ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΣΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΣΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΤΣΟΚΟΥΜΝΗΣ ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ ΜΙΛΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ: ΜΠΙΣΚΑΣ Ν. ΠΑΝΤΕΛΗΣ, ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΗΜΜΥ Α.Π.Θ. ΜΑΡΝΕΡΗΣ Γ. ΗΛΙΑΣ, ΥΠ. ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΤΗΜΜΥ Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη 2014

2 Πρόλογος Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η μελέτη και ανάλυση της λειτουργίας των Αγορών Εξισορρόπησης ηλεκτρικής ενέργειας (Electricity Balancing Markets) και των Μηχανισμών Εκκαθάρισης Αποκλίσεων (Imbalance Settlement Mechanisms) που λειτουργούν σε διάφορες χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης, καθώς επίσης και η συλλογή πραγματικών δεδομένων που αφορούν στη λειτουργία των εν λόγω Ευρωπαϊκών αγορών/μηχανισμών. Η διασφάλιση της ισορροπίας μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας σ ένα σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, αποτελεί παράγοντα καταλυτικής σημασίας για την διατήρηση της εύρυθμης λειτουργίας του. Μέσω των αγορών αυτών, ο Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς (Transmission System Operator ή TSO) προμηθεύεται τις απαραίτητες υπηρεσίες εξισορρόπησης για την ανακούφιση ανεπιθύμητων αποκλίσεων μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης, διασφαλίζοντας μ αυτό τον τρόπο την ομαλή λειτουργία του συστήματος και την αδιάλειπτη παροχή ηλεκτρικής ενέργειας. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια συνοπτική περιγραφή των επακόλουθων συνεπειών που επέφερε η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην ευρύτερη βιομηχανία του ηλεκτρισμού, με ιδιαίτερη έμφαση στις επιπτώσεις που είχε στον τομέα της διαχείρισης εξισορρόπησης. Οι συγγραφείς προβαίνουν σε μια σύντομη περιγραφή της εξέλιξης των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας μετά την απελευθέρωση και στη συνέχεια τονίζουν τη σημασία της λειτουργίας των Αγορών Εξισορρόπησης και τις προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν οι τελευταίες λόγω των υψηλών απαιτήσεων των σύγχρονων συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας. Στο δεύτερο κεφάλαιο συνοψίζονται και αποσαφηνίζονται οι βασικές αρχές και τα χαρακτηριστικά της Αγοράς Εξισορρόπησης, όπως αυτά προδιαγράφονται στον Κώδικα Εξισορρόπησης Ηλεκτρικής Ενέργειας (Network Code on Electricity Balancing ή NC EB) του Ευρωπαϊκού Δικτύου των Διαχειριστών των Συστημάτων Μεταφοράς (ENTSO-E) και εφαρμόζονται στις υπό εξέταση Ευρωπαϊκές αγορές. Περιγράφεται η γενική δομή της Αγοράς Εξισορρόπησης, με τους τρεις βασικούς πυλώνες: 1) Προγραμματισμός Εξισορρόπησης, 2) Προμήθεια Υπηρεσιών Εξισορρόπησης, 3) Μηχανισμός Εκκαθάρισης Αποκλίσεων. Οι δύο τελευταίοι πυλώνες αποτελούν τον κεντρικό πυρήνα της παρούσας διπλωματικής γι αυτό γίνεται μία εις βάθος ανάλυσή τους. Στο τρίτο κεφάλαιο παρατίθεται η ανάλυση της Αγοράς Προμήθειας Υπηρεσιών Εξισορρόπησης και του Μηχανισμού Εκκαθάρισης Αποκλίσεων που λειτουργούν σε έξι χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης (Βέλγιο, Ολλανδία, Ισπανία, Ουγγαρία, Γαλλία και Ελβετία). Συγκεκριμένα, αναλύονται η λειτουργία των αγορών εφεδρειών και ενέργειας i

3 εξισορρόπησης και η διαδικασία με την οποία προκύπτουν οι τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων. Όπου κατέστη δυνατό γίνεται παράθεση στοιχείων και αριθμών για καλύτερη κατανόηση της διαδικασίας που ακολουθείται. Στο τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο ακολουθεί μια συνοπτική παρουσίαση των στοιχείων που συλλέξαμε και οργανώσαμε σε ενιαία μορφή για όλες τις υπό μελέτη χώρες. Παρατίθενται στοιχεία που αφορούν στην παραγωγή, στην πρόβλεψη φορτίου, στο πραγματικό φορτίο καθώς και στοιχεία που αφορούν στο βασικό κομμάτι της μελέτης μας και έχουν να κάνουν με την Προμήθεια των Υπηρεσιών Εξισορρόπησης και την Εκκαθάριση των Αποκλίσεων. Τελικά, μέσω των στοιχείων αυτών αλλά και των αναλυτικών στοιχείων που διατηρήσαμε σε μορφή αρχείων Excel, εξάγονται κάποια συμπεράσματα όσον αφορά στη λειτουργικότητα και την αποδοτικότητα των αγορών και μηχανισμών που εφαρμόζει η κάθε χώρα, καθώς και στο βαθμό ομογενοποίησης των αγορών εξισορρόπησης ανά την Ευρώπη, στα πλαίσια του επονομαζόμενου Μοντέλου Στόχου (Target Model) για την Εσωτερική Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας (Internal Electricity Market ή IEM) στην Ευρώπη. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τον επιβλέποντα καθηγητή κ. Παντελή Μπίσκα, για την ανάθεση της διπλωματικής εργασίας, την εμπιστοσύνη που μας επέδειξε και τις πολύτιμες πληροφορίες που μας παρείχε. Ιδιαίτερες ευχαριστίες θα θέλαμε να δώσουμε και στον Υποψήφιο Διδάκτορα Ηλία Μαρνέρη για την άψογη συνεργασία, καθοδήγηση και άμεση ανταπόκριση του σε όλα τα ζητήματα καθ όλη τη διάρκεια εκπόνησης της παρούσας διπλωματικής. Τέλος, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τις οικογένειες μας για την αμέριστη ηθική και οικονομική υποστήριξή που μας παρείχαν όλα αυτά τα χρόνια. ii

4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Κεφάλαιο 1. Εισαγωγή Απελευθέρωση αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Σημασία και Προκλήσεις των Αγορών Εξισορρόπησης Ηλεκτρικής Ενέργειας... 5 Κεφάλαιο 2. Πλαίσιο σχεδιασμού της αγοράς εξισορρόπησης Βασικές αρχές της αγοράς εξισορρόπησης Προγραμματισμός εξισορρόπησης (Balance planning) Προμήθεια Υπηρεσιών Εξισορρόπησης (Balancing Service Procurement) Αγορά Εφεδρειών Εξισορρόπησης (Balancing Reserve Market) Αγορά Ενέργειας Εξισορρόπησης (Balancing Energy Market) Μηχανισμός εκκαθάρισης της παρεχόμενης ενέργειας εξισορρόπησης βάσει προσφοράς (pay as bid) ή με οριακή τιμολόγηση (marginal pricing) Τύποι υπηρεσιών εξισορρόπησης Εκκαθάριση Αποκλίσεων (Imbalance Settlement) Μηχανισμοί Εκκαθάρισης Αποκλίσεων Σύγκριση μεθόδων τιμολόγησης Βασικοί συμμέτοχοι στην αγορά εξισορρόπησης Κεφάλαιο 3. Ανάλυση αγορών εξισορρόπησης & μηχανισμού εκκαθάρισης αποκλίσεων για διάφορες χώρες της Ευρώπης Βέλγιο Ολλανδία Ισπανία Ουγγαρία Γαλλία Ελβετία Κεφάλαιο 4. Στατιστικά Στοιχεία και Συμπεράσματα Στατιστικά στοιχεία Παρατηρήσεις Συμπεράσματα Βαθμός ομογενοποίησης των αγορών εξισορρόπησης iii

5 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ iv

6 ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1: Σκάλες προσφορών Ημερήσιας Αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας... 2 Εικόνα 2: Χρονική αλληλουχία των Ευρωπαϊκών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας... 4 Εικόνα 3: Σκάλα προφορών για εφεδρεία ανοδικής ρύθμισης Εικόνα 4: Σκάλα προσφορών για εφεδρεία καθοδικής ρύθμισης Εικόνα 5: Προσφορές καθοδικής (μπλε σκάλα) και ανοδικής (κόκκινη σκάλα) ενέργειας εξισορρόπησης Εικόνα 6: Σχηματική αναπαράσταση αγορών ενέργειας και εφεδρείας εξισορρόπησης Εικόνα 7: Οριακή και Σταθμισμένη μέση τιμή προσφορών ενέργειας εξισορρόπησης Εικόνα 8: Σκάλες προσφορών στις περιπτώσεις τιμολόγησης βάσει προσφοράς (μπλε σκάλα) και οριακής τιμολόγησης (μαύρη σκάλα) Εικόνα 9: Σκάλα προσφορών στην περίπτωση τιμολόγησης βάσει προσφοράς Εικόνα 10: Διακοπή λειτουργίας μονάδας παραγωγής και χρονοδιάγραμμα ενεργοποίησης υπηρεσιών εξισορρόπησης Εικόνα 11: Προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης και εκκαθάριση αποκλίσεων από τον Διαχειριστή Εικόνα 12: Υπολογισμός μέσης τιμής για κατάσταση ρύθμισης 0 (Ολλανδία) Εικόνα 13: Σκάλα προσφορών τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης (Ισπανία) Εικόνα 14: Συνεργασία egcc Εικόνα 15: Imbalance netting process Εικόνα 16: Παράδειγμα ανταλλαγής ενέργειας εξισορρόπησης μεταξύ τριών περιοχών ελέγχου v

7 ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1: Αντιστοιχία τύπων υπηρεσιών εξισορρόπησης Πίνακας 2: Μέθοδος ενιαίας τιμής Πίνακας 3: Μέθοδος δύο τιμών για τιμολόγηση βάσει προσφοράς Πίνακας 4: Μέθοδος δύο τιμών για οριακή τιμολόγηση Πίνακας 5: Μέθοδος διπλής τιμολόγησης Πίνακας 6: Μηχανισμός εκκαθάρισης αποκλίσεων (Βέλγιο) Πίνακας 7: Υπολογισμός μέγιστης και ελάχιστης οριακής τιμής για προμήθεια ενέργειας εξισορρόπησης (Βέλγιο) Πίνακας 8: Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων (Βέλγιο) Πίνακας 9: Κατάσταση ρύθμισης 1 & -1 (Ολλανδία) Πίνακας 10: Κατάσταση ρύθμισης 1 (Ολλανδία) Πίνακας 11: Κατάσταση ρύθμισης -1 (Ολλανδία) Πίνακας 12: Κατάσταση ρύθμισης 2 (Ολλανδία) Πίνακας 13: Μηχανισμός εκκαθάρισης για κατάσταση ρύθμισης 1 & -1 (Ολλανδία) Πίνακας 14: Μηχανισμός εκκαθάρισης για κατάσταση ρύθμισης 2 (Ολλανδία) Πίνακας 15: Ενέργεια εξισορρόπησης ανά τύπο εφεδρείας (Ολλανδία) Πίνακας 16: Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ολλανδία) Πίνακας 17: Προσφορές ανοδικής και καθοδικής εφεδρείας εξισορρόπησης (περίοδος κατανομής 12:00-13:00 1/1/2014) (Ισπανία) Πίνακας 18: Προσφορές τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης (Ισπανία) Πίνακας 19: Μηχανισμός εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ισπανία) Πίνακας 20: Υπολογισμός σταθμισμένης μέσης οριακής τιμής για την εκκαθάριση των αποκλίσεων (Ισπανία) Πίνακας 21: Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ισπανία) Πίνακας 22: Μηχανισμός εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ουγγαρία) Πίνακας 23: Υπολογισμός σταθμισμένης μέσης τιμής για την εκκαθάριση αποκλίσεων (Ουγγαρία) Πίνακας 24: Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ουγγαρία) Πίνακας 25: Μηχανισμός εκκαθάρισης αποκλίσεων (Γαλλία) Πίνακας 26: Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων (Γαλλία) Πίνακας 27: Μηχανισμός εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ελβετία) Πίνακας 28: Υπολογισμός τιμών Α και Β (Ελβετία) Πίνακας 29: Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ελβετία) Πίνακας 30: Μέσες Τιμές (Βέλγιο) vi

8 Πίνακας 31: Μέσες Τιμές (Βέλγιο) Πίνακας 32: Τυπικές Αποκλίσεις (Βέλγιο) Πίνακας 33: Μέσες Τιμές (Ολλανδία) Πίνακας 34: Μέσες Τιμές (Ολλανδία) Πίνακας 35: Τυπικές Αποκλίσεις (Ολλανδία) Πίνακας 36: Μέσες Τιμές (Ουγγαρία) Πίνακας 37: Μέσες Τιμές (Ουγγαρία) Πίνακας 38: Μέσες Τιμές (Ουγγαρία) Πίνακας 39: Τυπικές Αποκλίσεις (Ουγγαρία) Πίνακας 40: Τυπικές Αποκλίσεις (Ουγγαρία) Πίνακας 41: Μέσες Τιμές (Γαλλία) Πίνακας 42: Μέσες Τιμές (Γαλλία) Πίνακας 43: Τυπικές Αποκλίσεις (Γαλλία) Πίνακας 44: Μέσες Τιμές (Ελβετία) Πίνακας 45: Μέσες Τιμές (Ελβετία) Πίνακας 46: Τυπικές Αποκλίσεις (Ελβετία) Πίνακας 47: Μέσες Τιμές (Ισπανία) Πίνακας 48: Μέσες Τιμές (Ισπανία) Πίνακας 49: Μέσες Τιμές (Ισπανία) Πίνακας 50: Τυπικές Αποκλίσεις (Ισπανία) Πίνακας 51: Τυπικές Αποκλίσεις (Ισπανία) Πίνακας 52: Αγορές υπηρεσιών εξισορρόπησης στις υπό μελέτη χώρες Πίνακας 53: Μέθοδος εκκαθάρισης υπηρεσιών εξισορρόπησης στις υπό μελέτη χώρες.119 vii

9 Κεφάλαιο 1. Εισαγωγή 1.1 Απελευθέρωση αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Η παραδοσιακή δομή της βιομηχανίας ηλεκτρισμού υπήρξε μια καθετοποιημένη παραγωγική διαδικασία στην οποία διακρίνονται τέσσερις βασικοί κλάδοι: η παραγωγή, η μεταφορά, η διανομή και η προμήθεια της ηλεκτρικής ενέργειας. Κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20 ου αιώνα, οι κλάδοι αυτοί ήταν υπό τον έλεγχο μιας και μόνο δημόσιας επιχείρησης. Από τη μια πλευρά υπήρχαν οι καταναλωτές και από την άλλη πλευρά ένας μεγάλος κρατικός φορέας που ήταν υπεύθυνος για την παραγωγή, μεταφορά, διανομή και προμήθεια της ηλεκτρικής ενέργειας. Με την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που άρχισε να υλοποιείται κατά τη δεκαετία του 90 στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, έλαβαν χώρα ριζοσπαστικές αλλαγές στη βιομηχανία του ηλεκτρισμού. Οι προαναφερθέντες βασικοί κλάδοι διαχωρίστηκαν και ελέγχονται από διακριτούς φορείς ενώ η προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί πλέον αντικείμενο εποπτευόμενων αγορών παρά παραδοσιακών μονοπωλιακών ρυθμίσεων. Στο πλαίσιο αυτό, αναπτυχθήκαν χονδρικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας κατά μήκος της Ευρώπης, προκειμένου να εξυπηρετήσουν την ανταγωνιστική λειτουργία της βιομηχανίας ηλεκτρισμού και να προσφέρουν υπηρεσίες σε λογικές τιμές για τους καταναλωτές. Ανεξάρτητα από τη δομή και οργάνωση της απελευθερωμένης χονδρεμπορικής αγοράς κάθε Ευρωπαϊκής χώρας, ενέργεια και εφεδρείες αποτελούν προϊόν διαπραγμάτευσης, από το μακροπρόθεσμο επίπεδο έως και τον πραγματικό χρόνο. Παρακάτω παραθέτουμε εν συντομία τις γενικές κατηγορίες αγορών και μηχανισμών που έχουν αναπτυχθεί: Μέσο μακροπρόθεσμες Προθεσμιακές Αγορές (Forward Μarkets) Στις Προθεσμιακές Αγορές διεκπεραιώνονται συμφωνίες μεταξύ αγοραστών και πωλητών για την παράδοση ηλεκτρικής ενέργειας σε μελλοντικό χρόνο και την πληρωμή της σε τιμές που συμφωνούνται μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών στο παρόν. Οι προθεσμιακές συναλλαγές μπορούν να εκτελεστούν με δυο τρόπους: (α) οι συμμετέχοντες συναλλάσσονται διμερώς έξω-χρηματιστηριακά (bilateral Over-the-Counter Markets), με σύναψη τυποποιημένων ή εξατομικευμένων συμβάσεων, και (β) γίνεται χρήση μιας οργανωμένης χρηματιστηριακής αγοράς συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης (Futures Market), στην οποία οι συμμετέχοντες συναλλάσσονται τυποποιημένα παράγωγα 1

10 προϊόντα ηλεκτρικής ενέργειας, υποχρεωτικής φυσικής παράδοσης (physically settled products) ή καθαρά οικονομικά (financial products), με σκοπό την αντιστάθμιση του ρίσκου τους έναντι της μεταβλητότητας των τιμών της τρέχουσας αγοράς (Ημερήσια και Ενδο-ημερήσια Αγορά) ή την καθαρή κερδοσκοπία επί της μεταβολής στις καθημερινές τιμές. Ημερήσια Αγορά (Day Αhead Μarket) H Ημερήσια Αγορά ηλεκτρικής ενέργειας είναι μια οργανωμένη αγορά που παράγει μια ενιαία τιμή εκκαθάρισης για κάθε περίοδο κατανομής της επόμενης ημέρας κατανομής. Η τιμή για κάθε ώρα της επόμενης ημέρας καθορίζεται βάσει των προσφορών έγχυσης και των δηλώσεων φορτίου που υποβάλλονται από τους συμμετέχοντες μέχρι το κλείσιμο της αγοράς, δηλαδή την ώρα που λήγει η προθεσμία υποβολής των προσφορών. Οι συμμετέχοντες χρεώνονται ή πιστώνονται σε μια ενιαία τιμή, την Οριακή Τιμή Συστήματος (είναι η τιμή στο σημείο τομής των καμπυλών προσφοράς και ζήτησης που προκύπτουν από τις προσφορές έγχυσης και τις δηλώσεις φορτίου αντίστοιχα). Εικόνα 1: Σκάλες προσφορών Ημερήσιας Αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Ενδο-ημερήσια Αγορά (Intraday Μarket) Έπειτα από την εκκαθάριση της Ημερήσιας Αγοράς και τη δημοσίευση των σχετικών αποτελεσμάτων (κατά την προηγούμενη ημέρα της ημέρας κατανομής), οι 2

11 συμμετέχοντες συνεχίζουν να βελτιώνουν τις θέσεις τους στην Ενδο-ημερήσια Αγορά, έχοντας πλέον νέες πληροφορίες και δεδομένα για την ιδία παραγωγή ή κατανάλωσή τους, καθώς και για τη συνολική κατάσταση του συστήματος. Οι ενδο-ημερήσιες συναλλαγές μπορούν να θεωρηθούν ως μια χρονική επέκταση της βελτίωσης των θέσεων των συμμετεχόντων στην Ημερήσια Αγορά και σαν μια τελευταία ευκαιρία για ελαχιστοποίηση των αποκλίσεων της θέσης τους από τις παραγόμενες/καταναλισκόμενες ποσότητες σε πραγματικό χρόνο (προκειμένου να αποφευχθεί, κατά το δυνατόν, το σχετικό κόστος εκκαθάρισης των αποκλίσεων αυτών). Αγορά Εφεδρειών (Reserve Capacity Market) Στην αγορά αυτή οι συμμετέχοντες υποβάλλουν προσφορές για τη διαθεσιμότητα και τη σχετική ικανότητά τους σε παροχή ενέργειας εξισορρόπησης σε πραγματικό χρόνο. Οι συμμετέχοντες που επιλέγονται για να διαθέσουν τις εφεδρείες τους, ανεξάρτητα του αν ενεργοποιήσουν ή όχι τη διαθέσιμη ισχύ, αμείβονται από τον Διαχειριστή του Συστήματος για τη «δέσμευσή» τους αυτή. Αγορά Εξισορρόπησης Ενέργειας (Balancing Energy Market) Η αγορά Εξισορρόπησης Ενέργειας είναι μία αγορά πραγματικού χρόνου, στην οποία ο Διαχειριστής του Συστήματος (Transmission System Operator ή TSO) ενεργοποιεί ανοδικές/καθοδικές προσφορές εξισορρόπησης, προκειμένου να διαχειριστεί τις αρνητικές/θετικές αποκλίσεις του συστήματος και να αποκαταστήσει την ισορροπία του σε πραγματικό χρόνο. Οι συμμετέχοντες αμείβονται από τον Διαχειριστή για τις ενεργοποιημένες προσφορές αύξησης της παραγωγής ή μείωσης της κατανάλωσής τους, ενώ χρεώνονται (πληρώνουν τον Διαχειριστή) για τις ενεργοποιημένες προσφορές μείωσης της παραγωγής ή αύξησης της κατανάλωσής τους. Μηχανισμός Εκκαθάρισης Αποκλίσεων (Imbalance Settlement Mechanism) Είναι ο μηχανισμός βάσει του οποίου εκκαθαρίζονται οι αποκλίσεις στις εγχύσεις/απορροφήσεις ενέργειας μίας Οντότητας Ευθύνης Εξισορρόπησης (Balance Responsible Party ή BRP). Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές αγορές, συμπεριλαμβανομένων των υπό μελέτη αγορών στο 3 ο Κεφάλαιο, οι Διαχειριστές μεταβιβάζουν μέρος της ευθύνης εξισορρόπησης στους συμμετέχοντες, ορίζοντας τους BRPs, οι οποίοι είναι πλέον υπεύθυνοι να διατηρούν σε ισορροπία τη δική τους «περίμετρο» (χαρτοφυλάκιο) ευθύνης εξισορρόπησης, για κάθε Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων (Settlement Time Unit ή STU, 3

12 π.χ. 15 λεπτά, 30 λεπτά ή 1 ώρα) 1. Κάθε BRP αποτελείται από διάφορα σημεία έγχυσης και απορρόφησης (μονάδες παραγωγής, εισαγωγές, βιομηχανικοί και οικιακοί καταναλωτές, εξαγωγές κτλ.). Στο τέλος κάθε Περιόδου Εκκαθάρισης Αποκλίσεων ο Διαχειριστής μετρά και υπολογίζει τις αποκλίσεις μεταξύ των προγραμματισμένων και των πραγματικών ποσοτήτων ενέργειας που εγχύθηκαν/απορροφήθηκαν στο/από το σύστημα μεταφοράς για κάθε BRP. Ανάλογα με την απόκλιση του συστήματος και την ανισορροπία του BRP, ο τελευταίος χρεώνεται ή πιστώνεται κάποιο ποσό, βάσει του εκάστοτε Μηχανισμού Εκκαθάρισης Αποκλίσεων που εφαρμόζεται σε κάθε χώρα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση βλέποντας τα πλεονεκτήματα που μπορεί να προκύψουν από τη λειτουργία μιας Ενιαίας Εσωτερικής Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (Internal Electricity Market ή IEM) στην Ευρώπη, ανέπτυξε το λεγόμενο «Μοντέλο στόχος» (Target Model) με το οποίο συγκροτείται μία κοινή αρχιτεκτονική και οργάνωση των Ευρωπαϊκών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας σε κάθε χρονικό επίπεδο, από τη λειτουργία των Προθεσμιακών και Ημερήσιων Αγορών μέχρι και τη λειτουργία των Ενδο-ημερήσιων Αγορών και Αγορών Υπηρεσιών Εξισορρόπησης (Εφεδρείες και Ενέργεια Εξισορρόπησης). Στην αρχιτεκτονική αυτή προσπαθούν να εναρμονιστούν όλες οι χώρες της Ευρώπης (κάτι που ισχύει και για την Ελλάδα). Η παρακάτω εικόνα αποτυπώνει σε μεγάλο βαθμό τη χρονική αλληλουχία των ανωτέρω αγορών: Εικόνα 2: Χρονική αλληλουχία των Ευρωπαϊκών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας Η λειτουργία τόσο των Αγορών Εξισορρόπησης Ενέργειας και Εφεδρειών όσο και του Μηχανισμού Εκκαθάρισης Αποκλίσεων, και κυρίως η συλλογή και ανάλυση 1 Πηγή: PhD thesis «Design and Integration of Balancing Markets in Europe», L. Vandezande 4

13 δεδομένων αντίστοιχων Ευρωπαϊκών εθνικών αγορών/μηχανισμών, αποτελούν τον κεντρικό πυρήνα της παρούσας διπλωματικής και αναλύονται διεξοδικά στα επόμενα Κεφάλαια. Από την ανάλυση αυτή συνάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα για το βαθμό ομογενοποίησης των προς εξέταση αγορών, στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Μοντέλου Στόχου. 1.2 Σημασία και Προκλήσεις των Αγορών Εξισορρόπησης Ηλεκτρικής Ενέργειας Η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται και καταναλώνεται σε πραγματικό χρόνο, είναι απαραίτητη για τη διαφύλαξη της ασφάλειας του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας. Ως γνωστόν, στα σύγχρονα συστήματα η ηλεκτρική ενέργεια δεν μπορεί να αποθηκευτεί σε ευρεία κλίμακα, έτσι τυχόν διαταραχές της ισορροπίας μεταξύ παραγωγής και φορτίου (ζήτησης) σε πραγματικό χρόνο προκαλούν απόκλιση της συχνότητας σε σχέση με την προκαθορισμένη της τιμή. Πιο συγκεκριμένα, η συχνότητα αυξάνεται όταν η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας υπερβαίνει τη ζήτηση και αντίστροφα μειώνεται όταν η ζήτηση ξεπερνά την παραγωγή. Κάτι τέτοιο μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά του ηλεκτρολογικού εξοπλισμού, που είναι κατασκευασμένος να λειτουργεί υπό καθορισμένη συχνότητα της τάσης με την οποία τροφοδοτείται. Μεγάλη απόκλιση μεταξύ παραγωγής και ζήτησης μπορεί να θέσει εκτός λειτουργίας, λόγω αυτόματης δράσης του μηχανισμού προστασίας, μεγάλο αριθμό εξαρτημάτων του συστήματος, συμπεριλαμβανομένων των μονάδων παραγωγής και διαδοχικά να οδηγήσει σε κατάρρευση του συστήματος (system black out) 2. Γνωστά παραδείγματα μεγάλης κλίμακας κατάρρευσης Ευρωπαϊκών συστημάτων τα τελευταία χρόνια, αποτελούν αυτό της Ιταλίας και της Ελβετίας (28 Σεπτεμβρίου 2003) και αυτό της Κεντρικής Ευρώπης (4 Νοεμβρίου 2006). Πριν την απελευθέρωση των αγορών, υπεύθυνος για την διατήρηση της ισορροπίας της ενέργειας στο εκάστοτε σύστημα ήταν η δημόσια εταιρία που είχε τον πλήρη έλεγχο τόσο για τον προγραμματισμό της παραγωγής όσο και για τη μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας, κάτι που επέτρεπε μια σχετικά εύκολη και οικονομικά βέλτιστη διαχείριση της εξισορρόπησης του συστήματος. Η απελευθέρωση της αγοράς όμως, και πιο συγκεκριμένα ο διαχωρισμός της παραγωγής και της μεταφοράς, οδήγησε στη δημιουργία ενός ανεξάρτητου φορέα, του Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς, ο 2 Πηγή: «Σημειώσεις Διαχείρισης Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας», Α. Μπακιρτζής 5

14 οποίος έχει πλέον την πλήρη ευθύνη για την ασφαλή και αξιόπιστη μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας και τη διατήρηση της ισορροπίας του συστήματος. Εφόσον ο Διαχειριστής δεν κατέχει μέσα παραγωγής στο απελευθερωμένο καθεστώς των αγορών, πρέπει να προμηθεύεται τις απαραίτητες υπηρεσίες εξισορρόπησης για την αξιόπιστη λειτουργία του συστήματος από την ίδια την αγορά, κάτι που κάνει το έργο της διαχείρισης πιο περίπλοκο. Αν επιπλέον λάβει κανείς υπόψη τον αριθμό των ιδιωτικών επιχειρήσεων παραγωγής, που έχουν κάνει την είσοδο τους στη βιομηχανία της ενέργειας στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, μπορεί να αναλογιστεί την πολυπλοκότητα αυτή. Οι υπηρεσίες εξισορρόπησης είναι πιθανό να προσφέρονται σε πολύ ψηλές τιμές από τις Οντότητες Παροχής Υπηρεσιών Εξισορρόπησης (Balancing Service Providers ή BSPs) ή να μην προσφέρονται επαρκείς υπηρεσίες, γι αυτό και ο Διαχειριστής πρέπει να δίνει κίνητρα στους συμμετέχοντες ώστε να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, σε λογικές τιμές πάντα, κι έτσι να μπορεί να προμηθεύεται τους απαραίτητους πόρους, ικανούς να διατηρήσουν την ισορροπία του συστήματος. Επιπλέον, καθώς πλησιάζει ο πραγματικός χρόνος κατανομής και προκύπτουν πιθανές αποκλίσεις σε σχέση με την προγραμματισμένη παραγωγή/κατανάλωση των ΒRPs, οι τελευταίοι - στα πλαίσια της ευθύνης εξισορρόπησης που τους αναλογεί - πραγματοποιούν διορθωτικές κινήσεις εντός των συγκεκριμένων κομβικών περιμέτρων τους, ώστε να διασφαλίσουν κατά το δυνατό το αρχικά προγραμματισμένο ισοζύγιο ενέργειας εντός αυτών των περιμέτρων. Σε πραγματικό χρόνο όμως, οι αποκλίσεις αυτές μπορεί να συμβούν λόγω αβεβαιοτήτων (όπως είναι οι καιρικές συνθήκες) ή απλώς λόγω σχετικής πρόθεσης του συμμετέχοντα. Αποκλίσεις μπορεί να συμβούν επίσης λόγω λανθασμένων προβλέψεων φορτίου ή ακόμη λόγω απρόσμενων συμβάντων όπως είναι η διακοπή λειτουργίας μονάδων παραγωγής ή η καταστροφή γραμμών μεταφοράς. Στην περίπτωση αυτή αναλαμβάνει να αποκαταστήσει τη συνολική ανισορροπία του συστήματος ο Διαχειριστής, ενεργοποιώντας ενέργεια εξισορρόπησης που προμηθεύεται από την αγορά. Ενέργεια εξισορρόπησης, εκτός από την εγχώρια αγορά, μπορεί να εξασφαλιστεί και από ξένες αγορές μέσω των διασυνοριακών αγορών υπηρεσιών εξισορρόπησης που προωθούνται ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια και αποτελούν βασικό πυλώνα του Μοντέλου Στόχου για την ενιαία Ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Οι αγορές αυτές επιτρέπουν την αξιοποίηση φθηνότερων πόρων (αφού υπάρχει πρόσβαση και σε ξένες υπηρεσίες εξισορρόπησης) ενώ παράλληλα βοηθούν στην αποσυμφόρηση των εθνικών αγορών εξισορρόπησης. Αρκετοί είναι οι Διαχειριστές που έχουν στραφεί και σε αυτή την δυνατότητα για προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης, όμως ακόμη χρειάζεται να γίνει μεγάλη 6

15 προσπάθεια ώστε να εμπλακούν όλες οι χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης. Σημαντικές προσπάθειες έχουν ήδη γίνει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τους Διαχειριστές, τις εθνικές Ρυθμιστικές Αρχές και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς του κλάδου ενέργειας για την ολοκλήρωση της ημερήσιας αγοράς (day-ahead market), της προθεσμιακής αγοράς (Forward market) αλλά και της ενδο-ημερήσιας αγοράς (Intraday market). H υλοποίηση αγορών εξισορρόπησης ενέργειας που εκτείνονται πέρα από τα εθνικά σύνορα αποτελεί λοιπόν ένα σημαντικό τελευταίο βήμα προς την επίτευξη του στόχου δημιουργίας της Εσωτερικής Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Ευρώπη. Η λειτουργία των διασυνοριακών συναλλαγών ενέργειας εξισορρόπησης είναι δυνατό να επιφέρει επιπρόσθετα οφέλη όπως: Βελτιωμένη λειτουργία της αγοράς Αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των πόρων ενέργειας. Θα μπορούν να αξιοποιηθούν σε μεγάλο βαθμό οι αυξανόμενες ποσότητες παραγόμενης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας στη χρήση των διασυνοριακών διασυνδέσεων. Πρώτιστο μέλημα του κάθε Διαχειριστή παρ όλα αυτά, πρέπει να είναι η διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας των εσωτερικών αγορών υπηρεσιών εξισορρόπησης, διότι ούτως ή άλλως δεν μπορεί να βασιστεί πλήρως για την κάλυψη των αναγκών του στη διασυνοριακή αγορά εξισορρόπησης. Πρέπει να βρει τους κατάλληλους μηχανισμούς και κανόνες βάσει τους οποίους θα λειτουργεί την εσωτερική αγορά του, ώστε να μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του με ασφαλή και οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Ο σχεδιασμός μιας καλά οργανωμένης αγοράς εξισορρόπησης αποτελεί ένα δύσκολο κομμάτι που χρίζει πολλής μελέτης, ώστε η αγορά να ανταποκρίνεται στις αυξημένες απαιτήσεις των σύγχρονων συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας. Το 2007 η Ε.Ε. έθεσε το φιλόδοξο στόχο της επίτευξης μεριδίου 20% στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, στο σύνολο της παραγωγής, μέχρι το Ο στόχος αυτός αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι στη στρατηγική που ακολουθεί η Ευρώπη για έξυπνη και βιώσιμη ανάπτυξη. Η αύξηση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές οδηγεί σε μεγαλύτερες και πιο συχνές αποκλίσεις στο ισοζύγιο του συστήματος και συνεπώς σε μεγαλύτερες απαιτήσεις ενέργειας εξισορρόπησης. Κάτι τέτοιο επιβάλλει την ανάπτυξη καλά οργανωμένων και σχεδιασμένων αγορών εξισορρόπησης, που να δύνανται να ανταπεξέλθουν στις νέες 3 Ιστοσελίδα: energy in the European Union 7

16 απαιτήσεις και να μην αποτελούν εμπόδιο στο στόχο της Ε.Ε. για έξυπνη, βιώσιμη και οικονομικά αποδοτική ανάπτυξη. Εκτός από τις βασικές αρχές της βιωσιμότητας, της οικονομικής αποδοτικότητας και της ασφάλειας παροχής, η σχεδίαση μιας αγοράς εξισορρόπησης απαιτεί να ληφθούν υπόψη και τα παρακάτω: 1. Δίκαιη, αντικειμενική και διαφανής προμήθεια των υπηρεσιών εξισορρόπησης. 2. Διευκόλυνση συμμετοχής της πλευράς του φορτίου και των ΑΠΕ στην αγορά εξισορρόπησης. 3. Αποτελεσματική λειτουργία, χωρίς την πρόκληση στρεβλώσεων στις υπόλοιπες αγορές ενέργειας με διαφορετικά χρονοδιαγράμματα. Μια καλά σχεδιασμένη αγορά εξισορρόπησης ενέργειας δεν είναι μόνο σημαντικό να παρέχει στον Διαχειριστή επαρκείς υπηρεσίες εξισορρόπησης ανά πάσα στιγμή και όπου χρειαστεί, προκειμένου να διασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία του συστήματος, αλλά είναι επίσης σημαντικό να εξασφαλίσει την αποδοτική λειτουργία της συνολικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Οι τιμές που αναμένεται να προκύψουν από την αγορά εξισορρόπησης, η οποία αποτελεί την τελευταία ευκαιρία των συμμετεχόντων για συναλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας, αντανακλώνται στις τιμές χονδρεμπορικής γεγονός που επηρεάζει τις αποφάσεις των συμμετεχόντων στις προγενέστερες αγορές. Επίσης μια καλά σχεδιασμένη αγορά εξισορρόπησης ενέργειας μπορεί να προσελκύσει νέους συμμετέχοντες και με αυτό τον τρόπο να βελτιώσει τον συνολικό ανταγωνισμό στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας. Πρέπει να σημειωθεί ότι σε σύγκριση με τα χρονικά πλαίσια των υπόλοιπων αγορών, οι αγορές εξισορρόπησης αντιπροσωπεύουν μόνο το 2-3 % του συνολικού όγκου συναλλαγών των Ευρωπαϊκών χονδρεμπορικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας. Επομένως, η δυνατότητα για μείωση του κόστους και εξοικονόμησης χρημάτων από τις αγορές εξισορρόπησης μπορεί να θεωρηθεί σχετικά μικρή. Καθώς όμως οι υπηρεσίες εξισορρόπησης αποτελούν το «εργαλείο» του Διαχειριστή για τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας του συστήματος, το πιο σημαντικό κίνητρο στην ανάπτυξη ολοκληρωμένων και αποδοτικών αγορών εξισορρόπησης αποτελεί η διατήρηση της αδιάλειπτης παροχής ενέργειας, διευκολύνοντας παράλληλα τη συνολική ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής αγοράς. 8

17 Κεφάλαιο 2. Πλαίσιο σχεδιασμού της αγοράς εξισορρόπησης Το Κεφάλαιο αυτό έχει ως στόχο να συνοψίσει και να αποσαφηνίσει τις βασικές αρχές και τα χαρακτηριστικά της Αγοράς Εξισορρόπησης, βάσει των προδιαγραφών που διατυπώνονται στον Κώδικα Εξισορρόπησης Ηλεκτρικής Ενέργειας (Network Code on Electricity Balancing ή NC EB) του Ευρωπαϊκού Δικτύου των Διαχειριστών των Συστημάτων Μεταφοράς (ENTSO-E) και των προϋποθέσεων του «Μοντέλου Στόχου» για την ενιαία αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη. 2.1 Βασικές αρχές της αγοράς εξισορρόπησης Σύμφωνα με το κώδικα NC EB, ορίζουμε την Αγορά Εξισορρόπησης ως μια θεσμική ρύθμιση που καθιερώνει τη Διαχείριση Εξισορρόπησης του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας ως μία διαδικασία που βασίζεται στους κανόνες της απελευθερωμένης αγοράς. Η Διαχείριση Εξισορρόπησης καλύπτει όλες τις ενέργειες και τις δραστηριότητες που εκτελούνται από τον Διαχειριστή για τη διασφάλιση της συνεχούς εξισορρόπησης μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας σε πραγματικό χρόνο, που είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της ασφαλούς και αδιάλειπτης παροχής ηλεκτρικής ενέργειας. Αν και το πλαίσιο της αγοράς εξισορρόπησης φαίνεται να είναι παρόμοιο με αυτό των υπόλοιπων χονδρεμπορικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας, παρά το γεγονός ότι ο Διαχειριστής είναι ο μοναδικός αγοραστής υπηρεσιών εξισορρόπησης, εντούτοις η ένταξη κύριων πυλώνων στο σχεδιασμό της αγοράς αυτής, όπως είναι ο Προγραμματισμός Εξισορρόπησης (Balancing Planning) και η Εκκαθάριση Αποκλίσεων (Imbalance Settlement) κάνει το σχεδιασμό της αρκετά πιο σύνθετο. Αυτή η πολυπλοκότητα έγκειται στο μεγάλο αριθμό μεταβλητών σχεδιασμού και στους διαφορετικούς στόχους για μία τεχνικά αποτελεσματική και οικονομικά αποδοτική Διαχείριση Εξισορρόπησης. Οι κύριοι πυλώνες του σχεδιασμού της Αγοράς Εξισορρόπησης στο σύγχρονο απελευθερωμένο και ανταγωνιστικό υπόβαθρο λειτουργίας της, είναι οι ακόλουθοι: Προγραμματισμός Εξισορρόπησης (Balance Planning) Προμήθεια Υπηρεσιών Εξισορρόπησης (Balancing Service Procurement) Μηχανισμός Εκκαθάρισης Αποκλίσεων (imbalance Settlement) Η αγορά εξισορρόπησης πρέπει να έχει ένα διοικητικό σύστημα για τον Προγραμματισμό της Εξισορρόπησης (Balance Planning) και για την Εκκαθάριση των 9

18 Αποκλίσεων (Imbalance Settlement), βάσει του οποίου οι συμμετέχοντες είναι υπεύθυνοι για την παράδοση των ενεργειακών προγραμμάτων τους που προέκυψαν από τις υπόλοιπες αγορές και σε περίπτωση απόκλισης των εγχεόμενων/καταναλισκόμενων ποσοτήτων από τα προγράμματα αυτά (σε πραγματικό χρόνο) υπόκεινται σε σχετικές κυρώσεις. Επιπλέον, πρέπει να υπάρχουν επαρκείς πόροι εξισορρόπησης στη διάθεση του Διαχειριστή ώστε να μπορεί να αποκαταστήσει την ισορροπία του συστήματος σε κάθε περίπτωση. Αυτό προϋποθέτει ότι η Αγορά Εξισορρόπησης διαθέτει ένα σύστημα για την προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης βασισμένο στους κανόνες της αγοράς, απ όπου ο Διαχειριστής προμηθεύεται τις απαραίτητες υπηρεσίες εξισορρόπησης για την ασφαλή και αξιόπιστη λειτουργία του συστήματος. Στα πλαίσια της προμήθειας υπηρεσιών εξισορρόπησης, ο Διαχειριστής πρέπει να λειτουργεί μια αγορά πραγματικού χρόνου για συναλλαγές ενέργειας εξισορρόπησης (Balancing Energy Market) ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει πιθανές ανισορροπίες σε πραγματικό χρόνο. Χρειάζεται επιπλέον η λειτουργία μιας αγοράς στην οποία θα προσφέρονται εφεδρείες εξισορρόπησης (Balancing Reserve Market) προκειμένου ο Διαχειριστής να εξασφαλίζει την ελάχιστη διαθεσιμότητα πόρων εξισορρόπησης όταν αυτοί απαιτούνται. Στις ακόλουθες ενότητες, προβαίνουμε σε μία συνοπτική περιγραφή των προαναφερθέντων βασικών πυλώνων σχεδιασμού της αγοράς εξισορρόπησης. 2.2 Προγραμματισμός εξισορρόπησης (Balance planning) Ο Διαχειριστής του Συστήματος χρειάζεται ακριβή στοιχεία για την προγραμματισμένη παραγωγή, κατανάλωση και εμπορική δραστηριότητα στις διασυνδέσεις των συμμετεχόντων της αγοράς, προκειμένου να είναι σε θέση να εξασφαλίσει εκ των προτέρων ότι θα πληρούνται οι λειτουργικοί περιορισμοί του συστήματος και ότι το σύστημα θα λειτουργεί με ασφάλεια σε πραγματικό χρόνο. Τα προγράμματα του κάθε συμμετέχοντα αναφέρονται στην προγραμματισμένη παραγωγή, κατανάλωση ή/και ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας στις διασυνδέσεις για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (π.χ. 15 λεπτά, 30 λεπτά ή 1 ώρα). Συνήθως, μια αρχική εκτίμηση του προγράμματος υποβάλλεται από τους BRPs στον Διαχειριστή την ημέρα πριν την ημέρα κατανομής, ενώ τα τελικά προγράμματα υποβάλλονται λίγες ώρες (ακόμα και μια ώρα) πριν τον πραγματικό χρόνο, την ώρα δηλαδή της τελικής λήξης προθεσμίας υποβολής των προγραμμάτων. Οι BRPs αναλαμβάνουν την ευθύνη της προετοιμασίας και υποβολής των προγραμμάτων τους, στο Διαχειριστή του Συστήματος, για όλα τα σημεία έγχυσης και απορρόφησης που αντιπροσωπεύουν, εντός της κομβικής περιμέτρου ευθύνης τους. 10

19 Όπως προειπώθηκε, ένας BRP μπορεί να περιλαμβάνει μονάδες παραγωγής, σημεία κατανάλωσης και διασυνοριακές συναλλαγές και υποβάλλει ένα συνολικό πρόγραμμα σε μορφή χαρτοφυλακίου που αποτελείται από όλα τα προγράμματα των μερών που βρίσκονται υπό τον έλεγχο του. Σε αυτό το πλαίσιο, ο BRP είναι υπεύθυνος για την τήρηση της ισορροπίας μεταξύ του υποβληθέντος προγράμματος και του πραγματικού χαρτοφυλακίου στον πραγματικό χρόνο και αντιμετωπίζει τις συνέπειες οποιασδήποτε αναντιστοιχίας, υπό τη μορφή μιας χρέωσης εκκαθάρισης αποκλίσεων. Με άλλα λόγια εάν ένας BRP παρουσιάσει μια απόκλιση μεταξύ του προγραμματισμένου και του πραγματικού χαρτοφυλακίου του θα χρεωθεί στην τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων. Υπάρχουν περιπτώσεις αποκλίσεων στις οποίες οι BRPs αμείβονται αντί να χρεώνονται. Στην ενότητα 2.4 θα αναλύσουμε πιο διεξοδικά τον τρόπο με τον οποίο προκύπτουν οι τιμές εκκαθάρισης και τον τρόπο με τον οποίο χρεώνονται/πιστώνονται οι BRPs. Τέλος, οι μεμονωμένες αποκλίσεις των BRPs συγκροτούν την συνολική ανισορροπία του συστήματος, που θα επιλυθεί με την προμήθεια της ενέργειας εξισορρόπησης από τις Αγορές Ενέργειας Εξισορρόπησης. 2.3 Προμήθεια Υπηρεσιών Εξισορρόπησης (Balancing Service Procurement) H προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης πραγματοποιείται από τις Οντότητες Παροχής Υπηρεσιών Εξισορρόπησης (Balancing Service Providers ή BSPs) προς το Διαχειριστή του Συστήματος (TSO), στα πλαίσια της Διαχείρισης Εξισορρόπησης (Balance Management). Πιο συγκεκριμένα ο Διαχειριστής του Συστήματος (TSO) πρέπει να εξασφαλίζει ότι είναι πάντα σε θέση να ενεργοποιήσει ένα ικανοποιητικό ποσό ενέργειας για την εξισορρόπηση των αποκλίσεων μεταξύ της παραγωγής και της κατανάλωσης σε πραγματικό χρόνο. Αυτό καθορίζει την έννοια της Ενέργειας Εξισορρόπησης (Balancing Energy). Η Ενέργεια Εξισορρόπησης μπορεί να παρασχεθεί από ένα ευρύ φάσμα τεχνολογιών συμπεριλαμβανομένων των μονάδων παραγωγής μικρής κλίμακας, της αποθήκευσης 4 (energy storage), της Διαχείρισης Ζήτησης 5, και των ανανεώσιμων πηγών 4 Ενεργειακή αποθήκευση επιτυγχάνεται με συσκευές ή φυσικά μέσα που αποθηκεύουν ενέργεια για την εκτέλεση χρήσιμων διεργασιών σε μεταγενέστερο χρόνο. Ένα παράδειγμα είναι η υδροηλεκτρική ενέργεια αντλησιοταμίευσης η οποία αποτελεί μία κατάλληλη μέθοδο, σε θέμα ικανότητας αποθήκευσης. Σε περιόδους χαμηλής ζήτησης ηλεκτρικού ρεύματος, η πλεονάζουσα παραγωγή χρησιμοποιείται για την άντληση νερού από μια χαμηλότερη υψομετρικά δεξαμενή σε μια υψηλότερη. Όταν υπάρχει υψηλότερη ζήτηση, το νερό απελευθερώνεται πίσω στην χαμηλότερη δεξαμενή μέσω ενός στροβίλου, μετατρέποντας έτσι την δυναμική ενέργεια σε ηλεκτρική. 11

20 ενέργειας. Γενικά ο κώδικας NC EB δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένους τύπους τεχνολογίας και επομένως δίνει την δυνατότητα στην χρησιμοποίηση και άλλων πιθανών πόρων εξισορρόπησης, κάτι που ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό και μεγιστοποιεί έτσι το συνολικό κοινωνικό όφελος. Επιπλέον, καθώς ο Διαχειριστής βρίσκεται αντιμέτωπος με τον κίνδυνο ότι δεν θα έχει αρκετή διαθεσιμότητα Ενέργειας Εξισορρόπησης από τους BSPs σε πραγματικό χρόνο, αντισταθμίζει αυτήν την αβεβαιότητα με την εξασφάλιση εκ των προτέρων ενός ικανοποιητικού ποσού Εφεδρείας (reserve capacity), που οφείλει να είναι διαθέσιμο στην περιοχή ευθύνης του και δίνει τη δυνατότητα στον Διαχειριστή να ενεργοποιεί συγκεκριμένα ποσά ενέργειας εξισορρόπησης μέσα σε ορισμένα χρονικά πλαίσια. Η εφεδρεία ορίζεται ως η διαθέσιμη ικανότητα παραγωγής ή κατανάλωσης που μπορεί να ενεργοποιηθεί, είτε αυτόματα είτε χειροκίνητα, για την εξισορρόπηση του συστήματος σε πραγματικό χρόνο. Έτσι ο Διαχειριστής προμηθεύεται τις απαραίτητες εφεδρείες, συμβολαιοποιώντας το δικαίωμα προαίρεσης για να κατανείμει ενέργεια εξισορρόπησης, προκειμένου να διασφαλίσει τη διαθεσιμότητα του πόρου εξισορρόπησης κατά την περίοδο συμβολαιοποίησης. Η εφεδρεία μπορεί να ενεργοποιηθεί σε πραγματικό χρόνο σε περίπτωση που προκύπτουν ανισορροπίες μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης. Ανάλογα με το είδος της απόκλισης, θετική ή αρνητική, η ενεργοποίηση της εφεδρείας οδηγεί τις μονάδες παραγωγής στην μείωση ή αύξηση της παραγωγής τους (παρέχοντας έτσι αρνητική/θετική ενέργεια εξισορρόπησης), ενώ αντίθετα οδηγεί την πλευρά του φορτίου στην αύξηση ή μείωση της κατανάλωσής του αντίστοιχα. Ενέργεια εξισορρόπησης, σε πραγματικό χρόνο, μπορεί να παρασχεθεί από πηγές εξισορρόπησης των οποίων οι εφεδρείες διασφαλίστηκαν εκ των προτέρων ή από άλλες πηγές που μπορούν να προσφέρουν την ενέργεια εξισορρόπησης ανάλογα με τη διαθεσιμότητα τους σε πραγματικό χρόνο. Η ενέργεια αυτή πρέπει να παρέχεται σε συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια και αδιάλειπτα για τη ρύθμιση των αποκλίσεων σε πραγματικό χρόνο, γι αυτό οι μονάδες παραγωγής και οι «καταναλωτές» πρέπει να καλύπτουν τις απαραίτητες τεχνικές προδιαγραφές ώστε να είναι σε θέση να την παρέχουν. 5 Χρήστες του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας όλων των ειδών, μπορούν να ενεργούν ως «εικονικές εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής". Με την εθελοντική μείωση της κατανάλωσης τους σε ηλεκτρική ενέργεια, επιχειρήσεις και οργανισμοί βοηθούν στη σταθεροποίηση του δικτύου, και αμείβονται για την παροχή αυτής της υπηρεσίας. Οι Διαχειριστές λαμβάνουν υπόψη τους την πηγή αυτή ως μια διαθέσιμη πηγή ενέργειας την οποία μπορούν να επικαλεστούν όταν χρειάζεται. 12

21 2.3.1 Αγορά Εφεδρειών Εξισορρόπησης (Balancing Reserve Market) Στην Αγορά Εφεδρειών Εξισορρόπησης, ο Διαχειριστής που αποτελεί και τον μοναδικό αγοραστή, προμηθεύεται τις εφεδρείες που απαιτούνται για την ασφαλή λειτουργία του συστήματος. Οι BSPs υποβάλλουν, στην αγορά αυτή, προσφορές για τη διαθεσιμότητα και τη σχετική ικανότητά τους σε παροχή ενέργειας εξισορρόπησης σε πραγματικό χρόνο, και σε περίπτωση που επιλεχθούν πρέπει να είναι σε θέση να παρέχουν ολόκληρη την ενέργεια για την οποία «δεσμεύτηκαν», στο αντίστοιχο χρονικό διάστημα. Κάθε προσφορά αποτελείται βασικά από την ποσότητα εφεδρείας (MW) και την αντίστοιχη τιμή ανά MW ( /MW). Η «ζήτηση» στην αγορά αυτή είναι η απαιτούμενη εφεδρεία του συστήματος, ο υπολογισμός της οποίας γίνεται από το Διαχειριστή βάσει των τεχνικών χαρακτηριστικών του συστήματος, και αντικατοπτρίζει την ελάχιστη διαθεσιμότητα ενέργειας που απαιτείται για την ασφαλή λειτουργία του συστήματος. Η εκκαθάριση της αγοράς εφεδρειών εξισορρόπησης παράγει την τιμή στην οποία θα πληρωθούν, οι BSPs των οποίων οι προσφορές επιλέχθηκαν, για κάθε περίοδο κατανομής. Οι BSPs υποβάλλουν προσφορές είτε για εφεδρεία ανοδικής ρύθμισης είτε για εφεδρεία καθοδικής ρύθμισης ή και τα δύο. Οι πληρωμές από τον Διαχειριστή του Συστήματος διεκπεραιώνονται είτε στην τιμή της προσφοράς (pay as bid) είτε στην οριακή τιμή προμήθειας εφεδρειών (marginal pricing), ανάλογα με τον τρόπο λειτουργίας της εκάστοτε αγοράς. Σε περίπτωση που ακολουθείται η μέθοδος της αποζημίωσης βάσει της οριακής τιμής, προκύπτουν δύο τιμές εκκαθάρισης για κάθε περίοδο κατανομής (βλ. Εικόνες 3 και 4): (α) η οριακή τιμή για εφεδρεία ανοδικής ρύθμισης και (β) η οριακή τιμή για εφεδρεία καθοδικής ρύθμισης. Σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα του αν ενεργοποιηθεί ή όχι η διαθέσιμη ισχύς, οι BSPs αμείβονται από τον Διαχειριστή του Συστήματος για τη «δέσμευσή» τους αυτή. Η αγορά εφεδρείας εξισορρόπησης δεν είναι μια αγορά πραγματικού χρόνου. Ανάλογα με το σχεδιασμό της, μπορεί να λειτουργεί σε ετήσια, μηνιαία, εβδομαδιαία ή ημερήσια βάση. Σε περίπτωση που η λειτουργία της αγοράς είναι ετήσια, θα πρέπει οι συμμετέχοντες να υποβάλλουν προσφορές, κατά το διάστημα που είναι ανοικτή η αγορά (για υποβολή προσφορών), για όλες τις μέρες του επόμενου χρόνου. Συχνά, θεωρείται προτιμότερο, οι προσφορές να υποβάλλονται όσο το δυνατό πιο κοντά στην ημέρα κατανομής, καθώς οι συμμετέχοντες έχουν μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για την ιδία παραγωγή/κατανάλωσή τους και συνεπώς για την διαθεσιμότητα τους. Ακόμα όμως και αν λειτουργεί σε ετήσια ή μηνιαία βάση θα μπορούσε να δίνεται η ευκαιρία στους συμμετέχοντες να επανυποβάλουν ή να τροποποιούν τις προσφορές τους σε ένα στάδιο πιο κοντά στην ημέρα κατανομής. Στις ΗΠΑ οι εφεδρείες εξασφαλίζονται σε αγορά πραγματικού χρόνου. 13

22 Εικόνα 3: Σκάλα προφορών για εφεδρεία ανοδικής ρύθμισης Εικόνα 4: Σκάλα προσφορών για εφεδρεία καθοδικής ρύθμισης 14

23 2.3.2 Αγορά Ενέργειας Εξισορρόπησης (Balancing Energy Market) Η αγορά ενέργειας εξισορρόπησης είναι μία αγορά πραγματικού χρόνου μέσω της οποίας ο Διαχειριστής προμηθεύεται την απαιτούμενη ποσότητα ενέργειας για να αντισταθμίσει τις ανισορροπίες του συστήματος. Μπορεί να θεωρηθεί ως η τελευταία ευκαιρία των συμμετεχόντων για συναλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας. Η «ζήτηση» στην αγορά αυτή είναι η ανισορροπία του συστήματος σε πραγματικό χρόνο (η διαφορά μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης), ενώ ο μοναδικός αγοραστής είναι, όπως και στην αγορά εφεδρείας, ο Διαχειριστής. Οι BSPs προσφέρουν την ενεργοποίηση των εφεδρειών τους οι οποίες εξασφαλίστηκαν εκ των προτέρων στην αγορά εφεδρείας, ή όποια τυχόν εναπομένουσα δυνατότητα παροχής ενέργειας μετά και το κλείσιμο των υπόλοιπων χονδρεμπορικών αγορών. Κάθε προσφορά αποτελείται βασικά από μια ποσότητα σε MW και την αντίστοιχη τιμή σε /MWh. Οι BSPs μπορούν να υποβάλλουν προσφορές ενέργειας είτε για ανοδική ρύθμιση είτε για καθοδική ρύθμιση ή και τα δύο. Με άλλα λόγια, προσφέρονται να αυξήσουν ή να μειώσουν την έγχυση ή απορρόφηση ενέργειας στο/από το σύστημα μεταβάλλοντας την παραγωγή των μονάδων τους ή την κατανάλωση τους. Οι προσφορές κατατάσσονται βάσει οικονομικής προτεραιότητας 6 και επιλέγονται οι φθηνότερες, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη και τις συνθήκες του συστήματος (π.χ. συμφόρηση) και τους τεχνικούς και λειτουργικούς περιορισμούς των BSPs (π.χ. των μονάδων παραγωγής). Ως εκ τούτου προκύπτουν, για κάθε περίοδο κατανομής, δύο σκάλες προσφορών, μία για ανοδική ρύθμιση και μία για καθοδική ρύθμιση, όπως φαίνεται στην Εικόνα 5. Ο Διαχειριστής λαμβάνοντας υπόψη την απόκλιση του συστήματος, ενεργοποιεί τις απαιτούμενες προσφορές στην κατεύθυνση που χρειάζεται ώστε να αποκαταστήσει την ισορροπία του συστήματος. Συγκεκριμένα, αν η απόκλιση του συστήματος είναι αρνητική (έλλειμμα ισχύος), θα ενεργοποιήσει ανοδικές προσφορές, αντίθετα αν η απόκλιση του συστήματος είναι θετική (πλεόνασμα ισχύος), θα ενεργοποιήσει καθοδικές προσφορές. Η αγορά εξισορρόπησης εκκαθαρίζεται για κάθε περίοδο εκκαθάρισης και παράγει τιμές ενέργειας εξισορρόπησης, σε /MWh. Πιο συγκεκριμένα, η τιμή μιας ανοδικής προσφοράς είναι σχεδόν πάντα θετική και ο Διαχειριστής πληρώνει τον BSP. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις ένας παραγωγός μπορεί να προσφέρει ανοδική ενέργεια σε τιμές αρνητικές, δηλαδή προσφέρεται να πληρώσει για να εγχύσει ενέργεια ώστε να διατηρήσει σε λειτουργία τη γεννήτρια του διότι πιθανή σβέση και επανεκκίνηση της μπορεί να επιφέρει μεγαλύτερα κόστη. Η τιμή μιας καθοδικής προσφοράς είναι συνήθως θετική και ο BSP πληρώνει τον Διαχειριστή για τα κέρδη που αποκομίζει ο πρώτος από τη μειωμένη 6 Οι ανοδικές προσφορές κατατάσσονται κατά αύξουσα τιμή και οι καθοδικές προσφορές κατά φθίνουσα τιμή. 15

24 παραγωγή ή την αυξημένη κατανάλωση σε σχέση με την προγραμματισμένη (οι BSPs αποφεύγουν το μεταβλητό κόστος παραγωγής ή καταναλώνουν ενέργεια για την οποία δεν πλήρωσαν προηγουμένως). Υπάρχουν όμως περιπτώσεις στις οποίες η τιμή καθοδικής προσφοράς είναι μηδενική και έτσι δεν καταβάλλεται κανένα ποσό, ή είναι αρνητική και στην ουσία ο BSP πληρώνεται από τον Διαχειριστή παρόλο που ο πρώτος επωφελείται από την μειωμένη παραγωγή/αυξημένη κατανάλωση. Οι BSPs, των οποίων επιλέχθηκαν οι προσφορές ενέργειας εξισορρόπησης, εκκαθαρίζονται είτε στην τιμή της προσφοράς τους (pay as bid) είτε στην οριακή τιμή προμήθειας ενέργειας εξισορρόπησης (marginal pricing). Για μία αναλυτική σύγκριση των δύο μηχανισμών, ο αναγνώστης μπορεί να απευθύνεται στην επόμενη παράγραφο Σε περίπτωση που ακολουθείται η μέθοδος της αποζημίωσης βάσει της οριακής τιμής, προκύπτουν δύο τιμές εκκαθάρισης για κάθε περίοδο κατανομής (βλ. Εικόνα 5): (α) η οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης και (β) η οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης. Εικόνα 5: Προσφορές καθοδικής (μπλε σκάλα) και ανοδικής (κόκκινη σκάλα) ενέργειας εξισορρόπησης 16

25 Στην Εικόνα 5 φαίνονται οι προσφορές ανοδικής ρύθμισης (κόκκινη σκάλα) και οι προσφορές καθοδικής ρύθμισης (μπλε σκάλα) για μια τυχαία περίοδο κατανομής. Παρατηρούμε ότι σε περίπτωση που το πλεόνασμα ισχύος του συστήματος (θετική απόκλιση συστήματος) ήταν μεγαλύτερο σε σχέση με το εικονιζόμενο, η οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης θα προέκυπτε αρνητική και ο Διαχειριστής θα πλήρωνε τον BSP. Παρατηρούμε επίσης ότι συνήθως οι προσφορές ανοδικής ρύθμισης ξεκινάνε από μία τιμή μεγαλύτερη της Οριακής Τιμής Συστήματος (ΟΤΣ) της Ημερήσιας Αγοράς, ενώ οι προσφορές καθοδικής ρύθμισης ξεκινάνε από μία τιμή μικρότερη της ΟΤΣ της Ημερήσιας Αγοράς. Η ΟΤΣ της Ημερήσιας Αγοράς λοιπόν, για κάθε περίοδο κατανομής, συνήθως βρίσκεται μεταξύ της κατώτατης προσφοράς ανοδικής ρύθμισης και της ανώτατης προσφοράς καθοδικής ρύθμισης. Στην εικόνα 6 απεικονίζεται σε γενικές γραμμές ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν οι αγορές ενέργειας και εφεδρείας εξισορρόπησης. Οι BSPs υποβάλλουν προσφορές στις δύο αυτές αγορές και ο Διαχειριστής, ανάλογα με την απαιτούμενη εφεδρεία καθώς και τις ανισορροπίες του συστήματος σε πραγματικό χρόνο, επιλέγει τις κατάλληλες προσφορές που εν τέλει οδηγούν στις τιμές εκκαθάρισης των αγορών αυτών. Εικόνα 6: Σχηματική αναπαράσταση αγορών ενέργειας και εφεδρείας εξισορρόπησης 7 7 Πηγή: PhD thesis: «National Design and Multinational Integration of Balancing Services Markets», Alireza Abbasy. 17

26 2.3.3 Μηχανισμός εκκαθάρισης της παρεχόμενης ενέργειας εξισορρόπησης βάσει προσφοράς (pay as bid) ή με οριακή τιμολόγηση (marginal pricing) Όπως προαναφέρθηκε, η εκκαθάριση της αγοράς εξισορρόπησης ενέργειας μπορεί να γίνει με δύο τρόπους, είτε με οριακή τιμολόγηση είτε με τιμολόγηση βάσει της προσφοράς. Στην οριακή τιμολόγηση, η εκκαθάριση της προμήθειας ενέργειας εξισορρόπησης γίνεται βάσει της οριακής τιμής ανοδικής/καθοδικής ρύθμισης που προκύπτει από τις επιλεγμένες προσφορές, ενώ στην τιμολόγηση βάσει προσφοράς, η εκκαθάριση γίνεται με βάση την τιμή της προσφοράς του κάθε BSP για ανοδική/καθοδική ρύθμιση. Όπως θα δούμε στην ενότητα 2.4, οι τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων (imbalance settlement prices) εξαρτώνται από τις τιμές εκκαθάρισης για την προμήθεια ενέργειας εξισορρόπησης, κατά συνέπεια ποικίλουν ανάλογα με τον τρόπο που οι BSPs εκκαθαρίζονται: (α) σε περίπτωση που η προμήθεια ενέργειας εξισορρόπησης είναι βασισμένη στην οριακή τιμολόγηση, τότε συνήθως οι τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων βασίζονται στην οριακή τιμή (marginal price MP), ενώ (β) σε περίπτωση που η προμήθεια είναι βασισμένη στην τιμολόγηση βάσει προσφοράς, τότε συνήθως οι τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων βασίζονται στη σταθμισμένη μέση τιμή όλων των αποδεκτών προσφορών ενέργειας εξισορρόπησης (weighted average price WAP). Οι Weidlich και Veit (2008) 8 διαπιστώνουν ότι οι δύο αυτές μέθοδοι (οριακή τιμολόγηση και τιμολόγηση βάσει της προσφοράς) έχουν συγκριθεί σε πολλές μελέτες, και καταλήγουν γενικά στο ίδιο συμπέρασμα: οι συμμετέχοντες στην αγορά υποβάλλουν προσφορές με υψηλότερη τιμή στην περίπτωση τιμολόγησης βάσει προσφοράς, αλλά οι συνολικές τιμές είναι (κάπως) μεγαλύτερες στην περίπτωση της οριακής τιμολόγησης. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι, σε περίπτωση τιμολόγησης βάσει προσφοράς, οι BSPs προσπαθούν να προσφέρουν κοντά στην τιμή της τελευταίας επιλεγμένης προσφοράς, ενώ η τελική εκκαθάριση δημιουργεί μια χαμηλότερη μέση τιμή σε σχέση με την τιμή της τελευταίας προσφοράς που θα είχαμε σε περίπτωση οριακής τιμολόγησης. Οι Cramton και Stoft (2007) 9 παρουσιάζουν το θέμα από μια άλλη οπτική γωνία: Υποστηρίζουν ότι η θεωρητική απάντηση στο ερώτημα «ποια μέθοδος τιμολόγησης είναι καλύτερη», εξαρτάται από τα στοιχεία του μοντέλου που χρησιμοποιείται, και στις απλούστερες περιπτώσεις οι επιπτώσεις στις τιμές είναι ίδιες. Επισημαίνουν ότι τα εμπειρικά στοιχεία επιβεβαιώνουν αυτά τα συμπεράσματα και δείχνουν ότι οι διαφορές 8 Πηγή: «A critical survey of agent-based wholesale electricity market models», Energy Economics Weidlich, A. and Veit, D. (2008). 9 Πηγή: «Why We Need to Stick with Uniform-Price Auctions in Electricity Markets», Electricity Journal Cramton P. and Stoft S., (2007). 18

27 μπορεί να είναι «χαρακτηριστικά μικρές και συχνά ασήμαντες». Αυτή η δήλωση υποστηρίζεται και από το γεγονός ότι η οριακή τιμολόγηση και η τιμολόγηση βάσει προσφοράς εφαρμόζονται εξίσου συχνά στις Ευρωπαϊκές αγορές εξισορρόπησης ενέργειας. Κατά την άποψή μας, το επίπεδο υψηλών τιμών και η αβεβαιότητα, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η αγορά ενέργειας εξισορρόπησης είναι η τελευταία αγορά από την οποία μπορεί να κερδίσει κανείς κάποια χρήματα, αποτελούν πιθανό λόγο για τον οποίο η οριακή τιμολόγηση οδηγεί σε χαμηλότερα κόστη ενέργειας εξισορρόπησης. Οι εκτιμήσεις υπέρ της οριακής τιμολόγησης, παρατίθενται ακολούθως: 1. Καθώς οι τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων είναι άμεσα συνδεδεμένες με τις τιμές της προμήθειας ενέργειας εξισορρόπησης, οι BRPs, σε περίπτωση οριακής τιμολόγησης, προσπαθούν να περιορίσουν τις αποκλίσεις τους ώστε να αποφύγουν την πιθανή χρέωση σε μεγάλες οριακές τιμές. Όταν υπάρχει μεγάλη ζήτηση ενέργειας εξισορρόπησης από τον Διαχειριστή, που προκύπτει από τις μεγάλες αποκλίσεις των BRPs, η τιμή της τελευταίας προσφοράς που θα επιλέξει ο Διαχειριστής είναι πιθανό να είναι υψηλή, με αρκετή διαφορά από τις υπόλοιπες, καθώς ικανοποιείται οριακά ένας αρκετά ακριβότερος BSP (scarce supplying conditions). Οι BRPs που παρουσιάζουν ανισορροπία θα χρεωθούν σ αυτή την υψηλή τιμή, κάτι που φυσικά δεν επιθυμούν, γι αυτό προσπαθούν να διατηρούν το χαρτοφυλάκιό τους εξισορροπημένο. Στην Εικόνα 7 παραθέτουμε μια σκάλα ανοδικών προσφορών ενέργειας εξισορρόπησης για μια τυχαία περίοδο κατανομής. Η ενέργεια που χρειάζεται να προμηθευτεί ο Διαχειριστής γι αυτή την περίοδο, προκειμένου να εξισορροπήσει το σύστημα, είναι Δ. Σε περίπτωση που η εκκαθάριση για την προμήθεια της ενέργειας εξισορρόπησης γίνεται με την οριακή τιμολόγηση, οι BRPs που θα παρουσιάσουν ανισορροπία θα χρεωθούν βάσει της τιμής της οριακά αποδεκτής προσφοράς, η οποία βλέπουμε πως είναι αρκετά μεγάλη σε σχέση με την τιμή της αμέσως προηγούμενης προσφοράς. Για λίγα MW μικρότερης απόκλισης εκ μέρους των BRPs, ίσα με τη διαφορά της ποσότητας Δ και Γ, η οριακή τιμή θα προέκυπτε πολύ πιο μικρή. Αν η εκκαθάριση γινόταν με τιμολόγηση βάσει προσφοράς, και η απόκλιση ήταν πάλι Δ, η τιμή στην οποία θα χρεώνονταν οι BRPs που παρουσίασαν ανισορροπία θα ήταν η σταθμισμένη μέση τιμή των αποδεκτών προσφορών, η οποία προκύπτει πολύ χαμηλότερη από την τιμή της τελευταίας επιλεγμένης προσφοράς (την οριακή τιμή). Έτσι είτε η απόκλιση των BRPs προκύψει μικρότερη από Γ, είτε λίγο μεγαλύτερη από Γ, η σταθμισμένη μέση τιμή θα είναι περίπου στα ίδια επίπεδα, και κατά συνέπεια οι BRPs δεν έχουν το ίδιο επαρκές κίνητρο να διατηρούνται εξισορροπημένοι. 19

28 Κάτι τέτοιο μάλιστα ισχύει κυρίως για τους BSPs που βρίσκονται στη «σωστή πλευρά» της σκάλας προσφορών (όσοι προσέφεραν ενέργεια εξισορρόπησης και πληρώνονται βάσει της προσφοράς τους σε τιμές που ξεπερνούν τη σταθμισμένη μέση τιμή). Οι BSPs αυτοί, θα χρεωθούν ακολούθως ως BRPs στη χαμηλότερη σταθμισμένη τιμή για πιθανές αρνητικές ανισορροπίες τους, αποκτώντας έτσι το κίνητρο να κάνουν «arbitrage» στη διαφορά των δύο τιμών. Εικόνα 7: Οριακή και Σταθμισμένη μέση τιμή προσφορών ενέργειας εξισορρόπησης 2. Η οριακή τιμολόγηση δίνει κίνητρα στους BSPs να προσφέρουν ενέργεια εξισορρόπησης σε τιμή που να αντικατοπτρίζει κατά το δυνατόν το πραγματικό μεταβλητό τους κόστος. Οι τιμές στις οποίες υποβάλλουν προσφορές οι BSPs στην περίπτωση της οριακής τιμολόγησης αποσκοπούν στην επίτευξη κάποιου κέρδους, αλλά κατά κύριο λόγο είναι κοντά στο μεταβλητό τους κόστος προκειμένου οι φθηνότεροι να μπουν «εντός» αγοράς, εφόσον τελικά δεν θα πληρωθούν στην τιμή που πρόσφεραν αλλά στην μεγαλύτερη τιμή της τελευταίας αποδεκτής προσφοράς (οριακή τιμή) και το κέρδος τους θα είναι αρκετά μεγαλύτερο. Στην τιμολόγηση βάσει προσφοράς, οι BSPs προσπαθούν να προβλέψουν την οριακή τιμή που θα προκύψει, ώστε να υποβάλλουν προσφορές κοντά σ αυτή την τιμή και μ 20

29 αυτό τον τρόπο να μπαίνουν «εντός» αγοράς αποκομίζοντας όσο το δυνατόν περισσότερα κέρδη. Εάν προσέφεραν κοντά στην τιμή για κάλυψη του μεταβλητού τους κόστους, θα πληρώνονταν σ αυτήν ακριβώς την τιμή και ενδεχομένως δεν θα αποκόμιζαν ικανοποιητικό κέρδος. Έτσι, συχνά μονάδες με χαμηλότερο μεταβλητό κόστος προσφέρουν σε μεγαλύτερη τιμή σε σχέση με μονάδες με υψηλότερο κόστος, και ακόμη χειρότερα, λόγω μη ακριβούς πρόβλεψης, ενδέχεται να μείνουν «εκτός» αγοράς («overshooting»), οδηγώντας σε υποβέλτιστη κατανομή της ενέργειας εξισορρόπησης στις πιο ακριβές μονάδες. Στην Εικόνα 8 παρατίθενται οι σκάλες προσφορών για μια τυχαία περίοδο κατανομής σε περίπτωση οριακής τιμολόγησης (μαύρο χρώμα) και τιμολόγησης βάσει προσφοράς (μπλε χρώμα). Παρατηρούμε ότι οι προσφορές στην περίπτωση τιμολόγησης βάσει προσφοράς είναι όλες κοντά στην οριακή τιμή και πιθανόν να μην αντανακλούν το πραγματικό μεταβλητό κόστος παραγωγής των BSPs (στην περίπτωση που οι τελευταίοι αναφέρονται σε μονάδες παραγωγής). Εικόνα 8: Σκάλες προσφορών στις περιπτώσεις τιμολόγησης βάσει προσφοράς (μπλε σκάλα) και οριακής τιμολόγησης (μαύρη σκάλα) Στην τιμολόγηση βάσει προσφοράς, μεγάλοι BSPs έχουν ένα πλεονέκτημα έναντι των μικρότερων, καθώς μπορούν να διαθέσουν μεγαλύτερο ποσό για εργαλεία πρόβλεψης των οριακών τιμών με αποτέλεσμα να μπορούν να προσφέρουν σε τιμές πιο κοντά στο οριακό κόστος και να γίνονται αποδεκτές οι δικές τους προσφορές, σε 21

30 αντίθεση με τους μικρούς συμμετέχοντες που μπορεί να μην κάνουν σωστή πρόβλεψη και να προσφέρουν σε τιμές μεγαλύτερες από το οριακό κόστος κι έτσι να απορρίπτονται. Υπάρχει στην ουσία μια διάκριση ενάντια στους μικρούς παίχτες της αγοράς αυτής, κάτι που δεν συμβαίνει στην οριακή τιμολόγηση. 3. Η χρήση τιμολόγησης βάσει προσφοράς οδηγεί σε αμοιβές για την ενέργεια εξισορρόπησης που πάντα διαφέρουν από τις αντίστοιχες μέσες τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων. Με άλλα λόγια οι τιμές στις οποίες θα πληρώσει ο Διαχειριστής τους BSPs για την προμήθεια ενέργειας εξισορρόπησης διαφέρουν από την τιμή στην οποία θα χρεωθούν οι BRPs για τις ανισορροπίες τους. Καθώς η τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων θα αντιστοιχεί στο σταθμισμένο μέσο όρο όλων των τιμών των προσφορών που ενεργοποιήθηκαν, περίπου μισοί από τους BSPs που επιλέγονται για παροχή ενέργειας εξισορρόπησης θα πληρωθούν σε τιμή μεγαλύτερη από τη σταθμισμένη μέση τιμή και περίπου μισοί σε τιμή μικρότερη από τη σταθμισμένη μέση τιμή, όπως φαίνεται στην Εικόνα 9. Το γεγονός αυτό έχει δύο αρνητικές συνέπειες: Όπως προαναφέρθηκε, αν ένας συμμετέχοντας είναι ταυτόχρονα BRP και BSP (κατά την συνήθη πρακτική στις Ευρωπαϊκές αγορές) αποκτά κίνητρο να μην παρέχει την ενέργεια εξισορρόπησης που κλήθηκε να προμηθεύσει, σε περίπτωση που η σταθμισμένη μέση τιμή είναι μικρότερη από την τιμή της αποδεκτής προσφοράς του. Υποθέτουμε για παράδειγμα, πως ένας συμμετέχων υποβάλλει για μία δεδομένη περίοδο κατανομής προσφορά ενέργειας εξισορρόπησης 50 MWh στην τιμή Α και επιλέγεται. Εάν σε πραγματικό χρόνο παρουσιάσει αρνητική ανισορροπία 50 MWh, ο συμμετέχων αυτός θα πληρωθεί στην τιμή Α για την ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιήθηκε (ως BSP) και θα χρεωθεί στη σταθμισμένη μέση τιμή για την ανισορροπία που παρουσίασε (ως BRP). Εν τέλει αποκομίζει κάποιο κέρδος, καθώς η τιμή στην οποία πληρώνεται είναι μεγαλύτερη από την τιμή στην οποία χρεώνεται. Αυτή την μέθοδο μπορεί να την ακολουθούν πολλοί παίχτες, και ως αποτέλεσμα να έχουμε μεγάλες επιπτώσεις στη διαθεσιμότητα των πόρων εξισορρόπησης και την αποτελεσματικότητα στη χρησιμοποίησή τους. Τα κόστη ενέργειας εξισορρόπησης δεν κατανέμονται αποτελεσματικά στους BRPs που προκαλούν την ανισορροπία του συστήματος και παράγονται μεγαλύτερα και πιο ασταθή Καθαρά Ποσά Εκκαθάρισης (Net Settlement Sums). Ιδανικό θεωρείται, τα έξοδα του Διαχειριστή για την προμήθεια της ενέργειας εξισορρόπησης να είναι ίσα με τα έσοδα από την διαδικασία εκκαθάρισης των αποκλίσεων, δηλαδή να έχουμε ένα «zero sum game» για τον Διαχειριστή, κάτι 22

31 τέτοιο όμως είναι τις περισσότερες φορές ακατόρθωτο. Με την οριακή τιμολόγηση, παρ όλα αυτά μπορούμε να προσεγγίσουμε περισσότερο το «zero sum game», σε σχέση με την τιμολόγηση βάσει προσφοράς. Εικόνα 9: Σκάλα προσφορών στην περίπτωση τιμολόγησης βάσει προσφοράς 4. Η οριακή τιμολόγηση παρέχει ισχυρά σήματα τιμών και σαφή κίνητρα για την ανάπτυξη της Διαχείρισης Ζήτησης. Είναι κοινή γνώση ότι ακόμη και οι ώριμες αγορές δεν παράγουν τα απαραίτητα εισοδήματα για τους πόρους Διαχείρισης Ζήτησης ώστε οι τελευταίοι να ανταγωνιστούν επιτυχώς με τις συμβατικές πηγές παραγωγής στα πλαίσια της αγοράς εξισορρόπησης. Οι μηχανισμοί πληρωμής σύμφωνα με την προσφερόμενη τιμή δυσχεραίνουν τα πράγματα ακόμη περισσότερο προς αυτή την κατεύθυνση. 23

32 2.3.4 Τύποι υπηρεσιών εξισορρόπησης Όπως είδαμε στις προηγούμενες ενότητες, προκειμένου να εκπληρώσει την ευθύνη του για την εξισορρόπηση του συστήματος, ο Διαχειριστής πρέπει να έχει πρόσβαση σε πόρους με δυνατότητα μεταβολής της παραγωγής/κατανάλωσής τους σε πραγματικό χρόνο. Πιο συγκεκριμένα, χρειάζεται πόρους που να είναι ικανοί να αλλάξουν την παραγωγή/κατανάλωση τους μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς και πόρους με πιο αργή απόκριση, προκειμένου να αντικαταστήσουν τους γρηγορότερους έτσι ώστε να «ελευθερωθούν» οι τελευταίοι και να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ξανά σε άλλα περιστατικά αποκλίσεων. Οι υπηρεσίες εξισορρόπησης μπορούν να χωριστούν σε διάφορους τύπους ανάλογα με το χρόνο ενεργοποίησης τους (ταχύτητα απόκρισης), τη μέθοδο ενεργοποίησης (αυτόματα/χειροκίνητα), καθώς και την κατάσταση του παρόχου της υπηρεσίας (π.χ. συγχρονισμένη/μη συγχρονισμένη μονάδα παραγωγής). Οι ορισμοί των υπηρεσιών μπορεί να διαφέρουν από χώρα σε χώρα στην Ευρώπη, ωστόσο, διακρίνουμε τρεις κύριους τύπους, που είναι βασισμένοι στους στόχους της ενεργοποίησής τους και στην γενική ταχύτητα απόκρισής τους: Πρωτεύουσα ρύθμιση Ενεργοποίηση της εφεδρείας Πρωτεύουσας ρύθμισης από μία μονάδα παραγωγής συνιστά η μεταβολή της παραγόμενης ενεργού ισχύος της μονάδας ως αυτόματη αντίδραση του ρυθμιστή στροφών της μονάδας, προκειμένου να λαμβάνει χώρα η Πρωτεύουσα ρύθμιση συστήματος. Ως Πρωτεύουσα ρύθμιση συστήματος ορίζεται η συλλογική αυτόματη διορθωτική αντίδραση των μονάδων παραγωγής και των φορτίων στις αποκλίσεις της πραγματικής συχνότητας του συστήματος από τη συχνότητα αναφοράς, με την οποία επιδιώκεται η εξισορρόπηση της συνολικής παραγωγής με τη συνολική απορρόφηση ενέργειας και η σταθεροποίηση της συχνότητας εντός τριάντα δευτερολέπτων από την εκδήλωση διαταραχής της συχνότητας. Η ρύθμιση αυτή μπορεί να μην επαναφέρει ακριβώς τη συχνότητα, όμως την κρατά στο επίπεδο της συχνότητας αναφοράς. Η Πρωτεύουσα εφεδρεία παρέχεται από κοινού απ όλους τους Διαχειριστές της ηπειρωτικής Ευρώπης, με τον κάθε Διαχειριστή να έχει την ευθύνη μέρους της συνολικής παροχής, ανάλογα με το μέγεθός του. Συνολικά στην ηπειρωτική Ευρώπη η Πρωτεύουσα εφεδρεία ανέρχεται στα 3000MW και ενεργοποιείται σε περίπτωση που η συχνότητα αποκλίνει πέραν των 0,2Hz από την τιμή αναφοράς (50Hz). 24

33 Δευτερεύουσα ρύθμιση Ως Δευτερεύουσα ρύθμιση συστήματος ορίζεται η ρύθμιση η οποία είναι το αποτέλεσμα ενός συστήματος ελέγχου κεντρικής παραγωγής, μέσω του οποίου ρυθμίζεται η παραγωγή ενεργού ισχύος των μονάδων παραγωγής εντός κάποιου χρονικού διαστήματος (30 δευτερόλεπτα ως 15 λεπτά). Αυτό ονομάζεται Αυτόματη Ρύθμισή Παραγωγής (Automatic Generation Control AGC). Εφεδρεία Δευτερεύουσας ρύθμισης συνιστά το περιθώριο μεταβολής της παραγόμενης ενεργού ισχύος μιας μονάδας παραγωγής με συγκεκριμένο ρυθμό, μέσω αυτόματης ρύθμισής της από την κεντρική λειτουργία του αυτόματου ελέγχου παραγωγής, ώστε να λαμβάνει χώρα η Δευτερεύουσα ρύθμιση συστήματος. Είναι υποχρέωση του κάθε Διαχειριστή να δεσμεύει δευτερεύουσα εφεδρεία για την περιοχή ευθύνης του, ανάλογα με τις ανάγκες του, και να ελέγχει την λειτουργία του αυτόματου ελέγχου παραγωγής. Η ενεργοποίησή της μπορεί να ξεκινήσει 30 δευτερόλεπτα μετά την εμφάνιση απόκλισης στη συχνότητα, και να ολοκληρωθεί (να φθάσει στην απαιτούμενη ισχύ) εντός λίγων λεπτών (κατά μέγιστο 15 λεπτά). Σε περίπτωση που η απόκλιση διατηρείται και μετά το πέρας των 15 λεπτών, γίνεται αντικατάσταση της δευτερεύουσας ρύθμισης με την ενεργοποίηση Τριτεύουσας εφεδρείας. Η Δευτερεύουσα ρύθμιση έχει σκοπό να αντικαταστήσει την ενεργοποίηση Πρωτεύουσας εφεδρείας, να επαναφέρει τη συχνότητα στην τιμή αναφοράς της (50Hz) και να επαναφέρει τις επιθυμητές ανταλλαγές ενέργειας μιας περιοχής ελέγχου με το υπόλοιπο δίκτυο της ηπειρωτικής Ευρώπης (δηλαδή να μηδενίσει το Area Control Error ή ACE της περιοχής ελέγχου). Τριτεύουσα ρύθμιση Ως Τριτεύουσα ρύθμιση συστήματος ορίζεται η ρύθμιση την οποία καθορίζει ο Διαχειριστής του Συστήματος, προκειμένου να αποκατασταθεί το επίπεδο Δευτερεύουσας εφεδρείας συστήματος, εφόσον αυτό έχει μεταβληθεί ως αποτέλεσμα λειτουργίας της Δευτερεύουσας ρύθμισης συστήματος. Η Τριτεύουσα ρύθμιση είναι απαραίτητη για να ρυθμίζει μεγάλες και επίμονες αποκλίσεις, οι οποίες κυρίως συμβαίνουν μετά από διακοπές μονάδων παραγωγής ή απροσδόκητα μεγάλης διάρκειας μεταβολές φορτίου. Εφεδρεία Τριτεύουσας ρύθμισης συνιστά το περιθώριο μεταβολής της παραγόμενης ενεργού ισχύος μίας μονάδας παραγωγής σε καθορισμένο χρονικό διάστημα μετά από σχετική εντολή, ώστε να λαμβάνει χώρα η Τριτεύουσα ρύθμιση 25

34 συστήματος. Η ενεργοποίησή της γίνεται χειροκίνητα (είτε μέσω τηλεφώνου, είτε μέσω αποστολής ειδικών μηνυμάτων ανάλογα με τη χώρα) και πρέπει να λάβει χώρα εντός 15 λεπτών μετά την εμφάνιση απόκλισης στη συχνότητα, για να είναι ικανή να αντικαταστήσει την ενεργοποίηση Δευτερεύουσας εφεδρείας. Πλέον, βάσει του κώδικα NC EB χρησιμοποιούνται διαφορετικοί ορισμοί για τους ανωτέρω τρεις τύπους εφεδρείας και η αντιστοιχία τους φαίνεται στον παρακάτω πίνακα: Πρωτεύουσα Ρύθμιση primary control Δευτερεύουσα Ρύθμιση secondary control Τριτεύουσα Ρύθμιση tertiary control Διαδικασία περιορισμού απόκλισης της συχνότητας Frequency Containment Process Διαδικασία αποκατάστασης της συχνότητας Frequency Restoration Process Διαδικασία αντικατάστασης εφεδρείας Reserve Replacement Process 0-30' 30' - 15' 15'- 60' Πίνακας 1: Αντιστοιχία τύπων υπηρεσιών εξισορρόπησης Η διαδικασία αποκατάστασης της συχνότητας (Δευτερεύουσα Ρύθμιση) βάσει του κώδικα NC EB χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: την αυτόματη διαδικασία αποκατάστασης της συχνότητας και την χειροκίνητη διαδικασία αποκατάστασης της συχνότητας. Η διαφορά τους όπως γίνεται αντιληπτό έγκειται στον τρόπο ενεργοποίησης τους. Και στις δύο κατηγορίες η ενεργοποίηση της εφεδρείας γίνεται μέσα σε χρόνο 30 δευτερολέπτων και κρατάει μέχρι 15 λεπτά. Το παρακάτω παράδειγμα περιγράφει μία βλάβη ενός σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Αυστρία. 26

35 Εικόνα 10: Διακοπή λειτουργίας μονάδας παραγωγής και χρονοδιάγραμμα ενεργοποίησης υπηρεσιών εξισορρόπησης Η Πρωτεύουσα εφεδρεία ενεργοποιείται άμεσα σε ολόκληρη την περιφέρεια της ηπειρωτικής Ευρώπης. Μετά το πέρας 30 δευτερολέπτων από την διακοπή λειτουργίας του σταθμού και την εμφάνιση της απόκλισης, καλείται αυτόματα η Δευτερεύουσα εφεδρεία για να αντικαταστήσει την ενεργοποίηση της Πρωτεύουσας εφεδρείας, η ενεργοποίηση της οποίας ολοκληρώνεται (φθάνει στην απαιτούμενη ισχύ) μετά από την πάροδο λίγων λεπτών (περίπου 5 λεπτά), σημείο κατά το οποίο αντικαθιστά πλήρως την Πρωτεύουσα εφεδρεία. Έπειτα ο Διαχειριστής δίνει εντολή στις μονάδες εντός της περιοχής ελέγχου του, για παροχή ενέργειας Τριτεύουσας εφεδρείας, η ενεργοποίηση της 27

36 οποίας λαμβάνει χώρα εντός 15 λεπτών ώστε να αντικαταστήσει πλήρως την Δευτερεύουσα εφεδρεία. Η παροχή της τριτεύουσας ενέργειας μπορεί να κρατήσει μέχρι και μία ώρα, μέχρι να αποκατασταθεί η βλάβη στο σταθμό που παρουσίασε πρόβλημα. Συνήθως, η απαιτούμενη Τριτεύουσα εφεδρεία που δεσμεύει ο Διαχειριστής μέσω της αγοράς εφεδρειών είναι τουλάχιστον ίση με τη δυναμικότητα της μεγαλύτερης μονάδας παραγωγής στην περιοχή ελέγχου του, ούτως ώστε σε περίπτωση βλάβης της να μπορεί να καλύψει την παροχή ενέργειάς της και να διασφαλίσει έτσι την ευστάθεια του συστήματος. 2.4 Εκκαθάριση Αποκλίσεων (Imbalance Settlement) Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η εκκαθάριση αποκλίσεων είναι μια διαδικασία κατανομής των εξόδων της εξισορρόπησης του συστήματος (που προέκυψαν από την ενεργοποίηση των προσφορών στην αγορά ενέργειας εξισορρόπησης) στους υπεύθυνους BRPs που παρουσίασαν αποκλίσεις. Η απόκλιση για κάθε BRP είναι η διαφορά μεταξύ της προγραμματισμένης και της μετρούμενης (πραγματικής) παραγωγής/κατανάλωσης, και μπορεί να είναι είτε θετική είτε αρνητική. Οι ατομικές ανισορροπίες των BRPs συνθέτουν τη συνολική απόκλιση του συστήματος, για την οποία ο Διαχειριστής αγοράζει ενέργεια εξισορρόπησης ώστε να επαναφέρει την ισορροπία. Η διαδικασία αυτή, καθορίζει την τιμή εκκαθάρισης, η οποία υπολογίζεται βάσει του κόστους που προκύπτει από τις ενεργοποιημένες προσφορές στην αγορά ενέργειας εξισορρόπησης. Δηλαδή η τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον τρόπο που γίνεται η εκκαθάριση στην αγορά ενέργειας εξισορρόπησης (οριακή τιμολόγηση ή τιμολόγηση βάσει της προσφοράς). Πολλές φορές όμως, ο υπολογισμός της τιμής εκκαθάρισης δεν είναι μια απλή διαδικασία, αφού περιλαμβάνει πολλές λεπτομέρειες και μπορεί να γίνει με ένα σχετικά περίπλοκο τρόπο. Ανάλογα με την κατεύθυνση απόκλισης του συστήματος και την κατεύθυνση ανισορροπίας του κάθε BRP για μία δεδομένη Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων, μπορεί να χρησιμοποιείται διαφορετική τιμή εκκαθάρισης (τιμή στην οποία ο BRP χρεώνεται ή πιστώνεται). Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο εφαρμόζονται λοιπόν διάφοροι μηχανισμοί υπολογισμού των τιμών αυτών. Στην ακόλουθη ενότητα αναλύουμε διεξοδικά τις γενικές κατηγορίες των μηχανισμών αυτών, ενώ στο Κεφάλαιο 3 προβαίνουμε στην παρουσίαση του συγκεκριμένου τρόπου υλοποίησης που χρησιμοποιούν οι υπό εξέταση Ευρωπαϊκές χώρες. Μετά την εκκαθάριση των αποκλίσεων και ανάλογα με τη διαμόρφωση των τιμών εκκαθάρισης, είναι δυνατό να παραμένει κάποιο καθαρό κέρδος/ζημιά στον Διαχειριστή 28

37 (Net Settlement Sum). Το ιδανικό είναι τα συνολικά έσοδα και τα έξοδα από την προμήθεια ενέργειας εξισορρόπησης και την εκκαθάριση των αποκλίσεων να είναι σε απόλυτη ισορροπία (zero sum game), όπως τονίσαμε και σε προηγούμενη ενότητα. Σε περίπτωση κέρδους, ο Διαχειριστής διαθέτει το κέρδος στην αγορά για να καταστεί δυνατή η μείωση των τιμολογίων χρέωσης των υπηρεσιών του συστήματος, η μείωση των τιμών εκκαθάρισης και η κάλυψη μέρους των εξόδων προμήθειας εφεδρειών ή λοιπόν εξόδων του Διαχειριστή. Γενικά οι τιμές εκκαθάρισης πρέπει να είναι τέτοιες ώστε να αποτρέπουν τους BRPs από το να παρουσιάζουν ανισορροπίες σε πραγματικό χρόνο, και να τους υποκινούν να εκτελούν διορθωτικές κινήσεις, καθώς πλησιάζει ο πραγματικός χρόνος, για να διασφαλίζουν το αρχικά προγραμματισμένο ισοζύγιο ενέργειάς τους. Από αυτό θα επωφελείται και ο Διαχειριστής που δεν θα αναγκάζεται να προβαίνει σε μεγάλες διορθωτικές κινήσεις σε πραγματικό χρόνο, αλλά και το ίδιο το σύστημα αφού όσο μικρότερες είναι οι αποκλίσεις τόσο μικρότερος ο κίνδυνος για πιθανή αστάθειά του Μηχανισμοί Εκκαθάρισης Αποκλίσεων Βάσει του κώδικα NC EB, η μέθοδος που πρέπει να ακολουθήσει κάθε Ευρωπαϊκή αγορά εξισορρόπησης για την εκκαθάριση των αποκλίσεων πρέπει να έχει τέτοια μορφή ώστε να: ενθαρρύνει τους BRPs να ελαχιστοποιούν ή κατά το δυνατόν να μηδενίζουν τις αποκλίσεις τους, εξασφαλίζει ότι οι BRPs θα υποστηρίζουν την ισορροπία του συστήματος, υποστηρίζει τον ανταγωνισμό μεταξύ των συμμετεχόντων στην αγορά, καλύπτει τουλάχιστον το κόστος για την ενεργοποίηση της ενέργειας εξισορρόπησης. Μπορεί ακόμη να καλύπτει και άλλα κόστη (π.χ. το κόστος για προμήθεια εφεδρειών). Υπάρχουν τρεις βασικές μέθοδοι μηχανισμών εκκαθάρισης αποκλίσεων: η μέθοδος ενιαίας τιμής (one-price system), η μέθοδος δύο τιμών (two-price system) και η μέθοδος διπλής τιμολόγησης (dual pricing). Στους πίνακες που παραθέτουμε παρακάτω, όπου υπάρχει αρνητικό πρόσημο μπροστά από την τιμή εννοείται πληρωμή από τον Διαχειριστή προς τον BSP, ενώ θετικό πρόσημο εννοείται πληρωμή από τον BSP προς τον Διαχειριστή. 29

38 Απόκλιση BRP Μέθοδος ενιαίας τιμής (one-price system) Απόκλιση Συστήματος Αρνητική Μηδενική Θετική Αρνητική Μηδενική Θετική Πίνακας 2: Μέθοδος ενιαίας τιμής Κατά τη μέθοδο αυτή εφαρμόζεται η ίδια τιμή για θετική και αρνητική απόκλιση του BRP, ανάλογα με την απόκλιση του συστήματος. Συγκεκριμένα σε περίπτωση αρνητικής απόκλισης του συστήματος, η τιμή αυτή αντιστοιχεί στην μέγιστη τιμή των ανοδικών προσφορών εξισορρόπησης που ενεργοποιήθηκαν (MPu). Αν ο BRP έχει θετική απόκλιση θα πληρωθεί σ αυτή την τιμή από τον Διαχειριστή, ενώ αν έχει αρνητική απόκλιση θα πληρώσει τον Διαχειριστή στην ίδια τιμή. Σε περίπτωση θετικής απόκλισης του συστήματος, η τιμή αυτή αντιστοιχεί στην ελάχιστη τιμή των καθοδικών προσφορών εξισορρόπησης που ενεργοποιήθηκαν (MPd). Αν ο BRP έχει θετική απόκλιση θα πληρωθεί από τον Διαχειριστή σ αυτή την τιμή, ενώ αν έχει αρνητική απόκλιση θα πληρώσει τον Διαχειριστή στην ίδια τιμή 10. Ας υποθέσουμε ότι ένας BRP παρουσιάζει θετική απόκλιση. Σε περίπτωση που το σύστημα έχει αρνητική απόκλιση και ο BRP βοηθάει στην αποκατάσταση της συνολικής ισορροπίας παθητικά (μέσω των θετικών ανισορροπιών του), ο BRP θα πληρωθεί απ τον Διαχειριστή στην τιμή MPu. Αν αυτή την θετική ενέργεια ανισορροπίας ο BSP την προμήθευε στην Ημερήσια Αγορά (Day Ahead Market), θα αμειβόταν στην τιμή και κατά συνέπεια θα είχε λιγότερο κέρδος αφού < MPu. Συμφέρει λοιπόν στον BRP να αμειφθεί γι αυτή την ενέργεια μέσω της εκκαθάρισης αποκλίσεων παρά από την Ημερήσια Αγορά. Σε περίπτωση όμως που το σύστημα παρουσιάσει θετική απόκλιση και ο BRP ενισχύει τη συνολική ανισορροπία του συστήματος, ο BRP θα πληρωθεί από τον Διαχειριστή στην τιμή MPd. Αν αυτή την θετική ενέργεια ανισορροπίας την προμήθευε στην Ημερήσια Αγορά (Day Ahead Market) θα αμειβόταν στην τιμή και κατά συνέπεια θα είχε μεγαλύτερο κέρδος αφού > MPd. Άρα σ αυτή την περίπτωση συμφέρει τον 10 Η τιμή MPd είναι δυνατό να προκύψει αρνητική. Σε αυτήν την περίπτωση όταν ο BRP παρουσιάσει θετική απόκλιση πληρώνει τον Διαχειριστή, ενώ όταν παρουσιάσει αρνητική απόκλιση πληρώνεται απ τον Διαχειριστή σ αυτή την τιμή. 30

39 Απόκλιση BRP BRP να αμειφθεί γι αυτή την ενέργεια μέσω της Ημερήσιας Αγοράς παρά μέσω της εκκαθάρισης αποκλίσεων. Βλέπουμε λοιπόν ότι ο BRP αποκτά κάποιο κίνητρο να παρουσιάζει ανισορροπία μόνο στην «σωστή» (αντίθετη) κατεύθυνση του συστήματος, όταν δηλαδή η ανισορροπία του αποκαθιστά τη συνολική ισορροπία του συστήματος. Στις διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες, η μέθοδος της ενιαίας τιμής χρησιμοποιείται συνήθως όταν η τιμολόγηση για την προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης γίνεται βάσει της οριακής τιμής (marginal pricing). Μέθοδος δύο τιμών (two-price system) Απόκλιση Συστήματος Αρνητική Μηδενική Θετική Αρνητική + * (1+penalty u ) + + Μηδενική Θετική / (1+penalty d ) Πίνακας 3: Μέθοδος δύο τιμών για τιμολόγηση βάσει προσφοράς Στη μέθοδο αυτή εφαρμόζεται διαφορετική τιμή για θετική και αρνητική απόκλιση του BRP. Σε περίπτωση αρνητικής απόκλισης του συστήματος και του BRP η τιμή αντιστοιχεί στη μέση τιμή των ανοδικών προσφορών εξισορρόπησης που ενεργοποιήθηκαν (APu), ενδεχομένως πολλαπλασιασμένη με ένα όρο λίγο μεγαλύτερο της μονάδας (1+penalty u ). Σε περίπτωση θετικής απόκλισης του συστήματος και του BRP η τιμή αντιστοιχεί στη μέση τιμή των καθοδικών προσφορών εξισορρόπησης που ενεργοποιήθηκαν (APd), ενδεχομένως διαιρούμενη με ένα όρο λίγο μεγαλύτερο της μονάδας (1+ penalty d ). Όταν η απόκλιση του BRP είναι αντίθετη από αυτή του συστήματος, η τιμή αντιστοιχεί στην τιμή της Ημερήσιας Αγοράς ( ). Η μέθοδος αυτή συνήθως χρησιμοποιείται όταν η τιμολόγηση για την προμήθεια ενέργειας εξισορρόπησης γίνεται βάσει της προσφοράς (pay as bid). Σε περίπτωση που η τιμολόγηση για την προμήθεια ενέργειας εξισορρόπησης γίνεται βάσει της οριακής τιμής (marginal pricing), η μέθοδος αυτή παίρνει την πιο κάτω μορφή (ο πίνακας παρατίθεται χωρίς τη χρησιμοποίηση των επιπλέον όρων προσαύξησης 31

40 Απόκλιση BRP Απόκλιση BRP των κυρώσεων, αν και η χρήση τους και σε αυτή την περίπτωση συνιστά μία επιπλέον επιλογή): Απόκλιση Συστήματος Αρνητική Μηδενική Θετική Αρνητική Μηδενική Θετική Πίνακας 4: Μέθοδος δύο τιμών για οριακή τιμολόγηση Μέθοδος διπλής τιμολόγησης (dual pricing system) Απόκλιση Συστήματος Αρνητική Μηδενική Θετική Αρνητική Μηδενική Θετική Πίνακας 5: Μέθοδος διπλής τιμολόγησης Κατά τη μέθοδο της διπλής τιμολόγησης, εφαρμόζεται διαφορετική τιμή για θετική και αρνητική απόκλιση του BRP. Η τιμή δεν εξαρτάται καθόλου από την κατεύθυνση ανισορροπίας του συστήματος, αλλά μόνο από την κατεύθυνση ανισορροπίας του BRP. Συγκεκριμένα για θετική απόκλιση του BRP, η τιμή αντιστοιχεί στην ελάχιστη τιμή των καθοδικών προσφορών εξισορρόπησης που ενεργοποιήθηκαν (MPd). Είτε το σύστημα παρουσιάζει θετική είτε αρνητική απόκλιση, ο BRP θα πληρωθεί από τον Διαχειριστή στην τιμή MPd. Στην περίπτωση αρνητικής απόκλισης του BRP, η τιμή αντιστοιχεί στην μέγιστη 32

41 τιμή των ανοδικών προσφορών εξισορρόπησης που ενεργοποιήθηκαν (MPu). Είτε το σύστημα παρουσιάζει θετική είτε αρνητική απόκλιση, ο BRP θα πληρώσει τον Διαχειριστή στην τιμή MPu. Η μέθοδος αυτή συνήθως χρησιμοποιείται όταν η τιμολόγηση για την προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης γίνεται βάσει της οριακής τιμής (marginal pricing). Κάτι που ισχύει και για τις τρεις μεθόδους είναι ότι σε περίπτωση που το σύστημα δεν έχει ανάγκη εξισορρόπησης, δηλαδή παραγωγή και κατανάλωση είναι σε απόλυτη ισορροπία, οι όποιες αποκλίσεις των BRP συνήθως τιμολογούνται στην τιμή της ημερήσιας αγοράς. Σε περίπτωση θετικής απόκλισης του BRP, ο τελευταίος πληρώνεται από τον Διαχειριστή στην τιμή, ενώ σε περίπτωση αρνητικής απόκλισης του BRP, ο τελευταίος πληρώνει τον Διαχειριστή στην τιμή. Υπάρχουν και μηχανισμοί στους οποίους η τιμή αυτή υπολογίζεται με άλλο τρόπο (εναλλακτική τιμή αναφοράς) όπως θα δούμε να συμβαίνει σε κάποιες από τις υπό μελέτη χώρες Σύγκριση μεθόδων τιμολόγησης Η μέθοδος ενιαίας τιμής (one-price system) οδηγεί στο χαμηλότερο πραγματικό κόστος εξισορρόπησης, γεγονός που αποδεικνύει ότι αυτή η μέθοδος οδηγεί στην αποδοτικότερη κατανομή του κόστους εξισορρόπησης. Η μέθοδος αυτή είναι η μόνη στην οποία οι BRPs μπορούν να αποκομίσουν κέρδη παρουσιάζοντας ανισορροπίες στη «σωστή κατεύθυνση». Μια ανησυχία είναι ο χαμηλής ακρίβειας προγραμματισμός εξισορρόπησης (προκαλείται από τα αδύναμα κίνητρα για εξισορρόπηση) που οδηγεί σε υψηλότερες ανισορροπίες του συστήματος σε πραγματικό χρόνο, μειώνοντας έτσι τη διαθεσιμότητα των πόρων εξισορρόπησης. Η παροχή πληροφόρησης γύρω από τις ανάγκες εξισορρόπησης του συστήματος σε πραγματικό χρόνο στους BRPs, μπορεί να τους επιτρέψει να εξισορροπούν το σύστημα παθητικά, γεγονός που συμβάλλει σημαντικά στην εξισορρόπηση του συστήματος σε πραγματικό χρόνο, αλλά επίσης αποτελεί και ένα είδος ανταγωνισμού με τις υπηρεσίες ενέργειας εξισορρόπησης που προσφέρονται στους Διαχειριστές σε προγενέστερο χρόνο. Ωστόσο, αξίζει να αναρωτηθούμε μέχρι ποιο σημείο οι BRPs είναι ικανοί αλλά και πρόθυμοι να εξισορροπούν το σύστημα παθητικά, δεδομένου ότι η παροχή υπηρεσιών ενέργειας εξισορρόπησης θα επιφέρει τα ίδια κέρδη (αν η οριακή τιμολόγηση χρησιμοποιείται ως μέθοδος εκκαθάρισης των αγορών ενέργειας εξισορρόπησης) χωρίς κανένα κίνδυνο από λανθασμένη πρόβλεψη της τιμής εκκαθάρισης αποκλίσεων. Ένα μεγάλο πλεονέκτημα της μεθόδου ενιαίας τιμής είναι ότι δεν γίνονται διακρίσεις εις βάρος των μικρών BRPs, διότι οι σχετικά μεγάλες ανισορροπίες των μικρών BRPs αντισταθμίζονται από τα κέρδη της παθητικής εξισορρόπησης που παρέχουν προς τη 33

42 «σωστή κατεύθυνση» ανισορροπιών του συστήματος, κάτι που μπορεί να συμβεί πιο συχνά για μικρούς BRPs. Η μέθοδος διπλής τιμολόγησης δημιουργεί πάντα ένα κόστος για τις ανισορροπίες των BRPs και προς τις δύο κατευθύνσεις ανισορροπίας του συστήματος. Αυτό δίνει κίνητρο στους BRPs να είναι εξισορροπημένοι σε κάθε περίπτωση, βελτιώνοντας την ακρίβεια του προγραμματισμού εξισορρόπησης. Αυτό λειτουργεί πιθανώς εις βάρος της συνολικής αποδοτικότητας, αφού οι BRPs αναγκάζονται να ξοδέψουν χρήματα για να αποφύγουν τις ανισορροπίες, οι οποίες αν τελικά συνέβαιναν μπορεί και να βοηθούσαν παθητικά στην εξισορρόπηση του συστήματος. Τέλος, το καθαρό ποσό εκκαθάρισης (Net Settlement Sum) που απομένει στον Διαχειριστή έπειτα από την εκκαθάριση τόσο της προμήθειας υπηρεσιών εξισορρόπησης όσο και των αποκλίσεων, με τη χρήση αυτής της μεθόδου, γίνεται πολύ υψηλό, μειώνοντας σημαντικά την αποδοτικότητα κατανομής του κόστους (κάτι που αντίκειται εν μέρει στις κατευθύνσεις του κώδικα NC EB για κοστοστρεφείς τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων). Η μέθοδος δύο τιμών δίνει κίνητρο κυρίως για να αποτραπεί η ανισορροπία των BRPs που συμβάλλει στην ανισορροπία του συστήματος. Το αποτέλεσμα είναι χαμηλότερα κόστη ανισορροπίας σε σχέση με τη μέθοδο διπλής τιμολόγησης, παρέχοντας όμως παράλληλα ένα μεγάλο κίνητρο για να εξισορροπηθούν οι BRPs, χωρίς τη διέγερση της παθητικής εξισορρόπησης της μεθόδου ενιαίας τιμολόγησης. Κατά συνέπεια τα πλεονεκτήματα επιμερίζονται μεταξύ της μεθόδου ενιαίας τιμολόγησης και της μεθόδου διπλής τιμολόγησης. Η χρήση πρόσθετων όρων κυρώσεων (π.χ. 1+penalty u ), ανάλογα με το μέγεθος κάθε όρου, οδηγεί σε μια ασθενή μορφή της μεθόδου διπλής τιμολόγησης. Εάν οι πρόσθετοι όροι δεν είναι σταθεροί και είναι δύσκολο να προβλεφτούν, προκαλούν πρόσθετες αβεβαιότητες για τους BRPs, γεγονός που οδηγεί σε έναν βαθμό εκκαθάρισης του BRP που προσεγγίζει τη μέθοδο διπλής τιμολόγησης. Η χρήση ενός μικρού πρόσθετου όρου μπορεί να εξεταστεί για Περιόδους Εκκαθάρισης Αποκλίσεων (Settlement Time Units ή STUs) με υψηλές ανισορροπίες του συστήματος, καθώς σε άλλες περιόδους θα μπορούσε να εφαρμοστεί η μέθοδος ενιαίας τιμολόγησης ή η μέθοδος δύο-τιμών. Τέλος, όρια στις τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων καθώς και ρυθμιζόμενες τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων, μπορούν να διαστρεβλώσουν τα κίνητρα των BRPs για ιδία εξισορρόπηση, γεγονός το οποίο μπορεί να επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα στην ακρίβεια του προγραμματισμού εξισορρόπησης και στη διαθεσιμότητα και στην αποδοτικότητα χρήσεως των πόρων εξισορρόπησης. Κάτι τέτοιο ισχύει ιδιαίτερα, εάν η χρήση ρυθμιζόμενης τιμολόγησης οδηγεί σε τιμές εκκαθάρισης που παρεκκλίνουν σημαντικά από τις τιμές προμήθειας ενέργειας εξισορρόπησης. 34

43 2.5 Βασικοί συμμέτοχοι στην αγορά εξισορρόπησης Όπως γίνεται σαφές από την ανωτέρω περιγραφή, τρεις είναι οι βασικοί συμμέτοχοι και άμεσα εμπλεκόμενοι στην αγορά εξισορρόπησης, όπως αυτοί απεικονίζονται στην Εικόνα 11: (α) ο Διαχειριστής του Συστήματος (TSO), που δρα σαν κεντρικός αντισυμβαλλόμενος, τόσο για την προμήθεια και εκκαθάριση όλων των υπηρεσιών εξισορρόπησης όσο και για την εκκαθάριση των αποκλίσεων των BRPs, (β) οι Οντότητες Παροχής Υπηρεσιών Εξισορρόπησης (Balancing Service Providers - BSPs), οι οποίοι παρέχουν τους απαιτούμενους πόρους για την εξισορρόπηση του συστήματος (εφεδρεία και ενέργεια εξισορρόπησης σε πραγματικό χρόνο) και (γ) οι Οντότητες Ευθύνης Εξισορρόπησης (Balancing Responsible Parties - BRPs), οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την εξισορρόπηση του χαρτοφυλακίου παραγωγής και κατανάλωσης τους. Εικόνα 11: Προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης και εκκαθάριση αποκλίσεων από τον Διαχειριστή 35

44 Κεφάλαιο 3. Ανάλυση αγορών εξισορρόπησης & μηχανισμού εκκαθάρισης αποκλίσεων για διάφορες χώρες της Ευρώπης Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται ανάλυση της αγοράς προμήθειας υπηρεσιών εξισορρόπησης και του μηχανισμού εκκαθάρισης αποκλίσεων για διάφορες χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης (Βέλγιο, Ολλανδία, Ισπανία, Ουγγαρία, Γαλλία και Ελβετία). Συγκεκριμένα, αναλύονται η λειτουργία των αγορών εφεδρειών και ενέργειας εξισορρόπησης και η διαδικασία με την οποία προκύπτουν οι τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων. Όπου κατέστη δυνατό γίνεται παράθεση στοιχείων και αριθμών για καλύτερη κατανόηση της διαδικασίας που ακολουθείται. 3.1 Βέλγιο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς του Βελγίου Ο Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς του Βελγίου είναι ο Elia 11. Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας έφερε τη ίδρυση του Elia, ο οποίος από τις 28 Ιουνίου 2001 αποτελεί μια ανεξάρτητη εταιρία περιορισμένης ευθύνης. Στις 17 Σεπτεμβρίου 2002 ορίστηκε ως διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς του Βελγίου και στις 10 Μαΐου 2010 προχώρησε στην εξαγορά του γερμανικού διαχειριστή συστήματος μεταφοράς 50Hertz Transmission GmbH, μαζί με τον οποίο συγκροτούν τον διαχειριστή The Elia Group. Το διασυνδεδεμένο δίκτυο που διαχειρίζεται ο Elia περιλαμβάνει περισσότερα από 8000 χιλιόμετρα γραμμών και υπόγειων καλωδίων σε όλη την επικράτεια του Βελγίου. Το σύστημα μεταφοράς λειτουργεί σε τάσεις από 30kV μέχρι και 380kV. Ο Elia απασχολεί πλέον των 1100 υπαλλήλων. Προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης (περίοδος κατανομής 15 λεπτά) Αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας Στο Βέλγιο λειτουργεί μία αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας σε ετήσια βάση, όπου οι συμμετέχοντες μπορούν να υποβάλουν προσφορές παροχής δευτερεύουσας εφεδρείας για τον επόμενο χρόνο σε μπλοκ 15 λεπτών. Ο Διαχειριστής (Elia) κατατάσσει τις 11 Ιστοσελίδα: 36

45 προσφορές βάσει οικονομικής προτεραιότητας και επιλέγει τις φθηνότερες. Οι συμμετέχοντες που επιλέγονται πρέπει να μπορούν να διαθέσουν στο 100% την εφεδρεία τους, για την ενεργοποίηση της οποίας θα πρέπει να υποβάλουν εκ νέου προσφορές στην ημερήσια αγορά δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. Η δευτερεύουσα εφεδρεία χωρίζεται σε ένα διάστημα με τις ώρες αιχμής και σε ένα άλλο διάστημα με τις ώρες μη αιχμής και οι συμμετέχοντες μπορούν να υποβάλλουν ξεχωριστές προσφορές γι αυτά τα διαστήματα. Η τιμή στην οποία θα πληρωθούν αυτοί που τελικά επιλέγονται να παρέχουν εφεδρείες είναι η τιμή της προσφοράς τους (pay as bid). Είναι προτιμότερο οι εφεδρείες που προσφέρει κάθε συμμετέχοντας με μία μονάδα, να μην ξεπερνούν τα 50MW ώστε να διασφαλίζεται η διαθεσιμότητά τους. Αγορά τριτεύουσας εφεδρείας Σε ετήσια βάση λειτουργεί επίσης και η αγορά τριτεύουσας εφεδρείας. Η αγορά αυτή όμως είναι αποκλειστικά για προσφορές ανοδικής εφεδρείας αφού δεν δεσμεύονται καθόλου εφεδρείες για καθοδική ρύθμιση. Κύριοι πάροχοι της εφεδρείας αυτής είναι οι παραγωγοί, τα τελευταία χρόνια όμως ο ELIA άρχισε να υποστηρίζει και τη συμμετοχή της πλευράς του φορτίου, έτσι μπορούν πλέον να υποβάλλουν προσφορές εφεδρείας εκτός από τους παραγωγούς και οι καταναλωτές (συνήθως βιομηχανικοί καταναλωτές). Από τη μία οι παραγωγοί υποβάλλουν προσφορές για διαθέσιμη παροχή ενέργειας και από την άλλη οι καταναλωτές για διαθέσιμη μείωση της κατανάλωσης τους (διακοψιμότητα φορτίου). Οι συμμετέχοντες που επιλέγονται πρέπει να μπορούν να διαθέσουν στο 100% την εφεδρεία τους, για την ενεργοποίηση της οποίας θα πρέπει να υποβάλουν εκ νέου προσφορές στην ημερήσια αγορά τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. Οι παραγωγοί πρέπει να είναι σε θέση να παρέχουν ενέργεια μέσα σε διάστημα εντός 15 λεπτών, ενώ οι καταναλωτές πρέπει να είναι σε θέση να μειώσουν την κατανάλωση τους σε διάστημα εντός 3 λεπτών. Η πληρωμή γίνεται, όπως και στην αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας, βάσει της προσφοράς που υποβάλλει ο κάθε συμμετέχοντας (pay as bid). Αγορά δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης Στην αγορά αυτή, που λειτουργεί σε καθημερινή βάση, οι BSPs που δεσμεύτηκαν (για παροχή εφεδρείας) στην αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας, είναι υποχρεωμένοι να υποβάλουν προσφορές ενέργειας ανάλογες της εφεδρείας τους. Εκτός αυτών, προσφορές μπορούν να υποβάλλουν και άλλοι BSPs που δεν είχαν συμμετοχή στην αγορά εφεδρείας, αλλά έχουν την τεχνική ικανότητα να παρέχουν ενέργεια στα χρονικά πλαίσια που απαιτούνται. Λήξη προθεσμίας υποβολής των προσφορών είναι η ημέρα πριν την ημέρα κατανομής (D-1), οπότε και ο Διαχειριστής συγκεντρώνει όλες τις προσφορές και σε πραγματικό χρόνο, ανάλογα με την απόκλιση του συστήματος, επιλέγει τις οικονομικότερες και τις αμείβει στην τιμή της προσφοράς τους (pay as bid). Ο 37

46 Διαχειριστής επέβαλε κάποιους περιορισμούς σχετικά με τις τιμές των προσφορών ώστε να αποτρέψει πιθανή κατάχρηση από μέρους των BSPs. Πιο συγκεκριμένα, η τιμή για προσφορά ανοδικής ρύθμισης δεν πρέπει να υπερβαίνει το κόστος καυσίμου μιας μονάδας συνδυασμένου κύκλου (με απόδοση 50%) συν 40 /MWh, ενώ η τιμή για προσφορά καθοδικής ρύθμισης δεν πρέπει να είναι αρνητική κάτι που σημαίνει πως ο Elia δεν πληρώνει σε καμία περίπτωση για καθοδική δευτερεύουσα ενέργεια. Αγορά τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης Η αγορά αυτή λειτουργεί σε καθημερινή βάση. Υποχρεωμένοι να υποβάλλουν προσφορές ενέργειας είναι τόσο οι BSPs που δεσμεύτηκαν (για παροχή εφεδρείας) στην αγορά τριτεύουσας εφεδρείας όσο και οι μεγάλοι παραγωγοί που η ισχύς των μονάδων τους είναι ίση ή μεγαλύτερη των 75MW. Η προθεσμία υποβολής των προσφορών αυτών λήγει την ημέρα πριν την ημέρα κατανομής (D-1). Επιπλέον, δικαίωμα παροχής τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης έχουν και μικρότερες μονάδες αλλά και καταναλωτές, η συμμετοχή των οποίων όμως είναι σε εθελοντική βάση, κάτι που σημαίνει πως δεν αμείβονται για τις παροχές τους. Η προθεσμία υποβολής αυτών των προσφορών, οι οποίες ονομάζονται και δωρεάν προσφορές (free bids), λήγει 1 ώρα πριν την ώρα κατανομής. Ο Διαχειριστής επιλέγει πρώτα βάσει οικονομικής προτεραιότητας τις προσφορές των BSPs που δεν δεσμεύτηκαν για εφεδρεία και τις δωρεάν προσφορές (free bids), και σε περίπτωση που αυτή η ενέργεια δεν καλύπτει την απόκλιση του συστήματος, επιλέγει και από τις προσφορές των BSPs που δεσμεύτηκαν για εφεδρεία. Η τιμή στην οποία θα πληρωθούν αυτοί που τελικά θα επιλεγούν είναι η τιμή της προσφοράς τους (pay as bid). Διεθνής Συνεργασία Ελέγχου του Δικτύου (IGCC) Από τον Οκτώβριο του 2012 ο ELIA ανήκει στη Διεθνή Συνεργασία Ελέγχου του Δικτύου (International Grid Control Cooperation IGCC), η οποία συστάθηκε από τους τέσσερις Διαχειριστές Συστήματος της Γερμανίας (50Hertz, Amprion, TenneT and TransnetBW) το 2011 και αυτή τη στιγμή μετρά 8 μέλη (τους τέσσερις Διαχειριστές της Γερμανίας και τους Διαχειριστές της Δανίας, Ολλανδίας, Τσεχίας και Βελγίου). Ο στόχος αυτής της οργάνωσης είναι να βελτιστοποιήσει τη χρήση της εφεδρείας δευτερεύουσας ρύθμισης, επιτρέποντας ουσιαστικά χαμηλότερες δαπάνες εξισορρόπησης μέσω μιας πιο συντονισμένης προσέγγισης. Στα πλαίσια αυτής της ρύθμισης, οι ανισορροπίες και οι συνεπαγόμενες ανάγκες για δευτερεύουσα ρύθμιση συστήματος μεταξύ των συμμετεχουσών περιοχών ελέγχου ελαχιστοποιούνται, εφόσον καταχωρούνται και εξισορροπούνται αυτόματα για τη συνολική περιοχή ευθύνης όλων των Διαχειριστών. Οι Διαχειριστές με πλεόνασμα ενέργειας στη περιοχή ελέγχου τους, παρέχουν ενέργεια σε περιοχές ελέγχου που παρουσιάζουν έλλειμμα ενέργειας (αρνητική απόκλιση). Γίνεται 38

47 Απόκλιση BRP βασικά μια διασυνοριακή ανταλλαγή δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. Το ποσό της ενέργειας που ανταλλάσσεται εξαρτάται από τη μεταφορική ικανότητα των διασυνδέσεων (Available Transfer Capacity ή ATC) που απομένει μετά την ενδοημερήσια αγορά. Χάρη στην οργάνωση αυτή (IGCC), μειώνεται η χρήση δευτερεύουσας εφεδρείας από τους Διαχειριστές, βελτιώνεται η ενεργειακή απόδοση και σαν αποτέλεσμα έχουμε τη μείωση των δαπανών. Τα μέλη της οργάνωσης αυτής πληρούν ήδη ένα από τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη δημιουργία μιας Εσωτερικής Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (IEM) στην Ευρώπη. Περαιτέρω λεπτομέρειες για τον τρόπο λειτουργίας των διασυνοριακών ανταλλαγών ενέργειας εξισορρόπησης υπάρχουν στο παράρτημα Α. Μηχανισμός Εκκαθάρισης Αποκλίσεων Στο Βέλγιο χρησιμοποιείται η μέθοδος ενιαίας τιμής (οne-price system) για την εκκαθάριση των αποκλίσεων, με κάποια διαφοροποίηση σε σχέση με την βασική μορφή της μεθόδου αυτής, η οποία προκαλείται από τον όρο α, όπως φαίνεται στον Πίνακα 6. Απόκλιση Συστήματος Αρνητική Θετική Αρνητική + ( + α) + Θετική - - ( - α) Πίνακας 6: Μηχανισμός εκκαθάρισης αποκλίσεων (Βέλγιο) : Μέγιστη τιμή ανοδικής ρύθμισης. Είναι η μέγιστη τιμή μεταξύ της οριακής τιμής δευτερεύουσας ανοδικής ενέργειας εξισορρόπησης και της οριακής τιμής τριτεύουσας ανοδικής ενέργειας εξισορρόπησης. Όπου: : η οριακή τιμή της ανοδικής δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : η οριακή τιμή της ανοδικής τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh 39

48 : Ελάχιστη τιμή καθοδικής ρύθμισης. Είναι η ελάχιστη τιμή μεταξύ της οριακής τιμής δευτερεύουσας καθοδικής ενέργειας εξισορρόπησης και της οριακής τιμής τριτεύουσας καθοδικής ενέργειας εξισορρόπησης. Όπου: : η οριακή τιμή της καθοδικής δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : η οριακή τιμή της καθοδικής τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] α: Στην περίπτωση που η διαφορά μεταξύ του σφάλματος ελέγχου περιοχής (Area Control Error 12 ) και της απόκλισης του συστήματος είναι μικρότερη ή ίση με 35MWh, τότε ο όρος α είναι μηδενικός. Σε αντίθετη περίπτωση (Κ>35 MWh) ο όρος α υπολογίζεται βάσει του τύπου: α ( /MWh) = average{[( Κ QH-7)*4]²,, [(Κ QH)*4]²} / (1) όπου Κ: η διαφορά μεταξύ σφάλματος ελέγχου περιοχής και απόκλισης του συστήματος. Περίπτωση θετικής απόκλισης του συστήματος Η τιμή εκκαθάρισης αντιστοιχεί στην ελάχιστη τιμή καθοδικής ρύθμισης (MPd). Όταν η απόκλιση του BRP είναι αρνητική, θα πληρώσει τον Διαχειριστή στην ελάχιστη τιμή καθοδικής ρύθμισης, ενώ όταν η απόκλιση του BRP είναι θετική, θα πληρωθεί από τον Διαχειριστή στην ελάχιστη τιμή καθοδικής ρύθμισης πλην τον όρο α. Περίπτωση αρνητικής απόκλισης του συστήματος Η τιμή εκκαθάρισης αντιστοιχεί στην μέγιστη τιμή ανοδικής ρύθμισης (MPu). Όταν η απόκλιση του BRP είναι θετική, θα πληρωθεί από τον Διαχειριστή στην μέγιστη τιμή ανοδικής ρύθμισης, ενώ όταν η απόκλιση του BRP είναι αρνητική, θα πληρώσει τον Διαχειριστή στην τιμή ανοδικής ρύθμισης συν τον όρο α2. 12 Το Σφάλμα Ελέγχου Περιοχής είναι, για ένα δεδομένο τέταρτο, η διαφορά μεταξύ των προγραμματισμένων και των μετρούμενων τιμών των συναλλαγών μίας περιοχής ελέγχου, λαμβάνοντας υπόψη την επίπτωση της απόκλισης της συχνότητας. 40

49 Περίπτωση μηδενικής απόκλισης του συστήματος Η τιμή εκκαθάρισης αντιστοιχεί στην μέγιστη τιμή ανοδικής ρύθμισης της προηγούμενης περιόδου κατανομής. Όταν η απόκλιση του BRP είναι θετική, θα πληρωθεί από τον Διαχειριστή σ αυτή την τιμή, ενώ όταν η απόκλιση του BRP είναι αρνητική, θα πληρώσει τον Διαχειριστή στην ίδια τιμή. Υπολογισμός μέγιστης τιμής ανοδικής ρύθμισης και ελάχιστης τιμής καθοδικής ρύθμισης: Στον Πίνακα 7 παρατίθενται η ενεργοποιημένη ενέργεια εξισορρόπησης για κάθε τύπο εφεδρείας (δευτερεύουσα, τριτεύουσα, IGCC), οι αντίστοιχες τιμές τους 13, καθώς και η τελική μέγιστη και ελάχιστη οριακή τιμή που προκύπτουν. Οι τελευταίες δύο τιμές είναι αυτές που θα χρησιμοποιηθούν για την εκκαθάριση των αποκλίσεων. Ενδεικτικά, παρουσιάζουμε παρακάτω τον τρόπο εύρεσης των τιμών σε συγκεκριμένες περιόδους κατανομής :15-18:30 /MWh /MWh 22:00-22:15 /MWh /MWh 13 Οι τιμές για την ενέργεια εξισορρόπησης μέσω διασυνοριακών διασυνδέσεων (IGCC) δεν είναι διαθέσιμες. 14 Στις περιόδους κατανομής που δεν ενεργοποιείται δευτερεύουσα ή τριτεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης, δεν υπάρχει τιμή για τον αντίστοιχο τύπο εφεδρείας καθώς δεν ενεργοποιήθηκε καμία προσφορά, γι αυτό σημειώνεται με παύλα. 41

50 Πίνακας 7: Υπολογισμός μέγιστης και ελάχιστης οριακής τιμής για προμήθεια ενέργειας εξισορρόπησης (Βέλγιο) Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων Στον Πίνακα 8 μπορούμε να διακρίνουμε τα εξής στοιχεία: Τη συνολική ανοδική και καθοδική ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιείται ανά περίοδο κατανομής, η οποία προκύπτει προσθέτοντας τις αντίστοιχες ενέργειες εξισορρόπησης από κάθε τύπο εφεδρείας (δευτερεύουσα, τριτεύουσα, IGCC). Τη συνολική απόκλιση του συστήματος, η οποία ισούται με τη διαφορά της συνολικής καθοδικής και ανοδικής ενέργειας που ενεργοποιείται. Την τιμή εκκαθάρισης για θετική και αρνητική απόκλιση ενός BRP. Τη μέγιστη τιμή ανοδικής ρύθμισης και την ελάχιστη τιμή καθοδικής ρύθμισης, όπως υπολογίστηκε ανωτέρω. Τη διαφορά μεταξύ του σφάλματος ελέγχου περιοχής (ACE) και της απόκλισης του συστήματος, την οποία συμβολίζουμε με Κ. Τον όρο α 42

51 Για να γίνει πιο κατανοητός ο τρόπος υπολογισμού του όρου α με βάση τον τύπο (1) θα δείξουμε πως προκύπτει για την περίοδο κατανομής 00:45-01:00: Η απόλυτη τιμή της διαφοράς μεταξύ σφάλματος ελέγχου περιοχής και απόκλισης συστήματος ξεπερνά τις 35MWh ( K = 48,5 ΜWh, συνεπώς η τιμή θα ισούται με: α = average{[( Κ QH-7)*4]²,, [(Κ QH)*4]²} / (Κ QH-7) είναι η τιμή του Κ για την περίοδο κατανομής, εφτά τέταρτα πριν την παρούσα περίοδο. Δηλαδή είναι η τιμή του Κ για την περίοδο 23:00-23:15 (Κ = -9,6 MWh). Με τον ίδιο τρόπο προκύπτουν και οι τιμές του Κ QH-6, Κ QH-5, Κ QH-4 κ.ο.κ. α = α = 0,75 /MWh Ενδεικτικά επεξηγούμε τέσσερεις περιόδους κατανομής για να γίνει αντιληπτό ποιες τιμές εκκαθάρισης προκύπτουν για θετικές και αρνητικές ανισορροπίες ενός BRP βάσει της απόκλισης του συστήματος και της τιμής της μεταβλητής Κ. 18:30-18:45 Το σύστημα παρουσιάζει αρνητική απόκλιση έλλειμμα ενέργειας ίσο με 21 MWh και η απόλυτη τιμή του Κ είναι μικρότερη από 35ΜWh ( K = 16,1 ΜWh). Συνεπώς ο όρος α έχει μηδενική τιμή (α = 0). Στο διάστημα αυτό, όταν ο BRP παρουσιάσει θετική απόκλιση θα πληρωθεί από τον Διαχειριστή στην μέγιστη τιμή καθοδικής ρύθμισης (MPu), που αντιστοιχεί στην τιμή 140,25 /MWh, ενώ όταν ο BRP παρουσιάσει αρνητική απόκλιση θα πληρώσει τον Διαχειριστή στην ίδια τιμή 140,25 /MWh. 20:00-20:15 Το σύστημα παρουσιάζει αρνητική απόκλιση με έλλειμμα ενέργειας ίσο με 28,2 MWh και η απόλυτη τιμή του Κ είναι μεγαλύτερη από 35 ΜWh ( K = 65,8 ΜWh). Συνεπώς ο όρος α παίρνει τιμή βάσει του τύπου (1) (α = 2,3). Στο διάστημα αυτό λοιπόν, όταν ο BRP παρουσιάσει θετική απόκλιση θα πληρωθεί από τον Διαχειριστή στην μέγιστη τιμή της ανοδικής ρύθμισης (MPu), που αντιστοιχεί στην τιμή 66,62 /MWh, ενώ όταν ο BRP παρουσιάσει αρνητική απόκλιση θα πληρώσει τον Διαχειριστή στην τιμή αυτή συν τον όρο α, δηλαδή στην τιμή 68,92 /MWh. 43

52 22:00-22:15 Το σύστημα παρουσιάζει θετική απόκλιση με πλεόνασμα ενέργειας ίσο με 35,4 MWh και η απόλυτη τιμή του Κ είναι μικρότερη από 35ΜWh ( K = 18 ΜWh). Συνεπώς ο όρος α έχει μηδενική τιμή (α = 0). Στο διάστημα αυτό, όταν ο BRP παρουσιάσει θετική απόκλιση θα πληρωθεί από τον Διαχειριστή στην ελάχιστη τιμή καθοδικής ρύθμισης (MPd), που αντιστοιχεί στην τιμή 25,27 /MWh, ενώ όταν ο BRP παρουσιάσει αρνητική απόκλιση θα πληρώσει τον Διαχειριστή στην ίδια τιμή 25,27 /MWh. 00:45-01:00 Το σύστημα παρουσιάζει πάλι θετική απόκλιση με πλεόνασμα ενέργειας ίσο με 34,5 MWh, όμως η απόλυτη τιμή του Κ ξεπερνά τις 35MWh ( K = 48,5 ΜWh), με αποτέλεσμα ο όρος α να παίρνει τιμή βάσει του τύπου (1) (α = 0,75). Στο διάστημα αυτό, όταν ο BRP παρουσιάσει αρνητική απόκλιση θα πληρώσει το Διαχειριστή στην ελάχιστη τιμή της καθοδικής ρύθμισης (MPd), που αντιστοιχεί στην τιμή 9,61 /MWh, ενώ όταν ο BSP παρουσιάσει θετική απόκλιση θα πληρωθεί από τον Διαχειριστή στην τιμή αυτή πλην τον όρο α, δηλαδή στην τιμή 8,86 /MWh. 44

53 Πίνακας 8: Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων (Βέλγιο) 45

54 3.2 Ολλανδία Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς της Ολλανδίας Ο διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς της Ολλανδίας είναι ο TenneT 15. Ο TenneT ιδρύθηκε το 1998, με την απαρχή της απελευθέρωσης της Ολλανδικής βιομηχανίας ηλεκτρικής ενέργειας. Ο ενεργειακός νόμος «new Electricity Act» τον ορίζει ως ανεξάρτητο διαχειριστή του εθνικού δικτύου μεταφοράς, καθιστώντας τον υπεύθυνο για την εξασφάλιση αξιόπιστης και υψηλής ποιότητας ηλεκτρικής ενέργειας. Το Δεκέμβρη του 2003 ο TenneT κάνει το πρώτο βήμα προς την εξαγορά όλων των ηλεκτρικών δικτύων μεταφοράς στην Ολλανδία αποκτώντας την B.V. Transportnet Zuid- Holland (TZH), εταιρεία που διαχειρίζεται και κατέχει το δίκτυο των 150kV στην επαρχία της Νότιας Ολλανδίας. Το 2008 αναλαμβάνει τη διαχείριση των ηλεκτρικών δικτύων 110kV και 150kV από τους ολλανδικούς περιφερειακούς φορείς, ενώ το 2010 αποκτά το γερμανικό διαχειριστή δικτύου υψηλής τάσης stromübertragungs GmbH. Ως αποτέλεσμα των εξαγορών αυτών, ο TenneT καθίσταται ο πρώτος διασυνοριακός διαχειριστής ηλεκτρικού δικτύου στην Ευρώπη. Το διασυνδεδεμένο δίκτυο που διαχειρίζεται περιλαμβάνει περισσότερα από χιλιόμετρα γραμμών και υπόγειων καλωδίων σ' όλη την επικράτεια της Ολλανδίας. Το σύστημα μεταφοράς λειτουργεί σε τάσεις από 110kV μέχρι και 380kV. Ο TenneT Ολλανδίας απασχολεί περίπου 1320 υπαλλήλους. Προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης (περίοδος κατανομής 15 λεπτά) Αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας Στην Ολλανδία λειτουργεί αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας σε ετήσια βάση, όπου οι συμμετέχοντες μπορούν να υποβάλλουν προσφορές παροχής δευτερεύουσας εφεδρείας ανά χαρτοφυλάκιο (portfolio-based) για τον επόμενο χρόνο. Ο Διαχειριστής (TenneT) κατατάσσει τις προσφορές βάσει οικονομικής προτεραιότητας και επιλέγει τις οικονομικότερες. Οι συμμετέχοντες που επιλέγονται πρέπει να μπορούν να διαθέσουν στο 100% την εφεδρεία τους, για την ενεργοποίηση της οποίας θα πρέπει να υποβάλλουν εκ νέου προσφορές στην ημερήσια αγορά δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. Η τιμή στην οποία θα πληρωθούν αυτοί που τελικά επιλέγονται να παρέχουν εφεδρείες είναι η τιμή της προσφοράς τους (pay as bid). 15 Ιστοσελίδα: 46

55 Αγορά τριτεύουσας εφεδρείας Σε ετήσια βάση λειτουργεί επίσης και η αγορά τριτεύουσας εφεδρείας. Η αγορά είναι αποκλειστικά για προσφορές ανοδικής εφεδρείας αφού δεν δεσμεύονται καθόλου εφεδρείες για καθοδική ρύθμιση. Οι συμμετέχοντες που επιλέγονται πρέπει να μπορούν να διαθέσουν στο 100% την εφεδρεία τους, για την ενεργοποίηση της οποίας θα πρέπει να υποβάλλουν εκ νέου προσφορές στην ημερήσια αγορά τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. Η πληρωμή γίνεται, όπως και στην αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας, βάσει της προσφοράς που υποβάλλει ο κάθε ένας ξεχωριστά (pay as bid). Αγορά δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης Στην αγορά αυτή, που λειτουργεί σε καθημερινή βάση, οι BSPs που δεσμεύτηκαν (για παροχή εφεδρείας) στην αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας, είναι υποχρεωμένοι να υποβάλλουν προσφορές ενέργειας ανάλογες της εφεδρείας τους, ενώ αν έχουν δυνατότητα παροχής ενέργειας πέραν της εφεδρείας τους, μπορούν να υποβάλλουν επιπλέον προσφορές. Εκτός αυτών, προσφορές μπορούν να υποβάλλουν και άλλοι BSPs που δεν συμμετείχαν στην αγορά εφεδρείας, αλλά έχουν την τεχνική ικανότητα να παρέχουν ενέργεια στα χρονικά πλαίσια που απαιτούνται. Οι προσφορές γίνονται ανά χαρτοφυλάκιο (portfolio-based) και η λήξη προθεσμίας υποβολής προσφορών είναι 1 ώρα πριν την ώρα κατανομής (Η-1). Ο Διαχειριστής συγκεντρώνει όλες τις ανοδικές προσφορές, επιλέγει τις οικονομικότερες και αμείβει όλους στην οριακή τιμή που προκύπτει από το συνδυασμό των αγορών δευτερεύουσας και τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης (marginal pricing - ). Η οριακή αυτή τιμή αντιστοιχεί στη μέγιστη τιμή ενεργοποιημένης προσφοράς ενέργειας των δύο αγορών δευτερεύουσας και τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. Δηλαδή στην περίπτωση που η μέγιστη τιμή ενεργοποιημένης προσφοράς για ανοδική τριτεύουσα ενέργεια είναι μεγαλύτερη από τη μέγιστη τιμή ενεργοποιημένης προσφοράς για ανοδική δευτερεύουσα ενέργεια, η θα αντιστοιχεί στη μέγιστη τιμή της τριτεύουσας ενέργειας. Το αντίστοιχο ισχύει και για τις προσφορές καθοδικής ενέργειας εξισορρόπησης. Ο Διαχειριστής επιλέγει τις οικονομικότερες προσφορές και πληρώνεται απ όλους στην ελάχιστη τιμή που προκύπτει από το συνδυασμό των αγορών δευτερεύουσας και τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης (marginal pricing ). Αγορά τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης Η αγορά αυτή λειτουργεί επίσης σε καθημερινή βάση. Υποχρεωμένοι να υποβάλλουν προσφορές ενέργειας είναι τόσο οι BSPs που δεσμεύτηκαν (για παροχή εφεδρείας) στην αγορά τριτεύουσας εφεδρείας αλλά και οι μεγάλοι παραγωγοί που η ισχύς των μονάδων τους είναι ίση ή μεγαλύτερη των 60MW. Επιπλέον, δικαίωμα παροχής 47

56 τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης έχουν και μικρότερες μονάδες αλλά και καταναλωτές, η συμμετοχή των οποίων όμως είναι σε εθελοντική βάση και δεν αμείβονται για τις παροχές τους (free bids). Οι προσφορές γίνονται ανά χαρτοφυλάκιο (portfolio-based) και η λήξη προθεσμίας υποβολής όλων των προσφορών είναι 1 ώρα πριν την ώρα κατανομής (Η-1). Ο Διαχειριστής επιλέγει πρώτα βάσει οικονομικής προτεραιότητας τις προσφορές των BSPs που δεν δεσμεύτηκαν για εφεδρεία (non-contracted reserves) και τις δωρεάν προσφορές (free bids), και σε περίπτωση που αυτή η ενέργεια δεν καλύπτει την απόκλιση του συστήματος, επιλέγει και από τις προσφορές των BSPs που δεσμεύτηκαν για εφεδρεία (contracted reserves). Οι συμμετέχοντες που ενεργοποιούν ανοδική ενέργεια πληρώνονται στην μέγιστη τιμή που προκύπτει από τις αγορές δευτερεύουσας και τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης (marginal pricing - ), ενώ οι συμμετέχοντες που ενεργοποιούν καθοδική ενέργεια χρεώνονται στην ελάχιστη τιμή που προκύπτει από τις αγορές δευτερεύουσας και τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης (marginal pricing - ), όπως εξηγήσαμε πιο πάνω. Για κάθε περίοδο κατανομής προκύπτει μια οριακή τιμή για ανοδικές προσφορές ( ) και μια οριακή τιμή για καθοδικές προσφορές ( ), οι οποίες ισχύουν για όλες τις ενεργοποιημένες προσφορές (ανοδικές και καθοδικές αντίστοιχα) της αγοράς δευτερεύουσας και τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. Στο εξής αναφερόμαστε στις πιο πάνω τιμές ως μέγιστη οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης ( ) και ελάχιστη οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης ( ) Μηχανισμός Εκκαθάριση Αποκλίσεων Στη Ολλανδία επικρατεί ένα ιδιαίτερο σύστημα για την εκκαθάριση αποκλίσεων, όπου χρησιμοποιούνται δύο μηχανισμοί ανάλογα με την «κατάσταση ρύθμισης» (regulation state). Υπάρχουν 4 πιθανές καταστάσεις ρύθμισης οι οποίες εξαρτώνται από την ενεργοποιημένη δευτερεύουσα ενέργεια. Η δευτερεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης δημοσιεύεται από τον TenneT ανά λεπτό ενώ η περίοδος κατανομής είναι 15 λεπτά. Αν σε μια περίοδο κατανομής δεν ενεργοποιηθεί ούτε ανοδική ούτε καθοδική δευτερεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης, η κατάσταση ρύθμισης παίρνει τιμή 0 48

57 Αν σε μια περίοδο κατανομής ενεργοποιηθεί μόνο ανοδική δευτερεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης, η κατάσταση ρύθμισης παίρνει τιμή 1 (βλ. πίνακα 9) Αν σε μια περίοδο κατανομής ενεργοποιηθεί μόνο καθοδική δευτερεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης, η κατάσταση ρύθμισης παίρνει τιμή -1 (βλ. πίνακα 9) Πίνακας 9: Κατάσταση ρύθμισης 1 & -1 (Ολλανδία) Αν σε μια περίοδο κατανομής ενεργοποιηθεί και ανοδική και καθοδική δευτερεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης, η κατάσταση ρύθμισης μπορεί να πάρει τιμή 1 ή -1 ή 2 ανάλογα: 49

58 Αν η ποσότητα της συνολικής δευτερεύουσας ενέργειας κάθε επόμενου λεπτού είναι μεγαλύτερη από την ποσότητα του προηγούμενου λεπτού τότε η κατάσταση ρύθμισης παίρνει τιμή 1 (βλ. πίνακα 10) Αν η τιμή της συνολικής δευτερεύουσας ενέργειας κάθε επόμενου λεπτού είναι μικρότερη από του προηγούμενου λεπτού τότε η κατάσταση ρύθμισης παίρνει τιμή -1 (βλ. πίνακα 11) Αν δεν συμβαίνει κάτι από τα πιο πάνω, η κατάσταση ρύθμισης παίρνει τιμή 2 (βλ. πίνακα 12) Πίνακας 10: Κατάσταση ρύθμισης 1 (Ολλανδία) 50

59 Πίνακας 11: Κατάσταση ρύθμισης -1 (Ολλανδία) Πίνακας 12: Κατάσταση ρύθμισης 2 (Ολλανδία) 51

60 Απόκλιση BRP Κατάσταση ρύθμισης 1 ή -1 Όταν η κατάσταση ρύθμισης έχει τιμή 1 ή -1 εφαρμόζεται η μέθοδος της ενιαίας τιμής (one-price system) με τη διαφορά ότι η τιμή εκκαθάρισης εξαρτάται από την κατάσταση ρύθμισης και όχι από την συνολική απόκλιση του συστήματος: Κατάσταση Ρύθμισης 1-1 Αρνητική + + Θετική - - Πίνακας 13: Μηχανισμός εκκαθάρισης για κατάσταση ρύθμισης 1 & -1 (Ολλανδία) Σε περίπτωση που η κατάσταση ρύθμισης είναι 1, ανεξάρτητα από την απόκλιση του συστήματος, οι BRPs με θετική απόκλιση πληρώνονται στην μέγιστη οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης ( ), ενώ οι BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται σ αυτή την τιμή. Σε περίπτωση που η κατάσταση ρύθμισης είναι -1, ανεξάρτητα από την απόκλιση του συστήματος, οι BRPs με θετική απόκλιση πληρώνονται στην ελάχιστη οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης ( ), ενώ οι BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται σ αυτή την τιμή. Κατάσταση ρύθμισης 2 Όταν η κατάσταση ρύθμισης έχει τιμή 2, εφαρμόζεται η μέθοδος διπλής τιμολόγησης (dual pricing) για την εκκαθάριση των αποκλίσεων: 52

61 Απόκλιση BRP Απόκλιση Συστήματος Αρνητική Θετική Αρνητική + + Θετική - - Πίνακας 14: Μηχανισμός εκκαθάρισης για κατάσταση ρύθμισης 2 (Ολλανδία) Ανεξάρτητα από την απόκλιση του συστήματος (θετική ή αρνητική), σε περίπτωση που o BRP παρουσιάσει θετική απόκλιση, πληρώνεται στην ελάχιστη οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης ( ), ενώ σε περίπτωση που ο BRP παρουσιάσει αρνητική απόκλιση, χρεώνεται στη μέγιστη οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης ( ). Κατάσταση ρύθμισης 0 Όταν η κατάσταση ρύθμισης είναι 0, η τιμή εκκαθάρισης αντιστοιχεί στη μέση τιμή μεταξύ της μικρότερης τιμής προσφοράς ανοδικής ρύθμισης και της μεγαλύτερης τιμής προσφοράς καθοδικής ρύθμισης όπως φαίνεται στην Εικόνα 12. Μπορεί να μην ενεργοποιείται καθόλου ενέργεια εξισορρόπησης, όμως προσφορές υποβάλλονται και από αυτές προκύπτει αυτή η μέση τιμή των προσφορών ανοδικής και καθοδικής ρύθμισης. 53

62 Εικόνα 12: Υπολογισμός μέσης τιμής για κατάσταση ρύθμισης 0 (Ολλανδία) Συνιστώσα παροχής κινήτρων (incentive component) Είναι μια συνιστώσα της τιμής εκκαθάρισης που έχει ως στόχο να ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες της αγοράς (BSPs) να προσφέρουν ενέργεια εξισορρόπησης για τη διατήρηση και αποκατάσταση της ισορροπίας του συστήματος, αλλά και ως κίνητρο στους BRPs να ελαχιστοποιήσουν τις αποκλίσεις τους. Η τιμή της συνιστώσας αυτής παίρνει τιμή διάφορη του μηδενός στις πιο κάτω περιπτώσεις: Σε περίοδο μίας εβδομάδας, αν οι ακούσιες συναλλαγές από μία περιοχή ελέγχου έχουν ξεπεράσει τα 300MW σε περισσότερα από 40 πεντάλεπτα. Η μέση εβδομαδιαία τιμή των ακούσιων συναλλαγών ανά πεντάλεπτο ξεπεράσει τα 20MW. 54

63 Η συνιστώσα αυτή, η οποία καθορίζεται από τον Tennet, εφαρμόζεται στις τιμές εκκαθάρισης για όλη τη διάρκεια της επόμενης εβδομάδας απ αυτή που έτυχε μια από τις δύο πιο πάνω περιπτώσεις. Προστίθεται στην τιμή εκκαθάρισης για BRP με αρνητικές ανισορροπίες, ενώ αντίθετα αφαιρείται από την τιμή εκκαθάρισης για BRP με θετικές ανισορροπίες. Π.χ. αν στην περίοδο της πρώτης εβδομάδας του Ιουνίου οι ακούσιες συναλλαγές ξεπεράσουν τα 300ΜW σε 43 πεντάλεπτα, η συνιστώσα παροχής κινήτρων θα πάρει κάποια τιμή (που καθορίζει ο Tennet) και θα εφαρμοστεί σε όλες της τιμές εκκαθάρισης για όλη τη διάρκεια της δεύτερης εβδομάδας του Ιουνίου. Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων Στον Πίνακα 15 παρατίθενται οι ποσότητες ενέργειας εξισορρόπησης που ενεργοποιούνται ανά τύπο εφεδρείας. Πίνακας 15: Ενέργεια εξισορρόπησης ανά τύπο εφεδρείας (Ολλανδία) 55

64 Στον πίνακα 16 μπορούμε να διακρίνουμε τα εξής στοιχεία: Τη συνολική ανοδική και καθοδική ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιείται, η οποία προκύπτει προσθέτοντας τις αντίστοιχες ποσότητες ενέργειας εξισορρόπησης από κάθε τύπο εφεδρείας (δευτερεύουσα, τριτεύουσα, IGCC) Το συνολική απόκλιση του συστήματος, η οποία ισούται με τη διαφορά της συνολικής καθοδικής και ανοδικής ενέργειας που ενεργοποιείται. Την τιμή εκκαθάρισης για θετική και αρνητική απόκλιση ενός BRP. Την μέγιστη οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης και την ελάχιστη οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης. Την «κατάσταση ρύθμισης» (regulation state) Ενδεικτικά παίρνουμε κάποια διαστήματα για να δούμε βάσει της κατάστασης ρύθμισης, ποιες τιμές εκκαθάρισης προκύπτουν για BRP με θετικές και αρνητικές ανισορροπίες: 05:00-05:15 Το σύστημα παρουσιάζει θετική απόκλιση με πλεόνασμα ενέργειας 5,81MWh και η κατάσταση ρύθμισης ισούται με -1. Στο διάστημα αυτό, BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται στη ελάχιστη οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης ( ), ενώ BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στην ίδια τιμή. Επειδή όμως η τιμή προκύπτει αρνητική ( = -32,57 /MWh) θα συμβεί το αντίθετο, δηλαδή BRPs με θετική απόκλιση χρεώνονται στη ελάχιστη οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης (32,57 /MWh), ενώ BRPs με αρνητική απόκλιση αμείβονται σ αυτή την τιμή. 09:00-09:15 Το σύστημα παρουσιάζει αρνητική απόκλιση με έλλειμμα ενέργειας 23,31MWh και η κατάσταση ρύθμισης ισούται με -1. Κατά το διάστημα αυτό, BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται στη ελάχιστη οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης ( ), ενώ BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στην ίδια τιμή, όπου = 44,76 /MWh. Στις δύο πιο πάνω περιόδους κατανομής, παρόλο που η απόκλιση του συστήματος είναι τη μία περίοδο θετική και την άλλη περίοδο αρνητική, εντούτοις αφού η κατάσταση ρύθμισης είναι -1, η τιμή εκκαθάρισης αντιστοιχεί στην ελάχιστη οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης. 56

65 06:15-06:30 Το σύστημα παρουσιάζει θετική απόκλιση με πλεόνασμα ενέργειας 19,62MWh και η κατάσταση ρύθμισης ισούται με 1. Στο διάστημα αυτό, BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται στη μέγιστη οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης ( = 48,76 /MWh), ενώ BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στην ίδια τιμή. 08:30-08:45 Το σύστημα παρουσιάζει αρνητική απόκλιση με έλλειμμα ενέργειας 55,63MWh και η κατάσταση ρύθμισης ισούται με 1. Κατά το διάστημα αυτό, BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται στη μέγιστη οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης ( = 72,57 /MWh), ενώ BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στην ίδια τιμή. Στις δύο πιο πάνω περιόδους κατανομής, παρόλο που η απόκλιση του συστήματος είναι τη μία περίοδο θετική και την άλλη περίοδο αρνητική, εντούτοις αφού η κατάσταση ρύθμισης είναι 1, η τιμή εκκαθάρισης αντιστοιχεί στην μέγιστη οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης. 07:00-07:15 Το σύστημα παρουσιάζει αρνητική απόκλιση με έλλειμμα ενέργειας 31,74 MWh και η κατάσταση ρύθμισης ισούται με 2. Στο διάστημα αυτό, BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται στην ελάχιστη οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης ( = 44,76 /MWh), ενώ BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στη μέγιστη οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης ( = 84,02 /MWh). 07:15-07:30 Το σύστημα παρουσιάζει θετική απόκλιση με πλεόνασμα ενέργειας 10,69 MWh και η κατάσταση ρύθμισης ισούται με 2. Στο διάστημα αυτό, BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται στην ελάχιστη οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης ( = 39,8 /MWh), ενώ BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στη μέγιστη οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης ( = 47,8 /MWh). Παρατηρούμε ότι στις δύο πιο πάνω περιπτώσεις εφαρμόζεται η μέθοδος της διπλής τιμολόγησης (dual pricing) σε αντίθεση με τις υπόλοιπες περιπτώσεις όπου είχαμε τη μέθοδο της ενιαίας τιμής (one price system). 57

66 03:45-04:00 Το σύστημα παρουσιάζει θετική απόκλιση με πλεόνασμα ενέργειας 14,95 MWh. Καθώς όμως δεν ενεργοποιείται καθόλου δευτερεύουσα ενέργεια στο διάστημα αυτό, η κατάσταση ρύθμισης ισούται με 0. Η απαιτούμενη καθοδική ενέργεια για την εξισορρόπηση παρέχεται εξολοκλήρου μέσω των διασυνοριακών διασυνδέσεων (IGCC) όπως φαίνεται στον πίνακα 15. Στο διάστημα αυτό η τιμή εκκαθάρισης για BRPs με ανισορροπίες αντιστοιχεί στη μέση τιμή των προσφορών ανοδικής και καθοδικής ρύθμισης. BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται σε αυτή την τιμή, ενώ BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται σε αυτή την τιμή, η οποία για το συγκεκριμένο τέταρτο αντιστοιχεί σε 44,22 /MWh. Πίνακας 16: Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ολλανδία) 58

67 3.3 Ισπανία Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς της Ισπανίας Ο διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς της Ισπανίας είναι ο Red Eléctrica 16. Ο Red Eléctrica de España S.A. ιδρύθηκε το 1985 με την εφαρμογή του νόμου 49/1984 της 26 ης Δεκεμβρίου. Ήταν η πρώτη εταιρεία στον κόσμο που αφιερώθηκε αποκλειστικά στη μεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας και στη διαχείριση του ηλεκτρικού συστήματος. Το 1997, με τον ενεργειακό νόμο 54/1997 επιβεβαιώθηκε ο ρόλος της ως βασικού Διαχειριστή του Συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας, ενώ βάσει του νόμου 17/2007 ο Red Eléctrica καθιερώθηκε ως ο μοναδικός Διαχειριστής του ισπανικού συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Το διασυνδεδεμένο δίκτυο που διαχειρίζεται ο Red Eléctrica περιλαμβάνει περισσότερα από χιλιόμετρα γραμμών και υπόγειων καλωδίων σ' όλη την επικράτεια της Ισπανίας. Το σύστημα μεταφοράς υψηλής τάσης λειτουργεί σε τάσεις από 110kV μέχρι και 400kV. Ο Red Eléctrica απασχολεί περίπου 1600 υπαλλήλους. Προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης (περίοδος κατανομής 1 ώρα) Αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας Στην Ισπανία λειτουργεί αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας σε καθημερινή βάση. Οι συμμετέχοντες μπορούν να υποβάλουν προσφορές εφεδρείας σε μπλοκ μίας ώρας, από τις 0:00 μέχρι τις 15:30 17 της προηγούμενης ημέρας της ημέρας κατανομής. Ο Διαχειριστής (Red Eléctrica de España) κατατάσσει τις προσφορές βάσει οικονομικής προτεραιότητας, επιλέγει τις φθηνότερες και δημοσιεύει τα αποτελέσματα στις 16:00, μισή ώρα μετά το κλείσιμο της αγοράς. Οι μονάδες των συμμετεχόντων σε αυτή την αγορά πρέπει να μπορούν να ανταποκριθούν πλήρως σε διάστημα 15 λεπτών. Η τιμή στην οποία θα πληρωθούν οι συμμετέχοντες που τελικά θα παρέχουν εφεδρείες στον Διαχειριστή αντιστοιχεί στη μέγιστη τιμή των ενεργοποιημένων προσφορών (marginal pricing). Προκύπτει μια μέγιστη τιμή για ενεργοποιημένες ανοδικές προσφορές και μια μέγιστη τιμή για ενεργοποιημένες καθοδικές προσφορές. 16 Ιστοσελίδα: 17 Πρόκειται για ώρα της κεντρικής Ευρώπης (Central European Time ή CET). Η ζώνη ώρας αυτή χρησιμοποιείται σε όλες τις υπό μελέτη χώρες. 59

68 Προσφορές ανοδικής και καθοδικής δευτερεύουσας εφεδρείας Στον πίνακα 17 φαίνονται οι προσφορές των συμμετεχόντων, τόσο για ανοδική όσο και για καθοδική δευτερεύουσα εφεδρεία, για μια τυχαία περίοδο κατανομής (12:00-13:00 για την ημέρα 1/1/2014). Ο Διαχειριστής κατατάσσει τις προσφορές βάσει οικονομικών κριτηρίων -με αύξουσα τιμή- και επιλέγει τις φθηνότερες, μέχρι να καλύψει τις ανάγκες του για δευτερεύουσα εφεδρεία. Όπως φαίνεται από τον πίνακα, επιλέγει συνολικά 690ΜW ανοδικής εφεδρείας εξισορρόπησης και 494MW καθοδικής εφεδρείας εξισορρόπησης. Η τιμή στην οποία θα πληρώσει τους BSPs που θα παρέχουν ανοδική εφεδρεία αντιστοιχεί στην τιμή της τελευταίας ενεργοποιημένης ανοδικής προσφοράς, δηλαδή 43 /MW, ενώ η τιμή που θα πληρώσει αυτούς που θα παρέχουν καθοδική εφεδρεία αντιστοιχεί στην τιμή της τελευταίας καθοδικής προσφοράς, η οποία είναι ίση με 43 /MW. Αυτή την διαδικασία ακολουθεί για όλες τις περιόδους κατανομής και δημοσιεύει τα αποτελέσματα σε μια ειδική πλατφόρμα της σελίδα της Ιστοσελίδα: 60

69 UP DOWN Price /MW Bids MW Allocations MW Price /MW Bids MW Allocations MW 2,900 17,0 17,0 2,900 14,0 12,0 3, ,0 140,0 3, ,0 100,0 9,700 70,0 70,0 9,700 50,0 50,0 10,000 6,0 6,0 10,000 4,0 4,0 12,000 22,0 22,0 12,000 16,0 16,0 13,000 7,0 7,0 13,000 5,0 5,0 14,000 7,0 7,0 14,000 5,0 5,0 14,900 7,0 7,0 14,900 5,0 5,0 15,900 7,0 7,0 15,900 5,0 5,0 16,900 7,0 7,0 16,900 5,0 5,0 17,900 7,0 7,0 17,900 5,0 5,0 18,800 7,0 7,0 18,800 5,0 5,0 19,800 7,0 7,0 19,800 5,0 5,0 20,800 7,0 7,0 20,800 5,0 5,0 21,000 14,0 14,0 21,000 10,0 10,0 21,700 7,0 7,0 21,700 5,0 5,0 22,700 7,0 7,0 22,700 5,0 5,0 23,000 29,0 29,0 23,000 21,0 21,0 23,700 7,0 7,0 23,700 5,0 5,0 24,700 7,0 7,0 24,700 5,0 5,0 25,000 7,0 7,0 25,000 5,0 5,0 25,600 7,0 7,0 25,600 5,0 5,0 26,600 7,0 7,0 26,600 5,0 5,0 26,790 37,9 37,0 26,790 27,1 27,0 27,000 7,0 7,0 27,000 5,0 5,0 27,600 7,0 7,0 27,600 5,0 4,0 29,710 14,0 14,0 29,710 10,0 10,0 31,000 7,0 7,0 31,000 5,0 5,0 31,810 35,1 33,0 31,810 24,9 24,0 32,330 35,1 33,0 32,330 24,9 24,0 35,000 7,0 7,0 35,000 5,0 5,0 39,000 7,0 7,0 39,000 5,0 5,0 40,530 23,3 23,0 40,530 16,7 16,0 41,000 7,0 7,0 41,000 5,0 5,0 41,790 5,8 5,0 41,790 4,2 4,0 41,810 35,1 33,0 41,810 24,9 24,0 41,950 23,3 23,0 41,950 16,7 16,0 42,330 35,1 32,0 42,330 24,9 24,0 43,000 7,0 5,0 43,000 5,0 3,0 43,370 23,3-43,370 16,7-44,790 23,3-44,790 16,7-46,300 5,8-46,300 4,2-47,040 10,0-47,040 7,0-50,000 21,0-50,000 15,0-52,400 7,0-52,400 5,0-61,500 7,0-61,500 5,0 - Πίνακας 17: Προσφορές ανοδικής και καθοδικής εφεδρείας εξισορρόπησης (περίοδος κατανομής 12:00-13:00 1/1/2014) (Ισπανία) 61

70 Αγορά τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης Σε καθημερινή βάση λειτουργεί επίσης και η αγορά τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. Οι συμμετέχοντες υποβάλλουν προσφορές μέχρι τις 23:00 της προηγούμενης ημέρας της ημέρας κατανομής, ενώ μπορούν να τροποποιούν τις προσφορές τους μέχρι και 25 λεπτά πριν την ώρα κατανομής. Οι μεν συμμετέχοντες που εγχύουν ενέργεια στο σύστημα (ανοδική ρύθμιση) αμείβονται στη μέγιστη τιμή των ενεργοποιημένων ανοδικών προσφορών, οι δε συμμετέχοντες που απορροφούν ενέργεια από το σύστημα(καθοδική ρύθμιση) χρεώνονται στην ελάχιστη τιμή των ενεργοποιημένων προσφορών καθοδικής ενέργειας (marginal pricing). Αγορά δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης δεν λειτουργεί. Ο Διαχειριστής επιλέγει από τις εφεδρείες που δέσμευσε στην αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας όσους χρειάζεται να παρέχουν ή να απορροφήσουν δευτερεύουσα ενέργεια. Η τιμή στην οποία θα πιστωθούν ή θα χρεωθούν οι BSPs αυτοί προκύπτει από την αγορά τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης, ως ακολούθως: Εικόνα 13: Σκάλα προσφορών τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης (Ισπανία) 62

71 Ας πάρουμε ένα παράδειγμα από τις ανοδικές προσφορές στην αγορά τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης για μια συγκεκριμένη περίοδο κατανομής. Στον πίνακα 18 φαίνονται οι προσφορές ανοδικής ρύθμισης των συμμετεχόντων για την περίοδο 12:00-13:00 της 1/1/2014. Στην πρώτη στήλη βρίσκονται οι προσφερόμενες τιμές τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης, στη δεύτερη στήλη οι αντίστοιχες ποσότητες και στην τρίτη οι προσφορές που τελικά επιλέγονται για παροχή τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. Παρατηρούμε πως ο Διαχειριστής επιλέγει τις προσφορές βάσει οικονομικών κριτηρίων. Η τιμή που αντιστοιχεί στην τελευταία επιλεγμένη προσφορά τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης, αποτελεί και την τιμή στην οποία θα πληρωθούν όλοι οι BSPs των οποίων οι προσφορές τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης ενεργοποιούνται (42 /MWh). Συνολικά επιλέγονται 324,5MWh τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. Η δευτερεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης που απαιτεί ο Διαχειριστής γι αυτή την περίοδο είναι 246MWh και την ενεργοποιεί μέσω των εφεδρειών που δέσμευσε στην αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας. Η τιμή όμως στην οποία θα πληρώσει αυτή την ενέργεια προκύπτει από την αγορά (προσφορές) της τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. Κατανέμοντας την απαιτούμενη δευτερεύουσα ενέργεια στις αμέσως οικονομικότερες προσφορές από αυτές που έχουν ήδη επιλεχθεί στην αγορά της τριτεύουσας ενέργειας, φθάνουμε μέχρι την τιμή 45,33 /MWh. Αυτή θα είναι η τιμή στην οποία ο Διαχειριστής θα πληρώσει τους συμμετέχοντες για την προμήθεια της ανοδικής δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. Η αντίστοιχη διαδικασία λαμβάνει χώρα και στην προμήθεια της καθοδικής δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. 63

72 Πίνακας 18: Προσφορές τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης (Ισπανία) Ενέργεια Διαχείρισης Εξισορρόπησης Στην Ισπανία εκτός από την τριτεύουσα και δευτερεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί και η λεγόμενη «ενέργεια διαχείρισης εξισορρόπησης». Λειτουργεί λοιπόν και μια τρίτη αγορά, η αγορά ενέργειας διαχείρισης εξισορρόπησης, η οποία έχει ίδιο τρόπο λειτουργίας με αυτό της αγοράς για τριτεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης. Η ενέργεια αυτή ενεργοποιείται ύστερα από το πέρας μιας ώρας και είναι σαν επέκταση της τριτεύουσας ενέργειας. Χρησιμοποιείται συνήθως όταν προκύπτουν μεγάλες αποκλίσεις πέραν των 300MWh ανά ώρα. Η τιμολόγηση γίνεται με βάση την οριακή τιμή (marginal pricing) όπως συμβαίνει και στις άλλες δύο αγορές. 64

73 Απόκλιση BRP Μηχανισμός Εκκαθάρισης Αποκλίσεων Απόκλιση Συστήματος Αρνητική Θετική Αρνητική + + Θετική - - Πίνακας 19: Μηχανισμός εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ισπανία) : Οριακή Τιμή Ημερήσιας Αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (Day-ahead Market) : Μέση οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης. Είναι η μέση τιμή των οριακών τιμών της ανοδικής ενέργειας που ενεργοποιήθηκε από κάθε τύπο εφεδρείας (δευτερεύουσα, τριτεύουσα και διαχείριση εξισορρόπησης) : Μέση οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης. Είναι η μέση τιμή των οριακών τιμών της καθοδικής ενέργειας που ενεργοποιήθηκε από κάθε τύπο εφεδρείας (δευτερεύουσα, τριτεύουσα και διαχείριση εξισορρόπησης). Όπως παρατηρούμε χρησιμοποιείται η μέθοδος δύο τιμών για την εκκαθάριση των αποκλίσεων. Σε περίπτωση που η απόκλιση του BRP είναι αντίθετη της απόκλισης του συστήματος, η τιμή εκκαθάρισης αντιστοιχεί στην τιμή της ημερήσιας αγοράς (day-ahead market). Όταν η απόκλιση του BRP και του συστήματος είναι αρνητική, η τιμή εκκαθάρισης αντιστοιχεί στην μέση οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης (AMPu). Σε περίπτωση που η απόκλιση του BRP και του συστήματος είναι θετική, η τιμή εκκαθάρισης αντιστοιχεί στη μέση οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης (AMPd). Υπολογισμός μέσης οριακής τιμής ανοδικής ρύθμισης και μέσης οριακής τιμής καθοδικής ρύθμισης: Όπου: 65

74 : η οριακή τιμή της ανοδικής δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : η οριακή τιμή της ανοδικής τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : η οριακή τιμή της ανοδικής ενέργειας «διαχείρισης εξισορρόπησης» [ /MWh] : η ανοδική δευτερεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιείται [MWh] : η ανοδική τριτεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιείται [MWh] : η ανοδική ενέργεια «διαχείρισης εξισορρόπησης» που ενεργοποιείται [MWh] : η οριακή τιμή της καθοδικής δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : η οριακή τιμή της καθοδικής τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : η οριακή τιμή της καθοδικής ενέργειας «διαχείρισης εξισορρόπησης» [ /MWh] : η καθοδική δευτερεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιείται [MWh] : η καθοδική τριτεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιείται [MWh] : η καθοδική ενέργεια «διαχείρισης εξισορρόπησης» που ενεργοποιείται [MWh] Στον Πίνακα 20 φαίνονται η ενεργοποιημένη ενέργεια εξισορρόπησης από κάθε τύπο εφεδρείας (δευτερεύουσα, τριτεύουσα, «διαχείριση εξισορρόπησης»), οι αντίστοιχες τιμές τους και οι μέσες οριακές τιμές ανοδικής και καθοδικής ρύθμισης που προκύπτουν. Παίρνουμε ενδεικτικά κάποιες περιόδους κατανομής από τον Πίνακα για να δούμε πως προκύπτουν αυτές οι τιμές : 12:00-13:00 /MWh /MWh 20:00-21:00 /MWh /MWh 66

75 Πίνακας 20: Υπολογισμός σταθμισμένης μέσης οριακής τιμής για την εκκαθάριση των αποκλίσεων (Ισπανία) Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων Στον Πίνακα 21 μπορούμε να διακρίνουμε τα εξής στοιχεία: Τη συνολική ανοδική και καθοδική ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιείται, η οποία προκύπτει προσθέτοντας τις αντίστοιχες ενέργειες εξισορρόπησης από κάθε κατηγορία (δευτερεύουσα, τριτεύουσα, «διαχείριση εξισορρόπησης»). Τη συνολική απόκλιση του συστήματος, η οποία ισούται με τη διαφορά της συνολικής καθοδικής και ανοδικής ενέργειας που ενεργοποιείται. Την τιμή εκκαθάρισης για θετική και αρνητική ανισορροπία ενός BRP. Τη μέση οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης και τη μέση οριακή τιμή καθοδικής ρύθμισης. Την οριακή τιμή της ημερήσιας αγοράς (Day-ahead Market). 67

76 Παίρνοντας ενδεικτικά δύο περιόδους κατανομής, θα δούμε ποιες τιμές εκκαθάρισης προκύπτουν για θετικές και αρνητικές ανισορροπίες των BRPs. 12:00-13:00 Το σύστημα παρουσιάζει αρνητική απόκλιση, με έλλειμμα ενέργειας 2209,4 ΜWh. Στο διάστημα αυτό όταν ο BRP παρουσιάζει θετική απόκλιση θα πληρωθεί από τον Διαχειριστή στην τιμή της Ημερήσιας Αγοράς (Day-ahead Market), που είναι ίση με 41,65 /MWh, ενώ όταν ο BRP παρουσιάζει αρνητική απόκλιση θα πληρώσει τον Διαχειριστή στην μέση οριακή τιμή ανοδικής ρύθμισης (AMPu), που αντιστοιχεί στην τιμή 58,12 /MWh. 22:00-23:00 Το σύστημα παρουσιάζει θετική απόκλιση, με πλεόνασμα ενέργειας 657,1 MWh. Στο διάστημα αυτό, όταν ο BRP παρουσιάζει θετική απόκλιση θα πληρωθεί από τον Διαχειριστή στη μέση οριακή τιμή της καθοδικής ρύθμισης (AMPd), που είναι ίση με 1,73 /MWh, ενώ όταν ο BRP παρουσιάζει αρνητική απόκλιση θα πληρώσει τον Διαχειριστή στην τιμή της Ημερήσιας Αγοράς (Day-ahead Market) 19, που αντιστοιχεί στην τιμή 35,11 /MWh. 19 Οι τιμές της Ημερήσιας Αγοράς δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του Λειτουργού της Ημερήσιας Αγοράς (Market Operator OMIE). Ιστοσελίδα: 68

77 Πίνακας 21: Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ισπανία) 69

78 3.4 Ουγγαρία Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς της Ουγγαρίας Ο διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς της Ουγγαρίας είναι ο MAVIR 20. Ιδρύθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2000 και την 1 Ιανουαρίου 2001 ξεκίνησε τη λειτουργία του. Από την 1 Ιανουαρίου 2003 αποτελεί τον ανεξάρτητο Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς. Είναι υπεύθυνος για την ομαλή λειτουργία, συντήρηση και ανάπτυξη του δικτύου, καθώς και για την ασφαλή και αξιόπιστη λειτουργία του. Είναι επίσης υπεύθυνος για την διατήρηση της συνεχούς ισορροπίας μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης και για τη δίκαιη και χωρίς διακρίσεις πρόσβαση στο δίκτυο μεταφοράς για όλους τους χρήστες. Κάτοχος του ΜAVIR είναι το Ουγγρικό κράτος και τα δικαιώματα ιδιοκτησίας ασκούνται από το Υπουργείο Οικονομίας και Μεταφοράς (Ministry of Economics and Transport). Το διασυνδεδεμένο δίκτυο που διαχειρίζεται ο MAVIR περιλαμβάνει περισσότερα από 4600 χιλιόμετρα γραμμών και υπόγειων καλωδίων σ' όλη την επικράτεια της Ουγγαρίας. Το σύστημα μεταφοράς λειτουργεί σε τάσεις από 120kV μέχρι και 750kV. Ο MAVIR απασχολεί περίπου 570 υπαλλήλους. Προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης (περίοδος κατανομής 15 λεπτά) Αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας (και ενέργειας εξισορρόπησης) Στην Ουγγαρία λειτουργεί μία αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας σε εξαμηνιαία βάση, όπου οι συμμετέχοντες μπορούν να υποβάλλουν προσφορές παροχής δευτερεύουσας εφεδρείας για το επόμενο εξάμηνο σε μπλοκ μιας ώρας. Η αγορά αυτή ανοικτή μια εβδομάδα κάθε εξάμηνο. Μπορεί να είναι ανοικτή μια εβδομάδα μέσα στο Μάρτιο για υποβολή προσφορών για την εξαμηνιαία περίοδο Απριλίου-Σεπτεμβρίου και μια εβδομάδα μέσα στο Σεπτέμβριο για υποβολή προσφορών για την περίοδο Οκτωβρίου-Μαρτίου. Η αγορά αυτή λειτουργεί και σε καθημερινή βάση, όπου στην ουσία οι συμμετέχοντες είναι ίδιοι με αυτούς που υπέβαλαν προσφορές για την εξαμηνιαία περίοδο και επανυποβάλουν προσφορές είτε ίδιες με αυτές που υπέβαλαν για ολόκληρο το εξάμηνο είτε με κάποιες αλλαγές. Η προθεσμία υποβολής αυτών των προσφορών λήγει στις 16:00 της προηγούμενης ημέρας της ημέρας κατανομής, ενώ η επιλογή τους από τον Διαχειριστή γίνεται μέχρι τις 00:00, βάσει οικονομικών κριτηρίων. Η τιμή στην οποία θα πληρωθούν αυτοί που τελικά επιλέγονται να παρέχουν εφεδρεία είναι η τιμή της προσφοράς τους (pay as bid). 20 Ιστοσελίδα: 70

79 Η προσφορά που υποβάλλει κάθε συμμετέχοντας πρέπει εκτός από την κατεύθυνση (ανοδική ή καθοδική), την ποσότητα [MW] και την τιμή της εφεδρείας [ /MW], να περιλαμβάνει και την τιμή της ενέργειας [ /MWh], σε περίπτωση που ενεργοποιηθεί μέρος της ή ολόκληρη η εφεδρεία. Τελικά, σε πραγματικό χρόνο οι BSPs που θα επιλεγούν να ενεργοποιήσουν καθοδική ρύθμιση (εφεδρεία) θα χρεωθούν στην τιμή της καθοδικής προσφοράς που υπέβαλαν, ενώ οι BSPs που θα επιλεγούν να ενεργοποιήσουν ανοδική ρύθμιση (εφεδρεία) θα πληρωθούν στην τιμή της ανοδικής προσφοράς που υπέβαλαν (pay as bid). Οι εφεδρείες μπορούν να ενεργοποιηθούν εξολοκλήρου σε μπλοκ μιας ώρας ή εν μέρει σε μπλοκ 15 λεπτών. Αγορά τριτεύουσας εφεδρείας (και ενέργειας εξισορρόπησης) Στην Ουγγαρία η τριτεύουσα εφεδρεία χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: την «γρήγορη» τριτεύουσα εφεδρεία και την «αργή» τριτεύουσα εφεδρεία, για τις οποίες λειτουργεί ξεχωριστή αγορά. Η διαφορά τους παρουσιάζεται στο χρόνο ενεργοποίησης τους. Αν ο Διαχειριστής δώσει εντολή στο πρώτο μισό του τρέχοντος τετάρτου της ώρας για ενεργοποίηση «γρήγορης» τριτεύουσας εφεδρείας, η ενεργοποίηση θα ξεκινήσει στην αρχή του επόμενου τέταρτου και θα διαρκέσει καθ όλο το τέταρτο. Η «αργή» τριτεύουσα εφεδρεία ενεργοποιείται τουλάχιστον 15 λεπτά μετά από εντολή ενεργοποίησης της και μπορεί να διαρκέσει μια ώρα ή και περισσότερο. Αγορά «γρήγορης» τριτεύουσας εφεδρείας Η αγορά αυτή λειτουργεί σε καθημερινή βάση και οι συμμετέχοντες έχουν δικαίωμα υποβολής προσφορών από τις 08:00 μέχρι τις 16:00 της προηγούμενης ημέρας της ημέρας κατανομής, ενώ οι προσφορές πρέπει να υποβάλλονται σε μπλοκ μίας ώρας. Η επιλογή των προσφορών γίνεται βάσει οικονομικών κριτηρίων, από τις 16:00 μέχρι τις 17:00, ώρα κατά την οποία δημοσιεύονται τα αποτελέσματα. Η τιμή στην οποία θα πληρωθούν αυτοί που τελικά επιλέγονται να παρέχουν εφεδρεία είναι η τιμή της προσφοράς τους (pay as bid). Η προσφορά που υποβάλλει κάθε συμμετέχοντας πρέπει εκτός από την κατεύθυνση (ανοδική ή καθοδική), την ποσότητα [MW] και την τιμή της εφεδρείας [ /MW], να περιλαμβάνει και την τιμή της ενέργειας [ /MWh] σε περίπτωση που ενεργοποιηθεί μέρος της ή ολόκληρη η εφεδρεία. Μετά τις 17:00, οι επιλεγμένες πλέον προσφορές κατατάσσονται βάσει της τιμής της ενέργειας και σε πραγματικό χρόνο ενεργοποιούνται οι οικονομικότερες. Μπορούν να ενεργοποιηθούν εξολοκλήρου σε μπλοκ μιας ώρας ή εν μέρει σε μπλοκ 15 λεπτών. Οι BSPs που θα επιλεγούν να ενεργοποιήσουν καθοδική ρύθμιση (εφεδρεία) θα χρεωθούν στην τιμή της καθοδικής προσφοράς που υπέβαλαν, ενώ οι BSPs που θα επιλεγούν να ενεργοποιήσουν ανοδική ρύθμιση (εφεδρεία) θα πληρωθούν στην τιμή της ανοδικής προσφοράς που υπέβαλαν (pay as bid). 71

80 Αγορά «αργής» τριτεύουσας εφεδρείας Λειτουργεί σε καθημερινή βάση και έχει ακριβώς τον ίδιο τρόπο λειτουργίας με την αγορά «γρήγορης» τριτεύουσας εφεδρείας. Ο κύριος σκοπός της εφεδρείας αυτής είναι να αποκαταστήσει την «γρήγορη» τριτεύουσα εφεδρεία και συνήθως ενεργοποιείται σε περιπτώσεις μεγάλων αποκλίσεων. Στην αγορά αυτή, υπάρχει περιορισμός στην ισχύ που προσφέρει ο κάθε συμμετέχοντας ανά ωριαίο μπλοκ, η οποία πρέπει να είναι μεγαλύτερη ή ίση με 10MW. Παρόλο που η τριτεύουσα ενέργεια χωρίζεται σε δύο κατηγορίες και για την κάθε μία λειτουργεί ξεχωριστή αγορά, ο Διαχειριστής (Mavir) δημοσιεύει τα αθροιστικά αποτελέσματα των δύο κατηγοριών, σαν να αποτελούν μια ενιαία τριτεύουσα ενέργεια. Εφεδρεία επείγουσας ανάγκης (emergency reserve) Στη Ουγγαρία είναι δυνατό να ενεργοποιηθεί εφεδρεία επείγουσας ανάγκης σε περίπτωση που οι υπόλοιπες υπηρεσίες ρύθμισης (δευτερεύουσα και τριτεύουσα ρύθμιση) δεν επαρκούν για την κάλυψη της απόκλισης του συστήματος. Συνεργασία e-gcc (Grid control cooperation) Η συνεργασία e-gcc (Grid control cooperation) είναι μια συνεργασία ελέγχου του δικτύου η οποία συστάθηκε το Μάρτιο του 2012 από τους Διαχειριστές συστήματος της Τσεχίας (CEPS) και της Σλοβακίας (SEPS) και τον Απρίλιο του 2013 έκανε την είσοδο του ο Ουγγρικός διαχειριστής συστήματος (MAVIR). Ο Διαχειριστής της Τσεχίας (CEPS) είναι αυτός που κατέχει τη θέση του τεχνικού διαχειριστή και συντονιστή της συνεργασίας αυτής, η οποία αποσκοπεί στη μείωση της χρήσης δευτερογενούς εφεδρείας εξισορρόπησης μέσω της διασυνοριακής ανταλλαγής ηλεκτρικής ενέργειας. Σε περίπτωση που ένας Διαχειριστής παρουσιάσει πλεόνασμα ενέργειας στην περιοχή ελέγχου του, αντί να ενεργοποιήσει καθοδική ρύθμιση μέσω δευτερεύουσας εφεδρείας, του δίνεται η δυνατότητα να παρέχει αυτή την ενέργεια σε περιοχή ελέγχου που παρουσιάζει έλλειμμα ενέργειας, κι έτσι να επωφεληθούν και οι δύο πλευρές. Περαιτέρω λεπτομέρειες για τον τρόπο λειτουργίας των διασυνοριακών ανταλλαγών ενέργειας εξισορρόπησης υπάρχουν στο παράρτημα Α. Η συνεργασία egcc φαίνεται να ακολουθεί την επιτυχημένη πορεία της εθνικής συνεργασίας των γερμανικών διαχειριστών συστήματος (IGCC - International Grid Control Cooperation) η οποία συστάθηκε το

81 Απόκλιση BRP Εικόνα 14: Συνεργασία egcc Μηχανισμός Εκκαθάρισης Αποκλίσεων Απόκλιση Συστήματος Αρνητική Θετική Αρνητική +(1+b)*max ; +(1+b) * Θετική -(1-b) * Αν 0: -(1-b)*min ; Αν < 0: -(1+b)*min ; Πίνακας 22: Μηχανισμός εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ουγγαρία) : Οριακή Τιμή Ημερήσιας Αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (Day-ahead Market) 73

82 APu: Μέση τιμή ανοδικής ρύθμισης. Είναι η σταθμισμένη μέση τιμή όλων των ενεργοποιημένων προσφορών για ανοδική ρύθμιση (δευτερεύουσας, τριτεύουσας, ενέργειας επείγουσας ανάγκης, ενέργειας διασυνοριακών ανταλλαγών - egcc) APd: Μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης. Είναι η σταθμισμένη μέση τιμή όλων των ενεργοποιημένων προσφορών για καθοδική ρύθμιση (δευτερεύουσας, τριτεύουσας, ενέργειας επείγουσας ανάγκης, ενέργειας διασυνοριακών ανταλλαγών - egcc) b: Βελγική χρέωση (Belgian Charge). Είναι μια σταθερά η οποία μέχρι τις 31/5/2013 είχε τιμή 0,08, ενώ από τότε μέχρι το παρόν έχει τιμή 0,12 Στην Ουγγαρία, για την εκκαθάριση αποκλίσεων χρησιμοποιείται η μέθοδος δύο τιμών (two-price system), με κάποια διαφοροποίηση σε σχέση με τη βασική μορφή της μεθόδου, όπως φαίνεται στον Πίνακα 22. Περίπτωση αρνητικής απόκλισης συστήματος θετικής απόκλισης BRP Ο BRP αμείβεται στην τιμή της Ημερήσιας Αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ( ), πολλαπλασιασμένη με τον όρο (1-b). Περίπτωση αρνητικής απόκλισης συστήματος αρνητικής απόκλισης BRP Ο BRP χρεώνεται στην μέση τιμή ανοδικής ρύθμισης (APu) πολλαπλασιασμένη με τον όρο (1+b). Σε περίπτωση που η τιμή της Ημερήσιας Αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ( ) είναι μεγαλύτερη από την τιμή της ανοδικής ρύθμισης, κάτι που σπάνια συμβαίνει, ο BRP χρεώνεται στην τιμή της Ημερήσιας Αγοράς πολλαπλασιασμένη με τον όρο (1+b). Περίπτωση θετικής απόκλισης συστήματος θετικής απόκλισης BRP Ο BRP αμείβεται στη μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης πολλαπλασιασμένη με τον όρο (1-b). Σε περίπτωση που η μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης προκύψει αρνητική, ο BRP θα χρεωθεί στην μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης πολλαπλασιασμένη με τον όρο (1+b). Αν η τιμή της Ημερήσιας Αγοράς ( ) είναι μικρότερη από την μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης σε οποιαδήποτε από τις δύο πιο πάνω περιπτώσεις, τότε αντί για τη μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης θα εφαρμόζεται η τιμή της Ημερήσιας Αγοράς. Περίπτωση θετικής απόκλισης συστήματος αρνητικής απόκλισης BRP O BRP χρεώνεται στην τιμή της Ημερήσιας Αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ( ) πολλαπλασιασμένη με τον όρο (1+b). 74

83 Υπολογισμός μέσης τιμής ανοδικής και καθοδικής ρύθμισης: Η μέση τιμή ανοδικής ρύθμισης και η μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης προκύπτουν ως εξής: Όπου: : η μέση σταθμισμένη τιμή της ανοδικής δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : η μέση σταθμισμένη τιμή της ανοδικής τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : η μέση σταθμισμένη τιμή της ενέργειας επείγουσας ανάγκης [ /MWh] : η τιμή της ενέργειας εξισορρόπησης που εισάγει η Mavir μέσω των διασυνοριακών διασυνδέσεων (συνεργασία egcc) [ /MWh] : η ανοδική δευτερεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιείται [MWh] : η ανοδική τριτεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιείται («γρήγορη» και «αργή» τριτεύουσα ενέργεια) [MWh] : η ανοδική ενέργεια επείγουσας ανάγκης που ενεργοποιείται [MWh] : η εισαγόμενη ενέργεια εξισορρόπησης μέσω των διασυνοριακών διασυνδέσεων [MWh] : η μέση σταθμισμένη τιμή της καθοδικής δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : η μέση σταθμισμένη τιμή της καθοδικής τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : η μέση σταθμισμένη τιμή της ενέργειας επείγουσας ανάγκης [ /MWh] : η μέση σταθμισμένη τιμή της ενέργειας εξισορρόπησης που εξάγει η Mavir μέσω των διασυνοριακών διασυνδέσεων (συνεργασία egcc) [ /MWh] : η καθοδική δευτερεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιείται [MWh] : η καθοδική τριτεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιείται («γρήγορη» και «αργή» τριτεύουσα ενέργεια) [MWh] : η καθοδική ενέργεια επείγουσας ανάγκης που ενεργοποιείται [MWh] : η εξαγόμενη ενέργεια εξισορρόπησης μέσω των διασυνοριακών διασυνδέσεων [MWh] 75

84 Στον Πίνακα 23 παρατίθενται η ενέργεια εξισορρόπησης από κάθε τύπο εφεδρείας (δευτερεύουσα, τριτεύουσα, επείγουσας ανάγκης, egcc), οι αντίστοιχες τιμές τους και η συνολικές σταθμισμένες μέσες τιμές ανοδικής και καθοδικής ρύθμισης που προκύπτουν. Παίρνουμε ενδεικτικά κάποιες περιόδους κατανομής από τον Πίνακα για να δούμε ποιες τιμές APu και APd προκύπτουν: 12:00-12:15 /MWh /MWh 14:45-15:00 /MWh /MWh Στις περιόδους κατανομής που δεν ενεργοποιείται καθόλου ενέργεια εξισορρόπησης, η σταθμισμένη μέση τιμή δεν παίρνει καμία τιμή καθώς δεν ενεργοποιείται καμία προσφορά. Για παράδειγμα στο διάστημα 13:15-13:30 δεν ενεργοποιούνται καθόλου προσφορές καθοδικής ρύθμισης γι αυτό και η σταθμισμένη μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης δεν έχει τιμή. 76

85 Πίνακας 23: Υπολογισμός σταθμισμένης μέσης τιμής για την εκκαθάριση αποκλίσεων (Ουγγαρία) Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων Στον πίνακα 24 μπορούμε να διακρίνουμε τα εξής στοιχεία: Τη συνολική ανοδική και καθοδική ενέργεια εξισορρόπησης, η οποία προκύπτει προσθέτοντας τις αντίστοιχες ενέργειες εξισορρόπησης από κάθε τύπο εφεδρείας (δευτερεύουσα, τριτεύουσα, «έκτακτης ανάγκης», egcc). Τη συνολική απόκλιση του συστήματος, η οποία ισούται με τη διαφορά της συνολικής καθοδικής και ανοδικής ενέργειας που ενεργοποιείται. Την τιμή εκκαθάρισης για θετική και αρνητική ανισορροπία ενός BRP. Τη σταθμισμένη μέση τιμή ανοδικής ρύθμισης και τη σταθμισμένη μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης. Την οριακή τιμή της Ημερήσιας Αγοράς (Day-ahead Market). Ο συντελεστής b (βέλγικη χρέωση) είναι ίσος με 0,08 (Ο Πίνακας 24 παραθέτει δεδομένα πριν τις 31/5/2013). 77

86 Παίρνοντας ενδεικτικά τρεις περιόδους κατανομής, θα δούμε ποιες τιμές εκκαθάρισης προκύπτουν για BRPs με θετικές και αρνητικές ανισορροπίες: 07:30-07:45 Το σύστημα παρουσιάζει θετική απόκλιση, με πλεόνασμα ενέργειας 36,94MWh. Στο διάστημα αυτό, BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στην οριακή τιμή της Ημερήσιας Αγοράς πολλαπλασιασμένη με (1+b): /MWh. Λόγω της αρνητικής τιμής της μέσης τιμής καθοδικής ρύθμισης ( /MWh), BRPs με θετική απόκλιση χρεώνονται στην τιμή αυτή πολλαπλασιασμένη με (1+b): /MWh. Τις πλείστες φορές η μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης προκύπτει θετική, με αποτέλεσμα BRPs με θετική απόκλιση να αμείβονται αντί να χρεώνονται από τον Διαχειριστή. 09:45-10:00 Το σύστημα παρουσιάζει θετική απόκλιση, με πλεόνασμα ενέργειας 16,98MWh. Στο διάστημα αυτό, BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στην οριακή τιμή της Ημερήσιας Αγοράς πολλαπλασιασμένη με (1+b): /MWh. Αυτή τη φορά η μέση τιμή αρνητικής ρύθμισης είναι θετική ( /MWh), έτσι BRPs με θετική απόκλιση θα αμείβονται στην τιμή αυτή πολλαπλασιασμένη με (1-b): /MWh. 13:00-13:15 Το σύστημα παρουσιάζει αρνητική απόκλιση, με έλλειμμα ενέργειας 11,81MWh. Στο διάστημα αυτό, BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στη μέση τιμή ανοδικής ρύθμισης πολλαπλασιασμένη με (1+b): /MWh, ενώ BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται στην οριακή τιμή της Ημερήσιας Αγοράς πολλαπλασιασμένη με (1-b): /MWh. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι τιμές της Ημερήσιας Αγοράς δημοσιεύονται στη σελίδα του Λειτουργού της Ημερήσιας Αγοράς (Market Operator - HUPX 21 ). Η περίοδος κατανομής στην Ημερήσια Αγορά είναι ωριαία, γι αυτό και στον Πίνακα 24 οι τιμές της Ημερήσιας Αγοράς είναι ίδιες σε όλα τα τέταρτα κάθε ώρας. 21 Ιστοσελίδα: 78

87 Πίνακας 24: Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ουγγαρία) 79

88 3.5 Γαλλία Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς της Γαλλίας Διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς της Γαλλίας είναι ο RTE 22 (Reseau de Transport de l Electricité), ο οποίος δημιουργήθηκε βάσει του νόμου ηλεκτρισμού της 10 ης Φεβρουαρίου και αποτελεί μια ανεξάρτητη θυγατρική εταιρία της EDF (Electricité de France), που κατείχε το μονοπώλιο της παραγωγής και της μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας στη Γαλλία πριν την απελευθέρωση. Ο RTE είναι υπεύθυνος για τη λειτουργία, συντήρηση και ανάπτυξη του δικτύου μεταφοράς υψηλής και υπερυψηλής τάσης, καθώς επίσης και για όλες τις διεθνείς διασυνδέσεις που υπάρχουν στο εθνικό δίκτυο. Οφείλει να εξισορροπεί την παραγωγή με την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, να διατηρεί την αξιοπιστία και την ασφάλεια του συστήματος, και να προβαίνει τακτικά στη συντήρησή και την τεχνική ενίσχυσή του. Το διασυνδεδεμένο δίκτυο που διαχειρίζεται ο RTE περιλαμβάνει περισσότερα από χιλιόμετρα γραμμών και υπόγειων καλωδίων σ' όλη την επικράτεια της Γαλλίας. Το σύστημα μεταφοράς λειτουργεί σε τάσεις από 45kV μέχρι και 400kV. Ο RTE απασχολεί περίπου 8900 υπαλλήλους. Προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης (περίοδος κατανομής 30 λεπτά) Στην Γαλλία η μόνη πραγματική αγορά που λειτουργεί για παροχή υπηρεσιών εξισορρόπησης είναι αυτή της τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης. Δεν υποβάλλονται προσφερόμενες τιμές για παροχή εφεδρείας. Η παροχή πρωτεύουσας και δευτερεύουσας εφεδρείας εξισορρόπησης συμβολαιοποιείται διμερώς ή παρέχεται άμεσα: Οι παραγωγοί στέλνουν στον Διαχειριστή το πρόγραμμα παραγωγής τους (generation schedule), το οποίο πρέπει να περιλαμβάνει και τη διαθεσιμότητα τους σε πρωτεύουσα και δευτερεύουσα εφεδρεία (σε MW). Η υποβολή του προγράμματος κάθε παραγωγού γίνεται την προηγούμενη ημέρα της ημέρας κατανομής με δυνατότητα τροποποιήσεων σε ενδοημερήσιο επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη εκτίμηση του προγράμματος παραγωγής αποστέλλεται πριν τις 13:45 της ημέρας D-1 (προηγούμενη ημέρα της ημέρας κατανομής), ώστε να υπολογίσει ο Διαχειριστής τη συμμετοχή του καθενός στη ρύθμιση της συχνότητας (στην εξισορρόπηση του συστήματος). Μια δεύτερη εκτίμηση του προγράμματος παραγωγής, αποστέλλεται πριν τις 15:00, ενώ η προθεσμία υποβολής του 22 Ιστοσελίδα: 23 Ιστοσελίδα: 80

89 οριστικού προγράμματος με τις τελικές ποσότητες παραγωγής αλλά και των τεχνικών περιορισμών 24 των μονάδων τους για τη μέρα D, είναι μέχρι τις 16:00 της D-1. Οι παραγωγοί έχουν τη δυνατότητα να τροποποιήσουν τόσο τα προγράμματα παραγωγής όσο και τους τεχνικούς περιορισμούς που υπέβαλαν στον Διαχειριστή, σε 24 ενδοημερήσιες λήξεις προθεσμίας υποβολής, που αναφέρονται στις 24 ώρες της ημέρας D. Η πρώτη ενδοημερήσια λήξη προθεσμίας υποβολής είναι στις 23:00 της ημέρας D-1 και η τελευταία στις 22:00 της ημέρας D. Τα νέα προγράμματα και πάλι αναφέρονται σε όλα τα ημίωρα διαστήματα της ημέρας κατανομής D, και περιλαμβάνουν την περίοδο τροποποίησης και τις νέες ποσότητες (προγραμματισμένη παραγωγή, συμμετοχή σε πρωτεύουσα και δευτερεύουσα εφεδρεία). Πρέπει όλες οι νέες υποβολές να αναφέρονται σε τροποποίηση που λαμβάνει χώρα τουλάχιστον μία ώρα μετά τη λήξη προθεσμίας υποβολής στην οποία υποβλήθηκε. Μέσα σε διάστημα 15 λεπτών από τη λήξη προθεσμίας υποβολής στην οποία αντιστοιχεί μια τροποποίηση, ο Διαχειριστής ενημερώνει τον παραγωγό αν η τροποποίηση έγινε δεκτή ή απορρίφθηκε 25. Οι παραγωγοί θα πρέπει να είναι σε θέση να παρέχουν τουλάχιστο 1MW πρωτεύουσας ή δευτερεύουσας εφεδρείας σε μια περίοδο 30 λεπτών αλλά η μέγιστη τιμή εφεδρείας ενός παραγωγού δεν πρέπει να ξεπερνά τα 150MW. Ο RTE πληρώνει τους παραγωγούς 9,06 /MW για περίοδο 30 λεπτών για την παροχή εφεδρειών. Η τιμή για την ενεργοποίηση της εφεδρείας είναι 10,43 /MWh (τιμές του 2014). Και οι δύο αυτές τιμές είναι σταθερές και αναθεωρούνται την 1 η Ιανουαρίου κάθε έτους. Για την Γαλλία η πρωτεύουσα εφεδρεία ανέρχεται περίπου στα 700MW και η δευτερεύουσα εφεδρεία κυμαίνετε μεταξύ MW Αγορά τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης Η αγορά τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης λειτουργεί σε καθημερινή βάση. Η αρχική λήξη προθεσμίας υποβολής προσφορών είναι στις 16:00 της προηγούμενης ημέρας της ημέρας κατανομής (D-1). Οι συμμετέχοντες μπορούν να τροποποιήσουν ή να ακυρώσουν αυτές τις προσφορές ή ακόμη και να υποβάλλουν καινούριες προσφορές σε μια από τις επόμενες 24 λήξεις προθεσμίας υποβολής (gate closure), οι οποίες είναι ανά ώρα και ξεκινούν από τις 23:00 της ημέρας D-1 και τελειώνουν στις 22:00 της ημέρας D. Οι προσφορές μπορούν να αρχίσουν να υποβάλλονται έως και 7 ημέρες πριν από την μέρα κατανομής. Η μικρότερη ποσότητα μιας ανοδικής ή καθοδικής προσφοράς εξισορρόπησης 24 Τεχνικά μέγιστα και ελάχιστα, διαθεσιμότητα για πρωτεύουσα και δευτερεύουσα εφεδρεία και αντίστοιχες ποσότητες ενεργού ισχύς, διαθεσιμότητα για ρύθμιση τάσης και αντίστοιχες ποσότητες άεργου ισχύος, χρόνοι εκκίνησης και σβέσης, περιορισμοί υδροηλεκτρικών μονάδων κτλ. 25 Πηγή: Διπλωματική Εργασία «Ανάλυση Αγορών Ηλεκτρικής Ενέργειας στη Γαλλία», Μαρνέρης Ηλίας 81

90 Απόκλιση BRP είναι 10MW. Εκτός από μονάδες παραγωγής, προσφορές μπορούν να υποβάλλουν και καταναλωτές (συνήθως βιομηχανικοί καταναλωτές). Κάθε προσφορά που υποβάλλεται, λαμβάνεται υπ όψη στην αμέσως επόμενη λήξη προθεσμίας υποβολής χρονικά, οπότε και κατατάσσεται βάσει της οικονομικής της προτεραιότητας και των συνθηκών χρήσης της στην ενιαία λίστα με τις υπόλοιπες προσφορές. Σε κάθε διαδοχική λήξη προθεσμίας υποβολής, νέες πιο συμφέρουσες προσφορές αποκτούν προτεραιότητα σε σχέση με προηγούμενες. Σε πραγματικό χρόνο, ο Διαχειριστής επιλέγει και ενεργοποιεί κατά σειρά οικονομικής προτεραιότητας, και τεχνικής συμβατότητας με τις δεδομένες συνθήκες εξισορρόπησης, όσες προσφορές χρειάζεται για να ρυθμίσει την απόκλιση του συστήματος. Όσοι BRPs επιλεγούν να παρέχουν ενέργεια, πληρώνονται από τον Διαχειριστή στην τιμή της προσφοράς τους (pay as bid). Μηχανισμός Εκκαθάρισης Αποκλίσεων Στην Γαλλία, για την εκκαθάριση αποκλίσεων χρησιμοποιείται η μέθοδος δύο τιμών (two-price system), όπως φαίνεται στον Πίνακα 25. Απόκλιση Συστήματος Αρνητική Θετική Αρνητική Max( * (1+k) Θετική Min( / (1+k) Πίνακας 25: Μηχανισμός εκκαθάρισης αποκλίσεων (Γαλλία) : Οριακή Τιμή Ημερήσιας Αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (Day-ahead Market) APu: Μέση τιμή ανοδικής ρύθμισης. Είναι η σταθμισμένη μέση τιμή όλων των ενεργοποιημένων προσφορών για ανοδική ρύθμιση. APd: Μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης. Είναι η σταθμισμένη μέση τιμή όλων των ενεργοποιημένων προσφορών για καθοδική ρύθμιση. 82

91 k: σταθμισμένος συντελεστής. Καθορίζεται από τον RTE μετά από έγκριση της ρυθμιστικής αρχής CRE και δεν επιτρέπεται να αλλάζει περισσότερο από δύο φορές ανά έτος. Από το 2011 μέχρι και το παρόν ο συντελεστής k είναι ίσος με 8% (0.08). Περίπτωση αρνητικής απόκλισης συστήματος θετικής απόκλισης BRP Ο BRP αμείβεται στην τιμή της Ημερήσιας Αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ( ). Περίπτωση αρνητικής απόκλισης συστήματος αρνητικής απόκλισης BRP Ο BRP χρεώνεται στην μέση τιμή ανοδικής ρύθμισης (APu) πολλαπλασιασμένη με τον όρο (1+k). Σε περίπτωση που η τιμή της Ημερήσιας Αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ( ) είναι μεγαλύτερη από την τιμή της ανοδικής ρύθμισης, κάτι που σπάνια συμβαίνει, ο BRP χρεώνεται στην τιμή της Ημερήσιας Αγοράς πολλαπλασιασμένη με τον όρο (1+b). Περίπτωση θετικής απόκλισης συστήματος θετικής απόκλισης BRP Ο BRP αμείβεται στη μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης διαιρεμένη με τον όρο (1+k). Σε περίπτωση που η τιμή της Ημερήσιας Αγοράς ( ) είναι μικρότερη από την μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης, κάτι που πάλι σπάνια συμβαίνει, ο BRP αμείβεται στην τιμή της Ημερήσιας Αγοράς διαιρεμένη με τον όρο (1+k). Περίπτωση θετικής απόκλισης συστήματος αρνητικής απόκλισης BRP Ο BRP χρεώνεται στην τιμή της Ημερήσιας Αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ( ). Περίπτωση μηδενικής απόκλισης συστήματος Η τιμή εκκαθάρισης αντιστοιχεί στην τιμή της Ημερήσιας Αγοράς. BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται σ αυτή την τιμή, ενώ BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται σ αυτή την τιμή. Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων Στον Πίνακα 26 μπορούμε να διακρίνουμε τα εξής στοιχεία για κάθε περίοδο κατανομής: Τη συνολική ανοδική και καθοδική ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιείται. Τη συνολική απόκλιση του συστήματος, η οποία ισούται με τη διαφορά της συνολικής καθοδικής και ανοδικής ενέργειας που ενεργοποιείται. 83

92 Την τιμή εκκαθάρισης για θετική και αρνητική ανισορροπία ενός BRP. Τη μέση τιμή ανοδικής ρύθμισης και τη μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης. Την οριακή τιμή της Ημερήσιας Αγοράς (Day-ahead Market). Παίρνοντας ενδεικτικά τρία τρεις περιόδους κατανομής, θα δούμε ποιες τιμές εκκαθάρισης προκύπτουν για θετικές και αρνητικές ανισορροπίες των BRPs. 10:30-11:00 Το σύστημα παρουσιάζει αρνητική απόκλιση, με έλλειμμα ενέργειας 480,5MWh. Στο διάστημα αυτό, BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στη μέση τιμή ανοδικής ρύθμισης πολλαπλασιασμένη με (1+k): /MWh, ενώ BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται στην οριακή τιμή της Ημερήσιας Αγοράς: /MWh. 12:30-13:00 Το σύστημα παρουσιάζει μηδενική απόκλιση, έτσι οι όποιες αποκλίσεις τιμολογούνται στην οριακή τιμή της Ημερήσιας Αγοράς. BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται, ενώ BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στην τιμή αυτή. 16:30-17:00 Το σύστημα παρουσιάζει θετική απόκλιση, με πλεόνασμα ενέργειας 141,7MWh. Στο διάστημα αυτό, BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στην οριακή τιμή της Ημερήσιας Αγοράς: /MWh, ενώ BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται στην μέση τιμή καθοδικής ρύθμισης διαιρούμενη με (1+k): /MWh. Πρέπει να επισημανθεί ότι οι τιμές της Ημερήσιας Αγοράς δημοσιεύονται στη σελίδα του Λειτουργού της Αγοράς (Market Operator - EPEXSPOT 26 ). Η περίοδος κατανομής στην Ημερήσια Αγορά είναι ωριαία, γι αυτό και στον Πίνακα 26 οι τιμές της Ημερήσιας Αγοράς είναι ίδιες ανά δύο ημίωρα κάθε ώρας. 26 Ιστοσελίδα: 84

93 Πίνακας 26: Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων (Γαλλία) 85

94 3.6 Ελβετία Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς της Ελβετίας Ο διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς της Ελβετίας είναι ο Swissgrind27. Ο Swissgrind ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2005 από τις κύριες εταιρείες του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας της Ελβετίας, στο πλαίσιο της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Την 1η Ιανουαρίου 2009 ο Swissgrind αρχίζει να λειτουργεί και να παρακολουθεί το Ελβετικό σύστημα μεταφοράς, ενώ στις 3 Ιανουαρίου 2013 αναλαμβάνει την διαχείριση ολόκληρου του Ελβετικού συστήματος μεταφοράς και καθίσταται υπεύθυνος για τη λειτουργία, τη συντήρηση και την επέκτασή του. Το διασυνδεδεμένο δίκτυο που διαχειρίζεται ο Swissgrind περιλαμβάνει περισσότερα από 6700 χιλιόμετρα γραμμών και υπόγειων καλωδίων σ' όλη την επικράτεια της Ελβετίας. Το σύστημα μεταφοράς υψηλής τάσης λειτουργεί σε τάσεις από 50kV μέχρι και 380kV. Ο Swissgrind απασχολεί περίπου 400 υπαλλήλους Προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης (περίοδος κατανομής 15 λεπτά) Αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας Στην Ελβετία λειτουργεί αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας, όπου οι συμμετέχοντες μπορούν να υποβάλλουν προσφορές σε μπλοκ μιας εβδομάδας. Δηλαδή υποβάλλουν κάποια προσφορά που θα ισχύει για το διάστημα από τις 00:00 της Δευτέρας μέχρι τις 00:00 της επόμενης Κυριακής. Η ελάχιστη ποσότητα εφεδρείας που είναι δυνατό να προσφέρουν είναι τα 5MW. Ο Διαχειριστής επιλέγει τις προσφορές βάσει οικονομικής προτεραιότητας και αμείβει τους BSPs στην τιμή της προσφοράς τους (pay as bid). Αγορά τριτεύουσας εφεδρείας Η αγορά τριτεύουσας εφεδρείας λειτουργεί σε ημερήσια βάση και οι συμμετέχοντες υποβάλλουν προσφορές σε μπλοκ 4 ωρών. Δύο μέρες πριν την ημέρα κατανομής (D-2) υποβάλλουν 6 προσφορές για τις περιόδους 00:00-04:00, 04:00-08:00, 08:00-12:00, 12:00-16:00, 16:00-20:00, 20:00-00:00 της ημέρας κατανομής. Η ελάχιστη ποσότητα εφεδρείας που είναι δυνατό να προσφέρουν, είναι όπως και στην αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας, 5MW. Η επιλογή των προσφορών γίνεται βάσει οικονομικών κριτηρίων και η πληρωμή όσων τελικά επιλέγονται γίνεται βάσει της τιμής της προσφοράς τους (pay as bid). 27 Ιστοσελίδα: 86

95 Αγορά δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης Στην αγορά αυτή, που λειτουργεί σε καθημερινή βάση, οι BSPs που δεσμεύτηκαν για παροχή εφεδρείας στην αγορά δευτερεύουσας εφεδρείας, είναι υποχρεωμένοι να υποβάλλουν προσφορές ενέργειας ανάλογες της εφεδρείας τους. Εκτός αυτών, προσφορές μπορούν να υποβάλλουν και άλλοι BSPs που δεν είχαν συμμετοχή στην αγορά εφεδρείας, αλλά έχουν την τεχνική ικανότητα να παρέχουν ενέργεια στα χρονικά πλαίσια που απαιτούνται. Λήξη προθεσμίας υποβολής των προσφορών είναι η ημέρα πριν την ημέρα κατανομής (D-1), οπότε και ο Διαχειριστής συγκεντρώνει όλες τις προσφορές και σε πραγματικό χρόνο, ανάλογα με την απόκλιση του συστήματος, επιλέγει τις οικονομικότερες και τις αμείβει στην τιμή της προσφοράς τους (pay as bid). Αγορά τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης Η αγορά τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης λειτουργεί σε καθημερινή βάση και οι συμμετέχοντες υποβάλουν προσφορές σε μπλοκ 4 ωρών. Μια ημέρα πριν την ημέρα κατανομής (D-1) υποβάλλουν 6 προσφορές για τις περιόδους 00:00-04:00, 04:00-08:00, 08:00-12:00, 12:00-16:00, 16:00-20:00, 20:00-00:00 της ημέρας κατανομής. Οι BSPs που δεσμεύτηκαν για παροχή εφεδρείας στην αγορά τριτεύουσας εφεδρείας είναι υποχρεωμένοι να υποβάλλουν προσφορές ενέργειας ανάλογες της εφεδρείας τους, ενώ επιπλέον δικαίωμα υποβολής προσφορών έχουν και άλλες μονάδες παραγωγής, η συμμετοχή των οποίων όμως γίνεται σε εθελοντική βάση και δεν αμείβονται για τις παροχές τους. Ο Διαχειριστής επιλέγει πρώτα τις δωρεάν προσφορές και στη συνέχεια επιλέγει βάσει οικονομικών κριτηρίων τις υπόλοιπες προσφορές, οι οποίες αμείβονται στην τιμή της προσφοράς τους (pay as bid). Μηχανισμός εκκαθάρισης αποκλίσεων Στην Ελβετία, για την εκκαθάριση αποκλίσεων χρησιμοποιείται μια ιδιαίτερη μέθοδος που έχει την ίδια μορφή με τη μέθοδο της διπλής τιμολόγησης (dual pricing), με τη διαφορά ότι δεν χρησιμοποιούνται οι οριακές τιμές ανοδικής και καθοδικής ρύθμισης αλλά οι μέσες τιμές δευτερεύουσας ή τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης, ή η τιμή της ημερήσιας αγοράς ανάλογα. 87

96 Απόκλιση BRP Απόκλιση Συστήματος Αρνητική Θετική Αρνητική (A + P 1 ) * α 1 (A + P 1 ) * α 1 Θετική (B - P 2 ) * α 2 (B - P 2 ) * α 2 Πίνακας 27: Μηχανισμός εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ελβετία) A = max ; ; : σταθμισμένη μέση τιμή της ανοδικής δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : σταθμισμένη μέση τιμή της ανοδικής τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : Οριακή Τιμή Ημερήσιας Αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας [ /MWh] P 1 = 10 /MWh α 1 = 1,1 Β = min ; ; : σταθμισμένη μέση τιμή της καθοδικής δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : σταθμισμένη μέση τιμή της καθοδικής τριτεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης [ /MWh] : Οριακή Τιμή Ημερήσιας Αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας [ /MWh] P 2 = 5 /MWh β 1 = 0,9 88

97 Περίπτωση αρνητικής απόκλισης BRP Ανεξάρτητα από την απόκλιση του συστήματος, όταν ο BRP παρουσιάζει αρνητική απόκλιση, χρεώνεται στην τιμή Α (μέγιστη τιμή μεταξύ της μέσης τιμής ανοδικής δευτερεύουσας ενέργειας, της μέσης τιμής ανοδικής τριτεύουσας ενέργειας και της οριακής τιμής ημερήσιας αγοράς), προσαυξημένη κατά P 1 (10 /MWh) και πολλαπλασιασμένη με τον όρο α 1 που είναι ίσος με 1,1. Η τιμή της δευτερεύουσας και τριτεύουσας ανοδικής ενέργειας εξισορρόπησης είναι σχεδόν πάντα μεγαλύτερη από την οριακή τιμή της ημερήσιας αγοράς, συνεπώς συνήθως ο όρος Α παίρνει την τιμή της οριακής τιμής της ημερήσιας αγοράς σε περίπτωση που δεν ενεργοποιείται καθόλου ανοδική δευτερεύουσα και τριτεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης. Περίπτωση θετικής απόκλισης BRP Ανεξάρτητα από την απόκλιση του συστήματος, όταν ο BRP παρουσιάζει θετική απόκλιση, πληρώνεται στην τιμή B (ελάχιστη τιμή μεταξύ της μέσης τιμής καθοδικής δευτερεύουσας ενέργειας, της μέσης τιμής καθοδικής τριτεύουσας ενέργειας και της οριακής τιμής της ημερήσιας αγοράς), μειωμένη κατά P 2 (10 /MWh) και πολλαπλασιασμένη με τον όρο α 2 που είναι ίσος με 0,9. Η τιμή της δευτερεύουσας και τριτεύουσας καθοδικής ενέργειας εξισορρόπησης είναι σχεδόν πάντα μικρότερη από την οριακή τιμή ημερήσιας αγοράς, συνεπώς ο όρος Β συνήθως παίρνει την τιμή της οριακής τιμής ημερήσιας αγοράς σε περίπτωση που δεν ενεργοποιείται καθόλου καθοδική δευτερεύουσα και τριτεύουσα ενέργεια. Υπολογισμός τιμής Α & Β Στον πίνακα 28 φαίνονται η ενεργοποιημένη ενέργεια εξισορρόπησης ανά τύπο εφεδρείας (δευτερεύουσα, τριτεύουσα), η αντίστοιχη σταθμισμένη μέση τιμή τους, η οριακή τιμή της ημερήσιας αγοράς και οι τιμές Α και Β που προκύπτουν. Παίρνουμε ενδεικτικά κάποια διαστήματα τιμών από τον πίνακα για να δούμε ποιες τιμές προκύπτουν: 89

98 00:45-01:00 Στο διάστημα αυτό δεν ενεργοποιείται καθόλου ανοδική ενέργεια εξισορρόπησης, συνεπώς η τιμή Α ισούται με την οριακή τιμή της ημερήσιας αγοράς (Α = 36,82 /MWh). Ενεργοποιείται όμως δευτερεύουσα καθοδική ενέργεια, η σταθμισμένη μέση τιμή των προσφορών για την οποία είναι 29,46 /MWh και καθώς είναι μικρότερη από την οριακή τιμή της ημερήσιας αγοράς, η Β αντιστοιχεί σ αυτή την τιμή (Β=29,46 /MWh). 02:00-02:15 Στο διάστημα αυτό ενεργοποιείται και ανοδική δευτερεύουσα ενέργεια και ανοδική τριτεύουσα ενέργεια. Καθώς η τιμή της τριτεύουσας ενέργειας είναι μεγαλύτερη απ αυτή της δευτερεύουσας και της ημερήσιας αγοράς, η τιμή Α ισούται με την πρώτη (Α=64,47 /MWh). Ενέργεια καθοδικής ρύθμισης δεν ενεργοποιείται, γι αυτό η τιμή Β ισούται με την τιμή της ημερήσιας αγοράς (Β=46,02 /MWh). 03:15-03:30 Στο διάστημα αυτό ενεργοποιείται μόνο τριτεύουσα ανοδική ρύθμιση, η τιμή της οποίας είναι μεγαλύτερη απ αυτή της ημερήσιας αγοράς. Συνεπώς η τιμή Α παίρνει την τιμή της πρώτης (Α=64,47 /MWh). Ενεργοποιείται ακόμη μόνο δευτερεύουσα καθοδική ρύθμιση, η οποία έχει τιμή μικρότερη απ αυτή της ημερήσιας αγοράς. Συνεπώς η τιμή Β παίρνει την τιμή της πρώτης (Β=32,03 /MWh). 04:00-04:15 Στο διάστημα αυτό ενεργοποιείται μόνο δευτερεύουσα ανοδική ρύθμιση, η τιμή της οποίας είναι μεγαλύτερη απ αυτή της ημερήσιας αγοράς. Συνεπώς η τιμή Α παίρνει την τιμή της πρώτης (Α=55,32 /MWh). Δεν ενεργοποιείται καθόλου καθοδική ενέργεια εξισορρόπησης, γι αυτό η τιμή Β ισούται με την οριακή τιμή της ημερήσιας αγοράς (Β=42,07 /MWh). 90

99 Πίνακας 28: Υπολογισμός τιμών Α και Β (Ελβετία) Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων Στον Πίνακα 29 μπορούμε να διακρίνουμε τα εξής στοιχεία για κάθε περίοδο κατανομής: Τη συνολική ανοδική και καθοδική ενέργεια εξισορρόπησης που ενεργοποιείται. Τη συνολική απόκλιση του συστήματος, η οποία ισούται με τη διαφορά της συνολικής καθοδικής και ανοδικής ενέργειας που ενεργοποιείται. Την τιμή εκκαθάρισης για θετική και αρνητική ανισορροπία ενός BRP. Τις τιμές Α και Β που υπολογίσαμε προηγουμένως. Παίρνοντας ενδεικτικά τρία τρεις περιόδους κατανομής, θα δούμε ποιες τιμές εκκαθάρισης προκύπτουν για θετικές και αρνητικές ανισορροπίες των BRPs. 91

100 00:45-01:00 (A + P 1 ) * α 1 = (36, ) * 1,1 = 51,5 /MWh (B - P 2 ) * α 2 = (29,46 5) * 0,9 = 22 /MWh Ανεξάρτητα από την απόκλιση του συστήματος, BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στην τιμή 51,2 /MWh, ενώ BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται στην τιμή 22 /MWh. 02:00-02:15 (A + P 1 ) * α 1 = (64, ) * 1,1 = 82,1 /MWh (B - P 2 ) * α 2 = (46,02 5) * 0,9 = 36,9 /MWh Ανεξάρτητα από την απόκλιση του συστήματος, BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στην τιμή 82,1 /MWh, ενώ BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται στην τιμή 36,9 /MWh. 03:15-03:30 (A + P 1 ) * α 1 = (64, ) * 1,1 = 82,1 /MWh (B - P 2 ) * α 2 = (32,03 5) * 0,9 = 24,3 /MWh Ανεξάρτητα από την απόκλιση του συστήματος, BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στην τιμή 82,1 /MWh, ενώ BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται στην τιμή 24,3 /MWh. 04:00-04:15 (A + P 1 ) * α 1 = (55, ) * 1,1 = 71,9 /MWh (B - P 2 ) * α 2 = (42,07 5) * 0,9 = 33,4 /MWh Ανεξάρτητα από την απόκλιση του συστήματος, BRPs με αρνητική απόκλιση χρεώνονται στην τιμή 71,9 /MWh, ενώ BRPs με θετική απόκλιση αμείβονται στην τιμή 33,4 /MWh. 92

101 Πίνακας 29: Υπολογισμός τιμών εκκαθάρισης αποκλίσεων (Ελβετία) 93

102 Κεφάλαιο 4. Στατιστικά Στοιχεία και Συμπεράσματα Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζουμε συνοπτικά στατιστικά στοιχεία αναφορικά με τα δεδομένα που συλλέξαμε και οργανώσαμε σε ενιαία μορφή για όλες τις υπό μελέτη χώρες. Συγκεκριμένα παρουσιάζουμε τις μέσες τιμές των μεγεθών που αφορούν στην πρόβλεψη φορτίου, στο πραγματικό φορτίο, στην παραγωγή, στην πρόβλεψη και πραγματική παραγωγή των ΑΠΕ, καθώς και στις διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας σε πραγματικό χρόνο. Παρουσιάζουμε επίσης τις μέσες τιμές και τις τυπικές αποκλίσεις για όλα τα μεγέθη που αφορούν στο κομμάτι της προμήθειας των υπηρεσιών εξισορρόπησης και της εκκαθάρισης των αποκλίσεων. Βάσει των μέσων τιμών αλλά φυσικά και με την χρήση όλων των τιμών ανά περίοδο κατανομής που οργανώσαμε σε αρχεία Excel, επιβεβαιώνουμε κάποια θεωρητικά στοιχεία που θίξαμε στα προηγούμενα κεφάλαια, και βγάζουμε κάποια χρήσιμα συμπεράσματα όσον αφορά στη λειτουργία και στην αποδοτικότητα των μηχανισμών που εφαρμόζει η κάθε χώρα, καθώς και στο βαθμό ομογενοποίησης των Ευρωπαϊκών αγορών εξισορρόπησης. Πρέπει να παρατηρήσουμε ότι οι μέσες τιμές αναφέρονται στη δεδομένη Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων κάθε χώρας. Το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Ουγγαρία και η Ελβετία έχουν περίοδο 15 λεπτά, ενώ η Γαλλία 30 λεπτά και η Ισπανία 1 ώρα. Επί παραδείγματι, η μέση τιμή μιας ποσότητας στο Βέλγιο για κάποιο μήνα, αναφέρεται στη μέση τιμή των αντίστοιχων δεδομένων για κάθε τέταρτο του μήνα αυτού, ενώ η μέση τιμή μιας ποσότητας στην Ισπανία αναφέρεται στη μέση τιμή των αντίστοιχων δεδομένων για κάθε ώρα του μήνα. 4.1 Στατιστικά στοιχεία Παρακάτω παραθέτουμε τους πίνακες με τα στατιστικά στοιχεία. 94

103 Πίνακες για το Βέλγιο: Αιολική ενέργεια Ηλιακή ενέργεια Διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας [MW] Χρόνος Μήνας Πρόβλεψη φορτίου [MW] Πραγματικό φορτίο [MW] Παραγωγή [MW] Πρόβλεψη παραγωγής [MW] Πραγματική παραγωγή [MW] Πρόβλεψη παραγωγής [MW] Πραγματική παραγωγή [MW] Ιανουάριος Απρίλιος Πίνακας 30: Μέσες Τιμές (Βέλγιο) Γαλλία Ολλανδία Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος

104 Ενεργοποιημένη ενέργεια Ανοδική Καθοδική Συνολική ενεργοποιημένη ενέργεια Απόκλιση συστήματος Τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων Οριακή τιμή Δευτ. Τριτ. IGCC Δευτ. Τριτ. IGCC Ανοδική Καθοδική "+" θετική "-" αρνητική θετικά ανισόρροπος BRP Αρνητικά ανισόρροπος BRP Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Χρόνος Μήνας MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh /MWh /MWh /MWh /MWh Ιανουάριος ,54 40,96 72,62 29,89 Φεβρουάριος ,37 91,44 114,01 48,46 Μάρτιος ,21 43,91 75,45 29,88 Απρίλιος ,79 62,75 85,91 39,45 Μάιος ,73 49,68 73,62 33,28 Ιούνιος ,09 49,59 75,67 34,03 Ιούλιος ,27 38,99 65,18 28,03 Αύγουστος ,19 47,61 70,56 35,26 Σεπτέμβριος ,04 42,29 73,42 31,71 Οκτώμβριος ,13 57,78 88,88 39,56 Νοέμβριος ,90 66,57 88,96 47,05 Δεκέμβριος ,42 59,66 92,17 40,90 Ιανουάριος ,25 64,77 104,63 30,97 Φεβρουάριος ,32 65,98 105,69 34,93 Μάρτιος ,51 69,68 109,48 28,93 Απρίλιος ,02 44,52 95,80 16,91 Μάιος ,97 56,10 96,78 19,15 Ιούνιος ,87 48,14 93,95 10,64 Ιούλιος ,70 45,61 82,13 10,76 Αύγουστος ,44 29,73 76,96 7,27 Σεπτέμβριος ,64 34,05 83,01 7,36 Οκτώμβριος ,08 43,98 81,75 11,74 Νοέμβριος ,02 51,92 85,59 14,04 Δεκέμβριος ,97 38,90 83,35 13,60 Ιανουάριος ,55 48,40 77,29 15,77 Φεβρουάριος ,68 37,73 68,67 12,47 Μάρτιος ,34 38,63 63,95 16,29 Απρίλιος ,12 38,87 59,74 20,04 Πίνακας 31: Μέσες Τιμές (Βέλγιο)

105 Ενεργοποιημένη ενέργεια Ανοδική Καθοδική Συνολική ενεργοποιημένη ενέργεια Απόκλιση συστήματος Τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων Οριακή τιμή Δευτ. Τριτ. IGCC Δευτ. Τριτ. IGCC Ανοδική Καθοδική "+" θετική "-" αρνητική θετικά ανισόρροπος BRP Αρνητικά ανισόρροπος BRP Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Χρόνος Μήνας MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh /MWh /MWh /MWh /MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 32: Τυπικές Αποκλίσεις (Βέλγιο)

106 Παρακάτω ακολουθούν οι πίνακες για την Ολλανδία: Χρόνος Μήνας Πρόβλεψη φορτίου [MW] Πραγματικό φορτίο [MW] Παραγωγή [MW] Αιολική ενέργεια Πρόβλεψη παραγωγής [MW] Πραγματική παραγωγής [MW] Ηλιακή ενέργεια Πρόβλεψη παραγωγής [MW] Πραγματική παραγωγής [MW] Διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας [MW] Βέλγιο Ηνωμένο Βασίλειο Νορβηγία Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 33: Μέσες Τιμές (Ολλανδία) Γερμανία

107 Ανοδική Ενεργοποιημένη ενέργεια Καθοδική Συνολική ενεργοποιημένη ενέργεια Δευτερ. Τριτ. IGCC Δευτερ. Τριτ. IGCC Ανοδική Καθοδική Απόκλιση συστήματος "+" θετική "-" αρνητική Τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων BRP με θετική ανισορροπία BRP με αρνητική ανισορροπία Ανοδική ρύθμιση Οριακή τιμή Χρόνος Μήνας MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh /MWh /MWh /MWh /MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 34: Μέσες Τιμές (Ολλανδία) Καθοδική ρύθμιση

108 Ανοδική Ενεργοποιημένη ενέργεια Καθοδική Συνολική ενεργοποιημένη ενέργεια Δευτερ. Τριτ. IGCC Δευτερ. Τριτ. IGCC Ανοδική Καθοδική Απόκλιση συστήματος "+" θετική "-" αρνητική Τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων BRP με θετική ανισορροπία BRP με αρνητική ανισορροπία Ανοδική ρύθμιση Οριακή τιμή Χρόνος Μήνας MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh /MWh /MWh /MWh /MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 35: Τυπικές Αποκλίσεις (Ολλανδία) Καθοδική ρύθμιση

109 Παρακάτω ακολουθούν οι πίνακες για την Ουγγαρία: Αιολική ενέργεια Ηλιακή ενέργεια Διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας [MW] Χρόνος Μήνας Πρόβλεψη φορτίου [MW] Πραγματικό φορτίο [MW] Παραγωγή [MW] Πρόβλεψη παραγωγής [MW] Πραγματική παραγωγής [MW] Πρόβλεψη παραγωγής [MW] Πραγματική παραγωγής [MW] Σλοβακία Αυστρία Κροατία Ρουμανία Σερβία Ουκρανία Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 36: Μέσες Τιμές (Ουγγαρία)

110 Ανοδική Ενεργοποιημένη ενέργεια Καθοδική Συνολική ενεργοποιημένη ενέργεια Δευτερεύουσα Τριτεύουσα IGCC Επίγουσα Δευτερεύουσα Τριτεύουσα IGCC Επίγουσα Ανοδική Καθοδική Απόκλιση συστήματος "+" θετική "-" αρνητική Τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων BRP με θετική ανισορροπία BRP με αρνητική ανισορροπία Χρόνος Μήνας MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh /MWh /MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 37: Μέσες Τιμές (Ουγγαρία)

111 Σταθμισμένη μέση τιμή Μέση σταθμισμένη τιμή Δευτερεύουσα Τριτεύουσα EGCC Επείγουσα Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Χρόνος Μήνας /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 38: Μέσες Τιμές (Ουγγαρία)

112 Ανοδική Ενεργοποιημένη ενέργεια Καθοδική Συνολική ενεργοποιημένη ενέργεια Δευτερεύουσα Τριτεύουσα IGCC Επίγουσα Δευτερεύουσα Τριτεύουσα IGCC Επίγουσα Ανοδική Καθοδική Απόκλιση συστήματος "+" θετική "-" αρνητική Τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων BRP με θετική ανισορροπία BRP με αρνητική ανισορροπία Χρόνος Μήνας MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh /MWh /MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 39: Τυπικές Αποκλίσεις (Ουγγαρία)

113 Σταθμισμένη μέση τιμή Σταθμισμένη μέση τιμή Δευτερεύουσα Τριτεύουσα EGCC Επείγουσα Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Χρόνος Μήνας /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 40: Τυπικές Αποκλίσεις (Ουγγαρία)

114 Παρακάτω ακολουθούν οι πίνακες για την Γαλλία: Διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας [MW] Χρόνος Μήνας Πρόβλεψη φορτίου [MW] Πραγματικό φορτίο [MW] Παραγωγή [MW] ΑΠΕ Πρόβλεψη παραγωγής [MW] ΑΠΕ Πραγματική παραγωγής [MW] Γερμανία Ηνωμένο Βασίλειο Βέλγιο Ισπανία Ιταλία Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 41: Μέσες Τιμές (Γαλλία)

115 Συνολική ενεργοποιημένη ενέργεια Ανοδική Καθοδική Απόκλιση συστήματος "+" θετική "-" αρνητική Τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων BRP με θετική ανισορροπία BRP με αρνητική ανισορροπία Σταθμισμένη μέση τιμή Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Χρόνος Μήνας MWh MWh MWh /MWh /MWh /MWh /MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 42: Μέσες Τιμές (Γαλλία)

116 Συνολική ενεργοποιημένη ενέργεια Ανοδική Καθοδική Απόκλιση συστήματος "+" θετική "-" αρνητική Τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων BRP με θετική ανισορροπία BRP με αρνητική ανισορροπία Σταθμισμένη μέση τιμή Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Χρόνος Μήνας MWh MWh MWh /MWh /MWh /MWh /MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 43: Τυπικές Αποκλίσεις (Γαλλία)

117 Παρακάτω ακολουθούν οι πίνακες για την Ελβετία: Χρόνος Μήνας Πρόβλεψη φορτίου [MW] Πραγματικό φορτίο [MW] Παραγωγή [MW] Αιολική ενέργεια Πρόβλεψη παραγωγής [MW] Πραγματική παραγωγής [MW] Ηλιακή ενέργεια Πρόβλεψη παραγωγής [MW] Πραγματική παραγωγής [MW] Διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας [MW] Αυστρία Γερμανία Γαλλία Ιταλία Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 44: Μέσες Τιμές (Ελβετία)

118 Ανοδική Ενεργοποιημένη ενέργεια Καθοδική Συνολική ενεργοποιημένη ενέργεια Δευτερεύουσα Τριτεύουσα IGCC Δευτερεύουσα Τριτεύουσα IGCC Ανοδική Καθοδική Απόκλιση συστήματος "+" θετική "-" αρνητική Τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων BRP με θετική ανισορροπία BRP με αρνητική ανισορροπία Χρόνος Μήνας MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh /MWh /MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 45: Μέσες Τιμές (Ελβετία)

119 Ανοδική Ενεργοποιημένη ενέργεια Καθοδική Συνολική ενεργοποιημένη ενέργεια Δευτερεύουσα Τριτεύουσα IGCC Δευτερεύουσα Τριτεύουσα IGCC Ανοδική Καθοδική Απόκλιση συστήματος "+" θετική "-" αρνητική Τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων BRP με θετική ανισορροπία BRP με αρνητική ανισορροπία Χρόνος Μήνας MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh /MWh /MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώμβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 46: Τυπικές Αποκλίσεις (Ελβετία)

120 Παρακάτω ακολουθούν οι πίνακες για την Ισπανία: Χρόνος Μήνας Πρόβλεψη φορτίου [MW] Πραγματικό φορτίο [MW] Παραγωγή [MW] Αιολική ενέργεια Πρόβλεψη παραγωγής [MW] Πραγματική παραγωγής [MW] Ηλιακή ενέργεια Πρόβλεψη παραγωγής [MW] Πραγματική παραγωγής [MW] Διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας [MW] Πορτογαλία Γαλλία Μαρόκο ενέργεια (εισαγωγές + & εξαγωγές -) ενέργεια που στέλει στα νησία Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 47: Μέσες Τιμές (Ισπανία) Εφεδρεία Εξισορρόπησης Ενεργοποιημένη ενέργεια Ανοδική Καθοδική Ανοδική Καθοδική Δευτερ. Τριτ. Δευτερ. Τριτ. Δευτερ. Τριτ. Διαχείριση Εξισορρόπησης Δευτερ. Τριτ. Διαχείριση Εξισορρόπησης Συνολική ενεργοποιημένη ενέργεια Χρόνος Μήνας MW MW MW MW MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 48: Μέσες Τιμές (Ισπανία) Ανοδική Καθοδική Απόκλιση συστήματος "+" θετική "-" αρνητική Τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων BRP με θετική ανισορροπία BRP με αρνητική ανισορροπία Οριακή τιμή Σταθμισμένη μέση τιμή Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Δευτερ. Τριτ. Διαχείριση Εξισορρόπησης Δευτερ. Τριτ. Διαχείριση Εξισορρόπησης Χρόνος Μήνας MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 49: Μέσες Τιμές (Ισπανία)

121 Εφεδρεία Εξισορρόπησης Ενεργοποιημένη ενέργεια Ανοδική Καθοδική Ανοδική Καθοδική Δευτερ. Τριτ. Δευτερ. Τριτ. Δευτερ. Τριτ. Διαχείριση Εξισορρόπησης Δευτερ. Τριτ. Διαχείριση Εξισορρόπησης Συνολική ενεργοποιημένη ενέργεια Χρόνος Μήνας MW MW MW MW MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 50: Τυπικές Αποκλίσεις (Ισπανία) Ανοδική Καθοδική Απόκλιση συστήματος "+" θετική "-" αρνητική Τιμή εκκαθάρισης αποκλίσεων BRP με θετική ανισορροπία BRP με αρνητική ανισορροπία Οριακή τιμή Σταθμισμένη μέση τιμή Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Ανοδική ρύθμιση Καθοδική ρύθμιση Δευτερ. Τριτ. Διαχείριση Εξισορρόπησης Δευτερ. Τριτ. Διαχείριση Εξισορρόπησης Χρόνος Μήνας MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh /MWh Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Πίνακας 51: Τυπικές Αποκλίσεις (Ισπανία)

122 4.2 Παρατηρήσεις Συμπεράσματα Ένα πρώτο γενικό συμπέρασμα που εξάγουμε αφορά στην κατεύθυνση ενεργοποίησης ενέργειας εξισορρόπησης. Παρατηρώντας τις μέσες τιμές ανισορροπίας του συστήματος (MWh) σε όλες τις χώρες, βλέπουμε πως στις περισσότερες περιπτώσεις ενεργοποιείται περισσότερη καθοδική ενέργεια εξισορρόπησης σε σύγκριση με την ανοδική. Υπάρχει δηλαδή μια τάση εκ μέρους των BRPs να αποκλίνουν θετικά, κάτι που κρίνεται απόλυτα λογικό, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι αμείβονται γι αυτή τους την απόκλιση. Η δομή των μηχανισμών εκκαθάρισης αποκλίσεων που χρησιμοποιούνται στις υπό μελέτη χώρες είναι τέτοια που σε περίπτωση θετικής απόκλισης αμείβονται από το Διαχειριστή ενώ σε περίπτωση αρνητικής απόκλισης χρεώνονται από το Διαχειριστή. Άλλη παρατήρηση που μπορούμε να κάνουμε είναι ότι οι τιμές για ανοδική ρύθμιση, είτε αναφερόμαστε σε σταθμισμένη μέση τιμή είτε σε οριακή τιμή, είναι σχεδόν πάντα μεγαλύτερες από τις τιμές καθοδικής ρύθμισης. Αν πάρουμε αναλυτικά κάθε περίοδο κατανομής για κάθε χώρα, υπάρχουν πολύ σπάνιες περιπτώσεις που να ισχύει το αντίθετο. Στο κεφάλαιο 3 που έγινε ανάλυση των μηχανισμών εκκαθάρισης που εφαρμόζει η κάθε χώρα, παραθέσαμε για μερικές περιόδους κατανομής (κάποιων χωρών) και τις τιμές της Ημερήσιας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (βλ. πίνακες 21,24,26) σε αντιστοιχία με τις τιμές ανοδικής και καθοδικής ρύθμισης και παρατηρήσαμε (γι αυτές τις περιπτώσεις) ότι η τιμή της Ημερήσιας αγοράς είναι πάντα μικρότερη από την τιμή ανοδικής ρύθμισης και μεγαλύτερη από την τιμή καθοδικής ρύθμισης. Άλλο σημαντικό στοιχείο που αξίζει να επισημανθεί αφορά στο πρόσημο της τιμής καθοδικής ρύθμισης. Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι και στις 6 χώρες η μέση τιμή της τιμής καθοδικής ρύθμισης είναι σχεδόν πάντα θετική, κάτι που σημαίνει πως ο Διαχειριστής στις πλείστες των περιπτώσεων πληρώνεται από τον BSP που ενεργοποιεί καθοδική ρύθμιση (μειώνει την παραγωγή ή αυξάνει την κατανάλωση). Οι μόνες περιπτώσεις που η μέση τιμή των τιμών καθοδικής ρύθμισης παρουσιάζει αρνητικό πρόσημο εμφανίζονται στην Ουγγαρία και πιο συχνά στην περίπτωση επείγουσας ενέργειας εξισορρόπησης (βλ. πίνακα 38). Απ ότι φαίνεται οι παίχτες εκμεταλλευόμενοι την ανάγκη του Διαχειριστή για άμεση προμήθεια καθοδικής ενέργειας εξισορρόπησης, προσφέρουν μείωση της παραγωγής ή αύξηση της κατανάλωσης τους με αρνητική τιμή, ζητώντας δηλαδή να πληρωθούν. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός των πολύ υψηλών τιμών που εμφανίζονται στην προμήθεια των υπηρεσιών εξισορρόπησης στην Ουγγαρία (βλ. πίνακα 38). Οι τιμές για δευτερεύουσα ανοδική ενέργεια εξισορρόπησης κυμαίνονται στα 100 /MWh ενώ οι τιμές για τριτεύουσα ανοδική ενέργεια εξισορρόπησης κυμαίνονται στα 200 /MWh. Παρατηρώντας στα δεδομένα των αρχείων Excel που συλλέξαμε, βλέπουμε να υπάρχουν 114

123 περίοδοι κατανομής που η τιμή της τριτεύουσας ενέργειας να φτάνει μέχρι και 260 /MWh. Οι τιμές είναι πολύ μεγάλες σε σύγκριση με όλες τις υπόλοιπες χώρες, ακόμη και με τις χώρες που χρησιμοποιούν οριακή τιμολόγηση (Ολλανδία, Ισπανία) στις οποίες λαμβάνεται υπόψη η τελευταία ενεργοποιημένη προσφορά (δηλαδή η μέγιστη τιμή ενεργοποιημένης προσφοράς), αν αναλογιστούμε ότι στην Ουγγαρία λαμβάνεται υπόψη η μέση σταθμισμένη τιμή των ενεργοποιημένων προσφορών. Το γεγονός αυτό μπορεί να δικαιολογηθεί από τη μη λειτουργία τριτεύουσας και δευτερεύουσας αγοράς ενέργειας εξισορρόπησης. Στην Ουγγαρία λειτουργούν μόνο αγορές τριτεύουσας εφεδρείας και δευτερεύουσας εφεδρείας, στις οποίες οι BSPs, εκτός από τις τιμές εφεδρείας ( /MW), υποβάλλουν και τις τιμές ενέργειας ( /MWh) σε περίπτωση που ενεργοποιηθεί η εφεδρεία τους. Γίνεται πρώτα επιλογή των εφεδρειών βάσει της τιμής της εφεδρείας τους ( /MW), και η στην συνέχεια αυτές οι επιλεγμένες προσφορές κατατάσσονται βάσει της τιμής της ενέργειας ( /MWh). Σε πραγματικό χρόνο επιλέγονται οι φθηνότεροι, αλλά από το σύνολο των BSPs που επιλέχθηκαν οι προσφορές εφεδρείας τους και όχι από το σύνολο των BSPs που υπέβαλαν προσφορές εφεδρείας και ενέργειας. Υπάρχει δηλαδή η πιθανότητα κάποιος BRP να υποβάλλει προσφορές εφεδρείας σε χαμηλές τιμές ώστε να επιλεχθεί καταρχήν, και ταυτόχρονα να υποβάλλει πολύ ψηλές τιμές ενέργειας εξισορρόπησης. Αυτό μπορεί να αποτελεί ρίσκο για τον BSP καθώς υπάρχει το ενδεχόμενο η τιμή της ενέργειας που προσφέρει να είναι ψηλότερη σε σχέση με τους υπόλοιπους που επιλέγονται αλλά απ ότι φαίνεται αυτή την τακτική ακολουθούν πολλοί BSPs στην Ουγγαρία με αποτέλεσμα οι τιμές τόσο για δευτερεύουσα όσο και για τριτεύουσα ενέργεια να είναι πολύ ψηλές. Εξετάζοντας τώρα την επίδραση που έχει στη δευτερεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης η συμμετοχή των Ευρωπαϊκών χωρών σε κάποια Συνεργασία Ελέγχου του Δικτύου (GCC), καταλήγουμε σε χρήσιμα συμπεράσματα. Συγκεκριμένα εξετάζουμε τις χώρες που συμμετέχουν σε τέτοιες συνεργασίες δεδομένου ότι δημοσιεύουν τις ποσότητες που ανταλλάσσουν. Αρχή κάνουμε με το Βέλγιο που εντάχθηκε στη συνεργασία IGCC τον Οκτώβριο του Αθροίζοντας την δευτερεύουσα ενέργεια που ενεργοποίησε ο Διαχειριστής (ανοδική και καθοδική κατά απόλυτη τιμή) στους πρώτους 9 μήνες του 2012 που δεν είχε συμμετοχή στη συνεργασία αυτή, η ενέργεια ανέρχεται στις ΜWh 28 ενώ την αντίστοιχη περίοδο του 2013 κατά την οποία συμμετείχε στη συνεργασία αυτή, η ενέργεια ανέρχεται στις MWh. Παρατηρούμε μείωση της ενεργοποιημένης δευτερεύουσας ενέργειας κατά MWh. Μπορεί κάποιος εύλογα να σκεφτεί πως συνέβη τυχαία λόγο μειωμένης ανάγκης σε δευτερεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης. Αθροίζοντας όμως την συνολική ενέργεια που ανταλλάχθηκε, κατά τους πρώτους 9 μήνες του 2013, μέσω της συνεργασίας IGCC (η οποία συνιστά 28 Οι υπολογισμοί των ποσοτήτων αυτών γίνονται με βάση τα στοιχεία όλων των περιόδων κατανομής που είναι περασμένα σε αρχείο excel. 115

124 δευτερεύουσα ενέργεια), η ενέργεια αυτή ανέρχεται στις MWh, δηλαδή η συνολική ανάγκη δευτερεύουσας ενέργειας είναι ίση με MWh. Kάτι που σημαίνει πως η ανάγκη του Διαχειριστή σε δευτερεύουσα ενέργεια γι αυτή την περίοδο είναι μεγαλύτερη σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του Έχουμε λοιπόν αύξηση της ανάγκης σε δευτερεύουσα ενέργεια αλλά μείωση της ενεργοποίησης δευτερεύουσας ενέργειας από την εγχώρια αγορά λόγω της εξασφάλισης δευτερεύουσας ενέργειας μέσω των διασυνοριακών ανταλλαγών. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ολλανδία η οποία εντάσσεται στη συνεργασία IGCC στα μέσα Σεπτεμβρίου του Η συνολική ενεργοποιημένη δευτερεύουσα ενέργεια τους πρώτους 8 μήνες του 2012 που δεν είχε συμμετοχή στη συνεργασία, ανέρχεται στις MWh, ενώ τους πρώτους 8 μήνες του 2013 που ήταν μέλος της συνεργασίας, ανέρχεται στις MWh. Παρατηρείται μείωση της ενεργοποιημένης δευτερεύουσας ενέργειας από την εγχώρια αγορά κατά MWh. Η ενέργεια που ανταλλάχθηκε μέσω της συνεργασίας IGCC ανέρχεται στις MWh, κάτι που σημαίνει πως η συνολική ανάγκη δευτερεύουσας ενέργειας σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2012 που δεν συμμετείχε στη συνεργασία, αυξήθηκε κατά MWh. Αύξηση πάλι (όπως και στο Βέλγιο) της ανάγκης σε δευτερεύουσα ενέργεια αλλά μείωση της ενεργοποίησης δευτερεύουσας ενέργειας από την εγχώρια αγορά λόγω της εξασφάλισης δευτερεύουσας ενέργειας μέσω των διασυνοριακών ανταλλαγών. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στην Ουγγαρία που εντάσσεται στη συνεργασία egcc τον Απρίλιο του Από τις αρχές Απριλίου του 2012 μέχρι τα τέλη Μαρτίου 2013, περίοδο κατά την οποία δεν συμμετέχει στη συνεργασία, ενεργοποιεί συνολικά MWh δευτερεύουσας ενέργειας, ενώ από τις αρχές Απριλίου 2013 μέχρι τα τέλη Μαρτίου 2014, περίοδο κατά την οποία συμμετέχει στην συνεργασία, ενεργοποιεί MWh. Παρουσιάζεται δηλαδή μείωση στην ενεργοποίηση δευτερεύουσας ενέργειας κατά MWh μέσω της εγχώριας αγοράς. Κατά την δεύτερη περίοδο που συμμετέχει στη συνεργασία egcc, η συνολική ανάγκη δευτερεύουσας ενέργειας είναι μειωμένη κατά ΜWh σε σύγκριση με την περίοδο που δεν συμμετέχει, όμως η μείωση της δευτερεύουσας ενέργειας από την εγχώρια αγορά είναι αρκετά μεγαλύτερη καθώς την περίσσεια ενέργεια την καλύπτει μέσω της συνεργασίας αυτής ( = MWh μέσω των διασυνοριακών ανταλλαγών). Μείωση της ενεργοποιημένης δευτερεύουσας ενέργειας επιφέρει συνάμα και οικονομικά οφέλη καθώς η τιμή εκκαθάρισης της ενέργειας μέσω των συνεργασιών αυτών είναι πολύ πιο συμφέρουσα σε σχέση με την τιμή δευτερεύουσας ενέργειας της εγχώριας αγοράς (βλ. παράρτημα Α). 116

125 4.3 Βαθμός ομογενοποίησης των αγορών εξισορρόπησης Παρατηρούμε ότι η προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης στις 6 υπό μελέτη χώρες παρουσιάζει κοινό παρονομαστή ως προς τη λειτουργία αγορών εξισορρόπησης βασισμένες στην αγορά. Η διαφορά έγκειται στον τρόπο λειτουργίας και οργάνωσης των αγορών αυτών. Προϊόν διαπραγμάτευσης αποτελούν τόσο η δευτερεύουσα όσο και η τριτεύουσα εφεδρεία, καθώς και η δευτερεύουσα και τριτεύουσα ενέργεια εξισορρόπησης, με εξαίρεση κάποιες περιπτώσεις που θα δούμε πιο κάτω. Σε ορισμένες χώρες λειτουργούν τέσσερεις αγορές (αγορά τριτεύουσας εφεδρείας, τριτεύουσας ενέργειας, δευτερεύουσας εφεδρείας, δευτερεύουσας ενέργειας) για την εξασφάλιση των υπηρεσιών αυτών, ενώ σε άλλες χώρες λειτουργούν λιγότερες αγορές μέσω των οποίων μπορεί να γίνεται η προμήθεια όλων των υπηρεσιών, όπως είδαμε για παράδειγμα να συμβαίνει με την Ουγγαρία. Υπάρχουν και οι περιπτώσεις που λειτουργούν αγορές για την προμήθεια των υπηρεσιών αυτών, οι οποίες δεν βασίζονται στην εκκαθάριση μέσω πλειστηριασμού, αλλά οι ΒSPs πληρώνονται σε σταθερή τιμή από το Διαχειριστή. Στη Γαλλία παραδείγματος χάριν οι συμμετέχοντες, μαζί με την υποβολή του προγράμματος παραγωγής, προσφέρουν τη διαθεσιμότητα τους για πρωτεύουσα και δευτερεύουσα εφεδρεία. Όσοι επιλεχθούν να παρέχουν εφεδρεία πληρώνονται στην ίδια τιμή που καθορίζεται από τον RTE. Στον παρακάτω πίνακα παραθέτουμε συνοπτικά τις αγορές εξισορρόπησης που είναι βασισμένες στην αγορά (γίνεται υποβολή προσφορών), στις υπό μελέτη χώρες: Τριτεύουσας εφεδρείας Αγορές Υπηρεσιών Εξισορρόπησης Δευτερεύουσας εφεδρείας Τριτεύουσας ενέργειας Δευτερεύουσας ενέργειας Βέλγιο Ναι Ναι Ναι Ναι Ολλανδία Ναι Ναι Ναι Ναι Ισπανία Όχι Ναι Ναι Ναι* Ουγγαρία Ναι Ναι Ναι** Ναι** Γαλλία Όχι Όχι Ναι Όχι Eλβετία Ναι Ναι Ναι Ναι Πίνακας 52: Αγορές υπηρεσιών εξισορρόπησης στις υπό μελέτη χώρες 117

126 * Δεν λειτουργεί αγορά δευτερεύουσας ενέργειας, αλλά ο Διαχειριστής επιλέγει ποιες προσφορές δευτερεύουσας εφεδρείας θα ενεργοποιήσει και πληρώνει τους BSPs σε μια τιμή που προκύπτει από τις προσφορές που υποβλήθηκαν στην αγορά τριτεύουσας ενέργειας, όπως εξηγήσαμε στην ενότητα 3.3. ** Στην ουσία δεν λειτουργεί ανεξάρτητη αγορά τριτεύουσας ενέργειας, αλλά ούτε και ανεξάρτητη αγορά δευτερεύουσας ενέργειας. Οι προσφορές ενέργειας υποβάλλονται από τους BSPs στην αγορά εφεδρείας μαζί με την υποβολή προσφορών εφεδρείας, και αφού επιλεχθούν οι προσφορές εφεδρείας, ακολούθως επιλέγονται και οι προσφορές ενέργειας με τον τρόπο που εξηγήσαμε στην ενότητα 3.4. Ο τρόπος λειτουργίας των αγορών υπηρεσιών εξισορρόπησης διαφέρει από χώρα σε χώρα. Ως προς τα χρονοδιαγράμματα υποβολής των προσφορών, οι αγορές λειτουργούν είτε σε ετήσια βάση, είτε σε εβδομαδιαία ή ημερήσια, είτε σε εξαμηνιαία βάση. Σε κάποιες χώρες υπάρχει δικαίωμα επανυποβολής ή αλλαγής προσφορών σε κοντινό στάδιο από την ημέρα κατανομής ενώ σε κάποιες δεν υπάρχει. Η περίοδος κατανομής και η περίοδος εκκαθάρισης διαφέρουν επίσης. Στο Βέλγιο, στην Ολλανδία, στην Ισπανία, στην Ουγγαρία και στην Ελβετία η περίοδος κατανομής και εκκαθάρισης είναι 15 λεπτά, στην Γαλλία 30 λεπτά, ενώ στην Ισπανία 1 ώρα. Ο τρόπος εκκαθάρισης των υπηρεσιών εξισορρόπησης μπορεί να διαφέρει επίσης. Γίνεται βασικά με ένα εκ των δύο βασικών μεθόδων που μελετήσαμε σε προηγούμενη ενότητα: με οριακή τιμολόγηση (marginal pricing) ή βάσει της προσφοράς (pay as bid). Στον πίνακα φαίνεται συγκεντρωτικά η μέθοδος που ακολουθείται σε κάθε χώρα για τον αντίστοιχο τύπο υπηρεσίας: 118

127 Μέθοδος Εκκαθάρισης Υπηρεσιών Εξισορρόπησης Τριτεύουσας εφεδρείας Δευτερεύουσας εφεδρείας Τριτεύουσας ενέργειας Δευτερεύουσας ενέργειας Βέλγιο βάσει προσφοράς βάσει προσφοράς βάσει προσφοράς βάσει προσφοράς Ολλανδία βάσει προσφοράς βάσει προσφοράς οριακή τιμολόγηση οριακή τιμολόγηση Ισπανία - οριακή τιμολόγηση οριακή τιμολόγηση οριακή τιμολόγηση Ουγγαρία βάσει προσφοράς βάσει προσφοράς βάσει προσφοράς βάσει προσφοράς Γαλλία - - βάσει προσφοράς - Eλβετία βάσει προσφοράς βάσει προσφοράς βάσει προσφοράς βάσει προσφοράς Πίνακας 53: Μέθοδος εκκαθάρισης υπηρεσιών εξισορρόπησης στις υπό μελέτη χώρες Αν και ο τρόπος λειτουργίας και εκκαθάρισης των Ευρωπαϊκών αγορών προμήθειας υπηρεσιών εξισορρόπησης δεν είναι πανομοιότυπος, εντούτοις υπάρχει κοινή βάση ως προς τη χρήση δευτερεύουσας και τριτεύουσας εφεδρείας και ενέργειας εξισορρόπησης, γεγονός που δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες/προϋποθέσεις για ομογενοποίηση των αγορών αυτών στα πλαίσια του μοντέλου στόχος της ΕΕ. Όπως είδαμε στο κεφάλαιο 3, κάθε χώρα λειτουργεί ένα μηχανισμό για εκκαθάριση των αποκλίσεων που προκαλούνται από τους BRPs. Από χώρα σε χώρα ο μηχανισμός διαφέρει ανάλογα με τον τρόπο που γίνεται η προμήθεια των υπηρεσιών εξισορρόπησης αλλά και τις απαιτήσεις του Διαχειριστή. Σε όλες τις χώρες οι τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων είναι βασισμένες στον τρόπο που γίνεται η εκκαθάριση των υπηρεσιών εξισορρόπησης 29. Μόνη εξαίρεση αποτελεί το Βέλγιο όπου η εκκαθάριση της αγοράς ενέργειας εξισορρόπησης γίνεται βάσει της προσφοράς, ενώ οι τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων είναι βασισμένες στην οριακή τιμή των προσφορών της αγοράς αυτής. 29 Σε περίπτωση που η προμήθεια ενέργειας εξισορρόπησης είναι βασισμένη στην οριακή τιμολόγηση, τότε οι τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων βασίζονται στην οριακή τιμή (MP), ενώ (β) σε περίπτωση που η προμήθεια είναι βασισμένη στην τιμολόγηση βάσει προσφοράς, τότε οι τιμές εκκαθάρισης αποκλίσεων βασίζονται στη σταθμισμένη μέση τιμή όλων των αποδεκτών προσφορών ενέργειας εξισορρόπησης (WAP). 119

128 Μπορεί να υπάρχουν διαφορές ως προς τον ακριβή τρόπο υπολογισμού της τιμής εκκαθάρισης και των σταθμισμένων συντελεστών που χρησιμοποιούνται, παρ όλα αυτά όμως, φαίνεται πως όλοι οι μηχανισμοί ακολουθούν την γενική γραμμή κάποιας εκ των τριών μεθόδων που αναλύθηκαν στην ενότητα 2.3.1, οι οποίες είναι συμβατές με το Μοντέλο Στόχου (Target Model). Από τα πιο πάνω συμπεράσματα και παρατηρήσεις των δύο ενοτήτων εξάγεται η ανάγκη για λειτουργία αγορών τόσο για εφεδρεία εξισορρόπησης όσο και για ενέργεια εξισορρόπησης, ούτως ώστε να υπάρχει κάποιας μορφής ανταγωνισμός και να μην παρατηρείται ανάλογο φαινόμενο σαν κι αυτό της Ουγγαρίας με τις ιδιαίτερα ψηλές τιμές προμήθειας των υπηρεσιών εξισορρόπησης. Στην περίπτωση που δεν λειτουργεί αγορά ενέργειας για κάποιο τύπο εφεδρείας είναι δυνατό να μπουν κάποιοι περιορισμοί στις τιμές των προσφορών ενέργειας ή να ελέγχεται η τιμή της ενέργειας αυτής από κάποια άλλη αγορά όπως γίνεται στην Ισπανία, όπου δεν λειτουργεί αγορά δευτερεύουσας ενέργειας αλλά οι τιμές για την ενεργοποίηση δευτερεύουσας εφεδρείας προκύπτουν από την αγορά τριτεύουσας ενέργειας όπως εξηγήσαμε στην ενότητα 3.3. Υπάρχει και η ανάγκη συμμετοχής κάθε χώρας σε κάποια Συνεργασία Ελέγχου του Δικτύου ούτως ώστε να εναρμονιστούν με τις προϋποθέσεις του Μοντέλου Στόχου και παράλληλα να επωφεληθούν τόσο λειτουργικά όσο και οικονομικά (βλ. παράρτημα Α). 120

129 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Διασυνοριακές ανταλλαγές ενέργειας εξισορρόπησης Βάσει των διασυνοριακών ανταλλαγών ενέργειας εξισορρόπησης γίνεται χρήση πλεονάζουσας ενέργειας από κάποιες περιοχές ελέγχου για εξυπηρέτηση άλλων περιοχών που παρουσιάζουν έλλειμμα ενέργειας. Η ανταλλαγή ενέργειας αυτή αποσκοπεί στην αντικατάσταση της δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης και μείωση της χρήσης της και κατά συνέπεια των δαπανών της. Παράλληλα αποφορτίζονται οι εγχώριες μονάδες παραγωγής που παρέχουν δευτερεύουσα ενέργεια και αυξάνεται η διαθεσιμότητα παροχής αυτού του τύπου ενέργειας. Τρόπος λειτουργίας διασυνοριακών ανταλλαγών ενέργειας εξισορρόπησης Οι Διαχειριστές αποστέλλουν σε ένα κεντρικό ρυθμιστή, που συνήθως είναι ένας εκ των Διαχειριστών που συμμετέχουν στο μηχανισμό αυτό, την απαιτούμενη ανάγκη ενέργειας εξισορρόπησης (θετική ή αρνητική) για την περιοχή ελέγχου τους, καθώς επίσης και την μεταφορική ικανότητα των διασυνδέσεων τους (Available Transfer Capacity ή ATC) που απομένει μετά την ενδοημερήσια αγορά. Ο κεντρικός ρυθμιστής συνοψίζει όλα τα δεδομένα, υπολογίζει μεταξύ ποιών θα γίνουν οι ανταλλαγές ενέργειας και ενημερώνει τους Διαχειριστές για την εγχυόμενη/απορροφούμενη ενέργεια εξισορρόπησης μέσω των διασυνδέσεων σε πραγματικό χρόνο ώστε να είναι σε θέση να καλύψουν την εναπομένουσα απόκλισή τους μέσω της ενεργοποίησης δευτερεύουσας ενέργειας εντός της περιοχής ελέγχου τους. Η όλη διαδικασία παρουσιάζεται στην εικόνα

130 Εικόνα 15: Imbalance netting process 30 Η τιμή στην οποία χρεώνονται ή πιστώνονται οι Διαχειριστές που συμμετέχουν σ αυτό το μηχανισμό είναι κοινή και υπολογίζεται βάσει κάποιας τιμής που αποστέλλει ο κάθε Διαχειριστής στον κεντρικό ρυθμιστή, η οποία αναφέρεται ως τιμή ευκαιρίας (Opportunity price). Η τιμή αυτή σχετίζεται άμεσα με την τιμή δευτερεύουσας ενέργειας αφού στην ουσία αυτήν αντικαθιστά. Στις πλείστες χώρες που συμμετέχουν στη Διεθνή Συνεργασία Ελέγχου Του Δικτύου - IGCC (αποτελεί τον πρώτο οργανισμό για διασυνοριακές ανταλλαγές ενέργειας εξισορρόπησης) θέτουν ως τιμή ευκαιρίας την τιμή εκκαθάρισης της δευτερεύουσας ενέργειας εξισορρόπησης 31. Σε περίπτωση που ένας Διαχειριστής Α έχει ανάγκη ανοδικής ενέργειας και ένας Διαχειριστής Β έχει ανάγκη καθοδικής ενέργειας, η τελική τιμή εκκαθάρισης αυτών των δύο προκύπτει ως εξής: Παραδείγματος χάριν, ο Διαχειριστής Α έχει ανάγκη ανοδικής ενέργειας (παρουσιάζει έλλειμμα ισχύος) 20MWh και θέτει την τιμή ανοδικής δευτερεύουσας ενέργειας ως τιμή ευκαιρίας (80 /MWh) και ο Διαχειριστής Β έχει ανάγκη από καθοδική ενέργεια (παρουσιάζει πλεόνασμα ισχύος) 20 MWh και θέτει την τιμή καθοδικής δευτερεύουσας ενέργειας ως τιμή ευκαιρίας (10 /MWh). Ο Διαχειριστής Β, νοουμένου 30 Πηγή: ENTSO-E, Testbook for the cooperation of control blocks in the framework of Imbalance Netting, 31 Σε περίπτωση πλεονάσματος ενέργειας θέτουν την τιμή δευτερεύουσας καθοδικής ρύθμισης ενώ σε περίπτωση ελλείμματος ενέργειας θέτουν την τιμή δευτερεύουσας ανοδικής ρύθμισης. 122

131 ότι υπάρχει η απαιτούμενη μεταφορική ικανότητα στις διασυνδέσεις των δύο αυτών περιοχών ελέγχου, θα παρέχει την πλεονάζουσα ενέργεια στον Διαχειριστή Α και η τιμή εκκαθάρισης τους θα προκύψει: Αν οι Διαχειριστές Α και Β ενεργοποιούσαν δευτερεύουσα ενέργεια μέσω των εγχώριων αγορών τους θα είχαν το πιο κάτω κόστος και κέρδος αντίστοιχα : ΚΟΣΤΟΣ Α = 80 /MWh * 20 MWh = 1600 ΚΕΡΔΟΣ Β = 10 /MWh * 20 MWh = 200 Με τη συμμετοχή τους στο μηχανισμό για διασυνοριακές ανταλλαγές το κόστος και το κέρδος του καθενός αντίστοιχα γίνεται: ΚΟΣΤΟΣ Α = 45 /MWh * 20 MWh = 900 ΚΕΡΔΟΣ Β = 45 /MWh * 20 MWh = 900 Παρατηρούμε λοιπόν πως για τον μεν Διαχειριστή Α το κόστος μειώθηκε κατά 700, και για τον δε Διαχειριστή Β το κέρδος αυξήθηκε κατά 700. Είναι προφανής λοιπόν η μείωση των εξόδων και η αύξηση των εσόδων από ένα τέτοιο μηχανισμό. Σε περίπτωση που η τιμή της καθοδικής δευτερεύουσας ενέργειας στην περιοχή ελέγχου του Διαχειριστή Β προκύπτει αρνητική αντί θετική (-10 /MWh), τότε και η τιμή ευκαιρίας θα είχε αρνητικό πρόσημο. Σε τέτοια περίπτωση το κέρδος που αποκομίζει ο κάθε Διαχειριστής είναι αρκετά μεγαλύτερο αφού η τιμή εκκαθάρισης θα προκύψει 35 /MWh και ο Διαχειριστής Α θα έχει κέρδος 900 αντί 700 που είχε πριν, ενώ και ο Διαχειριστής Β θα έχει κέρδος 900 αντί 700. Ο Διαχειριστής Β από εκεί που θα πλήρωνε για καθοδική ενέργεια 10 /MWh μέσω της εγχώριας αγοράς, τώρα μέσω των διασυνοριακών ανταλλαγών αμείβεται με 35 /MWh. Ο γενικός τύπος για υπολογισμό της τιμής εκκαθάρισης με τη συμμετοχή πολλών Διαχειριστών όπως συμβαίνει στη συνεργασία IGCC είναι: 123

132 Όπου: : η εισαγόμενη ενέργεια της περιοχής ελέγχου κ : η εξαγόμενη ενέργεια της περιοχής ελέγχου κ : η τιμή ευκαιρίας της περιοχής ελέγχου κ (συνήθως η τιμή της ανοδικής δευτερεύουσας ενέργειας) : η τιμή ευκαιρίας της περιοχής ελέγχου κ (συνήθως η τιμή της καθοδικής δευτερεύουσας ενέργειας) : Τιμή εκκαθάρισης Ας δούμε ένα παράδειγμα για να γίνει πιο κατανοητός ο τρόπος εφαρμογής της εξίσωσης και γενικότερα του μηχανισμού αυτού: Εικόνα 16: Παράδειγμα ανταλλαγής ενέργειας εξισορρόπησης μεταξύ τριών περιοχών ελέγχου 32 Στην εικόνα 16 φαίνονται τρεις Διαχειριστές που αντιστοιχούν ο καθένας σε μια περιοχή ελέγχου. Στην περιοχή Α παρουσιάζεται πλεόνασμα ισχύος 100 MWh, στην περιοχή Β έλλειμμα ισχύος 30 MWh και στην περιοχή C έλλειμμα ισχύος 50 MWh. Ο κάθε Διαχειριστής αποστέλλει στον κεντρικό ρυθμιστή την κατάσταση ανάγκη του για καθοδική ή ανοδική ρύθμιση ανάλογα, την τιμή ευκαιρίας της περιοχής ελέγχου του. Ο 32 Πηγή: «Information on the International Expansion of the Grid Control Cooperation by Addition of the Dutch Control Block», TenneT 124