ΠΑΙΔΑΓΨΓΙΚΗ ΣΟΤ ΘΕΑΣΡΟΤ Θεατροπαιδαγωγικά Προγράμματα σε Κοινωνικούς Φώρους & Υορείς

Transcript

1 Σελύδα1 ΠΑΙΔΑΓΨΓΙΚΗ ΣΟΤ ΘΕΑΣΡΟΤ Θεατροπαιδαγωγικά Προγράμματα σε Κοινωνικούς Φώρους & Υορείς ΑΚΑΔΗΜΑΩΚΟ ΕΣΟ Διδάσκουσα: Κωστή Κατερίνα Γ. Προγράμματα παρέμβασης σε ομάδες παιδιών κι εφήβων στο πλαίσιο της μη τυπικής εκπαίδευσης Ι. Συπική και μη τυπική εκπαίδευση Η τυπική εκπαίδευση είναι σαφώς το θεσμοθετημένο, χρονολογικά διαβαθμισμένο και ιεραρχικά δομημένο «εκπαιδευτικό σύστημα», που εκτείνεται από την πρώτη σχολική εκπαίδευση μέχρι τις ανώτερες σπουδές του πανεπιστημίου. Περιλαμβάνει βασικά την έννοια της μάθησης και σχετίζεται με την ύλη προς διδασκαλία που προβλέπουν τα αναλυτικά προγράμματα. Η μη τυπική εκπαίδευση από την άλλη είναι κάθε οργανωμένη, συστηματική εκπαιδευτική δραστηριότητα, που υλοποιείται εκτός του πλαισίου του τυπικού συστήματος, προκειμένου να παράσχει επιλεγμένους τύπους μάθησης σε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού, ενήλικες, αλλά και παιδιά κι εφήβους. Έτσι, μεταξύ άλλων η μη τυπική εκπαίδευση περιλαμβάνει, για παράδειγμα, προγράμματα αλφαβητισμού ενηλίκων, προγράμματα κατάρτισης εκτός του τυπικού συστήματος, συλλόγους νέων με ουσιαστικούς εκπαιδευτικούς σκοπούς. Μάλιστα πέρα από την καθιερωμένη και γενικώς αποδεκτή λειτουργία του ως χώρου μάθησης και κατάκτησης γνώσεων και δεξιοτήτων, η άτυπη εκπαίδευση αφορά και στο σχολείο και πραγματοποιείται μέσω προαιρετικών προγραμμάτων ανεξάρτητων από το επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα. Σα προγράμματα αυτά, γνωστά και ως καινοτόμες δραστηριότητες, αναπτύσσονται κυρίως εκτός ωρών διδασκαλίας από εθελοντές εκπαιδευτικούς και ομάδες μαθητών. Η θεματική τους ποικίλλει και έχει συνήθως τη μορφή δράσεων για ευαισθητοποίηση απέναντι στην κοινωνία, τον πολιτισμό και τα προβλήματα των νέων ο σχολικός εκφοβισμός, η βία, ο ρατσισμός, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, οι εξαρτησιογόνες ουσίες, η ταυτότητα των νέων και η

2 Σελύδα2 κοινωνία είναι θέματα που προτιμώνται σε αυτές τις περιπτώσεις. υχνά χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο αυτό θεατρικό παιχνίδι και τεχνικές της Δραματικής Σέχνης στην Εκπαίδευση με σκοπό την ανάπτυξη ενσυναίσθησης, ενώ η επιτυχία των σχετικών δράσεων εξαρτάται από την επάρκεια των εκπαιδευτικών και τη συνεργασία των ομάδων (Δεμερτζή 2006). Ανάλογες δραστηριότητες αναπτύσσονται και σε θερινές κατασκηνώσεις για παιδιά κι εφήβους, αλλά και σε ποικίλους χώρους με αναφορά στη νεανική ηλικία, όπως είναι σύλλογοι και νεανικές εστίες. Ο θεατροπαιδαγωγός σε αυτές τις περιπτώσεις είτε ως εργαζόμενος στον ίδιο το φορέα άτυπης εκπαίδευσης είτε σε Μ.Κ.Ο. που δραστηριοποιείται σε θεματικές ενδιαφέροντος της άτυπης εκπαίδευσης, είναι πολύ πιθανό να κληθεί να αναπτύξει προγράμματα με σχετικό προσανατολισμό. Γι αυτό είναι καλό να είναι ενημερωμένος σχετικά με τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζουν οι διαφορετικές ηλικιακές υποομάδες της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, ώστε να σχεδιάζει τις ενδεδειγμένες για κάθε περίπτωση παρεμβάσεις. II. Φαρακτηριστικά της ομάδας που μας ενδιαφέρει Για τη διαδικασία σχεδιασμού εκπαιδευτικού σεναρίου (scenario planning) μιλήσαμε στο δεύτερο μάθημα (βλ. σχετικές σημειώσεις). Ιδιαίτερης σημασίας είναι η επιλογή θεματικής που θα είναι συμβατή με την εκάστοτε ηλικιακή υποομάδα και ο σχεδιασμός δραστηριοτήτων που θα είναι κατάλληλες γι αυτήν. Γι αυτό παρακάτω δίνονται τα ιδιαίτερα κοινωνικά, γνωστικά και συναισθηματικά χαρακτηριστικά κάθε υποομάδας, καθώς και οι δεξιότητες που έχουν αναπτύξει. Α. Ηλικιακή ομάδα 0-5 ετών: Σα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της ηλικίας αυτής τα οποία περιέχονται στον παρακάτω πίνακα είναι δυνατό να ενισχυθούν με την κατάλληλη επίδραση. Γι αυτό και οι δραστηριότητες που επιλέγει ο θεατροπαιδαγωγός για την ομάδα, καλό είναι να έχουν αυτά ως τελικό σκοπό. Κοινωνικά υναισθηματικά Γνωστικά Δεξιότητες χαρακτηριστικά χαρακτηριστικά χαρακτηριστικά -Εξάρτηση από τους γονείς κι όσους τα φροντίζουν -ύνδεση και αλληλεπίδραση με -Αισθάνονται ασφαλή κοντά στους δικούς τους -Μαθαίνουν μέσω του παιχνιδιού -Αναπτύσσουν κινητικές δεξιότητες (περπάτημα, πέταγμα της μπάλας, ντύσιμο, αλλά και -Διερευνούν πράγματα -Τποκρίνονται -Έχουν φανταστικούς κόσμους (όχι όλα)

3 Σελύδα3 τους άλλους -Κατανόηση του πού ανήκουν και των ρόλων των άλλων ανθρώπων σε σχέση με αυτά -Οι δημιουργίες τους (π.χ. ζωγραφιές) συνδέονται με αδέλφια, γονείς, φίλους -Κατανοούν βασικές αρχές της σωστής συμπεριφοράς -Φρειάζονται προσοχή, γιατί οι χώροι όπου κινούνται δεν είναι πάντα «φιλικοί» προς τα παιδιά. -Έχουν περιορισμένη προσοχή -Ελέγχουν τις φυσικές τους δεξιότητες -Κάνουν τις πρώτες τους επιλογές ξέρουν τι τους αρέσει. κόψιμο χαρτιού, χρήση πιρουνιού και κουταλιού) -Επαναλαμβάνουν λέξεις και φράσεις που ακούνε -Εκτιμούν το χιούμορ και τις μεταφορές -Έχουν περιορισμένο λεξιλόγιο -Μπορούν να μάθουν να μετρούν μέχρι το δέκα -Μπορούν σταδιακά να καταλάβουν μερικές φορές την οπτική γωνία των άλλων -ταδιακά βελτιώνεται η μνήμη τους -Μπορούν να σκεφτούν με απλές αναλογίες. -Φρειάζονται οικειότητα -Μπορούν σταδιακά να διαχωρίσουν το φύλο τους. υνήθως στην ηλικία αυτή ταιριάζουν δραστηριότητες που δίνουν τη δυνατότητα στα νήπια να αναπτύσσουν παιχνίδια με τη φαντασία τους, να κάνουν χειροτεχνίες και κατασκευές και να μεταμφιέζονται, αναπτύσσοντας παιχνίδι με ρόλους. Β. Ηλικιακή ομάδα 5-7 ετών: Ο κόσμος για το παιδί στην ηλικία αυτή διευρύνεται κι έχει τη δυνατότητα να αναλάβει πιο σύνθετες δράσεις, ώστε να τις φέρει σε πέρας. Κοινωνικά υναισθηματικά Γνωστικά Δεξιότητες χαρακτηριστικά χαρακτηριστικά χαρακτηριστικά -ταδιακά γίνονται πιο ανεξάρτητα από τους γονείς -Παίζουν με φίλους -Αναπτύσσουν αποκλειστικές φιλίες -Κάνουν τις δικές τους επιλογές -Αναπτύσσουν επιχειρήματα για την υποστήριξη των ιδεών τους -Μπορούν να ισορροπούν εύκολα -Μπορούν να σκέφτονται για τη γλώσσα και να την αξιολογούν -Γνωρίζουν τον κόσμο μέσα από την πράξη -Σο παιχνίδι της φαντασίας είναι πολύ σημαντικό

4 Σελύδα4 με παρόμοια ενδιαφέροντα -Αντιλαμβάνονται τη σημασία των διαφορετικού τύπου σχέσεων (φιλικών, συγγενικών κοκ) -Αρχίζουν να αντιλαμβάνονται την έννοια της «δικαιοσύνης». -Είναι υπερήφανα όταν πετυχαίνουν κάτι -Ακολουθούν οδηγίες και αναπτύσσουν υπευθυνότητα -υνεισφέρουν σε ιδέες και συμμετέχουν σε αποφάσεις -υγκεντρώνονται λίγο περισσότερο -Κινητοποιούνται με την παροχή κινήτρων, όπως τα βραβεία -Μοιράζονται ενδιαφέροντα με άλλα παιδιά, αποκλείοντας τους μεγάλους. -Αντιλαμβάνονται μαθηματικές πράξεις -Μπορούν να μάθουν να γράφουν το όνομά τους κι απλές λέξεις -υγκρατούν στη μνήμη τους περισσότερα πράγματα. -υνδέουν πληροφορίες -Κάνουν συλλογές -Αναλαμβάνουν ποικίλες δραστηριότητες. υνήθως στην ηλικία αυτή τους αρέσει να παίζουν έξω από το σπίτι, να δοκιμάζουν ποικίλες δραστηριότητες να αναπτύσσουν τις γνώσεις τους. Γ. Ηλικιακή ομάδα 7-11 ετών: Αρχίζει να αναπτύσσεται η αφαιρετική σκέψη και τα παιδιά μπορούν να εκφράσουν ιδέες, να σκεφτούν, να παραγάγουν λόγο ανεξάρτητο. Κοινωνικά υναισθηματικά Γνωστικά Δεξιότητες χαρακτηριστικά χαρακτηριστικά χαρακτηριστικά -Καλύτερη αίσθηση του δίκαιου και της ισότητας -Αντίληψη του αιτίου και του αποτελέσματος -Αυξημένη ανάγκη για αίσθηση ότι ανήκουν κάπου (σε παρέες, ομάδες κλπ) -Έναρξη -Ενδιαφέρον για τον ευρύτερο κόσμο -Ανάγκη να βοηθήσουν τους άλλους κατανόηση των ανθρώπων που δεν έχουν τόσα πολλά όσα οι ίδιοι -Αναγνώριση των διαφορετικών οπτικών -Βαθύτερη κατανόηση της έννοιας του αριθμού -υγκέντρωση κι αξιοποίηση πληροφοριών -ύνθεση ιστοριών -Ευελιξία στο σχεδιασμό και την υιοθέτηση λύσεων -Διαμόρφωση -Ικανότητα ανάλυσης -ύνδεση ιδεών -Διατύπωση αιτιολογημένων κρίσεων -Δοκιμή νέων πραγμάτων -Ανάπτυξη ειδικών ενδιαφερόντων -Προτιμήσεις στη μουσική, στην τέχνη

5 Σελύδα5 ενδιαφέροντος για το -Επίγνωση της στρατηγικών για τη κοκ. άλλο φύλο ανάγκης για μνήμη -Ομαδικά παιχνίδια συναισθηματική -Ανάπτυξη -Ενδιαφέρον για τη υποστήριξη δεξιοτήτων μόδα -Ανάπτυξη επιστημονικής -Περιπέτειες και αυτοπεποίθησης αιτιολόγησης. μυστικά -Διαχωρισμός των -Διεκδίκηση φύλων. ανεξαρτησίας από τους μεγαλύτερους. υνήθως σε αυτήν την ηλικία τα παιδιά προτιμούν θέματα σχετικά με τη μουσική, την τέχνη, όπως την αντιλαμβάνονται, αλλά και τη φτώχεια και την αδικία κι εξακολουθούν να προκρίνουν τη σωματική αντί της πνευματικής ενεργοποίησης. Δ. Ηλικιακή ομάδα ετών: την ηλικία αυτή τα παιδιά είναι έτοιμα για νέες εμπειρίες και πρόθυμα να δοκιμάσουν νέα πράγματα, για να αποκτήσουν την αίσθηση ότι ανήκουν κάπου. Κοινωνικά υναισθηματικά Γνωστικά Δεξιότητες χαρακτηριστικά χαρακτηριστικά χαρακτηριστικά -Κατανόηση της θέσης του άλλου και αλλαγή της προσωπικής οπτικής -Ανάπτυξη τυπικών συμπεριφορών -Ανάγκη ανεξαρτητοποίησης κι απομάκρυνσης από την οικογένεια -Αλληλεπίδραση με συνομηλίκους -Έμφαση στις ανθρώπινες σχέσεις και στον τρόπο με τον οποίο δομούνται -Αποδοχή λίγων ενηλίκων ως προσωπικών -Αυτοπεποίθηση -Ανάπτυξη ταυτότητας -Επιδίωξη της αποδοχής των άλλων -Αύξηση του ενδιαφέροντος για το σεξ -Αναζήτηση κοινωνικής/ ατομικής ταυτότητας -Αναζήτηση σεξουαλικής ταυτότητας -Επίγνωση της αρνητικής στάσης των ενηλίκων απέναντι στους εφήβους -Εκτίμηση της ανάγνωσης -Πλήρης ανάπτυξη της ομιλίας -Εξηγούν τις ιδέες και τις θέσεις τους, αναφέροντας παραδείγματα -Δοκιμάζουν εναλλακτικές οπτικές -Δοκιμάζουν τις ερμηνείες πειραματικά. -Ανοιχτοί στο να δοκιμάσουν νέα πράγματα -Αυτοέλεγχος -Παθιάζονται με ό,τι τους αρέσει -Διαχωρίζουν τις δραστηριότητες ανάλογα με το φύλο.

6 Σελύδα6 καθοδηγητών -ημαντικότερος παράγοντας στην κοινωνική ζωή είναι η φιλία. -Έμφαση σε δραστηριότητες στις οποίες ξεχωρίζουν -Αυτονομία και υπευθυνότητα. υνήθως, η έννοια της συνεργασίας ως διαδικασία και ως επίτευγμα, αλλά και οι παιγνιώδεις δραστηριότητες είναι πολύ σημαντικές για τους εφήβους αυτής της ηλικίας. Ε. Ηλικιακή ομάδα 15 ετών κ.εξ.: την ηλικία αυτή οι έφηβοι θέλουν να προβληματίζονται πάνω σε διλήμματα και να βλέπουν τις ιδέες τους να εφαρμόζονται, γιατί έτσι μπορούν να διαμορφώνουν έννοιες για άλλους πολιτισμούς και σταδιακά να γίνονται «πολίτες του κόσμου». Κοινωνικά υναισθηματικά Γνωστικά Δεξιότητες χαρακτηριστικά χαρακτηριστικά χαρακτηριστικά -Ανάληψη ευθυνών -ημασία φίλων -Αναγνώριση της διαφορετικότητας -Ένταξη σε ομάδες με βάση τα ενδιαφέροντα και τη συμπεριφορά -Πίστη στην ισότητα και τις ίσες ευκαιρίες -Θέλουν να αντιμετωπίζονται ως ενήλικες -Επιδιώκουν να αναπτύσσουν δραστηριότητες που ταιριάζουν σε ενήλικες -Επιθυμούν την κανονικότητα μέσα στην ομάδα τους -Διαμορφώνουν μια ιδέα για το χώρο στον οποίο θέλουν να εργαστούν ως ενήλικες. -Αξιολογούν τη χρήση του λόγου από τον εαυτό τους και τους άλλους -Διαχωρίζουν τα σύνθετα προβλήματα σε απλούστερες περιπτώσεις -Εκτιμούν τις κοινωνικές διαμάχες που προκύπτουν από διαφορετικές ιδέες. -Αναγνωρίζουν τη δύναμη και τους περιορισμούς της γνώσης. -Μπορούν να κάνουν τα πάντα -Αναπτύσσουν πνευματική δραστηριότητα. υνήθως προτιμούν σύγχρονα θέματα και ζητήματα που αγγίζουν τα ιδιαίτερα προβλήματά τους. Είναι πολύ σοβαροί και αντιμετωπίζουν τις δραστηριότητες με προσοχή και υπευθυνότητα.

7 Σελύδα7 ΙΙΙ. Επιλογή τεχνικών Υυσικά, οι τεχνικές που μπορεί να αξιοποιήσει ο θεατροπαιδαγωγός ποικίλλουν ωστόσο, χρήσιμο είναι να λάβει υπόψη του τα χαρακτηριστικά κάθε ηλικιακής ομάδας και να φανεί ευέλικτος με βάση τις ανάγκες αυτής που κάθε φορά έχει να υποστηρίξει. Παρακάτω δίνεται ως παράδειγμα ένα σχέδιο παρέμβασης με θέμα την κατάκτηση της σεξουαλικής ταυτότητας και το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας στην εφηβεία, το οποίο προορίζεται για εφήβους ετών, ενώ στη συνέχεια δίνονται βασικές πληροφορίες για τις τεχνικές που αξιοποιούνται στο σχέδιο αυτό. Σο σχέδιο μαθήματος ακολουθεί το πρότυπο που αναφέρθηκε στο δεύτερο μάθημα. Σύτλοσ προγρϊμματοσ Η ζωό του Άρη Ομϊδα: Συπικϊ χαρακτηριςτικϊ και ανϊγκεσ Μερικού ϋφηβοι κϊποιεσ φορϋσ αιςθϊνονται ϋλξη από ςυνομηλύκουσ του ύδιου φύλου μϊλιςτα κϊποιοι αναπτύςςουν ερωτικϋσ περιπτύξεισ -καμιϊ φορϊ προχωρούν και ςε ερωτικϋσ πρϊξεισ. Αυτϋσ οι ενϋργειεσ τουσ προκαλούν ταυτόχρονα ϋλξη και ανηςυχύα, ντροπό ό ενοχό. Ο ϋφηβοσ ςυνόθωσ αρνεύται ςτην αρχό το ςεξουαλικό προςανατολιςμό του, ακόμα κι όταν εύναι βαθύσ και ςαφόσ. Ο λόγοσ εύναι ότι δε θϋλει να νιώθει "διαφορετικόσ", "αλλιώτικοσ" και βαςικϊ "απορριπτϋοσ". Τα παιδιϊ που αιςθϊνονται ϋντονη ϋλξη για το δικό τουσ φύλο ςυνόθωσ εκμυςτηρεύονται το μυςτικό τουσ ςτον καλύτερο τουσ φύλο, αλλϊ δε θϋλουν να το ξϋρει κανϋνασ ϊλλοσ. Αν αιςθανθούν την ανϊγκη να το πουν κϊποια ςτιγμό ςτουσ γονεύσ, προτιμούν ςυνόθωσ να το πουν πρώτα ςτη μητϋρα. Οι μηχανιςμού για την ανϊπτυξη ενόσ ςυγκεκριμϋνου ςεξουαλικού προςανατολιςμού παραμϋνουν αςαφεύσ αλλϊ τα ςύγχρονα επιςτημονικϊ δεδομϋνα δεύχνουν ότι δεν εύναι μια επιλογό, δηλαδό τα ϊτομα δεν επιλϋγουν να εύναι ομοφυλόφιλα ό ετεροφυλόφιλα. Ο ςεξουαλικόσ προςανατολιςμόσ πιθανόν δεν καθορύζεται από ϋνα μόνο παρϊγοντα, αλλϊ από το ςυνδυαςμό γενετικών, ορμονικών και περιβαλλοντικών επιδρϊςεων. Τισ τελευταύεσ δεκαετύεσ κερδύζουν ϋδαφοσ μεταξύ των ειδικών οι θεωρύεσ που βαςύζονται ςτο βιολογικό υπόβαθρο. Σι πρϋπει να κϊνετε Μην πιϋςετε το παιδύ "να πϊρει επιτϋλουσ απόφαςη για το ςεξουαλικό του προςανατολιςμό". Μπορεύ να εύναι για καιρό αναποφϊςιςτο. Δώςτε του χρόνο. Δώςτε χρόνο και ςτον εαυτό ςασ. Μην καταλόξετε ςε ςυμπερϊςματα, γιατύ η κατϊςταςη εύναι ύςωσ ακόμα ρευςτό. Αν ο ϋφηβόσ ςασ ανακοινώςει ότι αιςθϊνεται ϋλξη για το ύδιο φύλο, θα πρϋπει να αποδεχτεύτε το ενδεχόμενο ό τη βεβαιότητα αυτό και να αγκαλιϊςετε το γιο ό την κόρη ςασ με ςτοργό. Για να το κϊνετε αυτό ςωςτϊ, ενημερωθεύτε για το όλο ζότημα τησ ομοφυλοφιλύασ. Οι χειριςμού πρϋπει να εύναι προςεκτικού, γιατύ ο ϋφηβοσ, εύτε αγόρι εύτε κορύτςι, πιθανόν νιώθει τρομοκρατημϋνοσ ςτη ςκϋψη ότι, αντύ να ϋλκεται από το αντύθετο φύλο, αιςθϊνεται ϋλξη για το δικό του. Θϋλει πολύ να μοιϊζει με τουσ φύλουσ ό τισ φύλεσ του και αυτό η διαφορετικότητα τον ταρϊζει. Γιατύ του ςυμβαύνει αυτό; Τι τρϋχει; Τι τον

8 Σελύδα8 περιμϋνει; Πώσ θα τον αποδεχτούν οι γονεύσ του αν όντωσ εύναι "αλλιώτικοσ"; Πώσ θα τον αντιμετωπύςουν οι γύρω; Μόπωσ χϊςει τουσ φύλουσ του; Να εξετϊςετε αντικειμενικϊ την κατϊςταςη και μην αποδύδετε όλα τα προβλόματα του παιδιού ςασ ςτο ςεξουαλικό του προςανατολιςμό. Οι ϋφηβοι με ομοφυλοφιλικό προςανατολιςμό γύνονται ςυχνϊ ςτόχοσ εξαιρετικϊ ενοχλητικών ςχολύων, πειραγμϊτων, καμιϊ φορϊ και χειροδικιών ό κακοπούηςησ. Για αυτό η ςτόριξη ςασ εύναι απαραύτητη. Καλό εύναι να ςυζητόςετε το θϋμα με ϋναν ειδικό. Η κοινωνύα γενικϊ ϋχει μια ϋντονη φοβύα ςε ςχϋςη με τη διαφορετικότητα. Για αυτό το παιδύ ςασ αλλϊ και εςεύσ πιθανόν θα χρειαςτεύτε ψυχολογικό υποςτόριξη για να τα βγϊλετε πϋρα, ώςτε να μη διαταραχτεύ η ζωό ςτην οικογϋνεια. Να θυμϊςτε ότι τα ψυχολογικϊ προβλόματα ςτον ϋφηβο δημιουργούνται όχι εξαιτύασ τησ ςεξουαλικόσ του κατεύθυνςησ αλλϊ κυρύωσ λόγω τησ αντιμετώπιςησ από την οικογϋνεια του και το περιβϊλλον. Αλεξϊνδρα Καππϊτου (Διαςκευό από Διϊρκεια Θϋμα Βαςικό ερώτημα Επιμϋρουσ ερωτόματα Δύο ώρεσ Η ςεξουαλικό ταυτότητα του εφόβου Πώσ μπορεύ να δομόςει την ταυτότητϊ του ϋνασ ϋφηβοσ που ϋχει ομόφυλα ςεξουαλικϊ ςυναιςθόματα; Ποιοι παρϊγοντεσ επηρεϊζουν τον ομοφυλόφιλο ϋφηβο ςτην αποδοχό του εαυτού του; Πώσ μπορεύ να αποφύγει τον αποκλειςμό και να γύνει αποδεκτόσ από τουσ ϊλλουσ; τόχοι Να προβληματιςτούν οι ϋφηβοι ςυμμετϋχοντεσ πϊνω ςτο θϋμα τησ ομοφυλοφιλύασ Προκεύμενο Να ςτηρύξουν φύλουσ ό γνωςτούσ που πιθανόν βιώνουν την κατϊςταςη αυτό Να βρουν ϋφηβοι με ανϊλογο ενδεχομϋνωσ προβληματιςμό μια διϋξοδο ό μια εναλλακτικό κατεύθυνςη Ο Άρησ εύναι πολύ περύεργο παιδύ. Έτςι τουλϊχιςτον τον αντιμετωπύζουν οι φύλοι του. Εύναι κλειςτόσ, απομονωμϋνοσ, εςωςτρεφόσ, εκτόσ από τισ λύγεσ περιπτώςεισ που του δύνεται η ευκαιρύα να εκφραςτεύ πιο ανοιχτϊ, ςτη θεατρικό ομϊδα του ςχολεύου για παρϊδειγμα, όπου διαλϋγει να αποδώςει όταν μπορεύ ρόλουσ γυναικών. Τισ προϊλλεσ παρουςύαςε με δικό του πρωτοβουλύα μια ςύντομη εκδοχό τησ Ελϋνησ με τον ύδιο πρωταγωνιςτό. Τα παιδιϊ το καταχϊρηκαν Τουσ ϊρεςε πολύ. Όμωσ, μόπωσ ϋχουν καταλϊβει κϊτι; Τώρα πια κι ο ύδιοσ το ϋχει αποδεχτεύ. Νιώθει μια ϋλξη για τα κορύτςια, αλλϊ πολύ περιςςότερο για τα αγόρια. Αυτό που φοβϊται εύναι η αντύδραςη των γύρω του, των γονιών και των φύλων.

9 Σελύδα9 Ρόλοι για τουσ ςυμμετϋχοντεσ Ρόλοσ εμψυχωτό/εμψυχώτριασ Αξιολόγηςη Πηγϋσ Άρησ, γονεύσ, δϊςκαλοι, φύλοι και ςυμμαθητϋσ Ενιςχυτικόσ και καθοδηγητικόσ Ο Άρησ μεγϊλοσ πια, ωσ ψυχολόγοσ μιλϊ ςε ϋναν ϋφηβο και τον ςυμβουλεύει. Απόςπαςμα από την Ελϋνη του Ευριπύδη Παιδικϊ παιχνύδια για αγόρια και κορύτςια Μπϊλα Υφϊςματα Χαρτύ και ςτιλό ΧΕΔΙΟ ΠΑΡΕΜΒΑΗ Α. Ειςαγωγό Αφόγηςη Κατευθυνόμενοσ αυτοςχεδιαςμόσ Όποιον αγγύξω θα γύνει ο Άρησ Βριςκόμαςτε ςτην αυλό του Λυκεύου τησ πόλησ. Εύναι διϊλειμμα και τα παιδιϊ ϋχουν βγει όλα ϋξω. Ανϊμεςϊ τουσ εύναι κι ο Άρησ, ϋνα πολύ περύεργο παιδύ. Έτςι τουλϊχιςτον τον αντιμετωπύζουν οι φύλοι του. Εύναι κλειςτόσ, απομονωμϋνοσ, εςωςτρεφόσ, εκτόσ από τισ λύγεσ περιπτώςεισ που του δύνεται η ευκαιρύα να εκφραςτεύ πιο ανοιχτϊ, ςτη θεατρικό ομϊδα του ςχολεύου για παρϊδειγμα, όπου διαλϋγει να αποδώςει όταν μπορεύ ρόλουσ γυναικών. Τισ προϊλλεσ παρουςύαςε με δικό του πρωτοβουλύα μια ςύντομη εκδοχό τησ Ελϋνησ με τον ύδιο πρωταγωνιςτό. Τα παιδιϊ το καταχϊρηκαν Τουσ ϊρεςε πολύ. Όμωσ, μόπωσ ϋχουν καταλϊβει κϊτι; Τώρα πια κι ο ύδιοσ το ϋχει αποδεχτεύ. Νιώθει μια ϋλξη για τα κορύτςια, αλλϊ πολύ περιςςότερο για τα αγόρια. Αυτό που φοβϊται εύναι η αντύδραςη των γύρω του, των γονιών και των φύλων. Β. Ανϊπτυξη Ο Άρησ, ο εαυτόσ του και οι ϊλλοι 1. κηνϋσ ε ομϊδεσ -Μια ςκηνό από τη ζωό του Άρη ςτο νηπιαγωγεύο -Μια ςκηνό από τη ζωό του Άρη ςτο δημοτικό -Μια ςκηνό από τη ζωό του Άρη ςτο γυμνϊςιο -Μια ςκηνό από τη ζωό του Άρη ςτην καταςκόνωςη -Μια ςκηνό από τη ζωό του Άρη ςτην προπόνηςη 2. Εύμαι ςκϋφτομαι (Ιςτορύεσ λόγου και ςώματοσ) ε ζεύγη -Η μητϋρα του Άρη ςκϋφτεται για τον Άρη -Ο πατϋρασ του Άρη ςκϋφτεται για τον Άρη 3. Ο κύκλοσ του κουτςομπολιού ε ομϊδεσ διαδύδουν φόμεσ για τον Άρη -Συμμαθητϋσ -Καθηγητϋσ

10 Σελύδα10 -Συναθλητϋσ 5. Αφόγηςη: Ένασ ςυμμαθητόσ και γεύτονασ, παρϊξενο παιδύ κι αυτόσ, νταόσ και βύαιοσ, ο φόβοσ και ο τρόμοσ του ςχολεύου, βρύςκει αφορμό μια διϋνεξη και μεταφϋρει ςτουσ γονεύσ του Άρη τα κουτςομπολιϊ. 6. υλλογικόσ ρόλοσ Δυο ομϊδεσ (Μητϋρα-Πατϋρασ) Οι δυο ομϊδεσ αντικριςτϊ ςυζητούν αυτοςχεδιϊζοντασ. Όλοι μπορούν να πϊρουν το λόγο, όταν το κρύνουν ςκόπιμο. Διαφορετικϊ, καθϋνασ μιλϊ, όταν νιώςει ϊγγιγμα ςτον ώμο. 7. Καυτό (ανακριτικό) καρϋκλα Ίδιεσ ομϊδεσ / ξεχωρύζει ο Άρησ Ο Άρησ κϊθεται ςε μια καρϋκλα ανϊμεςα ςτουσ γονεύσ δϋχεται ερωτόςεισ και απαντϊ 8. Αφόγηςη: Εντωμεταξύ η υπόθεςη ϋχει φτϊςει πια και ςτο ςχολεύο. Οι ςυμμαθητϋσ θεωρούν πλϋον ςύγουρη την ομοφυλοφιλύα του Άρη. 9. Ρόλοσ ςτον τούχο Ο καθϋνασ γρϊφει ςκϋψεισ και ςυναιςθόματα του Άρη, εντόσ του περιγρϊμματοσ, και των ϊλλων, εκτόσ του περιγρϊμματοσ. 10. Αφόγηςη: Οι γονεύσ του αποφαςύζουν να φϋρουν τον Άρη ςε επαφό με ειδικό ψυχολόγο. 11. Θϋατρο τησ Αγορϊσ Σϋςςερα ϊτομα (Μητϋρα, Πατϋρασ, Άρησ, Ψυχολόγοσ) Ο Άρησ μαζύ με τουσ γονεύσ του ςυναντϊ τον ψυχολόγο και δϋχεται τισ ςυμβουλϋσ του. Όποιοσ από τουσ παρατηρητϋσ επιθυμεύ ςταματϊ τη ςκηνό και προτεύνει αλλαγϋσ. 12. Διϊδρομοσ ςυνεύδηςησ Ο Άρησ καταλόγει Ξϋρει ποιοσ εύναι και τι πρϋπει να κϊνει ςτη ζωό του Ακούει τουσ ψιθύρουσ και αποφαςύζει. Γ. Αξιολόγηςη Γραφό ςε ρόλο: Τα χρόνια πϋραςαν κι ο Άρησ ϋγινε ψυχολόγοσ. Διατηρεύ μϊλιςτα ςτόλη ςε περιοδικό με θϋμα τα προβλόματα τησ εφηβεύασ. Στο περιοδικό αυτό δϋχτηκε χθεσ ϋνα μόνυμα από ϋναν ϋφηβο 17 ετών: Καληςπϋρα ςασ. Εύμαι 17 χρόνων και πριν 2 χρόνια κατϊλαβα ότι εύμαι gay. Θϋλω να το πω κϊπου. Αλλϊ φοβϊμαι ότι θα χϊςω τα πϊντα από την ζωό μου και ότι θα μεύνω τελεύωσ μόνοσ. Από την ϊλλη όμωσ δεν θϋλω να ζω μια ψεύτικη ζωό. Τελευταύα αιςθϊνομαι ότι ϊρχιςα να καταπιϋζω τον εαυτό μου... Καμιϊ ιδϋα για το πώσ να το πω ςτουσ φύλουσ μου; 1 Γρϊψε του μια ςύντομη απϊντηςη, ωσ Άρησ 1 Πηγή:

11 Σελύδα11 Λίγα λόγια για τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν Κατευθυνόμενος αυτοσχεδιασμός: την έναρξη του προγράμματος δίνει τη δυνατότητα με βάση το ερέθισμα της αφήγησης οι συμμετέχοντες να δημιουργήσουν τα σκηνικό πλαίσιο της δράσης. κηνές: Οι συμμετέχοντες σε ομάδες σχεδιάζουν και παρουσιάζουν σκηνές από την ιστορία του Δράματος. Έτσι, δίνουν τροφή στην υπόθεση και καλλιεργούν τη φαντασία και την κριτική τους σκέψη, αναπτύσσουν τα εκφραστικά τους μέσα και προωθούν τη θεατρική δεξιότητα. Ιστορίες λόγου Ιστορίες σώματος: ε κάθε ζεύγος το ένα μέλος συμβάλλει με το λόγο και το άλλο με την κίνηση. Μέσω της δραστηριότητας αυτής αναδεικνύονται στοιχεία που μόνο ο λόγος ή μόνο η κίνηση δεν θα μπορούσαν να τονίσουν. Ο κύκλος του κουτσομπολιού: Καθώς οι φήμες διαδίδονται στην ομάδα παίρνουν διαστάσεις εξωφρενικές. Η τεχνική χρησιμοποιείται, για να εντοπιστούν στερεότυπα, προκαταλήψεις, αντιθέσεις. υλλογικός ρόλος: Μια ομάδα υποδύεται συλλογικά έναν ρόλο. Κάθε μέλος της αυτοσχεδιάζοντας παίρνει το λόγο, όταν θεωρεί τη στιγμή κατάλληλη. Διαφορετικά δίνει το λόγο ο εμψυχωτής. Ο διάλογος μπορεί να γίνεται μεταξύ δύο συλλογικών ρόλων ή μεταξύ ενός ατόμου σε ρόλο κι ενός συλλογικού. Με την τεχνική αυτή οι συμμετέχοντες εργάζονται από κοινού για τη δόμηση ενός σύνθετου ρόλου. Απαιτεί ευθύνη και ευαισθησία. Καυτή (ανακριτική) καρέκλα: Οι συμμετέχοντες έχουν την ευκαιρία να θέσουν ερωτήσεις ή να πάρουν συνέντευξη από ένα άτομο που παραμένει σε ρόλο, υποδυόμενο έναν χαρακτήρα. Σο άτομο αυτό κάθεται στην «καυτή καρέκλα» κι έχει να απαντήσει ερωτήσεις μέσα από την οπτική του ρόλου/χαρακτήρα που υποδύεται. Οι «καυτές καρέκλες» καλούν τους συμμετέχοντες να σκεφτούν δημιουργικά και κριτικά και τους παρέχουν ευκαιρίες να δομήσουν πάνω στις ιδέες τους και στη γραμμή αφήγησης που επιλέγουν. Ρόλος στον τοίχο/πάτωμα: Ένας ρόλος παρουσιάζεται με το περίγραμμα μιας φιγούρας μέσα στην οποία μπορούν οι συμμετέχοντες να γράψουν φράσεις κλειδιά,

12 Σελύδα12 ιδέες ή συναισθήματα για το χαρακτήρα. Πληροφορίες μπορούν να προστεθούν καθώς το δράμα προχωρά και εξελίσσεται. Εντός του περιγράμματος δίνονται τα προσωπικά συναισθήματα του χαρακτήρα, ενώ εκτός περιγράμματος τα συναισθήματα των άλλων γι αυτόν. Έτσι, δίνεται δυνατότητα διερεύνησης ενός χαρακτήρα από απόσταση. Θέατρο της Αγοράς: Μια μικρή ομάδα συμμετεχόντων ασχολείται με μια κατάσταση ή μια έννοια, ενώ οι άλλοι παρατηρούν. Και οι ηθοποιοί και οι παρατηρητές έχουν το δικαίωμα να σταματήσουν τη δράση, όταν αισθανθούν ότι η πορεία αποπροσανατολίζεται ή όταν χρειάζονται βοήθεια. Οι παρατηρητές μπορούν να προχωρήσουν μέσα στη δράση και να προσθέσουν ένα ρόλο ή να αναλάβουν έναν ήδη υπάρχοντα. Πρόκειται για μια δημιουργική συνεργατική μη βίαιη προσέγγιση διερεύνησης καταστάσεων ή επίλυσης προβλήματος. Διάδρομος συνείδησης: Οι συμμετέχοντες παρέχουν συμβουλές σε έναν χαρακτήρα, καθώς αυτός προχωρά μέσα από το συμβολικό μονοπάτι που σχηματίζεται από τους ίδιους χωρισμένους σε δυο υποομάδες και τοποθετημένους μετωπικά σε δύο παράλληλες γραμμές η τεχνική χρησιμοποιείται ως ανασκόπηση των βασικών συγκρούσεων που χαρακτηρίζουν τον κεντρικό ρόλο ή την κατάσταση. Γραφή σε ρόλο: Οι μαθητές γράφουν ένα γράμμα, μία αναφορά κλπ, ενώ υποδύονται ένα χαρακτήρα της ιστορίας, καταθέτoντας ένα πρόβλημα, πρόκληση ή περίσταση και καταγράφοντας τις σκέψεις, τις απόψεις, τα συναισθήματα και τις ιδέες του χαρακτήρα. Ημερολόγια, Επιστολές, Εφημερίδες, Μηνύματα γράφονται εντός ρόλου με στόχο την ανατροφοδότηση της εμπειρίας, την ανασκόπηση της εργασίας ή για να δομήσουν το συνολικό πλαίσιο μιας δραστηριότητας που διάρκεσε πολύ.

13 Σελύδα13 Βιβλιογραφία Άλκηστις (2008). Μαύρη Αγελάδα - Άσπρη Αγελάδα: Δραματική Σέχνη στην Εκπαίδευση και Διαπολιτισμικότητα. Αθήνα: Σόπος. Αυδή, Α. & Φατζηγεωργίου, Μ. (2007). Η Σέχνη του Δράματος στην Εκπαίδευση. 48 Προτάσεις για Εργαστήρια Θεατρικής Αγωγής. Αθήνα: Μεταίχμιο. Γκόβας, Ν. (2002). Για ένα Νεανικό Δημιουργικό Θέατρο. Αθήνα: Μεταίχμιο. Coombs, P. H. (1968). The World Educational Crisis: A Systems Analysis. New York: Oxford University Press. Coombs, P. H., & Ahmed, M. (1974). Attacking Rural Poverty: How Non-formal Education Can Help. Baltimore: Johns Hopkins University Press. Δεμερτζή, Β. (2006). Εγχειρίδιο χολικών Πολιτιστικών Προγραμμάτων για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. το Π. Μωραΐτου et al. (Eπιμ.), Εγχειρίδιο χολικών Πολιτιστικών Προγραμμάτων, Αθήνα: Ελληνική Εταιρεία για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, υμβούλιο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Hargreaves, J., McIntyre, A., & Morris, G. (2002). Start with the Child. The Needs and Motivations of Young People. Manchester: MORRIS HARGREAVES McINTYRE (Διαθέσιμο στο διαδίκτυο, στην ηλεκτρονική διεύθυνση: τελευταία επίσκεψη ). Neelands, J. & Goode, T. (2000). Structuring Drama Work. A Handbook of Available Forms in Theatre and Drama. Cambridge: Cambridge University Press. Παρασκευόπουλος, Ι. (1985). Εξελικτική Χυχολογία 1. Προγεννητική Περίοδος. Βρεφική Ηλικία. Αυτοέκδοση: Αθήνα. Σσιάρας, Α. (2005). Σο Δράμα και το Θέατρο στην Εκπαίδευση. Αθήνα: Παπούλιας. Tucker, N. (1999). Εφηβεία, Ψριμότητα και Σρίτη Ηλικία (Μτφρ. Ε. Γαλανάκη). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.