ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Transcript

1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε τα αποσπάσματα: «Ὅρα τοίνυν παρὰ τοῦτο τὸ τειχίον... τῶν παραφερόντων» και «τόδε οὐκ εἰκός. ἔτι ἀπῳκίσθαι;». «Φαντάσου, λοιπόν, κατά μήκος αυτού του μικρού τοίχου ανθρώπους να μεταφέρουν κάθε είδους αντικείμενα, που ξεπερνούν το ύψος του μικρού τοίχου, και ανδριάντες και άλλα ομοιώματα, κατασκευασμένα κι από πέτρα κι από ξύλο και από κάθε είδους υλικά όπως είναι φυσικό, (φαντάσου) άλλοι από αυτούς που περνούν φορτωμένοι να μιλούν και άλλοι να σιωπούν». «Αυτό δεν είναι φυσικό, είπα εγώ, και δεν απορρέει αναγκαστικά από τα προηγούμενα, ότι δηλαδή ούτε οι απαίδευτοι και όσοι δεν έχουν γνωρίσει την αλήθεια θα μπορούσαν ποτέ να κυβερνήσουν ικανοποιητικά μια πόλη, ούτε αυτοί που αφήνονται να ασχολούνται ως το τέλος της ζωής τους με την παιδεία, οι πρώτοι, γιατί δεν έχουν ένα συγκεκριμένο στόχο στη ζωή τους, τον οποίο κυνηγώντας πρέπει να κάνουν όλα ανεξαιρέτως όσα τυχόν πράττουν και στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή, και οι δεύτεροι, επειδή με τη θέλησή τους δεν θα αναμειχθούν στην πρακτική ζωή, γιατί νομίζουν ότι έχουν εγκατασταθεί στα νησιά των μακαρίων, ενώ είναι ακόμα ζωντανοί;» Β1. Ο Σωκράτης προσπαθώντας να εξηγήσει την επίδραση της παιδείας στο άτομο χρησιμοποιεί την αλληγορία του σπηλαίου. Αφού αναλύσετε την έννοια της αλληγορίας να εξηγήσετε τον συμβολισμό των δεσμωτών και των δεσμών. ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ο Σωκράτης, αφού περιέγραψε τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να οργανωθεί η ιδανική πολιτεία προχωρά στην εξέταση του ρόλου της ανώτερης τάξης, αυτής των φιλοσόφων βασιλέων, μελετώντας την παιδεία που πρέπει να λαμβάνουν και τον τρόπο άσκησης της εξουσίας. Συνομιλώντας λοιπόν, με τον Γλαύκωνα και θέλοντας να του παρουσιάσει το ρόλο της παιδείας και της απαιδευσίας στην ανθρώπινη φύση χρησιμοποιεί την αλληγορία του σπηλαίου. Ο φιλόσοφος καλεί τον συνομιλητή του να φανταστεί μια εικόνα που του περιγράφει: κάποιοι άνθρωποι βρίσκονται μέσα σε ένα σπήλαιο από την παιδική τους ηλικία και έχουν δεμένα τα χέρια, τα πόδια και τους αυχένες τους, έτσι ώστε να μπορούν να βλέπουν μόνο τον τοίχο που υπάρχει μπροστά τους. Οι δεσμώτες βλέπουν μόνο τις σκιές να προβάλλονται στο βάθος πάνω στο τοίχωμα αυτό. Οι άνθρωποι αυτοί πιστεύουν ότι οι σκιές είναι η μοναδική αλήθεια. Αν τώρα ορισμένοι λυθούν από τα δεσμά τους και ανέβουν σκαλί σκαλί προς την έξοδο, όπου λάμπει το φως του ήλιου, είναι βέβαιο ότι θα δυσανασχετήσουν από τη λάμψη που πληγώνει Σελίδα 5 από 12

2 την όρασή τους και θα επιστρέψουν στο δεσμωτήριό τους. Αν ωστόσο εξαναγκαστούν να παραμείνουν στο φως, θα αρχίσουν βαθμιαία να συνηθίζουν τη λάμψη και θα μπορέσουν να ατενίσουν τον ήλιο, που συμβολίζει την ιδέα του Αγαθού, και να αναγνωρίσουν την κυριαρχία του στον κόσμο των αισθητών πραγμάτων. Από οίκτο θα θελήσουν να ελευθερώσουν τους παλαιούς συντρόφους τους. Αν όμως ξαναβρεθούν μέσα στη σπηλιά, το σκοτάδι θα βλάψει την όρασή τους και θα τους εκθέσει στην καταφρόνια των άλλων, οι οποίοι ενδέχεται να επιτεθούν στους επίδοξους ελευθερωτές τους και να τους εξοντώσουν. Παρά τον κίνδυνο ο απελευθερωμένος δεσμώτης, ο φιλόσοφος δηλαδή, έχει την υποχρέωση να κατέλθει στη σπηλιά και να προσπαθήσει να αναμορφώσει τους δεσμώτες. Η αλληγορία είναι ένας εκφραστικός τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας άλλα λέει και άλλα εννοεί. Πρόκειται συνεπώς για συνεχή μεταφορά ή παρομοίωση. Η αλληγορία είναι λοιπόν μια πλατιά μεταφορά και στο κείμενο σηματοδοτείται με τη λέξη «ἀπείκασον». Ο Σωκράτης χρησιμοποιεί την αλληγορία του σπηλαίου για να τονίσει την επίδραση που ασκεί η παιδεία στην ανθρώπινη φύση, την υποχρέωση που έχει ο ορθώς πεπαιδευμένος, ο φιλόσοφος, να φωτίσει τους συνανθρώπους του, αλλά και γενικότερα την αντίθεση ανάμεσα στον κόσμο που συλλαμβάνουμε με τις αισθήσεις μας και στον κόσμο της νόησης. Ένα από τα σύμβολα που χρησιμοποιεί ο Σωκράτης είναι οι δεσμώτες που βρίσκονται μέσα στο σπήλαιο. Βρίσκονται εκεί από την παιδική τους ηλικία και θεωρούν ότι βλέπουν και γνωρίζουν τα πραγματικά αντικείμενα. Οι δεσμώτες όμως, δεν βλέπουν παρά μόνο τις σκιές των αντικειμένων λόγω του αντικατοπτρισμού που δημιουργεί το φως της φωτιάς. Εκείνοι, ωστόσο, θεωρούν ότι αυτά είναι τα πραγματικά αντικείμενα, αγνοώντας ότι αυτά που βλέπουν είναι μόνο τα είδωλα τους. Οι δεσμώτες συμβολίζουν τους απαίδευτους ανθρώπους, οι οποίοι είναι δέσμιοι της πλάνης, της αμάθειας, της άγνοιας. Τα δεσμά, οι αλυσίδες που κρατούν δεμένους τους δεσμώτες ώστε να μην μπορούν να κινηθούν, είναι οι αισθήσεις που μας κρατούν δέσμιους και δεν μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε την αλήθεια. Οι αισθήσεις των ανθρώπων τους κρατούν δέσμιους της πλάνης και του ψεύδους, χωρίς να τους επιτρέπουν να φτάσουν στη γνώση της αλήθειας. Μπορούν όμως να υποδηλώνουν και όλα εκείνα τα εμπόδια συμπεριλαμβανομένων και των υλικών αγαθών που μας εμποδίζουν να φτάσουμε στη θέαση του Αγαθού. Η στέρηση αξιοποίησης του συγκριτικού πλεονεκτήματος του ανθρώπου έναντι των άλλων ζώων, του λόγου, ισοδυναμεί με τον αναγκαστικό προσανατολισμό της όρασης με παρωπίδες, με τη μονοδιάστατη θέαση της πραγματικότητας και τον υποβιβασμό του ανθρώπου στην κατηγορία των όντων, στα οποία κυριαρχούν τα ζωώδη ένστικτα. Η ίδια η ύπαρξη των δεσμών απέναντι στο φιλελεύθερο πνεύμα των ανθρώπων, που αυθόρμητα θα αγανακτήσουν μπροστά σε μια εικόνα αλυσοδεμένων ανθρώπων, εμπεριέχει και το συμβολισμό της αναγκαιότητας να αντιδράσουν σ ένα τέτοιο ενδεχόμενο και να σπάσουν τις αλυσίδες της όποιας εξουσιαστικής διάθεσης επιθυμεί να τους μετατρέψει σε Σελίδα 6 από 12

3 πειθήνια όργανά της. Έτσι τα δεσμά από το γνωσιολογικό επίπεδο μας μεταφέρουν στο πολιτικό σκηνικό που είναι δυνατό να διαμορφωθεί ανάλογα με το γνωστικό και εν γένει το πνευματικό επίπεδο των πολιτών της κοινωνίας. Η άγνοια και η ημιμάθεια συνδέονται με την πολιτική κοινωνία που χειραφετείται από δημαγωγούς και φιλόδοξους καιροσκόπους, ενώ η γνώση με την ορθολογική άσκηση της εξουσίας προς το συμφέρον όλων των πολιτών. Τονίζεται μ αυτόν τον τρόπο ο καταλυτικός ρόλος της παιδείας στη διαμόρφωση και τη λειτουργία της ιδανικής πολιτείας. Οι δεσμώτες του σπηλαίου πρέπει να σπάσουν τα δεσμά τους, για να μπορέσουν να αντιληφθούν την πλάνη και να γνωρίσουν τα αληθινά αντικείμενα. Κατά την ίδια λογική και οι άνθρωποι έχουν χρέος να προσεγγίζουν την πραγματικότητα με τη νόηση και όχι με τις αισθήσεις, που τους κρατούν μέσα στο σκοτάδι της άγνοιας και της αμάθειας και να μπορέσουν να οδηγηθούν στη θέαση του Αγαθού και στην κατάκτηση της αλήθειας. Αρωγός τους σ αυτή την προσπάθεια θα σταθεί η παιδεία, ο ρόλος της οποίας εξαίρεται για μια ακόμη φορά μέσα από την αλληγορία του σπηλαίου. Β2. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι φιλόσοφοι βασιλείς είναι προσωπικότητες που διαθέτουν διοικητικές ικανότητες και αδαμάντινο χαρακτήρα. Γι αυτό και χαρακτηρίζονται ως «βέλτισται φύσεις» όταν γνωρίσουν το «ἀγαθόν». Αφού αναλύσετε το περιεχόμενο των πλατωνικών φράσεων «βελτίστας φύσεις» και «ἀγαθόν», να αναφέρετε με ποιους τρόπους, σύμφωνα με το Σωκράτη, μπορεί να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της ορθής διακυβέρνησης μιας ιδεώδους πολιτείας. ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ο Σωκράτης συνεχίζοντας τη φιλοσοφική του συζήτηση με τον Γλαύκωνα αναζητά τρόπους για την άσκηση της εξουσίας στην ιδανική πολιτεία. Καταλήγει ότι οι «οἰκιστές», οι θεμελιωτές μιας ιδανικής πόλης, είναι αυτοί που θα πραγματώσουν το όραμά τους, που είναι η ίδρυση μιας ιδεώδους πολιτείας. Ο Σωκράτης λοιπόν και οι συνομιλητές του ως θεμελιωτές της ιδεώδους πολιτείας, δε μπορεί να είναι αδιάφοροι φιλόσοφοι που μένουν απλώς και αυτοί μακάριοι στην ενόραση του αγαθού. Έργο τους είναι να εξαναγκάσουν τους φιλοσόφους, αυτούς που έγιναν κοινωνοί της γνώσης, να βγουν από την απομόνωσή τους, να μη μένουν προσκολλημένοι στις υψιπετείς περιπλανήσεις τους («μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται»). Με τον όρο «φύσις» αρχικά εννοείται αυτό που ο άνθρωπος δεν μπορεί να κατασκευάσει ο ίδιος, αλλά το βρίσκει να προϋπάρχει. Μπορεί βέβαια με την τέχνη να το συμπληρώσει, αλλά δεν είναι σε θέση να το αλλάξει ουσιαστικά. Η φύσις ορίζεται από τον Πλάτωνα ως ο ίδιος ο άνθρωπος ως φυσική ύπαρξη. Το σύνολο δηλαδή των γενικών χαρακτηριστικών ενός ανθρώπου (χαρίσματα, ιδιότητες, διαθέσεις, τάσεις κ.λ.π.). Όλα αυτά τα φυσικά προτερήματα αναπτύσσονται και καλλιεργούνται με τη σωστή παιδεία. Οι φυσικές αυτές καταβολές, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο για την εκλογή του άριστου βίου, αφού Σελίδα 7 από 12

4 προηγουμένως αξιοποιηθούν κατάλληλα. Οι βέλτισται φύσεις είναι οι άνθρωποι οι προικισμένοι με εξαιρετικό νου και ικανότητες, που απελευθερώνονται από τις άλογες διαθέσεις της ψυχής και ως φιλόσοφοι φτάνουν στην ενόραση του αγαθού. Ο Πλάτων πιστεύει ότι δεν διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι από τη φύση τις ίδιες πνευματικές ικανότητες και ψυχικές δυνάμεις και συνεπώς τα αποτελέσματα της παιδείας θα είναι ανάλογα των φυσικών προδιαθέσεων του ανθρώπου (όπως για παράδειγμα αυτοί που ανήκουν στην τάξη των δημιουργών, ο συνδυασμός φύσης και παιδείας τους κατέταξε στην τάξη αυτή). Συνεπώς, δεν μπορούν να δουν όλοι οι άνθρωποι το αγαθό. Επιπλέον η πορεία των βελτίστων φύσεων προς τη θέαση της Ιδέας του αγαθού επιβάλλεται ως εξαναγκασμός (ἀναγκάσαι) στην ιδανική πολιτεία, συνιστά δηλαδή απόλυτη αναγκαιότητα, αναγκαία συνθήκη του ιδεώδους πολιτεύματος. Σύμφωνα με την άποψη του Δημόκριτου «ἡ φύσις καὶ ἡ διδαχὴ παραπλήσιόν ἐστι. Καὶ γάρ ἡ διδαχὴ μεταρυσμοῖ τὸν ἄνθρωπον, μεταρυσμοῦσα δὲ φυσιοποιεὶ», υποστηρίζεται η εξανθρωπιστική λειτουργία της παιδείας, ότι δηλαδή με τη διδαχή και με την παιδεία, ο άνθρωπος διαπλάθεται ως προς τη φύση του. To «ἀγαθόν» κατέχει κυρίαρχη θέση στο όλο φιλοσοφικό οικοδόμημα του Πλάτωνα. Πάντως δε δίνει σε κανένα σημείο σαφή ορισμό του αγαθού. Γι αυτό, ήδη από την αρχαιότητα, είχε δημιουργηθεί σύγχυση και απορία για το πώς αντιλαμβανόταν ο ίδιος ο φιλόσοφος την έννοια αυτή. Ἀγαθὸν πάντως είναι: α) το «εἶναι» και ό,τι το διατηρεί, β) η τάξη, ο κόσμος και η ενότητα που διαπερνά και συνέχει την πολλαπλότητα, γ) ό,τι παρέχει την αλήθεια και την επιστήμη. Η έκφραση «αὐτὸ τὸ ἀγαθὸν» φαίνεται να δηλώνει την ύψιστη αρχή και την πηγή του όντος και της γνώσης. Πάντως, η παροιμιακή φράση «Πλάτωνος ἀγαθόν» χρησιμοποιείται για να δηλώσει κάτι σκοτεινό και ασαφές. Ο φιλόσοφος που θα επιλεγεί ύστερα από σκληρές δοκιμασίες από την τάξη των φυλάκων, ξεφεύγοντας από τους κινδύνους της αλλοτρίωσης, δεν αρκείται στην ορθή γνώμη, αλλά θέλει να δει την αλήθεια. Για να πετύχει την τελείωση αυτών των αρετών χρειάζεται πέρα από τα άλλα μαθήματα να φτάσει στο «μέγιστον μάθημα της ιδέας του αγαθού». Αυτό το μάθημα θα τον βοηθήσει να ισορροπήσει στο ορθό μέτρο τα ισχυρά χαρίσματά του, που υπόκεινται σε εκτροπή και ανισορροπία. Το αγαθό είναι που μπορεί να θεμελιώσει την κατανόηση και την ύπαρξη όλων των άλλων. Γιατί τίποτα δεν αξίζει, αν δεν είναι αγαθό. Είναι αυτό που επιδιώκει κάθε ψυχή και για χάρη του πράττει όσα πράττει. Ωστόσο, ο Πλάτων αισθάνεται ένα δέος μπροστά στην ιδέα του αγαθού και θεωρεί ότι υπερβαίνει τις δυνάμεις του η οποιαδήποτε προσπάθεια να το ορίσει. Η ιδέα του αγαθού είναι κάτι υπερβατικό και άρρητον, όπως θα δηλώσει στην «έβδομη επιστολή του». Μιλάει όμως γι αυτό με μια εικόνα: αντί για το αγαθό ας κοιτάξουμε το βλαστάρι του, τον ήλιο. Στον αισθητό κόσμο τα ορατά πράγματα τα βλέπουμε με την όρασή μας. Για να τα δούμε όμως χρειαζόμαστε όχι μόνο το μάτι και το αντικείμενο που είναι ορατό, αλλά και κάτι τρίτο, το φως. Αν δεν υπάρχει όμως ο ήλιος, δεν θα υπήρχε το φως και μαζί μ αυτό ούτε η όραση, ούτε το μάτι. Έτσι λοιπόν και στο νοητό κόσμο των ιδεών είναι η ιδέα Σελίδα 8 από 12

5 του αγαθού που δίνει στην ψυχή τη νόηση και καθιστά τις ιδέες νοητές. Κι όπως ο ήλιος δίνει στην όραση το φως, έτσι και η ιδέα του αγαθού κάνει να λάμπει στη νόησή μας η αλήθεια. Επίσης, όπως ο ήλιος δεν είναι μόνο η αιτία της όρασης ώστε το μάτι να βλέπει και τα αισθητά να βλέπονται, αλλά είναι και η αιτία της γένεσης και της συντήρησης των αισθητών πραγμάτων, έτσι και η ιδέα του αγαθού είναι η αιτία της ύπαρξης των νοητών όντων, των ιδεών, γι αυτό και βρίσκεται πέρα και πάνω απ αυτές. Ο Πλάτωνας υποστηρίζει μια νοησιαρχική ηθική, δηλαδή η γνώση της αλήθειας δεν μπορεί παρά να οδηγεί κατά αναγκαιότητα σε ηθική πράξη, στην πραγμάτωση του αγαθού. Αποτελεί το αποκορύφωμα της παιδευτικής διαδικασίας που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος για να αποκτήσει τα γνωστικά εφόδια, ώστε επαρκώς να αντιμετωπίσει με σωφροσύνη οποιαδήποτε κατάσταση της δημόσιας ή της ιδιωτικής του ζωής (δεῖ ταύτην ἰδεῖν τόν μέλλοντα ἐμφρόνως πράξειν ἤ ἰδίᾳ ἤ δημοσίᾳ). Για να χαρακτηρίσει ο Πλάτων το αγαθόν και την πορεία για την προσέγγισή του χρησιμοποιεί τις ακόλουθες λέξεις: ἀφικέσθαι, μάθημα, μέγιστον, ἰδεῖν, ἀναβῆναι, ἀνάβασιν, ἀναβάντες, ἴδωσι. Οι λέξεις αυτές δηλώνουν ότι: α) είναι η μεγαλύτερη αξία (μέγιστον μάθημα), αφού αυτό πρέπει να κατακτήσουν όλοι οι άνθρωποι και κυρίως όσοι πρόκειται να αναλάβουν τη διοίκηση της πολιτείας. β) μπορεί ο άνθρωπος να το προσεγγίσει (ἀφικέσθαι, ἰδεῖν, ἴδωσι), όχι βέβαια με τις αισθήσεις, αλλά με την καθαρή νόηση. γ) είναι δύσκολη η κατάκτησή του (ἀναβῆναι, ἀνάβασιν, ἀναβάντες) και απαιτεί κόπο, επίπονη προσπάθεια και αγώνα. Πρόκειται για μια ανοδική πορεία, που οδηγεί στην ολοένα υψηλότερη γνώση και διάπλαση ήθους. Πολύ συχνά στον Πλάτωνα λέξεις που σημαίνουν το άνω και την ανάβαση χρησιμοποιούνται μεταφορικώς για την παιδεία και τα αγαθά που μπορεί να προσφέρει. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η ευθύνη των πνευματικών ανθρώπων για την πρόοδο της κοινωνίας είναι βαρύτατη. Σ αυτούς έχει λάχει ο ιερός κλήρος. Αν είναι φορείς της γνώσης θα είναι ένοχοι εσχάτης προδοσίας αν δε χρησιμοποιήσουν το όπλο τους αυτό για τη διαφώτιση της κοινωνίας. Ο φωτισμένος άνθρωπος δε στοχάζεται μόνο για τον εαυτό του, αλλά νοιάζεται και για τους άλλους. Και κάτι περισσότερο: εργάζεται και δρα για τους άλλους. «Ό,τι δε δρα, δεν υπάρχει» έλεγε ο Λάιμπνιτς. Κι αν μείνουν αμέτοχοι, δεν θα είναι απράγμονες αλλά αχρείοι, αναφέρει ο Θουκυδίδης. Αυτή η επαφή τους με την ίδια τη ζωή, η ανάληψη αξιωμάτων μέσα στην κοινωνία θα τους δοκιμάσει. Θα αποκτήσουν εμπειρίες και θα γευτούν την αληθινή ζωή μ όλες τις χαρές και τις λύπες της. Ο φιλόσοφος δε μπορεί ή δε δικαιούται να μένει μέσα στα στενά πλαίσια της πνευματικής του αποστολής. Έξω και πέρα απ αυτήν υπάρχει και η κοινωνική αποστολή. Δεν είναι μόνο ο παιδαγωγός, αλλά και ο φρουρός της κοινωνίας. Μόνον έτσι ολοκληρώνει το δρόμο της αρετής και αρτιώνει την ανθρώπινη υπόστασή του. Αυτό είναι το ήθος των φυλάκων. Ούτε το πνεύμα ξεχνούν, μα ούτε αφήνουν στην τύχη τους τους άμοιρους της γνώσης. Ένας αληθινός πνευματικός άνθρωπος, που έχει συνειδητοποιήσει το κοινωνικό του χρέος, δεν θα αρνηθεί την Σελίδα 9 από 12

6 πρόσκληση που του απευθύνει η κοινωνία. Δεν έχει δικαίωμα να στερήσει την πολιτεία από τις πολύτιμες υπηρεσίες του. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε ανοίγει διάπλατα ο δρόμος για τους επιτήδειους και πονηρούς, που έχουν το πάθος της εξουσίας και όταν την κατακτήσουν και θα την κατακτήσουν χρησιμοποιώντας πλείστα όσα ύπουλα μέσα θα υπηρετήσουν αποκλειστικά και μόνο τις άνομες ορέξεις και τα ιδιοτελή συμφέροντά τους. Σύμφωνα λοιπόν με το Σωκράτη οι φύλακες έχουν ένα χρέος στην ιδανική του πολιτεία. Αυτοί, αφού θα έχουν περάσει από τα στάδια εκπαίδευσης (δηλαδή: μουσική και γυμναστική παιδεία μαθηματικές επιστήμες σπουδή της διαλεκτικής), οφείλουν (μετά τα 50 τους χρόνια) να κατέβουν στο σπήλαιο, δηλαδή στην πρακτική πολιτική, και να μεταδώσουν τις γνώσεις τους και την αρετή τους σε ολόκληρη την πόλη. Αφού, λοιπόν, θα έχουν μοιράσει τη ζωή τους μεταξύ της φιλοσοφίας και της άσκησης της εξουσίας και θα έχουν εκπαιδεύσει τους διαδόχους τους, θα είναι πια έτοιμοι να φύγουν από τη ζωή και να κατοικήσουν στα νησιά των μακαρίων. Β3. Ποια είναι τα μέρη της ψυχής, κατά τον Πλάτωνα, σε ποια σχέση βρίσκονται με τις τάξεις της πολιτείας και σε ποια σχέση πρέπει να βρίσκονται μεταξύ τους, για να θεωρείται ο άνθρωπος δίκαιος; Βλ. εισαγωγή σχολικού βιβλίου, σελ : «Εφόσον λοιπόν το όλον, η μεγάλη ψυχή τον τοποθετεί στην θέση που του αρμόζει». Β4α). Να βρείτε μία λέξη του αρχαίου κειμένου με την οποία έχει ετυμολογική συγγένεια καθεμία από τις ακόλουθες λέξεις της νέας ελληνικής: προσόν, φαρέτρα, σχέση, άξονας, μύωπας, βαθμίδα. προσόν: ὄντας φαρέτρα: φέροντας σχέση: ἐχούσῃ άξονας: περιάγειν μύωπας: ἰδεῖν βαθμίδα: ἀναβάντες Β4β). Να βρείτε τα αντώνυμα των ακόλουθων λέξεων στα αρχαία ελληνικά: πᾶν, μένειν, δεικνύασιν ἀναβῆναι. πᾶν: οὐδὲν μένειν: φεύγειν δεικνύασιν: κρύπτουσι(ν) ἀναβῆναι: καταβῆναι Σελίδα 10 από 12

7 ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. Aπορώ με τους αποκαλούμενους σοφιστές που ισχυρίζονται, οι περισσότεροι από αυτούς, ότι οδηγούν τους νέους στην αρετή, αλλά τους οδηγούν στο αντίθετο γιατί, ούτε έχουμε δει κάποιον τον οποίο να έκαναν ενάρετο οι σύγχρονοί μας σοφιστές, ούτε προσφέρουν συγγράμματα από τα οποία να αισθάνονται κάποιοι χρέος τους να γίνονται ενάρετοι, αλλά έχουν γράψει πολλά για ανώφελα θέματα, τα οποία προκαλούν στους νέους απολαύσεις χωρίς περιεχόμενο και δεν εμπεριέχουν αρετή. (Αυτά που γράφουν) προκαλούν ανώφελο χάσιμο χρόνου σε όσους ελπίζουν ότι θα μάθουν κάτι από αυτά, και να τους απομακρύνουν από άλλες χρήσιμες ασχολίες και να τους διδάσκουν την αδικία. Tους κατηγορώ, λοιπόν, έντονα για μεγάλα αδικήματα για όσα γράφουν, τους κατηγορώ ότι τα λεγόμενά τους είναι εξεζητημένα και ότι δεν έχουν ορθές απόψεις, οι οποίες θα εκπαίδευαν τους νεότερους στην αρετή. Γ2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: τῶν σοφιστῶν: η ίδια πτώση στον άλλο αριθμό: τoῦ σοφιστoῦ γράμματα: η δοτική πληθυντικού: τοῖς γράμμασι(ν) πολλὰ : ο ίδιος τύπος στο συγκριτικό βαθμό: πλέ(ι)ονα ὧν: η ονομαστική ενικού στο ουδέτερο γένος: ὅ τοῖς ἐλπίσασι: η γενική πληθυντικού στο θηλυκό γένος: τῶν ἐλπισασῶν φασὶ: το β ενικό ευκτικής ενεστώτα: φαίης ἑωράκαμεν: ο ίδιος τύπος στη μέση φωνή: ἑωράμεθα / ὥμμεθα παρέχονται: το απαρέμφατο αορίστου β στην ίδια φωνή: παρασχέσθαι χρή: ο ίδιος τύπος στον παρατατικό: ἐχρῆν ἐζήτηται: το γ ενικό οριστικής παθητικού αορίστου: ἐζητήθη Γ3.α) Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους παρακάτω όρους: ἀγαθὸν, ἀρετὴ, τοῖς ἐλπίσασι, μαθήσεσθαι, ἔχουσαι, ἐπ ἀρετήν. ἀγαθὸν: κατηγορούμενο στο αντικείμενο «ὅντινα» ἀρετὴ: υποκείμενο του ρήματος «ἔνι» τοῖς ἐλπίσασι: επιθετική ουσιαστικοποιημένη μετοχή, ως έμμεσο αντικείμενο του ρήματος «παρέχει» μαθήσεσθαι: τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο της μετοχής «τοῖς ἐλπίσασι» Σελίδα 11 από 12

8 ἔχουσαι: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο «γνῶμαι» ἐπ ἀρετήν: επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τελικού αιτίου στο «παιδεύοιντο ἀν» Γ3.β) «ἀλλὰ περὶ μὲν τῶν ματαίων πολλὰ αὐτοῖς γέγραπται»: να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική (μονάδες:2) και στη συνέχεια να δικαιολογήσετε τη μετατροπή. ἀλλὰ περὶ μὲν τῶν ματαίων πολλὰ αὐτοί γεγράφασιν. Κατά τη μετατροπή της παθητικής σύνταξης σε ενεργητική, το υποκείμενο τρέπεται σε αντικείμενο, το ρήμα στον αντίστοιχο παθητικό χρόνο και η δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου σε υποκείμενο ρήματος. Σελίδα 12 από 12