ΘΔΜΑ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Η ΗΜΑΙΑ ΣΗ ΡΔΤΣΟΠΟΙΗΗ ΣΩΝ ΥΟΡΗΓΗΔΩΝ ΣΩΝ ΠΙΣΩΣΙΚΩΝ ΙΓΡΤΜΑΣΩΝ ΤΠΟ ΣΟ ΠΡΙΜΑ ΣΗ ΝΔΑ ΤΝΘΗΚΗ ΣΗ ΒΑΙΛΔΙΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΚΔΦΑΛΑΙΑΚΗ ΔΠΑΡΚΔΙΑ

Transcript

1 ΑΣΔΗ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ : ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ: ΛΟΓΗΣΗΚΖ ΘΔΜΑ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Η ΗΜΑΙΑ ΣΗ ΡΔΤΣΟΠΟΙΗΗ ΣΩΝ ΥΟΡΗΓΗΔΩΝ ΣΩΝ ΠΙΣΩΣΙΚΩΝ ΙΓΡΤΜΑΣΩΝ ΤΠΟ ΣΟ ΠΡΙΜΑ ΣΗ ΝΔΑ ΤΝΘΗΚΗ ΣΗ ΒΑΙΛΔΙΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΚΔΦΑΛΑΙΑΚΗ ΔΠΑΡΚΔΙΑ Δπηβιέπσλ θαζεγεηήο: ΚΟΜΗΓΖ ΚΟΜΑ Φνηηήηξηα: ΥΑΣΕΖΠΟΠΖ ΜΑΡΗΝΑ Α.Μ: 6851 ΚΑΒΑΛΑ 2007

2 Ζ ΖΜΑΗΑ ΣΖ ΡΔΤΣΟΠΟΗΖΖ ΣΧΝ ΥΟΡΖΓΖΔΧΝ ΣΧΝ ΠΗΣΧΣΗΚΧΝ ΗΓΡΤΜΑΣΧΝ ΤΠΟ ΣΟ ΠΡΗΜΑ ΣΖ ΝΔΑ ΤΝΘΖΚΖ ΣΖ ΒΑΗΛΔΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΚΔΦΑΛΑΗΑΚΖ ΔΠΑΡΚΔΗΑ. ΚΑΒΑΛΑ

3 ηελ νηθνγέλεηά κνπ 3

4 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Δπραξηζηψ ηνλ θ. Κνζκίδε Κνζκά γηα ηελ θαζνδήγεζή κνπ θαη ηελ πιηθή ππνζηήξημε πνπ κνπ παξείρε. Δπίζεο νθείισ λα επραξηζηήζσ ηελ νηθ νγέλεηά κνπ θαζψο θαη νξηζκέλνπο θίινπο θαη ζπκθνηηεηέο κνπ νη νπνίνη ζπλεηζέθεξαλ πνηθηινηξφπσο (ζε βηβιηνγξαθηθφ πιηθφ, ζπκβνπιέο) ζηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. 4

5 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ Πξφινγνο 12 ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ Δηζαγσγή 14 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Πηζησηηθά Ηδξχκαηα / Σξάπεδεο Ζ έλλνηα ηνπ Πηζησηηθνχ Ηδξχκαηνο Ζ ιεηηνπξγία ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο 18 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Σν αίηεκα ηεο δηαζθάιηζεο ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο Ζ εζληθή δηάζηαζε Ζ δηεζλήο δηάζηαζε 20 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: Υνξεγήζεηο Πεξηερφκελν θαη ελλνηνινγηθνί πξνζδηνξηζκνί Σξφπνη αλάπηπμεο ησλ ινγαξηαζκψλ ησλ ρνξεγήζεσλ Ζ Λεηηνπξγία ησλ Λνγαξηαζκψλ Υνξεγήζεσλ 23 ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Ζ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Σξαπεδηθή Δπνπηεία χζηαζε θαη χλζεζε ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο Ζ Οκάδα ησλ Γέθα Ζ Σξάπεδα ησλ Γηεζλψλ Γηαθ αλνληζκψλ Ννκηθή θχζε ηεο πλζήθεο ηεο Βαζηιείαο Λεηηνπξγία ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο ηφρνη ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο Ζ Δπηξξνή ηεο Βαζηιείαο ζηηο ΜΜΔ 30 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Δπνπηηθφ θαη Οηθνλνκηθφ θεθάιαην 31 5

6 2.1. Οξηζκφο Παξάδεηγκα 33 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: Μέζνδνη πξνιεπηηθήο επνπηείαο θαη Διέγρνπ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα Γηαρείξηζε Κηλδχλσλ Δζσηεξηθφο θαη Δμσηεξηθφο Έιεγρνο Σξαπεδψλ Ο Δζσηεξηθφο Έιεγρνο ζηηο ηξάπεδεο Οη θίλδπλνη απφ πιεπξάο εζσηεξηθνχ ειέγρνπ 40 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: Σν πξψην χκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα Δηζαγσγή Σν πεξηερφκελν ηεο ζπλζήθεο Ο πληειεζηήο Φεξεγγπφηεηαο Σα απνηειέζκαηα ησλ ζηαζκίζεσλ ζηηο ρνξεγήζεηο 48 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: Ζ Σξνπνπνίεζε ηνπ πκθψλνπ ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα Μεηνλεθηήκαηα Διιείςεηο ηνπ πξψηνπ πκθψλνπ ηεο Βαζηιείαο Σξνπνπνίεζε ηνπ Πξψηνπ πκθψλνπ θαη νη Κίλδπλνη Αγνξάο 51 ΜΔΡΟ ΣΡΗΣΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Ζ πλζήθε ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα Δηζαγσγή Αλάιπζε ηνπ λένπ πκθψλνπ ηεο Βαζηιείαο Οη ζηφρνη ηνπ αλαζεσξεκέλνπ πκθψλνπ 56 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Ο Πξψηνο Ππιψλαο (Pillar 1 : Διάρηζηεο Κεθαιαηαθέο Απαηηήζεηο) Γεληθά 57 6

7 2.2. Αλάιπζε θαη Πεξηερφκελν ηνπ Πξψηνπ ππιψλα 58 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: Πηζησηηθφο Κίλδπλνο Ζ έλλνηα ηνπ Πηζησηηθνχ θηλδχλνπ Πηζησηηθά Ηδξχκαηα θαη Πηζησηηθφο Κίλδπλνο Μέηξεζε θαη Ακνηβή ηνπ Πηζησηηθνχ Κηλδχλνπ 63 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: Μέζνδνη Μέηξεζεο ηνπ Πηζησηηθνχ Κηλδχλνπ Σππνπνηεκέλε Πξνζέγγηζε Γεληθά Αλάιπζε θαη Πεξηερφκελν ηππνπνηεκέλεο Πξνζέγγηζεο Μέζνδνο Δζσηεξηθήο Γηαβάζκηζεο Ο Πηζησηηθφο Κίλδπλνο ησλ Υνξεγήζεσλ ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ Υνξεγήζεηο Ληαληθήο Σξαπεδηθήο ( Retail Exposures) Δθαξκνγή ησλ Δζσηεξηθψλ πζηεκάησλ Γηαβάζκηζεο Σηηινπνίεζε ησλ Απαηηήζεσλ 72 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: Σερληθέο κείσζεο ηνπ Πηζησηηθνχ Κηλδχλνπ Γεληθά πληειεζηήο Κεθαιαηαθήο Απαίηεζεο w 74 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6: Ο Λεηηνπξγηθφο Κίλδπλ νο Δηζαγσγή Μέζνδνη Απνηίκεζεο ηνπ Λεηηνπξγηθνχ Κηλδχλνπ Μέζνδνο Βαζηθνχ Γείθηε (Basic Indicator Approach- BAA) Σππνπνηεκέλε Μέζνδνο (Standardized Approach- STA) 77 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7: Γεχηεξνο (Ππιψλαο Pillar II «Δπνπηεία ηεο Κεθαιαηαθήο Δπάξθεηαο θαη ησλ Δζσηεξηθψλ πζηεκάησλ Αμηνιφγεζεο ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ») Γεληθά Αλάιπζε θαη Πεξηερφκελν ηνπ Γεχηεξνπ Ππιψλα 78 7

8 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 8: Σξίηνο ππιψλαο (Pillar III «Απνηειεζκαηηθή Πεηζαξρία Μέζσ ηεο Αγνξάο θαη Δλεκέξσζεο Κνηλνχ») 81 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 9: Ζ ζεκαζία ηεο ξεπζηνπνίεζεο ησλ ρνξεγήζεσλ θαη ε θάιπςε πξνο ηηο αζεηεκέλεο ππνρξεψζεηο Ζ Ρεπζηνπνίεζε ησλ ζηνηρείσλ ηνπ Δλεξγεηηθνχ Οξηζκφο «Αζέηεζεο Τπνρξέσζεο» ( Default) Έγγξαθν Γηαβνχιεπζεο ηνηρεία γηα ηελ εθαξκνγή ηεο Μ.Δ.Γ Πξάμε Γηνηθεηή ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο 2557/ , πνπ ηξνπνπνηεί ηελ ΠΓ/ΣΔ 2442/ , ε νπνία αθνξά ηελ επάξθεηα ησλ πξνβιέςεσλ ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ έλαληη απαηηήζεψλ ηνπο απφ πηζηνδνηήζεηο Νέν θαζεζηψο γηα ηξάπεδεο θαη ρνξεγήζεηο γηα ην Απφζβεζε επηζθαιψλ απαηηήζεσλ βάζε ηνπ λ.3091/ ΜΔΡΟ ΣΔΣΑΡΣΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Απνηειέζκαηα ηεο λέαο πλζήθεο γηα ηα Πηζη σηηθά Ηδξχκαηα Γεληθά Δλδερφκελεο Δπηπηψζεηο ησλ λέσλ Πξνηάζεσλ 107 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Απνινγηζκφο Γηεζλέο Δπίπεδν Δζληθφ Δπίπεδν Δθηίκεζε ηεο δεκηάο ηνπ πνζνζηνχ σο ρξεκαηνδνηηθνχ αλνίγκαηνο (LGD) 120 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: πκπέξαζκα 121 Δπίινγνο 124 8

9 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Α ρήκα 1 : Γηαρείξηζε Κηλδχλσλ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΥΖΜΑΣΧΝ Πεγή : Οξάηεο Μηράιεο, "Κεθαιαηαθέο Απαηηήζεηο θαη Γηαρείξηζε Κηλδχλσλ". ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΧΝ Γηάγξακκα 1 : Ολνκαζηηθφ πνζφ δαλεηαθνχ ραξηνθπιαθίνπ. Πεγή : Οξάηεο Μηράιεο, "Κεθαιαηαθέο Απαηηήζεηο θαη Γηαρείξηζε Κηλδχλσλ". Γηάγξακκα 2 : Μέζνο Γείθηεο Κεθαιαηαθήο Δπάξθεηαο αλά Γεσγξαθηθή Πεξηνρή Πεγή : Μηραήι Π. Υαξαιακπίδεο, "Ζ Νέα πλζήθε ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα". Γηάγξακκα 3 : Καηαλνκή Αμηνινγήζεσλ Πηζηνιεπηηθήο Ηθαλφηεηαο ζηηο Τςεινχ θαη Υακεινχ Δηζνδήκαηνο Υψξεο Moody s 1999 Πεγή : Μηραήι Π. Υαξαιακπίδεο, "Ζ Νέα πλζήθε ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα". ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΗΝΑΚΧΝ Πίλαθαο 1 :Μέζα πγθεληξσηηθά Πνζνζηά (%) DEFAULT Πεγή : Standard & Poor s, 1998 Πίλαθαο 2 :Υξφλνο Δκθάληζεο DEFAULT Πεγή : Standard & Poor s, 1998 Πίλαθαο 3 : Γείθηεο Μεηάπησζεο εληφο 1 έηνπο Πεγή : Standard & Poor s, 1998 Πίλαθαο 4 : Δπνπηηθά Απνδεθηέο Μνξθέο Δμαζθαιίζεσλ 9

10 Πεγή : Μηραήι Π. Υαξαιακπίδεο, "Ζ Νέα πλζήθε ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα". Πίλαθαο 5 : χγθξηζε Σππνπνηεκέλεο θαη Θεκειηψδνπο Πξνζέγγηζεο Δζσηεξηθψλ πζηεκάησλ Γηαβάζκηζεο Πηζησηηθνχ Κηλδχλνπ Πεγή : Standard & Poor s, Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο θαη Μηραήι Π. Υαξαιακπίδεο, "Ζ Νέα πλζήθε ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα". Πίλαθαο 6:πλνπηηθή Πεξηγξαθή ηάζκηζεο Πηζησηηθνχ Κηλδχλνπ Πεγή : Πίλαθαο 7: πλνπηηθή Πεξηγξαθή ηάζκηζεο Πηζησηηθνχ Κηλδχλνπ Πεγή : Πίλαθαο 8: Δπνπηηθά Απνδεθηέο Μνξθέο Δμαζθαιίζεσλ Πεγή : Πίλαθαο 9 : Πνζνηηθέο Παξάκεηξνη ηαζκίζεσλ Πηζησηηθψλ Κηλδχλσλ Πεγή : Αγγειφπνπινο Υξ. Παλαγηψηεο, "Σξάπεδεο θαη Υξεκαηνπηζησηηθφ χζηεκα". Πίλαθαο 10 : Πεγή : ηεθάλνπ Κσλζηαληίλνο Α. Γθφξηζνο Υξήζηνο, 2005 Πίλαθαο 11 : Πεγή :Κνχξηεο Γεψξγηνο, Γειηίν Έλσζεο Διιεληθψλ Σξαπεδψλ, Β - Γ Σξηκελία, 2001 Πίλαθαο 12 : Πεγή :Κνχξηεο Γεψξγηνο, Γειηίν Έλσζεο Διιεληθψλ Σξαπεδψλ, Β - Γ Σξηκελία, 2001 Πίλαθαο 13 : Πεγή : Rose, Peter S. & Conway Hudgins, Sylvia, "Bank Management and Financials Services", Irwin/McGraw-Hill,

11 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Β Πίλαθαο ζπληνκνγξαθηώλ Βηβιηνγξαθία Αξζξνγξαθία Άιιεο πεγέο Οξγαληζκνί Ζιεθηξνληθέο Γηεπζύλζεηο 11

12 Πξόινγνο Κίλεηξν γηα ηελ επηινγή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζέκαηνο, απνηέιεζε ην πξνζσπηθφ καο ελδηαθέξνλ γηα έλα θαηλφκελν πνπ ιακβάλεη ρψξα ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ζηελ παγθφζκηα θαη ηελ επξσπατθή αγνξά ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ππεξεζηψλ. Ζ αλάπηπμή θαη ε εμέιημε ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ, γέλλεζαλ θξίζηκα εξσηήκαηα, αλαθνξηθά κε ην θαλνληζηηθφ πιαίζην πνπ ζα ηα δηέπεη θαη εηδηθφηεξα ηνλ έιεγρν θαη ηελ επνπηεία ηνπο γηα ηελ εμαζθάιηζε ηφζν ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο, φζν θαη ηεο πξνζηαζίαο ησλ θαηαλαισηψλ. Αληηθείκελν ηεο κειέηεο ηεο εξγαζίαο ζπληζηνχλ ζπλεπψο, ηα Πηζησηηθά Ηδξχκαηα θαη ηδηαίηεξα ην ηζρχνλ αιιά θαη ππφ δηακφξθσζε ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ πξνιεπηηθή ηνπο επνπηεία ζε δηεζλέο θαη ζε εζληθφ επίπεδν. Δπηζεκαίλνπκε, ηελ νκνηφηεηα ησλ ζρεηηθψλ θαλφλσλ αλάκεζα ζηα δχν επίπεδα, δεδνκέλνπ φηη νη κε δεζκεπηηθέο ζπζηάζεηο πνπ εθπνξεχνληαη απφ δηεζλείο θνξείο, ελζσκαηψλνληαη ζηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία κε ειάρηζηεο δηαθνξνπνηήζεηο. ηα πιαίζηα ηεο εξγαζίαο απηήο εμεηάδεηαη ε ζεκαζία ηεο ξεπζηνπνίεζεο ησλ ρνξεγήζεσλ ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ ππφ ην πξίζκα ηεο λέαο πλζήθεο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα. Αλαθνξηθά κε ηε δηάξζξσζε ηεο εξγαζίαο, ην θείκελφ ηεο, δνκείηαη ζε ηέζζεξα κέξε. ην πξψην κέξνο δίλνπκε ηνλ νξηζκφ ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ (θεθάιαην 1), θαζψο επίζεο επηζεκαίλνπκε ηνπο ιφγνπο δεκηνπξγίαο ηνπ αηηήκαηνο δηαζθάιηζεο ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ Σξαπεδηθνχ πζηήκαηνο (θεθάιαην 2). ην ηξίην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην ηνπ πξψηνπ κέξνπο δίλνπκε ηνλ νξηζκφ θαη ην πεξηερφκελν ησλ Υνξεγήζεσλ ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ, φπσο απηφ παξνπζηάδεηαη ζηνλ Κιαδηθφ Λνγηζηηθφ ρέδην ησλ Σξαπεδψλ. Σν δεχηεξν κέξνο ηεο εξγαζίαο αλαθέξεηαη ζηε ζχζηαζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο (θεθάιαην 1), θαζψο επίζεο θαη ζηνλ δηαρσξηζκφ ηνπ επνπηηθνχ θαη νηθνλνκηθνχ θεθαιαίνπ ζε ζρέζε κε ηηο ρνξεγήζεηο ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ (θεθάιαην 2). ην ηξίην θεθάιαην αλαπηχζζνληαη νη κέζνδνη πξνιεπηηθήο επνπηείαο θαη ειέγρνπ ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ, ελψ ζην θεθάιαην 4, γίλεηαη αλαθνξά ζην πξψην χκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα, θαζψο θαη ζηελ ηξνπνπνίεζε απηνχ (θεθάιαην 5). 12

13 ην ηξίην κέξνο ηεο εξγαζίαο, αλαπηχζζεηαη δηεμνδηθά ην λέν χκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα (θεθάιαην 1), φπσο επίζεο θαη νη ηξεηο Ππιψλεο ηνπ πκθψλνπ (θεθάιαηα 2,7,8 αληίζηνηρα). ηα θεθάιαηα 3,4,5 θαη 6 αλαιχνληαη αληίζηνηρα, ν Πηζησηηθφο Κίλδπλνο, νη κέζνδνη κέηξεζεο ηνπ Πηζησηηθνχ Κηλδχλνπ, νη ηερληθέο κείσζήο ηνπ, θαζψο θαη ν ιεηηνπξγηθφο θίλδπλνο. Σέινο ζην θεθάιαην 9, αλαιχεηαη ν νξηζκφο αζέηεζεο (default) θαζψο επίζεο θαη ε θάιπςε ησλ αζεηεκέλσλ ππνρξεψζεσλ. ην ηειεπηαίν κέξνο απηήο ηεο εξγαζίαο αλαθέξνληαη ηα απνηειέζκαηα, ν απνινγηζκφο, ε εθηίκεζε θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο εθαξκνγήο ηνπ λένπ πκθψλνπ, ζρεηηθά κε ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ. 13

14 ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ Δηζαγσγή Σελ ηειεπηαία εηθνζαεηία ην δηεζλέο ρξεκαηννηθνλνκηθφ ζχζηεκα ιεηηνπξγεί ζε έλα πνιχ πην επκεηάβιεην πεξηβάιινλ πνπ δπζρεξαίλεη ζεκαληηθά ην επνπηηθφ έξγν ησλ εζληθψλ επνπηηθψλ αξρψλ. Ο θχξηνο παξάγσλ πνπ νδήγεζε ζε απηήλ ηελ εμέιημε είλαη ε απειεπζέξσζε ηεο θίλεζεο θεθαιαίσλ θαη ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ αγνξψλ, ζε ζπλδπαζκφ κε εμειίμεηο φπσο ε δεκηνπξγία κηαο ηεξάζηηαο ξεπζηφηεηαο ζε παγθφζκην επίπεδν θαη ε απηνκαηνπνίεζε ησλ ζπλαιιαγψλ ράξε ζηηο λέεο ηερλνινγίεο. Έλα βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο πεξηφδνπ απηήο είλαη ε πξνζπάζεηα απφ ηελ πιεπξά ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ηδξπκάησλ λα αληηκεησπίζνπλ ην πξφβιεκα αλαπηχζζνληαο λέα ρξεκαηννηθνλνκηθά εξγαιεία. Οη εμειίμεηο δηεζλψο δείρλνπλ φηη νη επνπηηθέο αξρέο βξίζθνληαη κνλίκσο έλα βήκα πίζσ απφ ηηο ηξάπεδεο πνπ επνπηεχνπλ. Σα εξγαιεία πνπ έρνπλ ζηα ρέξηα ηνπο απνδεηθλχνληαη κεξηθέο θνξέο αλεπαξθή. Έηζη, ν ζρεδηαζκφο ηεο επνπηείαο ζην κέιινλ ζα απαηηήζεη, ηξάπεδεο θαη επνπηηθέο αξρέο, λα απνθηήζνπλ ηζρπξή κλήκε ψζηε λα επσθειεζνχλ απφ ηα ζθάικαηα ηνπ παξειζφληνο. Ζ ζπκθσλία ηεο Βαζηιείαο (Basel ή Basle Accord) αλαθέξεηαη ζηηο ζπκθσλίεο ηξαπεδηθνχ ειέγρνπ (κε ζπζηάζεηο ζρεηηθά κε ηνπο ηξαπεδηθνχο λφκνπο θαη ηνπο θαλνληζκνχο), Βαζηιεία Η θαη Βαζηιεία ΗΗ, πνπ εθδίδνληαη απφ ηελ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο ηνπ ηξαπεδηθνχ ειέγρνπ (Basel Committee on Banking Sypervision - BCBS). Καινχληαη ζπκθσλίεο ηεο Βαζηιείαο δεδνκέλνπ φηη ην BCBS δηαηεξεί ηε γξακκαηεία ηνπ ζηελ ηξάπεδα ησλ δηεζλψλ ηαθηνπνηήζεσλ πνπ εδξεχεη ζηε Βαζηιεία, ηφπνο πνπ ε επηηξνπή ζπλεδξηάδεη. Ζ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο απνηειείηαη απφ ηνπο αληηπξνζψπνπο απφ ηηο θεληξηθέο ηξάπεδεο θαη ηηο ξπζκηζηηθέο αξρέο ησλ G10 ρσξψλ, θαη άιισλ ρσξψλ (ζπγθεθξηκέλα ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ θαη ηεο Ηζπαλίαο). Ζ επηηξνπή δελ έρεη ηελ εμνπζία γηα λα επηβάιεη ηηο ζπζηάζεηο, αλ θαη νη πεξηζζφηεξεο ρψξεο κέιε (θαη άιιεο) ηείλνπλ λα εθαξκφζνπλ ηηο πνιηηηθέο ηεο Δπηηξνπήο. Απηφ ζεκαίλεη φηη νη ζπζηάζεηο επηβάιινληαη κέζσ ησλ εζληθψλ (ή παλθνηλνηηθψλ) λφκσλ θαη ησλ θαλνληζκψλ, παξά σο απνηέιεζκα ησλ ζπζηάζεσλ ηεο επηηξνπήο - έηζη θάπνηνο ρξφλνο κπνξεί λα πεξάζεη κεηαμχ ησλ ζπζηάζεσλ θαη ηεο εθαξκνγήο σο λφκν ζην εζληθφ επίπεδν. 14

15 Ο βαζηθφο παξάγνληαο πνπ νδήγεζε ζην γλσζηφ σο χκθσλν ηεο Βαζηιείαο ηνπ 1988 ήηαλ ε αλεζπρία ησλ θεληξηθψλ ηξαπεδψλ ησλ θξαηψλ ηεο Οκάδαο ησλ G-10, φηη ηα θεθάιαηα ησλ δηεζλψλ ηξαπεδψλ είραλ κεησζεί ζε ρακειά επίπεδα, εμαηηίαο ηνπ έληνλνπ αληαγσληζκνχ θαη ηεο δηεζλνπνηήζεσο ησλ αγνξψλ. Ζ επηηπρία ηνπ πκθψλνπ ήηαλ πξαγκαηηθά κεγάιε, αλ αλαινγηζηεί θαλείο, φηη θαηφξζσζε λα θαηαζηεί ην παγθφζκην πξφηππν ηεο ηξαπεδηθήο επνπηείαο ζε πεξηζζφηεξεο απφ 100 ρψξεο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ Δπέβαιιε έλαλ εληαίν ειάρηζην δείθηε θεθαιαηαθήο επάξθεηαο (8%) θαη ελαξκφληζε γηα πξψηε θνξά ην δηεζλέο επνπηηθφ πεξηβάιινλ. Σα πξαθηηθά απνηειέζκαηα επί ησλ ηξαπεδψλ δελ άξγεζαλ λα εκθαληζηνχλ θαη ήηαλ ε αχμεζε ησλ επνπηηθψλ ηδίσλ θεθαιαίσλ θαζψο θαη ε δεκηνπξγία επνπηηθψλ ζπλζεθψλ ηζφηηκνπ αληαγσληζκνχ. Παξά ηε κεγάιε ηνπ φκσο επηηπρία, δελ άξγεζε λα θαηαζηεί πξνθαλήο ε αλάγθε αλαζεσξήζεψο ηνπ. εκαληηθέο ρξεκαηννηθνλνκηθέο εμειίμεηο ππέζθαςαλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ επνπηηθνχ απηνχ πξνηχπνπ, ην νπνίν βαζίδεηαη ζε κηα απιή αιιά αξθεηά άθακπηε θαλνληζηηθή κεζνδνινγία ζηαζκίζεσλ ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ. Σε ζέζε ηεο ζπλζήθεο ηεο Βαζηιείαο Η έρεη πάξεη απφ ηνλ Ηνχλην ηνπ 2006 ε ζπλζήθε ηεο Βαζηιείαο ΗΗ. Ζ εθαξκνγή απηήο ηεο ζπκθσλίαο αλακέλεηαη κέρξη ην Με ηελ εθαξκνγή απηήο ηεο ζπκθσλίαο ζηνρεχεηε: Ζ εμαζθάιηζε φηη ε θχξηα θαηαλνκή ελέρεη πεξηζζφηεξε επαηζζεζία θίλδπλνπ (επνπηηθφο έιεγρνο) Ο δηαρσξηζκφο ηνπ ιεηηνπξγηθνχ απφ ηνλ πηζησηηθφ θίλδπλν, θαη ηελ πνζνηηθνπνίεζε θαη ησλ δχν (πεηζαξρία ηεο αγνξάο) Ζ επζπγξάκκηζε ηνπ νηθνλνκηθνχ θαη ξπζκηζηηθνχ θεθαιαίνπ γηα λα κεησζεί πεξηζζφηεξν ην πεδίν γηα ηε ξπζκηζηηθή νηθνλνκηθή πξφθξηζε ζπλαιιαγήο (ειάρηζηεο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο). Ζ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζηαζκίζεσλ ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ, ζα ήηαλ έλα αλαγθαίν ελδηάκεζν βήκα, ην νπνίν ζα νδεγνχζε ζηελ αλαγλψξηζε ησλ εζσηεξηθψλ κνληέισλ πηζηνιεπηηθήο αμηνινγήζεσο. Ζ δηαζπνξά, εμάιινπ, ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ επί ραξηνθπιαθίνπ δαλείσλ δελ αλαγλσξίδεηαη (ζπζρέηηζε θηλδχλνπ αζηνρίαο κεηαμχ αληηζπκβαιινκέλσλ). Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα, νη πξαγκαηηθέο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο λα κελ έρνπλ ζρέζε κε ηνπο πξαγκαηηθνχο θηλδχλνπο ζε επίπεδν ηξαπέδεο, επεηδή εζηηάδνληαη πεξηζζφηεξν ζε επίπεδν δαλεηδνκέλνπ. 15

16 Ηδηαίηεξα ηα δάλεηα θαηαλαισηηθήο θαη ζηεγαζηηθήο πίζηεσο θαζψο θαη πηζησηηθψλ θαξηψλ θαη κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, ηα νπνία κπνξνχλ λα αληηκεησπηζζνχλ σο ραξηνθπιάθηα δαλείσλ κε θνηλά ραξαθηεξηζηηθά, ζα πξέπεη λα ζηαζκίδνληαη κε βάζε ηελ νκαδνπνηεκέλε ζπκπεξηθνξά ηνπο θαη φρη κε βάζε ηνλ ζπγθεθξηκέλν αληηζπκβαιιφκελν. Απηφ ζα είρε βεβαίσο επεξγεηηθέο ζπλέπεηεο ζηηο κηθξφηεξεο ηξάπεδεο. Σν θφζηνο παξαθνινπζήζεσο θάζε αληηζπκβαιινκέλνπ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο δαπάλεο ζε αλζξψπνπο, ζπζηήκαηα θαη θεθάιαηα, ζα θαηαζηεί επνκέλσο απαγνξεπηηθφ κε βάζε ηηο πξνηάζεηο ηεο Βαζηιείαο θαη ζα επεξεάζεη ηελ αληαγσληζηηθή ζέζε ησλ ηξαπεδψλ ηεο αλσηέξσ θαηεγνξίαο. Με ηελ ηειηθή ζπκθσλία, έρεη αληηκεησπηζηεί ην ξπζκηζηηθφ δήηεκα νηθνλνκηθήο πξφθξηζεο ζπλαιιαγήο, αιιά ππάξρνπλ αθφκα πεξηνρέο φπνπ νη θχξηεο ξπζκηζηηθέο απαηηήζεηο απνθιίλνπλ απφ ηηο νηθνλνκηθέο. Ζ Βαζηιεία ΗΗ έρεη αθήζεη θαηά έλα κεγάιν κέξνο ακεηάβιεην ην ζέκα γηα ην πψο ζα θαζνξίζεη πξαγκαηηθά ην θεθάιαην ησλ ηξαπεδψλ, φηαλ απηφ απνθιίλεη απφ απηφ πνπ έρεη θαζνξηζηεί ινγηζηηθά. Ζ δεχηεξε ζπκθσλία ηεο Βαζηιείαο νξηζηηθνπνηήζεθε ην 2004 κεηά απφ κηα εθηελή δηαδηθαζία δηαβνπιεχζεσλ. ηφρνο ηεο πκθσλίαο απηήο είλαη ε δεκηνπξγία κέηξσλ θαη ε πνζνηηθνπνίεζε αξθεηψλ αθφκα θαηεγνξηψλ θηλδχλνπ. Πιένλ έρνπλ αξρίζεη εξγαζίεο γηα ηηο πξνθαηαξθηηθέο πηπρέο ηεο ηξίηεο ζπκθσλίαο ηεο Βαζηιείαο. ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΠΗΣΧΣΗΚΑ ΗΓΡΤΜΑΣΑ /ΣΡΑΠΔΕΔ 1.1. Ζ έλλνηα ηνπ πηζησηηθνύ ηδξύκαηνο Σα πηζησηηθά ηδξχκαηα απνηεινχλ ηνλ θχξην ρξεκαηννηθνλνκηθφ νξγαληζκφ ζε θάζε νηθνλνκία. ηε ρψξα καο, ην πξψην πηζησηηθφ ίδξπκα πνπ ηδξχζεθε ήηαλ ε Ηνληθή Σξάπεδα (1834) θαη αθνινχζεζε ε Δζληθή Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, ε νπνία ηδξχζεθε ην πρλά, έρνπλ επηρεηξεζεί δηάθνξεο πξνζεγγίζεηο ζηνλ νξηζκφ ηεο ηξάπεδαο ή ηεο ηξαπεδηθήο επηρείξεζεο. Μηα πξψηε πξνζέγγηζε δέρεηαη φηη Σξάπεδα είλαη ε επηρείξεζε πνπ θαηά θχξην επάγγεικα ελεξγεί πηζησηηθέο εξγαζίεο. Μηα άιιε, πξνζδηνξίδεη ηελ ηξάπεδα σο επηρείξεζε πνπ πξνβαίλεη ζηε ζπγθέληξσζε θνηλσληθήο απνηακίεπζεο θαη ηε δηνρεηεχεη κε θέξδνο πξνο δηάθνξνπο θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο. 16

17 Παξά ηε δηαθνξεηηθή ηνπο αθεηεξία, φιεο νη πξνζεγγίζεηο ζπγθιίλνπλ ζην φηη ε ηξαπεδηθή επηρείξεζε δξαζηεξηνπνηείηαη θαηά θχξην ιφγν ζηελ εκπνξία ρξήκαηνο θαη φηη ε δξαζηεξηνπνίεζε θαη ζε άιιεο ρξεκαηννηθνλνκηθέο εξγαζίεο δελ δηαθνξνπνηεί ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο. Γελ είλαη φκσο δπλαηφλ λα θαιχςνπλ ηελ έλλνηα ηεο ζχγρξνλεο ηξάπεδαο ή ηνπ ζχγρξνλνπ πηζησηηθνχ ηδξχκαηνο, πνπ πέξαλ ηεο απνδνρήο θαηαζέζεσλ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε έλα επξχ θάζκα εξγαζηψλ θαη ππεξεζηψλ. χκθσλα κε ην άξζξν (1) ηεο Πξψηεο Σξαπεδηθήο Οδεγίαο 77/780/ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, σο πηζησηηθφ ίδξπκα νξίδεηαη: «Δπηρείξεζε, ε δξαζηεξηφηεηα ηεο νπνίαο ζπλίζηαηαη ζην λα δέρεηαη θαηαζέζεηο ή άιια επηζηξεπηέα θεθάιαηα απφ ην θνηλφ θαη λα ρνξεγεί πηζηψζεηο γηα ινγαξηαζκφ ηεο». ηελ ίδηα νδεγία νξίδεηαη φηη άδεηα ιεηηνπξγίαο Πηζησηηθνχ Ηδξχκαηνο νξίδεηαη: «Πξάμε νπνηαζδήπνηε κνξθήο ησλ αξρψλ απφ ηελ νπνία απνξξέεη ε δπλαηφηεηα ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ Πηζησηηθνχ Ηδξχκαηνο». Με ηελ ίδηα νδεγία νξίδεηαη επίζεο φηη θάζε πηζησηηθφ ίδξπκα πνπ έρεη πάξεη άδεηα ιεηηνπξγίαο ζε έλα θξάηνο-κέινο κπνξεί λα εγθαηαζηαζεί ειεχζεξα ζε φιεο ηηο ρψξεο-κέιε. Σν βαζηθφ πιαίζην ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ ειιεληθψλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ ζηε ρψξα καο, θαη εθαξκνγή ησλ ζρεηηθψλ νδεγηψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ηίζεηαη κε ην λφκν 2076/ , κε ηνλ νπνίν εθζπγρξνλίδεηαη ην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ ζηελ Διιάδα. ηελ παξ.1 ηνπ άξζξνπ 2 ηνπ λφκνπ νξίδεηαη φηη: «Πηζησηηθό Ίδξπκα είλαη ε επηρείξεζε, ε δξαζηεξηόηεηα ηεο νπνίαο ζπλίζηαηαη ζηελ απνδνρή θαηαζέζεσλ ή άιισλ επηζηξεπηέσλ θεθαιαίσλ από ην θνηλό θαη ζηελ ρνξήγεζε πηζηώζεσλ γηα ινγαξηαζκό ηεο» 1. Απφ ηηο παξαπάλσ αλαθνξέο πξνθχπηεη φηη νη νδεγίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο δελ αλαθέξνπλ ηνλ φξν «ηξάπεδα» αιιά ηνλ φξν «πηζησηηθφ ίδξπκα». Απηφ δελ είλαη ηπραίν, αθνχ ζήκεξα, νη δξαζηεξηφηεηεο φισλ ησλ νξγαληζκψλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην ρψξν ηεο παξνρήο πίζηεο θαη ηεο θίλεζεο θεθαιαίσλ ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπο, κπνξεί λα ηαπηηζηνχλ. Γειαδή, νη ζπλερψο θαη κε δηαξθψο πςειφηεξε ηαρχηεηα κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ζην νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, δελ έρνπλ αθήζεη αλεπεξέαζην θαη ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα. Οη ηξάπεδεο θαη γεληθφηεξα νη 1 Πεηξάθεο Π.Δ., 2002, ζει

18 ρξεκαηνπηζησηηθνί νξγαληζκνί πεξηνξίδνπλ ζηαδηαθά ηηο παξαδνζηαθέο ηνπο ιεηηνπξγίεο θαη ζηξέθνληαη ζε λέεο δξαζηεξηφηεηεο. ηε ζηξνθή απηή ζπκβάιιεη θαζνξηζηηθά ε ζπλερψο εμειηζζφκελε ηερλνινγία, ην αλαπξνζαξκνζκέλν ζεζκηθφ πιαίζην θαη ηα ζπλερψο εκθαληδφκελα λέα ρξεκαηννηθνλνκηθά εξγαιεία. Έηζη, νη ηξάπεδεο δηεπξχλνπλ ζπλερψο ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο, νη νπνίεο θαιχπηνπλ φιν ην θάζκα ηεο δηνρέηεπζεο θεθαιαίσλ ζηελ νηθνλνκία. ηε ρψξα καο ζήκεξα, ε πξνζαξκνγή ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ρψξνπ θαη ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο ζηηο δηεζλείο εμειίμεηο είλαη ζρεδφλ πιήξεο, αθνινπζψληαο θαη ηηο επηθξαηνχζεο ζην πεξηβάιινλ Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζπλζήθεο πνπ πιένλ δηακνξθψλνληαη απφ ηελ Δπξσπατθή Κεληξηθή Σξάπεδα. Σέινο αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζήκεξα κηιάκε γηα ηελ ηξάπεδα πνιιαπιψλ δξαζηεξηνηήησλ (universal banking) Ζ ιεηηνπξγία ηνπ ηξαπεδηθνύ ζπζηήκαηνο Σα πηζησηηθά ηδξχκαηα δέρνληαη θαηαζέζεηο απφ δηάθνξεο κνλάδεο θαη δηαζέηνπλ θεθάιαηα κέζσ ηνπ δαλεηζκνχ θαη ησλ επελδπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηνπο ηδηψηεο, ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηηο θπβεξλήζεηο. Με ηηο ιεηηνπξγίεο απηέο, δηεπθνιχλνπλ ηε ξνή ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ απφ ηνπο παξαγσγνχο πξνο ηνπο θαηαλαισηέο, θαζψο θαη ηηο ρξεκαηνδνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο θπβέξλεζεο. Με ηνλ ηξφπν απηφ ζπκβάιινπλ ζηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία κηαο ρψξαο, ελψ απνηεινχλ θαη κέζα εθαξκνγήο ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο. Σν ηξαπεδηθφ ζχζηεκα, ινηπφλ, είλαη θξίζηκν γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο νηθνλνκίαο κηαο ρψξαο. Δθφζνλ παξέρνπλ ρξεκαηνδνηηθέο ππεξεζίεο ζηελ νηθνλνκία, ην ελεξγεηηθφ ηνπο είλαη ζρεδφλ εμνινθιήξνπ ρξεκαηηθήο κνξθήο, ελψ πεξηέρεη θαη κεηνρηθφ θεθάιαην. Δθδίδνπλ ζπκβαηηθέο ππνρξεψζεηο γηα λα απνθηήζνπλ ηα θεθάιαηα πνπ ζα ηνπο εμαζθαιίζνπλ ηα πην πάλσ ρξεκαηηθά δηαζέζηκα. Ζ θαζαξή απνζεκαηηθή θαηάζηαζε ελφο πηζησηηθνχ ηδξχκαηνο, πνπ απνξξέεη απφ ηελ πψιεζε ηίηισλ ή απφ ηε ζπζζψξεπζε δηαθξαηνχκελσλ θεξδψλ, αληηπξνζσπεχεη κηα ζρεηηθά κηθξή πεγή θεθαιαίσλ. Ζ απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ησλ ηξαπεδηθψλ ηδξπκάησλ, ζε αξκνλία κε ηνπο γεληθνχο νηθνλνκηθνχο ζηφρνπο, εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηε ζσζηή θαη ηθαλνπνηεηηθή δηαρείξηζή ηνπο. Όπσο ηζρχεη γηα νπνηνλδήπνηε άιιν νξγαληζκφ ή επηρείξεζε, ηα ηξαπεδηθά ηδξχκαηα νθείινπλ λα έρνπλ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε, 18

19 ψζηε λα απνθεχγνληαη ζνβαξνί θίλδπλνη γηα ηελ νηθνλνκία θαη λα ηθαλνπνηνχλ ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηνπλ, πξνθεηκέλνπ λα δηακνξθσζεί έλα ηζρπξφ, αλαπηπζζφκελν, εμειηζζφκελν ζηηο αλάγθεο ηξαπεδηθφ ζχζηεκα, ηθαλφ λα ηθαλνπνηήζεη ηηο απαηηήζεηο ηηο θνηλσλίαο 2. ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΣΟ ΑΗΣΖΜΑ ΣΖ ΓΗΑΦΑΛΗΖ ΣΖ ΣΑΘΔΡΟΣΖΣΑ ΣΟΤ ΣΡΑΠΔΕΗΚΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ 2.1. Ζ εζληθή δηάζηαζε χκθσλα κε ηελ ρξεκαηννηθνλνκηθή ζεσξία αιιά θαη ηελ εκπεηξία πνπ έρεη δηακνξθσζεί ζηελ πξάμε, ηα ηξαπεδηθά ζπζηήκαηα είλαη επηξξεπή ζε ζπρλέο ζπζηεκηθέο θξίζεηο, πνπ εθδειψλνληαη κε ηε κνξθή ηεο αιπζηδσηήο πηψρεπζεο πεξηζζνηέξσλ ηξαπεδψλ. Γηα ηελ πξφιεςε ησλ αηηηψλ πνπ νδεγνχλ ζηηο ελ ιφγσ θξίζεηο, αιιά θαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ επηπηψζεψλ ηνπο ζηε ζηαζεξφηεηα ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, έρνπλ δηακνξθσζεί δηάθνξα κέζα, δηαδηθαζίεο θαη κεραληζκνί πξφιεςεο, δηαρείξηζεο θαη δηεπζέηεζεο ηξαπεδηθψλ θξίζεσλ, νη νπνίνη ζπλζέηνπλ ην θαινχκελν «πξνζηαηεπηηθφ δίρηπ» 3 ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο (ζηελ αγγιηθή νξνινγία «bank safety net»), θαη ην νπνίν θαιχπηεη: Σηο πξνυπνζέζεηο λνκηκφηεηαο γηα ηε ρνξήγεζε άδεηαο ιεηηνπξγίαο ζε κηα ηξάπεδα, Σα κέζα άζθεζεο πξνιεπηηθήο ηξαπεδηθήο επνπηείαο, Σα κέηξα εμπγίαλζεο θαη ηηο δηαδηθαζίεο εθθαζάξηζεο ησλ ηξαπεδψλ πνπ πεξηέξρνληαη ζε θαηάζηαζε αθεξεγγπφηεηαο, Σα ζπζηήκαηα εγγχεζεο θαηαζέζεσλ θαη Σε ιεηηνπξγία ηεο θεληξηθήο ηξάπεδαο σο ηειηθνχ αλαρξεκαηνδνηηθνχ δαλεηζηή θεξέγγπσλ ηξαπεδψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα ξεπζηφηεηαο (ιεηηνπξγία γηα ηελ νπνία δελ ζπλαληάηαη ζε θαλέλα θξάηνο λνκνζεηηθή ξχζκηζε). 2 Μπαισκέλνπ Υξπζάλζε Κ., 2003, ζει Αγγειφπνπινο Υξ. Παλαγηψηεο, 2005, ζει

20 2.2. Ζ δηεζλήο δηάζηαζε Ζ πξνζθπγή ζηε δηεζλή ζπλεξγαζία γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο νθείιεηαη ζε αθφκε πεξηζζφηεξνπο ιφγνπο: (α) Ζ δηεζλήο ζπλεξγαζία απνηειεί ηε βάζε ζηελ νπνία ζηεξίδεηαη ε δπλαηφηεηα γηα: Σελ αληαιιαγή απφςεσλ θαη πιεξνθνξηψλ κεηαμχ ησλ εζληθψλ επνπηηθψλ αξρψλ, ψζηε λα θαηαζηεί δπλαηή ε εθ κέξνπο ηνπο θαηαλφεζε ησλ ζπλζεθψλ ιεηηνπξγίαο ηνπ δηεζλνπνηεκέλνπ ζπζηήκαηνο θαη ησλ εζηηψλ δηαθηλδχλεπζεο ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ, Σελ παξνρή ακνηβαίαο ζπλδξνκήο κεηαμχ ησλ ελ ιφγσ εζληθψλ αξρψλ, θαη Σε ζπληνληζκέλε θαη απνηειεζκαηηθή πξφιεςε αιιά θαη δηαρείξηζε ζπζηεκηθψλ θξίζεσλ πνπ έρνπλ (ή θηλδπλεχνπλ λα απνθηήζνπλ) δηεζλείο δηαζηάζεηο. (β) Ζ πξνζθπγή ζηε δηεζλή ζπλεξγαζία θαζίζηαηαη επίζεο αλαγθαία γηα ηελ θαζηέξσζε θαλφλσλ γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ επνπηηθψλ αξρψλ πνπ ζα είλαη αξκφδηεο γηα ηε δηαρείξηζε ησλ κεραληζκψλ πνπ ζπλζέηνπλ ην πξνζηαηεπηηθφ δίρηπ ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, κε δχν ελαιιαθηηθέο δπλαηφηεηεο: Δίηε ηελ θαζηέξσζε κηαο ππεξεζληθήο αξρήο κε ζρεηηθέο αξκνδηφηεηεο Δίηε ηνλ επηκεξηζκφ αξκνδηνηήησλ κεηαμχ ησλ αξκνδίσλ εζληθψλ επνπηηθψλ αξρψλ (ή ζηελ πεξίπησζε ηεο εγγχεζεο θαηαζέζεσλ, κεηαμχ ησλ εζληθψλ ζπζηεκάησλ). (γ) Ζ πξνζθπγή ζηε δηεζλή ζπλεξγαζία είλαη επίζεο επηβεβιεκέλε γηα ηελ θαζηέξσζε απφ ηα θξάηε νκνηφκνξθσλ θαλφλσλ (ζηε βάζε ηεο κέγηζηεο ή ηεο ειάρηζηεο ελαξκφληζεο) αλαθνξηθά κε ηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, ψζηε λα αληηκεησπηζηνχλ θπξίσο ηα αθφινπζα ηξία δεηήκαηα: (i) ζε έλα δηεζλνπνηεκέλν πεξηβάιινλ, ε κνλνκεξήο πξνζθπγή ζηελ πηνζέηεζε κέηξσλ γηα ηε ζσξάθηζε ηνπ εγρψξηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζηξέβισζε ησλ φξσλ αληαγσληζκνχ ησλ εγρψξησλ ηξαπεδψλ έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ ηνπο πνπ εδξεχνπλ ζε θξάηε ηα νπνία έρνπλ πηνζεηήζεη ραιαξφηεξνπο θαλφλεο. Δμαηηίαο απηνχ ηνπ ιφγνπ νξηζκέλα θξάηε κπνξεί λα έρνπλ ακβιπκκέλα θίλεηξα γηα ηελ πηνζέηεζε ησλ θαηάιιεισλ κέηξσλ ζε εζληθφ επίπεδν. (ii) Ζ χπαξμε ζε δχν ή πεξηζζφηεξα θξάηε δηαθνξεηηθνχ ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, ζπληζηά ηζρπξφ θίλεηξν γηα ηηο ηξάπεδεο λα 20

21 εγθαζίζηαληαη ζηα θξάηε φπνπ ηζρχεη ην ραιαξφηεξν ξπζκηζηηθφ πιαίζην (πξαθηηθή γλσζηή σο «ξπζκηζηηθφ αξκπηηξάδ» - regulatory arbitrage). (iii) Σέινο, ελ γλψζεη ηνπ κφιηο πξναλαθεξζέληνο επηρεηξήκαηνο, νξηζκέλα θξάηε κπνξεί λα επηιέμνπλ αθφκα θαη ηε ραιάξσζε πθηζηάκελσλ θαλφλσλ, ψζηε λα πξνζειθχνπλ αιινδαπέο ηξάπεδεο λα εγθαηαζηήζνπλ εκπνξηθή παξνπζία ζηελ επηθξάηεηά ηνπο ή λα αζθνχλ δξαζηεξηφηεηα ζε απηή αθφκα θαη ρσξίο εγθαηάζηαζε (πξαθηηθή γλσζηή σο «αληαγσληζηηθή θαηάξγεζε ξπζκηζηηθψλ παξεκβάζεσλ» - competitive deregulation). ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΥΟΡΖΓΖΔΗ 3.1. Πεξηερόκελν θαη ελλνηνινγηθνί πξνζδηνξηζκνί ηελ νκάδα 2 ηνπ Κιαδηθνχ Λνγηζηηθνχ ρεδίνπ ησλ Σξαπεδψλ, παξαθνινπζνχληαη νη ρνξεγήζεηο ηεο ηξάπεδαο πξνο ηελ πειαηεία ηεο, θαζψο θαη ηα ελζψκαηα ζηνηρεία πνπ απνθηά ε ηξάπεδα απφ θαηαθπξψζεηο πιεηζηεξηαδφκελσλ πξαγκάησλ. χκθσλα κε ην ΚΛ ησλ ηξαπεδψλ 4, ρνξήγεζε ή ρξεκαηνδφηεζε είλαη ε παξνρή αγνξαζηηθήο δπλάκεσο απφ ηξάπεδα ζε πειάηε ηεο (πηζηνχρν), ν νπνίνο θαζίζηαηαη νθεηιέηεο ηεο ηξάπεδαο κε φξνπο πνπ θαζνξίδνληαη απφ ζπλαπηφκελε κεηαμχ ηνπο ζχκβαζε. Ωο ρνξήγεζε ζεσξείηαη θαη ε πξνεμφθιεζε γξακκαηίσλ θαη ζπλαιιαγκαηηθψλ, θαζψο θαη ηα πνζά πνπ θαηαβάιιεη ε ηξάπεδα, ιφγσ θαηαπηψζεσο ησλ εγγπήζεψλ ηεο πξνο ηελ πειαηεία ηεο. Πξνεμφθιεζε είλαη ε ηξαπεδηθή εξγαζία κε ηελ νπνία ε ηξάπεδα αγνξάδεη, πξηλ απφ ηε ιήμε ηνπο, γξακκάηηα θαη ζπλαιιαγκαηηθέο ηνπ εκπνξηθνχ ραξηνθπιαθίνπ πειάηε ηεο, ε νπνία πξαγκαηνπνηείηαη κε πιήξε (ή ηαθηηθή) νπηζζνγξάθεζε ησλ κεηαβηβαδφκελσλ ηίηισλ, έλαληη θαηαβνιήο ηεο ζπλνιηθήο νλνκαζηηθήο αμίαο, κεησκέλεο θαηά ηνπο πξνεμνθιεηηθνχο ηφθνπο θαη ηα ινηπά δηθαηψκαηα θαη έμνδα ηεο ηξάπεδαο. Δγγχεζε ή εγγπνδνζία είλαη ε παξνρή πίζηεσο απφ ηελ ηξάπεδα ππέξ πειάηε ηεο γηα ηελ θαιή εθπιήξσζε νηθνλνκηθψλ ή άιισλ ζπκβαηηθψλ ππνρξεψζεψλ ηνπ, κε 4 Κπξίθνο Ν., 1993, ζει

22 ηελ αλαδνρή, απφ κέξνπο ηεο ηξάπεδαο, ησλ θηλδχλσλ πνπ απνξξένπλ, απφ ηελ πιεκκειή ή ηελ κε εθηέιεζε ησλ ππνρξεψζεσλ απηψλ απφ ηνλ πειάηε. Ζ εγγχεζε κεηαβάιιεηαη ζε ρνξήγεζε, φηαλ θαηαπίπηεη. Πηζηνδφηεζε είλαη επξχηεξνο φξνο ζηνλ νπνίν πεξηιακβάλεηαη ηφζν ε έλλνηα ηεο ρνξεγήζεσο, φζν θαη ε έλλνηα ηεο εγγπήζεσο. Χο θαζπζηεξεκέλε ραξαθηεξίδεηαη θάζε ιεμηπξόζεζκε απαίηεζε, εθόζνλ ε κε εκπξόζεζκε εμόθιεζή ηεο δελ νθείιεηαη ζε πξνζσξηλή νιηγνήκεξε ηακηαθή δπζρέξεηα ηνπ πειάηε, θαη ε ηξάπεδα έρεη θαηαγγείιεη ηελ κεηαμύ απηήο θαη ηνπ πηζηνύρνπ ζύκβαζε (δηάξθεηα θαζπζηέξεζεο 90 εκέξεο). Χο επηζθαιήο ραξαθηεξίδεηαη θάζε ρνξήγεζε, είηε έρεη πξνεγνπκέλσο ραξαθηεξηζηεί σο θαζπζηεξεκέλε είηε όρη, γηα ηελ νπνία ππάξρνπλ βάζηκεο ελδείμεηο όηη δελ ζα εηζπξαρζεί νιηθά ή κεξηθά (δηάξθεηα θαζπζηέξεζεο 180 εκέξεο). Ο εθηνθηζκόο ησλ ρνξεγήζεσλ πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο επηζθαιείο, δηαθόπηεηαη. Ζ ηξάπεδα έρεη ηελ επρέξεηα λα ζπλερίζεη λα παξαθνινπζεί ηνπο δνπιεπκέλνπο ηφθνπο ησλ απαηηήζεσλ απηψλ ζε ινγαξηαζκνύο ηάμεσο. Αλ ε ηξάπεδα έρεη ζπκπεξηιάβεη ζηα έζνδα ηεο ρξήζεσο δνπιεπκέλνπο ηφθνπο επηζθαιψλ απαηηήζεσλ, είλαη ππνρξεσκέλε λα ζρεκαηίζεη, ζε βάξνο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο ρξήζεσο, πξφβιεςε ηζφπνζε πξνο ηνπο ηφθνπο ησλ απαηηήζεσλ απηψλ. Ζ επηζθαιήο ρνξήγεζε πνπ θαζίζηαηαη νξηζηηθά αλεπίδεθηε εηζπξάμεσο πξέπεη λα απνζβέλεηαη. Ζ απφζβεζε ελεξγείηαη ζε βάξνο ηεο πξνβιέςεσο πνπ έρεη ζρεκαηηζηεί ή ζε βάξνο ησλ απνηειεζκάησλ, εθφζνλ ε πξφβιεςε είλαη αλεπαξθήο. Οη απνζβεζκέλεο ρνξεγήζεηο κπνξεί λα απεηθνλίδνληαη ζε (πιεξνθνξηαθνχο) ινγαξηαζκνχο ηάμεσο, κέρξη λα ζπκπιεξσζεί ν ρξφλνο ηεο λφκηκεο παξαγξαθήο ηνπο Σξόπνο αλάπηπμεο ησλ ινγαξηαζκώλ ρνξεγήζεσλ Ζ ινγηζηηθή αλάπηπμε ησλ ινγαξηαζκψλ ρνξεγήζεσλ γίλεηαη: ηνλ πξψην βαζκφ κε θξηηήξην ηελ εμάξηεζε ηνπ ρξεκαηνδνηνχκελνπ πειάηε απφ ηελ ηξάπεδα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θεξεγγπφηεηα ηνπ πειάηε. ην δεχηεξν βαζκφ κε θξηηήξην ηνλ θιάδν ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη κε δηάθξηζή ηνπο ζε ζπλδεδεκέλεο, ζπκκεηνρηθνχ ελδηαθέξνληνο θαη ινηπέο επηρεηξήζεηο. 22

23 ηνλ ηξίην βαζκφ θαηά είδνο νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ζηνπο θαηψηεξνπο βαζκνχο ε αλάπηπμε κπνξεί λα γίλεη κε θξηηήξηα ή ζπλδπαζκνχο θξηηεξίσλ, πνπ επηιέγνληαη θαηά ηελ θξίζε ηεο θάζε ηξάπεδαο. Σέηνηα θξηηήξηα, ελδεηθηηθά, κπνξεί λα είλαη: (α) Ζ κνξθή ηεο ρνξήγεζεο, π.ρ. δάλεηα, πξνθαηαβνιέο επί θνξησηηθψλ εγγξάθσλ, πηζηψζεηο ζε αλνηρηφ ινγαξηαζκφ, θ.ι.π. (β) Οη εμαζθαιίζεηο πνπ έιαβε ε ηξάπεδα π.ρ. ρνξεγήζεηο κε πξνζσπηθή αζθάιεηα, ρνξεγήζεηο αζθαιηζκέλεο κε ελέρπξν ή ππνζήθε, κε ξήηξα μέλνπ λνκίζκαηνο θ.η.ι. (γ) Ο πξννξηζκφο ησλ ρνξεγήζεσλ αλάινγα κε ηηο αλάγθεο πνπ πξφθεηηαη λα θαιχςνπλ, π.ρ. ρνξεγήζεηο γηα πάγην ελεξγεηηθφ, γηα θεθάιαηα θηλήζεσο θ.ι.π. Δηδηθφηεξα, κε βάζε ηηο παξαπάλσ αξρέο, ε αλάπηπμε ησλ ινγαξηαζκψλ Υνξεγήζεσλ ζην ΚΛ ησλ ηξαπεδψλ, έγηλε σο εμήο: Ζ βαζηθή δηάθξηζή ηνπο γίλεηαη κε ην Γεληθφ Κξηηήξην ηεο Καηάζηαζεο ζηελ νπνία βξίζθνληαη απφ πιεπξάο Δλεκεξφηεηαο θαη Αζθάιεηαο, ζπλεπψο: α. ΥΟΡΖΓΖΔΗ ΔΝΖΜΔΡΔ (Λνγαξηαζκφο 20) β. ΥΟΡΖΓΖΔΗ Δ ΚΑΘΤΣΔΡΖΖ (Λνγαξηαζκφο 24) γ. ΥΟΡΖΓΖΔΗ ΔΠΗΦΑΛΔΗ (Λνγαξηαζκφο 27) 5 Ο ινγαξηαζκφο ρνξεγήζεσλ, κεηά απφ 90 εκέξεο(3 κήλεο) αδπλακίαο απνπιεξσκήο, κεηαηξέπεηαη ζε ινγαξηαζκφο ρνξεγήζεσλ ζε θαζπζηέξεζε θαη έπεηηα απφ αθφκε 90 εκέξεο(ζπλνιηθά 6 κήλεο), ζε ινγαξηαζκφο επηζθαιψλ ρνξεγήζεσλ Η Λεηηνπξγία ησλ Λνγαξηαζκώλ Υνξεγήζεσλ Καηά ηελ θαηαβνιή πνζνχ ρνξεγήζεσο ρξεψλεηαη ν νηθείνο ινγαξηαζκφο ρνξεγήζεσο, κε πίζησζε ηνπ θαηάιιεινπ ινγαξηαζκνχ. Καηά ηελ είζπξαμε ηεο απαηηήζεσο (θεθαιαίνπ, ηφθσλ, εμφδσλ), κε πίζησζε ηνπ ινγαξηαζκνχ ηεο ρνξεγήζεσο, ρξεψλεηαη ν ινγαξηαζκφο 38 ή ινγαξηαζκφο θαηαζέζεσο ηνπ πειάηε. Καηά πεξηνδηθά δηαζηήκαηα, ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηνπ θάζε πηζησηηθνχ ηδξχκαηνο, θαηαινγίδνληαη ηφθνη θαη πξνκήζεηεο επί ησλ ρνξεγήζεσλ, κε ρξέσζε ησλ ινγαξηαζκψλ ρνξεγήζεσλ θαη πίζησζε ησλ νηθείσλ ππνινγαξηαζκψλ ηνπ 70 «Έζνδα απφ ηφθνπο ρνξεγήζεσλ». 5 Δκκαλνπήι αθέιιεο, 1999, ζει

24 Απαηηήζεηο απφ ρνξεγήζεηο πνπ εκθαλίδνληαη ζηνπο πξσηνβάζκηνπο ινγαξηαζκνχο 20 θαη 21, νη νπνίεο είλαη ζε θαζπζηέξεζε, κεηαθέξνληαη απφ ηνπο ινγαξηαζκνχο απηνχο ζε ρξέσζε ησλ ινγαξηαζκνχ 24 «Υνξεγήζεηο ζε θαζπζηέξεζε». Απαηηήζεηο απφ ρνξεγήζεηο πνπ είλαη επηζθαιείο, κεηαθέξνληαη απφ ηνπο ινγαξηαζκνχο 20, 21 θαη 24 ζε ρξέσζε ηνπ ινγαξηαζκνχ 27 «Δπηζθαιείο Υνξεγήζεηο». Δπηζθαιείο απαηηήζεηο απφ ρνξεγήζεηο πνπ έρνπλ θαηαζηεί αλεπίδεθηεο εηζπξάμεσο, απνζβέλνληαη. Ζ απφζβεζε απηψλ γίλεηαη κε ρξέσζε ηνπ ινγαξηαζκνχ «Πξνβιέςεηο γηα επηζθαιείο απαηηήζεηο» θαη πίζησζε ηνπ ινγαξηαζκνχ ηεο ρνξεγήζεσο πνπ απνζβέλεηαη. Με ην άξζξν 27 ηνπ Ν.2076 θαζνξίζηεθε φηη : Ο εθηνθηζκφο ησλ δαλείσλ παχεη κε ηε ζπκπιήξσζε 12κελνπ, θαηά ην νπνίν ινγηζζέληεο επ απηψλ ηφθνη δελ εηζπξάρζεζαλ. ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Ζ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΣΖ ΒΑΗΛΔΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΣΡΑΠΔΕΗΚΖ ΔΠΟΠΣΔΗΑ 1.1. ύζηαζε θαη ζύλζεζε ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο Πξηλ απφ ην 1974, είρε ζεκεησζεί κηθξή πξφνδνο ζε ζρέζε κε ηε δηεζλή ηξαπεδηθή ζπλεξγαζία ζε ζέκαηα επνπηείαο. Μεηά ηελ θαηάξξεπζε ηεο ηξάπεδαο ηεο ηφηε Γπηηθήο Γεξκαλίαο Bankhaus Herstatt θαη ηεο First National Bank, ην πξψην κηζφ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, ζρεκαηίζηεθε κηα επηηξνπή (Condorat 1975), κε ζθνπφ, i) ηελ πξνζαξκνγή ησλ εζληθψλ ζπζηεκάησλ επνπηείαο, ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηνλ έιεγρν ησλ πνιχπινθσλ ηξαπεδηθψλ νκίισλ κε δηεζλείο δηαζπλδέζεηο θαη ii) ηε ζηελή ζπλεξγαζία ησλ εζληθψλ επνπηηθψλ αξρψλ, γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ησλ «παγθφζκησλ» ηξαπεδηθψλ ηδξπκάησλ. Ζ επηηξνπή φκσο απηή, δελ πξνζδηφξηζε κε ζαθήλεηα ηελ χπαξμε κηαο δηεζλνχο επνπηηθήο αξρήο 6. Σν δεχηεξν απνθαζηζηηθφ βήκα ελφο εληαίνπ ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ έγηλε ζηηο 8 Οθησβξίνπ 1974, κε ηε ζχζηαζε ηεο επηηξνπήο ηεο βαζηιείαο γηα ηελ ηξαπεδηθή 6 Καθφπνπινο & Λαδαξέηνπ, 1997, ζει

25 επνπηεία (Basel Committee on Banking Supervision), κεηά απφ πξσηνβνπιία ησλ Γηνηθεηψλ ησλ Κεληξηθψλ Σξαπεδψλ ηεο νκάδαο ησλ Γέθα Υσξψλ (αλαιχεηαη παξαθάησ), γλσζηή σο «group of ten», κε ζθνπφ ηε δηακφξθσζε νκνηφκνξθσλ θαλφλσλ ειέγρνπ θαη επνπηηθψλ πξαθηηθψλ γηα ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα (δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο). Ζ ίδξπζε ηεο επηηξνπήο πξαγκαηνπνηήζεθε ζε κηα πεξίνδν κεγάιεο αβεβαηφηεηαο ζηε δηεζλή νηθνλνκία θαη ηδηαίηεξα ζην ρψξν ηνπ ζπλαιιάγκαηνο, ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ θαη ησλ ηξαπεδψλ. ην ρψξν ηνπ ζπλαιιάγκαηνο ε αβεβαηφηεηα ήηαλ απνηέιεζκα ηεο θαηάξξεπζεο ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ ζηαζεξψλ ηζνηηκηψλ, ην νπνίν είρε πηνζεηεζεί απφ ηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο ην 1944 ζην Breton Woods ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ Ακεξηθήο. Άκεζν απνηέιεζκα ηεο θαηάξξεπζεο ήηαλ ε εκθάληζε ζην ρξεκαηννηθνλνκηθφ ρψξν ηνπ ζπλαιιαγκαηηθνχ θηλδχλνπ. Ζ εμέιημε απηή, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πξψηε πεηξειατθή θξίζε πνπ ζπλέπεζε ρξνληθά θαη ηε ζπλαθφινπζε νηθνλνκηθή χθεζε, δεκηνχξγεζε ζεκαληηθά πξνβιήκαηα θαη ζηελ ηξαπεδηθή αγνξά. Αξρηθφ φλνκα ηεο Δπηηξνπήο ήηαλ Committee on Banking Regulation and Supervisory Practices. πλεδξίαζε γηα πξψηε θνξά ην επηέκβξην ηνπ ήκεξα ζπλεδξηάδεη 4-5 θνξέο ην έηνο. Σα κέιε ηεο πξνέξρνληαη απφ ην Βέιγην, ηνλ Καλαδά, ηε Γαιιία, ηελ Ηηαιία, ηελ Ηαπσλία, ην Λνπμεκβνχξγν, ηελ Οιιαλδία, ηελ Ηζπαλία (ζπκκεηέρεη απφ ην 2001), ηε νπεδία, ηελ Διβεηία, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην θαη ηηο Ζ.Π.Α. Οη ρψξεο αληηπξνζσπεχνληαη απφ ηηο θεληξηθέο ηνπο ηξάπεδεο ή απφ άιιε αξρή επηθνξηηζκέλε κε ηελ πξνιεπηηθή επνπηεία ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο ρψξαο Ζ νκάδα ησλ δέθα (GROUP OF TEN) Σελ Οκάδα ησλ δέθα (Group of ten, G-10) απνηεινχλ δψδεθα βηνκεραληθέο ρψξεο : Βέιγην, Καλαδάο, Γαιιία, Γεξκαλία, Ηηαιία, Ηζπαλία, Ηαπσλία, Οιιαλδία, νπεδία, Διβεηία, Ζλσκέλν Βαζίιεην θαη Ζ.Π.Α. ηφρνο ηεο νκάδαο είλαη ε αληαιιαγή απφςεσλ θαη ε ζπλεξγαζία ζε ζέκαηα νηθνλνκηθήο, λνκηζκαηηθήο θαη ρξεκαηννηθνλνκηθήο πνιηηηθήο. Οη ππνπξγνί νηθνλνκηθψλ θαη νη δηνηθεηέο ησλ 25

26 Κεληξηθψλ Σξαπεδψλ ησλ ρσξψλ ηεο Οκάδαο ησλ Γέθα ζπλαληψληαη ζπλήζσο δχν θνξέο ην ρξφλν, ηαπηφρξνλα κε ηε ζπλεδξίαζε ηεο Άλνημεο θαη ηνπ Φζηλνπψξνπ ηεο Μεηαβαηηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ. Δπίζεο νη Γηνηθεηέο ησλ Κεληξηθψλ Σξαπεδψλ ησλ Υσξψλ ηεο Οκάδαο ησλ Γέθα ζπλαληψληαη θάζε κήλα ζηελ έδξα ηεο Σξάπεδαο Γηεζλψλ Γηαθαλνληζκψλ. Γηάθνξεο επηηξνπέο ζπζηήλνληαη θαη ζπλαληψληαη θαηά πεξίπησζε. χκθσλα κε ηνλ θαλνληζκφ ιεηηνπξγίαο ησλ Γεληθψλ Γηαθαλνληζκψλ Γαλεηζκνχ, πνπ πηνζεηήζεθαλ ην 1962 κε απφθαζε ηνπ Δθηειεζηηθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ, νη ελ ιφγσ θπβεξλήζεηο θαη θεληξηθέο ηξάπεδεο έρνπλ παξαρσξήζεη ζην Σακείν έλα πηζησηηθφ φξην, γηα ηελ άληιεζε δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ζην εγρψξηφ ηνπο λφκηζκα, αλ νη πφξνη ηνπ Σακείνπ δελ επαξθνχλ γηα ηε ρνξήγεζε ηεο ρξεκαηνδνηηθήο ελίζρπζεο ζε άιια θξάηε-κέιε ηνπ Ζ Σξάπεδα ησλ Γηεζλώλ Γηαθαλνληζκώλ Ζ Σξάπεδα Γηεζλψλ Γηαθαλνληζκψλ (Bank for International Settlements - BIS) είλαη έλαο δηεζλήο νξγαληζκφο πνπ ζηεξίδεη ηε δηεζλή νηθνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή ζπλεξγαζία θαη ιεηηνπξγεί σο ηξάπεδα ησλ Κεληξηθψλ Σξαπεδψλ. Σα θεληξηθά ηεο γξαθεία βξίζθνληαη ζηε Βαζηιεία ηεο Διβεηίαο, ελψ δηαηεξεί θαη δχν γξαθεία, ην πξψην ζην Hong Kong θαη ην δεχηεξν ζηελ πφιε ηνπ Μεμηθνχ. Απνηειεί ηνλ αξραηφηεξν δηεζλή ρξεκαηννηθνλνκηθφ νξγαληζκφ, αθνχ ηδξχζεθε ην Οη βαζηθέο ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξεη είλαη: Πξνψζεζε ηνπ δηαιφγνπ κεηαμχ ησλ Κεληξηθψλ Σξαπεδψλ ζε νηθνλνκηθά ζέκαηα. Έξεπλα ζε νηθνλνκηθά / ρξεκαηννηθνλνκηθά ζέκαηα. Τπεξεζίεο βαζηθνχ αληηζπκβαιινκέλνπ ησλ Κεληξηθψλ Σξαπεδψλ ζηηο κεηαμχ ηνπο ρξεκαηννηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο. Τπεξεζίεο ζεκαηνθχιαθα ζε δηεζλείο ρξεκαηννηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο Ζ λνκηθή θύζε ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο Ζ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο δελ είλαη δηεζλήο νξγαληζκφο αιιά έλα δηεζλέο forum ρσξίο λνκηθή πξνζσπηθφηεηα (ζχκθσλα είηε κε ην δηεζλέο είηε κε ην ειβεηηθφ δίθαην). Γε ζπζηάζεθε βάζεη δηεζλνχο ζχκβαζεο, δε δηαζέηεη θαηαζηαηηθφ νχηε θαλνληζκφ ιεηηνπξγίαο, ελψ ε αλαθνξά ζηελ αξρηθή εληνιή πνπ ηεο δφζεθε απφ ηνπο 26

27 δηνηθεηέο ησλ θεληξηθψλ ηξαπεδψλ ησλ θξαηψλ κειψλ ηνπ G-10, ήηαλ απιψο έλα δειηίν ηχπνπ πνπ εθδφζεθε απφ ηελ Σξάπεδα Γηεζλψλ Γηαθαλνληζκψλ ζηηο 12 Φεβξνπαξίνπ Δπηζεκαίλεηαη επίζεο φηη, ε Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο, κνινλφηη επηιακβάλεηαη ζεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηελ πξνιεπηηθή ηξαπεδηθή επνπηεία, δελ είλαη επνπηηθή αξρή θαζψο δελ έρεη αξκνδηφηεηα λα αζθεί πξνιεπηηθή επνπηεία ζηηο ηξάπεδεο πνπ έρνπλ ηελ θαηαζηαηηθή ηνπο έδξα ζηελ επηθξάηεηα ησλ θξαηψλ πνπ εθπξνζσπνχληαη ζ απηήλ. Σέινο, ζην ζεκείν απηφ αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη, ζχκθσλα κε ην ηζρχνλ δηεζλέο νηθνλνκηθφ δίθαην, θαλέλαο δηεζλήο νξγαληζκφο ή ππεξεζληθφ φξγαλν δελ έρεη ηελ εμνπζία άζθεζεο πξνιεπηηθήο επνπηείαο ζηηο ηξάπεδεο. Ζ παξαηήξεζε απηή ηζρχεη αθφκα θαη γηα ηελ Δπξσπατθή Κεληξηθή Σξάπεδα, ε νπνία είλαη κελ εληαία λνκηζκαηηθή αξρή ζην ρψξν ηεο επξσδψλεο, δελ έρεη φκσο αλαρζεί θαη ζε εληαία ηξαπεδηθή επνπηηθή αξρή Ζ ιεηηνπξγία ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο Ζ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ επίηεπμε ηεο απνζηνιήο ηεο, πξνσζεί, ζηεξίδεη θαη δηεπθνιχλεη ηελ αλάπηπμε δηαιφγνπ κεηαμχ ησλ ρσξψλ-κειψλ ηεο ζε ζέκαηα ηξαπεδηθήο επνπηείαο. Απψηεξνο ζθνπφο ηεο πνιηηηθήο απηήο είλαη ε δεκηνπξγία θαη πξνψζεζε νκνηφκνξθεο εξκελείαο ελλνηψλ, ζρεηηθψλ κε ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ, ψζηε λα δηακνξθσζεί κηα απνηειεζκαηηθή ηξαπεδηθή επνπηεία ζε παγθφζκην επίπεδν. Ζ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο δελ έρεη θάπνηα ηππηθή ππεξεζληθή επνπηηθή εμνπζία ή αξκνδηφηεηα, νπνηαζδήπνηε κνξθήο. Οη πξνηάζεηο ηεο, ηα επνπηηθά πξφηππα, νη επνπηηθνί θαλφλεο θαη νη ζρεηηθέο νδεγίεο πνπ δηακνξθψλεη, δελ επηβάιινληαη. Αληίζεηα, εηζεγείηαη πξαθηηθέο κε ζπκβνπιεπηηθφ ραξαθηήξα, πξνζδνθψληαο φηη ζα γίλνπλ απνδεθηέο απφ ηηο εζληθέο αξρέο, θαη βάζεη ηνχησλ, ζα πξνηείλνπλ ελέξγεηεο ππνρξεσηηθήο ή άιιεο κνξθήο, πνπ αληαπνθξίλνληαη κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν ζηα δεδνκέλα ηεο νηθείαο αγνξάο. Με ηνλ ηξφπν απηφ ε επηηξνπή ελζαξξχλεη ηε ζχγθιηζε πξνο κηα θνηλή πξνζέγγηζε θαη θνηλψο απνδεθηνχο θαλφλεο, ρσξίο λα πξνζπαζεί λα 7 Μπαισκέλνπ Υξπζάλζε Κ., 2003, ζει

28 επηβάιιεη ιεπηνκεξή ελαξκφληζε ησλ επνπηηθψλ ηερληθψλ πνπ εθαξκφδνπλ ηα θξάηε κέιε. Βαζηθά εξγαιεία γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ ηεο είλαη ηα αθφινπζα: Αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ γηα ηηο ξπζκίζεηο ζεκάησλ επνπηείαο ζε εζληθφ επίπεδν. Βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ θαλφλσλ θαη ηερληθψλ επνπηείαο ηνπ δηεζλνχο ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο. Θέζπηζε ειάρηζησλ πξνηχπσλ θαη θαλφλσλ επνπηείαο ζε δξαζηεξηφηεηεο θαη ζέκαηα θάζε θνξά πνπ ππάξρεη αλάγθε λα γίλεη απηφ. Ζ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο ελεκεξψλεη ηνπο δηνηθεηέο ησλ Κεληξηθψλ Σξαπεδψλ ηεο Οκάδαο ησλ Γέθα, νη νπνίνη ζπλαληηνχληαη ζηελ Σξάπεδα Γηεζλψλ Γηαθαλνληζκψλ θαη δεηά απφ απηνχο ηελ πξνζππνγξαθή, ηε ζηήξημε θαη ηε δέζκεπζε γηα αλάιεςε βαζηθψλ πξσηνβνπιηψλ, γηα ηελ πξνψζεζε ησλ πξνηάζεψλ ηεο. Πξαθηηθά, νη πξνζπάζεηεο ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο άξρηζαλ ην 1975, φηαλ εμέδσζε κηα πξψηε ζρεηηθή εξγαζία γλσζηή σο «Concordat», ε νπνία νινθιεξψζεθε ην 1983 θαη θνηλνπνηήζεθε κε ηνλ ηίηιν «Principles for the Supervision of Banks Foreign Establishments». Με ην έγγξαθν απηφ, ηέζεθαλ νη αξρέο γηα εληαία επνπηεία απφ ηηο επνπηηθέο αξρέο ησλ ρσξψλ ππνδνρήο θαη ησλ ρσξψλ πξνέιεπζεο, ησλ ππνθαηαζηεκάησλ θαη ησλ ζπγαηξηθψλ ηξαπεδψλ ζε άιιεο ρψξεο. Με ζρεηηθή πξνζζήθε ην 1990 αληηκεησπίζηεθε θαη ε αλάγθε γηα εληαία ξνή πιεξνθνξηψλ κεηαμχ ησλ ηξαπεδηθψλ επνπηηθψλ αξρψλ, δηαθφξσλ ρσξψλ. Ζ δηακφξθσζε ησλ αξρψλ γηα ην ζέκα απηφ νινθιεξψζεθε ην 1992 κε ηελ επαλαδηαηχπσζή ηνπο ζε θείκελν γλσζηφ σο «Διάρηζηα Πξφηππα» (Minimum Standards) 8. Σα πξφηππα δεκνζηνπνηήζεθαλ θαη έθηνηε ε Δπηηξνπή πξνηείλεη κεραληζκνχο πηνζέηεζεο απηψλ. Ζ δηαρξνληθή ζπλεξγαζία ησλ ηξαπεδψλ ζε ζέκαηα επνπηείαο βνήζεζε ηελ επηηξνπή ζηελ αληηκεηψπηζε ζεκάησλ, φπσο: πιινγή πιεξνθνξηψλ γηα ηελ επνπηεία απφ δηάθνξεο ρψξεο ησλ εγθαηεζηεκέλσλ ζε απηέο μέλσλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ. Δληνπηζκφο ησλ εκπνδίσλ ζηελ απνηειεζκαηηθή επνπηεία ησλ ζρεηηδφκελσλ κε θαλφλεο πεξί απνξξήηνπ ζε δηαθνξεηηθέο ρψξεο. 8 ηεθάλνπ Κσλζηαληίλνο Α. Γθφξηζνο Υξήζηνο, 2005, ζει

29 Μειέηε ησλ δηαδηθαζηψλ παξνρήο άδεηαο εγθαηάζηαζεο ηξαπεδψλ ζε δηάθνξεο ρψξεο. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 1996, ε Δπηηξνπή έδσζε ζηε δεκνζηφηεηα έθζεζε, ζπληαρζείζα απφ νκάδα εηδηθψλ κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη εθπξφζσπνη ππεξάθηησλ νξγαληζκψλ (offshore companies), κε πξνηάζεηο γηα ηελ ππέξβαζε ησλ πξνβιεκάησλ ελνπνηεκέλεο επνπηείαο ησλ δηαζπλνξηαθψλ ζπλαιιαγψλ ησλ δηεζλψλ ηξαπεδψλ. Ζ έθζεζε απηή, πξνζππνγξάθεθε απφ 140 ρψξεο πνπ παξαθνινχζεζαλ ηε Γηεζλή πλάληεζε γηα ηελ Σξαπεδηθή Δπνπηεία (International Conference of Banking Supervision ICBS) ηνλ Ηνχλην ηνπ 1996, βνεζψληαο έηζη ζηε βειηίσζε ηεο ελνπνηεκέλεο επνπηείαο δηεζλψο. Σα ηειεπηαία ρξφληα ην ελδηαθέξνλ ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο έρεη κεηαζηξαθεί, απφ ηελ θαηάξηηζε νδεγηψλ γηα ηνλ έιεγρν ησλ επνπηηθψλ αξρψλ, ζηελ επηβνιή θάπνησλ ειάρηζησλ θξηηεξίσλ επνπηείαο θαη ειέγρνπ, πνπ φιεο νη ρψξεο ζα πξέπεη λα ηεξνχλ. ε απηφ ην ζθνπφ απέβιεπε ε πξνζπάζεηα πνπ θαηέβαιιε ε επηηξνπή ην 1988, γηα ηελ εθπφλεζε θαλφλσλ ζρεηηθά κε ηελ επάξθεηα ησλ θεθαιαίσλ ησλ ηξαπεδψλ (capital adequacy record). Οη δηαηάμεηο ηεο «Αξρηθήο πκθσλίαο» ην 1988, αθνξνχζαλ ηνλ ηξφπν ππνινγηζκνχ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ ησλ δηεζλψλ ηξαπεδψλ, έλαληη ηεο έθζεζεο ζηνλ πηζησηηθφ θίλδπλν θαη ηνλ θίλδπλν αγνξάο, θαη ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζηνηρείσλ ησλ Ηδίσλ Κεθαιαίσλ, κε ηα νπνία νη ηξάπεδεο έρνπλ δηθαίσκα λα θαιχςνπλ ηηο σο άλσ θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο. Μέρξη ην Ννέκβξην ηνπ 1997, ε «Αξρηθή πκθσλία» ηξνπνπνηήζεθε ηέζζεξηο θνξέο. Οη ηξεηο πξψηεο ηξνπνπνηήζεηο ήηαλ ηερληθέο θαη αθνξνχζαλ επηκέξνπο δηαηάμεηο, ελψ ην πεξηερφκελν ηεο ηέηαξηεο ηξνπνπνίεζεο νδήγεζε ζηε ζπκπιήξσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο «Αξρηθήο πκθσλίαο», ψζηε λα θαζηεξσζεί έλα πιαίζην θαλφλσλ, αλαθνξηθά κε ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ ηξαπεδψλ γηα ηελ θάιπςή ηνπο, ηφζν έλαληη ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ, φζν θαη έλαληη ησλ θηλδχλσλ αγνξάο. ηνλ επξσπατθφ ρψξν, νη εμειίμεηο ζην ζεζκηθφ πιαίζην επνπηείαο ησλ ηξαπεδψλ, ππξνδνηήζεθαλ απφ ηηο πξσηνβνπιίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηηο ζρεηηθέο νδεγίεο ηεο Δπηηξνπήο, γηα ηε δεκηνπξγία ηεο Δληαίαο Αγνξάο ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα Οη ζηόρνη ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο 29

30 Οη ζηφρνη ηεο επηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε έλαλ θχξην θαη άιινπο επηθνπξηθνχο: (α) Ο θχξηνο ζηφρνο ζπλίζηαηαη ζηε ζπκβνιή θαη ηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ δηεζλνχο ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο απφ ην ελδερφκελν ηεο επέιεπζεο ηξαπεδηθψλ πησρεχζεσλ κε αξλεηηθέο αιπζηδσηέο αληηδξάζεηο ζηα πεξηζζφηεξα θξάηε. (β) Ζ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο επηδηψθεη παξάιιεια δχν επηθνπξηθνχο ζηφρνπο, νη νπνίνη αθνξνχλ : ηε δηαζθάιηζε ζπλζεθψλ αληαγσληζηηθήο ηζφηεηαο (ζε φ,ηη αθνξά ην επνπηηθφ θαζεζηψο) κεηαμχ ησλ δηεζλψλ ηξαπεδψλ πνπ εδξεχνπλ ζηα θξάηε κέιε πνπ εθπξνζσπνχληαη ζηελ Δπηηξνπή, θαη ηε δηαζθάιηζε ζπλζεθψλ αληαγσληζηηθήο ηζφηεηαο (θαη πάιη ζε φ,ηη αθνξά ην επνπηηθφ θαζεζηψο) κεηαμχ ησλ δηεζλψλ ηξαπεδψλ αθελφο θαη ησλ δηεζλψλ επηρεηξήζεσλ παξνρήο επελδπηηθψλ ππεξεζηψλ αθεηέξνπ. (γ) Δπηπιένλ, ν ηξίηνο επηθνπξηθφο ζηφρνο ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο ζπλίζηαηαη ζηε δηαηχπσζε ζέζεσλ γηα δηάθνξα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηε ιεηηνπξγία ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, αιιά δελ άπηνληαη άκεζα ηεο δηαζθάιηζεο ηεο ζηαζεξφηεηάο ηνπ. ηελ θαηεγνξία απηή εληάζζνληαη: ε δηαθάλεηα ησλ ηξαπεδηθψλ ζπλαιιαγψλ, ε ινγηζηηθή απεηθφληζε ησλ ηξαπεδηθψλ ζπλαιιαγψλ θαη ε πξφιεςε ηεο ρξήζεο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο γηα ηε λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο ηξνκνθξαηίαο. (δ) Έλαο αθφκε ζηφρνο ηεο Δπηηξνπήο, ν νπνίνο αμίδεη λα αλαθεξζεί, είλαη θαη ε ζκίθξπλζε ηνπ ράζκαηνο ζηελ επνπηεία ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ ζε δηαθνξεηηθέο ρψξεο. Ζ θάιπςε ηνπ ζηφρνπ απηνχ επηδηψθεηαη κε ηελ πξνψζεζε δχν βαζηθψλ αξρψλ: Όια ηα ηξαπεδηθά ηδξχκαηα ζηνλ θφζκν πξέπεη λα έρνπλ ζπζηήκαηα επνπηείαο. Σα επνπηηθά ζπζηήκαηα πξέπεη λα είλαη επαξθή Ζ επηξξνή ηεο Βαζηιείαο ζηηο ΜΜΔ 30

31 Ζ κηθξνκεζαία επηρείξεζε (ΜΜΔ) απνηειεί ηε «ξαρνθνθαιηά» ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, ζπκβάιινληαο απνθαζηζηηθά ζηελ αχμεζε ηνπ εζληθνχ πξντφληνο θαη ηεο απαζρφιεζεο. Μάιηζηα, ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηεο ΔΤΔ γηα ην 2005, ην πνζνζηφ ησλ ΜΜΔ αλέξρεηαη ζην 90,38% ( επηρεηξήζεηο) ηνπ ζπλφινπ ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ ( επηρεηξήζεηο). ηελ Διιάδα ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ΜΜΔ πξνέξρεηαη απφ ηνλ ηξαπεδηθφ ηνκέα. ε ζρεηηθή έξεπλα ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο επηζεκαίλεηαη φηη ην 84% ησλ ηξαπεδψλ ζεσξνχλ ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ ΜΜΔ σο ηνκέα ζηξαηεγηθνχ ραξαθηήξα γηα ην κέιινλ, ελψ πνζνζηφ άλσ ηνπ 80% ζεσξεί πσο ε δήηεζε δαλείσλ απφ ΜΜΔ αλακέλεηαη λα απμεζεί ηδηαίηεξα 9. Ζ εθαξκνγή απφ ηνπ λένπ πιαηζίνπ θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ (Βαζηιεία ΗΗ) ππνρξεψλεη ηηο ηξάπεδεο λα πξαγκαηνπνηνχλ ιεπηνκεξέζηεξε αμηνιφγεζε ηεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο θαηά ηε ρνξήγεζε πηζηψζεσλ θαη δαλείσλ πξνο ΜΜΔ θαη δεκηνπξγεί, θαηά ζπλέπεηα, απμεκέλεο αλάγθεο γηα νξγαλσηηθέο πξνζαξκνγέο ζηηο ίδηεο ηηο ΜΜΔ. Μάιηζηα, ζηελ έξεπλα ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο επηζεκαίλεηαη φηη ην 75% ησλ επξσπατθψλ ηξαπεδψλ ζα απαηηνχλ ζην κέιινλ ηελ έγθαηξε παξνρή απφ ηηο ΜΜΔ φιν θαη πεξηζζφηεξσλ πιεξνθνξηψλ πνηνηηθνχ ραξαθηήξα, θαζψο θαη νηθνλνκηθψλ ζηνηρείσλ κε πην νξγαλσκέλε κνξθή (ΔΔΣ). ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΔΠΟΠΣΗΚΟ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2.1. Οξηζκόο Οη Δπνπηηθέο Αξρέο κε ηηο απνθάζεηο ηνπο πξνζπάζεζαλ λα δεκηνπξγήζνπλ έλα πιαίζην ειέγρνπ γηα λα πξνζηαηεχζνπλ ην παγθφζκην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα απφ ηηο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζεκαληηθψλ πξνβιεκάησλ ζηε θεξεγγπφηεηα ησλ θαηά ηφπνπο Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ, θαη εηδηθφηεξα ησλ πησρεχζεσλ ηνπο. Πξνζπάζεζαλ δειαδή λα δεκηνπξγήζνπλ κεραληζκνχο ειέγρνπ θαη αληηκεηψπηζεο ηνπ ζπζηεκηθνχ θηλδχλνπ ζην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα. Καζηέξσζαλ ζπληειεζηέο θαη δείθηεο βαζηζκέλνπο ζηελ ηζηνξηθή εκπεηξία, θνηλνχο γηα φια ηα επνπηεπφκελα Πηζησηηθά Ηδξχκαηα ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο, ρσξίο ηδηαίηεξα επλντθή 9 Σαζάθνο Γ. Κσλ/λνο, Α Σξηκελία 2004, ζει

32 αληηκεηψπηζε εθείλσλ πνπ είηε παξαθνινπζνχλ πξνζεθηηθφηεξα ηα ραξηνθπιάθηα ηνπο, είηε έρνπλ ζπγθεθξηκέλεο ζέζεηο αληηζηάζκηζεο θηλδχλσλ (hedging, mitigation techniques). Δπνκέλσο, ε κέηξεζε ησλ αλαιακβαλνκέλσλ θηλδχλσλ είλαη ζρεηηθά απιή, νη ζπληειεζηέο ζηάζκηζεο είλαη απνηέιεζκα ζπγθεξαζκνχ απφςεσλ θαη φρη επηζηεκνληθήο αλάιπζεο, θαη ηα "Δπνπηηθά Δπαξθή Ίδηα Κεθάιαηα" (γλσζηά θαη σο Δπνπηηθφ Κεθάιαην) θαζνξίδνληαη αμησκαηηθά. Αλεμάξηεηα απφ ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ Δπνπηηθνχ Κεθαιαίνπ, πνπ έρεη ζθνπφ ηε δηαηήξεζε ελφο ζηαζεξνχ θαη αζθαινχο ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο, πξνεγκέλα Πηζησηηθά Ηδξχκαηα ρξεζηκνπνηνχλ παξφκνηεο ηερληθέο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ απηνχ πνπ νλνκάδεηαη "Οηθνλνκηθό Κεθάιαην" (Economic Capital) ή "Κεθάιαην ζε Κίλδπλν" (Capital At Risk, CAR) 10. Σν θεθάιαην δειαδή πνπ ζεσξείηαη επαξθέο, ώζηε λα δηαηεξήζνπλ ηελ αμηνινγηθή δηαβάζκηζε ηνπο ζε πεξίπησζε αλαπάληερσλ κεηαβνιώλ ηνπ γεληθόηεξνπ πεξηβάιινληνο θαη θαη' επέθηαζε γηα ην ζηξαηεγηθό ζρεδηαζκό ησλ επηρεηξεκαηηθώλ ηνπο επηδηώμεσλ. Γεληθφηεξα, κπνξνχκε λα πνχκε φηη ην Οηθνλνκηθφ Κεθάιαην είλαη ηα Ίδηα Κεθάιαηα πνπ ζα επαξθνχζαλ ζηελ ηξάπεδα εάλ ε κέηξεζε ησλ θηλδχλσλ βαζηδφηαλ ζηα εζσηεξηθά ππνδείγκαηα πνπ έρεη αλαπηχμεη ε ίδηα θαη φρη ζηνπο ζηαζεξνχο ζπληειεζηέο πνπ νξίδνληαη ζηηο δηάθνξεο δηαηάμεηο θαη λφκνπο ησλ Δπνπηηθψλ Αξρψλ. Γηα παξάδεηγκα, νη Κεθαιαηαθέο Απαηηήζεηο έλαληη Πηζησηηθνχ Κηλδχλνπ δε δηαθξίλνπλ κεηαμχ βξαρππξνζέζκσλ θαη καθξνπξνζέζκσλ πηζησηηθψλ νξίσλ, παξά ην γεγνλφο φηη ηα καθξνπξφζεζκα έρνπλ πςειφηεξν θίλδπλν. Δπίζεο, κέρξη ηηο ηειεπηαίεο Πξνηάζεηο ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο ην 2001, ν κεηξνύκελνο Πηζησηηθόο Κίλδπλνο ησλ ρνξεγήζεσλ ζε επηρεηξήζεηο ήηαλ εληαίνο θαη δελ ζπζρεηηδόηαλ κε ηελ πηζηνιεπηηθή ηνπο ηθαλόηεηα. Απηφ πξαθηηθά ζήκαηλε φηη έλα δάλεην ζε αληηζπκβαιιφκελν πνπ έρεη ραξαθηεξηζζεί κε πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα ΑΑΑ απαηηνχζε ην ίδην πνζφ θεθαιαίσλ κε άιιν δάλεην ζε αληηζπκβαιιφκελν κε αμηνιφγεζε Β (Πίλαθαο 7). Σέινο, ηα απαηηνχκελα θεθάιαηα γηα έλα δαλεηαθφ ραξηνθπιάθην είλαη απιά ην άζξνηζκα ησλ απαηηνχκελσλ θεθαιαίσλ γηα ηα επί κέξνπο δάλεηά ηνπ. Γελ αλαγλσξίδεηαη δειαδή θαζφινπ ε δηαθνξνπνίεζε ησλ ρνξεγήζεσλ αλά θιάδν ή αλά νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, πνπ κεηψλεη πξνθαλψο ην ζπλνιηθφ θίλδπλν ηνπ ραξηνθπιαθίνπ. 10 Οξάηεο Μηράιεο, Β -Γ Σξηκελία 2001, ζει

33 Γηα φινπο απηνχο ηνπο ιφγνπο, αιιά θαη γηα κηα θαιχηεξε παξαθνινχζεζε θαη δηαρείξηζε ησλ θεθαιαίσλ ηεο ηξάπεδαο, απαηηείηαη ν ππνινγηζκφο ηνπ Οηθνλνκηθνχ Κεθαιαίνπ, ηφζν ζε επίπεδν Πηζησηηθνχ Ηδξχκαηνο φζν θαη ζε επίπεδν δηεπζχλζεσλ, ηκεκάησλ, πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ζην εζσηεξηθφ ηνπ Πηζησηηθνχ Ηδξχκαηνο. Γηα ηελ αλάπηπμε ηεο κεζνδνινγίαο απηήο πξέπεη λα γίλεη θαηαλνεηφ φηη: Σα Ίδηα Κεθάιαηα ρξεηάδνληαη γηα λα παξάζρνπλ αζθάιεηα έλαληη δεκηψλ πνπ ελδέρεηαη λα ππεξβαίλνπλ απηέο πνπ έρνπκε εθηηκήζεη (δει. ηηο κε αλακελφκελεο δεκίεο). Οη δεκηέο πνπ κπνξνχκε λα πξνβιέςνπκε πξέπεη λα θαιχπηνληαη απφ ηελ ηηκνιφγεζε ησλ πξντφλησλ θαη απφ ηηο εηδηθέο πξνβιέςεηο. Οη απνθιίζεηο απφ ηηο κέζεο δεκηέο, πνπ ζα θαιπθζνχλ απφ ην Οηθνλνκηθφ Κεθάιαην νξίδνληαη ζε ζρέζε κε έλα επίπεδν πηζαλφηεηαο. Γηα παξάδεηγκα, ζέινπκε λα ππνινγίζνπκε ηα θεθάιαηα πνπ επαξθνχλ γηα ηελ θάιπςε δεκηψλ πνπ μεπεξλνχλ ην κέζν φξν κε πηζαλφηεηα 99,5%. Εεκηέο, κεγαιχηεξεο απφ ηηο πξνζδνθψκελεο, αιιά κε πηζαλφηεηα εκθάληζεο κφλν 0,5% δελ θαιχπηνληαη απφ ην Οηθνλνκηθφ Κεθάιαην θαη νλνκάδνληαη "εμαηξεηηθέο δεκηέο" (exceptional losses). ηελ πεξίπησζε πνπ απηέο ζπκβνχλ, ην Πηζησηηθφ Ίδξπκα πησρεχεη. Σν επίπεδν πηζαλφηεηαο πνπ επηιέγνπκε είλαη ε πηζαλφηεηα πηψρεπζεο ηνπ Πηζησηηθνχ Ηδξχκαηνο, άξα εκείο επηιέγνπκε έκκεζα κηα δηαβάζκηζε απφ ηνπο εμσηεξηθνχο αμηνινγηθνχο νίθνπο (Moody s, S&P). Σν δηάγξακκα 11 παξνπζηάδεη γξαθηθά ηα φζα ειέρζεζαλ παξαπάλσ Παξάδεηγκα Σν αξηζκεηηθφ παξάδεηγκα πνπ αθνινπζεί απνδεηθλχεη ηε δηαθνξά κεηαμχ Δπνπηηθνχ θαη Οηθνλνκηθνχ Κεθαιαίνπ. Έζησ έλα Πηζησηηθφ Ίδξπκα κε χςνο επηρεηξεκαηηθψλ ρνξεγήζεσλ ίζν κε 1 δηζ. δξαρκέο. Ζ κέζε πηζαλφηεηα αζέηεζεο απφ ηνπο πηζηνδνηνχκελνπο πειάηεο είλαη ίζε κε 4%. Κάηη ηέηνην ηνπο ηνπνζεηεί ζηελ αμηνινγηθή δηαβάζκηζε Β1 ζχκθσλα κε ηελ θιίκαθα ηεο Moody s θαη ζην Β+ ζηελ θιίκαθα ηεο S&P. Τπνζέηνπκε επίζεο γηα ιφγνπο επθνιίαο φηη ζε πεξίπησζε αζέηεζεο, ην Πηζησηηθφ Ίδξπκα αδπλαηεί λα 11 Βιέπε Παξάξηεκα Α, Γηάγξακκα 1 33