Πανεπιστήμιο Πατρών Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής

Transcript

1 Πανεπιστήμιο Πατρών Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Επιστήμη και Τεχνολογία Υπολογιστών» Διπλωματική Εργασία Εξόρυξη και Αξιοποίηση Δεδομένων Τοποθεσίας από Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης Περικλής Ντεντόπουλος Α.Μ.: 911 Επιβλέπων Καθηγητής Ιωάννης Γαροφαλάκης, Καθηγητής Τριμελής Εξεταστική Επιτροπή Ιωάννης Γαροφαλάκης Καθηγητής Αθανάσιος Τσακαλίδης Καθηγητής Ιωάννης Χατζηλυγερούδης Αναπλ/τής Καθηγητής Πάτρα, Δεκέμβριος 2014

2

3 Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά όλους όσους συνέβαλαν, με το δικό του τρόπο ο καθένας, στην εκπόνηση της παρούσας μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας. Αρχικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους γονείς μου, Ανδρέα και Αθανασία, για όλα όσα έχουν κάνει για μένα, αλλά και για τις αξίες και τα εφόδια που μου έχουν προσφέρει. Επίσης, θέλω να ευχαριστήσω τον αδελφό μου, Κωνσταντίνο, ο οποίος με στηρίζει και είναι πάντα δίπλα μου. Θα ήθελα να εκφράσω τις θερμότερες ευχαριστίες μου στον Πρόεδρο του τμήματος Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής και επιβλέποντα της μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας μου, Καθηγητή κύριο Ιωάννη Γαροφαλάκη, για την τιμή που μου έκανε να με εμπιστευθεί και να μου αναθέσει το συγκεκριμένο θέμα, αλλά και για την άψογη συνεργασία μας. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον Υποψήφιο Διδάκτορα και συνεπιβλέποντα της διπλωματικής μου, κύριο Αθανάσιο Πλέσσα, για την αρωγή και τις εύστοχες παρατηρήσεις του, τον Μεταδιδακτορικό Ερευνητή κύριο Ανδρέα Κομνηνό, καθώς επίσης και τον Ιωάννη Γεωργούλα για τις συμβουλές τους. Ακόμη, οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Καθηγητή κύριο Αθανάσιο Τσακαλίδη και τον Αναπληρωτή Καθηγητή κύριο Ιωάννη Χατζηλυγερούδη για την τιμή που έκαναν στο πρόσωπό μου να δεχτούν να είναι μέλη της Τριμελούς Εξεταστικής Επιτροπής της μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας μου. Τέλος, οφείλω να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους τους φίλους μου αλλά και σε όσους ήταν δίπλα μου κατά την εκπόνηση της παρούσας εργασίας, δίνοντάς μου δύναμη να συνεχίσω να αγωνίζομαι για τους στόχους και τα όνειρά μου. Αφιερώνεται στους γονείς μου και στον αδελφό μου

4 Σελίδα 4 από 145

5 Περιεχόμενα Περίληψη... 7 Abstract... 8 Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή Συνεισφορά Εργασίας... 9 Κεφάλαιο 2: Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης Ιστορική Αναδρομή Χαρακτηριστικά των Υπηρεσιών Κοινωνικής Δικτύωσης Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα της χρήσης των Υπηρεσιών Κοινωνικής Δικτύωσης Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Facebook Βασικά Χαρακτηριστικά του Facebook Graph API Google Βασικά Χαρακτηριστικά του Google Twitter Βασικά Χαρακτηριστικά του Twitter Κεφάλαιο 3: Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης που βασίζονται στην τοποθεσία (LBSN) Ιστορική Αναδρομή Παραδείγματα LBSN Προηγούμενες μελέτες σχετικές με τα LBSN Κατηγορίες LBSN Χαρακτηριστικά - Λόγοι Χρήσης των LBSN LBSN και Ασφάλεια Foursquare Χαρακτηριστικά του Foursquare Foursquare API Venues Platform Κεφάλαιο 4: Υλοποίηση Εφαρμογής και Διαχειριστικού Περιβάλλοντος για τη συλλογή δεδομένων Περιγραφή Στόχοι Εφαρμογής Βάση Δεδομένων Λήψη δεδομένων από το API του Foursquare Διαχειριστικό Περιβάλλον για την καταχώρηση σημείων και τη συλλογή δεδομένων Σελίδα 5 από 145

6 Βάση Δεδομένων Διαχειριστικού Περιβάλλοντος Περιγραφή Λειτουργία Διαχειριστικού Περιβάλλοντος Λήψη μετρήσεων μέσω του Διαχειριστικού Περιβάλλοντος Κεφάλαιο 5: Στατιστική Ανάλυση και Αποτελέσματα Check-in και νέοι χρήστες μέσω Foursquare σε ευρωπαϊκά αεροδρόμια σε σχέση με δεδομένα του πραγματικού κόσμου Check-in και νέοι χρήστες μέσω Foursquare σε αεροδρόμια κατά τη διάρκεια αθλητικών και άλλου είδους γεγονότων Δεδομένα τοποθεσίας από Foursquare και Facebook σε ευρωπαϊκά αεροδρόμια Check-in και νέοι χρήστες μέσω Foursquare σε πλατείες μεγάλων ελληνικών πόλεων σε σχέση με δεδομένα καιρού από OpenWeatherMap Συμπεράσματα Βιβλιογραφία Ηλεκτρονικές Πηγές Παράρτημα Α Κώδικας για τη λήψη μετρήσεων από τα API των Foursquare, Facebook και OpenWeatherMap Παράρτημα Β Αναλυτικά Αποτελέσματα Στατιστικής Ανάλυσης Σελίδα 6 από 145

7 Περίληψη Η ολοένα και αυξανόμενη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του Διαδικτύου σε διάφορες εκφάνσεις της καθημερινότητας του ανθρώπου, έχει επιφέρει μια επανάσταση στο χώρο της τεχνολογίας, η οποία εξακολουθεί να υφίσταται στις μέρες μας. Η έλευση και η εδραίωση του Web 2.0 και των εργαλείων που το απαρτίζουν, σε συνδυασμό με την έμφυτη τάση του ανθρώπου για επικοινωνία, οδήγησαν με τη σειρά τους στην εμφάνιση των λεγόμενων Υπηρεσιών Κοινωνικής Δικτύωσης. Οι υπηρεσίες αυτές προσφέρουν δυνατότητες επικοινωνίας, ψυχαγωγίας αλλά και διαφήμισης και αποτελούν, πλέον, αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας πολλών ανθρώπων παγκοσμίως. H αυξανόμενη χρήση των υπηρεσιών αυτών, σε συνδυασμό με την εμφάνιση και καθιέρωση των λεγόμενων έξυπνων κινητών συσκευών που είναι εξοπλισμένα με GPS και μπορούν να εντοπίζουν την τρέχουσα θέση του εκάστοτε χρήστη, οδήγησαν στον εμπλουτισμό των υφιστάμενων υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης με χαρακτηριστικά τοποθεσίας, αλλά και στην ανάπτυξη μιας νέας κατηγορίας δικτύων, των λεγόμενων Υπηρεσιών Κοινωνικής Δικτύωσης που βασίζονται στην τοποθεσία. Οι υπηρεσίες αυτές διαθέτουν όλα τα γνωρίσματα των παραδοσιακών κοινωνικών δικτύων, ωστόσο το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ο εντοπισμός και ο διαμοιρασμός της γεωγραφικής θέσης του χρήστη. Σήμερα, οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης που βασίζονται στην τοποθεσία είναι εξαιρετικά δημοφιλείς με εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως. Αυτή η αποδοχή και η εκτεταμένη χρήση τους έχουν ως αποτέλεσμα έναν εξαιρετικά μεγάλο όγκο δεδομένων, ο οποίος είναι διαθέσιμος μέσω των Διεπαφών Προγραμματισμού Εφαρμογών που αυτές διαθέτουν και έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον των ερευνητών για μελέτη. Στα πλαίσια της παρούσας μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας, θα μελετηθούν οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης, οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης που βασίζονται στην τοποθεσία, τα χαρακτηριστικά που αυτές διαθέτουν, καθώς και ορισμένα παραδείγματα τέτοιων υπηρεσιών. Επιπλέον, θα παρουσιαστεί η υλοποίηση μιας εφαρμογής, η οποία συλλέγει δεδομένα για 10 ευρωπαϊκά αεροδρόμια από τα API του Foursquare και του Facebook, αλλά και δεδομένα για διάφορα σημεία του Foursquare σε σχέση με δεδομένα καιρού από το API της υπηρεσίας OpenWeatherMap, η δημιουργία ενός διαχειριστικού περιβάλλοντος για το σκοπό αυτό, καθώς και τα αποτελέσματα από τη στατιστική ανάλυση των μετρήσεων. Στόχος μας είναι να διερευνήσουμε εάν τέτοιου είδους δεδομένα είναι αντιπροσωπευτικά των αντίστοιχων πραγματικών δεδομένων ή σχετίζονται με δεδομένα από άλλες διαδικτυακές υπηρεσίες. Αυτό γίνεται μελετώντας τη συσχέτιση των πληροφοριών που αντλούνται από το Foursquare με τα αντίστοιχα δεδομένα του πραγματικού κόσμου, τη συσχέτιση των δεδομένων που παράγονται από το Foursquare και το Facebook, αλλά και των δεδομένων του Foursquare σε σχέση με δεδομένα καιρού από την υπηρεσία OpenWeatherMap. Λέξεις Κλειδιά: Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης, Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης που βασίζονται στην τοποθεσία, check-in, τοποθεσία, Foursquare, Facebook, OpenWeatherMap, Διεπαφή Προγραμματισμού Εφαρμογών Σελίδα 7 από 145

8 Abstract The more and more growing use of computers and the Internet in different situations of man s everyday life, has brought about a technological revolution which continues happening in our days. The advent and the consolidation of Web 2.0 and the tools which form it, in combination with the man s innate trend for communication, lead by their turn to the development of Social Network(ing) Services (SNS). These services give the chance to people for communication, entertainment, as well as advertising and they are an integral part in people s everyday lives worldwide. The growing use of these services, in combination with the appearance and the establishment of the so called smart mobile devices which are equipped with GPS and can detect the exact location of every user, lead to the enrichment of the undergoing Social Network Services with location characteristics, but also to the development of a new category of networks, the Location-Based Social Networks (LBSN). These services have all the characteristics of the traditional social networks, however their main feature is the localization and the distribution of a user s location. Today, the Location-Based Social Networks are extremely popular to millions of users all around the world. This acceptance and their extending use have as a result an extremely volume of data which is available through their Application Programming Interfaces (APIs) and it has roused the interest of researchers for study. Within the framework of the present postgraduate thesis, the Social Network Services, the Location-Based Social Networks, their features and some examples of these services will be studied. Moreover, the materialization of an application which collects data for 10 european airports from the APIs of Foursquare and Facebook, but also data for different venues of Foursquare in connection with weather data from the API of OpenWeatherMap, as well as the creation of an administrative environment for this purpose and the results of the statistical analysis of our measurements will be presented. Our goal is to investigate if such data are representative of real world data or if such data are related to data from other online services. This is done by studying the correlation of data which are derived by Foursquare with the equivalent data of the real world and the correlation of data which are produced by Foursquare and Facebook, as well as the correlation of data which are produced by Foursquare with weather data from OpenWeatherMap. Keywords: Social Network Services, Location-Based Social Networks, check-in, location, Foursquare, Facebook, OpenWeatherMap, API Σελίδα 8 από 145

9 Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή Συνεισφορά Εργασίας Στις μέρες μας, η καθιέρωση της χρήσης των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του Διαδικτύου, σε συνδυασμό με την εμφάνιση των νέων Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ), έχουν δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα σε διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η μετάβαση από την πρώτη γενιά του Παγκόσμιου Ιστού, που ονομαζόταν Web 1.0, στη δεύτερη γενιά του, δηλαδή στο Web 2.0, άλλαξε ριζικά τον τρόπο πλοήγησης και χρήσης του Διαδικτύου, καθώς νέα δεδομένα, υπηρεσίες και ηλεκτρονικά εργαλεία εμφανίζονται διαρκώς και υπεισέρχονται στην καθημερινότητα του ανθρώπου. Η καθιέρωση του Web 2.0 και όλων των εργαλείων που το απαρτίζουν (πχ. ιστολόγια, forum κ.ά.), καθώς και η έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία, διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία ενός νέου είδους υπηρεσιών, των λεγόμενων Υπηρεσιών Κοινωνικής Δικτύωσης. Οι υπηρεσίες αυτές προσφέρουν στους χρήστες τους τη δυνατότητα να δημιουργούν «διαδικτυακούς» φίλους, να επικοινωνούν μεταξύ τους, να ανταλλάσσουν μηνύματα, να αναρτούν φωτογραφίες, βίντεο και άλλου είδους πολυμεσικό υλικό κ.ά.. Σήμερα, εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως διαθέτουν λογαριασμό σε τουλάχιστον μία από τις δεκάδες σχετικές υπηρεσίες, γεγονός που μαρτυρά την πρωτοκαθεδρία τους στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι. Ως άμεση συνέπεια αυτής της πραγματικότητας αλλά και της τεχνολογικής εξέλιξης που φέρνει διαρκώς νέα επιτεύγματα στο προσκήνιο, ήταν η εμφάνιση των έξυπνων κινητών συσκευών (πχ. smartphone), οι οποίες διαθέτουν GPS και μπορούν να εντοπίζουν την τρέχουσα τοποθεσία του εκάστοτε χρήστη. Αυτές οι συσκευές οδήγησαν, με τη σειρά τους, στην εμφάνιση των λεγόμενων Υπηρεσιών Κοινωνικής Δικτύωσης που βασίζονται στην τοποθεσία. Οι υπηρεσίες αυτές έφεραν στο φως μια νέα πτυχή όσον αφορά τις κοινωνικές σχέσεις των χρηστών των παραδοσιακών κοινωνικών δικτύων, την τοποθεσία. Ως πυρήνα τους έχουν τον εντοπισμό και το διαμοιρασμό της εκάστοτε γεωγραφικής θέσης του κάθε χρήστη, κυρίως μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται check-in. Αυτές οι νέες, σχετικά, υπηρεσίες κερδίζουν σταδιακά μεγάλη δημοφιλία και εξελίσσονται διαρκώς, προκειμένου να καλύψουν τις αυξανόμενες ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου. Όπως είναι αναμενόμενο, η χρήση αυτών των υπηρεσιών από εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, έχει οδηγήσει σε έναν τεράστιο όγκο γεωκοινωνικών δεδομένων που περιέχει εξαιρετικά σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τους χρήστες και την προσωπικότητά τους, οι οποίες έχουν ήδη κινήσει το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών προς μελέτη και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατανόηση της συμπεριφοράς του σύγχρονου ανθρώπου αλλά και για τη βελτίωση της καθημερινότητάς του. Στόχος της παρούσας μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας είναι η μελέτη των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης, των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης που βασίζονται στην τοποθεσία, καθώς και των δεδομένων που αντλούνται από αυτά. Συγκεκριμένα, απώτερος στόχος μας είναι να ερευνήσουμε εάν δεδομένα από τέτοιου είδους υπηρεσίες είναι αντιπροσωπευτικά των αντίστοιχων πραγματικών δεδομένων ή σχετίζονται με δεδομένα από άλλες διαδικτυακές υπηρεσίες, καθώς επίσης και εάν μπορούν, εν τέλει, να χρησιμοποιηθούν από διάφορους οργανισμούς για την εξυπηρέτηση των εκάστοτε αναγκών τους. Αυτή η διερεύνηση γίνεται μέσω της Σελίδα 9 από 145

10 εξόρυξης δεδομένων τοποθεσίας που προέρχονται από τέτοιου είδους υπηρεσίες και της στατιστικής ανάλυσης των μετρήσεων. Πιο αναλυτικά, η παρούσα εργασία είναι οργανωμένη ως εξής: Στο Κεφάλαιο 2 περιγράφονται διεξοδικά οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης. Παρουσιάζονται διάφοροι ορισμοί που έχουν δοθεί για αυτές τις υπηρεσίες, γίνεται ιστορική αναδρομή και παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά που τις διέπουν. Επιπλέον, παρατίθενται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που επιφέρει η χρήση τους σε διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Τέλος, γίνεται αναλυτική παρουσίαση τριών εξαιρετικά δημοφιλών υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης και συγκεκριμένα του Facebook, του Google+ και του Twitter. Στο Κεφάλαιο 3 γίνεται αναλυτική παρουσίαση των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης που βασίζονται στην τοποθεσία. Εδώ, παρουσιάζονται οι διάφοροι ορισμοί που έχουν, κατά καιρούς, δοθεί από διάφορους επιστήμονες και ερευνητές, ενώ γίνεται και ιστορική αναδρομή με παράλληλη παρουσίαση των κυριότερων εκπροσώπων αυτών των υπηρεσιών. Επιπλέον, παρουσιάζονται διάφορες προηγούμενες μελέτες που αφορούν δεδομένα τοποθεσίας από υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης που βασίζονται στην τοποθεσία, οι κατηγορίες στις οποίες διακρίνονται αυτές οι υπηρεσίες, οι λόγοι για τους οποίους τις χρησιμοποιούν οι άνθρωποι παγκοσμίως, καθώς και διάφορα θέματα που άπτονται της ασφάλειας και της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των χρηστών τους. Τέλος, γίνεται παρουσίαση και ανάλυση της δημοφιλέστερης και ευρέως διαδεδομένης σχετικής υπηρεσίας, δηλαδή του Foursquare, καθώς και του API που διαθέτει. Στο Κεφάλαιο 4 παρουσιάζεται, αρχικά, η εφαρμογή που υλοποιήθηκε για την άντληση των check-in αλλά και των νέων χρηστών που έκαναν check-in σε 10 ευρωπαϊκά αεροδρόμια, κατά τη διάρκεια ενός έτους, από το API του Foursquare. Επιπλέον, παρουσιάζεται η υλοποίηση ενός διαχειριστικού περιβάλλοντος που ενσωματώνει και εξελίσσει την παραπάνω εφαρμογή, εμπλουτίζοντάς τη με δεδομένα τα οποία αντλούνται εκτός από το API του Foursquare και από τα API του Facebook (συγκεκριμένα, από το Γράφο του Facebook - Graph API) και της διαδικτυακής υπηρεσίας OpenWeatherMap. Στο Κεφάλαιο 5 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα από τη μελέτη και στατιστική ανάλυση των μετρήσεων που προέκυψαν από την εφαρμογή. Συγκεκριμένα, παρουσιάζεται η μελέτη και ανάλυση των check-in και των νέων χρηστών που έκαναν check-in μέσω Foursquare στα 10 εξεταζόμενα ευρωπαϊκά αεροδρόμια σε σχέση με πραγματικά δεδομένα, καθώς και τα check-in και οι νέοι χρήστες στα αεροδρόμια ορισμένων πόλεων κατά τη διάρκεια μεγάλων αθλητικών και άλλων γεγονότων. Τέλος, παρουσιάζονται και τα αποτελέσματα από τις συσχετίσεις μεταξύ των check-in και των νέων χρηστών που έκαναν check-in στα αεροδρόμια αυτά στο Foursquare με τα check-in και τα like στο Facebook, καθώς επίσης και η σχέση των check-in και των νέων χρηστών που έκαναν check-in σε πλατείες τεσσάρων μεγάλων ελληνικών πόλεων στο Foursquare με δεδομένα καιρού που αντλήθηκαν από το API της υπηρεσίας OpenWeatherMap. Σελίδα 10 από 145

11 Κεφάλαιο 2: Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης Στη σύγχρονη εποχή παρατηρείται μια πρωτόγνωρη τεχνολογική άνθιση, όπου νέα δεδομένα και υπηρεσίες έρχονται διαρκώς στο προσκήνιο, επιφέροντας αλλαγές σε πολλές εκφάνσεις της καθημερινής ζωής του σύγχρονου ανθρώπου. Η τεχνολογική αυτή εξέλιξη έχει ως βασικά γνωρίσματα την ολοένα και μεγαλύτερη είσοδο και χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην καθημερινότητα του ανθρώπου, καθώς και την ευρεία χρήση του Διαδικτύου (Internet). Παράλληλα, η εμφάνιση του Web 2.0, δηλαδή της νέας γενιάς του Παγκόσμιου Ιστού, η οποία βασίζεται στην όλο και μεγαλύτερη δυνατότητα των χρηστών του Internet να μοιράζονται πληροφορίες και να συνεργάζονται διαδικτυακά (online) [1,2], σε συνδυασμό με την έμφυτη τάση του ανθρώπου για επικοινωνία, επέφερε την εμφάνιση και ανάπτυξη των λεγόμενων Υπηρεσιών Κοινωνικής Δικτύωσης. Οι εν λόγω υπηρεσίες άλλαξαν καθοριστικά τον τρόπο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων και έγιναν ευρέως αποδεκτές από τις πρώτες κιόλας μέρες της εμφάνισής τους. Πλέον, αποτελούν εδραιωμένο και αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο, με τον αριθμό των χρηστών τους να αυξάνεται διαρκώς με ραγδαίο ρυθμό. Σύμφωνα με την Παπαηλιού, όπως αναφέρεται στα [2,3], η έννοια του κοινωνικού δικτύου μπορεί να οριστεί ως «μια κοινωνική δομή αποτελούμενη από κόμβους (συνήθως άτομα ή επιχειρήσεις), οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με έναν ή περισσότερους τύπους αλληλεπίδρασης, όπως αξίες, οράματα, ιδέες, οικονομικές συναλλαγές, φιλία, συγγένεια, αντιπάθεια, συγκρούσεις ή επιγραμμένες (Web) επαφές». Έτσι λοιπόν, ως άμεση συνέπεια, με τον όρο Υπηρεσία Κοινωνικής Δικτύωσης (Social Network Service - SNS), εννοούμε την πλατφόρμα για τη δημιουργία, ανάπτυξη και διαμόρφωση κοινωνικών δικτύων ή σχέσεων μεταξύ ανθρώπων που μοιράζονται μεταξύ τους κοινά ενδιαφέροντα και ιδέες, κοινές δραστηριότητες ή και διαπροσωπικές σχέσεις από τον πραγματικό κόσμο [2,4]. Σύμφωνα με τους Ajjan και Hartshorne, όπως αναφέρεται στα [2,5], τα κοινωνικά δίκτυα είναι ιδιαίτερα εύχρηστα, διευκολύνουν τη δημιουργία αυθόρμητων σχέσεων ενώ, παράλληλα, διευρύνουν την αλληλεπίδραση και την επικοινωνία μεταξύ των χρηστών τους. Οι χρήστες είναι δυνατόν να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες (ιστοσελίδες) αυτές για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, ανάλογα με τις επιθυμίες τους αλλά και τα ενδιαφέροντά τους. Χαρακτηριστική αποτελεί η έρευνα που διεξήγαγαν οι Brandtzæg και Heim [6], σύμφωνα με την οποία οι 3 σημαντικότεροι λόγοι χρήσης των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης είναι οι εξής (με σειρά σημαντικότητας): 1. Επαφή και δημιουργία σχέσεων με άλλους ανθρώπους 2. Επικοινωνία με φίλους 3. Γενικότερη κοινωνικοποίηση του ατόμου Σύμφωνα πάλι με τους ίδιους, άλλοι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι ασχολούνται με τις υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης είναι η πληροφόρηση, η δωρεάν επικοινωνία μέσω μηνυμάτων κειμένου, ο διαμοιρασμός ψηφιακού υλικού (πχ. φωτογραφίες, βίντεο), η ψυχαγωγία κ.ά.. Σελίδα 11 από 145

12 Σύμφωνα με τους Hagel, Brown και Davison, όπως αναφέρεται στα [2,7], ανάλογα με το είδος του δικτύου και τις αρμοδιότητες που παρέχουν στο χρήστη, διακρίνονται οι ακόλουθες κατηγορίες χρηστών: 1. Δημιουργοί: Πρόκειται για αυτούς που έχουν τη δυνατότητα να δημοσιεύουν περιεχόμενο. 2. Κριτικοί: Είναι αυτοί που αξιολογούν, διορθώνουν και συνεισφέρουν στο περιεχόμενο που έχει δημοσιευτεί. 3. Συλλέκτες: Οι συγκεκριμένοι συλλέγουν πληροφορίες, επιλέγουν ετικέτες και πηγές ανατροφοδότησης. 4. Συμμετέχοντες: Είναι αυτοί που έχουν δημοσιευμένο το προφίλ τους και κάνουν επισκέψεις. 5. Θεατές: Πρόκειται για όσους παρακολουθούν τις πληροφορίες και το υλικό που δημοσιεύεται. 6. Ανενεργοί: Δεν κάνουν τίποτα από τα παραπάνω. Σήμερα, υπάρχει μια πληθώρα ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης που ικανοποιούν τις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου για επικοινωνία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων ιστοσελίδων αποτελούν τα εξής [2,4]: Facebook, Google+, YouTube, LinkedIn, Instagram, Pinterest, Tumblr και Twitter, τα οποία έχουν παγκόσμια εμβέλεια, Nexopia (Καναδάς), Badoo, Bebo, Vkontakte (Ρωσία), Delphi, Draugiem.lv (κυρίως στη Λετονία), Hyves (κυρίως στις Κάτω Χώρες), iwiw (κυρίως στην Ουγγαρία), Nasza-Klasa, Soup (κυρίως στην Πολωνία), Glocals (Ελβετία), Skyrock, The Sphere, StudiVZ (κυρίως στη Γερμανία), Tagged, Tuenti (κυρίως στην Ισπανία), Myspace, Xanga και XING σε διάφορα μέρη της Ευρώπης, Hi5 και Orkut στη Νότια και Κεντρική Αμερική, Mxit στην Αφρική, καθώς και Cyworld, Mixi, Orkut, Renren, Friendster, Sina Weibo και Wretch στην Ασία και στα νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού Ιστορική Αναδρομή Τα κοινωνικά δίκτυα άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους στα μέσα της δεκαετίας του 90 και έγιναν, σύντομα, αρκετά δημοφιλή [2,5]. Στα πρώιμα κοινωνικά δίκτυα συγκαταλέγονται το The WELL (1985), το GeoCities (1994), το Theglobe.com (1995) και το Tripod.com (1995). Οι υπηρεσίες αυτές είναι οι πρόδρομοι των σημερινών ιστολογίων (blog), μιας και προσπάθησαν να φέρουν κοντά τους χρήστες μεταξύ τους με σκοπό να μοιραστούν πληροφορίες και ιδέες μέσω προσωπικών δημοσιεύσεων και διαφόρων άλλων εργαλείων. Από το 1997 έως το 2001 εμφανίστηκαν αρκετά νέα κοινωνικά δίκτυα όπως το Six Degrees.com (1997), το AsianAvenue (1999), το BlackPlanet (1999), αλλά και το MiGente (2000). Το 2001 έκανε την εμφάνισή του το Ryze.com, το οποίο είχε ως στόχο να βοηθήσει τους ανθρώπους να αξιοποιήσουν τα επιχειρηματικά τους δίκτυα. Με το πέρασμα του Σελίδα 12 από 145

13 χρόνου άρχισαν να δημιουργούνται και να εδραιώνονται σε παγκόσμιο επίπεδο μερικές εξαιρετικά δημοφιλείς ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Friendster (2002), το MySpace (2003), το Hi5 (2003) και το Bebo (2005). Επίσης, την ίδια περίοδο δημιουργήθηκαν το LinkedIn (2002) και το Xing (2003), που προορίζονταν για τον επιχειρηματικό κόσμο. Παράλληλα, άρχισαν να δημιουργούνται και ιστοσελίδες με ένα πιο εξειδικευμένο ύφος, που απευθύνονταν σε ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα και ανησυχίες. Τέτοιες ιστοσελίδες ήταν το Care2 (1998) για συναντήσεις ακτιβιστών, το Couchsurfing (2003) για συνδέσεις ταξιδιωτών και το Dogster (2004) για ανθρώπους που εκδηλώνουν ενδιαφέρον και αγάπη προς τους σκύλους. Πολλές ιστοσελίδες που παρείχαν πλατφόρμες για τη δημοσίευση φωτογραφιών όπως το Flickr (2004), βίντεο όπως το YouTube (2005) ή μουσικής όπως το Last.FM (2002), καθώς επίσης και υπηρεσίες άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων (instant messaging), συζητήσεων και ιστολογίων, άρχισαν να αποκτούν, με τη σειρά τους, χαρακτηριστικά κοινωνικού δικτύου και να αποκτούν, έτσι, όλο και μεγαλύτερη δημοφιλία. Η δημοφιλέστερη και πιο εδραιωμένη υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης έκανε την εμφάνισή της στις 4 Φεβρουαρίου Πρόκειται για το Facebook, το οποίο δημιουργήθηκε από το φοιτητή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Mark Zuckerberg και ξεκίνησε ως ένα κοινωνικό δίκτυο αποκλειστικά για τους φοιτητές του εν λόγω Πανεπιστημίου. Από το Σεπτέμβριο του 2005 άρχισε να γίνεται διαθέσιμο στο ευρύ κοινό, με αποτέλεσμα να θεωρείται σήμερα ως η κορωνίδα των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης παγκοσμίως. Το Facebook διαθέτει ένα εξαιρετικά φιλικό και εύχρηστο περιβάλλον, δίνοντας στο χρήστη τη δυνατότητα να διαθέτει ένα προσωπικό προφίλ, να αναρτά φωτογραφίες, βίντεο και ποικίλο πολυμεσικό υλικό, να δημιουργεί φιλίες και να επικοινωνεί με τους φίλους του μέσω άμεσων μηνυμάτων και άλλων διαθέσιμων εργαλείων (περισσότερες πληροφορίες για το Facebook θα παρουσιαστούν στη συνέχεια του παρόντος κεφαλαίου). Στην ακόλουθη εικόνα, παρουσιάζεται σχηματικά το ιστορικό δημιουργίας των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και το ιστορικό εμπλουτισμού διαφόρων άλλων ιστοσελίδων με χαρακτηριστικά κοινωνικής δικτύωσης: Σελίδα 13 από 145

14 Εικόνα 1: Ιστορικό δημιουργίας των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης και εμπλουτισμού άλλων ιστοσελίδων με χαρακτηριστικά κοινωνικής δικτύωσης [8] 2.2. Χαρακτηριστικά των Υπηρεσιών Κοινωνικής Δικτύωσης Στις μέρες μας, oι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης έχουν επαναπροσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι επικοινωνούν και μοιράζονται πληροφορίες μεταξύ τους, αντικαθιστώντας την παραδοσιακή πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπίδραση με τις ψηφιακές επικοινωνίες. Οι υπηρεσίες αυτές επιτρέπουν την αναζήτηση, την ανταλλαγή πληροφοριών και την επικοινωνία μεταξύ των μελών μιας κοινότητας [2,9], ενώ προσφέρουν μια πληθώρα δυνατοτήτων οι οποίες υλοποιούνται με τη βοήθεια των κατάλληλων εργαλείων που διαθέτουν [2,5]. Οι Boyd και Ellison τονίζουν χαρακτηριστικά ότι [2,8]: «Οι περισσότερες ιστοσελίδες υποστηρίζουν τη διατήρηση προϋπάρχοντων κοινωνικών δικτύων, αλλά και άλλα βοηθούν αγνώστους να συνδέονται με βάση κοινά συμφέροντα, πολιτικές απόψεις ή δραστηριότητες. Μερικές ιστοσελίδες απευθύνονται σε διαφορετικά ακροατήρια, ενώ άλλες προσελκύουν ανθρώπους με βάση την κοινή γλώσσα ή τις κοινές φυλετικές, σεξουαλικές, θρησκευτικές ή εθνικές ταυτότητες. Οι ιστοσελίδες διαφέρουν επίσης και ως προς το βαθμό στον οποίο ενσωματώνουν νέα εργαλεία πληροφοριών και επικοινωνιών, όπως κινητή συνδεσιμότητα, ιστολόγια και Σελίδα 14 από 145

15 ανταλλαγή φωτογραφιών / βίντεο». Υπάρχουν ιστοσελίδες όπως το Facebook, το MySpace, το Bebo κ.ά. που έχουν έναν πιο γενικό χαρακτήρα και απευθύνονται σε όλες ανεξαιρέτως τις κατηγορίες χρηστών, αλλά και ιστοσελίδες με πιο εξειδικευμένο χαρακτήρα που απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων. Επίσης, σύμφωνα πάλι με τους Boyd και Ellison, τα κοινωνικά δίκτυα είναι «ανθρωποκεντρικά», δηλαδή οργανωμένα γύρω από τον άνθρωπο [2,8]. Προκειμένου οι χρήστες να εγγραφούν σε μια υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης, οφείλουν αρχικά να συμπληρώσουν τα προσωπικά τους στοιχεία στη φόρμα εγγραφής της εκάστοτε υπηρεσίας. Για να αποκτήσουν πρόσβαση σε μια τέτοια υπηρεσία καλούνται κάθε φορά να εισάγουν το όνομα χρήστη και τον κωδικό πρόσβασης (username και password) που έχουν, προηγουμένως, ορίσει. Οι περισσότερες υπηρεσίες επιτρέπουν στους χρήστες να καθορίζουν οι ίδιοι σε ποιο βαθμό θέλουν να μοιράζονται πληροφορίες με τον έξω κόσμο, καθώς και τους κανόνες προστασίας της ιδιωτικής τους ζωής, μέσω των υπάρχοντων πολιτικών και ρυθμίσεων απορρήτου που αυτές διαθέτουν. Ο εκάστοτε χρήστης των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί και να διατηρεί ένα προσωπικό προφίλ δημόσιο ή ημι δημόσιο (όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι Boyd και Ellison στα [2,8]), στο οποίο είναι σε θέση να γράφει τα προσωπικά του στοιχεία όπως ονοματεπώνυμο, ημερομηνία γέννησης, τόπο καταγωγής, σπουδές, επαγγελματική δραστηριότητα, ενδιαφέροντα κ.ά., καθώς και να παρέχει φωτογραφίες, άλμπουμ φωτογραφιών και ποικίλο πολυμεσικό υλικό. Επιπλέον, ο χρήστης μπορεί να δημιουργεί και να διατηρεί μια λίστα με online φίλους του ίδιου κοινωνικού δικτύου [2,5]. Η διαδικασία με την οποία ένας χρήστης μπορεί να γίνει online φίλος με έναν άλλο χρήστη είναι πολύ απλή. Συγκεκριμένα, ο εκάστοτε χρήστης στέλνει ένα αίτημα φιλίας σε ένα άλλο άτομο που χρησιμοποιεί το ίδιο κοινωνικό δίκτυο και, εφόσον το αίτημα αυτό γίνει δεκτό, τότε ο κάθε χρήστης εμφανίζεται στη λίστα φίλων του άλλου και μπορούν πλέον να αλληλεπιδρούν και να επικοινωνούν μεταξύ τους. Οι σχέσεις φιλίας μπορούν είτε να απαιτούν συναίνεση και από τους δύο χρήστες (όπως συμβαίνει, πχ., στο Facebook), είτε μόνο από τον ένα, χωρίς να είναι απαραίτητο να γίνει η αντίστροφη διαδικασία (όπως συμβαίνει, πχ., στο Twitter). Μέσω των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης, οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν τις εξελίξεις και να ενημερώνονται για οτιδήποτε αναρτάται στο προφίλ των φίλων τους, να αναρτούν δημόσια μηνύματα στο προφίλ των φίλων τους, να έχουν πρόσβαση στις λίστες των φίλων τους, καθώς και να πλοηγούνται στους διάφορους συνδέσμους αλλά και στη λίστα δραστηριοτήτων των φίλων τους. Επίσης, οι εν λόγω υπηρεσίες παρέχουν στους χρήστες τους πολλές δυνατότητες και εργαλεία όπως ανάρτηση φωτογραφιών και δημιουργία αντίστοιχων άλμπουμ, διαμοιρασμό βίντεο, παροχή ιστολογίων, επικοινωνία μέσω live chat, δημιουργία συζητήσεων και ομάδων κοινών ενδιαφερόντων κ.ά.. Επιπλέον, πολλά κοινωνικά δίκτυα υποστηρίζουν την πρόσβαση μέσω κινητών συσκευών (πχ. smartphone) [2,5]. Ακόμη, τα περισσότερα κοινωνικά δίκτυα δίνουν τη δυνατότητα δημιουργίας διαφόρων plugin, δηλαδή μικρών προγραμμάτων που προσθέτουν ιδιαίτερες δυνατότητες σε ένα μεγαλύτερο λογισμικό. Στο ίδιο μοτίβο, εκδόσεις ανοιχτού κώδικα επιτρέπουν στους χρήστες να αναπτύσσουν τις δικές τους εφαρμογές και να τις ενσωματώσουν στην εκάστοτε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης [2]. Σελίδα 15 από 145

16 Τέλος, τα τελευταία χρόνια πολλά παραδοσιακά κοινωνικά δίκτυα, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το Facebook, έχουν εισάγει ένα νέο χαρακτηριστικό χάρη στο οποίο μπορούν, ανά πάσα ώρα και στιγμή, να δηλώνουν την τοποθεσία στην οποία βρίσκονται, καθώς επίσης και τα άτομα με τα οποία βρίσκονται εκεί την εκάστοτε στιγμή. Έτσι, λοιπόν, ο κάθε χρήστης είναι σε θέση να γνωστοποιεί στους διαδικτυακούς φίλους του την τρέχουσα θέση του, δηλώνοντας κατά κάποιον τρόπο και τη διαθεσιμότητά του. Περισσότερες πληροφορίες για το χαρακτηριστικό αυτό θα δοθούν στη συνέχεια της παρούσας εργασίας Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα της χρήσης των Υπηρεσιών Κοινωνικής Δικτύωσης Η χρήση των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης προσφέρει πολλά οφέλη τόσο στον κάθε μεμονωμένο χρήστη, όσο και στις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς που ενδέχεται να τις χρησιμοποιούν. Ωστόσο, ελλοχεύουν και ορισμένοι κίνδυνοι, τους οποίους οφείλει ο χρήστης να λαμβάνει σοβαρά υπόψη του, κάθε φορά που εγγράφεται και χρησιμοποιεί τα online κοινωνικά δίκτυα Πλεονεκτήματα Τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης είναι πολυάριθμα, τα σημαντικότερα εκ των οποίων παρουσιάζονται αμέσως παρακάτω [2,5]: Ένα από τα σπουδαιότερα πλεονεκτήματα είναι η δυνατότητα επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων που τις χρησιμοποιούν. Δεδομένου ότι το Internet αποτελεί ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον που χρησιμοποιείται από εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο, οι χρήστες μπορούν να δημιουργούν online διαπροσωπικές σχέσεις με ανθρώπους που ίσως δεν έχουν ποτέ δει δια ζώσης αλλά έχουν μεταξύ τους κοινά ενδιαφέροντα, κοινούς στόχους, κοινές εμπειρίες, ιδέες και απόψεις, καθώς επίσης και να εμπλουτίζουν και να διευρύνουν τους πνευματικούς τους ορίζοντες με τη γνωριμία και την online συναναστροφή με ανθρώπους από όλο τον κόσμο. Χαρακτηριστικό, επίσης, είναι και το γεγονός ότι οι άνθρωποι μπορούν, μέσω των δικτύων αυτών, να έρθουν σε επαφή με ανθρώπους που ήδη γνωρίζουν αλλά δεν είχαν προηγουμένως τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν εύκολα μαζί τους είτε λόγω απόστασης, είτε λόγω του γρήγορου ρυθμού ζωής. Με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, ενισχύεται η κοινωνικότητά τους. Ως άμεση απόρροια των παραπάνω, οι γεωγραφικές αποστάσεις εκμηδενίζονται και τα γεωγραφικά σύνορα καταργούνται. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την online επικοινωνία που προσφέρουν οι υπηρεσίες αυτές, βοηθά ιδιαίτερα τα άτομα με μειωμένη αυτοπεποίθηση ή συστολή να εκφράζονται, να εξωτερικεύουν ευκολότερα τα συναισθήματά τους και να ξεδιπλώνουν τον εσωτερικό τους κόσμο, πράγμα που θα δυσκολεύονταν να κάνουν στην πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία. Ακόμη, αυτή η κατάργηση των γεωγραφικών πλαισίων βοηθά τα άτομα με ειδικές ανάγκες να δημιουργούν ευκολότερα φιλίες και να επικοινωνούν με άλλους Σελίδα 16 από 145

17 ανθρώπους, γεγονός που συμβάλει στην κοινωνικοποίηση και την ομαλή ένταξή τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Επιπροσθέτως, οι χρήστες μπορούν να ενημερώνονται για τα νέα των φίλων τους, για διάφορες νέες εκδηλώσεις και δραστηριότητες, να παρακολουθούν διαφημίσεις που τους ενδιαφέρουν καθώς και να ενημερώνονται για οτιδήποτε συμβαίνει ανά πάσα ώρα και στιγμή σε ολόκληρο τον κόσμο, εφόσον οι ειδήσεις μεταδίδονται μεταξύ των χρηστών του Internet από τη μια πλευρά της Γης στην άλλη σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν επίσης και ψυχαγωγικό χαρακτήρα, μιας και παρέχουν εύκολη πρόσβαση σε ψυχαγωγικό περιεχόμενο. Οι χρήστες μπορούν να ανεβάζουν φωτογραφίες, βίντεο και ποικίλο πολυμεσικό υλικό, να έχουν πρόσβαση στα άλμπουμ φωτογραφιών και βίντεο των άλλων κ.ά.. Έτσι, λοιπόν, οι χρήστες και, ειδικότερα, τα νεαρά άτομα μπορούν να ψυχαγωγούνται, να χαλαρώνουν και να περνούν ευχάριστα τον ελεύθερο χρόνο τους. Ακόμη, οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιούν τα δίκτυα αυτά και για την επίτευξη των επαγγελματικών τους δραστηριοτήτων και στόχων. Συγκεκριμένα, μπορούν να τα χρησιμοποιούν για την εύρεση διαφόρων χρήσιμων πληροφοριών που αφορούν μια εταιρεία ή τους εργαζομένους της, για την αναζήτηση εργασίας, για τον καταμερισμό διαφόρων εργασιών κ.ά.. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας υπηρεσίας αποτελεί το γνωστό LinkedIn. Εκτός των άλλων, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στα πλαίσια της εκπαιδευτικής δραστηριότητας [2,10]. Προωθούν σε μεγάλο βαθμό την επικοινωνία και την αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών / φοιτητών και των εκπαιδευτικών, ενώ παράλληλα συμβάλλουν στην ενίσχυση της συνεργατικής μάθησης, στην ενημέρωση, την κατανομή εργασιών, καθώς και την ανταλλαγή εκπαιδευτικού υλικού μεταξύ των εμπλεκομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ακόμη, οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν σε επιχειρήσεις και οργανισμούς να παρουσιάζουν το προφίλ τους σε ένα ευρύ κοινό, να διαφημίζουν τα υφιστάμενα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους, καθώς και να ενημερώνουν με εύκολο και γρήγορο τρόπο για προσφορές και νέες υπηρεσίες ή / και προϊόντα. Με αυτόν τον τρόπο μειώνεται το κόστος διαφήμισης, ενώ δημιουργούνται νέες μορφές αγοράς και ανοίγονται νέοι δρόμοι επικοινωνίας μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτικού κοινού. Τέλος, η μεγάλη δημοφιλία των κοινωνικών δικτύων οφείλεται, εκτός των άλλων, στο γεγονός ότι είναι εξαιρετικά απλά και εύχρηστα. Διαθέτουν φιλικό περιβάλλον και οποιοσδήποτε χρήστης μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτές έχοντας μόνο βασικές γνώσεις χρήσης υπολογιστή και πλοήγησης στο Internet. Επιπλέον, οι περισσότερες είναι δωρεάν διαθέσιμες στο ευρύ κοινό και οι χρήστες μπορούν να συνδέονται σε αυτές με μηδαμινό ή πολύ χαμηλό κόστος Μειονεκτήματα Στον αντίποδα των πλεονεκτημάτων που προσφέρουν οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης στους χρήστες τους, υπάρχουν και αρκετά μειονεκτήματα, τα οποία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα οποία παρουσιάζονται αμέσως παρακάτω [2,5]: Σελίδα 17 από 145

18 Ο εθισμός και η εξάρτηση των χρηστών από την αλόγιστη χρήση των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν κινδύνους μείζονος σημασίας. Η καθημερινή και πολύωρη χρήση των εν λόγω υπηρεσιών (πχ. Facebook) επιφέρει την αποξένωση των χρηστών από τον πραγματικό κόσμο, την εμφάνιση πολλών ψυχολογικών διαταραχών και αντικοινωνικής συμπεριφοράς, καθώς και τη μετατροπή των χρηστών σε παθητικούς δέκτες των διαφόρων μηνυμάτων με τα οποία τους βομβαρδίζουν τα κοινωνικά δίκτυα. Ακόμη, η εξάρτηση των ατόμων μικρής ηλικίας από τις υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης οδηγεί, εκτός των άλλων, σε παραμέληση της μελέτης και των λοιπών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και υποχρεώσεών τους. Ένα ακόμη σημαντικό μειονέκτημα είναι η έκθεση της προσωπικής ζωής και της ιδιωτικότητας των χρηστών σε ποικίλους κινδύνους, με ανεξέλεγκτες συνέπειες. Η αμφίβολη ασφάλεια που παρέχεται, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πολλοί χρήστες αγνοούν τις πολιτικές απορρήτου των υπηρεσιών αυτών, οδηγούν συχνά σε κλοπή προσωπικών δεδομένων από τρίτους. Οι χρήστες δεν μπορούν να γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα προσωπικά δεδομένα που παρέχουν στις υπηρεσίες αυτές. Ως εκ τούτου καθίστανται εξαιρετικά ευάλωτοι, μιας και ένας μεγάλος αριθμός ατόμων μπορεί να έχει πρόσβαση στα προφίλ τους και να χρησιμοποιήσει με ποικίλους τρόπους (και χωρίς έγκριση) τα προσωπικά δεδομένα και το υλικό που έχουν προηγουμένως αναρτήσει. Επίσης, δεν είναι λίγοι οι χρήστες που διαθέτουν ψεύτικα / πλαστά προφίλ, με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος εξαπάτησης των άλλων χρηστών. Με τη δημιουργία και διατήρηση προφίλ σε ένα κοινωνικό δίκτυο, ο χρήστης αυτομάτως γίνεται πιθανό θύμα εξαπάτησης από αετονύχηδες που διατηρούν πλαστά προφίλ με απώτερο σκοπό να ξεγελάσουν άλλους χρήστες για την ικανοποίηση των προσωπικών τους επιθυμιών και φιλοδοξιών. Ένα άλλο μειονέκτημα που παρουσιάζει η χρήση των κοινωνικών δικτύων (και συνδέεται, συχνά, με την ύπαρξη πλαστών προφίλ) είναι η παρενόχληση που μπορεί να υποστούν ορισμένοι χρήστες. Πολλοί ενήλικοι αλλά ακόμη και ανήλικοι χρήστες τέτοιων υπηρεσιών είναι δυνατόν να πέσουν θύματα online σεξουαλικής παρενόχλησης με τεράστιες αρνητικές επιπτώσεις για την ψυχοσύνθεσή τους. Επιπλέον, ο online εκφοβισμός (cyberbulling) και ο καταιγισμός μαζικών διαφημιστικών μηνυμάτων (spam) είναι φαινόμενα που παρατηρούνται κατά καιρούς σε τέτοιες υπηρεσίες. Η εύκολη μετάδοση και επαφή με ηλεκτρονικό περιεχόμενο που δεν είναι ασφαλές για τους χρήστες του, όπως κακόβουλο λογισμικό, ανταλλαγή άμεσων μηνυμάτων ερωτικού περιεχομένου, ακατάλληλο υλικό και διάφορα online τυχερά παιχνίδια, δημιουργούν ψυχολογικά και κοινωνικής φύσεως προβλήματα στους χρήστες και ιδιαίτερα στους νέους, οι οποίοι είναι περισσότερο τρωτοί σε τέτοιου είδους υλικό. Τέλος, ένα πρόβλημα που απασχολεί αποκλειστικά την ελληνική κοινότητα είναι η λανθασμένη χρήση της ελληνικής γλώσσας εξαιτίας της διαδεδομένης χρήσης των λεγόμενων greeklish (ελληνικές λέξεις και φράσεις που γράφονται με λατινικούς χαρακτήρες ή / και συντομογραφίες). Η υιοθέτηση των greeklish στην επικοινωνία των νέων σε ηλικία, κυρίως, Ελλήνων μέσω των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης αποτελεί ένα μείζον πρόβλημα, καθώς οδηγεί στην εμφάνιση και καθιέρωση κλειστών ομάδων επικοινωνίας, τη λανθασμένη ορθογραφία των ελληνικών λέξεων και τη σταδιακή αποξένωση από την ελληνική γλώσσα. Σελίδα 18 από 145

19 2.4. Facebook Το Facebook [11] είναι μια online υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης που ιδρύθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2004 από τον Mark Zuckerberg και τους Eduardo Saverin, Andrew McCollum, Dustin Moskovitz και Chris Hughes. Στην αρχή, δικαίωμα εγγραφής και συμμετοχής στην εν λόγω υπηρεσία είχαν οι φοιτητές του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, αλλά αργότερα η υπηρεσία επεκτάθηκε και σε κολέγια στην περιοχή της Βοστώνης, στο Ivy League και στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Με την πάροδο του χρόνου, το Facebook επεκτάθηκε και για τους φοιτητές σε διάφορα άλλα πανεπιστήμια, για μαθητές γυμνασίων ενώ, πλέον, είναι προσβάσιμο για οποιονδήποτε άνθρωπο παγκοσμίως έχει ξεπεράσει την ηλικία των 13 ετών. Αποτελεί τη δημοφιλέστερη υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης (και, γενικά, μια από τις δημοφιλέστερες ιστοσελίδες) η οποία υποστηρίζει πολλές γλώσσες, ενώ διαθέτει πάνω από 1,32 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες παγκοσμίως (Ιούνιος 2014). Εικόνα 2: Λογότυπο του Facebook Βασικά Χαρακτηριστικά του Facebook Προκειμένου ένας νέος χρήστης να εγγραφεί στο Facebook, πρέπει να μεταβεί στην αρχική σελίδα της υπηρεσίας ( και να συμπληρώσει ορισμένα πεδία στη φόρμα εγγραφής όπως όνομα, επώνυμο, , επιβεβαίωση , κωδικό πρόσβασης, ημερομηνία γέννησης και φύλο. Μετά την εγγραφή του, ο χρήστης οφείλει να επιβεβαιώσει ότι το που δήλωσε είναι πράγματι το δικό του. Μόλις γίνει αυτό, μπορεί να συνδεθεί και να δημιουργήσει ένα προσωπικό προφίλ, να προσθέσει άλλους χρήστες ως φίλους, να ανταλλάξει μηνύματα με άλλους χρήστες, να αναρτήσει ενημερώσεις προφίλ και φωτογραφίες κ.ά.. Πιο αναλυτικά, το Facebook προσφέρει στους χρήστες του μια μεγάλη ποικιλία από χαρακτηριστικά, τα οποία σε συνδυασμό με την ευχρηστία του, δίνουν ποικίλες δυνατότητες και δικαιολογούν τη δημοφιλία και την πρωτοκαθεδρία του στον τομέα των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά που διέπουν το Facebook περιγράφονται αμέσως παρακάτω [12,13]: Αρχικά ο χρήστης, μετά από την εγγραφή του στο Facebook, καλείται να δημιουργήσει το προσωπικό του προφίλ. Εδώ υπάρχουν προσωπικές πληροφορίες όπως όνομα χρήστη, ημερομηνία γέννησης, τόπος διαμονής / καταγωγής, σπουδές, εργασία, φωτογραφία προφίλ, φωτογραφία εξωφύλλου, λίστα με ενδιαφέροντα του Σελίδα 19 από 145

20 χρήστη, προσωπική κατάσταση, πληροφορίες επικοινωνίας κ.ά., τις οποίες μπορεί να επεξεργάζεται και να ανανεώνει ανά πάσα στιγμή. Επίσης, το προφίλ περιλαμβάνει και το Χρονολόγιο (Timeline), δηλαδή το χώρο όπου εμφανίζεται το ιστορικό δραστηριότητας του χρήστη όπως οι δημοσιεύσεις του, οι δημοσιεύσεις των φίλων του κ.ά., βάσει της ημερομηνίας δημοσίευσης. Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό του Facebook είναι η δυνατότητα δημιουργίας online φιλικών σχέσεων μεταξύ των χρηστών του. Ο κάθε χρήστης μπορεί να στέλνει ένα αίτημα φιλίας σε οποιονδήποτε άλλο χρήστη του Facebook, αναμένοντας την αποδοχή ή την απόρριψη του εν λόγω αιτήματος. Σε περίπτωση αποδοχής, οι δύο πλέον φίλοι μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω chat, να βλέπουν τις δημοσιεύσεις (post) που κάνει ο άλλος, να διαμοιράζονται υλικό όπως φωτογραφίες και βίντεο, να βλέπουν τις λίστες με τους φίλους του άλλου κ.ά.. Τέλος, ο χρήστης μπορεί να διαγράφει φίλους οποιαδήποτε στιγμή το επιθυμεί. Το Facebook διαθέτει, επίσης, τις λεγόμενες Ενημερώσεις (News Feed), οι οποίες είναι, ουσιαστικά, μια λίστα με ανακοινώσεις που αφορούν ενημερώσεις κατάστασης, φωτογραφίες, βίντεο, αγαπημένα, συνδέσμους κ.ά. του εκάστοτε χρήστη και των διαφόρων σελίδων που αυτός ακολουθεί στο Facebook. Οι ενημερώσεις ανανεώνονται συνεχώς και καταλαμβάνουν την κεντρική στήλη της αρχικής σελίδας του Facebook. Ακόμη, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να αναρτά και να δημοσιεύει φωτογραφίες και βίντεο, καθώς και να τα οργανώνει σε άλμπουμ. Επίσης, μπορεί να κάνει μια επισήμανση του εαυτού του ή ενός άλλου ατόμου σε μια φωτογραφία που είναι αναρτημένη στο Facebook. Σε περίπτωση που το πρόσωπο που επισημάνθηκε διαθέτει λογαριασμό στο Facebook, η επισήμανση παίρνει τη μορφή συνδέσμου που οδηγεί στο αντίστοιχο προφίλ. Επίσης, η επισήμανση μπορεί να αφορά, εκτός από πρόσωπα, διάφορα προϊόντα και επιχειρήσεις ή ιστοσελίδες. Από την άλλη πλευρά, η λειτουργία του chat δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να συνομιλούν και να ανταλλάσσουν μηνύματα με τους φίλους τους σε πραγματικό χρόνο. Επίσης, μπορεί να γίνεται και ομαδικό chat (δηλαδή μεταξύ περισσότερων των 2 φίλων), ενώ δίνεται και η δυνατότητα βιντεοκλήσεων. Επιπλέον, οι χρήστες μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω μηνυμάτων. Ένα μήνυμα μπορεί να αποσταλεί ταυτόχρονα σε οποιονδήποτε αριθμό φίλων, ενώ η διαγραφή ενός μηνύματος από το φάκελο των εισερχομένων ενός χρήστη δε συνεπάγεται και τη διαγραφή από τον αντίστοιχο φάκελο των υπόλοιπων χρηστών. Ακόμη, ένας χρήστης μπορεί να στέλνει μήνυμα και σε χρήστες που δεν ανήκουν στο δίκτυο των φίλων του. Η δυνατότητα σχολιασμού είναι ένα ακόμη ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Facebook. Κάθε χρήστης μπορεί να σχολιάζει μια φωτογραφία, ένα βίντεο ή μια οποιαδήποτε δημοσίευση που κάνει κάποιος φίλος του. Επίσης, μπορεί να επεξεργάζεται ή / και να διαγράφει τα σχόλια. Οι Ειδοποιήσεις (Notifications) στο Facebook ενημερώνουν, ουσιαστικά, το χρήστη ότι υπάρχει μια προσθήκη στη σελίδα του προφίλ του. Παραδείγματα ειδοποιήσεων είναι ένα σχόλιο για μια φωτογραφία του χρήστη ή για μια φωτογραφία που ο χρήστης είχε σχολιάσει στο παρελθόν. Ένας κόκκινος μετρητής ενημερώνεται στη γραμμή εργαλείων στο πάνω μέρος της σελίδας, δίνοντας τη δυνατότητα στο χρήστη Σελίδα 20 από 145

21 να παρακολουθεί όλες τις πιο πρόσφατες ειδοποιήσεις και προσθήκες στη σελίδα του προφίλ του. Κάθε χρήστης μπορεί να δημιουργήσει μια ομάδα και να προσκαλεί τους φίλους του σε αυτήν, ή να συμμετέχει σε μια ομάδα που έχει δημιουργήσει κάποιος άλλος. Τα μέλη μιας ομάδας μπορούν να αναρτούν και να διαμοιράζονται μεταξύ τους υλικό όπως συνδέσμους, επεξεργάσιμα αρχεία, διάφορα γεγονότα και δραστηριότητες κ.ά.. Τέλος, μια ομάδα μπορεί να είναι «ανοιχτή», δηλαδή τόσο η ομάδα αυτή όσο και τα μέλη και τα σχόλιά τους είναι ορατά σε τρίτους (χωρίς, ωστόσο, δυνατότητα αλληλεπίδρασης), «κλειστή», δηλαδή η ομάδα και τα μέλη της είναι ορατά σε τρίτους αλλά δε συμβαίνει το ίδιο για τα διάφορα σχόλιά τους και «μυστική», όπου η ομάδα και οτιδήποτε σχετίζεται με αυτήν δεν είναι ορατά σε τρίτους. Ένα εξαιρετικά δημοφιλές γνώρισμα του Facebook, το οποίο χαρακτηρίζει την εφαρμογή και έχει καταστεί συνώνυμο με αυτή, είναι το λεγόμενο Like. Μέσω αυτού του γνωρίσματος, ο χρήστης μπορεί να επιδοκιμάζει τις ανανεώσεις προφίλ, τα σχόλια, τις φωτογραφίες, τους συνδέσμους που έχει διαμοιραστεί με τους φίλους τους, καθώς και διάφορες διαφημίσεις. Επιπλέον, χάρη στο χαρακτηριστικό αυτό, μπορεί να δημιουργεί και σελίδες αρεσκείας, τις λεγόμενες Like Pages. Επιπλέον, οι χρήστες είναι σε θέση να ενημερώνουν τους φίλους τους σχετικά με επερχόμενα γεγονότα και εκδηλώσεις (event). Ένα event περιέχει πληροφορίες όπως όνομα του event, ώρα έναρξης, τοποθεσία διεξαγωγής, λίστα καλεσμένων φίλων, πληροφορίες σχετικά με το εάν θα παρευρεθεί ένας χρήστης ή όχι κ.ά., ενώ μπορεί να είναι δημόσιο ή ιδιωτικό (το τελευταίο μπορεί να γίνει ορατό μόνο έπειτα από πρόσκληση). Με την πάροδο του χρόνου, προστέθηκε στο Facebook το λεγόμενο check-in, βάσει του οποίου ο εκάστοτε χρήστης μπορεί ανά πάσα στιγμή να αναζητά online τη γεωγραφική θέση στην οποία βρίσκεται και να δηλώνει ότι βρίσκεται σε αυτήν την τοποθεσία εκείνη τη στιγμή. Τα check-in είναι ορατά από τους online φίλους του χρήστη στο Facebook (αν και ο χρήστης μπορεί να ορίσει σε ποιους θα είναι ορατά τα check-in). Ωστόσο, ένα check-in στο Facebook δεν ταυτίζεται πάντα με την πραγματική θέση του χρήστη την εκάστοτε χρονική στιγμή. Τέλος, ο χρήστης του Facebook είναι σε θέση να ρυθμίζει ποιος μπορεί να βλέπει τις προσωπικές πληροφορίες του προφίλ του, τις φωτογραφίες και τα βίντεό του, τις δημοσιεύσεις, τους φίλους του κ.ά.. Ακόμη, μπορεί να ρυθμίζει ποιος μπορεί να επικοινωνεί μαζί του μέσω μηνυμάτων ή να του στείλει αίτημα φιλίας, καθώς επίσης και ποιος μπορεί να τον αναζητά μέσω του Facebook Graph API Το Facebook δίνει τη δυνατότητα σε προγραμματιστές, μέσω ενός περιβάλλοντος λογισμικού που ονομάζεται Facebook Platform [14], να δημιουργούν τις δικές τους εφαρμογές και υπηρεσίες, οι οποίες έχουν πρόσβαση στα δεδομένα του Facebook, καθώς και να αλληλεπιδρούν με βασικά χαρακτηριστικά της υπηρεσίας. Η εν λόγω πλατφόρμα έκανε την εμφάνισή της στις 24 Μαΐου Ένα βασικό χαρακτηριστικό του Facebook Platform είναι o Γράφος του Facebook (Graph API) [15] που επιτρέπει στους προγραμματιστές να διαβάζουν αλλά και να Σελίδα 21 από 145

22 γράφουν δεδομένα στο Facebook. Το Graph API παρουσιάζει μια απλή και συνεκτική εικόνα του κοινωνικού γράφου του Facebook, αντιπροσωπεύοντας με ομοιόμορφο τρόπο αντικείμενα στο γράφο (όπως ανθρώπους, φωτογραφίες, εκδηλώσεις και σελίδες) και τους συνδέσμους μεταξύ τους (όπως φιλικές σχέσεις, διαμοιραζόμενο περιεχόμενο και επισημάνσεις φωτογραφιών). Πιο αναλυτικά, το Graph API του Facebook είναι ένα χαμηλού επιπέδου HTTPbased API, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση δεδομένων, τη δημοσίευση νέων ιστοριών, την ανάρτηση φωτογραφιών καθώς και για οτιδήποτε άλλο χρειάζεται να εκτελέσει μια εφαρμογή. Το όνομά του προέρχεται από το λεγόμενο Κοινωνικό Γράφο (Social Graph), ο οποίος είναι μια αναπαράσταση των πληροφοριών του Facebook και αποτελείται από: Κόμβους: Πρόκειται για αντικείμενα του Facebook όπως ένας χρήστης, μια σελίδα, ένα σχόλιο, μια φωτογραφία κ.ά. Ακμές: Αποτελούν τις συνδέσεις μεταξύ των αντικειμένων όπως οι φωτογραφίες μιας σελίδας, τα σχόλια μιας φωτογραφίας κ.ά. Πεδία: Πρόκειται για τις πληροφορίες που αφορούν ένα συγκεκριμένο αντικείμενο όπως η ημερομηνία γέννησης ενός χρήστη, το όνομα μιας σελίδας, ο αριθμών των like και των check-in μιας σελίδας κ.ά. Προκειμένου ένας προγραμματιστής να έχει πρόσβαση και να ανακτά δεδομένα από το Graph API του Facebook, πρέπει να δημιουργήσει το κατάλληλο HTTP αίτημα (HTTP request). Τα request προς το Graph API μπορεί να είναι τύπου GET (προεπιλεγμένη) για ανάκτηση δεδομένων από έναν κόμβο, POST για τροποποίηση ή / και προσθήκη κόμβων ή DELETE για διαγραφή ενός κόμβου. Ένα request (με την προεπιλεγμένη μέθοδο GET) έχει τη μορφή όπου ID είναι ο μοναδικός κωδικός που χαρακτηρίζει ένα αντικείμενο του Facebook. Εάν θέλουμε να ανακτήσουμε συγκεκριμένες πληροφορίες από ένα αντικείμενο, τότε το request παίρνει τη μορφή όπου fields=a1,a2,a3 είναι τα συγκεκριμένα πεδία που θέλουμε να προσπελάσουμε από το εκάστοτε αντικείμενο του Facebook. Για παράδειγμα, έστω id = και θέλουμε να προσπελάσουμε τα check-in και τα like της σελίδας με το συγκεκριμένο id. Τότε, το request θα έχει την ακόλουθη μορφή: ενώ το αποτέλεσμα που θα μας επιστραφεί θα είναι σε μορφή JSON, όπως φαίνεται παρακάτω: Τα περισσότερα είδη request στο Graph API απαιτούν, αρχικά, τη δημιουργία ενός λογαριασμού στην ιστοσελίδα όπου ο προγραμματιστής λαμβάνει ένα μοναδικό κωδικό και ένα μυστικό κλειδί για την εφαρμογή του. Επίσης, για λόγους ασφαλείας και προστασίας των προσωπικών Σελίδα 22 από 145

23 δεδομένων των χρηστών του Facebook, συνήθως απαιτείται πιστοποίηση (authentication) και πολλά request απαιτούν ένα διακριτικό πρόσβασης (access token), το οποίο είναι μια συμβολοσειρά που προσδιορίζει ένα χρήστη, μια εφαρμογή ή μια σελίδα. Το κάθε token περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με το πότε αυτό λήγει αλλά και ποιά εφαρμογή το παρήγαγε. Ωστόσο, για την εξαγωγή δεδομένων από δημόσιες σελίδες δεν είναι απαραίτητη η εγγραφή στην εν λόγω ιστοσελίδα και η χρήση access token. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι το Graph API του Facebook διαθέτει μια πληθώρα από αντικείμενα όπως /page, /user, /group, /friendlist, /post, /photo, /video, /status κ.ά., καθένα από τα οποία διαθέτει τις δικές του συνδέσεις (ακμές) Google+ Το Google+ (Google Plus) [16] είναι μια δημοφιλής υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης που παρουσιάστηκε (σε δοκιμαστική φάση) τον Ιούνιο του 2011 και αποτελεί, ουσιαστικά, την τέταρτη προσπάθεια της Google όσον αφορά την κοινωνική δικτύωση (μετά από το Google Buzz, το Google Friend Connect και το Orkut). Σήμερα, αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης μετά το Facebook, ενώ υποστηρίζει πολλές γλώσσες παγκοσμίως. Τον Οκτώβριο του 2013, το Google+ είχε 540 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες. Εικόνα 3: Λογότυπο του Google Βασικά Χαρακτηριστικά του Google+ Για να εγγραφεί ένας νέος χρήστης στο Google+ ( πρέπει να συμπληρώσει ορισμένα προσωπικά στοιχεία όπως ονοματεπώνυμο, ημερομηνία γέννησης και φύλο, ενώ πρέπει να δεχτεί τους όρους της Google που σχετίζονται με την εφαρμογή. Αφού δημιουργήσει το λογαριασμό του, ο χρήστης είναι έτοιμος να δημιουργήσει το προφίλ του και να χρησιμοποιήσει μια πληθώρα από δυνατότητες και χαρακτηριστικά που του προσφέρει η εν λόγω εφαρμογή, τα κυριότερα των οποίων φαίνονται αμέσως παρακάτω: Ο χρήστης μπορεί να δημιουργήσει το προσωπικό του προφίλ, το οποίο είναι ο δημόσια ορατός λογαριασμός ενός χρήστη που είναι συνδεδεμένος με πολλές ιδιότητες της Google. Περιλαμβάνει τα βασικά στοιχεία της κοινωνικής δικτύωσης όπως φωτογραφία προφίλ, πληροφορίες σχετικά με το χρήστη, φωτογραφία φόντο, ενδιαφέροντα του χρήστη, ενημερώσεις κ.ά.. Επιπλέον, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να επεξεργάζεται το προφίλ του και να καθορίζει ποιος θα έχει πρόσβαση Σελίδα 23 από 145

24 στις πληροφορίες του προφίλ του αλλά και ποιες πληροφορίες θέλει να εμφανίζονται στον εκάστοτε Κύκλο που έχει δημιουργήσει, να καθορίζει ποιοι μπορούν να αλληλεπιδρούν μαζί του και με τις δημοσιεύσεις του, ποιοι μπορούν να επισημάνουν (tag) τις φωτογραφίες του, πότε ο ίδιος θέλει να λαμβάνει ειδοποιήσεις κ.ά. [16,17]. Ένα βασικό χαρακτηριστικό της πλατφόρμας Google+ (που αναφέρθηκε αμέσως παραπάνω) είναι οι λεγόμενοι Κύκλοι (Circles). Βάσει του γνωρίσματος αυτού, το Google+ επιτρέπει στους χρήστες να οργανώνουν τις επαφές τους σε ομάδες ή λίστες, έτσι ώστε να μοιράζονται τις εκάστοτε επιθυμητές πληροφορίες και υλικό μόνο με τα άτομα του εκάστοτε Κύκλου. Η εισαγωγή ενός ατόμου σε ένα συγκεκριμένο Κύκλο γίνεται μέσω drag-and-drop. Ο χρήστης του Google+ είναι σε θέση να δημιουργεί τους δικούς του Κύκλους, ενώ υπάρχουν και προεπιλεγμένοι Κύκλοι όπως Φίλοι, Οικογένεια, Γνωριμίες και Παρακολούθηση. Ανά πάσα στιγμή έχει τη δυνατότητα να τους διαγράψει, εφόσον το επιθυμεί. Σε περίπτωση διαγραφής ενός Κύκλου, οτιδήποτε έχει μοιραστεί ο χρήστης με άτομα του εν λόγω Κύκλου δεν θα είναι πλέον ορατό στην καρτέλα «Αναρτήσεις» του προφίλ του (εκτός εάν μοιράστηκε το ίδιο περιεχόμενο με άλλον Κύκλο στον οποίο ανήκουν), ενώ το περιεχόμενο θα εξακολουθεί να είναι ορατό στην αρχική σελίδα των μελών του Κύκλου που διαγράφηκε [16,18]. Μέσω του χαρακτηριστικού Stream, το οποίο καταλαμβάνει τη μεσαία στήλη της κεντρικής σελίδας του Google+, ο χρήστης μπορεί να βλέπει τις ανανεώσεις του προφίλ και γενικά του υλικού που αφορά τους χρήστες που βρίσκονται στους Κύκλους του. Διαθέτει ένα πλαίσιο στο οποίο ο χρήστης μπορεί να εισάγει ένα μήνυμα / μια δημοσίευση, ενώ παράλληλα υπάρχουν εικονίδια για την ανάρτηση και το διαμοιρασμό υλικού όπως φωτογραφίες και βίντεο. Τέλος, διαθέτει φίλτρα που επιτρέπουν την εμφάνιση μόνο των δημοσιεύσεων από ένα συγκεκριμένο Κύκλο [16]. To Google+ επιτρέπει, επίσης, δωρεάν ομαδικές τηλεδιασκέψεις μέσω βίντεο, οι οποίες πραγματοποιούνται μέσω της ιστοσελίδας του Google+ ή μέσω της αντίστοιχης κινητής εφαρμογής. Αυτές οι τηλεδιασκέψεις είναι γνωστές ως Hangouts και μπορούν να συμμετάσχουν σε αυτές έως και 10 άτομα τη φορά. Μέσω των τηλεδιασκέψεων αυτών μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλές εφαρμογές, οι οποίες επιτρέπουν την ανταλλαγή και το διαμοιρασμό υλικού μεταξύ των συμμετεχόντων (πχ. έγγραφα, βίντεο Youtube κ.ά.) [16]. Μια άλλη λειτουργία του Google+ είναι το +1 Button, το οποίο είναι αντίστοιχο με το χαρακτηριστικό Like του Facebook. Επιτρέπει στους χρήστες να προτείνουν περιεχόμενο από ιστοσελίδες που τους αρέσουν τόσο δημόσια, όσο και σε μεμονωμένα άτομα. Τα άτομα αυτά επωφελούνται από το +1 που έκανε ο χρήστης, σε μια αντίστοιχη αναζήτησή τους μέσω του Google. Επίσης, ο χρήστης μπορεί να βλέπει όλες τις ιστοσελίδες για τις οποίες έχει πατήσει το κουμπί +1 μέσω του προφίλ του [19]. Ακόμη, η εν λόγω υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπει το διαμοιρασμό της εκάστοτε τοποθεσίας του χρήστη με ένα άτομο αλλά και με τους ανθρώπους που ανήκουν στον Κύκλο / στους Κύκλους του. Η τοποθεσία μπορεί είτε να είναι ακριβής (εύρεση μέσω GPS), είτε μπορεί να ρυθμιστεί ώστε να δείχνει μια ευρύτερη περιοχή (πχ. μια ολόκληρη πόλη). Αυτή η διάκριση στο χάρτη εμφανίζεται με τη μορφή του avatar ή με τη φωτογραφία του προφίλ του χρήστη. Τέλος, εάν η τοποθεσία δεν ενημερωθεί από μια κινητή συσκευή ή από ένα πρόγραμμα περιήγησης στο Internet, Σελίδα 24 από 145

25 τότε στο προφίλ εμφανίζεται η στατική θέση που υπήρχε στο προφίλ μετά από 24 ώρες [16]. Τέλος, οι χρήστες του Google+ μπορούν να αναρτούν και να διαμοιράζονται φωτογραφίες με όποιους άλλους χρήστες επιθυμούν, να βελτιώνουν την εμφάνιση των φωτογραφιών τους, να προσθέτουν ειδικά εφέ σε αυτές κ.ά. [20] Twitter Το Twitter [21] είναι μια online υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης, η οποία επιτρέπει στους χρήστες της να στέλνουν και να διαβάζουν σύντομα μηνύματα μεγέθους το πολύ 140 χαρακτήρων. Ένα τέτοιο μήνυμα ονομάζεται tweet. Το Twitter πρόκειται, ουσιαστικά, για το αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα υπηρεσίας microblogging, δηλαδή της Web 2.0 τεχνολογίας που επιτρέπει στους χρήστες να στέλνουν σύντομα κομμάτια κειμένου, συνήθως με λιγότερους από χαρακτήρες [22]. Δημιουργήθηκε τον Μάρτιο του 2006 από τους Jack Dorsey, Evan Williams, Biz Stone και Noah Glass και δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου. Σήμερα, αποτελεί μια εξαιρετικά επιτυχημένη εφαρμογή, η δημοτικότητα της οποίας αυξάνεται συνεχώς. Διαθέτει 271 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες (Ιούλιος 2014), ενώ η εφαρμογή υποστηρίζει πολλές γλώσσες παγκοσμίως. Το 2013, το Twitter συγκαταλεγόταν στις 10 πιο δημοφιλείς ιστοσελίδες του Internet, ενώ διαθέτει εφαρμογές για iphone, ipad, Android, Windows Phone, BlackBerry, Firefox OS και Nokia S40. Εικόνα 4: Λογότυπο Twitter Βασικά Χαρακτηριστικά του Twitter Προκειμένου να εγγραφεί κάποιος νέος χρήστης στο Twitter, πρέπει να επισκεφθεί την αρχική σελίδα της εφαρμογής ( και να συμπληρώσει όλα τα υποχρεωτικά πεδία στη φόρμα εγγραφής, όπως όνομα, και κωδικό πρόσβασης. Έπειτα, αφού ολοκληρωθούν όλες οι απαιτούμενες ενέργειες, ο χρήστης καλείται να επιβεβαιώσει το που δήλωσε προηγουμένως και, μόλις γίνει αυτό, είναι πλέον σε θέση να χρησιμοποιήσει την εφαρμογή. Το Twitter οφείλει την επιτυχία του σε μια σειρά από χαρακτηριστικά γνωρίσματα που δίνουν στους χρήστες τη δυνατότητα να εκφράζουν τις σκέψεις, τις ιδέες και τις απόψεις τους, να ενημερώνονται γρήγορα και εύκολα για διάφορα θέματα και ειδήσεις ανά πάσα ώρα και στιγμή, καθώς και να συμμετέχουν σε αυτά ή ακόμη και να τα διαμορφώνουν. Τα χαρακτηριστικά αυτά παρουσιάζονται αμέσως παρακάτω [21]: Σελίδα 25 από 145

26 Το χαρακτηριστικό που διέπει όλες τις υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης και συνεπώς και το Twitter, είναι το προφίλ του χρήστη. Στην ουσία, πρόκειται για το περιβάλλον διεπαφής του χρήστη χάρη στο οποίο αλληλοεπιδρά με την εφαρμογή. Ο χρήστης είναι σε θέση να προσθέτει μια φωτογραφία στο προφίλ του, μια φωτογραφία εξωφύλλου, περιγραφή του εαυτού του, να γράφει tweet και να απαντάει σε tweet άλλων, να «ακολουθεί» ανθρώπους, να επεξεργάζεται το προφίλ του κ.ά.. Το «σήμα κατατεθέν» του Twitter είναι το λεγόμενο tweet, μιας και αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό πάνω στο οποίο «χτίστηκε» ολόκληρη η φιλοσοφία του Twitter και το καθιστά ξεχωριστό. Πρόκειται για συνοπτικό μήνυμα μέγιστου μεγέθους 140 χαρακτήρων (συμπεριλαμβανομένων των κενών), το οποίο περιέχει κατά κύριο λόγο σκέψεις, ιδέες και σχόλια των χρηστών της εφαρμογής. Οι εγγεγραμμένοι χρήστες μπορούν να διαβάζουν και να δημοσιεύουν tweet, ενώ όσοι χρήστες δε διαθέτουν λογαριασμό, μπορούν μόνο να τα διαβάζουν. Τα tweet είναι ρυθμισμένα από προεπιλογή να είναι δημόσια, δηλαδή ορατά από όλους, ωστόσο ο εκάστοτε χρήστης μπορεί μέσω των ρυθμίσεων ασφαλείας να δημοσιεύει και ιδιωτικά tweet, όπου απαιτείται η έγκριση του χρήστη για την προβολή τους από τρίτους. Τα tweet μπορούν επίσης να περιέχουν εικόνες, βίντεο ή και συνδέσμους. Όταν ένα tweet προωθείται μέσω της εφαρμογής σε άλλους χρήστες, τότε αποκαλείται retweet. Επιπλέον, ο χρήστης μπορεί να απαντήσει στο tweet ενός άλλου χρήστη (η απάντηση ξεκινά με το και ακολουθεί το όνομα χρήστη που έκανε το αρχικό tweet), ενώ ακόμη μπορεί να γράψει ένα tweet που να περιέχει αναφορές προς άλλους χρήστες (με το και το όνομα χρήστη του εκάστοτε χρήστη). Τέλος, τα tweet μπορεί να έχουν και hashtag, δηλαδή λέξεις ή φράσεις που ξεκινούν με το σύμβολο # και ουσιαστικά ομαδοποιούν τα tweet βάσει ενός συγκεκριμένου θέματος, διευκολύνοντας την αναζήτηση. Το Twitter δίνει, επίσης, τη δυνατότητα στους χρήστες του να αναζητούν και να «ακολουθούν» (Follow) τους ανθρώπους που θαυμάζουν ή έχουν κοινές θέσεις και απόψεις με αυτούς σε διάφορα θέματα, αλλά και επιχειρήσεις και εταιρείες που τους ενδιαφέρουν κ.ά.. Ουσιαστικά, πρόκειται για αντίστοιχη λειτουργία με τη δημιουργία φίλων στο Facebook, με τη διαφορά ότι στο Twitter δεν απαιτείται αμφίπλευρη αποδοχή της σχέσης αυτής. Ο εκάστοτε χρήστης που «ακολουθεί» κάποιον άλλο στο Twitter ονομάζεται Follower. Ακόμη, είναι δυνατόν ένας χρήστης να πάψει να ακολουθεί κάποιον στο Twitter (Unfollow) ή ακόμη και να μπλοκάρει όσους τον «ακολουθούσαν» προηγουμένως. Επιπλέον, υπάρχουν και λογαριασμοί Twitter που επαληθεύουν / επιβεβαιώνουν την ταυτότητα του ατόμου ή της εταιρείας που διαθέτει τον εκάστοτε λογαριασμό. Ένας τέτοιος λογαριασμός χαρακτηρίζεται ως Verified Account. Οι λογαριασμοί αυτοί διαθέτουν ένα μπλε εικονίδιο ελέγχου (checkmark), το οποίο συχνά εφαρμόζεται σε ανάλογους λογαριασμούς σημαντικών προσωπικοτήτων που προέρχονται από την πολιτική, τον επιχειρηματικό κόσμο, το χώρο της μουσικής, του αθλητισμού, των μέσων μαζικής επικοινωνίας, της μόδας κ.ά.. Οι λογαριασμοί αυτοί διαθέτουν και επιπλέον χαρακτηριστικά σε σχέση με τους συμβατικούς λογαριασμούς του Twitter, όπως τη δυνατότητα επιλογής του τρόπου εμφάνισης των ειδοποιήσεων και των αναφορών τους, τη δυνατότητα να βλέπουν πληροφορίες σχετικά με τους χρήστες που τους «ακολουθούν», καθώς και τη δυνατότητα να λαμβάνουν άμεσα μηνύματα από όλους τους χρήστες που τους «ακολουθούν» (ή μόνο από επιλεγμένους αντίστοιχους χρήστες). Σελίδα 26 από 145

27 Τέλος, το Twitter προσφέρει τη δυνατότητα στους χρήστες του να προσθέτουν στα tweet τους την εκάστοτε τοποθεσία στην οποία βρίσκονται [23]. Όταν η προσθήκη τοποθεσίας γίνεται μέσω tweet από την ιστοσελίδα του Twitter, τότε αφορά μια ολόκληρη περιοχή, σε αντίθεση με την ακριβή τοποθεσία του χρήστη που επισυνάπτεται όταν το tweet γίνεται μέσω Twitter για Android, Twitter για ios ή άλλες κινητές εφαρμογές. Έτσι, λοιπόν, βάσει του χαρακτηριστικού αυτού ο εκάστοτε χρήστης μπορεί, εκτός από το να κοινοποιεί την τρέχουσα τοποθεσία του, να γνωρίζει και πού βρίσκονται κάθε φορά τα άτομα που «ακολουθεί». Σελίδα 27 από 145

28 Σελίδα 28 από 145

29 Κεφάλαιο 3: Υπηρεσίες Κοινωνικής Δικτύωσης που βασίζονται στην τοποθεσία (LBSN) Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας με την εμφάνιση και καθιέρωση των εργαλείων του Web 2.0 και των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης, άλλαξαν άρδην τον τρόπο με τον οποίο οι χρήστες δημιουργούν και διαχειρίζονται online υλικό. Από την άλλη πλευρά, η εμφάνιση και καθιέρωση των έξυπνων κινητών συσκευών τα οποία είναι εξοπλισμένα με πληθώρα καινοτόμων χαρακτηριστικών όπως GPS που εντοπίζουν την εκάστοτε γεωγραφική θέση ενός χρήστη, έφεραν στο προσκήνιο ένα νέο χαρακτηριστικό γνώρισμα, την τοποθεσία. Με το πέρασμα του χρόνου, ολοένα και περισσότερες ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης άρχισαν να εμπλουτίζουν τις υπηρεσίες που προσέφεραν στους χρήστες τους με χαρακτηριστικά τοποθεσίας, καθώς και με ποικίλες πληροφορίες που σχετίζονται με αυτήν (γεωγραφικές πληροφορίες). Παράλληλα, άρχισαν να δημιουργούνται και νέες υπηρεσίες, οι οποίες έχουν ως κύριο γνώρισμά τους τον εντοπισμό και το διαμοιρασμό της τρέχουσας γεωγραφικής θέσης του εκάστοτε χρήστη. Η τρέχουσα τοποθεσία μπορεί να ταυτίζεται με την απόλυτη θέση ενός χρήστη (γεωγραφικές συντεταγμένες), με τη σχετική του θέση (δηλαδή τη θέση του σε σχέση με ένα άλλο μέρος) ή με μια συμβολική θέση (πχ. σπίτι) [24]. Οι νέες υπηρεσίες που οργανώνονται γύρω από την έννοια της τοποθεσίας ονομάζονται Υπηρεσίες Κοινωνικής δικτύωσης που βασίζονται στην τοποθεσία (Location-Based Social Networks LBSN). Δεδομένου ότι τα LBSN είναι σχετικά νέες υπηρεσίες και εξελίσσονται διαρκώς, πολλοί επιστήμονες και ερευνητές έχουν προσπαθήσει να δώσουν, κατά καιρούς, ποικίλους ορισμούς για αυτά. Ένας από τους πληρέστερους ορισμούς έχει διατυπωθεί από τον Zheng, σύμφωνα με τον οποίο «ένα κοινωνικό δίκτυο που βασίζεται στην τοποθεσία (LBSN) δε σημαίνει μόνο προσθήκη μιας τοποθεσίας σε ένα ήδη υπάρχον κοινωνικό δίκτυο έτσι ώστε οι άνθρωποι στην κοινωνική δομή να μπορούν να μοιράζονται μεταξύ τους πληροφορίες ενσωματωμένες στην τοποθεσία, αλλά επίσης αποτελείται από μια νέα κοινωνική δομή που απαρτίζεται από άτομα που συνδέονται μέσω της αλληλεξάρτησης που προέρχεται από τις θέσεις τους στο φυσικό κόσμο, όπως επίσης από περιεχόμενο με επισημάνσεις τοποθεσίας όπως φωτογραφίες, βίντεο και κείμενο. Εδώ, η φυσική τοποθεσία αποτελείται από τη στιγμιαία τοποθεσία στην οποία βρίσκεται ένα άτομο σε μία δεδομένη χρονική στιγμή και το ιστορικό τοποθεσίας που έχει συσσωρεύσει ένα άτομο σε μια συγκεκριμένη περίοδο. Ακόμη, η αλληλεξάρτηση περιλαμβάνει όχι μόνο ότι δύο άτομα συνυπάρχουν στην ίδια φυσική τοποθεσία ή μοιράζονται παρόμοια ιστορικά τοποθεσιών, αλλά επίσης και τη γνώση, πχ. κοινά ενδιαφέροντα, συμπεριφορά και δραστηριότητες, που συνάγεται από την τοποθεσία (ιστορικό τοποθεσίας) κάθε ατόμου και τα δεδομένα με ετικέτες τοποθεσίας» [24]. Οι Li και Chen, από τη μεριά τους, αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι «τα κοινωνικά δίκτυα που βασίζονται στην τοποθεσία επιτρέπουν στους χρήστες να βλέπουν πού βρίσκονται οι φίλοι τους, να αναζητούν περιεχόμενο με επισημάνσεις τοποθεσίας μέσα στον κοινωνικό τους γράφο και να συναντούν άλλους ανθρώπους που βρίσκονται κοντά σε αυτούς» [25]. Επίσης, σύμφωνα με τον Frith, «τα LBSN είναι εφαρμογές για κινητές συσκευές που επιτρέπουν τον κοινωνικό διαμοιρασμό τοποθεσίας, ενώ παράλληλα είναι μια Σελίδα 29 από 145

30 αναπτυσσόμενη υπομάδα των υπηρεσιών που βασίζονται στην τοποθεσία (Location- Based Service LBS)» [26]. Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο [27], με τον όρο Υπηρεσίες που βασίζονται στην τοποθεσία εννοούνται οι «υπηρεσίες που ενσωματώνουν την τοποθεσία ή τη θέση μιας κινητής συσκευής με άλλες πληροφορίες, έτσι ώστε να παρέχουν προστιθέμενη αξία στο χρήστη». Ένας άλλος ορισμός που έχει δοθεί για τα LBSN είναι ότι πρόκειται για ένα είδος κοινωνικής δικτύωσης όπου χρησιμοποιούνται γεωγραφικές υπηρεσίες και δυνατότητες, όπως το geocoding (εμπλουτισμός μιας τοποθεσίας με γεωγραφικές συντεταγμένες) και το geotagging (επισήμανση πολυμεσικού υλικού με γεωγραφικές πληροφορίες), προκειμένου να προστεθεί μια επιπλέον κοινωνική δυναμική στα κοινωνικά δίκτυα. Τα δεδομένα τοποθεσίας που δηλώνονται από το χρήστη ή οι τεχνικές geolocation (γεωεντοπισμού) μπορούν να επιτρέψουν στα κοινωνικά δίκτυα τη σύνδεση και το συντονισμό των χρηστών με άλλους ανθρώπους ή με εκδηλώσεις / δραστηριότητες που ταιριάζουν στα ενδιαφέροντά τους. Το geolocation στις online υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να βασίζεται στον εντοπισμό μέσω IP διεύθυνσης ή μέσω της χρήσης σημείων τριγωνοποίησης. Για τα κοινωνικά δίκτυα στις φορητές συσκευές, η περιοχή μπορεί να εντοπισθεί είτε με τη χρήση ανίχνευσης του σήματος του κινητού, είτε μέσω GPS [28]. Όλες αυτές οι υπηρεσίες παρέχουν ένα πλαίσιο (framework) που αποτελείται από τρία επίπεδα και ένα χρονολόγιο, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο [29] και παρουσιάζεται στην παρακάτω εικόνα: Εικόνα 5: Τα επίπεδα ενός LBSN [29] Σελίδα 30 από 145

31 Όπως φαίνεται από την παραπάνω εικόνα, το πρώτο επίπεδο (Content Layer) αφορά το περιεχόμενο που διαχειρίζεται ο χρήστης στα LBSN όπως φωτογραφίες, βίντεο και συμβουλές / προτάσεις σχετικά με διάφορα μέρη που έχει επισκεφθεί. Το δεύτερο επίπεδο (Social Layer) περιέχει πληροφορίες σχετικά με τις διαπροσωπικές σχέσεις και σχέσεις φιλίας που αναπτύσσουν οι άνθρωποι μεταξύ τους σε ένα LBSN, ενώ το τρίτο (Geographical Layer) αποτελεί, ουσιαστικά, ένα γνώρισμα που χαρακτηρίζει τα LBSN και περιέχει τα check-in και το ιστορικό των check-in που έκανε ο κάθε χρήστης της υπηρεσίας. Και τα τρία αυτά επίπεδα μοιράζονται ένα Χρονολόγιο (Timeline), το οποίο δείχνει τις πληροφορίες της συμπεριφοράς του χρήστη σε σχέση με τα check-in που έχει πραγματοποιήσει στο πέρασμα του χρόνου Ιστορική Αναδρομή Παραδείγματα LBSN Αν και τα LBSN, με τη μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα, έγιναν ιδιαίτερα γνωστά και δημοφιλή στο ευρύ κοινό τα τελευταία χρόνια, η εμφάνισή τους άρχισε σταδιακά να πραγματοποιείται εδώ και πολλά χρόνια. Ένα από τα πρώιμα LBSN ήταν το λεγόμενο Dodgeball, το οποίο δημιουργήθηκε το 2000 από τους φοιτητές Dennis Crowley και Alex Rainer του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και ήταν διαθέσιμο σε πολλές πόλεις της Αμερικής. Το Dodgeball δε χρησιμοποιούσε GPS ή κάποια άλλη τεχνολογία ανίχνευσης της εκάστοτε θέσης του χρήστη, αλλά οι χρήστες μπορούσαν να κάνουν check-in στην τοποθεσία στην οποία βρίσκονταν την εκάστοτε στιγμή και να το ανακοινώνουν στους φίλους τους μέσω γραπτών μηνυμάτων (SMS). Οι χρήστες μπορούσαν επίσης να λαμβάνουν και ειδοποιήσεις μέσω μηνυμάτων, όταν οι φίλοι τους ή οι φίλοι των φίλων τους βρίσκονταν σε ακτίνα 10 οικοδομικών τετραγώνων [30]. Τα check-in δεν ήταν δημόσια ορατά, αλλά αποθηκεύονταν ως μηνύματα κειμένου στις ατομικές φορητές συσκευές των χρηστών. Το Dodgeball εξαγοράστηκε το 2005 από τη Google, η οποία το απέσυρε το 2009 αντικαθιστώντας το με μια νέα εφαρμογή που ονομαζόταν Google Latitude [31]. Το Loopt είναι μια εταιρεία με έδρα την Καλιφόρνια που ιδρύθηκε το 2005 και παράγει υπηρεσίες που βασίζονται στην τοποθεσία, για κινητές συσκευές. Το Loopt υποστηρίζει τηλέφωνα iphone, BlackBerry, Android και Windows Phone. Με το Loopt οι χρήστες μπορούν να βλέπουν μέσω χαρτών στην κινητή συσκευή τους την τρέχουσα θέση αλλά και τη δραστηριότητα των φίλων τους. Εκτός από τα βασικά χαρακτηριστικά που διαθέτει η εν λόγω υπηρεσία, επιτρέπει στους χρήστες της να την ενσωματώνουν και με άλλα κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook και το Twitter [32]. Επίσης, οι ενημερώσεις ενός χρήστη στο Loopt είναι ορατές μόνο από τους φίλους του στην εν λόγω εφαρμογή [30]. Ένα άλλο LBSN ήταν το Gowalla, το οποίο ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2007, εξαγοράσθηκε από το Facebook το 2011 και τελικά καταργήθηκε το Το εν λόγω LBSN επέτρεπε στους χρήστες του να μοιράζονται πληροφορίες για την εκάστοτε τοποθεσία τους μόνο με ένα προκαθορισμένο σύνολο ατόμων. Αυτό το σύνολο βασιζόταν στις επαφές των χρηστών από άλλα κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook και το Twitter. Οι χρήστες του Gowalla είχαν τη δυνατότητα να κάνουν check-in σε διάφορα σημεία στο τοπικό περιβάλλον τους μέσω εφαρμογών που ήταν διαθέσιμες στο Google Android, iphone, Windows Phone, Palm WebOS και το BlackBerry ή μέσω Σελίδα 31 από 145

32 της ιστοσελίδας της εφαρμογής για κινητές συσκευές [33]. Από τη στιγμή που ένας χρήστης έκανε check-in σε μια τοποθεσία, αυτά τα check-in μπορούσαν να είναι ορατά στους φίλους του στο Gowalla, ενώ εάν ο χρήστης το επιθυμούσε, μπορούσε να τα προωθήσει στο προφίλ του στο λογαριασμό Facebook ή / και Twitter που διέθετε. Επιπρόσθετα, οι χρήστες μπορούσαν να μοιράζονται φωτογραφίες από την επίσκεψή τους σε μια τοποθεσία και να αφήνουν τις συστάσεις και τις παρατηρήσεις τους σχετικά με την τοποθεσία αυτή στους φίλους τους. Ακόμη, το Gowalla επέτρεπε στους χρήστες να δημιουργούν «ταξίδια», τα οποία τεκμηρίωναν ένα υποσύνολο των check-in τους και στη συνέχεια μπορούσαν να μοιραστούν τις ιστορίες τους με τους φίλους τους, ενώ επίσης προσέφερε εικονικές ανταμοιβές για την επίσκεψη σε συγκεκριμένες τοποθεσίες και την ολοκλήρωση «ταξιδιών» [34]. Ωστόσο, η εφαρμογή Gowalla για το iphone δεν προσέφερε ρυθμίσεις απορρήτου, με αποτέλεσμα τα check-in και διάφορες πληροφορίες ενός χρήστη να είναι ορατές από όλους τους χρήστες της εφαρμογής, ενώ επίσης η κεντρική ιστοσελίδα του Gowalla εμφάνιζε δημόσια τον πλήρη κατάλογο με το ιστορικό των check-in όλων των χρηστών, γεγονός που είχε προκαλέσει την αντίδραση των χρηστών της εφαρμογής [30]. Το Brightkite ήταν ένα LBSN που δημιουργήθηκε το 2007 από τους Brady Becker, Martin May και Alan Seideman και είχε εφαρμογές για Android, ios (iphone) και Symbian [35]. H κύρια υπηρεσία του Brightkite ήταν να επιτρέπει στους χρήστες να δημοσιεύουν και να διαμοιράζονται ενημερώσεις με τους φίλους τους ή και με άλλα άτομα. Οι ενημερώσεις αυτές μπορούσαν να είναι μέσω ενός μικρού κειμένου (μέχρι 140 χαρακτήρες), μιας φωτογραφίας ή ενός check-in (ανακοινώνοντας μια τοποθεσία). Ακόμη, μπορούσαν να επιλέξουν την προώθηση των ενημερώσεών τους στους λογαριασμούς τους σε διάφορα άλλα μέσα όπως το Facebook, το Twitter και το Flickr [30]. Η εν λόγω υπηρεσία εστίαζε, εκτός από το διαμοιρασμό της τοποθεσίας με τους υπάρχοντες φίλους τους, στο να βοηθά τους χρήστες να βρουν νέους φίλους βάσει των τοποθεσιών στις οποίες έκαναν check-in. Όλες οι ενημερώσεις τοποθεσίας και οι σχετικές πληροφορίες (πχ. σχόλια, φωτογραφίες κ.ά.) που αναρτούσε ο εκάστοτε χρήστης ήταν ορατά δημόσια από όλους τους άλλους χρήστες της υπηρεσίας, ωστόσο ο ίδιος μπορούσε να διαμορφώσει τις ρυθμίσεις προστασίας της ιδιωτικότητάς του έτσι ώστε πληροφορίες τοποθεσίας να διαμοιράζονται μόνο μεταξύ των γνωστών επαφών. Ακόμη, το Brightkite προσέφερε δωρεάν ομαδικές συνομιλίες μέσω SMS μεταξύ των χρηστών που βρίσκονταν σε κοντινές τοποθεσίες, ενώ ενίσχυσε τις «πρόσωπο με πρόσωπο» επαφές μεταξύ των χρηστών του [34]. Τέλος, η εν λόγω εφαρμογή διέθετε πολλές εφαρμογές για κινητές συσκευές, μέσω των οποίων οι χρήστες μπορούσαν να επιλέξουν μια συγκεκριμένη τοποθεσία από μια λίστα με κοντινές τοποθεσίες που τους παρείχε το Brighkite [30]. Το Whrrl ήταν ένα κοινωνικό παιχνίδι που βασιζόταν στην τοποθεσία και παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του Επρόκειτο, ουσιαστικά, για μια ιστοσελίδα που επέτρεπε στους χρήστες να αναζητούν, να εξερευνούν, να διαμοιράζονται αλλά και να βαθμολογούν διάφορα σημεία ενδιαφέροντος σε μια πόλη, ενώ ήταν συμβατό με iphone, Blackberry και πολλά άλλα έξυπνα κινητά τηλέφωνα [36]. Το Google Latitude ήταν ένα χαρακτηριστικό του Google Maps που αφορούσε την επίγνωση της τοποθεσίας ενός χρήστη, το οποίο δημιουργήθηκε από τη Google ως διάδοχος του Dodgeball (όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως). Ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Φεβρουάριο του 2009 και υποστήριζε 38 γλώσσες, ενώ ήταν συμβατό με τις περισσότερες κινητές συσκευές που είχαν λειτουργικό σύστημα ios, Σελίδα 32 από 145

33 Android, BlackBerry OS, Windows Mobile, και Symbian S60 [37]. Tο Google Latitude χαρακτηριζόταν από την απλότητά του όσον αφορά τα χαρακτηριστικά που διέθετε. Κάθε χρήστης μπορούσε να καλέσει τους φίλους και τα μέλη της οικογένειάς του τα οποία είχαν έναν λογαριασμό Google προκειμένου να διαμοιραστούν μεταξύ τους την τρέχουσα τοποθεσία τους. Μόλις οι χρήστες ήταν ορατοί ο ένας στον άλλο, ο καθένας μπορούσε να δει τη θέση στην οποία βρισκόταν ο άλλος μέσω της εφαρμογής Latitude που ήταν εγκατεστημένη στην κινητή συσκευή ή τον υπολογιστή του. Η Google προσέφερε μερικούς απλούς τρόπους για τη χρήση αυτής της δυνατότητας όπως διατήρηση ενός ιστορικού τοποθεσιών του χρήστη, λήψη ειδοποιήσεων στο τηλέφωνο του χρήστη όταν ένας φίλος του ήταν κοντά ή εμφάνιση της τρέχουσας θέσης του χρήστη ως μήνυμα κατάστασης (πχ. στην υπηρεσία άμεσων μηνυμάτων Google Talk). Οι χρήστες του Google Latitude είχαν οι ίδιοι τον έλεγχο σχετικά με την προστασία της ιδιωτικότητας της τοποθεσίας στην οποία βρίσκονταν και μπορούσαν να επιλέξουν να διαμοιράζονται την τοποθεσία τους με συγκεκριμένα άτομα της εφαρμογής, κρύβοντάς την από άλλα άτομα [34]. Το Google Latitude αποσύρθηκε στις 9 Αυγούστου 2013 [37]. Στις μέρες μας, το δημοφιλέστερο LBSN είναι το Foursquare, το οποίο προσφέρει στους χρήστες του τη δυνατότητα να κάνουν check-in σε διάφορες τοποθεσίες και να διαμοιράζονται γεωγραφικές πληροφορίες, να επικοινωνούν με τους φίλους τους, να ανταλλάσσουν πληροφορίες και συμβουλές για διάφορες τοποθεσίες κ.ά.. Μια πιο λεπτομερής ανάλυση του Foursquare θα παρουσιαστεί στη συνέχεια του παρόντος κεφαλαίου Προηγούμενες μελέτες σχετικές με τα LBSN Τα LBSN έχουν κατορθώσει, από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής τους, να κεντρίσουν το ενδιαφέρον εκατομμυρίων χρηστών παγκοσμίως. Η ευρεία χρήση τους έχει ως αποτέλεσμα έναν τεράστιο όγκο δεδομένων με πληροφορίες τοποθεσίας, ο οποίος αποτελεί έναν εξαιρετικά πρόσφορο τομέα έρευνας τόσο από θεωρητική, όσο και από τεχνική σκοπιά. Έτσι, λοιπόν, πολλοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί κατά καιρούς με τη μελέτη δεδομένων τοποθεσίας που εξάγονται από τα LBSN, με στόχο την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των υπηρεσιών αυτών, καθώς και την εξαγωγή ανάλογων συμπερασμάτων. Οι εργασίες που έχουν γίνει έως σήμερα σχετικά με τα LBSN εστιάζουν, κυρίως, στη χρήση δεδομένων τοποθεσίας για την κατανόηση της δυναμικής μιας πόλης. Πιο αναλυτικά, στο [38] οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα check-in που είχαν προηγουμένως συλλέξει από το Foursquare για ένα διάστημα τριών μηνών και αφορούσαν την πόλη της Πάτρας και απέδειξαν ότι ακόμη και «αραιά» δεδομένα check-in μπορούν να δημιουργήσουν ένα καλό μοντέλο για τη δυναμική μιας πόλης. Στο [39] οι συγγραφείς ανέλυσαν 18 εκατομμύρια check-in από το Foursquare (δημοσιευμένα ως tweet) και πρότειναν μια μεθοδολογία η οποία αντικατοπτρίζει τις δυναμικές περιοχές που υπάρχουν σε μια πόλη. Στο [40] περιγράφεται μια άλλη προσπάθεια για τη μοντελοποίηση της κοινωνικής δραστηριότητας των χρηστών, σύμφωνα με την οποία ομαδοποιούνται κοντινές περιοχές σε «γειτονιές», με στόχο την καλύτερη κατανόηση των πόλεων. Εδώ χρησιμοποιούνται διάφορα μοντέλα και αλγόριθμοι, οι οποίοι ενσωματώνονται σε ένα εργαλείο που ονομάζεται Hoodsquare. Σελίδα 33 από 145

34 Στο [41], οι συγγραφείς χρησιμοποίησαν σύνολα δεδομένων από το Foursquare και το Instagram και προσπάθησαν να καταλάβουν καλύτερα την πληροφορία που συνδέεται με την τοποθεσία, η οποία αποτελεί σημαντική παράμετρο των αστικών φαινομένων. Συγκεκριμένα, ανέλυσαν τα δεδομένα αυτά για να παρατηρήσουν τις κινήσεις και τις δραστηριότητες των χρηστών αυτών των κοινωνικών δικτύων, τη δημοφιλία διαφόρων περιοχών στις πόλεις και, γενικότερα, για να κατανοήσουν τη δυναμική των πόλεων. Μια άλλη εργασία που εστιάζει στην ανάλυση των αστικών check-in είναι αυτή που παρουσιάζεται στο [42], όπου ένα σύνολο δεδομένων από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο του 2012 από μια Γερμανική πόλη επέστρεψε ξεκάθαρα μοτίβα διαχωρίζοντας περιοχές οι οποίες ήταν γνωστές για διαφορετικές δραστηριότητες, όπως νυχτερινή ζωή ή καθημερινή εργασία. Στο [43], τα check-in του Foursquare χρησιμοποιούνται ως μια πρωταρχική προσπάθεια για την ανάλυση της γεωκοινωνικής διανομής δραστηριότητας στο Λονδίνο, το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη. Στο [44] οι ερευνητές έδειξαν μια διαφορετική χρήση των check-in του Foursquare που είναι χρήσιμη για οικονομικούς σκοπούς αλλά και για την υποστήριξη κοινωνικών εφαρμογών και εφαρμογών μάρκετινγκ. Πιο αναλυτικά, οι ερευνητές ταυτοποίησαν κοινωνικά σύνορα και ομοιότητες (φαγητό και ποτό) μεταξύ πληθυσμών, αναλύοντας δεδομένα τοποθεσίας. Στο [45] τα check-in από το Foursquare χρησιμοποιήθηκαν για να προβλέψουν την επίδραση των Ολυμπιακών Αγώνων στην τοπική επιχειρηματική κοινωνία. Επίσης, στο [46] οι ερευνητές διερεύνησαν την επίδραση των check-in για τον προσδιορισμό της βέλτιστης θέσης για διάφορα εμπορικά καταστήματα. Τέλος, στο [47] έγινε εκτενής συλλογή (111 ημέρες) check-in του Foursquare αλλά και tweet από το Twitter που περιείχαν checkin του Foursquare, με σκοπό τη μελέτη της ανθρώπινης κινητικότητας. Από όλα τα παραπάνω καθίσταται προφανές ότι η επιστημονική κοινότητα ενδιαφέρεται έντονα για την αξιοποίηση των δεδομένων που δημοσιεύονται σε δίκτυα διαμοιρασμού τοποθεσίας (με ιδιαίτερη έμφαση στο Foursquare), προκειμένου να αποκαλύψουν κρυμμένα γεωκοινωνικά πρότυπα. Τέτοια έργα μπορεί να είναι ωφέλιμα για ένα ευρύ φάσμα πτυχών της κοινωνίας όπως το εμπόριο, τον τουρισμό αλλά και το χρηματοπιστωτικό τομέα. Ωστόσο, η μέχρι τώρα έρευνα εστιάζει κυρίως στην κατανόηση της αστικής δυναμικής, κάτι που αποδεικνύεται εξαιρετικά χρήσιμο για τον πολεοδομικό σχεδιασμό. Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα να αγνοούνται τα πιθανά κέρδη που θα επέφερε η ανάλυση δεδομένων τοποθεσίας από LBSN για άλλους τομείς. Η παρούσα μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία έρχεται να δώσει ένα νέο μονοπάτι στην ανάλυση και αξιοποίηση δεδομένων τοποθεσίας από LBSN, μιας και, από τη μέχρι τώρα γνώση μας, αποτελεί την πρώτη προσπάθεια μελέτης των check-in και των νέων χρηστών που κάνουν check-in σε (ευρωπαϊκά) αεροδρόμια μέσω του Foursquare αλλά και του συσχετισμού τους τόσο με πραγματικά δεδομένα, όσο και με δεδομένα από άλλα κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook. Η έρευνά μας παρουσιάζεται και αναλύεται διεξοδικά στα Κεφάλαια 4 και 5 της παρούσας εργασίας. Σελίδα 34 από 145

35 3.3. Κατηγορίες LBSN Τα LBSN, όπως και οι παραδοσιακές υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης, επικεντρώνονται σε ένα πλήθος διαφορετικών ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων των χρηστών, γεγονός που οδηγεί σε ένα μεγάλο εύρος εφαρμογών [48]. Παρά το κοινό χαρακτηριστικό που διέπει όλες αυτές τις υπηρεσίες, δηλαδή ο εντοπισμός και ο διαμοιρασμός της τοποθεσίας και των πληροφοριών που την αφορούν, οι ερευνητές έχουν προσπαθήσει να τις κατηγοριοποιήσουν βάσει διαφορετικών κριτηρίων κάθε φορά. Σύμφωνα με τον Zheng, τα LBSN μπορούν, γενικά, να ταξινομηθούν στις ακόλουθες τρεις κατηγορίες [24]: 1. Geo-tagged-media-based: Πολλές υπηρεσίες geotagging (πχ. το Flickr) δίνουν τη δυνατότητα στους χρήστες τους να προσθέτουν ετικέτες τοποθεσίας σε κείμενα, φωτογραφίες και βίντεο, καθώς και να περιεργάζονται το περιεχόμενό τους στην ακριβή τοποθεσία που αυτό δημιουργήθηκε (ηλεκτρονικά μέσω ενός ψηφιακού χάρτη ή στον πραγματικό κόσμο χρησιμοποιώντας το κινητό τους τηλέφωνο). Παράλληλα, οι χρήστες μπορούν να αφήνουν τα σχόλιά τους σχετικά με αυτό το περιεχόμενο, ενισχύοντας έτσι την κοινωνικότητά τους. 2. Point-location-driven: Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι υπηρεσίες που παροτρύνουν τους ανθρώπους να διαμοιράζονται την τρέχουσα τοποθεσία στην οποία βρίσκονται κάθε φορά. Τα περισσότερα LBSN της κατηγορίας αυτής (πχ. το Foursquare) έχουν ως βασικό γνώρισμα τη δυνατότητα των χρηστών να κάνουν check-in στις τοποθεσίες στις οποίες βρίσκονται και να μοιράζονται τις τοποθεσίες αλλά και τις εμπειρίες τους με τους άλλους χρήστες της εφαρμογής. Παράλληλα, οι χρήστες είναι σε θέση να βρίσκουν νέους φίλους, να κανονίζουν συναντήσεις, καθώς επίσης και να αφήνουν συμβουλές και προτάσεις σε τρίτους για τις τοποθεσίες που έχουν ήδη επισκεφθεί στο παρελθόν. Έτσι, λοιπόν, η τοποθεσία αποτελεί το στοιχείο εκείνο που καθορίζει την αλληλεξάρτηση των χρηστών της εκάστοτε εφαρμογής. 3. Trajectory-centric: Τα LBSN που ανήκουν στην εν λόγω κατηγορία, δίνουν στο χρήστη πληροφορίες σχετικά με συγκεκριμένες τοποθεσίες, αλλά επίσης παρουσιάζουν και τη διαδρομή που συνδέει τις τοποθεσίες αυτές (μέσω καμπύλης τροχιάς - trajectory). Εκτός από τις βασικές πληροφορίες όπως απόσταση, διάρκεια και ταχύτητα μιας συγκεκριμένης καμπύλης τροχιάς, τα LBSN της κατηγορίας αυτής παρουσιάζουν τις εμπειρίες των χρηστών μέσω ετικετών, φωτογραφιών αλλά και πληροφοριών για την τροχιά, ενώ συνήθως δίνονται με μια μορφή ιστορικού των τοποθεσιών που επισκέφθηκε ο χρήστης. Έτσι, λοιπόν, σε τέτοιου είδους LBSN διαφαίνεται καλύτερα η συμπεριφορά ενός ατόμου, καθώς και τα ενδιαφέροντά του. Ως άμεσα απόρροια της τρίτης κατηγορίας LBSN κατά Zheng και δεδομένου ότι η τοποθεσία και οι χρήστες είναι οι 2 βασικοί άξονες των υπηρεσιών αυτών, μπορούν να δημιουργηθούν τα εξής τρία γραφήματα που απεικονίζονται στην αμέσως επόμενη εικόνα [24]: Σελίδα 35 από 145

36 Εικόνα 6: Γραφήματα LBSN [24] Location-location: Στο γράφημα αυτό (κάτω δεξιά στην παραπάνω εικόνα), ένας κόμβος, που αντιστοιχεί σε ένα σημείο στο γράφημα, είναι μια τοποθεσία ενώ μια κατευθυνόμενη ακμή μεταξύ δύο τοποθεσιών, που αντιστοιχεί σε μια γραμμή στο γράφημα, υποδεικνύει ότι μερικοί χρήστες έχουν διασχίσει διαδοχικά αυτές τις δύο τοποθεσίες. User-location: Εδώ (αριστερά στην παραπάνω εικόνα) υπάρχουν δύο είδη κόμβων και συγκεκριμένα οι χρήστες και οι τοποθεσίες. Μια ακμή που ξεκινά από το χρήστη και καταλήγει σε μια τοποθεσία, υποδηλώνει ότι ο χρήστης έχει επισκεφθεί τη συγκεκριμένη τοποθεσία. User-user: Σε αυτό το γράφημα (πάνω δεξιά στην παραπάνω εικόνα), ένας κόμβος είναι, στην ουσία, ένας χρήστης ενώ η ακμή μεταξύ δύο κόμβων αποτελείται από δύο πτυχές: η μία είναι η αρχική σύνδεση που υπάρχει μεταξύ δύο χρηστών σε ένα υπάρχον κοινωνικό δίκτυο, ενώ η άλλη είναι μια νέα αλληλεξάρτηση που προέρχεται από τις τοποθεσίες τους. Μια άλλη κατηγοριοποίηση των LBSN προτάθηκε από τους Sui και Goodchild, όπως αναφέρεται στο [48], όπου ως βασικό κριτήριο κατηγοριοποίησης ήταν ο κύριος λόγος χρήσης αυτών των υπηρεσιών. Σύμφωνα, λοιπόν, με τους συγγραφείς, τα LBSN μπορούν να κατηγοριοποιηθούν στις εξής κατηγορίες: 1. Social check-in site: Υπηρεσίες όπου η κύρια ενέργεια των χρηστών τους είναι να κάνουν check-in στις τρέχουσες τοποθεσίες στις οποίες βρίσκονται. 2. Social review site: Υπηρεσίες όπου κατά κύριο λόγο οι χρήστες γράφουν συμβουλές και προτάσεις για μέρη που έχουν επισκεφθεί στο παρελθόν. 3. Social scheduling/event Site: Υπηρεσίες βάσει των οποίων οι χρήστες δημιουργούν, κυρίως, διάφορες δραστηριότητες και συναντήσεις. Σελίδα 36 από 145

37 Τέλος, οι Lindquaist και συν., όπως αναφέρεται στο [48], κατηγοριοποιούν τα LBSN βάσει του χαρακτηριστικού του διαμοιρασμού τοποθεσίας στις ακόλουθες δύο κατηγορίες: 1. Social-driven LBSN: Σύμφωνα με την κατηγορία αυτή (LBSN που υποκινούνται από την κοινωνία), ο διαμοιρασμός της τρέχουσας τοποθεσίας του εκάστοτε χρήστη υποκινείται κυρίως από την ανάγκη και επιθυμία του για κοινωνικοποίηση. Οι χρήστες διαμοιράζονται την τοποθεσία στην οποία βρίσκονται με ένα μεγάλο πλήθος ατόμων κυρίως για διασκέδαση, καθώς επίσης και για να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν το κοινωνικό τους δίκτυο. 2. Purpose-driven LBSN: Στην κατηγορία αυτή (LBSN που υποκινούνται από το σκοπό), οι χρήστες διαμοιράζονται την τοποθεσία στην οποία βρίσκονται κάθε φορά με μια επιλεγμένη ομάδα ανθρώπων (πχ. φίλων ή συγγενών τους) ή ακόμη και με ένα άτομο, διότι εδώ ο διαμοιρασμός της τοποθεσίας υποκινείται και ακολουθεί πάντα ένα συγκεκριμένο λόγο ή σκοπό Χαρακτηριστικά - Λόγοι Χρήσης των LBSN Τα LBSN διαθέτουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τις παραδοσιακές υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης, μιας και η μία κατηγορία αποτελεί εξέλιξη της άλλης. Ωστόσο τα LBSN έχουν και πολλά επιπλέον γνωρίσματα, με κυρίαρχο αυτό του διαμοιρασμού της εκάστοτε τοποθεσίας του χρήστη αλλά και άλλων γεωγραφικών πληροφοριών. Παρά το γεγονός ότι πολλά κοινωνικά δίκτυα (πχ. Facebook και Twitter) έχουν, πλέον, ενσωματώσει χαρακτηριστικά τοποθεσίας στη λειτουργία τους, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η διαφορά των LBSN από τις κλασικές υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης έγκειται στο σκοπό ύπαρξής τους αλλά και στα κίνητρα της χρήσης τους. Με άλλα λόγια, η φιλοσοφία των κλασικών κοινωνικών δικτύων είναι, κατά βάση, η επικοινωνία και η δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ των χρηστών τους, με επιπλέον χαρακτηριστικό αυτό του διαμοιρασμού τοποθεσίας, ενώ η φιλοσοφία των LBSN έχει ως βασικό κορμό και άξονα τον εντοπισμό και το διαμοιρασμό της τοποθεσίας του χρήστη αλλά και των σχετικών γεωγραφικών πληροφοριών, τα οποία με τη σειρά τους έχουν ως αποτέλεσμα την επικοινωνία και την επαφή με τους άλλους χρήστες. Τα χαρακτηριστικά που διέπουν τα LBSN αποτελούν, ουσιαστικά, τους λόγους για τους οποίους ο εκάστοτε χρήστης τα χρησιμοποιεί. Όπως είναι γνωστό, ένας από τους λόγους για τους οποίους τα παραδοσιακά κοινωνικά δίκτυα γνώρισαν και εξακολουθούν να γνωρίζουν τεράστια απήχηση παγκοσμίως, είναι η δυνατότητα που δίνουν στους χρήστες να έχουν πρόσβαση και να ενημερώνονται για το τι συμβαίνει γύρω τους, αλλά και το τι σκέφτονται οι άλλοι σε σχέση, κυρίως, με τα δικά τους ενδιαφέροντα. Ωστόσο, το χαρακτηριστικό της τοποθεσίας και η προσθήκη πληροφοριών geolocation (πχ. συμβουλές / προτάσεις για ένα μέρος που έχει επισκεφθεί ένας άλλος χρήστης στο παρελθόν) στο χώρο της κοινωνικής δικτύωσης, έδωσαν νέα ώθηση και οδήγησαν τους χρήστες στην ολοένα και μεγαλύτερη υιοθέτηση και χρήση των LBSN [34]. Η δήλωση και η κοινοποίηση της εκάστοτε τοποθεσίας ενός χρήστη γίνεται, κυρίως, μέσω του λεγόμενου check-in (όπως αναφέρθηκε και παραπάνω), το οποίο υπάρχει ως λειτουργία σε πολλά LBSN Σελίδα 37 από 145

38 και μαζί με την τοποθεσία και τους χρήστες αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους της φιλοσοφίας των LBSN. Οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να κάνουν check-in στην τοποθεσία που βρίσκονται ανά πάσα ώρα και στιγμή, ενημερώνοντας με αυτόν τον τρόπο τους φίλους τους για το πού βρίσκονται κάθε φορά. Επίσης, μπορούν να αφήνουν συμβουλές και προτάσεις για μέρη που επισκέφθηκαν στο παρελθόν, να αναρτούν σχετικές φωτογραφίες κ.ά.. Αυτή η δήλωση της τοποθεσίας (κυρίως μέσω check-in) υποδεικνύει την πραγματική θέση του χρήστη, προσδιορίζει ως ένα βαθμό τη συμπεριφορά, τις συνήθειες και τα ενδιαφέροντά του, ενώ ουσιαστικά γεφυρώνει το χάσμα ανάμεσα στον εικονικό κόσμο των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης και τον πραγματικό κόσμο [29]. Επίσης, αυτή η δυνατότητα που προσφέρουν τα LBSN στους χρήστες οδηγεί στην επικοινωνία και την κοινωνικοποίησή τους, με έναν άκρως διασκεδαστικό, ενεργό και ενδιαφέροντα τρόπο (σε σχέση με τα παραδοσιακά κοινωνικά δίκτυα). Μια επιπλέον δυνατότητα που παρέχουν τα περισσότερα σύγχρονα LBSN είναι η διατήρηση ενός είδους ηλεκτρονικού «ημερολογίου τοποθεσίας», χάρη στο οποίο οι χρήστες μπορούν να διατηρούν και να έχουν πρόσβαση σε ένα ιστορικό των checkin που έχουν κατά καιρούς κάνει σε διάφορα μέρη, έτσι ώστε να βλέπουν τα μέρη τα οποία έχουν επισκεφθεί στο παρελθόν, τις φωτογραφίες και τις προτάσεις / σχόλια που έχουν κάνει για το εκάστοτε μέρος κ.ά. [34]. Έτσι, λοιπόν, μπορούν να οργανώσουν καλύτερα τις εμπειρίες τους και να ανατρέχουν σε αυτές όποτε το επιθυμούν. Επιπλέον, τα LBSN προσφέρουν πολλές ευκολίες στους χρήστες όσον αφορά την οργάνωση συναντήσεων στον πραγματικό κόσμο. Οι χρήστες μπορούν να επιλέξουν να κοινοποιήσουν την εκάστοτε τοποθεσία τους στους φίλους τους (ή σε μερικούς από αυτούς), αλλά και να ειδοποιούνται με τη σειρά τους όταν ένας φίλος τους βρίσκεται σε σχετικά κοντινή απόσταση, έτσι ώστε να επικοινωνούν και να κανονίζουν συναντήσεις εύκολα και αποτελεσματικά [34]. Η δυνατότητα αυτή διευκολύνει σημαντικά τους ανθρώπους που ζουν σε μεγάλα αστικά κέντρα με γρήγορους ρυθμούς ζωής, όπου είτε οι τυχαίες συναντήσεις, είτε η οργάνωση συναντήσεων με οποιονδήποτε άλλο τρόπο είναι εξαιρετικά σπάνιες. Ένα από τα χαρακτηριστικά που διαθέτουν πολλά LBSN (με κυριότερο εκπρόσωπο το δημοφιλές Foursquare) και το οποίο συμβάλλει σημαντικά στην επιτυχία που γνωρίζουν οι εν λόγω υπηρεσίες, αποτελεί το γνώρισμα του παιχνιδιού [34]. Εδώ, οι χρήστες είναι σε θέση να κάνουν check-in σε διάφορες τοποθεσίες και ανάλογα με τον αριθμό των check-in σε ένα συγκεκριμένο μέρος (και για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα) επιβραβεύονται με εικονικούς πόντους, εμβλήματα κ.ά., αλλά και με εκπτώσεις και προσφορές (στον πραγματικό κόσμο) σε καταστήματα στα οποία έκαναν πολλά check-in. Αυτό το χαρακτηριστικό γνώρισμα κεντρίζει διαρκώς το ενδιαφέρον των χρηστών, αφού με αυτόν τον τρόπο συνδυάζουν την ψυχαγωγία στον εικονικό κόσμο με τις προσφορές στον πραγματικό κόσμο. Επιπλέον, η έμφυτη τάση του ανθρώπου για εξερεύνηση αποτελεί ένα βασικό λόγο χρήσης των LBSN, μιας και αυτά προσφέρουν σχετικές δυνατότητες και ευκολίες. Συγκεκριμένα, οι άνθρωποι που δεν είναι γηγενείς σε μια περιοχή και την επισκέπτονται σε αραιά διαστήματα ή ακόμη και για πρώτη φορά (πχ. τουρίστες), επιθυμούν έναν οδηγό που θα βασίζεται είτε στην τοπική γνώση (δηλαδή σε περιγραφές και προτάσεις ντόπιων για μέρη που πρέπει να επισκεφθεί κανείς σε μια περιοχή) είτε τις προτάσεις ανθρώπων που έχουν επισκεφθεί την ίδια περιοχή στο παρελθόν, προκειμένου να πλοηγηθούν και να ενημερωθούν για τα σημαντικότερα Σελίδα 38 από 145

39 αξιοθέατα και γεγονότα. Αυτό, πλέον, καθίσταται εξαιρετικά εύκολο χάρη στα LBSN, τα οποία ουσιαστικά χρησιμοποιούνται ως ένα είδος «κοινωνικού οδηγού» για τη διευκόλυνση του χρήστη στην εξερεύνηση του τρέχοντος περιβάλλοντός του [34]. Τέλος, τα LBSN έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον όχι μόνο των ιδιωτών / χρηστών, αλλά και πολλών καταστημάτων, υπηρεσιών, οργανισμών και επιχειρήσεων, οι οποίες έχουν αρχίσει να συνεργάζονται με πολλά LBSN [34]. Συγκεκριμένα, χάρη στα LBSN και στη δυνατότητα που δίνουν στους χρήστες να κάνουν check-in και να αφήνουν σχόλια ή να αναρτούν φωτογραφίες σχετικά με την επίσκεψή τους σε μια επιχείρηση, γίνεται δωρεάν διαφήμιση των προϊόντων και των υπηρεσιών της επιχείρησης αυτής, μειώνοντας έτσι τα σχετικά έξοδα των επιχειρήσεων, ενώ παράλληλα αυξάνεται η δημοτικότητά τους αλλά και, μακροπρόθεσμα, τα έσοδά τους LBSN και Ασφάλεια Η τεράστια εξέλιξη που έχει πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια στο χώρο της τεχνολογίας και της πληροφορίας, καθώς και η εμφάνιση και χρήση των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης, εγείρουν μια σειρά από ερωτήματα που σχετίζονται με την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων των χρηστών τους κατά την περιήγησή τους σε αυτά. Επιπλέον, η αυξανόμενη χρήση των έξυπνων συσκευών και των τεχνολογιών GPS που οδήγησαν στη δημιουργία και τη διαδεδομένη χρήση των LBSN, εντείνουν ακόμη περισσότερο τους φόβους και την ανησυχία των χρηστών για την ασφάλεια των προσωπικών τους δεδομένων. Το ζήτημα της ασφάλειας και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής κατά τη χρήση των κοινωνικών δικτύων αποτελεί, σήμερα, ένα από τα μείζονα ζητήματα που απασχολούν τους επιστήμονες και τους ερευνητές παγκοσμίως. Προκειμένου να εγγραφεί ένας χρήστης σε μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης και, επομένως, σε ένα LBSN, απαιτείται να δηλώσει ποικίλα προσωπικά δεδομένα, ενώ δεν είναι λίγοι εκείνοι οι οποίοι επιλέγουν να δημιουργούν ψεύτικα προφίλ σε αυτές τις υπηρεσίες. Αυτές οι ενέργειες, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι στα LBSN γίνεται, εκ φύσεως, ανίχνευση και εντοπισμός της τοποθεσίας του χρήστη ανά πάσα στιγμή, καταδεικνύουν την έντονη ανησυχία των χρηστών σχετικά με την ιδιωτικότητά τους, μιας και δε θέλουν να εκθέτουν προσωπικές πληροφορίες τόσο δημόσια όσο και στους παρόχους των δικτύων αυτών [30]. Προκειμένου να εντρυφήσουμε περισσότερο στο ζήτημα της προστασίας της ιδιωτικότητας των χρηστών στα LBSN, πρέπει να ανατρέξουμε στους τρόπους με τους οποίους είναι δυνατός ο εντοπισμός της τρέχουσας τοποθεσίας ενός χρήστη. Πρώτον, ένας χρήστης μπορεί να κάνει check-in σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία, ενεργοποιώντας ρητά τον εντοπισμό της τρέχουσας θέσης του, την οποία στη συνέχεια μπορεί να διαμοιραστεί με τους φίλους του προκειμένου να τους ενημερώσει για το πού βρίσκεται ανά πάσα ώρα, αλλά και να τους γνωστοποιήσει εάν είναι διαθέσιμος ή όχι την εκάστοτε στιγμή [48]. Ωστόσο, αν και ο ίδιος ο χρήστης έχει τη δυνατότητα της ρητής δημοσίευσης της τρέχουσας θέσης στην οποία βρίσκεται, τα ίδια τα LBSN ενεργοποιούν αυτόματα μέσω GPS και άλλων εργαλείων τον εντοπισμό της γεωγραφικής θέσης κάθε φορά που ο χρήστης χρησιμοποιεί την εφαρμογή. Κάτι τέτοιο συμβαίνει, για παράδειγμα, στην περίπτωση του Foursquare [34]. Σελίδα 39 από 145

40 Επιπρόσθετα, η τρέχουσα τοποθεσία είναι δυνατό να γνωστοποιηθεί και μέσω των online φίλων του χρήστη, ακόμη και χωρίς την έγκρισή του. Κάτι τέτοιο συμβαίνει στην περίπτωση του Facebook και συχνά θεωρείται ως απειλή για την προστασία της ιδιωτικής ζωής, μιας και οι χρήστες χάνουν τον έλεγχο των προσωπικών τους πληροφοριών που διαμοιράζονται online [48]. Βάσει, λοιπόν, όλων των παραπάνω, μπορούν να προσδιοριστούν τέσσερις ειδικές κατηγορίες απειλών της ιδιωτικότητας των χρηστών, τις οποίες διατύπωσαν οι Ruiz Vicente και συν., όπως αναφέρεται στο [48]): 1. Location Privacy: Αναφέρεται στο γεγονός ότι ένας χρήστης γνωρίζει ότι ένας άλλος βρίσκεται σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. 2. Absence Privacy: Πρόκειται για την αντίστροφη κατάσταση με την αμέσως παραπάνω. Εδώ ένας χρήστης γνωρίζει την απουσία ενός ατόμου από ένα μέρος σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. 3. Co - location Privacy: Πρόκειται ουσιαστικά για την εξακρίβωση της θέσης ενός συγκεκριμένου χρήστη, από τα άτομα με τα οποία βρίσκεται στην ίδια τοποθεσία την εκάστοτε χρονική στιγμή. 4. Identity Privacy: Εδώ, η συγκαλυμμένη ταυτότητα ενός χρήστη (πχ. με τη χρήση ενός ψευδώνυμου), μπορεί να συναχθεί από την ταυτότητα των άλλων χρηστών με τους οποίους βρίσκεται μαζί την εκάστοτε στιγμή. Εκ των πραγμάτων, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, το ιστορικό των τοποθεσιών τις οποίες έχει επισκεφθεί, κατά καιρούς, ο κάθε χρήστης εμπεριέχει πολλές πληροφορίες σχετικά με την προσωπικότητα, τα ενδιαφέροντα και τις συνήθειες του εκάστοτε χρήστη των LBSN. Με τη γνωστοποίηση της τοποθεσίας (και, εμμέσως, των πληροφοριών που απορρέουν από αυτήν) τα προσωπικά δεδομένα είναι ευάλωτα και ενδεχομένως διαθέσιμα προς τρίτους. Ως εκ τούτου, είναι δυνατόν μη εξουσιοδοτημένα άτομα να συσχετίσουν μια συγκεκριμένη τοποθεσία που είναι διαθέσιμη μέσω των LBSN με την πραγματική ταυτότητα του χρήστη, κάτι που παραβιάζει το δικαίωμα της ιδιωτικότητας των χρηστών των LBSN. Χαρακτηριστικό αποτελεί το γεγονός ότι η ικανότητα να γνωρίζει κάποιος είτε την τρέχουσα τοποθεσία του εκάστοτε χρήστη, είτε το ιστορικό των τοποθεσιών που έχει επισκεφθεί, μπορεί να χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά και κακόβουλα για διάφορους σκοπούς, που κυμαίνονται από παρακολούθηση (Barnes και συν.) έως και αποστολή διαφημίσεων από μη εγκεκριμένες πήγες (Tatli και συν.) [34]. Επίσης, δεν είναι λίγοι οι χρήστες που κοινοποιούν ιδιωτικούς χώρους (πχ. το σπίτι τους ή σπίτια φίλων τους) ως την τοποθεσία που βρίσκονται εκείνη τη στιγμή, γεγονός που ενδεχομένως επιφέρει ανεξέλεγκτες συνέπειες και θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια του χρήστη, καθώς μπορεί να οδηγήσει τρίτους στο να στοχοποιήσουν ένα μεμονωμένο άτομο και να παρακολουθούν τις κινήσεις του (ακόμα και την ίδια του την κατοικία). Ακόμη, ένα άλλο πολύ σημαντικό θέμα που άπτεται της ασφάλειας και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής των χρηστών των LBSN, αποτελεί η αναδιανομή των πληροφοριών τοποθεσίας του χρήστη στους λογαριασμούς του σε άλλα κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook και το Twitter [34]. Πολλά LBSN (πχ. Foursquare) επιτρέπουν στους χρήστες του να δημοσιεύουν τις αναρτήσεις της εκάστοτε τοποθεσίας τους σε άλλες υπηρεσίες, χωρίς ωστόσο να είναι ενήμεροι για τις Σελίδα 40 από 145

41 πολιτικές απορρήτου που ακολουθούνται από τις υπηρεσίες αυτές ή να αναλογίζονται ότι έχουν μια άρδην διαφορετική ομάδα φίλων σε αυτές τις υπηρεσίες σε σχέση με τις ομάδες φίλων τους στα LBSN. Έτσι, λοιπόν, οι ίδιες πληροφορίες που πιθανόν δεν είναι διαθέσιμες σε κάποια άτομα μέσα σε ένα LBSN, είναι δυνατόν να είναι προσβάσιμες μέσω κάποιων άλλων υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης από όλους τους χρήστες. Στις μέρες μας, τα περισσότερα διαθέσιμα LBSN εφαρμόζουν διάφορα μέτρα διαφύλαξης της ιδιωτικής ζωής των χρηστών, δίνοντας τη δυνατότητα στο χρήστη, μέσω των διάφορων ρυθμίσεων ασφαλείας που διαθέτουν, να έχει πρωταρχικό ρόλο και να καθορίζει ο ίδιος τον τρόπο με τον οποίο θα διαμοιράζεται την εκάστοτε τοποθεσία στην οποία βρίσκεται, καθώς και τις σχετικές πληροφορίες που τον αφορούν. Πιο αναλυτικά, οι χρήστες των περισσότερων LBSN είναι σε θέση να κοινοποιούν την τοποθεσία στην οποία βρίσκονται όποτε εκείνοι το επιθυμούν, να επιλέγουν ποιοί θα έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες που τους αφορούν, ποιές πληροφορίες θα προβάλλονται στους φίλους τους ή σε μερικούς από αυτούς κ.ά.. Οι παραπάνω πολιτικές καλύπτουν, ως ένα βαθμό, την προστασία της ιδιωτικότητας των χρηστών. Επίσης, μέσω του API των υπηρεσιών αυτών, είναι διαθέσιμα δεδομένα και πληροφορίες τοποθεσίας προς διάφορους προγραμματιστές, επιστήμονες και μελετητές για ερευνητικούς σκοπούς, αλλά η διάθεση και χρήση τέτοιων δεδομένων δεν έχει αντίκτυπο στην ιδιωτικότητα των χρηστών και γίνεται υπό προϋποθέσεις. Συνοψίζοντας, θα ήταν καίριο να αναφέρουμε ότι, όσον αφορά την ασφάλεια στα LBSN, όλοι οι χρήστες οφείλουν να μελετούν προσεκτικά τις πολιτικές απορρήτου, ασφαλείας και προστασίας της ιδιωτικής ζωής που αυτές προσφέρουν, καθώς και τις πολιτικές που αφορούν λοιπές υπηρεσίες με τις οποίες πιθανόν διασυνδέονται. Λαμβάνοντας υπόψη τους αυτές τις πολιτικές, στη συνέχεια πρέπει να είναι άκρως προσεκτικοί στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται την τρέχουσα τοποθεσία τους και τις λοιπές πληροφορίες που απορρέουν από αυτήν. Τέλος, δεδομένου ότι η προστασία της ιδιωτικής ζωής είναι «μια ιδιαίτερα εξατομικευμένη μετρική» και οι προτιμήσεις σχετικά με την ανταλλαγή πληροφοριών τοποθεσίας μπορεί να διαφέρουν από χρήστη σε χρήστη (Bambi και συν., όπως αναφέρεται στο [34]), κατά το σχεδιασμό των LBSN είναι απαραίτητο να λαμβάνονται υπόψη πολλοί παράγοντες. Τέτοιοι παράγοντες εμπίπτουν στον τρόπο με τον οποίο προσδιορίζονται οι πληροφορίες τοποθεσίας, στον τρόπο διαμοιρασμού τους, καθώς και στον τρόπο αποθήκευσης και χρήσης αυτών των πληροφοριών από τους παρόχους των LBSN [34]. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να βρεθεί η «χρυσή τομή» βάσει της οποίας δε θα τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια και η ιδιωτικότητα των χρηστών, χωρίς ωστόσο αυτό να έχει αρνητική επίπτωση στην αξιοπιστία και στις παροχές που προσφέρουν αυτές οι υπηρεσίες Foursquare Το Foursquare είναι ένα βραβευμένο και εξαιρετικά δημοφιλές LBSN, το οποίο δημιουργήθηκε στα τέλη του 2008 και παρουσιάστηκε τον Μάρτιο 2009 από τους Dennis Crowley και Naveen Selvadurai. Αποτελεί τον κυριότερο εκπρόσωπο των LBSN και ενσωματώνει τα περισσότερα στοιχεία των κλασικών κοινωνικών δικτύων και των LBSN, ενώ παράλληλα τα εμπλουτίζει με επιπλέον δυνατότητες όπως το στοιχείο του παιχνιδιού (όπως θα δούμε και παρακάτω).το Foursquare έχει εφαρμογές για Σελίδα 41 από 145

42 ios, Symbian, Series 40, MeeGo, Android, WebOS, Windows Phone, Bada, BlackBerry και, προσφάτως, για PlayStation Vita και Windows 8, ενώ υποστηρίζει πολλές γλώσσες παγκοσμίως. Διαθέτει πάνω από 50 εκατομμύρια χρήστες σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ έχουν γίνει πάνω από 6 δισεκατομμύρια check-in, με εκατομμύρια να προστίθενται καθημερινά [49,50]. Εικόνα 7: Λογότυπο του Foursquare (αριστερά: , δεξιά: 2014) Χαρακτηριστικά του Foursquare Το Foursquare είναι, ουσιαστικά, μια web / mobile εφαρμογή η οποία προσφέρει μια τεράστια ποικιλία δυνατοτήτων στους εγγεγραμμένους χρήστες της. Το κυριότερο χαρακτηριστικό της εν λόγω εφαρμογής είναι η δυνατότητα που παρέχει στους χρήστες της να κάνουν check-in στην εκάστοτε τρέχουσα τοποθεσία (που ονομάζεται venue) στην οποία βρίσκονται. Το check-in είναι, επί της ουσίας, μια χειροκίνητη δήλωση της πραγματικής θέσης του χρήστη σε μια τοποθεσία, ενώ το εκάστοτε venue είναι φυσική τοποθεσία, η οποία διαθέτει τις δικές της γεωγραφικές συντεταγμένες, όνομα, διεύθυνση, αλλά και μια συγκεκριμένη κατηγορία, ενώ μπορεί να είναι δημόσια ή ιδιωτική (πχ. σπίτι) [51]. Ο εντοπισμός της θέσης από το Foursquare γίνεται μέσω των τεχνολογιών GPS και Wi-Fi που διαθέτουν τα κινητά τηλεφώνα νέας γενιάς [52]. Οι χρήστες είναι σε θέση να κάνουν check-in σε υφιστάμενα venue (τα οποία έχουν δημιουργηθεί από άλλους χρήστες της εφαρμογής) αλλά και να προσθέτουν τα δικά τους venue οποιαδήποτε στιγμή το επιθυμούν, επεκτείνοντας με αυτόν τον τρόπο τη βάση δεδομένων της εφαρμογής [53]. Επιπλέον, οι χρήστες μπορούν να επιλέξουν να μοιραστούν τα check-in τους με τους online φίλους τους στην εφαρμογή, αλλά και να τα δημοσιεύσουν στους λογαριασμούς τους στο Facebook ή / και στο Twitter. Ακόμη, μπορούν να δέχονται ειδοποιήσεις σχετικά με την εκάστοτε τοποθεσία των φίλων τους, αλλά και να ανατρέχουν σε έναν κατάλογο από πρόσφατα check-in, προκειμένου να δουν πού βρίσκονται εκείνη τη στιγμή τα μέλη των κοινωνικών τους δικτύων [26]. Οι χρήστες του Foursquare μπορούν να κάνουν check-in σε μια τοποθεσία για διαφορετικούς λόγους ο καθένας όπως για αυτοπαρουσίαση, για να γνωρίσουν νέους ανθρώπους με ενδεχομένως κοινά ενδιαφέροντα, για να ανακαλύψουν ενδιαφέροντα μέρη και να εντοπίσουν κοντινές τοποθεσίες, για να ενημερώσουν τους φίλους τους ότι βρίσκονται σε ένα μέρος και ότι είναι διαθέσιμοι εκείνη τη στιγμή, για να δημιουργήσουν ένα ιστορικό από check-in σε μέρη που έχουν κατά καιρούς Σελίδα 42 από 145

43 επισκεφθεί, για να ψυχαγωγηθούν κερδίζοντας πόντους και άλλα προνόμια (όπως θα δούμε αμέσως παρακάτω) κ.ά. [54]. Τέλος, όπως προέκυψε από το [55], οι χρήστες του Foursquare προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους σχετικά με το αν θα προβούν σε check-in ή όχι σε μια τοποθεσία, με βάση νόρμες σχετικές με το ποιά μέρη αντιλαμβάνονται οι ίδιοι ως ενδιαφέροντα ή όχι, ενώ όπως προέκυψε από το [54], οι χρήστες δεν επιθυμούν, συνήθως, να κάνουν check-in σε μέρη που είτε επισκέπτονται συχνά, είτε η δήλωση της παρουσίας τους εκεί θα είχε αντίκτυπο στην ιδιωτικότητά τους (πχ. σπίτι). Ένα ακόμη χαρακτηριστικό που έχει αναφερθεί και προηγουμένως, το οποίο συνδέεται άμεσα με τα check-in και αποτελεί εξίσου σημαντικό στοιχείο της δημοφιλίας του Foursquare, είναι το χαρακτηριστικό του παιχνιδιού. Πιο αναλυτικά, για κάθε check-in που κάνει ένας χρήστης στο εκάστοτε venue κερδίζει πόντους (υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι για να αποκτήσει κανείς πόντους στο Foursquare). Οι πόντοι που κερδίζει ένας χρήστης ποικίλλουν ανάλογα με τον αριθμό των check-in που κάνει ανά ημέρα σε ένα venue (εάν το επισκέπτεται συχνά ή εάν πρόκειται για νέο μέρος), καθώς και την εναλλαγή των venue σε μια μέρα [52]. Αυτοί οι πόντοι, με τη σειρά τους, οδηγούν στην απόκτηση των λεγόμενων εμβλημάτων / κονκάρδων (Badges) και «δημαρχιών» (Mayorships), ως ένα είδος επιβράβευσης της έντονης δραστηριότητας των χρηστών στο Foursquare. Πιο αναλυτικά, τα εμβλήματα αποκτώνται μέσω των check-in που κάνουν οι χρήστες σε διάφορα venue και πολλά από αυτά αντιστοιχούν σε μια πόλη, ένα venue, μια εκδήλωση ή μια ημερομηνία [50]. Από την άλλη πλευρά, ένας χρήστης μπορεί να γίνει «δήμαρχος» (Mayor) σε ένα συγκεκριμένο venue εάν κάνει check-in στο venue αυτό τις περισσότερες φορές τους τελευταίους 2 μήνες. Τα εν λόγω στοιχεία παιχνιδιού του Foursquare επηρεάζουν σημαντικά τη συμπεριφορά των χρηστών και τους οδηγούν σε ένα συνεχή ανταγωνισμό για την απόκτηση πόντων, εμβλημάτων και «δημαρχιών». Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο το γεγονός που επισημαίνει ο Frith, όπως αναφέρεται στο [26], ότι δηλαδή μερικοί χρήστες του Foursquare κάνουν check-in σε διάφορα venue κυρίως για την απόκτηση εμβλημάτων αλλά και τη διεκδίκηση της «δημαρχίας». Επιπλέον, το Foursquare μπορεί να λειτουργήσει ως ένα εργαλείο μνήμης ή ως ένα ψηφιακό ημερολόγιο, χάρη στο οποίο οι άνθρωποι μπορούν να αρχειοθετούν την παρελθούσα κινητικότητά τους [26]. Αυτή η ιδιότητα του Foursquare είναι εξίσου σημαντική με το στοιχείο του παιχνιδιού που αναφέρθηκε αμέσως παραπάνω. Οι χρήστες μπορούν να αναζητούν μέσω μιας σελίδας ιστορικού τη λίστα με τα check-in που έχουν κάνει προηγουμένως στα διάφορα venue, ενώ έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν μια πληθώρα φίλτρων για απλούστευση της αναζήτησής τους. Ακόμη, μπορούν να οπτικοποιούν τα παλιά check-in τους μέσω χάρτη. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό στοιχείο του Foursquare είναι η δυνατότητα συμβουλών που μπορούν να προσθέσουν οι χρήστες στα διάφορα venue. Αυτές οι συμβουλές είναι ιδιαιτέρως σημαντικές για τους χρήστες (ειδικά όσους επισκέπτονται ένα venue για πρώτη φορά), καθώς μπορούν να διατηρούν κριτικές, πληροφορίες πλοήγησης, εσωτερική γνώση ενός venue και λοιπές πληροφορίες, λειτουργώντας ουσιαστικά ως προτάσεις προς άλλους χρήστες για πράγματα που πρέπει να κάνουν, να δουν ή να επισκεφθούν σε ένα venue [52]. Το Foursquare, εκ των άλλων, παρέχει ένα χαρακτηριστικό που ονομάζεται Superuser status. Το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό απονέμεται σε χρήστες που έχουν Σελίδα 43 από 145

44 επιλεγεί από το προσωπικό του Foursquare για την πολύτιμη συνεισφορά και αρωγή τους στην κοινότητα. Όλοι οι superuser έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν μια σειρά από απαιτούμενες αλλαγές σε μια πόλη ή να επιλέγουν μια νέα πόλη κατά βούληση, ενώ υπάρχουν τρία επίπεδα Superuser status, καθένα από τα οποία έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες και δυνατότητες [50]. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της εφαρμογής του Foursquare είναι τα λεγόμενα Brands. Συγκεκριμένα, διάφορες εταιρείες μπορούν να δημιουργούν σελίδες με συμβουλές και να επιτρέπουν στους χρήστες να τις «ακολουθούν» και να λαμβάνουν ειδικές συμβουλές ή και προσφορές από αυτές, όταν κάνουν check-in σε συγκεκριμένες τοποθεσίες. Μερικές εταιρείες επιτρέπουν στους χρήστες να ξεκλειδώνουν ειδικά εμβλήματα, όταν έχουν επιτύχει έναν ορισμένο αριθμό checkin. Ακόμη, στις περισσότερες ιστοσελίδες των εταιρειών εμφανίζονται οι συνδέσεις τους για το Facebook και το Twitter, καθώς και συμβουλές και λίστες που παράγονται από την εταιρεία [50]. Τα Specials, από την πλευρά τους, αποτελούν ένα κίνητρο προς τους χρήστες του Foursquare να κάνουν check-in σε ένα νέο μέρος ή να επισκεφτούν ξανά ένα από τα αγαπημένα τους μέρη. Υπάρχουν πάνω από διαφορετικές επιχειρήσεις που προσφέρουν Specials με εκπτώσεις και προσφορές όταν οι χρήστες κάνουν check-in. Τα Specials του Foursquare μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις επιχειρήσεις προκειμένου να πείσουν νέους ή υπάρχοντες πελάτες να επισκεφτούν το venue τους. Μερικές επιχειρήσεις έχουν, σήμερα, το σήμα του Foursquare στα καταστήματά τους, ενημερώνοντας με αυτόν τον τρόπο τους πελάτες τους ότι υπάρχει ένα Special στο μέρος αυτό. Τα Specials αποτελούν ένα πολύ βασικό χαρακτηριστικό της δημοφιλίας της εφαρμογής, μιας και πολλοί χρήστες χρησιμοποιούν την εφαρμογή αποκλειστικά για το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό [50]. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το Foursquare διαφέρει και, παράλληλα, καινοτομεί σε πολλά σημεία σε σχέση με άλλα LBSN (προγενέστερα ή σύγχρονα) όπως το Gowalla, το Loopt και το Google Latitude. Πιο αναλυτικά, το Foursquare μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης, ως ένα προσωπικό εργαλείο ιστορικού τοποθεσίας και διαφόρων άλλων σχετικών πληροφοριών, ως μηχανή αναζήτησης τοποθεσιών και ως μέσο παιχνιδιού, ανάλογα με τις ιδιαίτερες προτιμήσεις και επιθυμίες του κάθε χρήστη [26]. Ένα άλλο χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί το Foursquare σε σχέση με άλλα LBSN είναι ότι, σύμφωνα με τους Cramer, Rost και Holmquist, η διαδικασία του check-in απαιτεί δραστήρια συμμετοχή [26,55]. Ο διαμοιρασμός της τοποθεσίας στο Foursquare γίνεται μόνο όταν ο εκάστοτε χρήστης κάνει ενεργά check-in και ενημερώσει την εφαρμογή. Σε αντίθετη περίπτωση, το τελευταίο check-in του χρήστη δε δείχνει την τρέχουσα θέση του [26]. Από τις 7 Αυγούστου του 2014, το Foursquare αποτελείται από δύο ξεχωριστές εφαρμογές, την κεντρική (Foursquare) και την εφαρμογή Swarm [50] Foursquare API Το Foursquare προσφέρει πολλές δυνατότητες στους προγραμματιστές του μέσω του API που διαθέτει. Το API του Foursquare επιτρέπει στους προγραμματιστές να συνδέουν τις εφαρμογές τους με την πλατφόρμα του Foursquare και να επεκτείνουν τις δυνατότητες της επίσημης εφαρμογής. Ακόμη, δίνει τη δυνατότητα συλλογής Σελίδα 44 από 145

45 χρήσιμων δεδομένων για ανάλυση όπως χρήστες (φίλοι, δημαρχίες, σχόλια, λίστες, φωτογραφίες κ.ά.), τοποθεσίες (σχόλια, φωτογραφίες, στατιστικά, εκδηλώσεις κ.ά.), σχόλια (κείμενο, ώρα και ημερομηνία κ.ά.) και διάφορα άλλα δεδομένα. Αυτή η αναζήτηση και συλλογή δεδομένων γίνεται μέσω HTTP request στους server του API και τα αποτελέσματα που επιστρέφονται είναι σε μορφή JSON, ενώ υπάρχουν περιορισμοί στο είδος και την ποσότητα των δεδομένων που μπορούν να προσπελαστούν [56]. Εικόνα 8: Αρχική σελίδα του Foursquare for Developers (Foursquare API) [57] Οι προγραμματιστές είναι σε θέση να χρησιμοποιούν διάφορες πλατφόρμες που τους είναι διαθέσιμες, ανάλογα με τις επιθυμίες και τις απαιτήσεις τους. Οι πλατφόρμες αυτές είναι οι εξής: 1. Core API: Επιτρέπει στους χρήστες να κάνουν οτιδήποτε θα μπορούσαν να κάνουν μέσω της κινητής εφαρμογής ή της ιστοσελίδας του Foursquare. Μπορούν να κάνουν check-in σε διάφορες τοποθεσίες, να βλέπουν το ιστορικό των ενεργειών τους και την εκάστοτε θέση των φίλων τους, να αφήνουν συμβουλές και να αναζητούν διάφορα venue, να έχουν πρόσβαση σε συμβουλές / προτάσεις σχετικά με τοποθεσίες κ.ά. [58]. 2. Real - Time API: Το API αυτό χωρίζεται σε δύο επιμέρους, το User Push API και το Venues Push API. Τα API αυτά επιτρέπουν στην εφαρμογή του προγραμματιστή να έχει μια άποψη, σε πραγματικό χρόνο, για τις διάφορες ενέργειες που λαμβάνουν χώρα στο Foursquare. Συγκεκριμένα, το User Push API δίνει στον προγραμματιστή τη δυνατότητα να γνωρίζει πότε έκανε check-in ένας πιστοποιημένος χρήστης της εφαρμογής του, ενώ το Venues Push API επιτρέπει να γνωρίζει οποιαδήποτε ενέργεια πραγματοποιήθηκε στα venue που διαχειρίζονται οι χρήστες [59]. 3. Venues Platform: Η πλατφόρμα αυτή επιτρέπει στους προγραμματιστές να αναζητούν διάφορες τοποθεσίες και να έχουν πρόσβαση σε ένα πλήθος πληροφοριών, τις οποίες μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν για να δημιουργήσουν τις δικές τους εφαρμογές ή για ερευνητικούς σκοπούς. Οι πληροφορίες αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν φωτογραφίες, Σελίδα 45 από 145

46 διευθύνσεις, συμβουλές / προτάσεις κ.ά.. Η εν λόγω πλατφόρμα είναι δωρεάν διαθέσιμη και δεν απαιτείται πιστοποίηση του χρήστη [60]. Περισσότερες λεπτομέρειες για την πλατφόρμα αυτή θα δοθούν στη συνέχεια. 4. Merchant Platform: Η πλατφόρμα αυτή επιτρέπει στους προγραμματιστές να συνεργάζονται με τους πιστοποιημένους διαχειριστές διαφόρων εμπορικών venue και να δημιουργούν εφαρμογές οι οποίες βοηθούν στην καλύτερη εξυπηρέτηση και πληροφόρηση των πελατών που κάνουν check-in σε αυτά. Μέσω της πλατφόρμας, τα venue αυτά διαχειρίζονται προσφορές, διαφημίσεις, συμβουλές, πληροφορίες κ.ά., ενώ κρατούν ενήμερους διαρκώς τους χρήστες [61]. 5. Connected Apps Platform: Δίνει τη δυνατότητα στον εκάστοτε προγραμματιστή να διασυνδέσει την εφαρμογή του στο Foursquare, έτσι ώστε οι χρήστες να μπορούν ευκολότερα να ανακαλύπτουν και να χρησιμοποιούν την εν λόγω εφαρμογή [58]. Τέλος, υπάρχουν διάφορες βιβλιοθήκες που παρέχουν εύκολη πρόσβαση στο API και απλοποιούν τη διαδικασία της πιστοποίησης. Οι βιβλιοθήκες είναι διαθέσιμες για πολλές από τις δημοφιλέστερες γλώσσες προγραμματισμού όπως Python, Ruby, PHP, Java, Objective-C, JavaScript,.Net, Perl, Scala, Node.js, Grails, ActionScript κ.ά., ενώ, επίσης, το Foursquare παρέχει βιβλιοθήκες για Android και ios [56] Venues Platform Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, η Venues Platform του Foursquare επιτρέπει στους προγραμματιστές να αναζητούν διάφορες τοποθεσίες και να έχουν πρόσβαση σε ένα πλήθος πληροφοριών, χωρίς να απαιτείται κάποια πιστοποίηση. Η υπηρεσία δίνει τη δυνατότητα στους προγραμματιστές να δημιουργούν μια σειρά από εφαρμογές, κάτι που παλαιότερα απαιτούσε πολύπλοκες συμβάσεις με τους παρόχους δεδομένων, ή να διατηρούν οι ίδιοι μια δική τους ξεχωριστή βάση δεδομένων με δεδομένα που σχετίζονται με την τοποθεσία. To API του Foursquare επιτρέπει στους προγραμματιστές να έχουν πρόσβαση σε μια βάση δεδομένων, προκειμένου να αναζητούν και να βρίσκουν (μέσω κατάλληλων HTTP request) διάφορες πληροφορίες όπως συνολικό αριθμό check-in, φωτογραφίες, προτάσεις κ.ά.. Οι αναζητήσεις μπορούν να γίνουν κοντά σε ένα σημείο ή σε μια ολόκληρη πόλη και μπορούν να περιοριστούν σε δημοφιλή ή προτεινόμενα μέρη. Όλα αυτά προσφέρονται χωρίς να απαιτείται πιστοποίηση, ενώ είναι δυνατή η αποστολή request ανά ώρα (με περισσότερο αριθμό request κατά απαίτηση) [60]. Η αναζήτηση των τοποθεσιών από την πλευρά του προγραμματιστή, μπορεί να γίνει, κυρίως, με τη χρήση των ακόλουθων δύο μεθόδων [62]: 1. explore: Η μέθοδος αυτή επιστρέφει μια λίστα από προτεινόμενα venue κοντά στην τρέχουσα τοποθεσία, ενώ μπορεί να πάρει διάφορες παραμέτρους όπως ακτίνα αναζήτησης (radius), όριο αποτελεσμάτων που επιστρέφονται (limit), γεωγραφικές συντεταγμένες της εκάστοτε τοποθεσίας του χρήστη κ.ά.. Η Σελίδα 46 από 145

47 αναζήτηση με τη μέθοδο αυτή είναι πιο εξειδικευμένη σε σχέση με την αντίστοιχη της μεθόδου search. 2. search: Αυτή η μέθοδος επιστρέφει μια λίστα από venue κοντά σε μια τρέχουσα τοποθεσία, ταιριάζοντας (προαιρετικά) έναν όρο αναζήτησης. Και η μέθοδος αυτή μπορεί να λάβει διάφορα ορίσματα. Για παράδειγμα, ένα request για την Venues Platform, στο οποίο χρησιμοποιείται η μέθοδος explore, είναι το ακόλουθο (περισσότερες πληροφορίες για τη δομή του request βρίσκονται στην ενότητα 4.3.): FA5DVAQMQBUJQNDXFDCVWZ4CKZ3I4CXAIXJR434OMQ&client_secret=EI3OFJVTVMD RFDM004HM0QKZ3X5UPHYPAG33APQUOY1ITELI&ll= , &categoryI d=4bf58dd8d48988d1ed931735&limit=1 ενώ το αποτέλεσμα που λαμβάνεται (σε μορφή JSON) έχει την ακόλουθη μορφή: Άλλες μέθοδοι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους προγραμματιστές είναι η μέθοδος categories που επιστρέφει μια ιεραρχική λίστα με κατηγορίες που εφαρμόζονται σε διάφορα venue, η μέθοδος suggestcompletion που επιστρέφει μια λίστα από venue που ταιριάζουν μερικώς με τον όρο αναζήτησης κοντά στην τοποθεσία κ.ά.. Τέλος, υπάρχει και μια ποικιλία παραμέτρων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου ο προγραμματιστής να έχει πρόσβαση σε διάφορες πληροφορίες που αφορούν ένα συγκεκριμένο venue. Τέτοιες παράμετροι είναι τα events (για εκδηλώσεις που διεξάγονται σε ένα venue), τα likes (πόσοι χρήστες έχουν κάνει like σε ένα venue), η παράμετρος photos (φωτογραφίες από ένα venue), τα tips (προτάσεις για ένα venue), η παράμετρος menu (μενού πληροφοριών σχετικά με ένα venue), η παράμετρος listed (λίστες στις οποίες εμφανίζεται το venue) κ.ά.. Το request έχει τη μορφή όπου στη θέση του VENUE_ID εισάγεται ο κωδικός του venue για το οποίο θα προσπελαστούν πληροφορίες και στη θέση του aspect εφαρμόζεται η εκάστοτε επιθυμητή παράμετρος (events, photos κ.ά.). Σελίδα 47 από 145

48 Σελίδα 48 από 145

49 Κεφάλαιο 4: Υλοποίηση Εφαρμογής και Διαχειριστικού Περιβάλλοντος για τη συλλογή δεδομένων Όπως είδαμε και στο Κεφάλαιο 3, κατά καιρούς έχουν γίνει πολλές ερευνητικές εργασίες σχετικά με τη μελέτη των δεδομένων που συλλέγονται από LBSN και από άλλα κοινωνικά δίκτυα, με τους ερευνητές να έχουν κατανοήσει τη σημασία και την αξία των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων που προέρχονται από αυτά, ενώ έχουν αντιληφθεί πώς η έρευνά τους ίσως να ακολουθεί μοτίβα και τάσεις του πραγματικού κόσμου Περιγραφή Στόχοι Εφαρμογής Στα πλαίσια της παρούσας μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας, αρχικά σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε μια εφαρμογή η οποία καταγράφει το συνολικό αριθμό check-in και χρηστών του Foursquare σε 10 ευρωπαϊκά αεροδρόμια και συγκεκριμένα στο Athens International Airport "Eleftherios Venizelos", το London Heathrow Airport, το Frankfurt Airport, το Paris Charles de Gaulle Airport (Paris CDG), το Amsterdam Airport Schiphol, το Adolfo Suárez Madrid Barajas Airport, το Munich International Airport, το Moscow Sheremetyevo International Airport, το Fiumicino Leonardo da Vinci International Airport και το Budapest Ferenc Liszt International Airport. Στη συνέχεια, έγινε μελέτη και στατιστική ανάλυση των μετρήσεων σε σχέση με δεδομένα του πραγματικού κόσμου. Παράλληλα, μελετήθηκαν τα check-in αλλά και οι νέοι χρήστες που έκαναν checkin μέσω Foursquare στο Frankfurt Airport κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης Αυτοκινήτου της Φρανκφούρτης Ακόμη, εκτός από τα 10 εξεταζόμενα ευρωπαϊκά αεροδρόμια, μελετήθηκε και ο αριθμός των νέων χρηστών και των checkin που πραγματοποιήθηκαν μέσω Foursquare στο Rio de Janeiro Galeão International Airport κατά τη διάρκεια των αγώνων που έγιναν στο Ρίο ντε Τζανέιρο για το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου του Τέλος, όπως θα δούμε και σε επόμενη ενότητα του παρόντος κεφαλαίου, μετά την ολοκλήρωση της ετήσιας συλλογής δεδομένων και της στατιστικής ανάλυσης των μετρήσεων από το Foursquare σχετικά με τα 10 εξεταζόμενα ευρωπαϊκά αεροδρόμια, πραγματοποιήθηκε η σχεδίαση και η υλοποίηση ενός διαχειριστικού περιβάλλοντος για την καταχώρηση των εκάστοτε επιθυμητών σημείων προς μελέτη, καθώς και για τη λήψη δεδομένων τόσο από το API του Foursquare, όσο και από τα API των Facebook και OpenWeatherMap. Οι λόγοι επιλογής του Foursquare για την άντληση δεδομένων τοποθεσίας, καθώς και η μελέτη της επιβατικής κίνησης σε αεροδρόμια, δεν είναι τυχαίοι. Το Foursquare αποτελεί το δημοφιλέστερο και ευρέως διαδεδομένο LBSN παγκοσμίως, ενώ το API του είναι εξαιρετικά εύχρηστο και παρέχει πληθώρα δεδομένων προς αξιοποίηση και έρευνα. Ειδικά η Venues Platform του API του Foursquare δίνει τη δυνατότητα στους προγραμματιστές να δημιουργούν εφαρμογές με δεδομένα τοποθεσίας που λαμβάνουν από το Foursquare. Από την άλλη πλευρά, τα αεροδρόμια είναι μέρη εξαιρετικά πολυσύχναστα, αφού πλήθος κόσμου βρίσκεται σε αυτά είτε για να ταξιδέψει, είτε για να συναναστραφεί με αγαπημένα πρόσωπα που πρόκειται να Σελίδα 49 από 145

50 ταξιδέψουν ή επιστρέφουν από ταξίδι, ενώ όπως αναφέρεται στο [54], αποτελούν μέρη που εμπνέουν τους χρήστες να προβούν σε check-in. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι στην εργασία των Rost και συν. βρέθηκε ότι για το διάστημα 8 Νοεμβρίου έως 5 Δεκεμβρίου 2010, από τα 10 δημοφιλέστερα venue παγκοσμίως (όσον αφορά τον αριθμό των check-in που έγιναν σε αυτά), τα 5 αφορούσαν αεροδρόμια [51]. Η δημοφιλία των αεροδρομίων ως τοποθεσίες για check-in μέσω του Foursquare αναφέρεται, επίσης, στην εργασία των Cheng και συν. [63]. Επιπλέον, η εναέρια κυκλοφορία αποτελεί σημαντικό οικονομικό παράγοντα για τις εθνικές οικονομίες και συχνά χρησιμοποιείται ως δείκτης του τουρισμού [64]. Κατά αντιστοιχία με το Foursquare, οι λόγοι επιλογής του Facebook για την άντληση δεδομένων έγκεινται στο ότι αποτελεί τη δημοφιλέστερη ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης, στο ότι πλέον διαθέτει πληροφορίες που σχετίζονται με την τοποθεσία, ενώ το Graph API που διαθέτει είναι εξαιρετικά εύχρηστο και περιεκτικό. Τέλος, όσον αφορά την υπηρεσία OpenWeatherMap [65], αυτή αποτελεί μια online υπηρεσία που παρέχει δωρεάν API για δεδομένα καιρού, συμπεριλαμβανομένων τρέχοντων δεδομένων καιρού, μετεωρολογικών προβλέψεων και δεδομένων ιστορικού για τους προγραμματιστές web υπηρεσιών και κινητών εφαρμογών. Ως πηγές δεδομένων χρησιμοποιεί τις επίσημες μετεωρολογικές υπηρεσίες, ακατέργαστα δεδομένα από μετεωρολογικούς σταθμούς αεροδρομίων, από ραντάρ και από επίσημους μετεωρολογικούς σταθμούς. Όλα τα δεδομένα υποβάλλονται σε επεξεργασία από την εν λόγω υπηρεσία έτσι ώστε να μπορεί να παρέχει ακριβή online ροή δεδομένων πρόγνωσης καιρού και χάρτες καιρού με ενδείξεις όπως σύννεφα κ.ά.. Τέλος, η συγκεκριμένη υπηρεσία έχει κοινωνική διάσταση και εστιάζει στη συμμετοχή και διασύνδεση των ιδιοκτητών των μετεωρολογικών σταθμών στην υπηρεσία, προκειμένου να αυξηθεί η ακρίβεια των μετεωρολογικών δεδομένων. Στόχος της παρούσας μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας είναι να εξετάσουμε εάν τα check-in από το Foursquare και οι νέοι χρήστες που κάνουν check-in μέσω αυτού σε ευρωπαϊκά αεροδρόμια επαρκούν έτσι ώστε να παρέχουν μια αντιπροσωπευτική εικόνα της πραγματικής κίνησης των επιβατών στα αεροδρόμια, καθώς επίσης και να μελετήσουμε εάν η αναμενόμενη επισκεψιμότητα στα πλαίσια διαφόρων αθλητικών και άλλου είδους γεγονότων ακολουθεί αντίστοιχη τάση και αντικατοπτρίζεται στα δεδομένα που αντλούνται από το Foursquare. Τέλος, στόχος μας είναι να μελετήσουμε τη συσχέτιση μεταξύ δεδομένων τοποθεσίας που αντλούνται από το Foursquare και το Facebook, καθώς και τη σχέση των check-in και των νέων χρηστών του Foursquare με δεδομένα καιρού από το API της υπηρεσίας OpenWeatherMap, μέσω ενός διαχειριστικού περιβάλλοντος που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε για την καταχώρηση σημείων και τη συλλογή δεδομένων Βάση Δεδομένων Το πρώτο βήμα για την υλοποίηση της εφαρμογής μας, είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση κατάλληλης βάσης δεδομένων, η οποία περιέχει όλους τους απαραίτητους πίνακες τόσο για τη συλλογή των δεδομένων, όσο και για την ανάλυση των μετρήσεων. Οι πίνακες που χρησιμοποιήθηκαν για την εφαρμογή μας είναι οι ακόλουθοι: Σελίδα 50 από 145

51 sum_checks: Στον πίνακα αυτό βρίσκονται όλες οι πληροφορίες που χρειάζεται η εφαρμογή μας προκειμένου να γίνει η συλλογή των check-in και των χρηστών για κάθε αεροδρόμιο. Ο πίνακας αυτός περιέχει τα εξής πεδία: id_air: Ο κωδικός του εκάστοτε αεροδρομίου airport: Το όνομα του εκάστοτε αεροδρομίου lat: Το γεωγραφικό πλάτος του κάθε αεροδρομίου lon: Το γεωγραφικό μήκος του κάθε αεροδρομίου limit: Το όριο εγγραφών που επιθυμούμε να επιστρέφει η εφαρμογή μας Αμέσως παρακάτω, φαίνεται ένα στιγμιότυπο του πίνακα sum_checks: Εικόνα 9: Στιγμιότυπο του πίνακα sum_checks _table: Ο εν λόγω πίνακας χρησιμοποιείται για την αποθήκευση των check-in που έγιναν ποτέ στο κάθε αεροδρόμιο, αλλά και του αντίστοιχου αριθμού χρηστών. Τα πεδία του πίνακα αυτού είναι τα ακόλουθα: id_check: Ο αύξων κωδικός κάθε εγγραφής που προέρχεται από την εφαρμογή μας id_air: Ο κωδικός του εκάστοτε αεροδρομίου, προκειμένου να γνωρίζουμε το αεροδρόμιο στο οποίο αντιστοιχεί η κάθε εγγραφή date_time: Η ημερομηνία και ώρα της καταγραφής των δεδομένων με τη μορφή unix-timestamp (Greenwitch Mean Time - GMT) check-ins: Ο συνολικός αριθμός check-in που έγιναν ποτέ μέσω Foursquare στο κάθε αεροδρόμιο users: Ο συνολικός αριθμός χρηστών που έκαναν ποτέ check-in στο κάθε αεροδρόμιο μέσω του Foursquare Ένα στιγμιότυπο του πίνακα _table είναι το ακόλουθο: Σελίδα 51 από 145

52 Εικόνα 10: Στιγμιότυπο του πίνακα _table Οι δύο αυτοί πίνακες συνδέονται μεταξύ τους με μια σχέση 1 προς πολλά, όπως φαίνεται και στο ακόλουθο ER διάγραμμα: Εικόνα 11: ER Διάγραμμα των πινάκων της βάσης δεδομένων της εφαρμογής total_air_per_month: Ο πίνακας αυτός αποτελεί μια τελική απεικόνιση των παραπάνω πινάκων και χρησιμοποιείται μόνο για την ανάλυση των μετρήσεων που λάβαμε. Ουσιαστικά, απεικονίζει το συνολικό αριθμό check-in και νέων χρηστών ανά μήνα για το κάθε εξεταζόμενο αεροδρόμιο. Τα πεδία που τον απαρτίζουν είναι τα εξής: id: Ο κωδικός κάθε εγγραφής id_air: Ο κωδικός του κάθε αεροδρομίου airport: Το όνομα του εκάστοτε αεροδρομίου month: Ο μήνας που αφορά το συνολικό αριθμό check-in και χρηστών ανά αεροδρόμιο (σε συνδυασμό με το έτος) year: Το έτος που αφορά το συνολικό αριθμό check-in και χρηστών ανά αεροδρόμιο (σε συνδυασμό με το μήνα) total_check-ins: Ο συνολικός αριθμός check-in που έγιναν μέσω Foursquare ανά αεροδρόμιο και ανά μήνα Σελίδα 52 από 145

53 total_users: Ο συνολικός αριθμός των νέων χρηστών που έκαναν check-in μέσω Foursquare, ανά αεροδρόμιο και ανά μήνα Ένα στιγμιότυπου το εν λόγω πίνακα (ενδεικτικά για το Athens International Airport), φαίνεται αμέσως παρακάτω: Εικόνα 12: Στιγμιότυπο του πίνακα total_air_per_month για το Athens International Airport 4.3. Λήψη δεδομένων από το API του Foursquare Προκειμένου να συλλέξουμε τα απαιτούμενα δεδομένα προς μελέτη, δημιουργήθηκε μια εφαρμογή η οποία στέλνει πολλαπλά δυναμικά HTTP request στη βάση δεδομένων του Foursquare και στη συνέχεια αποθηκεύει τα ληφθέντα δεδομένα στους αντίστοιχους πίνακες της βάσης δεδομένων που έχουμε δημιουργήσει, προς περαιτέρω μελέτη. Για το λόγο αυτό, χρησιμοποιήθηκε το API του Foursquare και, πιο συγκεκριμένα, η Venues Platform. Τα request προς τη βάση του Foursquare γίνονται ανά 1 ώρα μέσω του Windows Task Scheduler. Το πρώτο βήμα ήταν η δημιουργία μιας εφαρμογής στην ιστοσελίδα και η λήψη 2 κλειδιών, του client_id και του client_secret, προκειμένου να γνωρίζει το API του Foursquare τον προγραμματιστή που στέλνει τα request. Στη συνέχεια δομούνται δυναμικά τα κατάλληλα HTTP request με δεδομένα από τον πίνακα sum_checks. Στα request αυτά χρησιμοποιήσαμε το διακριτικό venues προκειμένου να δηλώσουμε ότι χρησιμοποιούμε τη Venues Platform. Το explore είναι το όρισμα που δηλώνει τη μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να βρούμε τα επιθυμητά venue. Ως categoryid εννοούμε τον κωδικό κατηγορίας που αφορά τα αεροδρόμια ( Προκειμένου να Σελίδα 53 από 145

54 ορίσουμε την περιοχή που θα αναζητήσουμε τα αποτελέσματα, θέσαμε τις συντεταγμένες του εκάστοτε venue στην παράμετρο LL (latitude, longitude). Τέλος, χρησιμοποιήθηκε η παράμετρος limit για τον περιορισμό των αποτελεσμάτων που θα επιστραφούν. Ως απάντηση κάθε request που στέλναμε στη βάση δεδομένων του Foursquare, μας επιστρεφόταν ένα JSON με δεδομένα, εκ των οποίων εμείς χρησιμοποιήσαμε τα stats και, πιο συγκεκριμένα, τα Count και userscount. Τα επιθυμητά δεδομένα αποθηκεύονταν στον πίνακα _table, που περιγράφηκε προηγουμένως. Πιο αναλυτικά, όλα τα παραπάνω παρουσιάζονται στον κώδικα που ακολουθεί: Αρχικά, παίρνουμε όλα τα στοιχεία από όλα τα αεροδρόμια. $result = mysql_query("select * FROM sum_checks ") or die(mysql_error()); while($row = mysql_fetch_array($result, MYSQL_ASSOC)) { Λαμβάνουμε το latitude, longitude, το limit και τον κωδικό του αεροδρομίου. $lat=$row['lat']; $lon=$row['lon']; $limit=$row['limit']; $id=$row['id_air']; Εκτελούμε το αντίστοιχο request στο API του Foursquare που έχει την παρακάτω μορφή: $url = " O0WCFA5DVAQMQBUJQNDXFDCVWZ4CKZ3I4CXAIXJR434OMQ&client_secret=EI3OFJVT VMDRFDM004HM0QKZ3X5UPHYPAG33APQUOY1ITELI&ll=".$lat.",".$lon."&categor yid=4bf58dd8d48988d1ed931735&limit=".$limit; Παίρνουμε το αντίστοιχο JSON, αθροίζουμε αντίστοιχα check-in και νέους χρήστες και αποθηκεύουμε στη βάση δεδομένων. Σε περίπτωση μη επιστροφής δεδομένων από το API του Foursquare, δε γίνεται αποθήκευση της συγκεκριμένης μέτρησης. $json = file_get_contents($url); $json_output = json_decode($json); $sum_[$id]=0; $sum_users[$id]=0; foreach ($json_output->response->groups[0]->items as $items) { $sum_[$id]= $sum_[$id] + $items->venue->stats->count; $sum_users[$id]= $sum_users[$id] + $items->venue->stats->userscount; Σελίδα 54 από 145

55 } $time_unix=mktime(date('h')); $checksnow=$sum_[$id]; $usersnow=$sum_users[$id]; if ($sum_[$id]!=0) { $query = " INSERT into _table (id_air,date_time,,users) VALUES ('$id','$time_unix','$checksnow','$usersnow') "; echo $query."<br>"; $result8 = mysql_query($query,$connection); } } Στη συνέχεια, αφαιρέσαμε από το συνολικό αριθμό check-in που έγιναν ποτέ μέχρι την εκάστοτε ώρα μέτρησης σε κάθε αεροδρόμιο, καθώς και από τον αριθμό χρηστών που έκαναν check-in, τον αντίστοιχο αριθμό της αμέσως προηγούμενης ώρας, προκειμένου να υπολογίσουμε τα check-in και τους νέους χρήστες σε κάθε αεροδρόμιο ανά ώρα. Έπειτα, βάσει των δεδομένων αυτών, υπολογίστηκε ο συνολικός αριθμός check-in και νέων χρηστών ανά αεροδρόμιο και ανά μήνα, τα οποία και αποθηκεύτηκαν στον πίνακα total_air_per_month Διαχειριστικό Περιβάλλον για την καταχώρηση σημείων και τη συλλογή δεδομένων Προκειμένου να διευρυνθεί η επιστημονική έρευνα σχετικά με την εξόρυξη και αξιοποίηση δεδομένων τοποθεσίας από υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη για μελέτη δεδομένων που προέρχονται τόσο από ποικίλα γεωγραφικά σημεία του Foursquare, όσο και από άλλες σχετικές υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης (πχ. Facebook). Έτσι, λοιπόν, για λόγους επεκτασιμότητας και μεγαλύτερης ευελιξίας, θεωρήθηκε απαραίτητη η δημιουργία ενός φιλικού, εύχρηστου και οργανωμένου διαχειριστικού περιβάλλοντος, όπου θα μπορούμε να προσθέτουμε ανά πάσα στιγμή νέα σημεία ενδιαφέροντος, να τα αντιστοιχίζουμε με τις κατηγορίες στις οποίες ανήκουν, καθώς και να λαμβάνουμε μετρήσεις εκτός από το API του Foursquare και από άλλα API όπως το Graph API του Facebook αλλά και το OpenWeatherMap API, με στόχο τη συσχέτιση των δεδομένων και την εξαγωγή συμπερασμάτων. Για την παραπάνω ανάγκη, επανασχεδιάστηκε κατάλληλα η προηγούμενη βάση δεδομένων έτσι ώστε να συνδέει σημεία, κατηγορίες και μετρήσεις μεταξύ τους. Σημειώνεται ότι το εν λόγω διαχειριστικό περιβάλλον είναι σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί εύκολα να επεκταθεί και να τροποποιηθεί, έτσι ώστε να καλύπτει τις εκάστοτε σχετικές μελλοντικές ερευνητικές ανάγκες που αφορούν τόσο το Foursquare (που αποτελεί και το βασικό LBSN της μελέτης μας), όσο και άλλα κοινωνικά δίκτυα, υπηρεσίες ή API. Σελίδα 55 από 145

56 Στο διαχειριστικό περιβάλλον ενσωματώνεται με κατάλληλες τροποποιήσεις η εφαρμογή που παρουσιάστηκε προηγουμένως, η οποία εδώ δοκιμάστηκε και λειτούργησε στα ίδια αεροδρόμια, ωστόσο πλέον έχουν προστεθεί μετρήσεις και από το Graph API του Facebook. Παράλληλα, έχουν προστεθεί και νέα σημεία ενδιαφέροντος, τα οποία και συσχετίζονται με δεδομένα καιρού από το API της υπηρεσίας OpenWeatherMap. Τέλος, υπενθυμίζεται ότι το εν λόγω διαχειριστικό περιβάλλον υλοποιήθηκε μετά το πέρας της ετήσιας συλλογής των δεδομένων τοποθεσίας και της στατιστικής ανάλυσης των μετρήσεων που αφορούσαν τα 10 ευρωπαϊκά αεροδρόμια από το Foursquare Βάση Δεδομένων Διαχειριστικού Περιβάλλοντος Η βάση δεδομένων που παρουσιάστηκε σε προηγούμενη ενότητα του παρόντος κεφαλαίου επανασχεδιάστηκε έτσι ώστε να καλύπτει τις νέες ανάγκες και απαιτήσεις της εφαρμογής μας. Πλέον, αποτελείται από τους ακόλουθους 3 πίνακες: katigories: Στον πίνακα αυτό βρίσκονται όλες οι κατηγορίες στις οποίες ανήκουν τα διάφορα σημεία προς εξέταση. Ο πίνακας αυτός περιέχει τα εξής πεδία: katigoria: Το όνομα της εκάστοτε κατηγορίας σημείων (πχ. Αεροδρόμιο, Πλατείες, Σταθμός Τρένου κ.ά.) id_kat_4sq: Ο κωδικός της κάθε κατηγορίας, όπως προκύπτει από το Foursquare Αμέσως παρακάτω, φαίνεται ένα στιγμιότυπο του πίνακα katigories Εικόνα 13: Στιγμιότυπο του πίνακα katigories simeia: Ο εν λόγω πίνακας χρησιμοποιείται για την εισαγωγή των στοιχείων των σημείων που θα εξετάσουμε και αποτελείται από τα παρακάτω πεδία: id: Ο μοναδικός, αύξων αριθμός που χαρακτηρίζει κάθε εξεταζόμενο σημείο x: Το γεωγραφικό μήκος του κάθε σημείου y: Το γεωγραφικό πλάτος του κάθε σημείου limits: Ο επιθυμητός αριθμός αποτελεσμάτων που θα μας επιστραφούν για το κάθε σημείο radius: Το γεωγραφικό εύρος για το οποίο θα λάβουμε δεδομένα για το κάθε σημείο katigoria: Η κατηγορία στην οποία ανήκει το κάθε σημείο titlos: Το όνομα του εκάστοτε σημείου Σελίδα 56 από 145

57 id_fb: Ο κωδικός αντικειμένου που έχει το κάθε σημείο στο Facebook (σε περίπτωση που επιθυμούμε να λάβουμε μετρήσεις για το σημείο μέσω του Facebook) Στην ακόλουθη εικόνα, φαίνεται ένα στιγμιότυπο του πίνακα simeia: Εικόνα 14: Στιγμιότυπο του πίνακα simeia metriseisfb: Αυτός ο πίνακας αποτελεί το βασικό πίνακα της εφαρμογής μας, μιας και εδώ αποθηκεύονται οι μετρήσεις που λαμβάνονται από τις κλήσεις των API των Foursquare, Facebook και OpenWeatherMap. Αποτελείται από τα εξής πεδία: id: Ένας αύξων αριθμός που χαρακτηρίζει κάθε εγγραφή στον πίνακα type_measure: Το είδος των δεδομένων που επιθυμούμε να μετρήσουμε για το εκάστοτε σημείο (πχ. αριθμός like από το Facebook, αριθμός check-in από το Facebook, αριθμός check-in από το Foursquare, αριθμός χρηστών που κάνουν check-in στο Foursquare, θερμοκρασία από την υπηρεσία OpenWeatherMap κ.ά.) measure: Το σύνολο των δεδομένων (αριθμητικά) που ελήφθησαν για κάθε σημείο id_simeio: Ο αριθμός που χαρακτηρίζει το κάθε εξεταζόμενο σημείο της εφαρμογής date_insert: Η ημερομηνία και ώρα καταγραφής της μέτρησης (τοπική ώρα υπολογιστή) field1, field2: Πεδία για την αποθήκευση λοιπών μετρήσεων προς μελέτη recno: Ένας αύξων αριθμός που χαρακτηρίζει την κάθε μέτρηση Αμέσως παρακάτω, φαίνεται ένα στιγμιότυπο του πίνακα metriseisfb: Σελίδα 57 από 145

58 Εικόνα 15: Στιγμιότυπο του πίνακα metriseisfb Οι σχέσεις που συνδέουν τους πίνακες της εφαρμογής μας μεταξύ τους, παρουσιάζονται στο παρακάτω ER διάγραμμα: Εικόνα 16: ER Διάγραμμα των πινάκων της βάσης δεδομένων της εφαρμογής που ενσωματώνεται στο διαχειριστικό περιβάλλον Σελίδα 58 από 145

59 Όπως προκύπτει από το παραπάνω διάγραμμα, ο πίνακας katigories με τον πίνακα simeia συνδέονται με μια σχέση 1 προς πολλά. Επίσης, ο πίνακας simeia με τον πίνακα metriseisfb συνδέονται μεταξύ τους με μια σχέση 1 προς πολλά Περιγραφή Λειτουργία Διαχειριστικού Περιβάλλοντος Στην παρούσα υποενότητα, περιγράφεται το διαχειριστικό περιβάλλον που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε για την καταχώρηση σημείων και τη λήψη μετρήσεων από τα API των Foursquare, Facebook και OpenWeatherMap. Πιο αναλυτικά, η αρχική σελίδα του διαχειριστικού περιβάλλοντος παρουσιάζεται στην αμέσως ακόλουθη εικόνα: Εικόνα 17: Αρχική σελίδα του διαχειριστικού περιβάλλοντος της εφαρμογής Όπως φαίνεται και από την αμέσως παραπάνω εικόνα, οι επιλογές πλοήγησης είναι οι ακόλουθες: Αρχική (αρχική σελίδα του διαχειριστικού) Κατηγορίες Σημεία Μετρήσεις Η επιλογή «Κατηγορίες» μας οδηγεί σε μία φόρμα στην οποία μπορούμε να προσθέτουμε, κάθε φορά, τις κατηγορίες των σημείων που επιθυμούμε να μελετήσουμε από το Foursquare. Στο πεδίο «Κατηγορία» εισάγουμε το όνομα της κατηγορίας του σημείου προς μελέτη, ενώ στο πεδίο «Id Κατηγορία (Foursquare)» εισάγουμε το CategoryId που μπορούμε να βρούμε από την ιστοσελίδα Επίσης, πέραν της προσθήκης μιας νέας κατηγορίας, δίνεται και η δυνατότητα διαγραφής κατηγορίας / κατηγοριών. Σελίδα 59 από 145

60 Εικόνα 18: Εισαγωγή κατηγορίας σημείων προς μελέτη Η επόμενη επιλογή ονομάζεται «Σημεία» και εμπεριέχει, με τη σειρά της, τις ακόλουθες 3 επιλογές: Εισαγωγή Σημείου Προβολή Σημείων Χάρτης Σημείων Εικόνα 19: H επιλογή «Σημεία» με τις 3 δυνατές επιλογές της Με την επιλογή «Εισαγωγή Σημείου», μπορούμε να εισάγουμε το επιθυμητό σημείο για το οποίο, στη συνέχεια, θα λαμβάνουμε μετρήσεις από τα επιθυμητά API. Εδώ, εμφανίζεται μια φόρμα στην οποία καλούμαστε να εισάγουμε διάφορα στοιχεία. Συγκεκριμένα, αρχικά πρέπει να εισάγουμε τις γεωγραφικές συντεταγμένες (γεωγραφικό μήκος και πλάτος) του εκάστοτε εξεταζόμενου σημείου. Με την εισαγωγή τους στα αντίστοιχα πεδία της φόρμας, γίνεται αυτόματη εμφάνιση του σημείου στο χάρτη που έχει προστεθεί στο διαχειριστικό (Google Maps). Αντίστοιχα, ο προσδιορισμός του κάθε σημείου μπορεί να γίνει και με την απευθείας αναζήτησή του στο χάρτη, οπότε και εμφανίζονται αυτομάτως οι συντεταγμένες του σημείου. Όλα αυτά φαίνονται στην αμέσως παρακάτω εικόνα: Σελίδα 60 από 145

61 Εικόνα 20: Εισαγωγή γεωγραφικών συντεταγμένων εξεταζόμενου σημείου Έπειτα, στην ίδια φόρμα, καλούμαστε να εισάγουμε, επιπλέον, τα παρακάτω στοιχεία για το σημείο: 1. Τίτλος: Πρόκειται για το επιθυμητό όνομα του εκάστοτε σημείου 2. Ακτίνα: Αφορά το γεωγραφικό εύρος για το οποίο θα λάβουμε δεδομένα (για το Foursquare) και αποτελεί προαιρετικό πεδίο 3. Όριο Αποτελεσμάτων (limit): Είναι ο αριθμός των αποτελεσμάτων που θα μας επιστραφούν κατά τη λήψη των μετρήσεων (αφορά το Foursquare) 4. ID Facebook: Είναι ο μοναδικός κωδικός που χαρακτηρίζει ένα συγκεκριμένο αντικείμενο στο Facebook και αποτελεί προαιρετικό πεδίο 5. Κατηγορία: Αφορά τη γενική Κατηγορία στην οποία ανήκει το κάθε εξεταζόμενο σημείο (όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως) Όλα τα παραπάνω φαίνονται και στην ακόλουθη εικόνα: Εικόνα 21: Εισαγωγή επιπλέον στοιχείων σχετικά με το εξεταζόμενο σημείο Σελίδα 61 από 145

62 Με την επιλογή «Προβολή Σημείων» εμφανίζεται ένας πίνακας, ο οποίος περιλαμβάνει τον Τίτλο, την Κατηγορία και τις Γεωγραφικές Συντεταγμένες των εξεταζόμενων σημείων. Ο πίνακας αυτός έχει μορφή αντίστοιχη με την παρακάτω: Εικόνα 22: Λίστα με τα σημεία προς μελέτη Εάν επιλέξουμε τον τίτλο ενός συγκεκριμένου σημείου, τότε μεταβαίνουμε σε μια εικόνα αντίστοιχη με την ακόλουθη: Σελίδα 62 από 145

63 Εικόνα 23: Εμφάνιση στο χάρτη και προβολή των στοιχείων για το σημείο με όνομα el_venizelos Εδώ, εκτός από την προβολή των στοιχείων που αφορούν το κάθε σημείο, μπορούμε να προβούμε σε αλλαγές, εάν το επιθυμούμε, ή ακόμη και σε διαγραφή του σημείου. Ακόμη, επιλέγοντας το «Χάρτη Σημείων», εμφανίζεται ο χάρτης με όλα τα σημεία που έχουμε προηγουμένως προσθέσει μέσω του διαχειριστικού περιβάλλοντος στη βάση δεδομένων, όπως φαίνεται στην αμέσως επόμενη εικόνα: Εικόνα 24: Χάρτης των σημείων προς μελέτη Τέλος, μέσω του εν λόγω διαχειριστικού περιβάλλοντος, μπορούμε να στέλνουμε request στα API των Foursquare, Facebook αλλά και OpenWeatherMap, πατώντας την επιλογή «Λήψη Μετρήσεων», σύμφωνα με την ακόλουθη εικόνα: Σελίδα 63 από 145

64 Εικόνα 25: Επιλογή για τη λήψη μετρήσεων από το API του Foursquare, το Graph API του Facebook και το API της υπηρεσίας OpenWeatherMap Λήψη μετρήσεων μέσω του Διαχειριστικού Περιβάλλοντος Όπως αναφέρθηκε αμέσως παραπάνω, μέσω του διαχειριστικού περιβάλλοντος που υλοποιήθηκε, έγινε εφικτή η άντληση δεδομένων από τα API των Foursquare, Facebook και OpenWeatherMap. Σκοπός μας είναι η μελέτη και η συσχέτιση των μετρήσεων από τα API των Foursquare και Facebook, καθώς επίσης και η μελέτη και συσχέτιση των μετρήσεων από διάφορα σημεία μέσω του Foursquare με δεδομένα καιρού από το API της υπηρεσίας OpenWeatherMap, έτσι ώστε να εξάγουμε ανάλογα συμπεράσματα. Πιο συγκεκριμένα, κάθε μέτρηση περιλαμβάνει ένα σύνολο δεδομένων ανάλογα με το εκάστοτε σημείο. Για τα σημεία που αφορούν αεροδρόμια λαμβάνουμε τα παρακάτω δεδομένα (από τα API των Foursquare και Facebook): CheckinsFB (checkin από το Facebook), LikesFB (like από το Facebook), Checkins4SQ (check-in από το Foursquare) και Users4SQ (χρήστες που κάνουν check-in στο Foursquare). Για τα σημεία που αφορούν πλατείες, λαμβάνουμε τα εξής δεδομένα (από τα API των Foursquare και OpenWeatherMap): Checkins4SQ (check-in από το Foursquare), Users4SQ (χρήστες που κάνουν check-in στο Foursquare), Thermokrasia (Θερμοκρασία), Sinefia (Συννεφιά), WeatherId (κωδικός καιρού), Weather_desc (περιγραφή καιρού), Weather_main (τίτλος καιρού) και Humidity (Υγρασία). Οι μετρήσεις έγιναν μέσω request προς τα API των Foursquare, Facebook και OpenWeatherMap ανά 1 ώρα (όπως είχε γίνει αντίστοιχα και προηγουμένως), ωστόσο εδώ κάθε μέτρηση δεν έγινε μέσω του Windows Task Scheduler αλλά μέσω AJAX που καλούσε ανά 1 ώρα το αντίστοιχο κομμάτι php για τη λήψη των μετρήσεων. Συγκεκριμένα, όπως φαίνεται στο παρακάτω τμήμα κώδικα, αρχικά λαμβάνουμε όλα τα σημεία από τη βάση δεδομένων και για κάθε σημείο παίρνουμε τις ανάλογες μετρήσεις. Κάθε σύνολο μετρήσεων έχει το δικό του μοναδικό αύξοντα αριθμό (recno). $recno=$_get['cnt']; $s="select *, simeia.katigoria as skateg from simeia, katigories where simeia.katigoria=katigories.katigoria"; $q=mysql_query($s); $now=$_get['cnt']; echo "<h1>αριθμός Μέτρησης:".$now."</h1><br>"; $n=new DateTime; echo $n->format("d-m-y H:i")."<br>"; while ($r=mysql_fetch_array($q)) { Σελίδα 64 από 145

65 Αν το σημείο απαιτεί μέτρηση από το Graph API του Facebook, τότε καλείται το αντίστοιχο request στο γράφο, όπου παράγεται το αντίστοιχο JSON από το οποίο λαμβάνουμε τα check-in και like για το κάθε αεροδρόμιο. if ($r['id_fb']!='') { echo "-- Μέτρηση FB --<br>"; Το request για το Graph API του Facebook έχει μορφή αντίστοιχη με την ακόλουθη: $request =" ; Ως id_fb της εκάστοτε σελίδας για κάθε εξεταζόμενο αεροδρόμιο θεωρήθηκε το id της επίσημης σελίδας στο Facebook (αυτό κατέστη δυνατό στην πλειοψηφία των εξεταζόμενων ευρωπαϊκών αεροδρομίων). Εναλλακτικά, ως id θεωρήθηκε αυτό της δημοφιλέστερης (ως προς τον αριθμό των check-in) αντίστοιχης σελίδας που βρήκαμε στο Facebook. Επιπλέον, όπως φαίνεται από το παραπάνω request, ως fields επιλέξαμε να μας επιστρέφεται ο αριθμός των like και των check-in που γίνονταν στην εκάστοτε σελίδα. $res = file_get_contents($request); $data = json_decode($res); $s2="insert INTO metriseisfb(id, type_measure, measure, id_simeio, date_insert, recno) VALUES (NULL, 'LikesFB', '".$data->likes."', '$r[id]', CURRENT_TIMESTAMP,$recno)"; mysql_query($s2); $s2="insert INTO metriseisfb(id, type_measure, measure, id_simeio, date_insert, recno) VALUES (NULL, 'CheckinsFB', '".$data- >."', '$r[id]', CURRENT_TIMESTAMP,$recno)"; mysql_query($s2); echo "$r[titlos] - $r[katigoria]. Likes=".$data->likes." Checkins=".$data->."<br>"; } Αν το σημείο δεν αφορά πλατείες, τότε καλείται και το αντίστοιχο request στο API του Foursquare, όπου παράγεται το αντίστοιχο JSON και από εκεί λαμβάνουμε τα check-in και τους χρήστες που κάνουν check-in. if ($r['skateg']!='πλατείες) { echo "-- Μέτρηση Foursquare --<br>"; Το request είναι ανάλογο με το request που παρουσιάστηκε στην ενότητα 4.3. και έχει μορφή αντίστοιχη με την ακόλουθη: $url2 = " O0WCFA5DVAQMQBUJQNDXFDCVWZ4CKZ3I4CXAIXJR434OMQ&client_secret=EI3OFJVT VMDRFDM004HM0QKZ3X5UPHYPAG33APQUOY1ITELI&ll=$r[y],$r[x]&categoryId=$r [id_kat_4sq]&limit=$r[limits]"; Σελίδα 65 από 145

66 Όπως φαίνεται από το request, η παράμετρος limit δίνεται δυναμικά από το χρήστη μέσω του διαχειριστικού περιβάλλοντος, όπου στη συγκεκριμένη περίπτωση τη θέσαμε 1 για όλα τα αεροδρόμια, εξασφαλίζοντας ότι το JSON που επιστρέφεται περιέχει μόνο στοιχεία που αφορούν τις κεντρικές δομές των αεροδρομίων. Αυτό μας διασφαλίζει κατά το μέγιστο δυνατό τη συνέπεια μεταξύ δεδομένων από το Foursquare και το Facebook. Για τον ίδιο λόγο, δε συμπεριλάβαμε στο request την παράμετρο radius. $json = file_get_contents($url2); $json_output = json_decode($json); $sum_=0; $sum_users=0; $i=1; foreach ($json_output->response->groups[0]->items as $items) { $sum_= $items->venue->stats->count; $sum_users=$items->venue->stats->userscount; $s2="insert INTO metriseisfb(id, type_measure, measure,field1, id_simeio, date_insert,recno) VALUES (NULL, 'Checkins4SQ', '".$sum_."', '$i','$r[id]', CURRENT_TIMESTAMP,$recno)"; mysql_query($s2); $s2="insert INTO metriseisfb(id, type_measure, measure,field1, id_simeio, date_insert,recno) VALUES (NULL, 'Users4SQ', '".$sum_users."','$i', '$r[id]', CURRENT_TIMESTAMP,$recno)"; mysql_query($s2); echo "$r[titlos] - $r[katigoria] -$i. Checkins=".$sum_." Users=".$sum_users."<br>"; $i++; } } else { Αν το σημείο αφορά πλατείες, τότε καλείται το αντίστοιχο request στο API του Foursquare, αλλά και το κατάλληλο request στο API της υπηρεσίας OpenWeatherMap, όπου παράγονται τα αντίστοιχα JSON από τα οποία και λαμβάνουμε τα check-in και τους χρήστες που κάνουν check-in, καθώς και τα στοιχεία που αφορούν τον καιρό. echo "-- Μέτρηση Foursquare-Καιρός --<br>"; Το request στο API του Foursquare, για τις πλατείες, έχει την ακόλουθη μορφή: Σελίδα 66 από 145

67 $url2 = " d=e5o0wcfa5dvaqmqbujqndxfdcvwz4ckz3i4cxaixjr434omq&client_secret=ei3o FJVTVMDRFDM004HM0QKZ3X5UPHYPAG33APQUOY1ITELI&v= &categoryId=$r [id_kat_4sq]&limit=$r[limits]"; Στο request αυτό, ως ορίσματα δίνονται οι γεωγραφικές συντεταγμένες βάσει των οποίων θα λάβουμε δεδομένα, η κατηγορία που μας ενδιαφέρει (εν προκειμένω πλατείες) καθώς και το όριο των αποτελεσμάτων που θα μας επιστραφούν (στην προκειμένη περίπτωση 4 πλατείες ανά πόλη). $json = file_get_contents($url2); $json_output = json_decode($json); $sum_=0; $sum_users=0; foreach ($json_output->response->groups[0]->items as $items) { $sum_+= $items->venue->stats->count; $sum_users+=$items->venue->stats->userscount; } $s2="insert INTO metriseisfb(id, type_measure, measure, id_simeio, date_insert,recno) VALUES (NULL, 'Checkins4SQ', '".$sum_."', '$r[id]', CURRENT_TIMESTAMP,$recno)"; mysql_query($s2); $s2="insert INTO metriseisfb(id, type_measure, measure,id_simeio, date_insert,recno) VALUES (NULL, 'Users4SQ', '".$sum_users."', '$r[id]', CURRENT_TIMESTAMP,$recno)"; mysql_query($s2); Το request στο API της υπηρεσίας OpenWeatherMap έχει την παρακάτω μορφή [66]: $url3 = " tric"; Όπως φαίνεται από το παραπάνω request, ως ορίσματα δίνονται ο τίτλος της πόλης για την οποία λαμβάνουμε δεδομένα καιρού, καθώς και το επιθυμητό μετρικό σύστημα για τη θερμοκρασία (στην προκειμένη περίπτωση metric, δηλαδή βαθμοί Κελσίου). $json = file_get_contents($url3); $json_output = json_decode($json); Σελίδα 67 από 145

68 $thermokrasia=$json_output->main->temp; $sinefa=$json_output->clouds->all; $weather_id=$json_output->weather[0]->id; $weather_desc=$json_output->weather[0]->description; $weather_main=$json_output->weather[0]->main; $humidity= $json_output->main->humidity; $s2="insert INTO metriseisfb(id, type_measure, field1, id_simeio, date_insert,recno) VALUES (NULL, 'Thermokrasia', '".$thermokrasia."', '$r[id]', CURRENT_TIMESTAMP,$recno)"; mysql_query($s2); $s2="insert INTO metriseisfb(id, type_measure, field1, id_simeio, date_insert,recno) VALUES (NULL, 'Sinefia', '".$sinefa."', '$r[id]', CURRENT_TIMESTAMP,$recno)"; mysql_query($s2); $s2="insert INTO metriseisfb(id, type_measure, field1, id_simeio, date_insert,recno) VALUES (NULL, 'WeatherId', '".$weather_id."', '$r[id]', CURRENT_TIMESTAMP,$recno)"; mysql_query($s2); $s2="insert INTO metriseisfb(id, type_measure, field1, id_simeio, date_insert,recno) VALUES (NULL, 'Weather_desc', '".$weather_desc."', '$r[id]', CURRENT_TIMESTAMP,$recno)"; mysql_query($s2); $s2="insert INTO metriseisfb(id, type_measure, field1, id_simeio, date_insert,recno) VALUES (NULL, 'Weather_main', '".$weather_main."', '$r[id]', CURRENT_TIMESTAMP,$recno)"; mysql_query($s2); $s2="insert INTO metriseisfb(id, type_measure, field1, id_simeio, date_insert,recno) VALUES (NULL, 'Humidity', '".$humidity."', '$r[id]', CURRENT_TIMESTAMP,$recno)"; mysql_query($s2); echo "$r[titlos] - $r[katigoria]. Checkins=$sum_, Users=$sum_users, Θερμοκρασία=$thermokrasia, Σελίδα 68 από 145

69 Σύννεφα=$sinefa, ΚωδικόςΚαιρού=$weather_id, ΠεριγραφήΚαιρού=$weather_desc, ΤίτλοςΚαιρού=$weather_main, Υγρασία=$humidity<br>"; } } Όπως φαίνεται από τον παραπάνω κώδικα, κάθε μέτρηση αποθηκεύεται στη βάση δεδομένων με κοινό recno για κάθε ομάδα μετρήσεων, αλλά με διαφορετικό id για κάθε μέτρηση και αντίστοιχο type_measure. Επίσης, σε κάθε περίπτωση, αποθηκεύεται ο ακριβής χρόνος που λάβαμε τη μέτρηση. Σελίδα 69 από 145

70 Σελίδα 70 από 145

71 Κεφάλαιο 5: Στατιστική Ανάλυση και Αποτελέσματα Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τη μελέτη και τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων τοποθεσίας που λάβαμε μέσω της εφαρμογής μας, αλλά και μέσω του διαχειριστικού περιβάλλοντος που υλοποιήθηκε, από τα API των Foursquare και Facebook, καθώς επίσης και των δεδομένων καιρού από το API της υπηρεσίας OpenWeatherMap Check-in και νέοι χρήστες μέσω Foursquare σε ευρωπαϊκά αεροδρόμια σε σχέση με δεδομένα του πραγματικού κόσμου Όσον αφορά τα 10 ευρωπαϊκά εξεταζόμενα αεροδρόμια που μελετήθηκαν μέσω της εφαρμογής μας, συνολικά συλλέχθηκαν check-in από το Foursquare κατά τη διάρκεια ενός έτους και συγκεκριμένα για την περίοδο Μάιος 2013 Μάιος 2014 (με εξαίρεση το Budapest Ferenc Liszt International Airport, όπου η συλλογή αφορά την περίοδο Ιούλιος Μάιος 2014), ενώ οι νέοι χρήστες που έκαναν check-in κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ήταν Αξίζει να σημειωθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος των αποτελεσμάτων μας από τη στατιστική ανάλυση παρουσιάστηκε (ανάρτηση poster) στο Διεθνές Συνέδριο MobiQuitous 2014 [67]. Προκειμένου να αξιολογήσουμε τα αποτελέσματα που λάβαμε μέσω της εφαρμογής μας, τα συγκρίναμε με πραγματικά δεδομένα που αφορούσαν τα ίδια αεροδρόμια για το ίδιο χρονικό διάστημα με τις μετρήσεις μας, τα οποία λάβαμε από την ιστοσελίδα η οποία είναι αφιερωμένη σε ζητήματα σχεδιασμού του δικτύου αεροπορικών εταιρειών / αεροδρομίων και χρησιμοποιεί ως πηγές ιστοσελίδες αεροδρομίων και διάφορους επίσημους οργανισμούς σχετικούς με την πολιτική αεροπορία [68]. Στους πίνακες που ακολουθούν, παρουσιάζεται ο αριθμός των check-in στο Foursquare, ο αριθμός των νέων χρηστών που έκαναν check-in μέσω αυτού, καθώς και ο αριθμός των επιβατών βάσει των επίσημων στοιχείων που λάβαμε από το σε κάθε αεροδρόμιο ανά μήνα. Επιπλέον, τα δεδομένα αυτά αποτυπώνονται και με τη μορφή γραφικής παράστασης ανά αεροδρόμιο. Για κάθε εξεταζόμενο αεροδρόμιο, σε μηνιαία βάση, ο επίσημος αριθμός επιβατών από και προς αυτό απεικονίζεται με πορτοκαλί χρώμα, ο αριθμός των check-in του Foursquare με μπλε, ενώ ο αριθμός των νέων χρηστών με γκρι χρώμα. Τέλος, σε κάθε γραφική παράσταση ο αριστερός κατακόρυφος άξονας αντιστοιχεί στον αριθμό των επιβατών κάθε αεροδρομίου, ενώ ο δεξιός κατακόρυφος άξονας αντιστοιχεί στον αριθμό των δεδομένων που συλλέχθηκαν μέσω της εφαρμογής μας. Σελίδα 71 από 145

72 Number of Passengers Number of Check-ins Athens International Airport Foursquare: Checkin Χρήστες Foursquare: Νέοι Μήνας (πραγματικοί επιβάτες) 05/ / / / / / / / / / / / / Σύνολο Πίνακας 1: Αριθμός check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Athens International Airport Athens International Airport Passengers Check-ins New Users Σχήμα 1: Γραφική Παράσταση check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Athens International Airport Σελίδα 72 από 145

73 Number of Passengers Number of Check-ins Μήνας Foursquare: Check-in Heathrow Airport Foursquare: Νέοι Χρήστες (πραγματικοί επιβάτες) 05/ / / / / / / / / / / / / Σύνολο Πίνακας 2: Αριθμός check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Heathrow Airport Heathrow Airport Passengers Check-ins New Users Σχήμα 2: Γραφική Παράσταση check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Heathrow Airport Σελίδα 73 από 145

74 Number of Passengers Number of Check-ins Frankfurt Airport Μήνας Foursquare: Foursquare: Νέοι Check-in Χρήστες (πραγματικοί επιβάτες) 05/ / / / / / / / / / / / / Σύνολο Πίνακας 3: Αριθμός check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Frankfurt Airport Frankfurt Airport Passengers Check-ins New Users Σχήμα 3: Γραφική Παράσταση check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Frankfurt Airport Σελίδα 74 από 145

75 Number of Passengers Number of Check-ins Μήνας Foursquare: Check-in Paris CDG Foursquare: Νέοι Χρήστες (πραγματικοί επιβάτες) 05/ / / / / / / / / / / / / Σύνολο Πίνακας 4: Αριθμός check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Paris CDG Paris CDG Passengers Check-ins New Users Σχήμα 4: Γραφική Παράσταση check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Paris CDG Σελίδα 75 από 145

76 Number of Passengers Number of Check-ins Amsterdam Airport Schiphol Μήνας Foursquare: Checkin Χρήστες (πραγματικοί Foursquare: Νέοι επιβάτες) 05/ / / / / / / / / / / / / Σύνολο Πίνακας 5: Αριθμός check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Amsterdam Airport Schiphol Amsterdam Airport Schiphol Passengers Check-ins New Users Σχήμα 5: Γραφική Παράσταση check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Amsterdam Airport Schiphol Σελίδα 76 από 145

77 Number of Passengers Number of Check-ins Μήνας Foursquare: Check-in Madrid Barajas Airport Foursquare: Νέοι Χρήστες (πραγματικοί επιβάτες) 05/ / / / / / / / / / / / / Σύνολο Πίνακας 6: Αριθμός check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Madrid Barajas Airport Madrid Barajas Airport Passengers Check-ins New Users Σχήμα 6: Γραφική Παράσταση check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Madrid Barajas Airport Σελίδα 77 από 145

78 Number of Passengers Number of Check-ins Μήνας Munich International Airport Foursquare: Νέοι Χρήστες Foursquare: Checkin (πραγματικοί επιβάτες) 05/ / / / / / / / / / / / / Σύνολο Πίνακας 7: Αριθμός check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Munich International Airport Munich International Airport Passengers Check-ins New Users Σχήμα 7: Γραφική Παράσταση check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Munich International Airport Σελίδα 78 από 145

79 Number of Passengers Number of Check-ins Μήνας Moscow Sheremetyevo International Airport Foursquare: Check-in Foursquare: Νέοι Χρήστες (πραγματικοί επιβάτες) 05/ / / / / / / / / / / / / Σύνολο Πίνακας 8: Αριθμός check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Moscow Sheremetyevo International Airport Moscow Sheremetyevo International Airport Passengers Check-ins New Users Σχήμα 8: Γραφική Παράσταση check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Moscow Sheremetyevo International Airport Σελίδα 79 από 145

80 Number of Passengers Number of Check-ins Μήνας Foursquare: Check-in Rome Fiumicino Airport Foursquare: Νέοι Χρήστες ( πραγματικοί επιβάτες ) 05/ / / / / / / / / / / / / Σύνολο Πίνακας 9: Αριθμός check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Rome Fiumicino Airport Rome Fiumicino Airport Passengers Check-ins New Users Σχήμα 9: Γραφική Παράσταση check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Rome Fiumicino Airport Σελίδα 80 από 145

81 Number of Passengers Number of Check-ins Μήνας Budapest International Airport Foursquare: Check-in Foursquare: Νέοι Χρήστες (πραγματικοί επιβάτες) 07/ / / / / / / / / / / Σύνολο Πίνακας 10: Αριθμός check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Budapest International Airport Budapest International Airport Passengers Check-ins New Users Σχήμα 10: Γραφική Παράσταση check-in, νέων χρηστών και πραγματικών επιβατών για το Budapest International Airport Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό από τις παραπάνω γραφικές παραστάσεις, ο αριθμός των check-in (μπλε γραμμή) ακολουθεί παρόμοια μορφή με τον αριθμό των νέων χρηστών που έκαναν check-in μέσω Foursquare. Ωστόσο, το εντυπωσιακό είναι ότι τόσο ο αριθμός των check-in, όσο και ο αριθμός των νέων χρηστών ακολουθούν Σελίδα 81 από 145

82 σε μεγάλο βαθμό τον επίσημο αριθμό των επιβατών σε κάθε αεροδρόμιο. Αυτή η παρατήρηση είναι εξαιρετικά σημαντική, εάν αναλογιστεί κανείς ότι ο αριθμός των συλλεγόμενων δεδομένων από το Foursquare είναι εκατοντάδες φορές μικρότερος από τον αντίστοιχο αριθμό των επιβατών που ταξίδεψαν από και προς τα συγκεκριμένα αεροδρόμια. Για τη στατιστική ανάλυση των μετρήσεων που λάβαμε μέσω της εφαρμογής μας από το Foursquare και τη συσχέτισή τους με πραγματικά δεδομένα, χρησιμοποιήσαμε το ισχυρό πρόγραμμα στατιστικής επεξεργασίας δεδομένων SPSS (Statistical Package for Social Science). Χρησιμοποιώντας το συγκεκριμένο εργαλείο, εφαρμόστηκε το (ισχυρό) normality test των Shapiro-Wilk προκειμένου να συγκρίνουμε την κατανομή του δείγματος που λάβαμε από τις πειραματικές μας μετρήσεις αλλά και από τα επίσημα στοιχεία επιβατικής κίνησης στα αεροδρόμια, σε σχέση με το σχήμα μιας κανονικής κατανομής. Το Shapiro-Wilk test είναι κατάλληλο για μικρού μεγέθους δείγματα (< 50), αλλά μπορεί επίσης να διαχειριστεί και δείγματα μεγέθους έως και 2000 [69]. Το test αυτό εφαρμόστηκε τόσο για το σύνολο των δεδομένων, όσο και για κάθε αεροδρόμιο ξεχωριστά. Tests of Normality airport_id Kolmogorov-Smirnov a Shapiro-Wilk Statistic df Sig. Statistic df Sig. users 1,134 13,200 *,936 13,412 2,167 13,200 *,947 13,557 3,155 13,200 *,950 13,595 4,214 13,107,865 13,045 5,148 13,200 *,924 13,280 6,173 13,200 *,941 13,476 8,151 13,200 *,952 13,622 9,161 13,200 *,933 13,373 10,143 13,200 *,934 13,389 13,137 11,200 *,950 11,645 official 1,178 13,200 *,909 13,179 2,132 13,200 *,964 13,816 3,186 13,200 *,924 13,281 4,204 13,144,940 13,453 5,195 13,192,902 13,144 6,187 13,200 *,949 13,579 8,237 13,045,857 13,035 9,123 13,200 *,949 13,590 Σελίδα 82 από 145

83 10,205 13,140,907 13,164 13,169 11,200 *,915 11,278 1,191 13,200 *,856 13,034 2,185 13,200 *,852 13,031 3,152 13,200 *,962 13,779 4,163 13,200 *,948 13,572 5,106 13,200 *,942 13,483 6,131 13,200 *,979 13,973 8,191 13,200 *,969 13,887 9,149 13,200 *,946 13,546 10,188 13,200 *,923 13,273 13,170 11,200 *,897 11,168 *. This is a lower bound of the true significance. a. Lilliefors Significance Correction Πίνακας 11: Normality test για check-in, νέους χρήστες και πραγματικά δεδομένα ανά εξεταζόμενο αεροδρόμιο Η ποσότητα Sig. (Significance) είναι η πιθανότητα να κάνουμε λάθος εάν αποδεχθούμε ότι τα δεδομένα του δείγματος δεν ακολουθούν την κανονική κατανομή [70]. Βάσει της τιμής αυτής, μπορούμε να συμπεράνουμε εάν τα δεδομένα ακολουθούν κανονική κατανομή ή όχι. Πιο συγκεκριμένα, εάν η τιμή Sig. από το Shapiro-Wilk test είναι μεγαλύτερη του 0,05, τότε η κατανομή είναι κανονική, διαφορετικά μη κανονική. Έτσι, λοιπόν, μελετώντας τον αμέσως προηγούμενο πίνακα, προκύπτει ότι (τα id των αεροδρομίων φαίνονται στον πίνακα sum_checks της ενότητας 4.2.): Τα Frankfurt Airport, Paris CDG, Amsterdam Airport Schiphol, Madrid Barajas Airport, Moscow Sheremetyevo International Airport, Rome Fiumicino Airport και Budapest International Airport ακολουθούν κανονικές κατανομές τόσο για τα check-in όσο και για τα επίσημα στοιχεία της επιβατικής κίνησης, σε αντίθεση με τα Athens International Airport, Heathrow Airport και Munich International Airport τα οποία δεν ακολουθούν κανονική κατανομή για μία από τις δύο εξεταζόμενες μεταβλητές (Sig.= 0,034 και Sig.= 0,031 για τα check-in στο Athens International Airport και το Heathrow Airport, αντίστοιχα, ενώ Sig.= 0,035 για τους επιβάτες στο Munich International Airport). Όλα τα αεροδρόμια ακολουθούν κανονικές κατανομές τόσο για τους νέους χρήστες όσο και τα επίσημα στοιχεία της επιβατικής κίνησης, με εξαίρεση τα Paris CDG και Munich International Airport τα οποία ακολουθούν μη κανονική κατανομή για μία από τις δύο εξεταζόμενες μεταβλητές (Sig. = 0,045 για τους Σελίδα 83 από 145

84 νέους χρήστες στο Paris CDG, ενώ Sig. = 0,035 για τους επιβάτες στο Munich International Airport). Όλα τα αεροδρόμια ακολουθούν κανονικές κατανομές τόσο για τους νέους χρήστες όσο και τα check-in που αντλήθηκαν από την εφαρμογής μας, με εξαίρεση τα Athens International Airport, Heathrow Airport και Paris CDG τα οποία ακολουθούν μη κανονική κατανομή για μία από τις δύο εξεταζόμενες μεταβλητές (Sig. = 0,034 και Sig. = 0,031 για τα check-in στο Athens International Airport και το Heathrow Airport, αντίστοιχα, ενώ Sig.= 0,045 για τους νέους χρήστες στο Paris CDG). Στο σημείο αυτό, θα ήταν καίριο να αναφερθούμε, συνοπτικά, στους συντελεστές συσχέτισης ( ) Pearson και Spearman, καθώς και τις ιδιότητές τους [71]. Ο συντελεστής συσχέτισης Pearson r είναι ο κατάλληλος παραμετρικός (δηλ. ικανοποιεί συγκεκριμένες προϋποθέσεις) στατιστικός δείκτης προκειμένου να αξιολογηθεί εάν υπάρχει συνάφεια μεταξύ 2 μεταβλητών. Οι προϋποθέσεις του Pearson r είναι οι εξής: 1. Οι μεταβλητές πρέπει να είναι συνεχείς σε κλίμακα ίσων διαστημάτων και να κατανέμονται κανονικά και 2. να υπάρχει γραμμική σχέση μεταξύ των 2 μεταβλητών Αυτό που απαιτείται για την ανίχνευση των σχέσεων, είναι να υπάρχει αναλογική σχέση μεταξύ των δύο μεταβλητών για όλα τα επίπεδά τους (δηλαδή όσο μεγαλώνει η μία να μεγαλώνει και η άλλη και το αντίθετο). Ο μη παραμετρικός συντελεστής συσχέτισης Spearman rs χρησιμοποιείται για την ανίχνευση σχέσεων μεταξύ των μεταβλητών, όταν δεν ικανοποιούνται οι παραμετρικές προϋποθέσεις. Οι συντελεστές αυτοί διαθέτουν τις ακόλουθες ιδιότητες [72]: Είναι καθαροί αριθμοί (δεν έχουν μονάδες). Παίρνουν τιμές από -1 (αρνητική συσχέτιση) έως +1 (θετική συσχέτιση), όπου: Αρνητική Συσχέτιση: μικρές τιμές μιας μεταβλητής αντιστοιχούν σε μεγάλες τιμές της άλλης και αντίστροφα. Θετική Συσχέτιση: μικρές τιμές μιας μεταβλητής αντιστοιχούν σε μικρές τιμές της άλλης και αντίστροφα. Δηλαδή, το πρόσημο των συντελεστών καταδεικνύει το είδος της σχέσης, ενώ όσο μεγαλύτερη είναι η απόλυτη τιμή τους, τόσο ισχυρότερη είναι η συσχέτιση των δύο μεταβλητών. Τέλος, η τιμή μηδέν αντιστοιχεί στη μη ύπαρξη γραμμικής σχέσης. Είναι μέτρα του βαθμού της γραμμικής σχέσης. Ο συντελεστής συσχέτισης Pearson χρησιμοποιείται για μεταβλητές που ακολουθούν την κανονική κατανομή, ενώ σε περίπτωση που έστω και μία από τις εξεταζόμενες μεταβλητές δεν ακολουθεί κανονική κατανομή, τότε χρησιμοποιείται ο Σελίδα 84 από 145

85 συντελεστής συσχέτισης Spearman. Ως εκ τούτου, λοιπόν, για τα αεροδρόμια με τις κανονικές κατανομές (ανά εξεταζόμενο ζεύγος μεταβλητών κάθε φορά) χρησιμοποιήθηκε ο συντελεστής γραμμικής συσχέτισης Pearson, ενώ για αυτά με τις μη κανονικές κατανομές ο συντελεστής συσχέτισης Spearman. Η στατιστική ανάλυση των μηνιαίων παρατηρήσεων για όλα τα αεροδρόμια αποκάλυψε μια ισχυρή θετική συσχέτιση μεταξύ του αριθμού των check-in και του πραγματικού αριθμού των επιβατών, η οποία είναι στατιστικώς σημαντική (rs = p < 0.01). Επιπλέον, υπάρχει μια ακόμη συσχέτιση μεταξύ του αριθμού των νέων χρηστών που έκαναν check-in μέσω του Foursquare και του πραγματικού αριθμού των επιβατών, η οποία είναι εξίσου στατιστικά σημαντική (rs = p < 0.01). Τέλος, μια στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση βρέθηκε και μεταξύ του αριθμού των νέων χρηστών και του αριθμού των check-in από το Foursquare (rs = p < 0.01). Όλες αυτές οι συσχετίσεις επιβεβαιώνουν τις παρόμοιες τάσεις που ακολουθούν οι γραφικές παραστάσεις των μεταβλητών αυτών και τις οποίες παρουσιάσαμε προηγουμένως. Κατά την εξέταση των μετρήσεων από κάθε αεροδρόμιο ξεχωριστά, τα αποτελέσματα είναι αρκετά διαφορετικά. Στατιστικά σημαντικές θετικές συσχετίσεις μεταξύ του αριθμού των check-in και του αριθμού των επιβατών βρέθηκαν για τα ακόλουθα αεροδρόμια: Athens International Airport (rs = p < 0.01), Heathrow Airport (rs = p <0.01), Frankfurt Airport (r = p < 0.05 ), Paris CDG (r = p < 0.05), ενώ για το Amsterdam Airport Schiphol ο συσχετισμός δεν είναι οριακά, στατιστικά, σημαντικός (r = p = 0.066). Από την άλλη πλευρά, στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση βρέθηκε μεταξύ του αριθμού των νέων χρηστών και του αριθμού των επιβατών κατά τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων κάθε αεροδρομίου ξεχωριστά, για όλες τις περιπτώσεις, με εξαίρεση το Munich International Airport. Συγκεκριμένα: Athens International Airport (r = p < 0.01), Heathrow Airport (r = p < 0.01), Frankfurt Airport (r = p < 0.01), Paris CDG (rs = p < 0.01), Amsterdam Airport Schiphol (r = p < 0.05), Madrid Barajas Airport (r = p < 0.01), Moscow Sheremetyevo International Airport (r = p < 0.01), Rome Fiumicino Airport (r = p < 0.05) και Budapest International Airport (r = p < 0.05). Τέλος, μεταξύ του αριθμού των νέων χρηστών και του αριθμού των check-in από το Foursquare βρέθηκε μια στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση για κάθε αεροδρόμιο, με εξαίρεση το Moscow Sheremetyevo International Airport. Από όλα τα παραπάνω, φαίνεται ότι υπάρχει συσχέτιση για 5 από τα 10 εξεταζόμενα ευρωπαϊκά αεροδρόμια, όσον αφορά τα check-in μέσω Foursquare και τους πραγματικούς αριθμούς της επιβατικής κίνησης. Ωστόσο, το σημαντικότερο εύρημα της παραπάνω μελέτης έγκειται στο γεγονός ότι ο αριθμός των νέων χρηστών που έκαναν check-in μέσω Foursquare είναι καλύτερος δείκτης της εναέριας κυκλοφορίας ενός αεροδρομίου, μιας και βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ του αριθμού των νέων χρηστών και της πραγματικής επιβατικής κίνησης για 9 από τα 10 αεροδρόμια. Το γεγονός αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, αφού οι αριθμοί αυτοί είναι εκατοντάδες φορές μικρότεροι από τους επίσημους αριθμούς για κάθε αεροδρόμιο. Σελίδα 85 από 145

86 5.2. Check-in και νέοι χρήστες μέσω Foursquare σε αεροδρόμια κατά τη διάρκεια αθλητικών και άλλου είδους γεγονότων Εκτός από τη μελέτη του αριθμού των check-in και των νέων χρηστών που έκαναν check-in μέσω του Foursquare στα 10 εξεταζόμενα ευρωπαϊκά αεροδρόμια, μελετήθηκαν επίσης και ορισμένα αθλητικά και άλλου είδους γεγονότα που διαδραματίστηκαν στη Φρανκφούρτη και στο Ρίο ντε Τζανέιρο, βάσει των δεδομένων που συλλέχθηκαν από το Foursquare στα αντίστοιχα αεροδρόμια, μέσω της εφαρμογής μας. Πιο αναλυτικά, αρχικά μελετήθηκαν τα check-in αλλά και οι νέοι χρήστες που έκαναν check-in μέσω Foursquare στο Frankfurt Airport κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης Αυτοκινήτου της Φρανκφούρτης 2013 (Frankfurt Motor Show 2013), καθώς και για ένα διάστημα πριν και μετά από αυτήν. Όλα αυτά παρουσιάζονται στο αμέσως επόμενο γράφημα. Σημειώνεται ότι η συγκεκριμένη έκθεση αποτελεί τη μεγαλύτερη έκθεση αυτοκινήτου στον κόσμο, συγκεντρώνοντας χιλιάδες επισκέπτες και λάτρεις της αυτοκίνησης από όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Για το έτος 2013, η εν λόγω έκθεση έλαβε χώρα από τις 10 έως τις 22 Σεπτεμβρίου. Frankfurt Motor Show /08/ /09/ /09/ /09/ /09/ /10/2013 Total Check-ins Total New Users Σχήμα 11: Γράφημα check-in και νέων χρηστών στο Frankfurt Airport κατά τη διάρκεια του Frankfurt Motor Show 2013, αλλά και για ένα διάστημα πριν και μετά Όπως γίνεται αμέσως αντιληπτό από το παραπάνω γράφημα, η στήλη που αφορά τους νέους χρήστες (γκρι χρώμα) είναι ανάλογη της αντίστοιχης στήλης των checkin (μπλε χρώμα). Επίσης, παρατηρούμε ότι κατά τη διάρκεια της έκθεσης, ο αριθμός των check-in αλλά και των νέων χρηστών του Foursquare που έκαναν check-in στο Frankfurt Airport αυξήθηκε (έστω και σε μικρό βαθμό) σε σχέση με τα αντίστοιχα δεδομένα για ένα χρονικό διάστημα πριν και μετά την έκθεση. Στη συνέχεια, μελετήθηκε ο αριθμός των check-in και των νέων χρηστών που έκαναν check-in μέσω Foursquare στο Rio de Janeiro Galeão International Airport, Σελίδα 86 από 145