ΕΚΘΕΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ TMHMATOΣ ΖΩΟΑΝΘΡΩΠΟΝΟΣΩΝ ΤΗΣ Δ/ΝΣΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΖΩΩΝ

Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ Δ/ΝΣΗ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ & ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΚΘΕΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ TMHMATOΣ ΖΩΟΑΝΘΡΩΠΟΝΟΣΩΝ ΤΗΣ Δ/ΝΣΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΖΩΩΝ 2010 Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 1 από 20

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Συντομογραφίες Υπηρεσιών ΥΠΑΑΤ & συνεργαζομένων Υπουργείων και Οργανισμών 3 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ ΕΣΩΤ. ΕΠΙΘ/ΣΗΣ ΤΜ. Ζ/Α..4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...4 ΙΣΤΟΡΙΚΟ 5 ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ/Κοινοτική νομοθεσία.5 Εθνική νομοθεσία..6 Υπουργικές Αποφάσεις.7 Εγκύκλιοι...7 ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ του Τμ.Ζ/Α της Δ/νσης Υγείας Ζώων τουυπαατ.8 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ προσωπικού 10 ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ-ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ FVO...12 ΕΥΡΗΜΑΤΑ...15 Γενικά ευρήματα από την επιθ/ση του τμήματος Ζ/Α...15 Ειδικά ευρήματα(δ15) από την επιθ/ση του τμήματος Ζ/Α.16 Γενικά ευρήματα από τις επιθ/σεις των Δ Κ...17 Ειδικά ευρήματα(δ15) από τις επιθ/σεις των Δ Κ 17 ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ...18 Γενικές συστάσεις από την επιθ/ση του τμήματος Ζ/Α Ειδικές συστάσεις από την επιθ/ση του τμήματος Ζ/Α 18 Γενικές συστάσεις από την επιθ/ση των Ν/Α Ειδικές συστάσεις από την επιθ/ση των Ν/Α...19 Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 2 από 20

3 Συντομογραφίες Υπηρεσιών ΥΠΑΑΤ και συνεργαζομένων Υπουργείων και Οργανισμών. ΥΠΑΑΤ ΓΔΚ ΔΥΖ ΔΚΑΦΕ ΔΚΔΥ ΔΚΕΕ ΕΠΕΣ ΕΕΑΣ ΚΑΑ ΣΥΚΕ ΕΦΕΤ ΚΚΙΑ ΚΚΙΘ ΚΕ ΕΟΦ ΠΕΚΥ ΔΚ ΤΚ ΚΥΑ ΥΑ ΠΔ AK FVO ΙΝΕΠ Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γενική Διεύθυνση Κτηνιατρικής Διεύθυνση Υγείας Ζώων Διεύθυνση Κτηνιατρικής Αντίληψης, Φαρμάκων και Εφαρμογών Διεύθυνση Κτηνιατρικής Δημόσιας Υγείας Διεύθυνση Κτηνιατρικής Επιθεώρησης και Ελέγχου Εθνικά Προγράμματα Ελέγχου Σαλμονελλώσεων Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Σαλμονελλώσεων Κεντρική Αρμόδια Αρχή Συνοριακός σταθμός Κτηνιατρικού Ελέγχου Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων Κέντρο Κτηνιατρικών Ιδρυμάτων Αθηνών Κέντρο Κτηνιατρικών Ιδρυμάτων Θεσσαλονίκης Κτηνιατρικά Εργαστήρια Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων Περιφερειακές Κτηνιατρικές Υπηρεσίες Διεύθυνση Κτηνιατρικής Περιφέρειας Τμήμα Κτηνιατρικής Περιφερειακής Ενότητας Κοινή Υπουργική Απόφαση Υπουργική Απόφαση Προεδρικό Διάταγμα Αγροτικό Κτηνιατρείο Food and Veterinary Office Ινστιτούτο Επιμόρφωσης Όλα τα αναγραφόμενα στο κείμενο με πλάγιους χαρακτήρες, είναι σχόλια δηλωθέντα από την ΚΑΑ. Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 3 από 20

4 ΕΚΘΕΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ TMHMATOΣ ΖΩΟΑΝΘΡΩΠΟΝΟΣΩΝ ΤΗΣ Δ/ΝΣΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΤΗΣ ΓΔΚ του ΥΠΑΑΤ I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κωδικός Αριθμός Επιθεώρησης : ΔΥΖ Δ Η Διεύθυνση Κτηνιατρικής Επιθεώρησης & Ελέγχου (ΔΚΕΕ), στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων της, πραγματοποίησε εσωτερική επιθεώρηση στο Τμήμα Ζωοανθρωπονόσων της Δ/νσης Υγείας των Ζώων (ΔΥΖ) της Γεν. Δ/νσης Κτηνιατρικής (ΓΔΚ) του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων(ΥΠΑΑΤ), στις 20 Δεκεμβρίου Η επιθεώρηση έγινε μετά από ενημέρωση της Υπηρεσίας αυτής που είναι η Κεντρική Αρμόδια Αρχή (ΚΑΑ), με τα έγγραφά μας με αρ. πρ /10 Απριλίου 2010 (εναρκτήρια σύσκεψη) και αρ. πρ /24 Νοεμβρίου 2010 (καταληκτική σύσκεψη). Σκοπός της ως άνω επιθεώρησης ήταν ο έλεγχος της εφαρμογής του προγράμματος ελέγχου των σαλμονελλώσεων στις όρνιθες & στις ινδόρνιθες, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Εθνικής & Κοινοτικής νομοθεσίας. Η ομάδα επιθεώρησης αποτελείτο από δύο κτηνιάτρους της Δ/νσης Κτηνιατρικής Επιθεώρησης & Ελέγχου (ΔΚΕΕ) τον κο Θωμά Αλεξανδρόπουλο Προϊστάμενο της Διεύθυνσης και τον κο Π. Λουκά Προϊστάμενο του Τμήματος Υγείας των Ζώων της ως άνω Δ/νσης. Το πρόγραμμα επιθεώρησης που ακολουθήθηκε και που ολοκληρώθηκε με την καταληκτική σύσκεψη στην Κεντρική Αρμόδια Αρχή (ΚΑΑ) ήταν το παρακάτω : ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΗΜ/ΝΙΑ ΤΟΠΟΣ ΣΤΑΔΙΟ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ 30/04/2010. Τμήμα Ζωοανθρωπονόσων Εναρκτήρια σύσκεψη 10&11/05/2010 Ν.Α. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Εξωτερικές επιθεωρήσεις Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 4 από 20

5 17&18/06/ &05/10/ &15/10/2010 Ν.Α. ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Ν.Α. ΕΥΒΟΙΑΣ Ν.Α. ΑΡΤΑΣ 20/12/2010 Τμήμα Ζωοανθρωπονόσων Καταληκτική σύσκεψη II. ΙΣΤΟΡΙΚΟ Η επιθεώρηση στη Κεντρική Αρμόδια Αρχή (ΚΑΑ), εντάχθηκε στα πλαίσια του προγράμματος των τακτικών ελέγχων της ΔΚΕΕ για το έτος 2010, κυρίως σε θέματα υλοποίησης του προγράμματος ελέγχου των σαλμονελλώσεων στα πουλερικά, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Εθνικής & Κοινοτικής νομοθεσίας, διότι η εφαρμογή του προγράμματος εμφανίζει ορισμένα προβλήματα. Η επιθεώρηση έλαβε χώρα σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 5 του Π.Δ. 79/2007 «Αναγκαία συμπληρωματικά μέτρα εφαρμογής των Κανονισμών (ΕΚ) 178/2002, 852/2004, 853/2004, 854/2004 και 882/2004 άρθ. 4 παρ. 6, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου,όσον αφορά τους κανόνες υγιεινής για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, των επισήμων ελέγχων στα προϊόντα αυτά που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο και τους κανόνες υγείας και καλής διαβίωσης των ζώων και εναρμόνιση της κτηνιατρικής νομοθεσίας προς την οδηγία 2004/41/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου», την Απόφ. της Επιτρ. 2006/677/ΕΚ, το Ν. 3147/2003, και την ΥΑ /2003 όπως τροποποιήθηκε και ισχύει (ΥΑ /2006 & ΥΑ /2009). III. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Κανονισμός 2160/2003 (ΕΚ) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, όπως ισχύει. Κανονισμός 200/2010 (ΕΚ) της Επιτροπής της 10ης Μαρτίου 2010 Κανονισμός 213/2009 (ΕΚ) της Επιτροπής της Ε.Ε της 18ης Μαρτίου 2009 ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Για τον έλεγχο της σαλμονέλλας και άλλων συγκεκριμένων τροφιμογενών ζωονοσογόνων παραγόντων (ΕΕ αριθ. L 325 της σελ. 1). Για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθμ. 2160/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά το στόχο της Ένωσης για τη μείωση του επιπολασμού οροτύπων σαλμονέλλας σε ενήλικα σμήνη αναπαραγωγής του είδους Gallus gallus. (Ε.Ε αρ. L61 της σελ. 1). Για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2160/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1003/2005 όσον αφορά τον έλεγχο και τις δοκιμές για σαλμονέλλα σε σμήνη αναπαραγωγής του είδους Gallus gallus και γαλοπουλών. Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 5 από 20

6 Κανονισμός 1168/2006 (ΕΚ) της Επιτροπής της Ε.Ε της 31ης Ιουλίου Κανονισμός1237/2007 (ΕΚ) της Επιτροπής της Ε.Ε της 23ης Οκτωβρίου Κανονισμός1177/2006 (ΕΚ) της Επιτροπής της Ε.Ε της 1ης Αυγούστου Κανονισμός1234/2007 (ΕΚ) της Επιτροπής, άρθρο 116 Κανονισμός 589/2008 (ΕΚ) της Επιτροπής της 23 Ιουνίου 2008 Την υπ αριθμ. 2008/897/ΕΚ Απόφαση της Επιτροπής της Ε.Ε της 28ης Νοεμβρίου /940/ΕΚ: Απόφαση της Επιτροπής, της 21ης Οκτωβρίου 2008 Την υπ αριθμ. 2007/848/ΕΚ απόφαση της Επιτροπής της Ε.Ε της 11ης Δεκεμβρίου 2007 Για την εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2160/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τον κοινοτικό στόχο για τη μείωση του επιπολασμού ορισμένων οροτύπων σαλμονέλλας σε σμήνη ωοπαραγωγής του είδους Gallus gallus και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1003/2005 (ΕΕ αριθ. L 211 της σελ. 4). Τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2160/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και της απόφασης 2006/696/ΕΚ όσον αφορά τη διάθεση στην αγορά αυγών από σμήνη ωοπαραγωγών ορνίθων που έχουν προσβληθεί από σαλμονέλλα (Ε.Ε αριθ. L 280 της σελ. 5). Εφαρμογή του Κανονισμού της ΕΚ 2160/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τις απαιτήσεις για τη χρησιμοποίηση ειδικών μεθόδων ελέγχου μέσα στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων για τον έλεγχο της σαλμονέλλας στα πουλερικά» (ΕΕ αριθ. L212 της σελ. 3). Θέσπιση κοινής οργάνωσης των γεωργικών αγορών και ειδικών διατάξεων για ορισμένα γεωργικά προϊόντα (Ε.Ε αριθ. L 299 της σελ. 1)). Καθορισμός λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ.1234/2007 του Συμβουλίου σχετικά με τις προδιαγραφές εμπορίας των αυγών», όπως ισχύει. «για την έγκριση των ετήσιων και πολυετών εθνικών προγραμμάτων για την εκρίζωση, τον έλεγχο και την επιτήρηση ορισμένων ζωικών ασθενειών και ζωονόσων τα οποία υπέβαλαν τα κράτη μέλη για το έτος 2009 και τα επόμενα έτη, καθώς και της χρηματοδοτικής συμμετοχής της Κοινότητας στα προγράμματα αυτά». Για τη θέσπιση των τυπικών απαιτήσεων όσον αφορά τις εκθέσεις που υποβάλλονται σχετικά με τα εθνικά προγράμματα εκρίζωσης, ελέγχου και επιτήρησης ορισμένων ζωικών ασθενειών και ζωονόσων τα οποία συγχρηματοδοτούνται από την Κοινότητα «σχετικά με την έγκριση ορισμένων εθνικών προγραμμάτων για τον έλεγχο της σαλμονέλλας σε σμήνη ορνίθων ωοπαραγωγής του είδους Gallus gallus» (ΕΕ αρ. L 333 της σελ. 83). Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 6 από 20

7 Οδηγία 90/539/ΕΟΚ του Συμβουλίου Π.Δ 41/2006 (Α 44). Π.Δ 224/1998 (Α 175) κεφάλαιο I του παραρτήματος II (απαιτείται τουλάχιστον μία επιθεώρηση ανά έτος, ανά εκμετάλλευση, από επίσημο κτηνίατρο (ΕΚ),για να δοθεί έγκριση από την ΑΑ για τους σκοπούς του ενδοκοινοτικού εμπορίου σε πουλερικά ή αυγά για επώαση. ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Παρακολούθηση των ζωονόσων και των ζωονοσογόνων παραγόντων» σε συμμόρφωση προς την οδηγία 2003/99/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (άρθρο 5). Υγειονομικά και λοιπά μέτρα για τον έλεγχο της σαλμονέλλωσης των πουλερικών. Π.Δ 216/2003 (Α 181) Π.Δ 79/2007 (Α 95) Υ.Α. ΥΑ / (Β 243) ΥΑ / (Β 2599) ΥΑ / (Β 575) ΥΑ / (Β 2640) Περί στοιχειωδών απαιτήσεων για την προστασία των ωοπαραγωγών ορνίθων, σε συμμόρφωση προς τις οδηγίες 1999/74 ΕΚ του Συμβουλίου και 2002/4/ΕΚ της επιτροπής» «Αναγκαία συμπληρωματικά μέτρα εφαρμογής του κανονισμού(εκ) αριθ. 178/2002, 852/2004, 853/2004, 854/2004 και 882/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά τους κανόνες υγιεινής για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης των επισήμων ελέγχων στα προϊόντα αυτά που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο και τους κανόνες υγείας και καλής διαβίωσης των ζώων και εναρμόνιση της κτηνιατρικής νομοθεσίας προς την υπ αριθμ. 2004/41 ΕΚ Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου». Πρόγραμμα ελέγχου της σαλμονέλλωσης ωοπαραγωγής του είδους Gallus gallus. Πρόγραμμα ελέγχου της σαλμονέλλωσης αναπαραγωγής του είδους Gallus gallus Πρόγραμμα ελέγχου της σαλμονέλλωσης κρεοπαραγωγής του είδους Gallus gallus Πρόγραμμα ελέγχου της σαλμονέλλωσης αναπαραγωγής & πάχυνσης. στις όρνιθες στις όρνιθες στα ορνίθια στις ινδόρνιθες Εγκύκλιοι / «Επιχορήγηση αγοράς εμβολίων για την πρόληψη και τον έλεγχο των σαλμονελλών» / «Σχετ. το ως άνω με αρ. πρωτ / » / / «Εφαρμογή προγραμμάτων ελέγχου της σαλμονέλλας στις όρνιθες αναπαραγωγής & ωοπαραγωγής του είδους Gallus gallus. «Διευκρινίσεις σχετικά με τα δικαιολογητικά επιχορήγησης αγοράς εμβολίων». Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 7 από 20

8 259194/ / «Ιδιωτικά εργαστήρια για την ανάλυση των δειγμάτων των αυτοελέγχων, στα πλαίσια των εθνικών προγραμμάτων ελέγχου της σαλμονέλλας στις όρνιθες αναπαραγωγής, ωοπαραγωγής και κρεοπαραγωγής του είδους Gallus gallus. «Διευκρινίσεις επί του προγράμματος ελέγχου της σαλμονέλλας στις όρνιθες ωοπαραγωγής του είδους Gallus gallus / «Απάντηση στο ερώτημα» / «Διαβίβαση ενημερωτικού φυλλαδίου για τη σαλμονέλλα» / η Έκδοση / / / / / / / «Εγχειρίδια οδηγιών εφαρμογής των επισήμων ελέγχων των προγραμμάτων ελέγχου της σαλμονέλλωσης σε σμήνη ορνίθων αναπαραγωγής ωοπαραγωγής και κρεατοπαραγωγής». -3 η Έκδοση αναρτημένη στο διαδικτυακό τόπο του ΥΠΑΑΤ«Εγχειρίδιο οδηγιών εφαρμογής των επισήμων ελέγχων των προγραμμάτων ελέγχου της σαλμονέλλωσης σε σμήνη ορνίθων αναπαραγωγής ωοπαραγωγής και κρεατοπαραγωγής του είδους Gallus gallus.» &,1 η Έκδοση αναρτημένη επίσης στο διαδικτυακό τόπο του ΥΠΑΑΤ «Εγχειρίδιο οδηγιών εφαρμογής των επισήμων ελέγχων των προγραμμάτων ελέγχου της σαλμονέλλωσης σε ινδόρνιθες αναπαραγωγής και πάχυνσης». «Μέτρα εφαρμογής του άρθρου 12 του Καν.(ΕΚ) αριθ. 2160/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τον έλεγχο της σαλμονέλλας και άλλων συγκεκριμένων τροφιμογενών ζωονοσογόνων παραγόντων». «Στοιχεία Προγραμμάτων Ελέγχου της Σαλμονέλλας στις όρνιθες αναπαραγωγής, ωοπαραγωγής και κρεατοπαραγωγής του είδους Gallus gallus και στις ινδόρνιθες αναπαραγωγής και πάχυνσης» «Απάντηση σε ερώτημα σχετικό με το Πρόγραμμα ελέγχου της σαλμονέλλωσης στα ορνίθια κρεοπαραγωγής του είδους G.gallus» «Δυνατότητα εφαρμογής ελάχιστης δειγματοληψίας στα πλαίσια των αυτοελέγχων σύμφωνα με το σημείο Α2 του παραρτήματος I της απόφασης / (ΦΕΚ 575 Β) «Εφαρμογή προγράμματος ελέγχου της σαλμονέλλωσης στα ορνίθια κρεατοπαραγωγής του είδους Gallus gallus» «Διαβίβαση εγκυκλίων του ΕΕΑΣ» «Τροποποίηση εγκυκλίου (240915/ )» Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 8 από 20

9 ΙV. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Αρμοδιότητες Σύμφωνα με το ΠΔ 455/1990, οι αρμοδιότητες του Τμήματος είναι : 1. Μελέτη των υγειονομικών και οικονομικών προβλημάτων που προκαλούνται από τις ζωοανθρωπονόσους, στην αγροτική οικονομία και στη δημόσια υγεία και η λήψη μέτρων αντιμετώπισής τους. 2. Ο προσδιορισμός της μεθοδολογίας μελέτης και ελέγχου των επιδημιολογικών παραγόντων εμφάνισης και εξάπλωσης των παραπάνω νοσημάτων στα παραγωγικά και άγρια ζώα καθώς και η μέριμνα εφαρμογής τους. 3. Η εκπόνηση προγραμμάτων καταπολέμησης των ζωοανθρωπονόσων και ο συντονισμός της δράσης των περιφερειακών υπηρεσιών για την εφαρμογή τους. 4. Η συνεργασία με αρμόδιες υγειονομικές αρχές και οργανισμούς για το συντονισμό της αντιμετώπισης των παραπάνω νοσημάτων σε ανθρώπους και ζώα. 5. Η μέριμνα συγκέντρωσης και επεξεργασίας των πάσης φύσεως στατιστικών στοιχείων που αφορούν τις ζωοανθρωπονόσους γενικά. 6. Η αντιμετώπιση θεμάτων αρμοδιότητας του Τμήματος στα πλαίσια των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Αντικείμενα Τα κυριότερα αντικείμενα του Τμήματος είναι : 1. Επιβολή υγειονομικών και λοιπών μέτρων για την προστασία και εξυγίανση της κτηνοτροφίας από λοιμώδη και παρασιτικά νοσήματα 2. Πρόγραμμα εκρίζωσης της βρουκέλλωσης των βοοειδών 3. Πρόγραμμα εκρίζωσης της φυματίωσης των βοοειδών 4. Πρόγραμμα ελέγχου και εκρίζωσης της βρουκέλλωσης (μελιταίου πυρετού) στα μικρά μηρυκαστικά 5. Παρακολούθηση των ζωονόσων και των ζωονοσογόνων παραγόντων, βάση της οδηγίας 2003/99/ΕΚ 6. Μέτρα πρόληψης και καταστολής των μεταδοτικών νόσων στα ζώα. 7. Πρόγραμμα ελέγχου της σαλμονέλλωσης στις όρνιθες αναπαραγωγής του είδους Gallus gallus 8. Πρόγραμμα ελέγχου της σαλμονέλλωσης στις όρνιθες ωοπαραγωγής του είδους Gallus gallus 9. Πρόγραμμα ελέγχου της σαλμονέλλωσης στα ορνίθια κρεατοπαραγωγής του είδους Gallus gallus 10. Πρόγραμμα ελέγχου της σαλμονέλλωσης στις ινδόρνιθες αναπαραγωγής και πάχυνσης Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 9 από 20

10 Προσωπικό: ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ ΜΟΝΙΜΟ ΕΠΟΧΙΚΟ Κτηνίατροι 3 0 Διοικητικοί 0 0 Βοηθητικό προσωπικό 0 0 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Κατά τη χρονική στιγμή της εναρκτήριας σύσκεψης, στο τμήμα υπηρετούσαν 4 κτηνίατροι, εκ των οποίων μόνο 2 κτηνίατροι ουσιαστικά απασχολούνται με τη δραστηριότητα του τμήματος. Ωστόσο μόνο ο ένας από τους ως άνω δυο κτηνίατρους έχει αποκλειστική αρμοδιότητα την εφαρμογή προγραμμάτων σαλμονελώσεων. Η μια εκ των τριών κτηνιάτρων έχει άδεια κύησης και στη συνέχεια άδεια ανατροφής τέκνου έως το Μάρτιο του Στις 4 Μαΐου 2010 μετακινήθηκε στο Τμήμα μία ακόμη κτηνίατρος από το Τοπικό Κέντρο Αγροτικής Ανάπτυξης Αθηνών. Στα τέλη Οκτωβρίου συνταξιοδοτήθηκε η Προϊσταμένη του Τμήματος. Κατά τη χρονική στιγμή της καταληκτικής σύσκεψης, το προσωπικό του τμήματος Ζωοανθρωπονόσων είναι 3 μόνιμοι κτηνίατροι,(μείωση προσωπικού σε σχέση με την εναρκτήρια σύσκεψη, κατά 25%). Εξοπλισμός: Το τμήμα έχει ελλείψεις εξοπλισμού και επίπλων. Με τα από & υπηρεσιακά σημειώματα, το τμήμα γνωστοποίησε τις ανάγκες του για μηχανογραφικό εξοπλισμό και έπιπλα.-1&1 Α. Ανάγκες σε χώρο : Υπάρχει επάρκεια χώρου για το υπάρχον προσωπικό. Προβλήματα εκκρεμότητες: Το τμήμα δεν ενεργοποιεί το σύνολο των αρμοδιοτήτων που του έχουν ανατεθεί από τη νομοθεσία, λόγω της πολύ σημαντικής έλλειψης προσωπικού. Με τα από , , υπηρεσιακά σημειώματα, το τμήμα γνωστοποίησε τις ανάγκες του για άμεση πρόσληψη προσωπικού.-2- V. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ (της Επιθεωρούμενης Δράσης) Το προσωπικό του Τμήματος έχει εκπαιδευτεί σε κοινοτικά σεμινάρια και στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (παραδόθηκε στη ΔΚΕΕ σχετικός συγκεντρωτικός πίνακας εκπαίδευσης προσωπικού).-3- Επίσης υπάρχει πρόβλεψη για εκπαίδευση του προσωπικού της ΚΑΑ στο άμεσο μέλλον (κατά τη διάρκεια του 2011), με συμμετοχή υπευθύνων και από την Τ/Α και από τα εργαστήρια. Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 10 από 20

11 Ειδικότερα και σε ότι αφορά τις ανάγκες εκπαίδευσης του προσωπικού που ασχολείται με το σχεδιασμό προγραμμάτων, δηλώθηκε από την ΚΑΑ η επιτακτική και άμεση ανάγκη εκπαίδευσης προς το σκοπό αυτό. Επίσης υπάρχει ανάγκη εκπαίδευσης προσωπικού σε θέματα των προγραμμάτων αρμοδιότητας του τμήματος και εκπαίδευση του προσωπικού σε θέματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, σε θέματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και σε εφαρμοσμένες τεχνολογίες. Οι εκπαιδευτικές αυτές ανάγκες, γίνεται προσπάθεια να καλυφθούν μέσω των εκπαιδευτικών σεμιναρίων του ΙΝΕΠ. Τηρείται αρχείο εκπαίδευσης των υπαλλήλων του τμήματος Δ και αρχείο με τα επιμορφωτικά σεμινάρια και συσκέψεις που έχει πραγματοποιήσει το τμήμα για τις ΔΚ των ΝΑ, και για τα Εργαστήρια. Ειδικότερα και σε ότι αφορά τα ΕΠΕΣ, διατηρείται ξεχωριστός φάκελος και υπάρχει και συγκεντρωτικός πίνακας.-4- Η εκπαίδευση των νεοπροσληφθέντων υπαλλήλων γίνεται μέσω των ετήσιων σεμιναρίων-συσκέψεων που διοργανώνει το τμήμα Δ για τα ΕΠΕΣ, από τους παλαιότερους υπαλλήλους και με την παρακολούθηση εκπαιδευτικών σεμιναρίων που διοργανώνει η κοινότητα. Βοηθητικό ρόλο στην εκπαίδευση παίζουν επίσης τα εγχειρίδια εφαρμογής των ΕΠΕΣ και το εγχειρίδιο εφαρμογής του προγράμματος εκρίζωσης της φυματίωσης των βοοειδών που είναι αναρτημένα στον διαδικτυακό τόπο του ΥΠΑΑΤ, η ύπαρξη ενημερωτικού φυλλαδίου για τα ΕΠΕΣ και Video σχετικά με τη μεθοδολογία δειγματοληψίας που είναι επίσης αναρτημένα στον παραπάνω διαδικτυακό τόπο( Η εκπαίδευση του προσωπικού των ΠΕΚΥ, προγραμματίζεται να γίνει κατά τη διάρκεια του έτους 2011, στην Καλαμάτα στη Θεσσαλονίκη και στα Ιωάννινα. Ο ακριβής προγραμματισμός θα γίνει από το αρμόδιο Τμήμα το ταχύτερο δυνατό. -3- (συμπληρωματικό). VΙ. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ (με άλλες υπηρεσίες και φορείς) Οι συνεργασίες με τα Τμήματα των άλλων Δ/νσεων της ΓΔΚ δηλώνεται ως καλή. Επίσης ως καλή δηλώνεται και η συνεργασία με τη Δ/νση Εισροών Ζωικής Παραγωγής του ΥΠΑΑΤ. Όσον αφορά τη δ/νση Πληροφορικής του ΥΠΑΑΤ χρειάζεται ειδική συνεργασία ώστε να δημιουργηθεί μια βάση δεδομένων για τη συλλογή και καλύτερη επεξεργασία των στοιχείων των ΕΠΕΣ. Έχουν πραγματοποιηθεί συναντήσεις με υπευθύνους πτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων και πτηνοτροφικών συνεταιρισμών, προκειμένου να διευκρινιστούν και να λυθούν προβλήματα εφαρμογής των ΕΠΕΣ. Στους παραπάνω ιδιωτικούς φορείς γίνεται άμεσα κοινοποίηση των εθνικών εφαρμοστικών αποφάσεων των ΕΠΕΣ και επίσης έχουν πραγματοποιηθεί συσκέψεις (25 Νοεμβρίου 2009 και 12 Οκτωβρίου 2010) με τους υπευθύνους ιδιωτικών εργαστηρίων που συμμετέχουν στα ΕΠΕΣ -πακέτο εγγράφων 5. Υπάρχει διαρκής συνεργασία με το ΕΣΥΔ, τον ΕΟΦ, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την EFSA και το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΚΕΕΛΠΝΟ, Γενική Δ/νση Δημόσιας Υγείας, ΕΦΕΤ). Έγγραφο 6 Η συνεργασία με τις συναρμόδιες αποκεντρωμένες Υπηρεσίες ΥΠΑΑΤ και των ΠΕΚΥ (Διευθύνσεις Κτηνιατρικής, Τμήματα Κτηνιατρικής, Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς, κτηνιατρικά Εργαστήρια), δηλώνεται ως ικανοποιητική. Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 11 από 20

12 VII. ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ από FVO Η ΚΑΑ δέχθηκε επιθεώρηση από το FVO σχετικά με τον έλεγχο των ΕΠΕΣ στη Χώρα, ΑΠΟΣΤΟΛΗ: ΓΔ(SANCO)/ από τις 14 έως τις 23 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Αναλυτικά οι συστάσεις που έγιναν από το FVO καθώς επίσης και οι δράσεις που αναλήφθηκαν από το αρμόδιο τμήμα ως διορθωτικές ενέργειες,έχουν ως εξής: έγγραφο 7 Αριθ. Σύστασης 1. Η μέθοδος δειγματοληψίας που εφαρμόζεται στα σμήνη αναπαραγωγής και στα σμήνη ωοπαραγωγής πρέπει να συμμορφώνεται πλήρως με τις κοινοτικές απαιτήσεις που περιλαμβάνονται στους κανονισμούς (ΕΚ) αριθ. 1003/2005 και 1168/2006, διορθώνοντας όλες τις ανεπάρκειες που αναφέρονται στην παρούσα έκθεση. Σχέδιο δράσης: Α. Καταργήθηκε η με αριθ / (ΦΕΚ Β 1011) απόφαση του ΥΠΑΑΤ και εκδόθηκε η με αριθ / (ΦΕΚ Β 2599) απόφαση του ΥΠΑΑΤ, στην οποία έγινε διόρθωση της απόκλισης από το σημείο (α) του παραρτήματος του Καν. (ΕΚ) αριθ. 1003/2005 σχετικά με την ομαδοποίηση των περιττωμάτων. Β. Βρισκόμαστε στο στάδιο επεξεργασίας της νέας έκδοσης του εγχειριδίου για την εφαρμογή των επισήμων ελέγχων στις όρνιθες αναπαραγωγής του είδους Gallus gallus, στην οποία, μεταξύ των άλλων τροποποιήσεων, διορθώνεται και η παραπάνω απόκλιση από την κοινοτική νομοθεσία.επίσης, επεξεργαζόμαστε τη νέα έκδοση του εγχειριδίου για την εφαρμογή των επισήμων ελέγχων στις όρνιθες ωοπαραγωγής του είδους Gallus gallus. Στις νέες εκδόσεις, οι οποίες θα εκδοθούν το αργότερο μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του Μαρτίου, έχει γίνει και προσθήκη ειδικού παρατήματος, το οποίο δίνει λεπτομερείς οδηγίες στους επίσημους κτηνιάτρους σχετικά με τον έλεγχο της αξιοπιστίας των αυτοελέγχων. Γ. Το τμήμα Ζωοανθρωπονόσων προγραμματίζει για το Β εξάμηνο του 2010 κύκλο συσκέψεων σεμιναρίων με τους υπευθύνους εφαρμογής των ΕΠΕΣ επίσημων κτηνιάτρων, σχετικά με την εφαρμογή των ΕΠΕΣ-έγγραφο 7(συμπληρωματικό). Αριθ. Σύστασης 2. Η ΚΑΑ πρέπει να διασφαλίσει την εφαρμογή ενός ορθού πρωτοκόλλου δειγματοληψίας σε σμήνη ορνίθων ωοπαραγωγής όταν εντοπίζονται SE ή ST σε μια εκμετάλλευση, σύμφωνα με το σημείο 2.1.δ) του παραρτήματος του κανονισμού (ΕΚ) αριθ.1168/2006. Σχέδιο δράσης: Ο Προϊστάμενος της Δ/νσης Κτηνιατρικής με απόφασή του καθιστά υποχρεωτική τη δειγματοληψία σε όλα τα σμήνη της εκμετάλλευσης ορνίθων ωοπαραγωγής σε περίπτωση που ένα από αυτά βρεθεί θετικό στη SE ή ST. Αυτό εξάλλου περιγράφεται τόσο στην εθνική απόφαση εφαρμογής του ΕΠΕΣ στις όρνιθες ωοπαραγωγής του είδους Gallus gallus,όσο και στο υπόδειγμα ΠΣΟΩΟ07 του μέρους 3 του εγχειριδίου για την εφαρμογή των επισήμων ελέγχων στις όρνιθες του παραπάνω είδους Η περίπτωση που παρατηρήθηκε κατά την επιθεώρηση ήταν μεμονωμένη. Η ΚΑΑ προτίθεται να προβεί σε δειγματοληπτική παρακολούθηση της σωστής εφαρμογής του σημείου 2.1.(d) του παραρτήματος του Καν. (ΕΚ) αριθ. 1168/2006 μέσα στο β εξάμηνο του Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 12 από 20

13 Αριθ. Σύστασης 3. Η ΚΑΑ πρέπει να συγκεντρώσει τις απαραίτητες πληροφορίες για την πραγματοποίηση μιας επαρκούς εξέτασης και αξιολόγησης των ΕΠΕΣ, σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος 3 στοιχείο δ) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2160/2003. Σχέδιο δράσης: Α. Θεσπίσαμε διαδικασία συλλογής και των στοιχείων των αυτοελέγχων από τα ιδιωτικά εργαστήρια που συμμετέχουν στα ΕΠΕΣ και βελτιώσαμε τη διαδικασία συλλογής των στοιχείων των επισήμων ελέγχων και των αυτοελέγχων από τις Δ/νσεις Κτηνιατρικής, μέσω τροποποιήσεων στα εγχειρίδια εφαρμογής των επισήμων ελέγχων, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις ανεπάρκειες που εντοπίστηκαν από τους Κοινοτικούς επιθεωρητές. Συγκεκριμένα : i. Έγινε προσθήκη ειδικού παρατήματος (στα εγχειρίδια οδηγιών εφαρμογής των επισήμων ελέγχων) για την λεπτομερή καθοδήγηση των επισήμων κτηνιάτρων στον έλεγχο της αξιοπιστίας των αυτοελέγχων, καθώς και προσθήκη ερωτήματος στις εκθέσεις των επισήμων ελέγχων σχετικά με το εάν ο αυτοέλεγχος είναι ικανοποιητικός ή όχι. ii. Έγινε προσθήκη, στις εκθέσεις επισήμου ελέγχου των εγχειριδίων, σημείου που αφορά τις προθεσμίες σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, καθώς και σημείου για την αναγνώριση των σμηνών. iii. Προστέθηκε αναφορά για το βάρος των δειγμάτων στα έγγραφα διαβίβασης των εργαστηριακών αποτελεσμάτων τόσο στην περίπτωση των επίσημων δειγμάτων, όσο και στην περίπτωση των δειγμάτων του αυτοελέγχου. iv. Καταρτίσθηκαν υποδείγματα για την αποστολή των δειγμάτων των αυτοελέγχων στα ιδιωτικά εργαστήρια, καθώς και για την αποστολή των εργαστηριακών αποτελεσμάτων των ιδιωτικών εργαστηρίων. v. Καταρτίσθηκε διαδικασία αποστολής των στατιστικών στοιχείων του αυτοελέγχου από τα ιδιωτικά εργαστήρια στο ΕΕΑ,ανά εξάμηνο. B. Σε πρώτη φάση η συλλογή των στοιχείων των ΕΠΕΣ γίνεται χειρόγραφα και βρισκόμαστε στο στάδιο επικοινωνίας με τη Δ/νση Πληροφορικής του ΥΠΑΑΤ, προκειμένου να δημιουργηθεί βάση δεδομένων συλλογής των παραπάνω στοιχείων. Αριθ. Σύστασης 4. Η ΑΑ θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι οι πιθανές αιτίες των εστιών λοίμωξης, στο μέτρο του δυνατού, μελετώνται και τεκμηριώνονται στις επιδημιολογικές έρευνες των εστιών, όπως απαιτεί το άρθρο 8 παράγραφος 2 της οδηγίας 2003/99/ΕΚ. Σχέδιο δράσης: Στον εσωτερικό οργανισμό οργάνωσης και λειτουργίας των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων και σε ότι αφορά τις Δ/νσεις Υγιεινής αυτών, έχουν την αρμοδιότητα της κατάρτισης και εφαρμογής προγραμμάτων πρόληψης και καταπολέμησης λοιμωδών νόσων και δηλητηριάσεων από τροφικές ή άλλες αιτίες. Σύμφωνα με ο ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ υπάρχει συνεργασία μεταξύ των ΔΥΝΑ, των ΔΚΝΑ και των περιφερειακών Δ/σεων του ΕΦΕΤ, κατά τις έρευνες σχετικά με ΕΤΛ, και το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ έχει κυρίως αρμοδιότητες συλλογής επιδημιολογικών στοιχείων καθώς και επιστημονικά συμβουλευτικές αρμοδιότητες κατά τη διερεύνηση συρροής κρουσμάτων τροφιμογενούς νοσήματος. Το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ διενεργεί ή/ και συνδράμει σε επιδημιολογικές διερευνήσεις όταν ζητηθεί η συνδρομή του από τις αρμόδιες ΔΥΝΑ. Αριθ. Σύστασης 5. Η ΑΑ πρέπει να διασφαλίσει ότι όλα τα εργαστήρια που συμμετέχουν στα ΕΠΕΣ έχουν οριστεί από την ΑΑ, εφαρμόζουν συστήματα διασφάλισης ποιότητας και συμμετέχουν σε τακτική βάση σε δοκιμές ικανότητας, ιδιαίτερα σε σχέση Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 13 από 20

14 με το υλικό περιττωμάτων, σύμφωνα με το άρθρο 12 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2160/2003. Αυτές οι δοκιμές ικανότητας θα πρέπει να οργανώνονται ή να συντονίζονται από το ΕΕΑ. Σχέδιο δράσης: I. Τα 4 κρατικά κτηνιατρικά εργαστήρια έχουν ορισθεί από την Α.Α μέσω των εθνικών εφαρμοστικών αποφάσεων των ΕΠΕΣ. II. Το Τμήμα Ζωοανθρωπονόσων και το ΕΕΑ διοργάνωσαν σύσκεψη στις 25 Νοεμβρίου 2009 με τα ιδιωτικά εργαστήρια που διενεργούν αναλύσεις δειγμάτων του αυτοελέγχου με θέμα «Σύσκεψη για τα προγράμματα Ελέγχου της σαλμονέλλας». Μετά από αυτή τη συζήτηση ξεκίνησε διαδικασία θέσπισης εσωτερικής διαδικασία έγκρισης των ιδιωτικών εργαστηρίων που συμμετέχουν στα ΕΠΕΣ. Μέσω αυτής της διαδικασίας έγκρισης εξασφαλίζεται ότι τα συμμετέχοντα ιδιωτικά εργαστήρια: Α) Θα εφαρμόζουν συστήματα διασφάλισης ποιότητας και Β) Θα έχουν την υποχρέωση να συμμετέχουν στην ετήσια διεργαστηριακή δοκιμή (ring test) για την ανίχνευση των σαλμονελλών που διοργανώνει το ΕΕΑ. Ήδη, για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του ΕΕΑ ως προς την οργάνωση δοκιμών ικανότητας, αγοράσθηκε διεργαστηριακό σχήμα από Οίκο του εξωτερικού διαπιστευμένο για το σκοπό αυτό και διανεμήθηκε από αυτόν στις 29 Οκτωβρίου Συμμετείχαν τα 4 κρατικά εργαστήρια (συμπεριλαμβανομένου του ΕΕΑ ) και 9 εργαστήρια που διενεργούν αυτοελέγχους. Όλα τα εργαστήρια έστειλαν τα αποτελέσματα τους ηλεκτρονικά στον διοργανωτή Οίκο και όπως φαίνεται από την έκθεση αξιολόγησης των αποτελεσμάτων όλα είχαν καλή απόδοση. Επίσης εξασφαλίζεται ότι: Γ) Συμμετέχουν στα εκπαιδευτικά σεμινάρια και τις ενημερωτικές συγκεντρώσεις που διοργανώνει το ΕΕΑ. Ήδη για τις ανάγκες του προσωπικού του κρατικού εργαστηρίου που παρουσίασε το πρόβλημα, καθώς και για δύο ιδιωτικά εργαστήρια που πραγματοποιούν αναλύσεις δειγμάτων αυτοελέγχου, οργανώθηκε στις 8-10 Δεκεμβρίου ημερη εκπαίδευση στο ΕΕΑ με θέματα την εφαρμογή Συστήματος Διασφάλισης Ποιότητας και την εφαρμογή του προτύπου EN/ISO /Amd 1 για τις ανάγκες του ΕΠΕΣ. Δ) Αποδέχονται την επίβλεψη του ΕΕΑ. Ε) Τηρούν τα στοιχεία που απαιτεί το πρόγραμμα Ζ) Κοινοποιούν τα θετικά για σαλμονέλλα αποτελέσματα στην αρμόδια κτηνιατρική αρχή της Ν.Α. Η) Αποστέλλουν ανά εξάμηνο τα συγκεντρωτικά στοιχεία που αφορούν τα ΕΠΕΣ για τις αναλύσεις των δειγμάτων του αυτοελέγχου. Κατόπιν τούτου βρισκόμαστε σε στάδιο κατάρτισης της πρώτης λίστας με τα ιδιωτικά εργαστήρια που συμμετέχουν στα ΕΠΕΣ, η οποία αναμένεται να δημοσιευθεί στο δικτυακό τόπο του ΥΠΑΑΤ μέχρι τα μέσα Μαρτίου Η παραπάνω λίστα δεν θα είναι σταθερή, αλλά θα μεταβάλλεται συνεχώς. Επίσης, το πρακτικό που συντάσσεται μετά την επίσκεψη του ΕΕΑ στα εργαστήρια που συμμετέχουν στα ΕΠΕΣ τροποποιήθηκε και περιλαμβάνει πλέον εκτός από τα θέματα του ελέγχου/συζήτησης και τα συμπεράσματα-παρατηρήσεις της επίσκεψης, καθώς και τις διορθωτικές ενέργειες που πρέπει να ληφθούν. Σχετικά με το κρατικό εργαστήριο που παρουσίασε το πρόβλημα, το ΕΕΑ το επισκέφθηκε για 2 η φορά στις 27 Νοεμβρίου 2009, με σκοπό την ορθή εφαρμογή του προτύπου EN/ISO /Amd1, την ορθή συμπλήρωση των αποτελεσμάτων και τη λεπτομερή τήρηση των στοιχείων που απαιτεί το εγχειρίδιο των αποφάσεων του ΕΠΕΣ, καθώς και όλων των σταδίων της δοκιμής. Για το σκοπό αυτό δόθηκαν συμπληρωματικά έντυπα υποδείγματα από το ΕΕΑ. Επιπλέον συζητήθηκαν οι απαραίτητες αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 14 από 20

15 εργαστήριο προκειμένου να διαπιστευτεί και δόθηκαν τα σχετικά έγγραφα που αφορούν το πρότυπο EN/ISO/IEC και τα συναφή πρότυπα που διέπουν την εφαρμογή Συστήματος Ποιότητας σε ένα μικροβιολογικό εργαστήριο και συνετάχθη σχετική έκθεση. Αριθ. Σύστασης 6. Η ΑΑ πρέπει να διασφαλίσει ότι τα επίσημα δείγματα στο πλαίσιο των ΕΠΕΣ αναλύονται σε εργαστήρια που είναι διαπιστευμένα σύμφωνα με το άρθρο 12 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004 και λαμβάνοντας υπόψη την παρέκκλιση που προβλέπεται στο άρθρο 18 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2076/2005. Σχέδιο δράσης: Τα 2 από τα 4 κρατικά εργαστήρια που πραγματοποιούν αναλύσεις επισήμων δειγμάτων μέσα στο πλαίσιο των ΕΠΕΣ είναι ήδη διαπιστευμένα. Το ένα από τα δύο μη διαπιστευμένα κρατικά εργαστήρια που επισκέφθηκε η ΟΑ έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες προκειμένου να υποβάλλει αίτηση στον κρατικό φορέα διαπίστευσης (ΕΣΥΔ). Το άλλο κρατικό εργαστήριο που επισκέφθηκε η ΟΑ έχει την πρόθεση να διαπιστευτεί αμέσως μόλις εκπληρωθούν οι ελάχιστες απαιτήσεις που έχει ζητήσει από την ΚΑΑ (προσωπικό, χρηματοδότηση για τη διαπίστευση). Η ΚΑΑ είναι σε φάση διερεύνησης λύσεων για ικανοποίηση των απαιτήσεων του παραπάνω εργαστηρίου. VIII. ΕΥΡΗΜΑΤΑ VIII. 1. ΓΕΝΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΖΩΟΑΝΘΡΩΠΟΝΟΣΩΝ Ε1. Το μόνιμο προσωπικό του Τμήματος αποτελείται από 3 κτηνιάτρους, χωρίς διοικητικό ή άλλο βοηθητικό προσωπικό Το υπάρχον προσωπικό δεν επαρκεί, με αποτέλεσμα το Τμήμα να λειτουργεί καλύπτοντας τις πιο σημαντικές και επείγουσες ανάγκες και όχι το σύνολο των αρμοδιοτήτων του. Με τα από , , υπηρεσιακά σημειώματα, το τμήμα γνωστοποίησε τις ανάγκες του για άμεση πρόσληψη προσωπικού Ε2.Το τμήμα έχει ελλείψεις εξοπλισμού και επίπλων. Με το από υπηρεσιακό σημείωμα, το τμήμα γνωστοποίησε τις ανάγκες του για μηχανογραφικό εξοπλισμό και έπιπλα. Ε3.Υπάρχει ανάγκη εκπαίδευσης του προσωπικού σε θέματα των προγραμμάτων αρμοδιότητας του Τμήματος, σε θέματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού. και σε θέματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και εφαρμοσμένες τεχνολογίες. Οι εκπαιδευτικές ανάγκες των σημείων 2 και 3, γίνεται προσπάθεια να καλυφθούν μέσω των εκπαιδευτικών σεμιναρίων του ΙΝΕΠ. Ε4.Η εκπαίδευση των νεοπροσληφθέντων υπαλλήλων γίνεται μέσω των ετήσιων σεμιναρίων-συσκέψεων που διοργανώνει το τμήμα Ζ/Α για τα ΕΠΕΣ, από τους παλαιότερους υπαλλήλους και με την παρακολούθηση εκπαιδευτικών σεμιναρίων που διοργανώνει η κοινότητα. Βοηθητικό ρόλο στην εκπαίδευση παίζουν επίσης τα εγχειρίδια εφαρμογής των ΕΠΕΣ και το εγχειρίδιο εφαρμογής του προγράμματος εκρίζωσης της φυματίωσης των βοοειδών που είναι αναρτημένα στον διαδικτυακό τόπο του ΥΠΠΑΤ, η ύπαρξη ενημερωτικού φυλλαδίου Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 15 από 20

16 για τα ΕΠΕΣ και Video σχετικά με τη μεθοδολογία δειγματοληψίας που είναι επίσης αναρτημένα στον παραπάνω διαδικτυακό τόπο. (Βλέπε συγκεντρωτικό κατάλογο σεμιναρίων). Ε5. Η ΚΑΑ έχει διενεργήσει κατά καιρούς εκπαιδευτικά σεμινάρια σε θέματα αρμοδιότητας του Τμήματος. Βλέπε συγκεντρωτικό πίνακα για τα σεμινάρια-συσκέψεις που έχει πραγματοποιήσει το τμήμα για τα ΕΠΕΣ από το 2007 έως σήμερα. VIIII. 2. ΕΙΔΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΖΩΟΑΝΘΡΩΠΟΝΟΣΩΝ Ε1. Η ΚΑΑ έχει πραγματοποιήσει συναντήσεις με υπευθύνους πτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων και πτηνοτροφικών συνεταιρισμών, προκειμένου να διευκρινιστούν και να λυθούν προβλήματα εφαρμογής των ΕΠΕΣ. Στους παραπάνω ιδιωτικούς φορείς γίνεται άμεσα η κοινοποίηση των εθνικών εφαρμοστικών αποφάσεων των ΕΠΕΣ. Επίσης έχουν πραγματοποιηθεί συσκέψεις (25 Νοεμβρίου 2009 και 12 Οκτωβρίου 2010) με τους υπευθύνους ιδιωτικών εργαστηρίων που συμμετέχουν στα ΕΠΕΣ.(έγγραφο με αρ. πρ / ). Ε2.Το τμήμα Ζωοανθρωπονόσων προγραμματίζει για το Β εξάμηνο του 2011 κύκλο συσκέψεων σεμιναρίων με τους υπευθύνους εφαρμογής των ΕΠΕΣ επίσημων κτηνιάτρων, σχετικά με την εφαρμογή των ΕΠΕΣ. Ε3. Από τον δειγματοληπτικό έλεγχο των αρχείων τριμηνιαίας υποβολής των στατιστικών στοιχείων και αποτελεσμάτων του έτους 2009, των εξετασθέντων δειγμάτων από τα κτηνιατρικά εργαστήρια Αθηνών, Θεσ/νίκης, Ιωαννίνων στο Τμήμα Ζ/Α, σύμφωνα με το εγχειρίδιο οδηγιών εφαρμογής των επισήμων ελέγχων του προγράμματος ελέγχου της σαλμονέλλωσης σε σμήνη ορνίθων αναπαραγωγής, Υ.Α / ΦΕΚ 2599 Β, ωοπαραγωγής, Υ.Α / ΦΕΚ 243 Β άρθ.3,παρ.3γ σημ.ii. & κρεατοπαραγωγής Υ.Α / ΦΕΚ 575Β, προέκυψε ότι τα προγράμματα εφαρμόζονται στην επικράτεια σε αρκετά καλά ποσοστά,100% για τα σμήνη αναπαραγωγής,57,3% για τα σμήνη ωοπαραγωγής και 89% για τα σμήνη κρεοπαραγωγής Τούτο διότι υπάρχει αξιόλογη εποπτεία και διαρκής παρακολούθηση εκ μέρους της ΚΑΑ και διότι τα ΕΠΕΣ αφορούν πτηνοτρόφους-επιχειρηματίες και όχι παραδοσιακούς κτηνοτρόφους(πακέτο εγγράφων 8) Ε4. Από τον έλεγχο των εξαμηνιαίων & ετησίων τεχνικών εκθέσεων αξιολόγησης των προγραμμάτων ΕΠΕΣ, με τις οποίες γίνεται και η ενημέρωση των αρμοδίων αρχών της Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, προέκυψε ότι αυτές αποστέλλονται κανονικά και εμπρόθεσμα,σύμφωνα με την Απόφ 940/2008 EL 335/ ,σελ.61 (πακέτο εγγράφων 8). Ε5. Ο συντονισμός μεταξύ των ΑΑ που εμπλέκονται στους επίσημους ελέγχους ( Τ/Α, ΕΦΕΤ, Υπ. Υγείας, ΚΕΕΛΠΝΟ)και του Τμ. Ζ/Α που απαιτείται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 882/04 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 29ης Απριλίου 2004, L 191, άρθ. 4 παρ. 3),επιτυγχάνεται με συσκέψεις, εγκυκλίους, τηλεφωνική επικοινωνία και ανάρτηση ενημερωτικού υλικού στο διαδίκτυο. Ο συντονισμός αυτός είναι μετρίως αποτελεσματικός και αποδοτικός, αφού ειδικά προς τις ΠΕΚΥ, δεν υπάρχει Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 16 από 20

17 δυνατότητα με το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο, απευθείας παρέμβασης της ΚΑΑ με επιβολή κυρώσεων προς κτηνιατρική υπηρεσία η οποία δεν εφαρμόζει επαρκώς τα ΕΠΕΣ ή κάποιο άλλο πρόγραμμα. VIII. 3. ΓΕΝΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ Ν/Α Ε1.Οι περισσότερες υπηρεσίες δηλώνουν υπολειμματικό προσωπικό τόσο σε κτηνιάτρους όσο κυρίως σε βοηθητικό προσωπικό. Ε2. Οι περισσότεροι κτηνίατροι των κτηνιατρικών υπηρεσιών της περιφέρειας, δηλώνουν ότι χρειάζονται εκπαίδευση δια βίου σε όλα τα κτηνιατρικά θέματα. Ε3. Όλες οι κτηνιατρικές υπηρεσίες της Χώρας δηλώνουν ότι έχουν ανάγκη προμήθειας σύγχρονων Η/Υ συνδεδεμένων μέσω του διαδικτύου με την κεντρική αρμόδια αρχή (ΚΑΑ) αλλά και τα κτηνιατρικά εργαστήρια, ανάγκη σε υπηρεσιακά αυτοκίνητα (jeep) και σε υλικά (κυρίως τακτική προμήθεια εργαστηριακών υλικών). Ε4. Πολλές υπηρεσίες δηλώνουν ανεπάρκεια των εξειδικευμένων κτηνιατρικών εργαστηρίων ειδικά σε περιόδους αιχμής, η οποία οφείλεται σε έλλειψη προσωπικού και σε έλλειψη αντιδραστηρίων. Ε5. Μετά τον περιορισμό των ημερών εκτός έδρας μετακινήσεων από 180 σε 60(άρθ. 9 του Ν. 3833/2010 ΦΕΚ 40Α, προβλέπεται αναστολή εφαρμογής των προγραμμάτων, αλλά και όλων γενικά των δραστηριοτήτων των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών της Τ/Α. VIII. 4. ΕΙΔΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ Ν/Α (Δ15) Τα κυριότερα ευρήματα που προέκυψαν από την επιθεώρηση των τεσσάρων Κτηνιατρικών Υπηρεσιών που επιθεωρήθηκαν κατά τη διάρκεια του έτους 2010(Ανατολική Αττική, Δυτική Αττική, Εύβοια και Άρτα), σχετικά με τον έλεγχο της εφαρμογής του προγράμματος ελέγχου των σαλμονελλώσεων στα πουλερικά., είναι : Ε1. Στις επιχειρήσεις των σμηνών πουλερικών κρεατοπαραγωγής του είδους Gallus gallus, που εμπίπτουν στα πλαίσια του Καν. (ΕΚ) υπ αριθμ. 2160/2003,της Υ.Α / ΦΕΚ 575 Β, δεν γίνονται οι επίσημοι έλεγχοι πάντα με τη συχνότητα που προβλέπονται στα ΕΠΕΣ. Οι περιφερειακές Κτηνιατρικές Υπηρεσίες έχουν καταγράψει αυτές τις εκμεταλλεύσεις σε μητρώα με τους ειδικούς νομαρχιακούς κωδικούς αριθμούς και δήλωσαν ότι ενημερώνονται για όλες τις τοποθετήσεις σμηνών και ότι αυτοί οι πτηνοτρόφοι κάνουν υποχρεωτικά αυτοελέγχους, διότι χωρίς τη συνοδευτική υπεύθυνη δήλωση δεν μπορούν να σφάξουν τα σμήνη, σε επίσημο πτηνοσφαγείο. Ε2. Οι Δ/νσεις Κτηνιατρικής δηλώνουν ότι λόγω έλλειψης προσωπικού δεν μπορούν να κάνουν χρονοδιάγραμμα εργασιών ( σχέδιο δράσης με κατανομή εργασιών & προγραμματισμό επισκέψεων) για την πραγματοποίηση των επισήμων ελέγχων των εκτροφών σε ετήσια βάση σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην εγκ. ΔΥΖ / , παρά μόνο σε εβδομαδιαία βάση στην περιοχή αρμοδιότητάς τους, μετά από τηλεφωνική κυρίως επικοινωνία με τους πτηνοτρόφους. Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 17 από 20

18 Ε3. Σε ορισμένες περιπτώσεις δεν υπήρχε συνεργασία της ΔΚ με τη Δ/νση Υγείας της Περιφέρειας και έτσι δεν υπήρχε αρχείο ιστορικών σαλμονελλώσεων σε ανθρώπους (εγκ, ΔΥΖ / ). Ε4. Σε μία περίπτωση, δεν μας επιδείχθηκε ο γεωγραφικός χάρτης περιοχών δράσης των Α.Κ που προβλέπεται στην εγκ. ΔΥΖ, / Ε5. Κατά τον έλεγχο των αρχείων αυτοέλεγχου μιας επιχείρησης, διαπιστώθηκε ότι αυτά δεν ήταν πλήρη, διότι στο έντυπο αναλύσεως δειγμάτων αυτοελέγχου, δεν ήταν συμπληρωμένη η ημερομηνία δειγματοληψίας, παρά μόνο η ημερομηνία παραλαβής του δείγματος από το εργαστήριο. Ε6. Σε μία περίπτωση κατά τον έλεγχο μιας πτηνοτροφικής επιχείρησης άρτια οργανωμένης κατά τα άλλα, υπήρχαν αποκλίσεις στα μέτρα βιοασφάλειας, ( έλλειψη περίφραξης περιμετρικά των θαλάμων και έλλειψη συστήματος καθαρισμού και απολύμανσης των οχημάτων). IX. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Το Τμήμα Ζωοανθρωπονόσων της Διεύθυνσης Υγείας Ζώων ως ΚΑΑ, οφείλει να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την υλοποίηση εφαρμογής των παρακάτω συστάσεων. Στη συνέχεια να ενημερώσει γραπτώς την Δ/νση Κτηνιατρικής Επιθεώρησης και Ελέγχου και να διαβιβάσει τη σχετική τεκμηρίωση για όλες τις σχετικές ενέργειές του. IX. 1. ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Ζ/Α Ε1- Σ1. Η KAA, πρέπει να επανέλθει με νέο έγγραφό της προς την πολιτική ηγεσία του ΥΠ.Α.Α.Τ,τονίζοντας επιτακτικά την άμεση ανάγκη πρόσληψης επιστημονικού και βοηθητικού προσωπικού προκειμένου να ασκούνται όλες οι αρμοδιότητες που προβλέπονται από το Π.Δ 455/90 και που λεπτομερώς περιγράφονται στη σελίδα 9 αυτής της έκθεσης. Το Τμήμα Ζωοανθρωπονόσων παρακαλείται να κοινοποιήσει όλες τις έγγραφες ενέργειές του προς το σκοπό αυτό, ώστε να επιταχυνθούν οι ρυθμοί εφαρμογής του προγράμματος. Σας παρακαλούμε να μας κοινοποιήσετε τη σχετική αλληλογραφία. Σχόλιο της ΚΑΑ κοινοποιηθέν με το από Υπηρεσιακό της σημείωμα: Το Τμήμα Ζωοανθρωπονόσων δεν επανήλθε με νέο έγγραφο προς την πολιτική ηγεσία του ΥΠ.Α.Α.Τ για την πρόσληψη επιστημονικού και βοηθητικού προσωπικού, διότι το αίτημά του για την πρόσληψη επιστημονικού και βοηθητικού προσωπικού καλύφθηκε από το έγγραφο που έστειλε η Γενική Δ/νση Κτηνιατρικής στις στη Γενική Δ/νση Διοικητικής Υποστήριξης με θέμα :»Ανάγκες Γενικής Δ/νσης Κτηνιατρικής σε μόνιμο προσωπικό» (επισυνάπτεται ως έγγραφο τεκμηρίωσης με αριθ. 1). Επίσης, με το υπηρεσιακό σημείωμα της 11 ης Φεβρουαρίου 2011 προς τη Δ/νση πληροφορικής, το Τμήμα Ζωοανθρωπονόσων ζητάει την υποστήριξη της παραπάνω Δ/νσης στη δημιουργία βάσης δεδομένων για τα πουλερικά και στη δικτυακή σύνδεση κοινών εφαρμογών πληροφορικής με τις βάσεις δεδομένων.(έγγραφο τεκμηρίωσης 6) Ε2- Σ2. Ομοίως ως άνω, για την προμήθεια μηχανογραφικού εξοπλισμού και επίπλων. Σας παρακαλούμε να μας κοινοποιήσετε τη σχετική αλληλογραφία. Σχόλιο της ΚΑΑ κοινοποιηθέν με το από Υπηρεσιακό της σημείωμα: Επισυνάπτεται το σχετικό υπηρεσιακό σημείωμα προς το Τμήμα Β της ΔΥΖ (έγγραφο τεκμηρίωσης αριθ. 2) Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 18 από 20

19 Ε3,Ε5-Σ3. Η KAA παρακαλείται να κοινοποιήσει στην ΔΚΕΕ, όλη τη σχετική αλληλογραφία με το ΙΝΕΠ και τη σχετική έγγραφη τεκμηρίωση για τα εκπαιδευτικά σεμινάρια σε θέματα αρμοδιότητας του Τμήματος που πρόκειται να πραγματοποιηθούν κατά τη διάρκεια του έτους Σχόλιο της ΚΑΑ κοινοποιηθέν με το από Υπηρεσιακό της σημείωμα: Επισυνάπτεται η σχετική αλληλογραφία μέχρι σήμερα (έγγραφα τεκμηρίωσης με αριθ. 3). IX.2ΕΙΔΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ (Δ15) ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Ζ/Α Ε2-ΣΙ. Η KAA παρακαλείται να συντάξει και να αποστείλει εγκύκλιο οδηγιών προς τις εφαρμοστικές κτηνιατρικές υπηρεσίες της περιφέρειας στην οποία να επισημαίνει κυρίως την ορθή εφαρμογή των ΕΠΕΣ. αναφορικά με τη συχνότητα των επισήμων ελέγχων και τη μεθοδολογία των αυτοελέγχων κατά περίπτωση. Σας παρακαλούμε να μας κοινοποιήσετε τη σχετική εγκύκλιο. Σχόλιο της ΚΑΑ κοινοποιηθέν με το από Υπηρεσιακό της σημείωμα: Επισυνάπτεται η εγκύκλιος με αριθ / με θέμα: «Οδηγίες εφαρμογής των Εθνικών Προγραμμάτων Ελέγχου των Σαλμονελλώσεων (ΕΠΕΣ)», με την οποία επισημαίνονται:1) η ανάγκη τήρησης της συχνότητας των επισήμων ελέγχων, 2) η ανάγκη δημιουργίας χρονοδ/ματος προγραμματισμού των επισήμων ελέγχων στην αρχή κάθε έτους και 3) η ανάγκη δημιουργίας γεωγραφικού χάρτη στον οποίο να αποτυπώνονται οι περιοχές δράσεις των κτηνιατρικών υπηρεσιών. (έγγραφο τεκμηρίωσης με αριθ.4). IX.3.ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ Ν/Α Ε5-ΣΙ. Η KAA παρακαλείται να συντάξει και να αποστείλει έγγραφο προς την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου στο οποίο να επισημαίνεται ο κίνδυνος αναστολής εφαρμογής των προγραμμάτων, αλλά και όλων γενικά των δραστηριοτήτων των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών των Ν/Α, με ότι αυτό συνεπάγεται για τη Δημόσια Υγεία, μετά τον περιορισμό των ημερών εκτός έδρας μετακινήσεων από 180 σε 60(άρθ. 9 του Ν. 3833/2010 ΦΕΚ 40Α ). Σας παρακαλούμε να μας κοινοποιήσετε το σχετικό έγγραφο. Σχόλιο της ΚΑΑ κοινοποιηθέν με το από Υπηρεσιακό της σημείωμα: Η Γενική Δ/νση Κτηνιατρικής με το ενημερωτικό σημείωμα της 16 ης Σεπτεμβρίου 2010 προς την υφυπουργό του ΥΠΑΑΤ, επισημαίνει, μεταξύ άλλων, το πρόβλημα του περιορισμού των ημερών μετακίνησης των κτηνιάτρων εκτός έδρας (έγγραφο τεκμηρίωσης αριθ. 5) Όσο δε αφορά τα ΕΠΕΣ, το 2009 η πορεία εφαρμογής των ΕΠΕΣ ήταν ικανοποιητική. Η αξιολόγηση των στατιστικών στοιχείων εφαρμογής των ΕΠΕΣ για το 2010 δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί και επομένως δεν έχουμε ακόμη πλήρη εικόνα της εφαρμογής τους. IX.3.ΕΙΔΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ (Δ15) ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ Ν/Α Ε2,Ε4-ΣΙ. Στην ως άνω εγκύκλιο οδηγιών προς τις εφαρμοστικές κτηνιατρικές υπηρεσίες της περιφέρειας θα πρέπει να υπενθυμίζεται η υποχρέωση για ετήσιο χρονοδιάγραμμα προγραμματισμού των επισήμων ελέγχων και αυτοελέγχων στην εφαρμογή των ΕΠΕΣ και η υποχρέωση για δημιουργία του γεωγραφικού χάρτη περιοχών δράσης των Α.Κ που προβλέπεται στην εγκ. ΔΥΖ, / Σας παρακαλούμε να μας κοινοποιήσετε τη σχετική εγκύκλιο. Σχόλιο της ΚΑΑ κοινοποιηθέν με το από Υπηρεσιακό της σημείωμα: Εγκύκλιος με αριθ / με θέμα: «Οδηγίες εφαρμογής των Εθνικών Προγραμμάτων Ελέγχου των Σαλμονελλώσεων (ΕΠΕΣ)» (έγγραφο τεκμηρίωσης με αριθ.4). Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 19 από 20

20 Οι Κτηνίατροι Επιθεωρητές Π. Λουκάς Θ. Αλεξανδρόπουλος Ε Έκδοση 2η/ Σελίδα 20 από 20