Ψυχιατρική και Νευροεπιστήμες Φίλιππος Γουρζής

Transcript

1 Ψυχιατρική και Νευροεπιστήμες Φίλιππος Γουρζής Απαρτιωμένη Διδασκαλία

2 Ψυχιατρική & Νευροεπιστήμες ΝΕΥΡΟΑΝΑΤΟΜΙΑ Προσπάθεια να συνδεθούν οι διαταραχές της συμπεριφοράς με βλάβη συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου Επιτυχής για ειδικές διαταραχές π.χ. αφασία Για τις μείζονες ψυχιατρικές διαταραχές η μελέτη δεν έδωσε καρπούς. Πολύπλοκα νευρωνικά συστήματα σε φλοιό και υποφλοιώδη κέντρα f MRI Υπολογιστική ηλεκτροεγκεφαλογραφία Μαγνητο-εγκεφαλογραφία

3 Κύριες Εγκεφαλικές Δομές Νευρικό Σύστημα: Κεντρικό (Εγκέφαλος, νωτιαίος μυελός) Περιφερικό Νευρικό Σύστημα Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα (συμπαθητικό, παρασυμπαθητικό) Φαιά ουσία Λευκή ουσία Νευρογλοιακά Αστροκύτταρα Ολιγοδενδροκύτταρα Επενδυματικά κύτταρα Κοιλίες Μήνιγγες (σκληρά, αραχνοειδής, χοριοειδής) Υπαραχνοειδής χώρος

4 Αναπτυξιακά Στάδια Εγκεφάλου Προσεγκέφαλος Τελεγκέφαλος Φλοιός Ιππόκαμπος Αμυγδαλή Ορισμένα τμήματα βασικών γαγγλίων Διεγκέφαλος Θάλαμος Υποθάλαμος και άλλες σχετικές δομές Μεσεγκέφαλος Μέσος εγκέφαλος ενηλίκου Ρομβεγκέφαλος Μετεγκέφαλος Γέφυρα Παρεγκεφαλίδα Μυελεγκέφαλος Προμήκης μυελός

5

6 Εγκεφαλικός Φλοιός Κύτταρα κατανεμημένα σε 6 στιβάδες Πυραμιδικά / μη πυραμιδικά Ο φλοιός οργανώνεται λειτουργικά και σε κάθετες στήλες 4 περιοχές: μετωπιαίος, βρεγματικός, κροταφικός, ινιακός «Ομοτυπικός φλοιός», διάταξη σε 6 στιβάδες: Μετωπιαίος Κροταφικός Βρεγματικός

7 Εγκεφαλικός Φλοιός «Ετεροτυπικός», Νεοφλοιός, πρωτοταγής κινητικός φλοιός (στο μετωπιαίο) (απουσιάζει η IV στιβάδα) Πρωτοταγείς αισθητικές περιοχές (εκτεταμένη IV στιβάδα) Πρωτοταγής οπτικός φλοιός (στον ινιακό λοβό) Πρωτοταγής ακουστικός φλοιός (στον κροταφικό λοβό) Πρωτοταγής σωματοαισθητικός φλοιός (στο βρεγματικό λοβό) Νεοφλοιός: Διακριτές περιοχές κατά Brodmann: 44 αριθμημένες περιοχές

8 Μετωπιαίος Λοβός Πρωτεύων κινητικός φλοιός Προκινητικός φλοιός Προμετωπιαίος φλοιός 3 σημαντικές περιοχές του μετωπιαίου φλοιού: Περιοχή Broca Εκφορά προφορικού λόγου Οπισθιοπλάγιος μετωπιαίος φλοιός Απαρτίωση ανώτερων γνωστικών λειτουργιών Κογχομετωπιαίος φλοιός Λειτουργίες κοινωνικής συμπεριφοράς

9 Κροταφικός Λοβός Απαρτίζεται από τις 3 κροταφικές έλικες και στην έσω επιφάνεια το μεταιχμιακό φλοιό και ιππόκαμπο Περιλαμβάνει: Τον πρωτεύοντα ακουστικό φλοιό (επεξεργασία ηχητικών ερεθισμάτων) Τις συνειρμικές περιοχές (κατανόηση) Στην οπίσθια μοίρα της άνω κροταφικής έλικας (περιοχή 22 κατά Brodmann) βρίσκεται η περιοχή Wernicke Βλάβη της π Wernicke στο επικρατούν: Αφασία τύπου Wernicke (σαλάτα λέξεων) Βλάβη στο μη επικρατούν: Διαταραχή της προσωδίας

10 Βρεγματικός Λοβός Περιλαμβάνει το άνω και κάτω βρεγματικό λοβίο Το τμήμα που βρίσκεται στην κεντρική αύλακα και ραχιαία αυτής αποτελεί τον πρωτεύοντα σωματοαισθητικό φλοιό (περιοχές 1, 2, 3 κατά Brodmann) και εκεί καταλήγει η αισθητική οδός που αφορά την επικριτική και εν τω βάθει αισθητικότητα από όλο το σώμα Στο βρεγματικό λοβό γίνεται η απαρτίωση των πληροφοριών σχεδιασμός των κινητικών απαντήσεων Εστίαση προσοχής (σε διάφορα αισθητηριακά ερεθίσματα προσοχής)

11 Βρεγματικός Λοβός Βλάβη του βρεγματικού λοβού: Σύνδρομο αμέλειας Επίσης άλλες διαταραχές: Ιδεοκινητική απραξία Κατασκευαστική απραξία Στερεογνωσία Βλάβη του επικρατούντος βρεγματικού λοβού σύνδρομο Gerstmann: Αγραφία Αναριθμησία Δεν αναγνωρίζει το δεξί από το αριστερό Δεν μπορεί να εντοπίσει στο χώρο τα δάκτυλά του

12 Ινιακός Λοβός Επεξεργασία οπτικών ερεθισμάτων Βλάβη στον πρωτοταγή οπτικό φλοιό (π. 17) οδηγούν σε φλοιώδη τύφλωση Σύνδρομο Anton: απόφραξη και στις 2 οπίσθιες εγκεφαλικές α. με βλάβη και των 2 ινιακών λοβών σε αμφότερα τα ημισφαίρια το άτομο έχει τύφλωση αλλά την αρνείται Βλάβη του ινιακού λοβού (εκτός Π.Ο.Φ.) προκαλούν οπτική αταξία: Διαταραχή οπτικής καθοδήγησης των μελών στο χώρο Απώλεια πανοραμικής όρασης Παράλυση βλέμματος

13 Ινιακός Λοβός Αριστερή βλάβη των π. 18, 19 αγνωσία αντικειμένων και χρωμάτων Δεξιά βλάβη των π. 18, 19 αδυναμία χωρικών σχέσεων αντικειμένων Αμφοτερόπλευρες βλάβες (π. 18, 19) πρωσοποαγνωσία Βλάβες του ινιακού λοβού στο επικρατούν ημισφαίριο οδηγούν σε αλεξία Βλάβες ινιακού λ. μπορεί επίσης να προκαλέσουν οπτικές ψ. (απλές, διαφορετικές από των ψυχικών διαταραχών)

14 Θάλαμος και Θαλαμοφλοιϊκά Συστήματα Θάλαμος: ομάδα πυρήνων, λειτουργούν ως ο κύριος σταθμος για τις πληροφορίες που φθάνουν στον φλοιό Οι πυρήνες του θαλάμου χωρίζονται σε 6 ομάδες: πρόσθιοι, μέσοι, πλάγιοι, δικτυωτοί, ενδοπετάλιοι, πυρήνες μέσης γραμμής Οι πλάγιοι υποδιαιρούνται σε ραχιαίους και κοιλιακούς Οι πυρήνες μπορούν να ταξινομηθούν σε λειτουργικές ομάδες π.χ. έξω γονατώδες σώμα, δέχεται πληροφορίες από την οπτική οδό και της αποστέλλει στην πρωτοταγή οπτική περιοχή του ινιακού λοβού.

15 Θάλαμος και Θαλαμοφλοιϊκά Συστήματα Οι νευρώνες των θαλαμικών διάμεσων πυρήνων προβάλλουν σε ειδικές περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού (ορισμένες περιοχές δέχονται πληροφορίες από πλέον του ενός πυρήνες) Οι συνειρμικοί διάμεσοι πυρήνες δέχονται πληροφορίες από περισσότερες της μιας περιοχής που έχουν ήδη επεξεργαστεί αυτές τις πληροφορίες και τις μεταβιβάζουν σε περιοχές του συνειρμικού φλοιού π.χ. ο μέσος κοιλιακός θαλαμικός π. δέχεται ερεθίσματα από τον υποθάλαμο και την αμυγδαλή, και τα μεταβιβάζει στον προμετωπιαίο φλοιό και σε ορισμένες προκινητικές και κροταφικές περιοχές

16 Θάλαμος και Θαλαμοφλοιϊκά Συστήματα Οι διάχυτοι προβλητικοί πυρήνες δέχονται πληροφορίες από διακριτές περιοχές και προβάλλουν σε πλήθος περιοχών του εγκεφάλου και του θαλάμου. Πιθανόν ρυθμίζουν διεγερσιμότητα φλοιού και εγρήγορση Δικτυωτός πυρήνας: Μοναδικός δέχεται από παράπλευρους νευράξονες άλλων θαλαμικών πυρήνων και του φλοιού. Κάθε τμήμα του προβάλλει στους θαλαμικούς πυρήνες. Πιθανώς ρυθμίζει τη θαλαμική λειτουργία στο σύνολό της

17 Μεταιχμιακό Σύστημα Υπερμεσολόβιος έλικα (του προσαγωγίου) Παραϊπποκάμπεια έλικα Ιππόκαμπος Αμυγδαλή Περιοχή του διαφράγματος Υποθάλαμος Σχετικές θαλαμικές και φλοιϊκές περιοχές

18 Μεταιχμιακός Φλοιός Ιππόκαμπος - Αμυγδαλή Η υπερμεσολόβιος έλικα συνδέεται με πλήθος περιοχών του εγκεφαλικού φλοιού Προς τα πίσω μεταπίπτει στην παραϊπποκάμπεια έλικα Ενδορρινικός φλοιός: Από τις πιο σημαντικές περιοχές της υπερμεσολοβίου έλικας. Συγκεντρώνει φλοιϊκές οδούς που μεταφέρουν πληροφορίες στον ιππόκαμπο, και μεταφέρει πληροφορίες από τον ιππόκαμπο στο φλοιό

19 Μεταιχμιακός Φλοιός Ιππόκαμπος - Αμυγδαλή Ιπποκάμπειος σχηματισμός. Αποτελείται από: Οδοντωτή έλικα Ιππόκαμπο και Αγκιστρωτό σύμπλεγμα

20 Μεταιχμιακός Φλοιός Ιππόκαμπος - Αμυγδαλή Το οπίσθιο άκρο του ιππόκαμπου μεταπίπτει στο οπίσθιο σκέλος της ψαλίδας Συγκλίνουν ώστε να σχηματισθεί το σώμα της ψαλίδας Τα πρόσθια σκέλη της ψαλίδας περνούν από τον υποθάλαμο στα μαστία του εγκεφάλου Αμυγδαλή: Μία ομάδα πυρήνων εδράζεται στον έσω κροταφικό λοβό αμέσως μπροστά από τον ιπποκάμπειο σχηματισμό Έξω βασική ομάδα (συνδέσεις με κροταφικούς λοβούς, νησίδα του εγκεφάλου, προμετωπιαίους λοβούς, θαλαμικούς πυρήνες, βασικά γάγγλια)

21 Μεταιχμιακός Φλοιός Ιππόκαμπος - Αμυγδαλή Έσω κεντρική αμυγδαλοειδής ομάδα (υποθάλαμο, σπλαχνοκινητικές περιοχές του εγκεφαλικού στελέχους) Οσφρητική ομάδα (φλοιϊκό-αμυγδαλοειδή πυρήνα) Διαφραγματική περιοχή: φαιά ουσία, ακριβώς πάνω από τον πρόσθιο σύνδεσμο, συνδέεται με: ιππόκαμπο, αμυγδαλή, υποθάλαμο και προβάλλει σε πλήθος δομών στο εγκεφαλικό στέλεχος Μεταιχμιακό σύστημα: στενή σύνδεση με τις συναισθηματικές αντιδράσεις και βλάβες του δίνουν συμπτώματα από την ψυχική σφαίρα

22 Μεταιχμιακός Φλοιός Ιππόκαμπος - Αμυγδαλή Άτομα με επιληπτικές κρίσεις ή άλλες νευρολογικές παθήσεις που συνοδεύονται από βλάβες του κροταφικού λοβού και συνεπώς και του μεταιχμικού φλοιού παρουσιάζουν συμπτώματα από την ψυχική σφαίρα

23

24

25 Μεταιχμιακός Φλοιός Ιππόκαμπος - Αμυγδαλή Πλήρης προδρομική αμνησία Ο ιπποκάμπειος σχηματισμός θεωρείται σήμερα απαραίτητος για την παγίωση των μνημονικών εγγραμάτων από την ενεργό στη μακροχρόνια μνήμη Αμυγδαλή: Συμμετέχει στην παγίωση συναισθηματικών απαντήσεων σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος που έχουν συναισθηματική χροιά (φόβος, χαρά) Πιστεύεται ότι συμμετέχει και σε άλλες γνωστικές λειτουργίες, όπως η αναγνώριση προσώπων και η κοινωνική συμπεριφορά

26 Υποθάλαμος Μικρός πυρήνας στο Διεγκέφαλο: ρυθμίζει συναισθήματα, αυτονομικές ενδοκρινικές και κάποιες σωματικές λειτουργίες Συνδέεται με άλλα τμήματα του μεταιχμιακού συστήματος και με την υπόφυση Στην έσω επιφάνεια περιβάλλεται κεφαλικά από το οπτικό χίασμα και ουραία από τα οπίσθια άκρα των μαστίων του εγκεφάλου Η περιοχή μεταξύ των 2 αυτών δομών καλείται φαιό φύμα και σχηματίζει το έσω έπαρμα που είναι σε συνέχεια με την υπόφυση Διακρίνεται από εμπρός προς τα πίσω σε 3 περιοχές: την υπεροπτική, την φυματώδη και την περιοχή των μαστίων

27

28 Υποθάλαμος Τα σχηματιζόμενα 6 τμήματα περιέχουν διαφορετικούς πυρήνες οι οποίοι εξυπηρετούν τις διαφορετικές λειτουργίες του υποθαλάμου Υπερχιασματικός: συνδέσεις από αμφιβληστροειδή ρύθμιση ημερήσιου κιρκαδιανού ρυθμού Υπεροπτικός και παρακοιλιακός παράγουν ωκυτοκίνη και βοζοπρεσσίνη. Εκκρίνονται στον οπίσθιο λοβό της υπόφυσης Ορισμένοι νευρώνες του παρακοιλιακού απελευθερώνουν νευροπεπτίδια (όπως CRF) που ελέγχουν την σύνθεση και την απελευθέρωση των ορμονών της πρόσθια υπόφυσης

29 Υποθάλαμος Έσω κοιλιακός πυρήνας παίζει σημαντικό ρόλο στην αναπαραγωγική συμπεριφορά και στον έλεγχο της πρόσληψης τροφής Οπίσθιος πυρήνας και μαστία: Δέχονται ερεθίσματα από τον ιππόκαμπο (μέσω της ψαλίδας) και το προβάλλουν στους πρόσθιους πυρήνες του θαλάμου Οπίσθιος πυρήνας: Συνδέεται αμοιβαία με την αμυγδαλή

30 Βασικά Γάγγλια Ρυθμίζουν την κίνηση σε βλάβες τους διαταραχές κινητικότητας (χορεία, αθέτωση, τρόμος) Ορισμένα τμήματα των βασικών γαγγλίων παίζουν ουσιαστικό ρόλο σε πολλές γνωστικές λειτουργίες Περιλαμβάνουν: τον κερκοφόρο πυρήνα, το κέλυφος του φακοειδούς πυρήνα, την ωχρά σφαίρα, τον υποθαλαμικό πυρήνα, και τη μέλαινα ουσία Ραβδωτό σώμα: κερκοφόρο πυρήνα, κέλυφος φακοειδούς, ωχρά σφαίρα Φακοειδής πυρήνας: κέλυφος + ωχρά σφαίρα

31

32 Βασικά Γάγγλια Εκφύλιση κερκοφόρου + κελύφους : νόσος Huntington, γενετική νόσος που εντοπίζεται στο βραχύ σκέλος του χρωμοσώματος 4. Χαρακτηρίζεται από χορειόμορφες κινήσεις και άνοια. Πιθανόν εμφανίζουν κατάθλιψη και ψυχωτικά συμπτώματα Εναπόθεση χαλκού στο φακοειδή πυρήνα λόγω έλλειψης σερουλοπλασμίνης εμφανίζεται στη νόσο Wilson (γενετική νόσος). Προσβάλλονται και άλλα όργανα (ήπαρ, νεφροί) από εναποθέσεις χαλκού. Συμπτώματα από το ΚΝΣ: ευερεθιστότητα, κατάθλιψη, ψυχωτικά συμπτώματα

33 Βασικά Γάγγλια Υποθαλάμιος πυρήνας Luys: σε βλάβες του ημιβαλλισμός Μέλαινα ουσία: Συμπαγής και Δικτυωτή μοίρα Οι περισσότεροι από τους νευρώνες της συμπαγούς μοίρας στον άνθρωπο είναι ντοπαμινεργικοί. Διακρίνονται σε δύο λειτουργικές ομάδες. Η ουραία ομάδα προβάλλει στο ραβδωτό σώμα, δέχεται ερεθίσματα από το μεταιχμιακό σύστημα και τον εγκεφαλικό φλοιό Οι νευρώνες της κοιλιακής ομάδας προβάλλουν στις αισθητικοκινητικές περιοχές του ραβδωτού σώματος

34 Βασικά Γάγγλια Εκφύλιση των κοιλιακών νευρώνων οδηγεί στη νόσο του Parkinson: Διαταραχές της κινητικότητας, βραδυκινησία, δυσκαμψία και τρόμο ηρεμίας. Επίσης συμπτώματα από την ψυχική σφαίρα: Άνοια και Κατάθλιψη Η εκφύλιση των νευρώνων της ουραίας ομάδας φαίνεται να σχετίζεται με την ψυχοπαθολογία της σχιζοφρένειας

35 Παρεγκεφαλίδα Συνδέεται με την οπίσθια επιφάνεια του εγκεφαλικού στελέχους με κάτω, μέσα και άνω παρεγκεφαλιδικά σκέλη Λειτουργικά διακρίνεται σε: Αιθουσαιο-παρεγκεφαλίδα Νωτιαιο-παρεγκεφαλίδα Φλοιο-παρεγκεφαλίδα Η Αιθουσαιο-παρεγκεφαλίδα αποτελείται από τον κροκυοζώδη λοβό με προβολές στους αιθουσαίους πυρήνες ρυθμίζουν την δραστηριότητα των μυών που ευθύνονται για την ισορροπία του σώματος κατά τη στάση και τη βάδιση και των μυών που συντονίζουν τις κινήσεις της κεφαλής και των οφθαλμών

36 Παρεγκεφαλίδα Νωτιαιο-παρεγκεφαλίδα: Δέχεται προσαγωγές οδούς από το νωτιαίο μυελό, που μεταφέρουν σωματοαισθητικές και ιδιοδεκτικές πληροφορίες Απαγωγές οδοί προς στέλεχος και Ν.Μ. συμμετέχουν στη φλοιονωτιαία κινητική οδό Έλεγχος εκουσίων κινήσεων Διόρθωση τροχιάς της κίνησης

37 Παρεγκεφαλίδα Φλοιο-παρεγκεφαλίδα: Δέχεται πληροφορίες από το φλοιό Μεταβιβάζει πληροφορίες στον κινητικό και προκινητικό φλοιό μέσω του θαλάμου Κινητικός σχεδιασμός εκουσίων κινήσεων (ιδιαίτερα πολύπλοκες διαδοχικές κινήσεις που αφορούν κινητικές δεξιότητες και στην κινητική μάθηση) Ενεργοποίηση της οδού και σε αμιγώς γνωστικές λειτουργίες

38 Νευροαπεικόνιση Αξονική Τομογραφία: Αποκλεισμός νευρολογικών βλαβών Ανατομικές μεταβολές στις ψυχικές παθήσεις (διεύρυνση πλαγίων κοιλίων σε ασθενείς πάσχοντες από σχιζοφρένεια)

39 Νευροαπεικόνιση Μαγνητικός Συντονισμός: Μεγάλη διακριτική ικανότητα, μέθοδος εκλογής για απεικόνιση ΚΝΣ Λειτουργική Μαγνητική Τομογραφία (fmri) Μετρά σχετικές μεταβολές οξυγόνωσης της αιμοσφαιρίνης, στην αιμοδυναμική δραστηριότητα και στη νευρωνική δραστηριότητα Υπολειτουργία οπισθιοπλάγιου μετωπιαίου φλοιού κατά τις δοκιμασίες ενεργού μνήμης σε ασθενείς με σχιζοφρένεια Ακουστικές ψευδαισθήσεις: δραστηριότητα πρωτογενούς ακουστικού φλοιού Ενεργοποίηση συνειρμικού ακουστικού φλοιού

40 Νευροαπεικόνιση Τομογραφία Εκπομπής Ποζιτρονίων: ΡΕΤ: Μεταβολές στην αιματική ροή. Συγκέντρωση ουσιών στον εγκέφαλο. Έχει αντικατασταθεί από: μαγνητική φασματοσκοπία και λειτουργική μαγνητική τομογραφία SPECT: Δεν χρησιμοποιείται πλέον στη λειτουργική απεικόνιση

41 Νευροαπεικόνιση ΗΕΓ (EEG): Μη ειδικά ευρήματα στις ψυχικές διαταραχές ΗΕΓ ύπνου: βράχυνση του λανθάνοντος χρόνου για την εμφάνιση του πρώτου REM σταδίου από 90 min σε min

42 Νευροαπεικόνιση Μαγνητοεγκεφαλογραφία (ΜΕG) Έχει τη χωρική ακρίβεια της fmri και τη χρονική ευαισθησία του ΗΕΓ (EEG) Μειονεκτήματα: Μεγάλο κόστος Δεν καταγράφει δραστηριότητα από εν τω βάθει περιοχές

43 Κυτταρική Νευροφυσιολογία - Σύναψη Νευροχημεία Προσυναπτική απόληξη Συναπτική σχισμή Μετασυναπτική απόληψη Συναπτικά κυστίδια Νευρομεταβιβαστής Χημική επικοινωνία (πλειοψηφία των συνάψεων στο ΚΝΣ) Ηλεκτρική Σύναψη

44 Κυτταρική Νευροφυσιολογία - Νευροχημεία Οι νευρομεταβιβαστές δρουν στους υποδοχείς της μεμβράνης του μετασυναπτικού νευρώνα Οδωτικοί νευρομεταβιβαστές Ανασταλτικοί νευρομεταβιβαστές Υποδοχείς νευρομεταβιβαστών υπάρχουν και στον προσυναπτικό νευρώνα Τα χαρακτηριστικά σύνδεσης και δράσης νευρομεταβιβαστών στον κάθε υποδοχέα αποτελούν αντικείμενο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος της ψυχοφαρμακολογίας Η μοριακή γενετική των διαφόρων τύπων υποδοχέων είναι ένας από τους πλέον υποσχόμενους κλάδους της ψυχιατρικής φαρμακολογικής έρευνας

45 Νευρομεταβιβαστικά Συστήματα Ντοπαμίνη Νορεπινεφρίνη, επινεφρίνη και σεροτονίνη Ακετυλχολίνη ισταμίνη Αμινοξέα Πεπτίδια - ορμόνες

46 Ντοπαμίνη Ντοπαμίνη: 3 συστήματα έχουν ως νευρομεταβιβαστή την DA Μελανοραβδωτό σύστημα Μεσομεταιχμιακό σύστημα Υποθαλαμικό-υποφυσιακό σύστημα

47 Ντοπαμίνη Μελανοραβδωτό σύστημα Νευρώνες στη μέλαινα ουσία προβάλλουν στο ραβδωτό Ρύθμιση εξωπυραμιδικού κινητικού συστήματος Εκφύλιση: ν. Parkinson Δράση αντιψυχωτικών παρενέργειες εξωπυραμιδικές

48 Ντοπαμίνη Μεσομεταιχμιακό σύστημα Ανταμοιβή και συναισθηματικές αντιδράσεις D2 Υδχ: Εδώ δρουν οι ψυχοτρόπες ουσίες Αναστέλλονται από τα αντιψυχωτικά Ντοπαμινεργική υπόθεση για την αιτιοπαθογένεια της Σχιζοφρένειας Υποθαλαμικό-Υποφυσιακό σύστημα Η δράση της DA στο σύστημα αυτό αναστέλλει την έκκριση PRL στην πρόσθια υπόφυση Υπερ-προλακτιναιμία

49 Ντοπαμίνη Πρόδρομη ουσία: τυροσίνη Βασικό ένζυμο σύνθεσης: υδροξυλάση της τυροσίνης Αποδόμηση στον ενδοκυττάριο χώρο του προσυναπτικού νευρώνα από την Μονοαμινοξειδάση (ΜΑΟ) Αποδόμηση στον εξωκυττάριο χώρο από κατεχολομεθυλτρανσφεράση (COMT) Ο κύριος μεταβολίτης της DA είναι το ομοβανιλλικό οξύ (HVA)

50

51 Νορεπινεφρίνη, Επινεφρίνη, Σεροτονίνη Κ.Ν.Σ. Υπομέλανας τόπος: υψηλότερη συγκέντρωση νοραδρνεργικών και αδρενεργικών νευρώνων Προβάλλουν σε: φλοιό, μεταιχμιακό σ., υποθάλαμο

52

53 Νορεπινεφρίνη, Επινεφρίνη, Σεροτονίνη Στους νοραδρενεργικούς Υ. η νορεπινεφρίνη συντίθενται από DA μέσω ενζύμου β- αποκαρβοξυλάση της DA Επινεφρίνη από νορεπινεφρίνη με ένζυμο μεθυλαιθανολαμίνη Ν μεθυλτρανσφεράση (ΡΝΜΤ) ΜΑΟ και COMT Δράση τρικυκλικών και αναστολέων ΜΑΟ

54

55 Νορεπινεφρίνη, Επινεφρίνη, Σεροτονίνη Συμπαθητικό Είναι επίσης νοραδρενεργικό-αδρενεργικό Δέσμευση α1-αδρενεργικών Υδχ (κλοζαπίνη) ορθοστατική υπόταση στην περιφέρεια Αναστολή δράσης ΝΕ σε β1 αδρενεργικούς υποδοχείς (β1-αναστολείς) υπερδραστηριότητα Α.Ν.Σ.

56 Νορεπινεφρίνη, Επινεφρίνη, Σεροτονίνη Σεροτονινεργικοί Νευρώνες ΚΝΣ Εντοπίζονται σε πρόσθια περιοχή γέφυρας, μεσεγκέφαλο, μέσους πυρήνες ραφής, υπομέλανα, σκώληκα, μεσοσκελαία περιοχή Προβάλλουν στα βασικά γάγγλια, μεταιχμιακό σύστημα, φλοιό

57

58 Νορεπινεφρίνη, Επινεφρίνη, Σεροτονίνη Πληθώρα Υδχ Σεροτονίνης δράσεις φαρμάκων εκλεκτικές Κλοζαπίνη: ισχυρή δέσμευση 5HT Υδχ, ενδιαφέρον για μελέτη του σεροτονινεργικού συστήματος στην αιτιοπαθογένεια της σχιζοφρένειας Συμμετοχή της 5ΗΤστο μηχανισμό δράσης δύο ουσιών κατάχρησης LSD και ecstasy

59 Ακετυλχολίνη-Ισταμίνη Βρίσκονται: Σε πυρήνα Meynert, προβάλλουν σε φλοιό μεταιχμιακό Σε δικτυωτό σχηματισμό, προβάλλουν σε φλοιό, μεταιχμιακό, θάλαμο, υποθάλαμο

60 Ακετυλχολίνη-Ισταμίνη Συντίθεται από ακετυλοσυνένζυμο Α και χολίνη, ένζυμο: ακετυλοτρανσφεράση της χολίνης Διασπάται από ακετυλχολινεστεράση Αντιχολινεργικά Αναστολείς χολινεστεράσης Οι νευρώνες που απελευθερώνουν ισταμίνη στο ΚΝΣ Βρίσκονται στον υποθάλαμο Προβάλλουν σε φλοιό, μεταιχμιακό, θάλαμο Περιφερικοί ισταμινεργικοί Υδχ φαρμάκων: Υπόταση, ΣΒ

61 Αμινοξέα Γλουταμινικό οξύ Οδωτικός νευρομεταβιβαστής NMDA Υπερδιεγερσιμότητα NMDA υποδοχέων υπερσυγκέντρωση Ca ++ στους νευρώνες καταστροφή νευρώνων Δέσμευση NMDA από ουσίες (μεμαντίνη) νευροπροστατευτικοί παράγοντες ω-υποδοχείς (αλλοστερική θέση), θέσεις δράσης βενζοδιαζεπινών

62

63 Αμινοξέα GABA Συντίθεται από γλουταμινικό οξύ ένζυμο: Αποκαρβοξυλάση του γ.ο. Συνένζυμο: Β6 Είναι ο κύριος νευροδιαβιβαστής των ενδιάμεσων ανασταλτικών νευρώνων στα τοπικά νευρωνικά κυκλώματα Αλλοστερική ρύθμιση της δράσης GABA στον GABA A υποδοχέα

64 Πεπτίδια - Ορμόνες Ενδογενή οπιοειδή: πόνος, αναλγησία, ρύθμιση διάθεσης Ουσία Ρ (κεντρομόλες αισθητικές οδοί, μελαινοραβδωτό δεμάτιο): νόσος Huntington, άνοια Alzheimer, διαταραχές συναισθήματος Νευροτενσίνη, χολοκυστοκινίνη: παθοφυσιολογία της σχιζοφρένειας ΧΚΚ: διαταραχές πρόσληψης τροφής

65 Πεπτίδια - Ορμόνες Σωματοστατίνη: νόσος Huntington και Alzheimer Βαζοπρεσίνη, Ωκυτοκίνη: Ρύθμιση διάθεσης Δράση πεπτιδίων μέσω νευροενδοκοινικών αξόνων στην εγκεφαλική λειτουργία Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη, Τ 3 GM: Διαταράσσεται σε σχιζοφρένεια, συναισθηματικές διαταραχές Μελατονίνη κιρκαδιανοί ρυθμοί

66 Γενετική πληθυσμών και Μοριακή γενετική Μελέτη Μονοζυγωτικών διδύμων Διζυγωτικών διδύμων Μελέτες υιοθεσίας Μοριακές γενετικές μελέτες Πολυμορφισμοί μεγέθους περιοριστικού τύπου (RFLP)

67 Βιβλιογραφία «Σύγγραμμα Ψυχιατρικής», Κ Σολδάτος, Λ Λύκουρας. Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2007 «Σύγχρονη Ψυχιατρική», ΓΝ Παπαδημητρίου, ΙΑ Λιάππας, Ε Λύκουρας, Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2013 «Βασικές Αρχές Νευροεπιστημών», ER Kandel, JH Schwarts, TH Jessell, 2006