ΜΟΙΡΑΖΟΜΑΣΤΕ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΧΡΟΝΙΑΣ Διοργάνωση: Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Β. Καλοκύρη

Transcript

1 1 η ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ (ΑΛΛΗΛΟ-)ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ. ΜΟΙΡΑΖΟΜΑΣΤΕ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΧΡΟΝΙΑΣ Διοργάνωση: Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Β. Καλοκύρη Παρασκευή 14 - Σάββατο 15 Σεπτεμβρίου 2012 Ηράκλειο, Δημοτική Αίθουσα ΑΝΔΡΟΓΕΩ Σενάριο Εισήγησης: «Βιωματικές Δράσεις Εμψύχωσης Ομάδας εργασίας στην τάξη» παρουσίαση από ομάδα : Α. Γεραρχάκη Μ. Γιακουμάκη- Β. Καλοκύρη Στ. Μεϊδάνη - Α. Φατσή (διαφάνεια 1) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΛΙΑΝΑ ΚΑΛΟΚΥΡΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ - ΣΥΣΦΙΞΗ ΣΧΕΣΕΩΝ (διαφάνεια 2 ) Πράγματι, η εργασία με ομάδες μπορεί να είναι εξαιρετικά εποικοδομητική στην εκπαιδευτική διαδικασία γιατί διαθέτει ένα σημαντικό προτέρημα: μετατρέπει τον καθηγητή σε εμψυχωτή και τους μαθητές σε ενεργά μέλη που στοχεύουν και υλοποιούν ισότιμα. Η αξία της ομάδας σχετίζεται με το αίσθημα του ανήκειν που δημιουργεί ασφάλεια και κλίμα εμπιστοσύνης στους μαθητές και που παράλληλα ενισχύει το αίσθημα ελεύθερης επιλογής που συχνά στερούνται με τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας. (διαφάνεια 3) 1

2 Η παρακάτω δράση στοχεύει σε αυτήν ακριβώς την απαραίτητη γνωριμία και έχει θετικά αποτελέσματα ακόμα και στην περίπτωση συνόλων μαθητών και καθηγητών που ήδη γνωρίζονται μεταξύ τους. Αρχικά, τα μέλη τη ομάδας κάθονται σε κύκλο και ξεκινά ο εμψυχωτής τη διαδικασία της γνωριμίας. Σηκώνεται και γράφει σε ένα χαρτόνι το όνομα του. Επιστρέφει στη θέση του και αναφέρει ένα χαρακτηριστικό του που θεωρεί προτέρημα ένα θετικό στοιχείο του χαρακτήρα του. Ακριβώς το ίδιο κάνει και κάθε ένας μαθητής. (διαφάνεια 4) Στο επόμενο στάδιο, με τυχαίο τρόπο (για παράδειγμα διπλανός με διπλανό ή ένας παρά έναν) φτιάχνουμε δυάδες όπου ο καθένας παρουσιάζει τον εαυτό του στο ταίρι του και αναφέρει μια αγαπημένη του δραστηριότητα εξηγώντας την ιδιαίτερη σημασία που έχει γι αυτόν. (διαφάνεια 5) Στη συνέχεια, οι δυάδες συνενώνονται σε μεγαλύτερες ομάδες των έξι ή των τεσσάρων όπου ο καθένας παρουσιάζει το ταίρι του. (διαφάνεια 6) Έπειτα, Κάθε μία από τις διευρυμένες ομάδες στήνει το θυρεό της. Σε ένα μεγάλο χαρτόνι η ομάδα γράφει αριστερά τα ονόματα και τις προσδοκίες της, δεξιά τα ενδιαφέροντα και τους φόβους της. Αναζητά ένα λογότυπο ως ομάδα τον οποίο μπορεί να συνδυάσει με μία ζωγραφιά. (διαφάνεια 7) 2

3 Στην επόμενη φάση, οι ομάδες παρουσιάζονται η μία στην άλλη. Ένας εκπρόσωπος κάθε ομάδας παρουσιάζει τα μέλη ξεχωριστά καθώς και τα βασικά χαρακτηριστικά της ομάδας του ενώ παράλληλα εξηγεί πώς κατέληξαν σε αυτό το θυρεό, από τι εμπνεύστηκαν. (διαφάνεια 8) Με την ολοκλήρωση αυτής της δραστηριότητας, όπως και κάθε άλλης, όλοι μαζί οι μαθητές κάθονται σε κύκλο και καθένας λέει το μικρό του όνομα, εκφράζει την άποψη του για το εδώ και τώρα, δηλαδή για αυτό που βίωσε, μιλά σε α ενικό, μόνο για μία φορά χωρίς δευτερολογία και εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του. (διαφάνεια 9) ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Μία επιπλέον δραστηριότητα που ενισχύει σημαντικά το συναισθηματικό δεσμό των μελών της ομάδας και χτίζει ένα κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης είναι το παιχνίδι με το προσωπικό αντικείμενο. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες με άλλη σύνθεση, ώστε να προκύψουν νέες σχέσεις. Ο καθηγητής τους ζητά να βρουν ένα προσωπικό αντικείμενο που κουβαλούν μαζί τους το οποίο τους προκαλεί δυνατά συναισθήματα. Ο καθένας το παρουσιάζει στα μέλη της ομάδας του, εκφράζει ποια συναισθήματά του προκαλεί και εξηγεί γιατί το θεωρεί σημαντικό. Ο καθηγητής δεν ακούει ούτε και οι άλλες ομάδες. Όσο απλοϊκή κι αν φαίνεται αυτή η δραστηριότητα, φέρνει πολύ κοντά τα μέλη της ομάδας καθώς μοιράζονται συναισθήματα και ανακαλύπτουν πράγματα ο ένας για τον άλλο. (διαφάνεια 10) 3

4 ΜΑΤΙΝΑ - ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ Αφού έχει προηγηθεί η διαμόρφωση συγκινησιακού κλίματος ασφάλειας και εμπιστοσύνης μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητών, ο εκπαιδευτικός προχωρά στη σύναψη του συμβολαίου συνεργασίας μεταξύ τους. Πρόκειται για μια συμφωνία μεταξύ τους σχετικά με το τι υπόσχεται η κάθε πλευρά και τι ζητά από το μάθημα για μια ευχάριστη και εποικοδομητική σχολική χρονιά. 1ο βήμα : ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει στο μάθημα το βασικό στόχο αυτής της άσκησης : «θα συνδιαμορφώσουμε ένα συμβόλαιο σχέσεων και κανόνων που θα μας δεσμεύει να εργαζόμαστε με τους κανόνες του» Στον πίνακα ή σε μεγάλο χαρτί που χωρίζει σε δύο στήλες παρουσιάζει πρώτος τι δίνει και τι ζητά από τους μαθητές του. Για οικονομία χρόνου μπορεί να το έχει έτοιμο. Παράδειγμα : Ο εκπαιδευτικός : δίνει (τι δίνω) αγάπη ενδιαφέρον ειλικρίνεια χιούμορ χρόνο ζητάει (τι ζητάω) - σεβασμό - συνέπεια στις υποχρεώσεις - ησυχία κατά τη διεξαγωγή του μαθήματος - προσοχή και συμμετοχή στο μάθημα - έγκαιρη προσέλευση με το χτύπημα του κουδουνιού αξιοκρατία δικαιοσύνη γνώσεις 4

5 2ο βήμα : Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες (των έξι ατόμων) γράφουν σε ένα χαρτί που επίσης χωρίζεται σε δύο στήλες τι δίνουν και τι ζητούν προκειμένου η σχολική χρονιά να κυλήσει ευχάριστα και εποικοδομητικά 3ο βήμα : ο εκπρόσωπος κάθε ομάδας ανακοινώνει τις προτάσεις στην ολομέλεια της τάξης. Ακολουθεί συζήτηση και ο εκπαιδευτικός σε καθαρό χαρτί συνοψίζει τις προτάσεις των μαθητών αποκλείοντας τυχόν παράλογες απαιτήσεις με βάση τις αρχές που έθεσε αρχικά (δηλ. τι δίνει, τι ζητάει) 4ο βήμα : Ο εκπαιδευτικός σε ένα τρίτο χαρτί ορίζει τους αδιαπραγμάτευτους κανόνες. Καλό είναι να μην είναι μακρύς αυτός ο κατάλογος και να αφορά πολύ σοβαρά θέματα. Πχ. χρήση κινητού, απαγόρευση οποιασδήποτε μορφής βίας. Όπως επισημάνθηκε και στο βιωματικό σεμινάριο που παρακολουθήσαμε,αλλά και στη σύγχρονη βιβλιογραφία της παιδαγωγικής μπορεί να χρειαστεί να τα επαναδιαπραγματευθούμε. Είναι βέβαιο ότι οι έφηβοι θα παραβούν κάποιους κανόνες. Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι ότι θα συμβεί. Η συνέπεια η δική μας σε ό,τι έχουμε συμφωνήσει είναι πολύ σημαντική για τους μαθητές. 5ο βήμα : Οι πίνακες αναρτώνται σε σημείο της σχολικής αίθουσας ώστε να είναι ορατοί σε όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. (διαφάνεια 11) ΜΑΡΙΑ - ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΜΕ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ 5

6 Η ώρα είναι περασμένη, αλλά ευελπιστώ ότι δε θα αρνηθείτε να κάνετε μαζί μου ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΜΕ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ, το οποίο μπορείτε να επαναλάβετε με τους μαθητές σας. Θα ήθελα λοιπόν με τη σειρά μου να σας προτείνω μια τεχνική που αναδεικνύει την αξία της ομαδικής εργασίας, την οποία παρακολούθησα στο ίδιο σεμινάριο στο οποίο αναφέρθηκαν προηγουμένως οι συνάδελφοι, γιατί πιστεύω ότι θα σας φανεί χρήσιμη. Προσωπικά την εφάρμοσα την περασμένη σχολική χρονιά σε 2 διαφορετικά τμήματα με ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Αυτός είναι και ο λόγος που θα ήθελα να τη μοιραστώ μαζί σας. Θα σας την παρουσιάσω σύντομα. Θα δημιουργήσουμε στο τμήμα μας ομάδες αποτελούμενες από διαφορετικό αριθμό μαθητών: του 1, των 2, των 5 κι ακόμα μια με αριθμό το υπόλοιπο που προκύπτει από το σύνολο, αν αφαιρέσουμε το άθροισμα των προηγουμένων. Π.χ., αν το τμήμα σας έχει 27 μαθητές, η τελευταία ομάδα θα έχει 19 μαθητές. Για να σχηματίσουμε αυτές τις ομάδες ακολουθούμε την εξής διαδικασία: Κατασκευάζουμε εκ των προτέρων κάρτες στις οποίες αναγράφεται ο αριθμός: 1 με τον αριθμό 1 2 με τον αριθμό 2 5 με τον αριθμό 5 19 με τον αριθμό 19 Οι μαθητές επιλέγουν μια κάρτα χωρίς να γνωρίζουν τον αναγραφόμενο αριθμό και με βάση αυτόν σχηματίζουν τις ομάδες τους. Στη συνέχεια τους αφηγούμαστε την υπόθεση του παιχνιδιού: Ταξιδεύετε με αεροπλάνο για το Ρίο, όταν το αεροσκάφος παρουσιάζει μηχανική βλάβη πάνω από τη ζούγκλα του Αμαζονίου, εκρήγνυται και κόβεται σε τέσσερα τμήματα. Στο πρώτο πέφτει ένας επιβάτης, στο δεύτερο 2, στο τρίτο 5 και στο τέταρτο 19. Κάθε τμήμα πέφτει σε διαφορετικό σημείο της ζούγκλας και οι επιβάτες αγνοούν την τύχη των υπολοίπων. Λέτε στους μαθητές ότι βραδιάζει και ότι θα πρέπει σύντομα να βρουν τρόπο να επιβιώσουν. 6

7 Οι μαθητές συζητούν μεταξύ τους, εκφράζουν τα συναισθήματα και τους φόβους τους για το μέλλον και αναζητούν άμεσες ενέργειες επιβίωσης. Όταν ξαφνικά θα τερματίσετε την προετοιμασία τους με τη φράση "βράδιασε!", θα πρέπει να σας καταθέσουν τα συναισθήματα που νιώθουν και τις σκέψεις που κάνουν για την επιβίωσή τους. Το παιχνίδι ολοκληρώνεται με την παρουσίαση στην ολομέλεια. Οι στόχοι του παιχνιδιού είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι το άτομο και η ομάδα των δύο ατόμων δυσκολεύονται να επιβιώσουν μόνοι τους, ενώ η ολιγομελής των 5 μπορεί πιο εύκολα να οργανωθεί και να αξιοποιήσει τις δεξιότητές της με τον κατάλληλο καταμερισμό εργασιών. Πιο δύσκολα η πολυπληθέστερη ομάδα των 19 μπορεί να το πετύχει αυτό, αν και οι δεξιότητες είναι πιο πολλές αθροιστικά και οι υποομάδες πιο ισχυρές, γιατί τα μέλη της δεν μπορούν να συνεννοηθούν εύκολα. Όπως προανέφερα, εφάρμοσα τη τεχνική σε διαφορετικά τμήματα 29 μαθητών και τα δύο της Α τάξης σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Την πρώτη φορά στις , τη μέρα που κλείναμε για τις διακοπές των Χριστουγέννων για να προσαρμοστώ στη χαλαρή διάθεση των μαθητών. Διαπίστωσα ότι η πιο αποτελεσματική ομάδα ήταν η πολυπληθέστερη, η οποία πολύ γρήγορα συντονίστηκε από μια παρέα κοριτσιών στην οποία ξεχώρισε σε ηγετικό ρόλο η μαθήτρια που είχε αναλάβει το ρόλο δημοσιογράφου στη δραματοποίηση. Στελεχωμένη δυναμικά από τα κορίτσια της παρέας της, γνωρίζοντας δεξιότητες και χαρακτήρες, μπόρεσε ν' αναθέσει ρόλους και στ' αγόρια, που συνήθως πειθαρχούν λιγότερο και λειτουργούν πιο δύσκολα στο πλαίσιο ομάδων. Τη δεύτερη φορά που εφάρμοσα την τεχνική ήταν στην προσπάθειά μου να πείσω το τμήμα να εργαστεί στο πλαίσιο μελέτης ολόκληρου λογοτεχνικού κειμένου. Καθώς οι μαθητές δυσανασχετούσαν προβάλλοντας ως πρόφαση την αδυναμία οργάνωσης και κατανομής εργασιών χωρίς τη δική μου βοήθεια, εφάρμοσα την τεχνική, για να δω αν είναι σε θέση να συντονιστούν μόνοι τους. Και πάλι η πιο δημιουργική ομάδα ήταν η πολυπληθέστερη. Τώρα όμως διαπίστωσα ότι ηγετικές τάσεις είχε μια μαθήτρια η οποία δεν ήταν η "καλή" μαθήτρια της τάξης, ενώ εκείνοι που συνήθως πρωταγωνιστούσαν στο μάθημα δεν μπορούσαν να 7

8 λειτουργήσουν ομαδικά. Συγκεκριμένα πολύ καλοί μαθητές με υψηλές σχολικές επιδόσεις δεν μπορούσαν να καταλάβουν καν σε ποια ομάδα έπρεπε να ενταχθούν και τι να κάνουν, καθώς πάντοτε λειτουργούσαν ατομικά και δεν είχαν μάθει να συνεργάζονται. Τα προσωπικά μου συμπεράσματα από τη δεύτερη εφαρμογή της τεχνικής: 1. Οι μαθητές του τμήματός μου μπορούσαν κάλλιστα να οργανωθούν από μόνοι τους, απλά πρόβαλλαν προφάσεις για να απαλλαγούν από την εργασία, πράγμα βέβαια που είχα καταλάβει, επιβεβαίωσα και τους απέδειξα έμπρακτα. 2. Η επίδοση του μαθητή δε συμβαδίζει αναγκαστικά με την κοινωνικότητά του, αντίθετα μπορεί να βρίσκεται σε μια σχέση αντιστρόφως ανάλογη. 3. Ο συνήθης δασκαλοκεντρικός τρόπος διδασκαλίας, που δίνει έμφαση στο άτομο και όχι στην ομάδα, στραγγαλίζει τη συνεργασία και εμποδίζει την ανάπτυξη κοινωνικότητας, με αποτέλεσμα αργότερα στον κοινωνικό ή επαγγελματικό τους ρόλο τα πρόσωπα να βρίσκονται απροετοίμαστα και να δυσκολεύονται να εκφράσουν τη δημιουργικότητά τους. Εν τέλει οι γνώσεις που απέκτησαν στο διάστημα των σπουδών τους δεν μπορούν να αξιοποιηθούν. Ίσως η δυσκολία κοινωνικής συνύπαρξης να οφείλεται ότι το σχολείο δεν προωθεί τέτοιες τεχνικές. Προσωπικές μου επιφυλάξεις Στο σεμινάριο που παρακολούθησα εξήχθη το συμπέρασμα ότι οι πιο ολιγομελείς ομάδες είναι και οι πιο δημιουργικές και συγκεκριμένα αυτή των 5 μελών. Σε καμιά από τις εφαρμογές που επιχείρησα δεν επιβεβαίωσα αυτό το συμπέρασμα. Ίσως τελικά η προσωπικότητα των μελών των ομάδων με τη δυναμική της, είναι η πιο καθοριστική για τη λειτουργία της ομάδας και όχι ο αριθμός των μελών της. Σε κάθε περίπτωση όμως το παιχνίδι αυτό μας επιτρέπει ν' ανιχνεύσουμε τη δυναμική των σχέσεων μεταξύ των μελών των ομάδων και να συναγάγουμε μαζί με τους μαθητές μας ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τη λειτουργία των ομάδων. (διαφάνεια 12) 8

9 ΑΡΤΕΜΙΣ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ ΜΑΘΑΙΝΩ ΠΩΣ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΩ (ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕ 4 ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΣΤΗ ΓΗ) Με τη σειρά μου θα σας παρουσιάσω ένα παιχνίδι αυτογνωσίας με τίτλο Μαθαίνω πώς να μαθαίνω και πρωταγωνιστές 4 ζώα με τα οποία οι μαθητές καλούνται να ταυτιστούν. Ο καθηγητής παρουσιάζει 4 ζώα με διαφορετικά χαρακτηριστικά: Το ΔΕΛΦΙΝΙ : διαθέτει υψηλή ευφυΐα, είναι παιχνιδιάρικο, φιλικό, χαρούμενο, ευαίσθητο, δείχνει ευγνωμοσύνη σ αυτούς που το βοηθούν. Το δυνατό του σημείο είναι το συναίσθημα. Το ΧΕΛΙΔΟΝΙ : Του αρέσουν τα ταξίδια, το ευνοϊκό θερμό κλίμα, είναι εύθυμο, αεικίνητο, δημιουργικό και συλλέκτης εμπειριών. Το δυνατό του σημείο είναι η φαντασία. Η ΚΟΥΚΟΥΒΑΓΙΑ : είναι μοναχική, ακούει χωρίς εμπλοκή, δείχνει σοβαρότητα, της αρέσει η μόνιμη εγκατάσταση. Το δυνατό της σημείο είναι η γνώση. Η ΜΕΛΙΣΣΑ : έχει οργανωμένη κοινωνική ζωή, της αρέσει η απόλυτη τάξη και ο προγραμματισμός, έχει αστείρευτη ενέργεια. Το δυνατό της σημείο είναι η δράση, πράξη. Ο καθηγητής ετοιμάζει 4 κάρτες, μια για κάθε ζώο. Οι μαθητές διαλέγουν την κάρτα ανάλογα με τα χαρακτηριστικά που το κάθε ζώο αντιπροσωπεύει και τα οποία αναγράφονται στην κάρτα. Στη συνέχεια χωρίζονται σε ομάδες με βάση αυτήν την επιλογή. Τα μέλη κάθε ομάδας αποδίδουν τα χαρακτηριστικά του ζώου που επέλεξαν με διάφορους τρόπους: δραματοποίηση, τραγούδι, ποίημα που συνθέτουν, αφήγηση, 9

10 ζωγραφιά κ.α. Η κάθε ομάδα παρουσιάζει στην ολομέλεια της τάξης τα δημιουργήματά της. (διαφάνεια 13) Η δραστηριότητα αυτή αναδεικνύει ότι η γνώση προκύπτει ως σύνθεση του συναισθήματος, της φαντασίας, της σκέψης και της δράσης, δηλαδή πολλών και διαφορετικών χαρακτηριστικών που κάθε άνθρωπος διαθέτει σε διαφορετικό βαθμό. Οι μαθητές μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι είμαστε διαφορετικοί αλλά ότι αλληλοσυμπληρωνόμαστε στο δρόμο για τη γνώση. (διαφάνεια 14) ΕΠΙΛΟΓΟΣ (διαφάνεια 15) ΤΕΛΟΣ 10