία των νευρικών κυττάρων. Ηλιάνα Καρβουντζή Βιολόγος

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Δομή και λειτουργία των νευρικών κυττάρων. Ηλιάνα Καρβουντζή Βιολόγος ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Δομή και λειτουργία των νευρικών κυττάρων Ρόλος του νευρικού συστήματος Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών αδένων συμβάλλουν στη διατήρηση σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος

Διαβάστε περισσότερα

Η Λευκή Ουσία του Νωτιαίου Μυελού

Η Λευκή Ουσία του Νωτιαίου Μυελού Η Λευκή Ουσία του Νωτιαίου Μυελού λκλλκλκλλκκκκ Εισαγωγή Ανιόντα Δεµάτια του Νωτιαίου Μυελού Ανιόντα Δεµάτια της Πρόσθιας Δέσµης Ανιόντα Δεµάτια της Πλάγιας Δέσµης Ανιόντα Δεµάτια της Οπίσθιας Δέσµης Κατιόντα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΚΑΙ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΚΑΙ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Πρότυπο Πειραματικό Σχολείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΚΑΙ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Φασφαλής Νικηφόρος Από τι αποτελείται ΚΝΣ από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό ΠΝΣ από

Διαβάστε περισσότερα

Οι Κυριότερες Νευρικές Οδοί

Οι Κυριότερες Νευρικές Οδοί Οι Κυριότερες Νευρικές Οδοί Κατιόντα (φυγόκεντρα) δεµάτια Ελίζαµπεθ Τζόνσον Εργαστήριο Ανατοµίας Ιατρική Σχολή φυσιολογικά δεµάτια (κατά τον επιµήκη άξονα) έχουν κοινή έκφυση πορεία απόληξη λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΜΥΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΜΥΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΜΥΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Σημειώσεις Ανατομίας - Φυσιολογίας Ι Σκοπός της λειτουργίας του νευρικού συστήματος Προσαρμόζει τις λειτουργίες του ανθρώπινου

Διαβάστε περισσότερα

Νωτιαία αντανακλαστικά

Νωτιαία αντανακλαστικά Νωτιαία αντανακλαστικά ΝΕΥΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ M. Duchamp (1912) for E-J Marey (κυμογράφος) ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΑ Η σωματική κινητική δραστηριότητα εξαρτάται από το μοτίβο και τον ρυθμό εκπόλωσης των κινητικών

Διαβάστε περισσότερα

Νωτιαία αντανακλαστικά

Νωτιαία αντανακλαστικά Νωτιαία αντανακλαστικά ΝΕΥΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ M. Duchamp (1912) for E-J Marey (κυμογράφος) ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΑ Η σωματική κινητική δραστηριότητα εξαρτάται από το μοτίβο και τον ρυθμό εκπόλωσης των κινητικών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση στις παρακάτω προτάσεις: 1) Τα νευρογλοιακά κύτταρα δεν μπορούν: α. Να προμηθεύουν τους νευρώνες με θρεπτικά

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση στις παρακάτω προτάσεις: 1) Τα νευρογλοιακά κύτταρα δεν μπορούν: α. Να προμηθεύουν τους νευρώνες με θρεπτικά ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση στις παρακάτω προτάσεις: 1) Τα νευρογλοιακά κύτταρα δεν μπορούν: α. Να προμηθεύουν τους νευρώνες με θρεπτικά συστατικά και να απομακρύνουν τις άχρηστες ουσίες. β. Να

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Β ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΗ ΣΥΝΑΨΗ

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Β ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΗ ΣΥΝΑΨΗ ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Β ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΗ ΣΥΝΑΨΗ Η νευρομυϊκή σύναψη αποτελεί ιδιαίτερη μορφή σύναψης μεταξύ του κινητικού νευρώνα και της σκελετικής μυϊκής ίνας Είναι ορατή με το οπτικό μικροσκόπιο Στην

Διαβάστε περισσότερα

Εγκέφαλος-Αισθητήρια Όργανα και Ορμόνες. Μαγδαληνή Γκέιτς Α Τάξη Γυμνάσιο Αμυγδαλεώνα

Εγκέφαλος-Αισθητήρια Όργανα και Ορμόνες. Μαγδαληνή Γκέιτς Α Τάξη Γυμνάσιο Αμυγδαλεώνα Εγκέφαλος-Αισθητήρια Όργανα και Ορμόνες O εγκέφαλος Ο εγκέφαλος είναι το κέντρο ελέγχου του σώματος μας και ελέγχει όλες τις ακούσιες και εκούσιες δραστηριότητες που γίνονται μέσα σε αυτό. Αποτελεί το

Διαβάστε περισσότερα

Βιοδυναμικά: Ασθενή ηλεκτρικά ρεύματα τα οποία παράγονται στους ιστούς των ζωντανών οργανισμών κατά τις βιολογικές λειτουργίες.

Βιοδυναμικά: Ασθενή ηλεκτρικά ρεύματα τα οποία παράγονται στους ιστούς των ζωντανών οργανισμών κατά τις βιολογικές λειτουργίες. Bιοηλεκτρισμός To νευρικό σύστημα Το νευρικό κύτταρο Ηλεκτρικά δυναμικά στον άξονα Δυναμικά δράσης Ο άξονας ως ηλεκτρικό καλώδιο Διάδοση των δυναμικών δράσης Δυναμικά δράσεις στους μύες Δυναμικά επιφανείας

Διαβάστε περισσότερα

Νωτιαίος Μυελός. Ντελής Κων/νος MD, PhD Ρευματολόγος

Νωτιαίος Μυελός. Ντελής Κων/νος MD, PhD Ρευματολόγος Νωτιαίος Μυελός Ντελής Κων/νος MD, PhD Ρευματολόγος Νωτιαίος Μυελός (Spinal Cord) Επίμηκες μόρφωμα που βρίσκεται μέσα στον σπονδυλικό σωλήνα και μεταφέρει προσαγωγά ερεθίσματα (πληροφορίες) από το σώμα

Διαβάστε περισσότερα

Νευρικό σύστημα - εισαγωγή. Μιχάλης Ζωγραφάκης - Σφακιανάκης Νοσηλευτής ΠΕ, M.Sc. Καθηγητής Εφαρμ. Νοσηλευτικής ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ

Νευρικό σύστημα - εισαγωγή. Μιχάλης Ζωγραφάκης - Σφακιανάκης Νοσηλευτής ΠΕ, M.Sc. Καθηγητής Εφαρμ. Νοσηλευτικής ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ Νευρικό σύστημα - εισαγωγή Μιχάλης Ζωγραφάκης - Σφακιανάκης Νοσηλευτής ΠΕ, M.Sc. Καθηγητής Εφαρμ. Νοσηλευτικής ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ Δενδρίτες Κυτταρικό σώμα Προσυναπτικό κύτταρο Πυρήνας Άξονας Κόμβοι Ranvier Μυελώδες

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΩΝΑΣ ( νευρικό κύτταρο ) x40 x40 Χρώση αιµατοξυλίνης-ηωσίνης Χρώση αργύρου

ΝΕΥΡΩΝΑΣ ( νευρικό κύτταρο ) x40 x40 Χρώση αιµατοξυλίνης-ηωσίνης Χρώση αργύρου ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ντίνα Τηνιακού Aν. Καθηγήτρια Ιστολογίας-Εµβρυολογίας Mαρίνα Παλαιολόγου Βιολόγος Κεντρικό Νευρικό Σύστηµα (ΚΝΣ) Εγκέφαλος και νωτιαίος µυελός νευρικά κύτταρα µε τις αποφυάδες τους εξειδικευµένα

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Κάντε κλικ για να επεξεργαστείτε τον υπότιτλο του υποδείγματος

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Κάντε κλικ για να επεξεργαστείτε τον υπότιτλο του υποδείγματος ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Κάντε κλικ για να επεξεργαστείτε τον υπότιτλο του υποδείγματος ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νευρικό σύστημα θέτει σε επικοινωνία τον οργανισμό μας με τον έξω κόσμο. Μοιάζει με τηλεφωνικό δίκτυο,

Διαβάστε περισσότερα

Νωτιαία αντανακλαστικά

Νωτιαία αντανακλαστικά Νωτιαία αντανακλαστικά ΝΕΥΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ M. Duchamp (1912) for E-J Marey (κυμογράφος) ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΑ Η σωματική κινητική δραστηριότητα εξαρτάται από το μοτίβο και τον ρυθμό εκπόλωσης των κινητικών

Διαβάστε περισσότερα

Εσωτερική Κατασκευή των Εγκεφαλικών Ηµισφαιρίων

Εσωτερική Κατασκευή των Εγκεφαλικών Ηµισφαιρίων Εσωτερική Κατασκευή των Εγκεφαλικών Ηµισφαιρίων Διάµεσος Εγκέφαλος (Θάλαµος) Ελίζαµπεθ Τζόνσον Εργαστήριο Ανατοµίας Ιατρική Σχολή Στο εσωτερικό των ηµισφαιρίων υπάρχου πλάγιες κοιλίες λευκή ουσία Βασικά

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα αισθήσεων. Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση

Συστήματα αισθήσεων. Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας 2018 Συστήματα αισθήσεων Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ B. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ B. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΜΕΡΟΣ B Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του οργανισμού μας Περιφερικό Νευρικό Σύστημα o Τα όργανα του ΠΝΣ είναι τα νεύρα. o Τα νεύρα αποτελούνται από δεσμίδες νευρικών αποφυάδων (μακριών δενδριτών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΑΝΣ) ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΑΝΣ) ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΑΝΣ) ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΑΝΣ) ΑΝΣ ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΝΕΥΡΑ (λείοι μύες, καρδιακός μυς, αδένες) (Σπλαχνικά Νεύρα)

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός του μαθήματος είναι ο συνδυασμός των θεωρητικών και ποσοτικών τεχνικών με τις αντίστοιχες περιγραφικές. Κεφάλαιο 1: περιγράφονται οι βασικές

Σκοπός του μαθήματος είναι ο συνδυασμός των θεωρητικών και ποσοτικών τεχνικών με τις αντίστοιχες περιγραφικές. Κεφάλαιο 1: περιγράφονται οι βασικές Εισαγωγή Ασχολείται με τη μελέτη των ηλεκτρικών, η λ ε κ τ ρ ο μ α γ ν η τ ι κ ώ ν κ α ι μ α γ ν η τ ι κ ώ ν φαινομένων που εμφανίζονται στους βιολογικούς ιστούς. Το αντικείμενο του εμβιοηλεκτρομαγνητισμού

Διαβάστε περισσότερα

2 Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Α ΤΑΞΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο. Δ. Αρζουμανίδου

2 Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Α ΤΑΞΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο. Δ. Αρζουμανίδου 2 Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Α ΤΑΞΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο Δ. Αρζουμανίδου Το νευρικό σύστημα συνεργάζεται με τους ενδοκρινείς αδένες και μαζί ελέγχουν και συντονίζουν τις λειτουργίες των

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταροαρχιτεκτονική Ελίζαµπεθ Τζόνσον Εργαστήριο Ανατοµίας Ιατρική Σχολή

Κυτταροαρχιτεκτονική Ελίζαµπεθ Τζόνσον Εργαστήριο Ανατοµίας Ιατρική Σχολή Κυτταροαρχιτεκτονική Ελίζαµπεθ Τζόνσον Εργαστήριο Ανατοµίας Ιατρική Σχολή Τελικός Εγκ Εγκεφαλικά ηµισφαίρια Διάµεσος εγκ & Βασικά γάγγλια Διαίρεση του ΚΝΣ Στέλεχος του εγκέφαλου Μέσος εγκ Γέφυρα Προµήκης

Διαβάστε περισσότερα

Α.Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΑΝΑΤΟΜΙΑΣ-ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Α.Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΑΝΑΤΟΜΙΑΣ-ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Α.Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΑΝΑΤΟΜΙΑΣ-ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ Κ.ΣΦΗΚΑΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΜΑΘΗΜΑ 1ο ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα αισθήσεων. Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση

Συστήματα αισθήσεων. Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Μάρτιος 2017 Συστήματα αισθήσεων Αισθητικοί υποδοχείς Νευρικές αισθητικές οδοί Συνειρμικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης Πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟ492: ΝΕΥΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΒΙΟ492: ΝΕΥΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΒΙΟ492: ΝΕΥΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ Δρ. Κυριακή Σιδηροπούλου Λέκτορας Νευροφυσιολογίας Γραφείο: Γ316δ ΤΗΛ: 28103940871 (γραφείο) E- MAIL: sidirop@imbb.forth.gr Εισαγωγή Σιδηροπούλου - Νευροβιολογία 1 Δομή μαθήματος

Διαβάστε περισσότερα

Νωτιαία αντανακλαστικά

Νωτιαία αντανακλαστικά Νωτιαία αντανακλαστικά ΝΕΥΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ M. Duchamp (1912) for E-J Marey (κυμογράφος) ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΑ Η σωματική κινητική δραστηριότητα εξαρτάται από το μοτίβο και τον ρυθμό εκπόλωσης των κινητικών

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 7ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ

ΜΑΘΗΜΑ 7ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 7ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ Η ΛΕΥΚΗ ΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Η λευκή ουσία συντίθεται από εμύελες νευρικές ίνες διαφόρων διαμέτρων και νευρογλοία Οι νευρικές ίνες κατατάσσονται

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ (συγκεντρωμένοι ή διάσπαρτοι) ΝΕΥΡΙΚΕΣ ΟΔΟΙ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΦΛΟΙΟΣ Ειδικά κύτταρα - υποδοχείς, ευαίσθητα στις αλλαγές αυτές, είναι τα κύρια μέσα συλλογής

Διαβάστε περισσότερα

3. Να συμπληρώσετε κατάλληλα τα μέρη από τα οποία αποτελείται ένας νευρώνας.

3. Να συμπληρώσετε κατάλληλα τα μέρη από τα οποία αποτελείται ένας νευρώνας. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ 9 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ «ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ» ΜΕΡΟΣ Α: ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 1. Να συμπληρώσετε το παρακάτω διάγραμμα. 2. Ποιος είναι ο ρόλος του

Διαβάστε περισσότερα

Νευρικός Ιστός. 1. Νευρώνες...3 E. Johnson & Α. Χαρχαντή. 2. Νευρογλοία E. Johnson & Α. Χαρχαντή

Νευρικός Ιστός. 1. Νευρώνες...3 E. Johnson & Α. Χαρχαντή. 2. Νευρογλοία E. Johnson & Α. Χαρχαντή MEΡΟΣ Ι Νευρικός Ιστός 1. Νευρώνες...3 E. Johnson & Α. Χαρχαντή 2. Νευρογλοία... 21 E. Johnson & Α. Χαρχαντή 3. Νευρικές Απολήξεις... 37 E. Johnson & Α. Χαρχαντή ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Νευρώνας Εισαγωγή... 3 Νευρικά

Διαβάστε περισσότερα

Τι θα προτιμούσατε; Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) 25/4/2012. Διάλεξη 5 Όραση και οπτική αντίληψη. Πέτρος Ρούσσος. Να περιγράψετε τι βλέπετε στην εικόνα;

Τι θα προτιμούσατε; Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) 25/4/2012. Διάλεξη 5 Όραση και οπτική αντίληψη. Πέτρος Ρούσσος. Να περιγράψετε τι βλέπετε στην εικόνα; Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Διάλεξη 5 Όραση και οπτική αντίληψη Πέτρος Ρούσσος Να περιγράψετε τι βλέπετε στην εικόνα; Τι θα προτιμούσατε; Ή να αντιμετωπίσετε τον Γκάρι Κασπάροβ σε μια παρτίδα σκάκι; 1

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΠΑΘΟΛΟΓΙA Γεώργιος Καρκαβέλας Καθηγητής Παθολογικής Ανατοµικής ΑΠΘ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΠΑΘΟΛΟΓΙA Γεώργιος Καρκαβέλας Καθηγητής Παθολογικής Ανατοµικής ΑΠΘ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΠΑΘΟΛΟΓΙA Γεώργιος Καρκαβέλας Καθηγητής Παθολογικής Ανατοµικής ΑΠΘ ΚΝΣ: πολυσύνθετο σύστηµα πολλές από τις λειτουργίες του αδιευκρίνιστες Πρώτες ανατοµικές µελέτες Αριστοτέλης και Γαληνός

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32)

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Διάλεξη 3 Η φυσιολογία των γνωστικών διεργασιών Πέτρος Ρούσσος Η νευροψυχολογική βάση των γνωστικών διεργασιών Γνωστική νευροεπιστήμη: μελετάει τους τρόπους με τους οποίους

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 5ο ΜΕΡΟΣ Β ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑ

ΜΑΘΗΜΑ 5ο ΜΕΡΟΣ Β ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑ ΜΑΘΗΜΑ 5ο ΜΕΡΟΣ Β ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑ ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑ Η παρεγκεφαλίδα βρίσκεται στον οπίσθιο κρανιακό βόθρο, πίσω από τη γέφυρα και τον προμήκη μυελό Αποτελείται από δύο ημισφαίρια που συνδέονται μεταξύ τους με

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Β ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Β ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΑΘΗΜΑ 4ο ΜΕΡΟΣ Β ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Το Νευρικό Σύστημα έχει δύο μοίρες Το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (Εγκέφαλος και Νωτιαίος Μυελός) Περιφερικό Νευρικό Σύστημα (Σωματικό και Αυτόνομο τμήμα) ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Γ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ

ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Γ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ ΜΑΘΗΜΑ 3ο ΜΕΡΟΣ Γ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ Ορίζουμε ως διαβιβαστή μια ουσία που απελευθερώνεται από έναν νευρώνα σε μια σύναψη και που επηρεάζει ένα άλλο κύτταρο, είτε έναν νευρώνα είτε ένα κύτταρο

Διαβάστε περισσότερα

Οσφυϊκό Πλέγµα και Νεύρα

Οσφυϊκό Πλέγµα και Νεύρα Οσφυϊκό Πλέγµα και Νεύρα Εισαγωγή Σχηµατισµός Κλάδοι του Οσφυϊκού Πλέγµατος Μηριαίο Νεύρο (Ο2-Ο4) Εισαγωγή Η κινητικότητα και η γενική αισθητικότητα του κάτω άκρου εξυπηρετούνται από τους τελικούς κλάδους

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Νευρικό σύστημα (σύντομη θεωρία ερωτήσεις)

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Νευρικό σύστημα (σύντομη θεωρία ερωτήσεις) ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./ / ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Νευρικό σύστημα (σύντομη θεωρία ερωτήσεις) ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Συμβάλλουν

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία. Θετικής κατεύθυνσης. Β λυκείου. ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Βιολόγος 3 ο λύκ. ηλιούπολης

Βιολογία. Θετικής κατεύθυνσης. Β λυκείου. ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Βιολόγος 3 ο λύκ. ηλιούπολης Βιολογία Β λυκείου Θετικής κατεύθυνσης ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Βιολόγος 3 ο λύκ. ηλιούπολης 1. Εισαγωγή Το κύτταρο αποτελεί τη βασική δομική και λειτουργική μονάδα των οργανισμών. 1.1 Το κύτταρο. 3ο λύκ. ηλιούπολης

Διαβάστε περισσότερα

K. I. Boυμβουράκης Αν. Καθηγητής Νευρολογίας Β Νευρολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Π.Γ.Ν. ΑΤΤΙΚΟΝ

K. I. Boυμβουράκης Αν. Καθηγητής Νευρολογίας Β Νευρολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Π.Γ.Ν. ΑΤΤΙΚΟΝ K. I. Boυμβουράκης Αν. Καθηγητής Νευρολογίας Β Νευρολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Π.Γ.Ν. ΑΤΤΙΚΟΝ κατάσταση ετοιμότητος του μυός ενός βαθμού μόνιμης σύσπασης που διατηρούν οι μύες στην ηρεμία αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

Εσωτερική Κατασκευή των Εγκεφαλικών Ηµισφαιρίων. Μεταιχµιακό Σύστηµα

Εσωτερική Κατασκευή των Εγκεφαλικών Ηµισφαιρίων. Μεταιχµιακό Σύστηµα Εσωτερική Κατασκευή των Εγκεφαλικών Ηµισφαιρίων Μεταιχµιακό Σύστηµα Στο εσωτερικό των ηµισφαιρίων υπάρχου πλάγιες κοιλίες λευκή ουσία Βασικά Γάγγλια µεταιχµιακό (στεφανιαίο) σύστηµα διάµεσος εγκέφαλος

Διαβάστε περισσότερα

Β. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση αναγράφοντας στον πίνακα της ακόλουθης

Β. Να επιλέξετε την ορθή απάντηση αναγράφοντας στον πίνακα της ακόλουθης Ονοματεπώνυμο:.. Βαθμός: Ωριαία γραπτή εξέταση Α Τετραμήνου στη Βιολογία [Κεφ. 9 ο, σελ. 153-158] Α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις με το γράμμα Ο, εφόσον είναι ορθές, ή με το γράμμα Λ, αν είναι

Διαβάστε περισσότερα

Σύναψη µεταξύ της απόληξης του νευράξονα ενός νευρώνα και του δενδρίτη ενός άλλου νευρώνα.

Σύναψη µεταξύ της απόληξης του νευράξονα ενός νευρώνα και του δενδρίτη ενός άλλου νευρώνα. ΟΙ ΝΕΥΡΩΝΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΟΥΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΣΥΝΑΨΗΣ Άντα Μητσάκου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήµιο Πατρών Γνωρίζουµε ότι είµαστε ικανοί να εκτελούµε σύνθετες νοητικές διεργασίες εξαιτίας της

Διαβάστε περισσότερα

«Η ομορφιά εξαρτάται από τα μάτια εκείνου που τη βλέπει»

«Η ομορφιά εξαρτάται από τα μάτια εκείνου που τη βλέπει» «Η ομορφιά εξαρτάται από τα μάτια εκείνου που τη βλέπει» Γνωστική Νευροεπιστήμη Πώς γίνεται αντιληπτή η αισθητική πληροφορία; Πώς σχηματίζονται οι μνήμες; Πώς μετασχηματίζονται σε λόγο οι αντιλήψεις και

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Εγκέφαλος Μεγάλη αιµάτωση, πολύ σηµαντική για την λειτουργία του Επικοινωνία µε το περιβάλλον Χρησιµοποιεί το 20% του Ο 2 και ως πηγή ενέργειας γλυκόζη Στις χειρουργικές επεµβάσεις

Διαβάστε περισσότερα

+ - - εκπολώνεται. ΗΛΕΚΤΡΟMYΟΓΡΑΦΗΜΑ

+ - - εκπολώνεται. ΗΛΕΚΤΡΟMYΟΓΡΑΦΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟMYΟΓΡΑΦΗΜΑ Στόχοι Κατανόησης: -Να σας είναι ξεκάθαρες οι έννοιες πόλωση, εκπόλωση, υπερπόλωση, διεγερτικό ερέθισμα, ανασταλτικό ερέθισμα, κατώφλιο δυναμικό, υποκατώφλιες εκπολώσεις, υπερκατώφλιες

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 1. Δραστηριότητα 1. Χρόνος αντίδρασης Αφου παρακολουθείστε το video Εικόνα 1.

Φύλλο Εργασίας 1. Δραστηριότητα 1. Χρόνος αντίδρασης Αφου παρακολουθείστε το video Εικόνα 1. Φύλλο Εργασίας Φύλλο Εργασίας 1. Δραστηριότητα 1. Χρόνος αντίδρασης Αφου παρακολουθείστε το video Εικόνα 1. Επαναλάβετε την διαδικασία που είδατε με τον διπλανό σας στην ομάδα σας και προσπαθείστε να πιάσετε

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. ΕΓΚΕΦΑΛΟΝΩΤΙΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Χωρίζεται σε Κεντρικό Νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) και σε Περιφερικό Νευρικό Σύστημα.

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. ΕΓΚΕΦΑΛΟΝΩΤΙΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Χωρίζεται σε Κεντρικό Νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) και σε Περιφερικό Νευρικό Σύστημα. 1 ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Για την ομαλή λειτουργία του ανθρωπίνου σώματος τα εκατομμύρια των κυττάρων που το αποτελούν θα πρέπει να συνεργάζονται αρμονικά μεταξύ τους. Ο συντονισμός και η ομαλή λειτουργία σε όλα

Διαβάστε περισσότερα

Αθλητισμός και Βιολογία

Αθλητισμός και Βιολογία Φύλλο Εργασίας Για να μπορέσετε να διερευνήσετε τα βιολογικά χαρακτηριστικά των αθλητών, τα οποία είναι απαραίτητα για να γίνουν πρωταθλητές στο άθλημά τους, θα πρέπει πρώτα να μελετήσετε τα διάφορα οργανικά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΥΔΩΝ ΤΕΦΑΑ/ΔΠΘ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΗΣ. ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Φατούρος Γ. Ιωάννης, Επίκουρος Καθηγητής ΣΥΣΠΑΣΗΣ

ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΥΔΩΝ ΤΕΦΑΑ/ΔΠΘ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΗΣ. ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Φατούρος Γ. Ιωάννης, Επίκουρος Καθηγητής ΣΥΣΠΑΣΗΣ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΥΔΩΝ ΤΕΦΑΑ/ΔΠΘ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΗΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Φατούρος Γ. Ιωάννης, Επίκουρος Καθηγητής ΔΙΑΛΕΞΗ 3 - Η ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΜΥΪΚΗΣ ΣΥΣΠΑΣΗΣ Βιοχημεία των νευρομυϊκών

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις Εξετάσεων από το βιβλίο του Γ.Χ. Παπαδόπουλου. «Λειτουργική Οργάνωση του ΚΝΣ» Κεφάλαιο 1

Ερωτήσεις Εξετάσεων από το βιβλίο του Γ.Χ. Παπαδόπουλου. «Λειτουργική Οργάνωση του ΚΝΣ» Κεφάλαιο 1 Ερωτήσεις Εξετάσεων από το βιβλίο του Γ.Χ. Παπαδόπουλου «Λειτουργική Οργάνωση του ΚΝΣ» Κεφάλαιο 1 1. Τα νευρικά κύτταρα µπορούν να επηρεάζουν τη λειτουργία των νευρικών κυττάρων, των... κυττάρων και των...

Διαβάστε περισσότερα

ΦυσιολογίαΝευρικούΣυστήµατος 1 0 Μάθηµα Στοιχεία Ανατοµίας Λειτουργίας του ΝΣ Τεχνικές Λειτουργικής Απεικόνισης Λειτουργία της Γλώσσας ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Το ΝΣ συντονίζει τη λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

Αισθητήρια όργανα Αισθήσεις

Αισθητήρια όργανα Αισθήσεις Βιολογία Α Λυκείου Κεφ. 10 Αισθητήρια όργανα Αισθήσεις Ειδικές Αισθήσεις Όραση Ακοή Δομή του οφθαλμικού βολβού Οφθαλμικός βολβός Σκληρός χιτώνας Χοριοειδής χιτώνας Αμφιβληστροειδής χιτώνας Μ.Ντάνος Σκληρός

Διαβάστε περισσότερα

Το μυϊκό σύστημα αποτελείται από τους μύες. Ο αριθμός των μυών του μυϊκού συστήματος ανέρχεται στους 637. Οι μύες είναι όργανα για τη σωματική

Το μυϊκό σύστημα αποτελείται από τους μύες. Ο αριθμός των μυών του μυϊκού συστήματος ανέρχεται στους 637. Οι μύες είναι όργανα για τη σωματική Μύες Το μυϊκό σύστημα αποτελείται από τους μύες. Ο αριθμός των μυών του μυϊκού συστήματος ανέρχεται στους 637. Οι μύες είναι όργανα για τη σωματική κινητικότητα, την σπλαχνική κινητικότητα και τη κυκλοφορία

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (Β ΜΕΡΟΣ)

ΜΥΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (Β ΜΕΡΟΣ) ΑΝΑΤΟΜΙΑ και ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΥΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (Β ΜΕΡΟΣ) ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΥΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Οι µύες είναι συσταλτά όργανα που χρησιµεύουν για να επιτελούνται οι ενεργητικές κινήσεις του οργανισµού. Οι µύες αποτελούνται

Διαβάστε περισσότερα

9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ. Νευρώνες

9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ. Νευρώνες 9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών αδένων συμβάλλουν στη διατήρηση σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος (ομοιόσταση), ελέγχοντας και συντονίζοντας τις λειτουργίες των

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΘΕΜΑ 1ο 1. Κυτταρική διαφοροποίηση ονομάζουμε: α. Την δομική κυρίως εξειδίκευση των συστημάτων β. Την δομική και λειτουργική εξειδίκευση των κυττάρων γ. Την λειτουργική εξειδίκευση

Διαβάστε περισσότερα

AΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ 1. ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ- ΑΙΣΘΗΣΗ

AΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ 1. ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ- ΑΙΣΘΗΣΗ AΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ 1. ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ- ΑΙΣΘΗΣΗ Αισθητικότητα ονομάζεται η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε αφενός το εξωτερικό μας περιβάλλον και το ίδιο μας το σώμα,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Σχηματική Λειτουργία Νευρικού Συστήματος Ποιος είναι ο ταχύτερος τρόπος αντίδρασης στα ερεθίσματα; Α) Το ηλεκτρικό ρεύμα Β) Βιοχημικές αντιδράσεις. Κίνηση των μεταβολιτών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./04/2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 ο ΘΕΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ενδοκρινείς αδένες ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Το Παρασυµπαθητικό Νευρικό Σύστηµα λκλλκλκλλκκκκ

Το Παρασυµπαθητικό Νευρικό Σύστηµα λκλλκλκλλκκκκ Το Παρασυµπαθητικό Νευρικό Σύστηµα λκλλκλκλλκκκκ Εισαγωγή Παρασυµπαθητική Φυγόκεντρος Οδός Κεντρική Μοίρα (Εγκεφαλικό Σκέλος) Ιερή Μοίρα (Ιερό Σκέλος) Προγαγγλιακές Ίνες Τα Παρασυµπαθητικά Γάγγλια και

Διαβάστε περισσότερα

Οι Κυριότερες Νευρικές Οδοί. Ανιόντα (Κεντροµόλα) Δεµάτια

Οι Κυριότερες Νευρικές Οδοί. Ανιόντα (Κεντροµόλα) Δεµάτια Οι Κυριότερες Νευρικές Οδοί Ανιόντα (Κεντροµόλα) Δεµάτια φυσιολογικά δεµάτια (κατά τον επιµήκη άξονα) έχουν κοινή έκφυση πορεία απόληξη λειτουργία Κατιόντα (φυγόκεντρα) δεµάτια Ανιόντα (κεντροµόλα) δεµάτια

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών αδένων συμβάλλουν στη διατήρηση σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος (ομοιόσταση), ελέγχοντας και συντονίζοντας τις λειτουργίες των υπόλοιπων συστημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Αποστολία Χατζηευθυμίου, Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας. Ευφροσύνη Παρασκευά, Αν. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑ

Αποστολία Χατζηευθυμίου, Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας. Ευφροσύνη Παρασκευά, Αν. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑ 2016 Αποστολία Χατζηευθυμίου, Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Ευφροσύνη Παρασκευά, Αν. Καθηγήτρια Κυτταρικής Φυσιολογίας ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑ Εισαγωγή Η σύσπαση των σκελετικών μυών ελέγχεται από

Διαβάστε περισσότερα

Κινητικό σύστημα του ανθρώπου Μέρος Ι: Ερειστικό, μυϊκό και συνδεσμικό σύστημα. Μάλλιου Βίβιαν Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ ΔΠΘ Φυσικοθεραπεύτρια

Κινητικό σύστημα του ανθρώπου Μέρος Ι: Ερειστικό, μυϊκό και συνδεσμικό σύστημα. Μάλλιου Βίβιαν Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ ΔΠΘ Φυσικοθεραπεύτρια Κινητικό σύστημα του ανθρώπου Μέρος Ι: Ερειστικό, μυϊκό και συνδεσμικό σύστημα Μάλλιου Βίβιαν Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ ΔΠΘ Φυσικοθεραπεύτρια Τα συστήματα του ανθρώπινου σώματος Αναπνευστικό σύστημα (αποτελείται

Διαβάστε περισσότερα

Συνιστώνται για... Οι δονήσεις είναι αποτελεσματικές...

Συνιστώνται για... Οι δονήσεις είναι αποτελεσματικές... ΠΕΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Εκφυλιστικές αλλοιώσεις Αγγειακές παθήσεις Παθολογίες των πνευμόνων Ουρο-γυναικολογικές διαταραχές Καρδιακές παθήσεις Παθολογίες σπονδυλικής στήλης Παθολογίες αρθρώσεων Παθολογίες συνδέσμων

Διαβάστε περισσότερα

Στέφανος Πατεράκης (Φυσικ/τής)

Στέφανος Πατεράκης (Φυσικ/τής) ΜΥΣ Οι μύες είναι όργανα του ανθρωπίνου σώματος. Σχηματίζονται από μυϊκό ιστό. Μαζί με τους τένοντες συμβάλουν στην κίνηση των οστών. Είδη των μυών Ο μυς της καρδιάς, Οι λείοι, και Οι γραμμωτοί. Ο μυς

Διαβάστε περισσότερα

Οι Κυριότερες Νευρικές Οδοί

Οι Κυριότερες Νευρικές Οδοί Οι Κυριότερες Νευρικές Οδοί λκλλκλκλλκκκκ Εισαγωγή Κινητικότητα Αισθητικότητα Φυγόκεντρες Νευρικές Οδοί Οργάνωση Κεντροµόλες Νευρικές Οδοί Οργάνωση Λειτουργική Ανατοµική Θέσεων των Οδών Εισαγωγή Οι µακρές

Διαβάστε περισσότερα

Συναπτική ολοκλήρωση. Η διαδικασία της άθροισης όλων των εισερχόμενων διεγερτικών και ανασταλτικών σημάτων σε ένα νευρώνα. Τετάρτη, 20 Μαρτίου 13

Συναπτική ολοκλήρωση. Η διαδικασία της άθροισης όλων των εισερχόμενων διεγερτικών και ανασταλτικών σημάτων σε ένα νευρώνα. Τετάρτη, 20 Μαρτίου 13 Συναπτική ολοκλήρωση Η διαδικασία της άθροισης όλων των εισερχόμενων διεγερτικών και ανασταλτικών σημάτων σε ένα νευρώνα http://www.mpg.de/13795/learning_memory_perception?print=yes 2 Τοποθεσία συνάψεων

Διαβάστε περισσότερα

Η Εμμονή της Μνήμης. The Persistence of Memory Salvador Dali

Η Εμμονή της Μνήμης. The Persistence of Memory Salvador Dali Η Εμμονή της Μνήμης The Persistence of Memory Salvador Dali 2 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ 1. Ρόλος του νευρικού συστήματος Νευρικό σύστημα Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών

Διαβάστε περισσότερα

Απ. Χατζηευθυμίου Αν Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας

Απ. Χατζηευθυμίου Αν Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Απ. Χατζηευθυμίου Αν Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Το 80% περίπου της γεύσης του φαγητού παρέχεται στην πραγματικότητα από την αίσθηση της όσφρησης. Η μυρωδιά μιας ουσίας σχετίζεται άμεσα με τη χημική

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017

ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016-2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 31/05 /2017 ΧΡΟΝΟΣ: 2 ΩΡΕΣ Βαθμός:.. Ολογράφως:.. Υπογραφή:.. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

Διαβάστε περισσότερα

1. Ανάπτυξη του νοραδρενεργικού συστήµατος στον VC και στον MC

1. Ανάπτυξη του νοραδρενεργικού συστήµατος στον VC και στον MC ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ιάφορα αντισώµατα, µεταξύ των οποίων και αντισώµατα εναντίον της DBH, έχουν χρησιµοποιηθεί για την in situ σήµανση και ανίχνευση των νοραδρενεργικών ινών. Μεγάλος αριθµός µελετών, ενδεικτικά

Διαβάστε περισσότερα

Εγκέφαλος και Έλεγχος της Κίνησης

Εγκέφαλος και Έλεγχος της Κίνησης Παρεγκεφαλίδα Εγκέφαλος και Έλεγχος της Κίνησης 3 4 Γενικά Cerebellum = Little brain 10% όγκου εγκεφάλου, >50% του συνόλου των νευρώνων του εγκεφάλου Κανονικότητα στη διάταξη των νευρώνων και τις διασυνδέσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΟΝΙΜΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΚΑΙ ΙΣΤΩΝ Μέσος χρόνος πειράματος: 45 λεπτά Α. ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία

Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2018 Μηχανισµοί της ΣΔ à Βάση διεργασιών όπως η αντίληψη, µάθηση, εκούσια κίνηση. 10.000 à Μέσος νευρώνας à 1000 (1011 1014). 2 θεµελιώδεις µηχανισµοί ΣΔς:

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις θεωρίας. 1ο Κεφάλαιο Από το κύτταρο στον οργανισμό

Ερωτήσεις θεωρίας. 1ο Κεφάλαιο Από το κύτταρο στον οργανισμό Ερωτήσεις θεωρίας 1ο Κεφάλαιο Από το κύτταρο στον οργανισμό 1. Ποια είναι τα βασικά είδη ιστών του ανθρώπινου οργανισμού; Τα βασικά είδη ιστών του ανθρώπινου οργανισμού είναι ο επιθηλιακός, ο μυικός, ο

Διαβάστε περισσότερα

9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ. Νευρώνες

9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ. Νευρώνες 9. ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα των ενδοκρινών αδένων συμβάλλουν στη διατήρηση σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος (ομοιόσταση), ελέγχοντας και συντονίζοντας τις λειτουργίες των

Διαβάστε περισσότερα

Κεφαλαιο 11 ο ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Νευρικό 1

Κεφαλαιο 11 ο ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Νευρικό 1 Κεφαλαιο 11 ο ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Νευρικό 1 ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νευρικό σύστηµα συντονίζει τη λειτουργία όλων των άλλων συστηµάτων. Χωρίζεται σε δύο επί µέρους συστήµατα: Το Σωµατικό Νευρικό Σύστηµα το οποίο

Διαβάστε περισσότερα

Φυσιολογία της Άσκησης

Φυσιολογία της Άσκησης 1 Φυσιολογία της Άσκησης Νευρικό Σύστημα & Νευρομυϊκός έλεγχος Παναγιώτης Κανέλλος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD Υπότροφος ΤΕΙ Κρήτης 2019 Νευρικό σύστημα 2 Το νευρικό σύστημα αποτελείται από: το κεντρικό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Ο. Το νευρικό σύστημα ΣΤ. ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Ι Β ΕΠΑ.Λ. ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Ο. Το νευρικό σύστημα ΣΤ. ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Ι Β ΕΠΑ.Λ. ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Ο Το νευρικό σύστημα ΣΤ. ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Ι Β ΕΠΑ.Λ. ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ Το νευρικό σύστημα Ρυθμίζει τις λειτουργίες των άλλων οργάνων και τις συντονίζει ανάλογα με Τα εξωτερικά και Τα εσωτερικά

Διαβάστε περισσότερα

Δυνάμεις Starling. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 03/10/2017

Δυνάμεις Starling. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 03/10/2017 Δυνάμεις Starling Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 03/10/2017 Φυσιολογία Συστημάτων Ακαδημαϊκό Ετος 2017-2018 Πιέσεις σε όλο το μήκος της συστημικής

Διαβάστε περισσότερα

Κινητικό σύστηµα. Κινητικός φλοιός

Κινητικό σύστηµα. Κινητικός φλοιός Κινητικό σύστηµα Κινητικός φλοιός Κινητικός φλοιός Όλες οι εκούσιες κινήσεις ελέγχονται από τον εγκέφαλο Μια από τις περιοχές του εγκεφάλου που εµπλέκονται στον έλεγχο των εκούσιων κινήσεων είναι ο κινητικός

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα διάλεξης ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΜΥΪΚΗ ΣΥΣΤΟΛΗ. Τρόποι µετάδοσης των νευρικών σηµάτων. υναµικό Ηρεµίας. Νευρώνας

Θέµατα διάλεξης ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΜΥΪΚΗ ΣΥΣΤΟΛΗ. Τρόποι µετάδοσης των νευρικών σηµάτων. υναµικό Ηρεµίας. Νευρώνας Θέµατα διάλεξης MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΜΥΪΚΗ ΣΥΣΤΟΛΗ Τρόποι µετάδοσης νευρικών σηµάτων Ρόλος και λειτουργία των νευροδιαβιβαστών

Διαβάστε περισσότερα

Συστήµατα Αισθήσεων Σωµατικές Αισθήσεις

Συστήµατα Αισθήσεων Σωµατικές Αισθήσεις Συστήµατα Αισθήσεων Σωµατικές Αισθήσεις ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Φλοιός (Ανώτερος Εγκέφαλος) Κατώτερος Εγκέφαλος Ειδικές Αισθήσεις Εν τω Βάθει Αισθητικότητα Επί πολλής Αισθητικότητα Χυµικά Ερεθίσµατα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 9ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΑΙΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ 9ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΑΙΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 9ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΑΙΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Η ΑΙΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Ο εγκέφαλος αρδεύεται από : 1. Τις δύο έσω καρωτίδες και τους κλάδους τους 2. Τις δύο σπονδυλικές αρτηρίες και τους κλάδους τους Οι τέσσερις

Διαβάστε περισσότερα