ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. Έκθεση Σύγκλισης του 2013 για τη Λετονία

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2013) 341 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Έκθεση Σύγκλισης του 2013 για τη Λετονία (Εκπονήθηκε σύμφωνα με το άρθρο 140 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά από αίτημα της Λετονίας) {SWD(2013) 196 final} EL EL

2 ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Έκθεση Σύγκλισης του 2013 για τη Λετονία (Εκπονήθηκε σύμφωνα με το άρθρο 140 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά από αίτημα της Λετονίας) 1. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Σύμφωνα με το άρθρο 140 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής ΣΛΕΕ), τουλάχιστον ανά διετία, ή μετά από αίτημα κράτους μέλους για το οποίο ισχύει παρέκκλιση 1, η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) υποβάλλουν στο Συμβούλιο έκθεση για την πρόοδο που έχουν επιτελέσει τα κράτη μέλη στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους για την επίτευξη της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Οι τελευταίες εκθέσεις σύγκλισης της Επιτροπής και της ΕΚΤ, που αφορούν όλα τα κράτη μέλη με παρέκκλιση, εγκρίθηκαν τον Μάιο του Η παρούσα έκθεση εκπονήθηκε εις ανταπόκριση στο αίτημα της Λετονίας, που υποβλήθηκε στις 5 Μαρτίου Λεπτομερέστερη αξιολόγηση της σύγκλισης της Λετονίας παρέχεται στο τεχνικό παράρτημα της παρούσας έκθεσης (SWD(2013) 196). Το περιεχόμενο των εκθέσεων που συντάσσονται από την Επιτροπή και την ΕΚΤ διέπεται από το άρθρο 140 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ. Το εν λόγω άρθρο προβλέπει ότι οι εκθέσεις εξετάζουν αν η εθνική νομοθεσία κάθε κράτους μέλους, συμπεριλαμβανομένου του καταστατικού της εθνικής κεντρικής τράπεζάς του, συμβιβάζεται με τα άρθρα 130 και 131 της ΣΛΕΕ και με το καταστατικό του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (εφεξής καταστατικό του ΕΣΚΤ/της ΕΚΤ). Οι εκθέσεις αυτές πρέπει επίσης να εξετάζουν κατά πόσον έχει επιτευχθεί υψηλός βαθμός σταθερής σύγκλισης στο σχετικό κράτος μέλος, με γνώμονα την επίτευξη των κριτηρίων σύγκλισης (σταθερότητα τιμών, δημόσια οικονομικά, σταθερότητα συναλλαγματικής ισοτιμίας, μακροπρόθεσμα επιτόκια), και λαμβάνοντας υπόψη άλλους παράγοντες που αναφέρονται στο τελευταίο εδάφιο του άρθρου 140 παράγραφος 1. Τα τέσσερα κριτήρια σύγκλισης αποσαφηνίζονται περαιτέρω σε πρωτόκολλο που προσαρτάται στις Συνθήκες (Πρωτόκολλο 13 σχετικά με τα κριτήρια σύγκλισης). Η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση έχει, γενικώς, αποκαλύψει τα κενά του ισχύοντος συστήματος οικονομικής διακυβέρνησης της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) και έχει καταδείξει ότι χρειάζεται να γίνεται πληρέστερη χρήση των υφιστάμενων μέσων. Η παρούσα εξέταση διεξάγεται στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της διακυβέρνησης της ΟΝΕ, που ξεκίνησε κατά τα προηγούμενα τρία χρόνια, με στόχο τη διασφάλιση της βιώσιμης λειτουργίας της ΟΝΕ. Η αξιολόγηση της σύγκλισης ευθυγραμμίζεται, επομένως, με την ευρύτερη 1 Τα κράτη μέλη που δεν πληρούν ακόμη τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την υιοθέτηση του ευρώ αναφέρονται ως «κράτη μέλη για τα οποία ισχύει παρέκκλιση». Η Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο διαπραγματεύθηκαν ρυθμίσεις που προβλέπουν την εξαίρεσή τους, πριν από την υιοθέτηση της Συνθήκης του Μάαστριχτ, και δεν συμμετέχουν στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ. EL 2 EL

3 προσέγγιση «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο», στο πλαίσιο της οποίας πραγματοποιείται ολοκληρωμένη και σε προγενέστερο στάδιο θεώρηση των προκλήσεων οικονομικής πολιτικής για τη διασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας, της ανταγωνιστικότητας, της σταθερότητας των χρηματοπιστωτικών αγορών και της οικονομικής ανάπτυξης. Οι βασικές καινοτομίες στον τομέα της μεταρρύθμισης της διακυβέρνησης, οι οποίες ενισχύουν την αξιολόγηση της διαδικασίας σύγκλισης κάθε κράτους μέλους και της βιωσιμότητάς της, περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την ενίσχυση της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος με τη μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, το 2011 και τα νέα μέσα στον τομέα της εποπτείας των μακροοικονομικών ανισορροπιών. Ειδικότερα, στην παρούσα έκθεση λαμβάνεται υπόψη η αξιολόγηση του επικαιροποιημένου προγράμματος σύγκλισης της Λετονίας του και οι διαπιστώσεις της έκθεσης του μηχανισμού επαγρύπνησης στο πλαίσιο της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών 3. Κριτήρια σύγκλισης Η εξέταση του κατά πόσον η εθνική νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένου του καταστατικού της εθνικής κεντρικής τράπεζας, συμβιβάζεται με το άρθρο 130 και με την υποχρέωση συμφωνίας, δυνάμει του άρθρου 131 της ΣΛΕΕ, περιλαμβάνει αξιολόγηση της τήρησης της απαγόρευσης της νομισματικής χρηματοδότησης (άρθρο 123) και της απαγόρευσης της προνομιακής πρόσβασης (άρθρο 124) της συνέπειας με τους στόχους του ΕΣΚΤ (άρθρο 127 παράγραφος 1) και τα καθήκοντά του (άρθρο 127 παράγραφος 2) και άλλων πτυχών που σχετίζονται με την ενσωμάτωση της εθνικής κεντρικής τράπεζας στο ΕΣΚΤ τη στιγμή της υιοθέτησης του ευρώ. Το κριτήριο της σταθερότητας των τιμών ορίζεται στο άρθρο 140 παράγραφος 1 πρώτη περίπτωση της ΣΛΕΕ: η «επίτευξη υψηλού βαθμού σταθερότητας των τιμών [ ] καταδεικνύεται από ένα ποσοστό πληθωρισμού του κράτους αυτού που προσεγγίζει το αντίστοιχο ποσοστό των τριών, το πολύ, κρατών με τις καλύτερες επιδόσεις από άποψη σταθερότητας τιμών». Το άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου σχετικά με τα κριτήρια σύγκλισης ορίζει περαιτέρω ότι «το κριτήριο της σταθερότητας των τιμών [ ] σημαίνει ότι ένα κράτος μέλος έχει σταθερές επιδόσεις στο θέμα των τιμών και μέσο ποσοστό πληθωρισμού, καταγεγραμμένο επί ένα έτος πριν από τον έλεγχο, που δεν υπερβαίνει εκείνο των τριών, το πολύ, κρατών μελών με τις καλύτερες επιδόσεις από άποψη σταθερότητας τιμών, περισσότερο από 1 1/2 ποσοστιαία μονάδα. Ο πληθωρισμός υπολογίζεται βάσει του δείκτη τιμών καταναλωτή (ΔΤΚ) ή σε συγκρίσιμη βάση, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές των εθνικών ορισμών» 4. Η απαίτηση της διατηρησιμότητας σημαίνει ότι οι ικανοποιητικές επιδόσεις ως προς τον πληθωρισμό πρέπει ουσιαστικά να αποδίδονται στην κατάλληλη εξέλιξη του κόστους των εισροών και σε άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη των τιμών κατά διαρθρωτικό τρόπο, και όχι Διαθέσιμη στη διεύθυνση: m. Η Επιτροπή δημοσίευσε την πρώτη της έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης (ΕΜΕ) τον Φεβρουάριο του 2012 και τη δεύτερη ΕΜΕ (στο πλαίσιο του κύκλου για το 2013) τον Νοέμβριο του Με βάση τα συμπεράσματα των δύο εκθέσεων, η Λετονία δεν αποτέλεσε αντικείμενο εμπεριστατωμένης επισκόπησης στο πλαίσιο της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών. Για τους σκοπούς του κριτηρίου της σταθερότητας των τιμών, ο πληθωρισμός υπολογίζεται με τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ), ο οποίος ορίζεται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2494/95. EL 3 EL

4 στην επιρροή προσωρινών παραγόντων. Ως εκ τούτου, η εξέταση της σύγκλισης περιλαμβάνει αξιολόγηση των παραγόντων που έχουν επιπτώσεις στις προοπτικές του πληθωρισμού και συμπληρώνεται από αναφορά στις πλέον πρόσφατες προβλέψεις για τον πληθωρισμό από τις υπηρεσίες της Επιτροπής 5. Συναφώς, στην έκθεση εξετάζεται επίσης κατά πόσον η χώρα είναι πιθανό να επιτύχει την οριζόμενη τιμή αναφοράς κατά τους προσεχείς μήνες. Η τιμή αναφοράς του πληθωρισμού υπολογίστηκε σε 2,7% τον Απρίλιο του 2013, και τα κράτη μέλη με τις καλύτερες επιδόσεις ήταν η Σουηδία, η Λετονία και η Ιρλανδία 6. Είναι δικαιολογημένο να αποκλείονται από τα κράτη μέλη με τις καλύτερες επιδόσεις χώρες των οποίων τα ποσοστά πληθωρισμού δεν μπορούν να θεωρηθούν ως άξια λόγου σημεία αναφοράς για τα άλλα κράτη μέλη. Τέτοιες ακραίες τιμές είχαν εντοπιστεί κατά το παρελθόν στις εκθέσεις σύγκλισης του 2004 και του , δεδομένου ότι τα ποσοστά πληθωρισμού διέφεραν κατά πολύ από τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ. Στην παρούσα συγκυρία, είναι δικαιολογημένο να αποκλειστεί η Ελλάδα από τα κράτη μέλη με τις καλύτερες επιδόσεις, εφόσον το ποσοστό και τα χαρακτηριστικά του πληθωρισμού της αποκλίνουν με μεγάλη διαφορά από τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ, αντικατοπτρίζοντας κυρίως τις σοβαρές ανάγκες προσαρμογής και την έκτακτη κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, και αν συμπεριλαμβανόταν θα επηρέαζε αδικαιολόγητα την τιμή αναφοράς και, άρα, την ορθότητα του κριτηρίου 8. Μεταξύ των χωρών με τις καλύτερες επιδόσεις, η Ελλάδα αντικαθίσταται από την Ιρλανδία. Το κριτήριο σύγκλισης σχετικά με τα δημόσια οικονομικά προσδιορίζεται στο άρθρο 140 παράγραφος 1 δεύτερη περίπτωση της ΣΛΕΕ ως «σταθερότητα των δημόσιων οικονομικών αυτό καταδεικνύεται από την επίτευξη δημοσιονομικής κατάστασης χωρίς υπερβολικό δημοσιονομικό έλλειμμα, κατά την έννοια του άρθρου 126 παράγραφος 6». Επιπλέον, το άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου σχετικά με τα κριτήρια σύγκλισης ορίζει ότι το κριτήριο αυτό σημαίνει ότι «τη στιγμή της εξέτασης δεν έχει ληφθεί απόφαση του Συμβουλίου, για το κράτος μέλος, όπως αναφέρεται στο άρθρο 126, παράγραφος 6, της εν λόγω Συνθήκης, όσον αφορά την ύπαρξη υπερβολικού ελλείμματος». Στο πλαίσιο της συνολικής ενίσχυσης της οικονομικής διακυβέρνησης στην ΟΝΕ, το 2011 ενισχύθηκε το παράγωγο δίκαιο που αφορά τα δημόσια οικονομικά, ειδικότερα με τους νέους κανονισμούς για την τροποποίηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης Όλες οι προβλέψεις για τον πληθωρισμό και τις άλλες μεταβλητές στην παρούσα έκθεση έχουν ληφθεί από τις εαρινές προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής, του Οι προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής βασίζονται σε μια σειρά κοινών παραδοχών όσον αφορά τις εξωτερικές μεταβλητές και στην παραδοχή ότι δεν θα αλλάξει η ακολουθούμενη πολιτική, ενώ παράλληλα λαμβάνονται υπόψη τα μέτρα που έχουν ήδη γίνει επαρκώς γνωστά. Η πρόβλεψη της τιμής αναφοράς υπόκειται σε σημαντικές αβεβαιότητες, καθώς υπολογίζεται βάσει των προβλέψεων για τον πληθωρισμό για τα τρία κράτη μέλη που προβλέπεται ότι θα έχουν τις καλύτερες επιδόσεις όσον αφορά τη σταθερότητα των τιμών κατά την περίοδο που καλύπτεται από τις προβλέψεις, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το ενδεχόμενο περιθώριο σφάλματος. Η τελευταία ημερομηνία συλλογής στοιχείων για την παρούσα έκθεση ήταν η 16η Μαΐου Στη Λιθουανία και στην Ιρλανδία, αντιστοίχως. Τον Απρίλιο του 2013, το μέσο ποσοστό πληθωρισμού σε δωδεκάμηνη βάση στην Ελλάδα ήταν 0,4%, ενώ αυτό της ζώνης του ευρώ 2,2%, με πρόβλεψη να αυξηθεί περαιτέρω η διαφορά μεταξύ των δύο τιμών κατά τους προσεχείς μήνες. Μια οδηγία σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για τα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια, δύο νέοι κανονισμοί σχετικά με τη μακροοικονομική εποπτεία και τρεις κανονισμοί για την τροποποίηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) τέθηκαν σε ισχύ στις 13 Δεκεμβρίου 2011 (ο ένας από EL 4 EL

5 Η ΣΛΕΕ αναφέρεται στο κριτήριο της συναλλαγματικής ισοτιμίας στο άρθρο 140 παράγραφος 1 τρίτη περίπτωση ως «τήρηση των κανονικών περιθωρίων διακύμανσης που προβλέπονται από τον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών του ευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος επί δύο τουλάχιστον χρόνια, χωρίς υποτίμηση έναντι του ευρώ». Το άρθρο 3 του Πρωτοκόλλου σχετικά με τα κριτήρια σύγκλισης ορίζει ότι: «Το κριτήριο της συμμετοχής στο μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών του ευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος ( ) σημαίνει ότι ένα κράτος μέλος έχει τηρήσει τα κανονικά περιθώρια διακύμανσης που προβλέπει ο μηχανισμός συναλλαγματικών ισοτιμιών του ευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος χωρίς σοβαρή ένταση κατά τα δύο, τουλάχιστον, τελευταία έτη πριν από την εξέταση. Ειδικότερα, το κράτος μέλος δεν πρέπει να έχει υποτιμήσει την κεντρική διμερή ισοτιμία του νομίσματος έναντι του ευρώ με δική πρωτοβουλία μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα» 10. Η σχετική διετής περίοδος για την αξιολόγηση της σταθερότητας της συναλλαγματικής ισοτιμίας στην παρούσα έκθεση καλύπτει το διάστημα από τις 17 Μαΐου 2011 έως τις 16 Μαΐου Κατά την αξιολόγηση του κριτηρίου της σταθερότητας της συναλλαγματικής ισοτιμίας, η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη τις εξελίξεις σε επικουρικούς δείκτες, όπως οι εξελίξεις στα συναλλαγματικά διαθέσιμα και τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια, καθώς και τον ρόλο μέτρων πολιτικής, περιλαμβανομένων των παρεμβάσεων στην αγορά συναλλάγματος, για τη διατήρηση της σταθερότητας των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Στην ανάλυση λαμβάνεται επίσης υπόψη, κατά περίπτωση, ο αντίκτυπος των επίσημων εξωτερικών χρηματοδοτικών ρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένου του μεγέθους, του ύψους και των χαρακτηριστικών των ροών συνδρομής, καθώς και των πιθανών προϋποθέσεων πολιτικής. Στο άρθρο 140 παράγραφος 1 τέταρτη περίπτωση της ΣΛΕΕ προβλέπεται ότι η «διάρκεια της σύγκλισης που θα έχει επιτευχθεί από το κράτος μέλος για το οποίο ισχύει παρέκκλιση και της συμμετοχής του στο μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών αντανακλώμενη στα επίπεδα των μακροπρόθεσμων επιτοκίων». Το άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου σχετικά με τα κριτήρια σύγκλισης ορίζει περαιτέρω ότι «το κριτήριο της σύγκλισης των επιτοκίων ( ) σημαίνει ότι το υπό παρατήρηση κράτος μέλος, επί διάστημα ενός έτους πριν από την εξέταση, έχει μέσο ονομαστικό μακροπρόθεσμο επιτόκιο το οποίο δεν υπερβαίνει εκείνο των τριών, το πολύ, κρατών μελών με τις καλύτερες επιδόσεις από άποψη σταθερότητας τιμών, περισσότερο από 2 ποσοστιαίες μονάδες. Τα επιτόκια υπολογίζονται βάσει μακροπροθέσμων ομολόγων του δημοσίου ή συγκρίσιμων χρεογράφων, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές των εθνικών ορισμών». 10 τους δύο νέους κανονισμούς σχετικά με τη μακροοικονομική εποπτεία και ο ένας από τους τρεις κανονισμούς για την τροποποίηση του ΣΣΑ περιλαμβάνουν νέους μηχανισμούς επιβολής της νομοθεσίας για τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ). Εκτός από τη βελτίωση της λειτουργικότητας του κριτηρίου του χρέους στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, οι τροποποιήσεις εισήγαγαν μια σειρά σημαντικών καινοτομιών στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, και ιδίως ένα κριτήριο δαπανών που συμπληρώνει την αξιολόγηση της προόδου προς την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου για κάθε χώρα. Κατά την αξιολόγηση της συμμόρφωσης με το κριτήριο της συναλλαγματικής ισοτιμίας, η Επιτροπή εξετάζει κατά πόσον η συναλλαγματική ισοτιμία παρέμεινε σε επίπεδα που προσεγγίζουν την κεντρική ισοτιμία του ΜΣΙ ΙΙ, ενώ ενδέχεται να ληφθούν υπόψη λόγοι ανατίμησης, σύμφωνα με την Κοινή δήλωση για τις προσχωρούσες χώρες και τον ΜΣΙ2, του άτυπου Συμβουλίου ECOFIN, το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 5 Απριλίου EL 5 EL

6 Η τιμή αναφοράς του επιτοκίου υπολογίστηκε σε 5,5% τον Απρίλιο του Η τιμή αναφοράς βασίζεται στα μακροπρόθεσμα επιτόκια στη Σουηδία, τη Λετονία και την Ιρλανδία 11. Στην έκθεση σύγκλισης του 2012, το μακροπρόθεσμο επιτόκιο της Ιρλανδίας, ενός από τα τρία κράτη μέλη με τις καλύτερες επιδόσεις από άποψη σταθερότητας τιμών, δεν συμπεριλήφθηκε στον υπολογισμό της τιμής αναφοράς για το κριτήριο των μακροπρόθεσμων επιτοκίων, λόγω των σοβαρών στρεβλώσεων της αγοράς κρατικών ομολόγων. Ωστόσο, από τότε, το μακροπρόθεσμο επιτόκιο της Ιρλανδίας έχει συγκλίνει πολύ περισσότερο προς τα επιτόκια των άλλων κρατών μελών της ζώνης του ευρώ, η δε πρόσβαση της Ιρλανδίας στην αγορά ομολόγων έχει βελτιωθεί σημαντικά, γεγονός που υποδηλώνει ότι το μακροπρόθεσμο επιτόκιο της Ιρλανδίας έχει καταστεί εκ νέου αξιόλογο σημείο αναφοράς. Βάσει του άρθρου 140 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ απαιτείται επίσης εξέταση και άλλων παραγόντων που συνδέονται με την οικονομική ολοκλήρωση και τη σύγκλιση. Οι πρόσθετοι αυτοί παράγοντες περιλαμβάνουν την ολοκλήρωση της χρηματοπιστωτικής αγοράς και της αγοράς προϊόντων, την εξέλιξη του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και την εξέλιξη του ανά μονάδα κόστους εργασίας και άλλων δεικτών τιμών. Οι τελευταίοι αυτοί παράγοντες καλύπτονται στο πλαίσιο της εξέτασης της σταθερότητας των τιμών. Οι πρόσθετοι παράγοντες αποτελούν σημαντικούς δείκτες του ότι η ένταξη ενός κράτους μέλους στη ζώνη του ευρώ θα πραγματοποιηθεί χωρίς δυσκολίες και διευρύνουν την ανάλυση όσον αφορά τη διατηρησιμότητα της σύγκλισης. 2. ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ Στην έκθεση σύγκλισης του 2012, η αξιολόγηση σχετικά με τη σύγκλιση της νομοθεσίας κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η νομοθεσία της Λετονίας, και ιδίως ο νόμος για τη Latvijas Banka (Κεντρική Τράπεζα της Λετονίας), δεν ήταν απόλυτα συμβατή με τις υποχρεώσεις που επιβάλλει το άρθρο 131 της ΣΛΕΕ. Τα προβλήματα συμβατότητας αφορούσαν ειδικότερα τους τομείς της ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας, της απαγόρευσης της χρηματοδότησης με νομισματικά μέσα και της ενσωμάτωσης της κεντρικής τράπεζας στο ΕΣΚΤ κατά την υιοθέτηση του ευρώ, όσον αφορά τα καθήκοντα του ΕΣΚΤ, όπως περιγράφονται στο άρθρο 127 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ και στο άρθρο 3 του καταστατικού του ΕΣΚΤ/της ΕΚΤ. Μετά την αξιολόγηση της έκθεσης σύγκλισης του 2012, η λετονική κυβέρνηση, σε συνεργασία με τη Latvijas Banka, επεξεργάστηκε τροποποιήσεις του νόμου για τη Latvijas Banka, τις οποίες ψήφισε το Λετονικό Κοινοβούλιο στις 10 Ιανουαρίου Ο νόμος για την Κεντρική Τράπεζα της Λετονίας, όπως τροποποιήθηκε, είναι απολύτως σύμφωνος με τα άρθρα 130 και 131 της ΣΛΕΕ. 3. ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ Το μέσο δωδεκάμηνο ποσοστό πληθωρισμού της Λετονίας διαμορφώθηκε σε επίπεδα υψηλότερα της τιμής αναφοράς, από την τελευταία αξιολόγηση της σύγκλισης το Το μέσο ποσοστό πληθωρισμού στη Λετονία, κατά το δωδεκάμηνο έως τον Απρίλιο του 2013, ήταν 1,3%, δηλαδή σαφώς χαμηλότερο από 11 Η τιμή αναφοράς για τον Απρίλιο του 2013 υπολογίζεται ως ο απλός μέσος όρος των μέσων μακροπρόθεσμων επιτοκίων στη Σουηδία (1,6%), τη Λετονία (3,8%) και την Ιρλανδία (5,1%). EL 6 EL

7 την τιμή αναφοράς 2,7%. Προβλέπεται να παραμείνει κάτω από την τιμή αναφοράς κατά τους προσεχείς μήνες. Μετά την κορύφωση του ετήσιου πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ στο 15,3% το 2008, η σημαντική προσαρμογή των ονομαστικών μισθών και μια διόρθωση στις τιμές των εισαγωγών οδήγησε σε περίοδο αρνητικού επίσημου πληθωρισμού, το 2009 και το Με την αλλαγή του οικονομικού κύκλου και την αυξητική τάση στις τιμές των βασικών προϊόντων στην παγκόσμια αγορά, ο μέσος πληθωρισμός αυξήθηκε από -1,2% το 2010 σε 4,2% το 2011, ενισχυόμενος και από τις αυξήσεις των έμμεσων φόρων. Καθώς εξασθένησαν αυτές οι προσωρινές επιδράσεις, ο πληθωρισμός μετριάστηκε στο 2,3% το 2012, και μέχρι τον Απρίλιο του 2013 ο ετήσιος πληθωρισμός υποχώρησε στο -0,4%. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ αναμένεται να διαμορφωθεί στο 1,4% κατά μέσο όρο το 2013, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής, του 2013, λόγω, μεταξύ άλλων, της μείωσης των τιμών της ενέργειας και της μείωσης του κανονικού συντελεστή ΦΠΑ κατά 1 εκατοστιαία μονάδα από τον Ιούλιο του Ο πληθωρισμός προβλέπεται να ανακάμψει το 2014 στο 2,1% κατά μέσο όρο, στο πλαίσιο της βελτίωσης της εγχώριας ζήτησης και της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Το επίπεδο τιμών στη Λετονία (περίπου 71% του μέσου όρου της ζώνης του ευρώ το 2011) υποδηλώνει δυνατότητες για περαιτέρω σύγκλιση του επιπέδου των τιμών μακροπρόθεσμα. Για να είναι διατηρήσιμη η σύγκλιση απαιτείται η επίτευξη της τιμής αναφοράς να αντικατοπτρίζει διαρθρωτικά βασικά μεγέθη και όχι προσωρινούς παράγοντες. Στην περίπτωση της Λετονίας, η μείωση του ΦΠΑ, τον Ιούλιο του 2012, έχει συμβάλει στο σημερινό χαμηλό επίπεδο του μέσου δωδεκάμηνου ποσοστού πληθωρισμού. Ωστόσο, η ανάλυση των διαρθρωτικών βασικών μεγεθών και το γεγονός ότι η τιμή αναφοράς επετεύχθη με μεγάλη διαφορά συνηγορούν υπέρ της θετικής αξιολόγησης όσον αφορά την εκπλήρωση του κριτηρίου της σταθερότητας των τιμών. Οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές για τον πληθωρισμό θα εξαρτηθούν ιδίως από την εναρμόνιση της μισθολογικής εξέλιξης με την παραγωγικότητα, η οποία θα εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τη συνέχιση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας. Εξετάζοντας τις μελλοντικές προοπτικές, είναι σημαντικό να μην διακυβευθεί η διατηρήσιμη σύγκλιση από επανεμφάνιση της επέκτασης της εγχώριας ζήτησης, τροφοδοτούμενης από πιστώσεις, και παρεπόμενη αύξηση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων ιδίως στη στεγαστική αγορά. Οι προοπτικές τέτοιας έκβασης είναι περιορισμένες, δεδομένων των μέτρων πολιτικής που εφάρμοσε η Λετονία για την αντιμετώπιση της κρίσης το , ενώ ο συνδυασμός των παραγόντων που οδήγησαν κατά το παρελθόν σε έντονη πιστωτική επέκταση (συγκρατημένη ζήτηση πιστώσεων, ταχεία χρηματοπιστωτική εμβάθυνση και ολοκλήρωση, ταχεία συμπίεση των περιθωρίων κινδύνου) δεν αναμένεται να επαναληφθεί στο εγγύς μέλλον. Οι βελτιώσεις στο επιχειρηματικό περιβάλλον, η πρόοδος όσον αφορά την προσέλκυση νέων επενδύσεων, η αντιμετώπιση των σημείων συμφόρησης που εξακολουθούν να υφίστανται στην αγορά εργασίας, καθώς και η διαμόρφωση ανταγωνιστικών τιμών στις αγορές προϊόντων, θα αποτελέσουν καθοριστικούς παράγοντες για τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών μεσοπρόθεσμα. Οι εξελίξεις των τιμών θα εξαρτηθούν επίσης από τη διατήρηση συντηρητικού δημοσιονομικού προσανατολισμού, μεταξύ άλλων με επιφυλακτικό καθορισμό των μισθών στον δημόσιο τομέα, ούτως ώστε η εγχώρια ζήτηση να συνεχίσει να είναι σύμφωνη με τα διαρθρωτικά βασικά μεγέθη και να συμβάλει στη στήριξη των προσδοκιών όσον αφορά τον πληθωρισμό. EL 7 EL

8 Η Λετονία πληροί το κριτήριο της σταθερότητας των τιμών. Διάγραμμα 1: Λετονία - Κριτήριο πληθωρισμού από το 2007 (%, κιν ητός μέσος όρος σε 12μην η βάση) Ιαν-07 Ιαν-08 Ιαν-09 Ιαν-10 Ιαν-11 Ιαν-12 Ιαν-13 Λετονία Τιμή αναφοράς Σημ.:Οι κουκίδες υποδεικν ύουν την πρόβλεψη της τιμής αναφοράς και του μέσου δείκτη πληθωρισμού σε 12μην η βάση στη χώρα, για τον Δεκέμβριο του Πηγές: Eurostat, Εαρινές προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής, του ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Η Λετονία αποτελεί επί του παρόντος αντικείμενο απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την ύπαρξη υπερβολικού ελλείμματος (απόφαση του Συμβουλίου της 7ης Ιουλίου 2009). Το Συμβούλιο συνέστησε στη Λετονία να προβεί σε διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος έως το Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Λετονίας ανήλθε στο 8,1% του ΑΕΠ το 2010, αλλά μειώθηκε στο 1,2% του ΑΕΠ το 2012, ιδίως χάρις στις σημαντικές προσπάθειες δημοσιονομικής εξυγίανσης. Οι εαρινές προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής, του 2013, προβλέπουν ότι ο δείκτης του ελλείμματος προς το ΑΕΠ θα ανέλθει στο 1,2% το 2013 και στο 0,9% το 2014, με βάση την παραδοχή αμετάβλητης πολιτικής. Ο δείκτης του ακαθάριστου δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ υποχώρησε στο 40,7% το 2012, και προβλέπεται ότι θα υποχωρήσει περαιτέρω στο 40,1% του ΑΕΠ στα τέλη του Τον Μάρτιο του 2012, η Λετονία υπέγραψε τη Συνθήκη για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην ΟΝΕ, και ο αντίστοιχος κυρωτικός νόμος ψηφίστηκε από το Κοινοβούλιο, τον Μάιο του 2012, πράγμα το οποίο συνεπάγεται πρόσθετη δέσμευση για την εφαρμογή βιώσιμων δημοσιονομικών πολιτικών με στόχο τη σταθερότητα. Επιπλέον, τον Ιανουάριο του 2013, το Κοινοβούλιο ψήφισε τον νόμο περί δημοσιονομικής πειθαρχίας στην τελική ανάγνωση. Ο νόμος καθιερώνει την αρχή του καθορισμού στόχων για τον προϋπολογισμό καθ όλη τη διάρκεια του κύκλου, με διαρθρωτικό έλλειμμα αναφοράς 0,5% του ΑΕΠ, και θα αποτελέσει το πλαίσιο για δημοσιονομική πολιτική βασισμένη σε κανόνες, ιδίως με τον περιορισμό των φιλοκυκλικών αυξήσεων των δαπανών. Ο νόμος περιέχει επίσης διατάξεις σχετικά με τη σύσταση ανεξάρτητου δημοσιονομικού συμβουλίου, το οποίο πρόκειται να συγκροτηθεί από την 1η Ιανουαρίου 2014, και θα εποπτεύει τη συμμόρφωση με το σύνολο των δημοσιονομικών κανόνων. Η ενδελεχής εφαρμογή του νόμου περί δημοσιονομικής πειθαρχίας θα είναι καίριας σημασίας για την αντιμετώπιση των κινδύνων που πηγάζουν από την πίεση για χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής, μετά την επιτυχία του προγράμματος προσαρμογής. Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις εξελίξεις και τις εαρινές προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής, του 2013, η Επιτροπή θεωρεί ότι το υπερβολικό έλλειμμα διορθώθηκε, με αξιόπιστη και διατηρήσιμη μείωση του δημοσιονομικού EL 8 EL

9 ελλείμματος σε επίπεδο κατώτερο του 3% του ΑΕΠ το 2012, που ήταν η προθεσμία την οποία είχε συστήσει το Συμβούλιο. Επομένως, η Επιτροπή διατύπωσε σύσταση προς το Συμβούλιο να καταργήσει την απόφαση σχετικά με την ύπαρξη υπερβολικού ελλείμματος στη Λετονία (SEC(2013) 5XYZ). Εάν το Συμβούλιο αποφασίσει να καταργήσει την απόφαση σχετικά με το υπερβολικό έλλειμμα στη Λετονία, η Λετονία θα πληροί το κριτήριο των δημόσιων οικονομικών. Διάγραμμα 2: Λετονία - Δημοσιονομικό αποτέλεσμα και χρέος Αντίστροφη κλίμακα (ως % του ΑΕΠ) (*) 2014(*) ημοσιονομικό αποτέλεσμα (αριστερή πλευρά) Κυκλικά προσαρμοσμένο ισοζύγιο (αριστερή πλευρά) Ακαθάριστο χρέος (δεξιά πλευρά) (*) Εαρινές προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής, του Πηγή: Eurostat, υπηρεσίες της Επιτροπής ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΙΣΟΤΙΜΙΑΣ Το λετονικό λατς συμμετέχει στον ΜΣΙ ΙΙ από τις 2 Μαΐου 2005, δηλαδή για περισσότερο από οκτώ έτη κατά τον χρόνο έκδοσης της παρούσας έκθεσης. Με την είσοδο στον ΜΣΙ ΙΙ, οι αρχές ανέλαβαν μονομερώς τη δέσμευση να διατηρήσουν τη συναλλαγματική ισοτιμία του λατς εντός περιθωρίου διακύμανσης ±1% γύρω από την κεντρική ισοτιμία. Κατά τη διετία που προηγήθηκε της έκδοσης της παρούσας αξιολόγησης, η συναλλαγματική ισοτιμία του λατς δεν σημείωσε απόκλιση από την κεντρική ισοτιμία περισσότερο από ±1%, ούτε αποτέλεσε αντικείμενο εντάσεων. Η συναλλαγματική ισοτιμία του λατς βρισκόταν ως επί το πλείστον στο ανώτατο όριο του μονομερούς περιθωρίου, καθώς το λετονικό Υπουργείο Οικονομικών μετέτρεπε τα άφθονα συναλλαγματικά του αποθέματα στην αγορά. Το λατς υποτιμήθηκε προς το μέσον του περιθωρίου στα τέλη του 2012 και στις αρχές του 2013, δεδομένης της μικρότερης προσφοράς συναλλάγματος από το Υπουργείο Οικονομικών, και των προσδοκιών των αγορών όσον αφορά την υιοθέτηση του ευρώ. Πρόσθετοι δείκτες, όπως η εξέλιξη των συναλλαγματικών αποθεμάτων και των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων, δεν δείχνουν να ασκούνται πιέσεις στη συναλλαγματική ισοτιμία. Οι τελευταίες εκταμιεύσεις από το ΔΝΤ και την ΕΕ, στο πλαίσιο του προγράμματος χρηματοδοτικής στήριξης, έγιναν τον Αύγουστο και τον Οκτώβριο του 2010, αντιστοίχως. Τον Ιούνιο του 2011, η Λετονία επέστρεψε με επιτυχία στη διεθνή αγορά ομολόγων, με έκδοση σε δολάρια ΗΠΑ, ακολουθούμενη και από άλλες εκδόσεις, που σηματοδοτούν ικανοποιητική πρόσβαση στην αγορά. Η Λετονία πληροί το κριτήριο της συναλλαγματικής ισοτιμίας. 6. ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΑ ΕΠΙΤΟΚΙΑ Τα μέσα μακροπρόθεσμα επιτόκια στη Λετονία κατά το δωδεκάμηνο έως τον Απρίλιο του 2013 ήταν 3,8%, δηλαδή χαμηλότερα από την τιμή αναφοράς του 5,5%. Τα μέσα μακροπρόθεσμα επιτόκια στη Λετονία βρίσκονταν κοντά στην τιμή EL 9 EL

10 αναφοράς κατά την αξιολόγηση της σύγκλισης το 2012 (5,8%), και έκτοτε σημείωσαν σταδιακή περαιτέρω μείωση. Οι αποκλίσεις των μακροπρόθεσμων επιτοκίων της Λετονίας έναντι των μακροπρόθεσμων ομολόγων αναφοράς της ζώνης του ευρώ μειώθηκαν αισθητά το 2010, με την ανάκτηση της εμπιστοσύνης στη συναλλαγματική ισοτιμία, την επίτευξη προόδου όσον αφορά τη δημοσιονομική εξυγίανση και την αύξηση της ρευστότητας του λατς, χάρις στα κονδύλια του προγράμματος οικονομικής στήριξης. Μετά από προσωρινή διακοπή το 2011, η συμπίεση των αποκλίσεων συνεχίστηκε το 2012, καθώς βελτιώθηκε περαιτέρω η εμπιστοσύνη των αγορών στη Λετονία. Το Υπουργείο Οικονομικών επέστρεψε στην εγχώρια αγορά δεκαετών ομολόγων, με αρκετές μικρότερες εκδόσεις κατά το πρώτο εξάμηνο του Το 2012, το Υπουργείο Οικονομικών δρομολόγησε μια νέα σειρά ομολόγων αναφοράς δεκαετούς διάρκειας, αλλά εξέδωσε μόνον έναν σχετικά περιορισμένο αριθμό, επωφελούμενο από την ευνοϊκή του θέση ρευστότητας, εν μέρει χάρις στις επιτυχείς εκδόσεις του εκφρασμένες σε δολάρια ΗΠΑ. Η Λετονία πληροί το κριτήριο της σύγκλισης των μακροπρόθεσμων επιτοκίων. 7. ΠΡΟΣΘΕΤΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Εξετάστηκαν επίσης πρόσθετοι παράγοντες, μεταξύ άλλων η εξέλιξη του ισοζυγίου πληρωμών και η ολοκλήρωση της αγοράς εργασίας, της αγοράς προϊόντων και της χρηματοπιστωτικής αγοράς. Μετά τα μεγάλα ελλείμματα κατά τη διάρκεια των ετών αλματώδους ανάπτυξης, το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών παρουσίασε κατά την περίοδο πλεόνασμα της τάξης του 11% του ΑΕΠ το 2009, το οποίο συρρικνώθηκε σε περίπου 1% του ΑΕΠ το Το εμπορικό έλλειμμα υποχώρησε αισθητά από το 2008, αλλά επιδεινώθηκε κάπως με την ανάκαμψη από το Ωστόσο, η σημαντική διόρθωση της πραγματικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας, κατά την περίοδο , σε γενικές γραμμές διατηρήθηκε, και η Λετονία εξακολούθησε να αυξάνει τα μερίδιά της στις εξαγωγικές αγορές. Το ισοζύγιο εισοδημάτων εμφάνισε πλεόνασμα το 2009, γεγονός που αντικατοπτρίζει τις τεράστιες προβλέψεις για ζημίες από δάνεια, που πραγματοποίησαν τράπεζες αλλοδαπής ιδιοκτησίας, και επέστρεψε σε έλλειμμα το 2011, όταν οι περισσότερες τράπεζες ανέκτησαν την κερδοφορία τους. Το ισοζύγιο ΑΞΕ βελτιώθηκε σταδιακά από το 2009, αλλά υποχώρησε κάπως το Το πρόγραμμα στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών από την ΕΕ και το ΔΝΤ στη Λετονία, στα τέλη του 2008, ολοκληρώθηκε με επιτυχία τον Ιανουάριο του Η Λετονία δανείστηκε συνολικά περίπου 4,5 δισ. ευρώ, από τα 7,5 δισ. ευρώ που ήταν συνολικά διαθέσιμα στο πλαίσιο του προγράμματος. Η Λετονία δεν έχει ζητήσει επόμενο πρόγραμμα, γεγονός το οποίο αντικατοπτρίζει την εμπιστοσύνη στις πολιτικές της και την ανάκτηση της πρόσβασης στις αγορές,. Έως τον Δεκέμβριο του 2012, η Λετονία είχε εξοφλήσει πλήρως τις υποχρεώσεις προς το ΔΝΤ ως προς το πρόγραμμα, ενώ οι αποπληρωμές προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ληξιπρόθεσμες μεταξύ 2014 και Η οικονομία της Λιθουανίας είναι καλά ενσωματωμένη στην οικονομία της ΕΕ, κυρίως χάρις στις εμπορικές συναλλαγές και στις άμεσες ξένες επενδύσεις, η δε αγορά εργασίας έχει επιδείξει υψηλό βαθμό κινητικότητας εντός της αγοράς της ΕΕ και ουσιαστική ευελιξία, αν και η διαρθρωτική ανεργία είναι υψηλή. Βάσει επιλεγμένων δεικτών σχετικά με το επιχειρηματικό περιβάλλον, οι επιδόσεις της Λετονίας αντιστοιχούν γενικά στον μέσο όρο των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ. Η ενσωμάτωση του εγχώριου χρηματοπιστωτικού τομέα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της ΕΕ είναι ουσιαστική, κυρίως χάρις στη μεγάλη EL 10 EL

11 συμμετοχή ξένων κεφαλαίων στο τραπεζικό σύστημα. Στο πλαίσιο του διεθνούς προγράμματος χρηματοδοτικής στήριξης, έχει ενισχυθεί σημαντικά η εποπτεία του χρηματοπιστωτικού τομέα, και έχει ενισχυθεί περαιτέρω η συνεργασία με τις εγχώριες εποπτικές αρχές. Η Λετονία έχει μακρά παράδοση και πολλά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στην εξυπηρέτηση αλλοδαπών πελατών των τραπεζών, κυρίως εταιρειών από τις χώρες της ΚΑΚ. Η εποπτεία των τραπεζικών δραστηριοτήτων των μη μονίμων κατοίκων δημιουργεί πρόσθετες προκλήσεις, μεταξύ άλλων, λόγω του διασυνοριακού χαρακτήρα των συναλλαγών. Η εθνική εποπτική αρχή έχει εφαρμόσει διάφορα μέτρα για τον περιορισμό των ειδικών κινδύνων που συνεπάγεται αυτή η επιχειρηματική δραστηριότητα οι τράπεζες με επιχειρηματικό μοντέλο εστιασμένο στους μη μονίμους κατοίκους οφείλουν να διατηρούν υψηλό μερίδιο ρευστοποιήσιμων στοιχείων ενεργητικού και υπόκεινται σε πρόσθετες κεφαλαιακές απαιτήσεις. Στο μέλλον, η στενή παρακολούθηση των κινδύνων για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, η ετοιμότητα να εγκριθούν περαιτέρω κανονιστικά μέτρα, εάν χρειάζεται, και η αποφασιστική εφαρμογή των κανόνων κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες θα εξακολουθήσουν να αποτελούν στοιχεία καίριας σημασίας. *** Λαμβάνοντας υπόψη την αξιολόγησή της σχετικά με τη συμφωνία της νομοθεσίας και την εκπλήρωση των κριτηρίων σύγκλισης, συνεκτιμώντας τους πρόσθετους παράγοντες και υπό την προϋπόθεση ότι το Συμβούλιο θα ακολουθήσει τη σύσταση της Επιτροπής για την κατάργηση της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος, η Επιτροπή θεωρεί ότι η Λετονία πληροί τις προϋποθέσεις για την υιοθέτηση του ευρώ. EL 11 EL