ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 1

Transcript

1 2015 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2016 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 1

2 2 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

3 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 3

4 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΙΤΕΠ 1. Σοφία Γ. Πανούση, Οικονομολόγος, 2. Δρ. Γιώργος Σώκλης, Οικονομολόγος 3. Δρ. Αγνή Χριστίδου, Νομικός ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ Απόστολος Δοξιάδης Γεν. Διευθυντής ΙΤΕΠ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Σταδίου Αθήνα Τηλ , Φαξ RESEARCH INSTITUTE FOR TOURISM 24 Stadiou Street Athens Tel , Fax ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

5 Περιεχόμενα Πρόλογος... 7 Πρόσφατες Εξελίξεις στην Παγκόσμια Τουριστική Αγορά Απολογισμός του Προβλέψεις για το Η ξενοδοχειακή αγορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τον λοιπό κόσμο Εξελίξεις του Ελληνικού Τουρισμού Η πορεία του ελληνικού τουρισμού κατά το Ταξιδιωτικές εισπράξεις ανά λόγο ταξιδιού Αφίξεις αλλοδαπών τουριστών ανά χώρα προέλευσης Ταξιδιωτική δαπάνη και μέση διάρκεια παραμονής Ο εγχώριος τουρισμός στην Ελλάδα Οι εξελίξεις στην Ελλάδα και σε επιλεγμένες τουριστικά ανταγωνιστικές χώρες Οι εξελίξεις στο θεσμικό περιβάλλον του ελληνικού τουρισμού Η Εποχικότητα του Ελληνικού Τουρισμού Η εποχικότητα της τουριστικής κίνησης στην Ελλάδα Διάρθρωση και Χαρακτηριστικά του Ξενοδοχειακού Δυναμικού της Ελλάδας το Χαρακτηριστικά του ξενοδοχειακού δυναμικού στο σύνολο της χώρας Ετήσια Έρευνα του ΙΤΕΠ για την Ξενοδοχειακή Αγορά Ταυτότητα της έρευνας Έσοδα των ελληνικών ξενοδοχείων κατά το Πληρότητες ελληνικών ξενοδοχείων κατά το Τιμές διάθεσης δίκλινου δωματίου Επιδόσεις ξενοδοχείων που φιλοξενούν κατά κύριο λόγο αλλοδαπούς πελάτες Απασχόληση Απασχόληση στα ελληνικά ξενοδοχεία...84 Ποσοστό απασχόλησης γυναικών και αλλοδαπών στα ελληνικά ξενοδοχεία Κατανομή απασχολουμένων στα ελληνικά ξενοδοχεία Ξενοδοχειακές Αλυσίδες Συγκριτική παρουσίαση...92 Σύνοψη - Συμπεράσματα ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 5

6 6 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

7 Πρόλογος Το Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ), η μοναδική μέχρι σήμερα ερευνητική δομή για την ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού στη χώρα, είναι μη κερδοσκοπικό σωματείο, που ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1996 με πρωτοβουλία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Έχει ως κύριο σκοπό, τον οποίο υπηρετεί με συνέπεια τα τελευταία 20 χρόνια, την επιστημονική έρευνα και μελέτη των προβλημάτων και ζητημάτων των πολλαπλών εκφάνσεων της τουριστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα και του ρόλου του τουρισμού στην ελληνική οικονομία καθώς και τη διατύπωση προτάσεων που θα συμβάλουν στην αναβάθμιση του τομέα και της συμβολής του στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Το ΙΤΕΠ, για την επίτευξη του έργου του, εκτός των άλλων μελετητικών δυνατοτήτων του έχει συγκροτήσει και λειτουργεί το «ΚΤΕΤ - Κέντρο Τεκμηρίωσης Ελληνικού Τουρισμού» στο οποίο συμμετέχουν 14 από τους πλέον εξειδικευμένους φορείς τουριστικής έρευνας στην Ελλάδα, πράγμα που του επιτρέπει την αξιόπιστη μελέτη κάθε επιμέρους έκφανσης της τουριστικής ανάπτυξης στη χώρα. Η εν λόγω ερευνητική μονάδα, πρωτοποριακή για τα μέχρι σήμερα ελληνικά δεδομένα, συνίσταται στη λειτουργία τριών διακριτών, και επάλληλα αλληλοσυμπληρούμενων επιστημονικών δομών-ενεργειών που κάθε μία ξεχωριστά και όλες μαζί υποστηρίζουν την κατά το δυνατόν έγκαιρη και αξιόπιστη πληροφόρηση της πορείας του ελληνικού τουρισμού προς όλους τους ενδιαφερόμενους οικονομικούς και πολιτικούς φορείς, αρχές, επιστημονικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα και μεμονωμένα άτομα στη χώρα. Οι δομές-ενέργειες αυτές είναι: 1. Το Αρχείο-Αποθετήριο περιλαμβάνει στοιχεία και πληροφορίες από όλο το φάσμα του παραγωγικού τουριστικού κυκλώματος προϊόντων, υπηρεσιών και πολιτιστικών στοιχείων που συνδέονται με αυτό, δηλαδή, στατιστικά, πληροφοριακά και ιστορικά αρχεία για την ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού στη χώρα. 2. Μια εκτεταμένη Βάση Δεδομένων για την τεκμηρίωση και πληροφόρηση ανά πάσα στιγμή όλων των εκφάνσεων του ελληνικού τουρισμού. 3. Ένα διαρκές Μοντέλο Προβλέψεων Τουρισμού σε σύγκριση με τις επιμέρους περιφέρειες της χώρας. Ένα από τα σημαντικότερα βήματα των τελευταίων 50 ετών στην κατεύθυνση της σωστής στατιστικής αντιμετώπισης των τουριστικών μεγεθών στην Ελλάδα πραγματοποίησε το ΞΕΕ με χρηματοδοτική παρέμβαση για την υποστήριξη της στατιστικής προσέγγισης της λειτουργικής και περιφερειακής διάρθρωσης της ετήσιας τουριστικής δαπάνης, με αρχή το 2013 και η οποία συνεχίστηκε και για το Η προσέγγιση αυτή, στην πρωτοβουλία και το σχεδιασμό της οποίας συμμετείχε το ΙΤΕΠ, πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της μεθοδολογικής λογικής της ετήσιας έρευνας Συνόρων και παρέσχε δεδομένα η ανάλυση των οποίων, που παρουσιάζει σε διάφορα μέρη αυτής της εργασίας, δίνει για πρώτη φορά την περιφερειακή συμπεριφορά της ετήσιας τουριστικής δαπάνης στην Ελλάδα. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 7

8 Εν κατακλείδι, το ΙΤΕΠ, με τη στήριξη και του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου της Ελλάδος ΞΕΕ, διαθέτει την πλέον αξιόπιστη συγκέντρωση ποσοτικών στοιχείων για όλο το φάσμα των μεγεθών του ελληνικού τουρισμού και των στοιχείων που συνθέτουν το τουριστικό προϊόν της χώρας και των επιμέρους περιφερειών της. Μεταξύ των βασικών καταστατικών σκοπών του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ) είναι και η ανάλυση των εξελίξεων στον Ελληνικό Τουρισμό στον απελθόντα χρόνο καθώς και οι εκτιμήσεις για τις προοπτικές του επόμενου έτους, πράγμα που συνιστά και το αντικείμενο της εργασίας. Πιστεύουμε ότι τεκμηριωμένη επιστημονικά ανάλυση των ετήσιων εξελίξεων και τάσεων του διεθνούς και ιδιαίτερα του ελληνικού τουρισμού θα συμβάλλει ουσιαστικά στην επίγνωση των πλεονεκτημάτων και των προβλημάτων του ελληνικού τουρισμού και με τον τρόπο αυτό στην σωστή τεκμηρίωση των αποφάσεων της πολιτικής για τον τουρισμό και τον ξενοδοχειακό κλάδο. Η διάρθρωση της παρούσας περιοδικής έκθεσης για τις εξελίξεις στον Ελληνικό Τουρισμό κατά το 2015 έχει σχεδιαστεί να περιλαμβάνει πέντε επιμέρους τμήματα και τη σύνοψη των συμπερασμάτων. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται στο πλαίσιο απολογισμού του 2015 και των προβλέψεων για το 2016, οι πρόσφατες εξελίξεις και τάσεις στην παγκόσμια τουριστική αγορά και στην παγκόσμια ξενοδοχία, καθώς και ορισμένα χαρακτηριστικά της ευρωπαϊκής ξενοδοχειακής αγοράς, όπως αυτά προκύπτουν από την έρευνα της MKG Hospitality. Το δεύτερο μέρος συνιστά μια αναλυτική παρουσίαση για τις εξελίξεις του Ελληνικού Τουρισμού κατά το 2015 και περιλαμβάνει θέματα, όπως τα χαρακτηριστικά των αλλοδαπών τουριστών που επισκέπτονται τη χώρα, τις εξελίξεις του εγχώριου τουρισμού, τις βασικές αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο του τουρισμού, με τη συμπερίληψη των νεότερων δεδομένων του θεσμικού περιβάλλοντος του ελληνικού τουρισμού. Τέλος, γίνεται και μία σύγκριση με ορισμένες από τις τουριστικά ανταγωνιστικές χώρες. Το τρίτο μέρος εξετάζει την εξέλιξη της εποχικότητας του ελληνικού τουρισμού το 2015 σε σχέση με το 2014, ως προς τις αφίξεις και τις δαπάνες που αφορούν στον εισερχόμενο τουρισμό. Το τέταρτο μέρος αφιερώνεται στη διάρθρωση, τα χαρακτηριστικά και την κατανομή του Ξενοδοχειακού Δυναμικού το 2015 με βάση τη διοικητική διαίρεση της χώρας. Στο πέμπτο μέρος παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της ετήσια έρευνας του ΙΤΕΠ για την ξενοδοχειακή αγορά, όπου μελετώνται οι μεταβολές του ξενοδοχειακού δυναμικού, τα έσοδα για το 2014 και οι πληρότητες των ελληνικών ξενοδοχείων καθώς και οι τιμές του ελληνικού ξενοδοχειακού προϊόντος κατά το Προσεγγίζονται επίσης οι διαρθρωτικές μεταβολές της απασχόλησης στα ελληνικά ξενοδοχεία και παρουσιάζονται συγκριτικά οι Ξενοδοχειακές Αλυσίδες στην Ελλάδα. Η έκθεση ολοκληρώνεται με τη σύνοψη των συμπερασμάτων. 8 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

9 Καταθέτουμε τη παρούσα Έκθεση με την ελπίδα να αποτελέσει χρήσιμη πηγή πληροφοριών για τη οικονομική και τουριστική κοινότητα και να δικαιώσει πλήρως τη πρωτοβουλία μας για τη πραγματοποίησή της. Ανδρέας Μεταξάς Πρόεδρος Δ.Σ. ΙΤΕΠ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 9

10 10 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

11 Πρόσφατες Εξελίξεις στην Παγκόσμια Τουριστική Αγορά. Απολογισμός του Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού 1 (ΠΟΤ), το 2015 ήταν η 6 η συνεχόμενη χρονιά κατά την οποία παρατηρήθηκε αύξηση των διεθνών αφίξεων πάνω από το μέσο όρο των προβλέψεων. Το 2015 οι διεθνείς αφίξεις τουριστών αυξήθηκαν κατά 4,4% έναντι του 2014 και έφτασαν τα 1,184 εκατ. Με βάση τις εκτιμήσεις του Δείκτη Εμπιστοσύνης που καταρτίζει ο ΠΟΤ και ο οποίος παραμένει σε θετικό επίπεδο, για το 2016, εκτιμάται ότι η αύξηση του διεθνούς τουρισμού θα είναι της τάξης του 3,5%-4,5%, γεγονός που αναμένεται να συμβάλει περαιτέρω στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. ΠΕΡΙΟΧΕΣ Πίνακας 1.1 Διεθνείς Αφίξεις Τουριστών ανά Περιοχή /12 14/13 15/14 (σε εκατ.) (μερίδιο %) (% μεταβολή) ΚΟΣΜΟΣ ,0 4,7 4,2 4,4 Αναπτυγμένες Οικονομίες ,7 4,8 5,8 4,7 Αναδυόμενες Οικονομίες ,3 4,7 2,3 4,1 Ευρώπη 386,6 453,2 489,4 566,8 580,3 609,1 51,4 5,0 2,4 5,0 ΕΕ ,5 367,9 384,3 433,1 454,2 478,3 40,4 4,1 4,9 5,3 Βόρεια Ευρώπη 44,8 59,9 62,8 67,2 70,8 75,3 6,4 4,1 5,3 6,3 Δυτική Ευρώπη 139,7 141,7 154,4 170,8 174,5 180,9 15,3 2,7 2,2 3,7 Κεντρ. & Ανατ. Ευρώπη 69,6 95,3 98,9 127,8 120,1 127,8 10,8 7,6-6,0 6,4 Νότ. & Μεσογ. Ευρώπη 132,6 156,4 173,3 201,0 214,9 225,1 19,0 5,6 6,9 4,8 Ασία και Ειρηνικός 110,4 154,0 205,5 249,9 264,4 177,0 23,4 6,8 5,8 4,8 Ωκεανία 9,6 10,9 11,4 12,5 13,2 14,2 1,2 4,6 6,0 7,3 Νότια Ασία 6,1 8,2 12,1 16,0 17,6 18,3 1,5 11,4 10,1 4,2 Αμερική 128,2 133,3 150,2 167,6 181,7 190,7 16,1 3,5 8,4 4,9 Βόρεια Αμερική 91,5 89,9 99,5 110,2 120,9 126,2 10,7 3,9 9,7 4,4 Καραϊβική 17,1 18,8 19,5 21,1 22,2 23,8 2,0 2,8 5,0 7,4 Αφρική 26,2 34,8 50,4 54,7 54,9 53,1 4,5 4,8 0,3-3,3 Μέση Ανατολή 22,4 33,7 54,7 49,1 52,4 54,1 4,6-3,4 6,7 3,1 Πηγή: UNWTO, Βαρόμετρο 14, Ιανουάριος Κατά την πρόσφατη αποτίμηση των παγκόσμιων τουριστικών εξελίξεων για το 2015 που έκανε τον Ιανουάριο του 2016 ο Γ.Γ. του ΠΟΤ κ. Rifai δήλωσε ότι τη χρονιά που πέρασε οι διεθνείς τουριστικές αφίξεις έφτασαν σε νέο υψηλότερο επίπεδο. Οι ισχυρές επιδόσεις του τουριστικού τομέα σε πολλά μέρη του κόσμου συμβάλλουν ουσιαστικά στην οικονομική τους ανάπτυξη και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Είναι, επομένως, σημαντικό οι χώρες να προωθούν 1 World Tourism Barometer, UNWTO, Volume 14, January ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 11

12 -3,3% 0,3% 2,4% 3,1% 4,2% 4,4% 5,0% 4,9% 5,3% 4,8% 5,8% 4,8% 4,9% 6,9% 6,7% 8,4% πολιτικές που ενισχύουν τη συνεχή ανάπτυξη του τουρισμού, συμπεριλαμβάνοντας τουριστικές διευκολύνσεις και την ανάπτυξη και βιωσιμότητα των ανθρώπινων πόρων. Τα αποτελέσματα του 2015 επηρεάστηκαν από τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, την τιμή του πετρελαίου και τις φυσικές και ανθρωπογενείς κρίσεις σε διάφορα μέρη του κόσμου. Αυτό κάνει επιτακτική, πρόσθεσε ο Γ.Γ. του ΠΟΤ, την ανάγκη για συνεργασία των χωρών ώστε να εξασφαλιστούν τα απρόσκοπτα ταξίδια και η ασφάλεια των ταξιδιωτών. Πρέπει, συνεπώς, οι κυβερνήσεις να συμπεριλαμβάνουν και τον τουρισμό στα σχέδιά τους για τη διασφάλιση της εθνικής τους ασφάλειας. Η αύξηση των διεθνών τουριστικών αφίξεων σε προορισμούς των ανεπτυγμένων οικονομιών ήταν 5%, οφειλόμενη κυρίως στην αύξηση που παρατηρήθηκε στην Ευρώπη (5%), και ξεπέρασε την αύξηση που σημείωσαν οι προορισμοί στις αναδυόμενες οικονομίες (4%) Σε περιφερειακό επίπεδο, καταγράφηκε αύξηση σε όλες τις μείζονες γεωγραφικές ενότητες, εκτός από την Αφρική. Η Ευρώπη, η Αμερική και η Ασία-Ειρηνικός κατέγραψαν αύξηση στις διεθνείς τους αφίξεις που κυμαινόταν γύρω στο 5%. Στη Μέση ανατολή η αύξηση ήταν περίπου 3%, ενώ η Αφρική δεν μπόρεσε να διατηρήσει ή και να αυξήσει τα θετικά αποτελέσματα που είχε πετύχει το 2014, με αποτέλεσμα να δει τις διεθνείς αφίξεις να μειώνονται κατά 3% περίπου, κυρίως εξαιτίας των χαμηλών επιδόσεων της Νότιας Αφρικής. Διάγραμμα 1.1 Συγκριτική Παρουσίαση της Μεταβολής των Διεθνών Αφίξεων 2014/13 και 2015/14 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% -4,0% Δ% 2014/13 Δ% 2015/14 Πηγή: UNWTO, Βαρόμετρο 14, Ιανουάριος Η Ευρώπη πρωτοστάτησε στην αύξηση των αφίξεων τόσο σε ποσοστό (5%) όσο και σε απόλυτους αριθμούς (609,1 εκατ.), εξέλιξη που υποστηρίχτηκε από τη χαμηλή ισοτιμία του ευρώ και άλλων νομισμάτων έναντι του δολαρίου. Ο τουρισμός στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης αυξήθηκε κατά 6%, ανακάμπτοντας από τις αρνητικές επιδόσεις που είχε καταγράψει το Ιδιαίτερα ικανοποιητικά ήταν και τα αποτελέσματα στη Βόρεια Ευρώπη 12 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

13 ΠΕΡΙΟΧΕΣ (6%), τη Νότια και Μεσογειακή Ευρώπη (5%) και τη Δυτική Ευρώπη (4%), αν λάβει κανείς υπόψη ότι στις περιοχές αυτές βρίσκονται οι περισσότεροι τουριστικά ώριμοι προορισμοί. Στην Ασία-Ειρηνικό η αύξηση των διεθνών τουριστικών αφίξεων ήταν της τάξης του 5%, με την Ωκεανία να καταγράφει το υψηλότερο ποσοστό στην περιοχή (7%). Στην Αμερική, επίσης, η αύξηση των διεθνών αφίξεων κυμάνθηκε γύρω στο 5%, παγιώνοντας έτσι τα πολύ θετικά αποτελέσματα του Η ανατίμηση του δολαρίου αποτέλεσε κίνητρο για εξερχόμενο τουρισμό από τις ΗΠΑ προς την Καραϊβική και την Κεντρική Αμερική, με αποτέλεσμα οι περιοχές αυτές να ωφεληθούν από αυτό το κύμα των αμερικανών τουριστών και να πετύχουν αύξηση του τουρισμού τους κατά 7%. Ο τουρισμός στη Μέση Ανατολή αυξήθηκε το 2015 κατά 3% περίπου, σταθεροποιώντας την ισχυρή ανάκαμψη που παρατηρήθηκε το Παρόλο που για την Αφρική καταγράφεται μείωση στις διεθνείς τουριστικές αφίξεις κατά 3%, οφειλόμενη κυρίως στη μείωση κατά 8% που κατέγραψε η Νότια Αφρική, είναι παρακινδυνευμένο να θεωρηθούν ασφαλή αυτά τα αποτελέσματα, καθώς βασίζονται σε πολύ περιορισμένο αριθμό δεδομένων. Τέλος, όσον αφορά στην κατάταξη των χωρών με βάση τον αριθμό των αφίξεων, τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία αναφέρονται στο 2014, από όπου προκύπτει ότι η σειρά των 9 πρώτων χωρών δεν έχει μεταβληθεί σε σχέση με το Στην πρώτη θέση βρίσκεται η Γαλλία και ακολουθούν κατά σειρά οι ΗΠΑ, η Ισπανία, η Κίνα, η Ιταλία, η Τουρκία, η Γερμανία, το Ην. Βασίλειο και η Ρωσία. Στη 10 η θέση ανέβηκε το Μεξικό από τη 15 η θέση που βρισκόταν το Η Ελλάδα το 2014 βρέθηκε στη 15 η θέση της παγκόσμιας κατάταξης από τη 16 η που βρισκόταν το Πίνακας 1.2 Τουριστικές Εισπράξεις ανά Περιοχή /12 14/13 Εισπράξεις (σε δις $) Δ%, εγχώρια νομίσματα, σταθ. τιμές ανά άφιξη 2013 (σε $) Εισπράξεις ανά άφιξη 2014 (σε $) ΚΟΣΜΟΣ ,2 4, Ευρώπη 231,6 409,5 454,9 492,9 512,4 4,3 4, Βόρεια Ευρώπη 36,1 61,7 68,0 75,6 82,4 8,6 6, Δυτική Ευρώπη 83,7 142,4 156,4 166,8 172,8 2,2 2, Κεντρ. & Ανατ. Ευρώπη 20,3 48,1 56,6 60,9 58,0 3,4-1, Νότια & Μεσογ. Ευρώπη 91,5 157,4 173,9 189,5 199,2 4,8 6, Ασία και Ειρηνικός 85,3 255,6 329,3 360,4 377,6 8,5 4, Ωκεανία 14,3 38,5 43,1 42,8 44,5 2,0 6, Νότια Ασία 4,8 19,9 22,9 24,8 27,2 6,5 7, Αμερική 131,3 180,7 249,0 264,2 273,7 4,8 3, Βόρεια Αμερική 102,0 131,2 191,4 204,5 210,9 5,1 2, Καραϊβική 17,2 22,8 24,3 25,4 26,6 3,7 4, Αφρική 10,3 30,5 34,0 35,6 36,3 2,3 2, Μέση Ανατολή 16,8 52,2 48,0 45,8 49,6-5,5 5, Πηγή: UNWTO, Βαρόμετρο 14, Ιανουάριος ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 13

14 Τα στοιχεία που αφορούν στις διεθνείς τουριστικές εισπράξεις δημοσιεύονται από τον ΠΟΤ με χρονική υστέρηση ενός περίπου τετραμήνου. Έτσι, τα στοιχεία αυτά για το 2015 θα δημοσιευτούν στο βαρόμετρο του Απριλίου του Στην παρούσα Έκθεση παρουσιάζονται συνοπτικά τα αναθεωρημένα στοιχεία για τις διεθνείς τουριστικές εισπράξεις του 2014 και προσωρινές εκτιμήσεις για τις μεταβολές τους το 2015 σε σχέση με το Οι διεθνείς τουριστικές εισπράξεις το 2014 κατέγραψαν αύξηση 4%, φτάνοντας τα 1,25 τρις δολάρια. (Για τον υπολογισμό της πραγματικής μεταβολής των διεθνών τουριστικών εισπράξεων λαμβάνονται υπόψη οι διακυμάνσεις στις συναλλαγματικές ισοτιμίες και ο πληθωρισμός). Ο διεθνής τουρισμός αντιπροσωπεύει το 30% των παγκόσμιων εξαγωγών υπηρεσιών και το 6% των συνολικών εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών. Η δαπάνη ανά ταξίδι για το σύνολο των χωρών του κόσμου είναι $ τόσο το 2013 όσο και το Και στις επιμέρους περιοχές του κόσμου η δαπάνη ανά ταξίδι το 2014 κυμάνθηκε στα ίδια περίπου επίπεδα του 2013 με πολύ μικρές αποκλίσεις. Οι χώρες της Ασίας-Ειρηνικού και της Αμερικής έχουν και το 2014 δαπάνη ανά ταξίδι σημαντικά υψηλότερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο, ενώ των ευρωπαϊκών χωρών είναι αρκετά κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Στην κατάταξη με τις χώρες με τις μεγαλύτερες τουριστικές εισπράξεις, για τις 3 πρώτες χώρες η σειρά δεν έχει αλλάξει το 2014 σε σχέση με το Στην πρώτη θέση βρίσκονται οι ΗΠΑ και ακολουθούν η Ισπανία και η Γαλλία. Διαφοροποίηση υπήρξε στην 4 η θέση, στην οποία πέρασε η Κίνα υπερφαλαγγίζοντας το Μακάο που βρέθηκε στην 5 η θέση. Επίσης, το Ην. Βασίλειο το 2014 ανέβηκε στην 6 η θέση από την 8 η που ήταν το 2013 και η Γερμανία στην 8 η από 9 η που ήταν το Η Ελλάδα και τις δύο χρονιές βρίσκεται στη 19 η θέση. Οι χώρες με τις μεγαλύτερες τουριστικές εισπράξεις (2014, δις $) Διάγραμμα 1.2 Τουριστικές εισπράξεις σε επιλεγμένες χώρες Μεταβολή τουριστικών εισπράξεων σε επιλεγμένες χώρες (%) 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0-40,0% -20,0% 0,0% 20,0% 40,0% ΗΠΑ Ισπανία Γαλλία Κίνα Μακάο Δ% 14/13 Δ% 15/14 Ην. Βασίλειο Ιταλία Γερμανία Ταϊλάνδη Χονγκ Κονγκ Πηγή: UNWTO, Βαρόμετρο 14, Ιανουάριος Με βάση τα προσωρινά στοιχεία (τα οποία αναμένεται να αναθεωρηθούν) για τις 10 χώρες με τις υψηλότερες τουριστικές εισπράξεις, προκύπτει ότι στην Ταϊλάνδη παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη αύξηση των εισπράξεων (26%) οφειλόμενη και στη θεαματική ανάκαμψη των 14 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

15 αφίξεων. Αντίθετα, η μεγαλύτερη μείωση καταγράφηκε στο Μακάο (-34%). Εκτός, όμως, από τις 10 αυτές χώρες, σημαντική αύξηση στις τουριστικές τους εισπράξεις κατέγραψαν και χώρες που βρίσκονται χαμηλότερα στη διεθνή κατάταξη. Στη Νέα Ζηλανδία οι τουριστικές εισπράξεις το 2015 αυξήθηκαν κατά 31%, στη Σουηδία και στην Ιρλανδία κατά 17%, στη Νορβηγία κατά 13%, στην Αυστραλία κατά 11% και στην Πορτογαλία κατά 10%. Όπως για τις τουριστικές εισπράξεις, έτσι και για τις τουριστικές πληρωμές διαθέσιμα αναθεωρημένα στοιχεία υπάρχουν από τον ΠΟΤ μέχρι το 2014, ενώ για το 2015 υπάρχουν οι προσωρινές εκτιμήσεις για τις μεταβολές των τουριστικών πληρωμών των επιμέρους χωρών. Στην παγκόσμια κατάταξη των χωρών με τις υψηλότερες τουριστικές πληρωμές, η σειρά των 10 πρώτων χωρών δεν μεταβλήθηκε ουσιαστικά το 2014 σε σχέση με το Η μοναδική αλλαγή που υπήρξε ήταν η αμοιβαία αλλαγή θέσης της Ιταλίας και της Αυστραλίας που εναλλάχτηκαν στην 8 η και την 9 η θέση. Διάγραμμα 1.3 Χώρες με τις μεγαλύτερες τουριστικές πληρωμές Οι χώρες με τις μεγαλύτερες τουριστικές πληρωμές (2014, δις $) Μεταβολή τουριστικών πληρωμών σε επιλεγμένες χώρες (%) 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0-40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% Κίνα ΗΠΑ Γερμανία Ην. Βασίλειο Ρωσία Γαλλία Καναδάς Δ% 14/13 Ιταλία Δ% 15/14 Αυστραλία Βραζιλία Πηγή: UNWTO, Βαρόμετρο 14, Ιανουάριος Η τουριστική ζήτηση από τις αναδυόμενες αγορές ήταν ηπιότερη το 2015 και αντικατοπτρίζεται και στις τουριστικές πληρωμές των χωρών αυτών. Έτσι, η Ρωσία (5 η στις χώρες με τις υψηλότερες πληρωμές) και η Βραζιλία (10 η στις χώρες με τις υψηλότερες πληρωμές) κατέγραψαν μείωση στις τουριστικές τους πληρωμές κατά 30% και 31% αντίστοιχα. Η Κίνα που βρίσκεται πρώτη στην κατάταξη των χωρών με τις υψηλότερες τουριστικές πληρωμές, κατέγραψε αύξηση στις τουριστικές της πληρωμές της τάξης του 67%. Το ποσοστό, όμως, αυτό εκτιμάται από τον ΠΟΤ ότι δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, καθώς ένα σημαντικό μέρος αυτής της αύξησης μπορεί να οφείλεται στην αλλαγή της στατιστικής σειράς των σχετικών στοιχείων και θα αναθεωρηθούν μέχρι τον Απρίλιο του 2016, όταν θα παρουσιαστούν τα οριστικά στοιχεία. Από τις παραδοσιακές αναπτυγμένες χώρες προέλευσης εξερχόμενου τουρισμού, η Ισπανία και η Σουηδία κατέγραψαν τα μεγαλύτερα ποσοστά αύξησης τουριστικών πληρωμών (+16% και ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 15

16 +12%, αντίστοιχα). Στις ΗΠΑ, που είναι η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα προέλευσης εξερχόμενου τουρισμού, η αύξηση των τουριστικών πληρωμών ήταν ηπιότερη (9%) και του Ην. Βασιλείου 6%. Από τις αναδυόμενες οικονομίες το Κουβέιτ αύξησε της τουριστικές του πληρωμές κατά 19%, η Πολωνία κατά 7% και το Μεξικό κατά 6%. Αντίθετα, η Μαλαισία μείωσε τις τουριστικές της πληρωμές κατά 12% και ηπιότερες μειώσεις κατέγραψαν η Αργεντινή, η Νιγηρία και η Ουκρανία. Συνολικά το 2015, ο τουριστικός τομέας συνέβαλε κατά 7,2 τρις δολάρια στο παγκόσμιο ΑΕΠ, ποσό που αντιστοιχεί σε αύξηση κατά 9,8% και εκτιμάται ότι θετική θα είναι η συμβολή του στο ΑΕΠ και το 2016 με ποσοστό 3,3% 2. Προβλέψεις για το Παγκόσμιος τουρισμός Ο Δείκτης Εμπιστοσύνης του ΠΟΤ, ο οποίος βασίζεται στην αναπληροφόρηση (feedback) πάνω από 300 ειδικών του τουρισμού σε περίπου 100 προορισμούς ανά τον κόσμο, δείχνει ότι η αύξηση του παγκόσμιου τουρισμού θα συνεχίσει και το Στις προβλέψεις τους οι ειδικοί εκτιμούν ότι η τουριστική επίδοση του 2016 θα είναι βελτιωμένη, αλλά με ρυθμό χαμηλότερο από τον αντίστοιχο των δύο προηγούμενων ετών. Ο μέσος όρος του δείκτη για τις προοπτικές διαμορφώνεται στο 131 για το 2016, έναντι 133 που ήταν το Πίνακας 1.3 Ποσοστιαία Μεταβολή Διεθνών Αφίξεων και Εκτιμήσεις για το Μ.Ο Εκτίμηση Προβλέψεων για το 2016 ΚΟΣΜΟΣ 6,5% 4,6% 4,7% 4,6% 4,2% 4,4% 3,8% +3,5% έως +4,5% Ευρώπη 3,1% 6,4% 3,9% 4,8% 2,4% 5,0% 2,8% +3,5% έως +4,5% Ασία και Ειρηνικός 13,2% 6,2% 7,1% 6,9% 5,8% 4,8% 6,2% +4% έως +5% Αμερική 6,3% 3,6% 4,5% 3,1% 8,4% 4,9% 3,5% +4% έως +5% Αφρική 9,3% -0,7% 4,6% 4,4% 30,0% -3,3% 5,2% +2% έως +5% Μέση Ανατολή 13,1% -9,6% 2,2% -2,9% 6,7% 3,1% 5,0% +2% έως +5% Πηγή: UNWTO, Βαρόμετρο 14, Ιανουάριος Με βάση τις εκτιμήσεις αυτές των ειδικών, ο ΠΟΤ προβλέπει ότι ο παγκόσμιος τουρισμός θα αυξηθεί το 2016 με ρυθμό κυμαινόμενο από 3,5% έως 4,5%. Παράγοντες που θα συμβάλουν σε αυτή την τάση εκτιμά ο ΠΟΤ ότι θα είναι οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου, το ισχυρό δολάριο και η ήπια οικονομική βελτίωση που θα παρατηρηθεί σε κάποιες χώρες-πηγές διεθνών τουριστών, κυρίως από τις ανεπτυγμένες οικονομίες. 2 Travel & Tourism: Economic Impact 2016, Annual Update Summary, World Travel & Tourism Council (WTTC). 16 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

17 Διαπεριφερειακά, οι θετικές προοπτικές για την Ασία-Ειρηνικό εκτιμάται ότι θα βασιστούν στην ισχυρή τουριστική ζήτηση της Κίνας που εξακολουθεί να επιδεικνύει μεγάλη δυναμική. Στην Αμερική το ισχυρό δολάριο θα συνεχίσει να πυροδοτεί τον εξερχόμενο τουρισμό των Αμερικανών. Εκτός από τους παράγοντες που αναφέρθηκαν προηγουμένως, σημαντικά διεθνή γεγονότα αναμένεται να έχουν θετικές επιδράσεις στον παγκόσμιο τουρισμό το 2016, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2016 στο Ρίο ντε Τζανέιρο, το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της UEFA στη Γαλλία, το Ιωβηλαίο του Ελέους στην Ιταλία που ανακοίνωσε ο Πάπας κ.ά. Παράλληλα, υπάρχουν καμπάνιες που έχουν αναλάβει επιμέρους κράτη για την προώθηση του τουρισμού τους, καθώς και διμερείς δράσεις για την τόνωση του τουρισμού των δύο σχετικών χωρών, μεταξύ των οποίων είναι και το Έτος Ελλάδας-Ρωσίας για την προώθηση του ελληνικού τουρισμού στη ρωσική αγορά. Ελληνικός τουρισμός Ο εισερχόμενος τουρισμός στην Ελλάδα το 2016 εκτιμάται ότι θα διατηρήσει τη δυναμική του και θα παρουσιάσει για μία ακόμα χρονιά αύξηση, όπως δείχνει η εικόνα των προκρατήσεων που παρουσιάστηκαν στην Έκθεση ΙΤΒ του Βερολίνου. Η αύξηση, όμως, αυτή δεν θα είναι ομοιόμορφη στους επιμέρους προορισμούς της χώρας, καθώς υπάρχει το έντονο πρόβλημα των προσφύγων και μεταναστών που έχουν φτάσει στη χώρα μας. Είναι δηλαδή πολύ πιθανόν τα νησιά του Βορείου Αιγαίου να δουν τις τουριστικές τους ροές να μειώνονται το Από τις πρώτες ενδείξεις του έτους, προβλέπεται ότι οι αφίξεις αλλοδαπών τουριστών το 2016 θα κυμανθούν μεταξύ 25 και 27 εκατομμυρίων. Παράλληλα, όμως, δεν πρέπει να παραγνωριστεί το γεγονός, ότι από το 2015 έχει αρχίσει να εμφανίζεται μια επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης τόσο των τουριστικών αφίξεων όσο και των εισπράξεων. Αυτό, σε συνδυασμό με το μεταναστευτικό/προσφυγικό πρόβλημα (που μάλλον εντείνεται παρά επιλύεται), καθώς και την επικείμενη επιβολή τέλους επί των διανυκτερεύσεων, είναι πολύ πιθανό να επιβραδύνει ακόμα περισσότερο την ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού. Η ξενοδοχειακή αγορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τον λοιπό κόσμο 3. Η ξενοδοχειακή προσφορά παγκοσμίως και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην παρούσα ενότητα θα παρουσιαστούν ορισμένα από τα βασικά στοιχεία της πρόσφατης ετήσιας έρευνας για την ευρωπαϊκή ξενοδοχειακή αγορά που εκπονεί η MKG Hospitality και κυρίως για τα ξενοδοχεία που ανήκουν σε αλυσίδες. Το 2015 η παγκόσμια ξενοδοχειακή αγορά αριθμούσε περισσότερα από 20 εκατ. δωμάτια, με την Ευρώπη να κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο της ξενοδοχειακής προσφοράς (33,4%). Η Ασία και η Βόρεια Αμερική κατέχουν περίπου το ¼ της παγκόσμιας προσφοράς η καθεμία (23,9% και 27,3%, αντίστοιχα). Τέλος, οι υπόλοιπες περιοχές κατέχουν λίγο πάνω από το 15% της παγκόσμιας προσφοράς. 3 European Hospitality Report, MKG Hospitality, updated 1 st Semester ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 17

18 Σύμφωνα με την αναλογία προσφοράς (supply ratio) που είναι ο λόγος του αριθμού των δωματίων προς τον πληθυσμό, η Βόρεια Αμερική και η Ευρώπη αποτελούν τις πιο αναπτυγμένες αγορές με το λόγο να είναι 8 και 9 δωμάτια ανά κατοίκους, αντίστοιχα. Στην Ασία η κατά κεφαλή ξενοδοχειακή προσφορά είναι σχετικά χαμηλή, με 1 δωμάτιο ανά κατοίκους. Όμως, οι περιοχές με τη μεγαλύτερη αύξηση της ξενοδοχειακής προσφοράς (δημιουργία νέων ξενοδοχειακών μονάδων) βρίσκονται κυρίως στην Ασία, την Αφρική, τη Μέση Ανατολή και δευτερευόντως στη Λατινική Αμερική, στις οποίες ο ετήσιος ρυθμός αύξησης είναι 5%. Μάλιστα, στην Ασία-Ειρηνικό ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης (μόνο για τις αλυσίδες ξενοδοχείων) κατά την τελευταία 10ετία ( ) κυμαινόταν στο 10%, όπου για 4 χρόνια δημιουργήθηκαν χιλιάδες νέα δωμάτια σε ξενοδοχειακές αλυσίδες. Ενδοπεριφερειακά, η ταχύτερη ξενοδοχειακή ανάπτυξη παρατηρήθηκε στην κινεζική αγορά, καθιστώντας την τη δεύτερη μεγαλύτερη αγορά σε όρους δυναμικότητας με πάνω από 2 εκατ. δωμάτια σε ξενοδοχειακές αλυσίδες. Νέες χώρες εμφανίζονται παγκοσμίως στο χάρτη της ξενοδοχειακής προσφοράς. Αφορούν κυρίως στις χώρες BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα) και στις χώρες CIVETS (Κολομβία, Ινδονησία, Βιετνάμ, Αίγυπτο και Νότια Αφρική), οι οποίες είναι ιδιαίτερα ελκυστικές προς τους ξενοδοχειακούς επενδυτές. Βέβαια, υπάρχει μεγάλη ετερογένεια στις αγορές αυτές και δεν βρίσκονται όλες στο ίδιο επίπεδο προτιμήσεων των επενδυτών. Η πολιτική αβεβαιότητα και ο επιβραδυνόμενος ρυθμός ανάπτυξης σε ορισμένες από τις χώρες BRIC καθιστούν τους δυνητικούς επενδυτές επιφυλακτικούς. Η ΕΕ-28 διαθέτει περισσότερα από 5,7 εκατ. δωμάτια σε περισσότερα από 162 χιλιάδες ξενοδοχεία. Οι κύριες ευρωπαϊκές αγορές (Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία και Ην. Βασίλειο) αριθμούν μαζί πάνω από τα 2/3 της παγκόσμιας προσφοράς. Η μεγαλύτερη αύξηση στη δυναμικότητα των ξενοδοχείων (ανεξάρτητα ξενοδοχεία και ανήκοντα σε αλυσίδες) το 2014 παρατηρήθηκε στο Ην. Βασίλειο (3,9%), στις ανατολικοευρωπαϊκές χώρες και στα κράτη της Βαλτικής, όπου η αύξηση κυμάνθηκε από 2,5% - 6%. Αντίθετα, σε αρκετές δυτικοευρωπαϊκές χώρες παρατηρήθηκε μείωση στη δυναμικότητα των ξενοδοχείων τους, όπως π.χ. στο Λουξεμβούργο (-4,5%). Εξαιτίας της αύξησης της προσφοράς δυναμικότητας των ξενοδοχειακών αλυσίδων ο αριθμός των δωματίων βαίνει αυξανόμενος, ενώ ο αριθμός των ξενοδοχείων τείνει να μειώνεται σταδιακά, απεικονίζοντας τη μείωση του αριθμού των ανεξάρτητων ξενοδοχείων. Για παράδειγμα, μεταξύ 2009 και 2015 ο αριθμός των ξενοδοχείων στην Ιταλία μειώθηκε κατά 3,3% που αντιστοιχεί σε απώλεια πάνω από μονάδων. Αντίστοιχα, στη Γερμανία ο αριθμός των ξενοδοχείων μειώθηκε κατά 3,9% κατά την ίδια περίοδο, ενώ η αύξηση της προσφοράς των δωματίων ξεπέρασε το 11%. Αυτή η αντίστροφη τάση μεταξύ των ξενοδοχείων και των δωματίων παρατηρείται σε πολλές ευρωπαϊκές αγορές κατά τα τελευταία χρόνια και σχετίζεται με τις διαρθρωτικές αλλαγές στην ξενοδοχειακή προσφορά που προκαλεί η αυξανόμενη συγκέντρωση της ζήτησης στα μεγάλα αστικά κέντρα. Τον Ιανουάριο του 2015 η συνολική προσφορά ξενοδοχείων στην Ευρώπη αυξήθηκε κατά 0,7% και περίπου με το ίδιο ποσοστό (0,8%) αυξήθηκε και η προσφορά των ξενοδοχείων που ανήκουν 18 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

19 σε αλυσίδα. Η τάση αυτή οφείλεται στην αυξανόμενη προσφορά ανεξάρτητων ξενοδοχείων, κυρίως σε χώρες της Νότιας, Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, όπου οι οικονομικές συνθήκες έχουν αρχίσει να βελτιώνονται και να ανακάμπτουν οι επιδόσεις των ξενοδοχείων. Ένας δεύτερος παράγοντας που ενισχύει την προαναφερόμενη τάση είναι και η αποχώρηση πολλών ξενοδοχειακών αλυσίδων, των οποίων οι επιδόσεις επιδεινώθηκαν σημαντικά εξαιτίας της πρόσφατης οικονομικής κρίσης. Κατά την ίδια περίοδο στην ΕΕ-28 υπήρχαν μονάδες, συνολικής δυναμικότητας 1,65 εκατ. δωμάτια. Ο βαθμός διείσδυσης των ξενοδοχείων-αλυσίδων στην Ευρώπη ανέρχεται σε 28,5% και παραμένει αισθητά χαμηλότερος από τον αντίστοιχο της Βόρειας Αμερικής που είναι 70%. Το ποσοστό αυτό διαφέρει από χώρα σε χώρα και στις αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης κυμαίνεται γύρω στο 40% και μάλιστα υπάρχουν χώρες, όπως η Ολλανδία, όπου το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 65%. Αντίθετα, στην Ιταλία, η οποία διαθέτει το μεγαλύτερο ξενοδοχειακό δυναμικό στην ΕΕ με περισσότερα από 1 εκατ. δωμάτια (17,5% της συνολικής ευρωπαϊκής προσφοράς), το ποσοστό διείσδυσης των ξενοδοχειακών αλυσίδων ανέρχεται μόλις στο 7,9%. Η ιταλική αγορά εξακολουθεί να κυριαρχείται από μικρά ανεξάρτητα και οικογενειακά ξενοδοχεία. Τέλος, στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης το ποσοστό διείσδυσης των ξενοδοχειακών αλυσίδων είναι σχετικά χαμηλό. Παρόλα αυτά οι ξενοδοχειακές αλυσίδες κάνουν δυναμικά την είσοδό τους στις χώρες αυτές, και μάλιστα στην Πολωνία το ποσοστό ανέρχεται σε 26,9%. Οι ξενοδοχειακές αλυσίδες στην Ευρώπη το 2015 είναι κυρίως γαλλικών συμφερόντων (24,3%) και ακολουθούν οι αμερικανικές αλυσίδες (23,%), οι βρετανικές (16,6%), οι ισπανικές (15,1%) και οι γερμανικές (8,7%), δηλαδή, το 64,6% των ξενοδοχειακών αλυσίδων στην Ευρώπη είναι ευρωπαϊκών συμφερόντων. Ιστορικά, οι ξενοδοχειακές αλυσίδες γαλλικών συμφερόντων είχαν τη μερίδα του λέοντος στην ευρωπαϊκή αγορά, κυρίως λόγω της ισχυρής παρουσίας των ξενοδοχείων της Accor και της Louvre, μέχρι που υπερκεράστηκαν από τις αλυσίδες βρετανικών συμφερόντων. Πάντως, η κατάσταση στο κομμάτι αυτό του ξενοδοχειακού τομέα είναι ιδιαίτερα ρευστή, καθώς οι εξαγορές αλυσίδων από άλλες, οι συγχωνεύσεις και η είσοδος νέων αλυσίδων στην αγορά αλλάζουν δραματικά το τοπίο. Στους δύο πίνακες που ακολουθούν αποτυπώνεται η κατάσταση των ξενοδοχειακών αλυσίδων παγκοσμίως και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 19

20 Μονάδες 2014 Δωμάτια 2014 Μονάδες 2015 Δωμάτια 2015 Μεταβολή δωματίων σε απόλυτους αριθμούς % Μεταβολή δωματίων Κατάταξη 2015 Κατάταξη 2014 Μονάδες 2015 Δωμάτια 2015 Μεταβολή δωματίων σε απόλυτους αριθμούς % Μεταβολή δωματίων Πίνακας 1.4 Οι 10 Μεγαλύτεροι Όμιλοι Ξενοδοχειακών Αλυσίδων Παγκοσμίως (Ιανουάριος 2015) Όμιλος Χώρα 1 1 Intercontinental Hotels Group Η.Β ,4% 2 2 Hilton Worldwide ΗΠΑ ,4% 3 3 Marriott International ΗΠΑ ,9% 4 4 Wyndham Hotel Group ΗΠΑ ,4% 5 5 Choice Hotels International ΗΠΑ ,2% 6 6 Accor ΓΑΛΛΙΑ ,5% 7 7 Starwood Hotels and Resorts ΗΠΑ ,2% 8 8 Best Western ΗΠΑ ,9% 9 9 Home Inns ΚΙΝΑ ,4% Jin-Jiang-Louvre Hotles Group ΚΙΝΑ ,6% ΣΥΝΟΛΟ ΟΜΙΛΩΝ ,0% Πηγή: MKG Hospitality Database, Πίνακας 1.5 Οι 10 Μεγαλύτεροι Όμιλοι Ξενοδοχειακών Αλυσίδων στην ΕΕ (Ιανουάριος 2015) Όμιλος Accor ,8% Intercontinental Hotels Group ,0% Best Western ,7% Louvre Hotles Group ,9% Whitbread ,1% Hilton Worldwide ,3% Melia Hotels International ,1% Carlson Rezidor Hotel Group ,8% NH Hotel Group ,7% Marriott International ,8% ΣΥΝΟΛΟ ΟΜΙΛΩΝ ,3% Πηγή: MKG Hospitality Database, ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

21 Οι επιδόσεις των ευρωπαϊκών ξενοδοχείων το Κατά την περίοδο οι επιδόσεις των ευρωπαϊκών ξενοδοχείων αυξήθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 5,4%. Τα αποτελέσματα αυτά οφείλονται κατά κύριο λόγο στις επιδόσεις των 5 μεγαλύτερων ευρωπαϊκών αγορών που κατέχουν το 67,5% της παγκόσμιας ξενοδοχειακής προσφοράς. Το 2008 το μέσο έσοδο ανά διαθέσιμο δωμάτιο (RevPAR) μειώθηκε κατά 1,4%, ενώ η μεγαλύτερη πτώση παρατηρήθηκε το 2009 (-14,9%) και το RevPAR έπεσε στα επίπεδα της περιόδου Η αναστροφή του κλίματος παρατηρήθηκε το 2010, όταν το RevPAR αυξήθηκε κατά 6,0%, οφειλόμενο κυρίως στην αύξηση της πληρότητας των ξενοδοχείων και το 2014 αυξήθηκε κατά 4,7% και διαμορφώθηκε στα 68,7 (με ΦΠΑ). Σημαντικός παράγοντας για την παγιοποίηση των θετικών εξελίξεων στα έσοδα των ξενοδοχείων αποτέλεσε η ανάκαμψη της τουριστικής ζήτησης στην πλειονότητα των χωρών μελών της ΕΕ-28, αλλά και η σημαντική αύξηση της πληρότητας κατά 9 σχεδόν ποσοστιαίες μονάδες σε έξι χρόνια, που διαμορφώθηκε σε υψηλότερα επίπεδα από τα αντίστοιχα πριν την έναρξη της οικονομικής κρίσης. Πίνακας 1.6 Επιδόσεις των Ξενοδοχείων στην ΕΕ-28 Όμιλος ο Εξάμηνο 2015 Πληρότητα (%) 69,2% 67,2% Μεταβολή πληρότητας (ποσοστιαίες μονάδες) 1,6 1,5 Μέση ημερήσια τιμή (ADR=Avg Daily Rate, ) 99,3 98,5 Ποσοστιαία μεταβολή ADR (%) 2,3% 2,9% RevPAR ( ) 68,7 66,2 Ποσοστιαία μεταβολή RevPAR (%) 4,7% 5,3% Πηγή: MKG Hospitality Database, 03/2015. Ο τζίρος των ξενοδοχείων κατά το 1 ο εξάμηνο του 2015 βρίσκεται στα ίδια επίπεδα με το Οι μεταβολές στο RevPAR στα χαμηλού κόστους ξενοδοχεία εξακολουθούν να επηρεάζονται από τις μειωμένες πληρότητες. Στις λοιπές κατηγορίες ξενοδοχείων, η πληρότητα συνεχίζει να αυξάνεται επηρεάζοντας θετικά τις τιμές, κυρίως της κατηγορίας των πολυτελών ξενοδοχείων. Το 2013 ο τζίρος των ξενοδοχείων παρουσίασε σημαντικές διακυμάνσεις, στο τέλος όμως της χρονιάς διατήρησε το θετικό του πρόσημο. Ο κλάδος δεν έχασε αυτή τη δυναμική ούτε το 2014 και τα ξενοδοχεία κατέγραψαν αύξηση κυμαινόμενη στο 5%. Το ίδιο θετικές διαγράφονται οι προοπτικές και για το 1 ο εξάμηνο του Σημείωση: Τα στοιχεία που παρατίθενται στην ενότητα αυτή αναφέρονται στα ξενοδοχεία που ανήκουν σε ξενοδοχειακές αλυσίδες ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 21

22 Ιστορικά, οι μεταβολές στο ΑΕΠ και το RevPAR σε ευρωπαϊκό επίπεδο εμφανίζουν σημαντική συσχέτιση, με τις διακυμάνσεις του RevPAR να είναι εντονότερες. Στο ακόλουθο διάγραμμα απεικονίζεται η πορεία των δύο μεταβλητών από το 2000 μέχρι το 1 ο εξάμηνο του Διάγραμμα 1.4 Ποσοστιαίες Μεταβολές σε ΑΕΠ και RevPAR από το ο Εξάμηνο ,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% -2,0% -3,0% -4,0% -5,0% Δ% ΑΕΠ ο Εξάμ RevPAR ΑΕΠ Δ% RevPAR 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% -4,0% -6,0% -8,0% -10,0% -12,0% Πηγή: MKG Hospitality Database, 06/2015. Καθώς σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια της οικονομικής ανάπτυξης, ο ξενοδοχειακός κλάδος έχει πάρει σταθερά το δρόμο προς την ανάκαμψη. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο το έσοδο ανά διαθέσιμο δωμάτιο το 2014 κατέγραψε αύξηση 4,7%, ενώ η πληρότητα άγγιξε σχεδόν το 70%. Τα στοιχεία αυτά απεικονίζουν την ανάκαμψη που αρχίζει να παρατηρείται στις ξενοδοχειακές αλυσίδες σε πολλούς προορισμούς και κυρίως σε προορισμούς της Νότιας Ευρώπης. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις στην πληρότητα καταγράφηκαν στην Ελλάδα (+8,9 ποσοστιαίες μονάδες π.μ.), στη Μάλτα (+5,9 π.μ.) στην Πορτογαλία (+5,5 π.μ.) και στην Ισπανία (+3,3 π.μ.). Η ανταγωνιστικότητα των τιμών στις χώρες αυτές, που επηρεάστηκαν βαθύτατα από την οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008, και η ελκυστικότητα του τουριστικού τους προϊόντος βοήθησαν στην ανάπτυξη του τουριστικού τους τομέα και του κλάδου της φιλοξενίας. Αύξηση παρατηρήθηκε σε όλους τους ξενοδοχειακούς δείκτες στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, οφειλόμενες κυρίως στις υψηλές αυξήσεις που κατέγραψαν οι νότιες χώρες της Ευρώπης. Γενικά, οι νοτιοευρωπαϊκές χώρες έδρεψαν τους καρπούς των προσαρμογών, στις οποίες προέβησαν κατά τα προηγούμενα χρόνια, και της ανταγωνιστικότητας των τιμών τους, η οποία τους επέτρεψε να φιλοξενήσουν πολλές εκδηλώσεις και να προσελκύσουν ξανά τους μεμονωμένους πελάτες. Στον ξενοδοχειακό κλάδο, η Ελλάδα και η Πορτογαλία βρίσκονται σε φάση ανάκαμψης με διψήφια ποσοστά αύξησης στο RevPAR, 23,7% και 10,6%, αντίστοιχα. 22 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

23 Οικονομικά ελκυστικοί προς τους αλλοδαπούς πελάτες, οι μεσογειακοί προορισμοί εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο τη δυναμική της διεθνούς τουριστικής ζήτησης και ο θετικός αντίκτυπος αυτής της τάσης έχει ήδη αρχίσει να γίνεται ορατός στην εγχώρια αγορά. Τα ξενοδοχεία και οι παραθαλάσσιοι προορισμοί έχουν ωφεληθεί από την ισχυρή διεθνή τουριστική ζήτηση. Όσον αφορά στις επιδόσεις των ξενοδοχείων στις πρωτεύουσες των χωρών, το Λονδίνο για μία ακόμη φορά έχει το υψηλότερο RevPAR (πάνω από 150 ) και 4,6% αύξηση στις πληρότητες το Η αύξηση αυτή άρχισε το 2012 με τους Ολυμπιακούς Αγώνες και το Ιωβηλαίο της Βασίλισσας και εξακολουθεί να διατηρεί τη δυναμική του. Υψηλή πληρότητα καταγράφεται και στα ξενοδοχεία του Παρισιού, ενώ το RevPAR αυξήθηκε κατά 3,7% το 2014 σε σχέση με το 2013 και διαμορφώθηκε στα 137 περίπου. Τέλος, η Ελλάδα έγινε και πάλι ελκυστικός προορισμός, με τα ξενοδοχεία της Αθήνας να καταγράφουν το υψηλότερο ποσοστό αύξησης του RevPAR μεταξύ των ξενοδοχείων στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ύψους 26% περίπου και να διαμορφώνεται στα 96 περίπου (με ΦΠΑ). Από τις κύριες πρωτεύουσες, μόνο στη Βαρσοβία και στο Ελσίνκι μειώθηκε το RevPAR από 1,5%-2,0%. Οι επιδόσεις των ξενοδοχείων που ανήκουν σε αλυσίδες στην ευρωπαϊκή αγορά αποτυπώνονται στους δύο παρακάτω πίνακες και αφορούν στο έτος 2014 και στο 1 ο εξάμηνο του ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 23

24 Χώρα Πίνακας 1.7 (α) Επιδόσεις των Ξενοδοχειακών Αλυσίδων σε Επιλεγμένες Ευρωπαϊκές Αγορές, 2014 Πληρότητα 2013 Πληρότητα 2014 Μεταβολή (π.μ.)* ADR 2013 ADR 2014 Δ% μεταβολή RevPAR 2013 RevPAR 2014 Δ% μεταβολή Ελλάδα 53,6% 62,3% 8,7 130,7 139,1 6,4% 70,0 86,7 23,9% Μάλτα 67,1% 72,9% 5,8 114,9 122,4 6,5% 77,0 89,2 15,8% Ουγγαρία 66,8% 69,8% 3,0 71,8 78,2 8,9% 48,0 54,5 13,5% Πορτογαλία 63,1% 68,1% 5,0 74,7 76,5 2,4% 47,1 52,1 10,6% Ισπανία 64,0% 67,2% 3,2 61,2 83,4 36,3% 51,9 56,1 8,1% Τσεχία 66,2% 67,0% 0,8 77,5 82,3 6,2% 51,3 55,2 7,6% Λουξεμβούργο 73,0% 75,0% 2,0 95,7 100,1 4,6% 69,8 75,1 7,6% Ην. Βασίλειο 77,0% 79,2% 2,2 102,2 124,9 22,2% 92,5 99,0 7,0% Δανία 64,5% 68,0% 3,5 126,7 127,8 0,9% 81,7 87,0 6,5% Αυστρία 71,6% 74,3% 2,7 102,7 104,6 1,9% 73,5 77,7 5,7% Ιταλία 64,3% 66,7% 2,4 112,2 113,1 0,8% 72,2 75,4 4,4% Γερμανία 68,8% 70,4% 1,6 92,5 94,0 1,6% 63,6 66,2 4,1% Ολλανδία 68,6% 70,7% 2,1 106,5 107,1 0,6% 73,1 75,7 3,6% Γαλλία 65,6% 65,7% 0,1 89,8 92,0 2,4% 58,9 60,4 2,5% Βέλγιο 71,0% 73,1% 2,1 97,3 96,8-0,5% 69,1 70,8 2,5% Ελβετία 69,5% 70,7% 1,2 132,9 133,6 0,5% 92,4 94,5 2,3% Πολωνία 62,3% 64,4% 2,1 64,0 63,1-1,4% 39,9 40,6 1,8% Σουηδία 62,1% 64,4% 2,3 127,1 124,3-2,2% 78,9 80,1 1,5% Χώρα Πληρότητα 2013 Πίνακας 1.7 (β): 1 ο Εξάμηνο 2015 Πληρότητα 2014 Μεταβολή (π.μ.)* ADR 2013 ADR 2014 Δ% μεταβολή RevPAR 2013 RevPAR 2014 Δ% μεταβολή Μάλτα 59,8% 69,7% 9,9 107,0 112,9 5,5% 64,0 78,7 23,0% Τσεχία 59,0% 63,4% 4,4 73,0 79,0 8,2% 43,1 50,1 16,2% Πορτογαλία 61,7% 67,7% 6,0 65,6 69,4 5,8% 40,5 47,0 16,0% Λουξεμβούργο 72,2% 74,1% 1,9 102,7 114,0 11,0% 74,1 84,4 13,9% Ουγγαρία 62,5% 66,5% 4,0 71,4 76,2 6,7% 44,6 50,7 13,7% Ισπανία 63,8% 66,7% 2,9 80,0 84,7 5,9% 51,1 56,5 10,6% Πολωνία 59,9% 65,7% 5,8 60,8 61,3 0,8% 36,4 40,3 10,7% Ελλάδα 60,2% 62,9% 2,7 126,1 133,2 5,6% 76,0 83,7 10,1% Ιταλία 65,1% 65,9% 0,8 113,6 121,0 6,5% 74,0 79,7 7,7% Βέλγιο 70,7% 73,2% 2,5 99,6 102,8 3,2% 70,4 75,3 7,0% Γερμανία 66,8% 68,4% 1,6 89,9 93,1 3,6% 60,0 63,7 6,2% Ολλανδία 68,2% 70,7% 2,5 103,4 105,7 2,2% 70,5 74,8 6,1% Αυστρία 67,2% 67,9% 0,7 96,5 100,7 4,4% 64,8 68,4 5,6% Σουηδία 60,7% 63,3% 2,6 117,3 118,2 0,8% 71,2 74,8 5,1% Ην. Βασίλειο 76,0% 76,8% 0,8 119,4 123,9 3,8% 90,7 95,1 4,9% Δανία 64,0% 64,6% 0,6 125,4 127,7 1,8% 80,2 82,5 2,9% Γαλλία 63,2% 63,7% 0,5 92,0 92,9 1,0% 58,2 59,2 1,7% Σουηδία 67,5% 68,4% 0,9 138,3 134,3-2,9% 93,4 91,8-1,7% * (π.μ. = ποσοστιαίες μονάδες). Πηγή: MKG Hospitality Database, 06/ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

25 Εξελίξεις του Ελληνικού Τουρισμού. Η πορεία του ελληνικού τουρισμού κατά το Μετά το 2013 που υπήρξε για την Ελλάδα μια εξαιρετικά καλή τουριστική χρονιά, οι θετικές επιδόσεις του ελληνικού τουρισμού συνεχίστηκαν και κατά τις δύο επόμενες χρονιές Σύμφωνα με τα οριστικά στοιχεία της Έρευνας Συνόρων της Τράπεζας της Ελλάδος για το , η εισερχόμενη ταξιδιωτική κίνηση αυξήθηκε κατά 7,6% το 2015 σε σχέση με το 2014, και διαμορφώθηκε στις χιλιάδες ταξιδιώτες, έναντι χιλ. το Οι ταξιδιωτικές εισπράξεις αυξήθηκαν το 2015 κατά 5,5%, έναντι αύξησης 10,2% το 2014 και διαμορφώθηκαν στα εκατ.. Οι συνολικές διανυκτερεύσεις ταξιδιωτών στην Ελλάδα κατέγραψαν οριακή μόνο αύξηση το 2015 (+0,6%) και διαμορφώθηκαν στις χιλιάδες. Η στασιμότητα των διανυκτερεύσεων και η μείωση της μέσης διάρκειας παραμονής κατά 6,5% (7,2 διαν/σεις) είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση της δαπάνης ανά ταξίδι κατά 2,0% στα 541. Σημαντική αύξηση, τέλος, κατέγραψε η δαπάνη ανά διανυκτέρευση (+4,9%) που διαμορφώθηκε στα 75, από 72 το Διάγραμμα 2.1 Εξέλιξη του Ελληνικού Τουρισμού Εισπράξεις 5,5% 10,2% 16,4% Διανυκτερεύσεις 0,6% 14,4% 14,7% Αφίξεις 7,6% 18,7% 20,7% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 2013/ / /14 Πηγή: Έρευνα Συνόρων, Τράπεζα της Ελλάδος. Προσωρινά στοιχεία. Περιλαμβάνονται στατιστικά στοιχεία από κρουαζιέρες επιπλέον της Έρευνας Συνόρων. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Οι εξελίξεις στα βασικά τουριστικά μεγέθη της χώρας δείχνουν μια επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του ελληνικού τουρισμού κατά το 2015, η οποία ενδεχομένως να συνεχιστεί και το 5 Σημείωση: Στα οριστικά στοιχεία που δημοσιεύει η Τράπεζα της Ελλάδος περιλαμβάνονται στατιστικά στοιχεία από κρουαζιέρες επιπλέον της Έρευνας Συνόρων. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 25

26 2016, παρά τις όποιες θετικές προβλέψεις που διατυπώνονται από διάφορους τουριστικούς φορείς της χώρας, κυρίως λόγω του προσφυγικού προβλήματος, αλλά και της συνεχιζόμενης οικονομικής αστάθειας. Με βάση τα στοιχεία που δημοσιοποιούν τα περιφερειακά αεροδρόμια και η ΥΠΑ, οι αεροπορικές αφίξεις αλλοδαπών τουριστών το 2015 κατέγραψαν αύξηση 5,7%, έναντι αύξησης 15,2% το 2014 σε σχέση με το Διαπεριφερειακά, οι υψηλότερες αυξήσεις καταγράφηκαν στο αεροδρόμιο της Αθήνας (22,5%) και στις Κυκλάδες (15,1%). Ακολούθησαν το Βόρειο Αιγαίο (6,5%), τα Ιόνια Νησιά (3,6%) και με οριακή αύξηση η Βόρεια Ελλάδα (0,5%). Οι αεροπορικές αφίξεις στις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας κατέγραψαν αρνητικά ποσοστά το 2015 σε σχέση με το Τόσο τα Δωδεκάνησα (-2,2%), όσο και η Κρήτη (-0,7%) είδαν τις αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στα κυριότερα αεροδρόμιά τους να μειώνονται. Η μεγαλύτερη μείωση παρατηρήθηκε στην Πελοπόννησο, όπου η ατμομηχανή στις μεταβολές των αφίξεων είναι το αεροδρόμιο της Καλαμάτας. Έτσι, το 2015 οι αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στα κυριότερα αεροδρόμια της Πελοποννήσου μειώθηκαν κατά 12,4% σε σχέση με το Η μείωση αυτή οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στη μείωση των αφίξεων στο αεροδρόμιο της Καλαμάτας, όπου η μείωση ξεπέρασε το 20%, μετά από δύο εξαιρετικές χρονιές (2014/13: +42,6% και 2013/12: +61,2%). Διάγραμμα 2.2 Αφίξεις μη Κατοίκων στα Περιφερειακά Αεροδρόμια (Ποσοστιαία Μεταβολή, %) ΣΥΝΟΛΟ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΩΝ 5,7 15,2 Δ% 15/14 Αθήνα 22,5 29,5 Δ% 14/13 Β. Αιγαίο 6,5 21,5 Κυκλάδες 15,1 32,1 Ιόνια Νησιά 3,6 14,0-12,4 Πελοπόννησος 42,6 Δωδεκάνησα -2,2 8,4 Κρήτη -0,7 6,3 Β. Ελλάδα 0,5 15,5-20,0-10,0 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 Πηγή: AIA/Passenger Survey, ΥΠΑ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. 26 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

27 Πίνακας 2.1 Αεροπορικές Αφίξεις Αλλοδαπών Τουριστών σε Επιλεγμένα Αεροδρόμια της Χώρας Ιανουάριος - Δεκέμβριος Δ% Αεροδρόμια /12 Δ% 14/13 Δ% 15/14 Θεσσαλονίκη* ,4 16,2 0,0 Καβάλα ,7 3,9 11,5 (Β. Ελλάδα) ,5 15,5 0,5 Ηράκλειο* ,0 5,0-1,3 Χανιά ,4 10,2 0,8 (Κρήτη) ,4 6,3-0,7 Ρόδος ,1 7,9-1,3 Κως ,3 9,2-4,0 (Δωδεκάνησα) ,5 8,4-2,2 Άραξος ,8 5,4-0,6 Καλαμάτα ,2 87,5-20,4 (Πελοπόννησος) ,3 42,6-12,4 Κέρκυρα ,4 13,8 1,7 Κεφαλονιά ,5 5,9 3,7 Ζάκυνθος ,2 17,8 5,6 Άκτιο ,8 13,9 8,0 (Ιόνια Νησιά) ,4 14,0 3,6 Μύκονος ,7 39,2 11,8 Σαντορίνη ,1 27,0 17,8 (Κυκλάδες) ,0 32,1 15,1 Σκιάθος ,9 18,9 12,5 Μυτιλήνη ,3 40,5-0,8 Χίος ,6-5,8-12,3 Λήμνος ,6 6,4 29,4 Σάμος ,2 18,2 3,6 (Β. Αιγαίο) ,6 21,5 6,5 ΣΥΝΟΛΟ ,0 11,5 0,7 ΑΘΗΝΑ ,5 29,5 22,5 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ,7 15,2 5,7 * Συνολικές αφίξεις από το εξωτερικό. Πηγή: ΥΠΑ, ΔΑΑ Ελ. Βενιζέλος, Περιφερειακά Αεροδρόμια. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 27

28 Ταξιδιωτικές εισπράξεις ανά λόγο ταξιδιού. Ως προς την κατανομή της ταξιδιωτικής δαπάνης μη κατοίκων στην Ελλάδα ανά λόγο ταξιδιού, ο κύριος όγκος των εισπράξεων αφορά στα ταξίδια για λόγους αναψυχής, το μερίδιο των οποίων υπερέβη το 84% το 2015, από περίπου 77% που ήταν το Πίνακας 2.2 Ταξιδιωτικές Εισπράξεις κατά Λόγο Ταξιδιού (σε εκατ. ευρώ) Περίοδος Αναψυχή Π ρ ο σ ω π ι κ ο ί Λ ό γ ο ι Σπουδές Λόγοι υγείας Επίσκεψη σε οικογένεια Λοιποί λόγοι Σύνολο προσωπικών λόγων Επαγγελ ματικοί λόγοι Σύνολο % Μεταβολή ως προς το προηγούμενο έτος ,1 306,4 40,3 546,6 472, ,9 698, ,3-10, ,8 282,1 29,8 471,6 620, ,7 745, ,3-7, ,7 223,9 35,2 489,5 596, ,3 713, ,7 9, ,3 193,3 27,4 431,7 602, ,9 582, ,5-0, ,5 190,4 20,3 409,1 639, ,8 634, ,2 16, ,6 180,6 29,6 511,7 604, ,8 776, ,0 10, ,7 170,6 37,3 553,5 705, ,9 782, ,9 5,5 Ι 120,7 37,2 6,7 74,3 58,4 297,3 115,3 412,6 ΙΙ 2.064,3 64,0 6,4 116,0 143, ,4 151, ,7 ΙΙΙ 5.685,2 47,1 6,8 175,2 308, ,8 178, ,5 ΙV 735,1 45,0 7,5 66,2 91,6 945,5 137, ,7 % Μεταβολή ως προς το αντίστοιχο 3μηνο του προηγούμενου έτους 2013 Ι 139,4 29,1 2,7 50,3 63,7 285,2 116,6 401,8-2,6 ΙΙ 2.582,7 73,8 4,7 105,1 144, ,0 162, ,9 20,7 III 6.589,6 41,7 9,1 170,1 328, ,1 204, ,3 14, IV 946,8 45,8 3,9 83,6 102, ,6 150, ,2 23,1 Ι 167,0 33,4 5,4 68,0 61,2 335,0 136,3 471,3 17,3 ΙΙ 2.830,6 61,2 7,8 119,0 136, ,3 184, ,5 8,6 ΙΙΙ 7.283,0 43,9 7,7 234,9 321, ,9 299, ,4 11,5 IV 1.009,9 42,0 8,7 89,9 85, ,5 156, ,7 4, Ι 238,0 26,5 11,1 74,9 54,7 405,2 110,8 516,0 9,5 ΙΙ 3.015,5 69,9 10,7 136,8 197, ,6 224, ,3 9,5 ΙΙΙ 7.691,2 43,4 9,2 238,8 362, ,3 271, ,6 5,2 IV 932,0 30,9 6,3 103,0 90, ,8 175, ,0-3,9 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος. 28 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

29 Οι τουριστικές εισπράξεις για λόγους αναψυχής αυξήθηκαν το 2015 κατά 5,2% σε σχέση με το 2014, ποσοστό που είναι περίπου ίσο με τη συνολική αύξηση των ταξιδιωτικών εισπράξεων της χώρας. Αντίθετα, οι εισπράξεις για λόγους σπουδών μειώθηκαν κατά 5,5% το ίδιο διάστημα. Επίσης, ενώ οι ταξιδιωτικές εισπράξεις από τα επαγγελματικά ταξίδια φάνηκαν να ανακάμπτουν το 2014 σε σύγκριση με το 2013, οπότε κατέγραψαν θεαματική αύξηση 22,4%, το 2015/14 η αύξηση περιορίστηκε στο 0,7%. Όσον αφορά στις μεταβολές των ταξιδιωτικών αφίξεων ανά λόγο ταξιδιού κατά την περίοδο , μόνο οι εισπράξεις για λόγους αναψυχής κατέγραψαν θετικό πρόσημο (+28%), ενώ οι εισπράξεις για όλους τους άλλους λόγους σημείωσαν αρνητική εξέλιξη. Η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στις εισπράξεις για λόγους σπουδών (-37,3%) και στις εισπράξεις για λόγους υγείας (-26%). Οι τουριστικές εισπράξεις για επαγγελματικούς λόγους μειώθηκαν κατά 13,5% το ίδιο διάστημα. Αφίξεις αλλοδαπών τουριστών ανά χώρα προέλευσης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. που δόθηκαν πρόσφατα στη δημοσιότητα, οι αφίξεις τουριστών που προέρχονται από την Ευρώπη αυξήθηκαν το 2015 κατά 6,4% σε σχέση με το 2014, όταν η αύξηση του 2014/13 ήταν 23,4%. Η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των αφίξεων από την Ευρώπη μπορεί να αποδοθεί σε μεγάλο βαθμό στην κατακόρυφη πτώση του αριθμού των τουριστών από τη Ρωσία που επισκέφτηκαν τη χώρας το 2015 (2015/14: -59,0%). Οι αφίξεις τουριστών από χώρες της ΕΕ αυξήθηκαν κατά 13,0% το 2015, ποσοστό που είναι περίπου το μισό από το αντίστοιχο για το 2014 (25,9%). Το υψηλότερο ποσοστό αύξησης το 2015 κατέγραψαν οι τουρίστες που προέρχονται από χώρες της Αφρικής (+25,8%), οφειλόμενο στο τριψήφιο ποσοστό αύξησης και μάλιστα για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά που κατέγραψαν οι αφίξεις τουριστών από Αίγυπτο-Σουδάν (2015/14: +187,7%, 2014/13: +124,4%). Σημαντική είναι και η αύξηση των τουριστών από χώρες της Αμερικής (2015/14: 23,0%). Οι αφίξεις από τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία και τον Καναδά είναι αυτές που καταγράφουν τα υψηλότερα ποσοστά αύξησης. Διαφαίνεται μια δυναμική για τις αφίξεις από τη Βραζιλία (παρόλο που επιβραδύνθηκε ο ρυθμός αύξησής τους το 2015), ενώ θεαματικά ανακάμπτουν και οι αφίξεις από τον Καναδά (2015/14: +25,1%, 2014/13: -22,0%). Η Ευρώπη εξακολουθεί να παραμένει η κύρια περιοχή προέλευσης τουριστών, με το μερίδιό της να κυμαίνεται γύρω στο 88% κατά την 3ετία Το μερίδιο όμως της ΕΕ παρουσιάζει μια ανοδική τάση από το 2013 (από 59% το 2013 σε 64% το 2015), γεγονός που σημαίνει ότι ανακάμπτουν οι ευρωπαϊκές παραδοσιακές αγορές προέλευσης τουριστών προς τη χώρας μας, με τις αφίξεις από Γαλλία, Γερμανία και Ην. Βασίλειο να καταγράφουν ποσοστά αύξησης πάνω από 14%. Τέλος, σημαντικά αυξημένες ήταν το 2015 οι αφίξεις από την Τουρκία (+18,0%). ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 29

30 Πίνακας 2.3 Αφίξεις μη-κατοίκων στην Ελλάδα κατά Χώρα Προέλευσης Ιανουάριος Δεκέμβριος ΧΩΡΕΣ Δ% 2014/13 Δ% 2015/14 Μερίδιο 2014 Μερίδιο 2015 I. ΕΥΡΩΠΗ ,4% 6,4% 88,4% 87,8% ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ,9% 13,0% 60,1% 63,5% Αυστρία ,6% 14,7% 1,3% 1,4% Γαλλία ,0% 4,0% 6,6% 6,4% Γερμανία ,5% 14,3% 11,2% 11,9% Ην. Βασίλειο ,2% 14,7% 9,5% 10,2% Ισπανία ,1% -31,3% 0,6% 0,4% Ιταλία ,9% 21,3% 5,1% 5,7% Ολλανδία ,2% -2,8% 3,0% 2,7% Πολωνία ,7% 28,1% 2,7% 3,2% Πορτογαλία ,8% 25,4% 0,1% 0,1% Ρουμανία ,8% -0,6% 2,5% 2,3% Σουηδία ,4% 4,1% 1,5% 1,5% Τσεχία ,1% 25,6% 1,6% 1,9% Φινλανδία ,3% -9,8% 0,8% 0,6% Ελβετία ,8% 3,8% 1,7% 1,7% Νορβηγία ,1% -0,5% 1,1% 1,0% Ρωσία ,6% -59,0% 5,7% 2,2% IΙ. ΑΣΙΑ ,4% 7,3% 6,4% 6,4% Ιαπωνία ,3% -46,6% 0,1% 0,0% Κίνα ,6% 16,0% 0,2% 0,2% Ισραήλ ,3% -41,2% 0,9% 0,5% Τουρκία ,5% 18,0% 4,4% 4,9% IΙΙ. ΑΦΡΙΚΗ ,7% 25,8% 0,2% 0,3% Αίγυπτος - Σουδάν ,4% 187,7% 0,0% 0,1% Νοτιοαφρ. Ένωση ,6% 4,3% 0,1% 0,1% IV. ΑΜΕΡΙΚΗ ,0% 23,0% 4,0% 4,6% Βραζιλία ,9% 25,6% 0,2% 0,3% Η.Π.Α ,9% 26,8% 2,7% 3,2% Καναδάς ,0% 25,1% 0,7% 0,8% V. ΩΚΕΑΝΙΑ ,0% 3,2% 0,9% 0,9% Αυστραλία ,8% 0,0% 0,8% 0,8% VI. ΣΥΝΟΛΟ (*) ,0% 7,1% 100,0% 100,0% ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ (*) Χωρίς κρουαζιέρες. Πηγή: ΕΛ. ΣΤΑΤ, Έρευνα Συνόρων της Τράπεζας της Ελλάδος. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. 30 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

31 -59,0% -2,8% -0,6% 14,3% 14,7% 4,0% 21,3% 28,1% 16,0% 18,0% 26,8% 25,1% 25,6% Η σημαντική υποχώρηση του ρυθμού αύξησης των αφίξεων των κινέζων τουριστών (2013: 132%, 2014: 68%, 2015:16%), επηρέασε αρνητικά και το μερίδιο της Ασίας στο συνολικό τουρισμό της χώρας μας (2013: 30,0%, 2014: 16,5%, 2015: 7,3%). Διάγραμμα 2.3 Αφίξεις μη-κατοίκων στην Ελλάδα (% μεταβολή ) 130,0% 80,0% 30,0% -20,0% -70,0% Δ% 2013/12 Δ% 2014/13 Δ% 2015/14 Πηγή: ΕΛ. ΣΤΑΤ., Έρευνα Συνόρων της Τράπεζας της Ελλάδος. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Κατά τα τελευταία χρόνια, με την αύξηση των τουριστικών ροών από τις βαλκανικές και ανατολικο-ευρωπαϊκές χώρες, που επισκέπτονται την Ελλάδα κυρίως οδικώς, συρρικνώθηκε το μερίδιο των αεροπορικών αφίξεων γύρω στο 64% (από 84% που ήταν το 1995). Τουρίστες από χώρες, όπως η Βουλγαρία, η ΠΓΔΜ, η Αλβανία, η Σερβία κλπ. σε ποσοστό πάνω από το 94% επισκέπτονται τη χώρα μας οδικώς. Υψηλό είναι και το αντίστοιχο ποσοστό των τούρκων τουριστών (87%). Αντίθετα, από τις χώρες της ΕΕ και τις άλλες χώρες του κόσμου τα ποσοστά των αεροπορικών αφίξεων υπερβαίνουν το 95% και πλησιάζουν και το 100%. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 31

32 Ταξιδιωτική δαπάνη και μέση διάρκεια παραμονής. Σύμφωνα με τα οριστικά στοιχεία της Έρευνας Συνόρων για το 2015 που διεξάγει η Τράπεζα της Ελλάδας, η μέση δαπάνη ανά ταξίδι στην Ελλάδα μη κατοίκων μειώθηκε κατά 2,0% το 2015 σε σχέση με το 2014 και διαμορφώθηκε στα 541. (Πίνακας 2.4). Παράλληλα, η δαπάνη ανά διανυκτέρευση αυξήθηκε κατά 4,9% και διαμορφώθηκε στα 75 από 72 που ήταν το 2014, ενώ η μέση διάρκεια παραμονής για 4 η συνεχή χρονιά κατέγραψε μείωση (-6,5%) και περιορίστηκε στις 7,2 διανυκτερεύσεις. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στη σημαντική αύξηση των αφίξεων ταξιδιωτών από ορισμένες χώρες εκτός ευρωζώνης, αλλά και από όμορες χώρες, των οποίων η μέση διάρκεια παραμονής είναι σημαντικά μικρότερη από το μέσο όρο. Πίνακας 2.4 Ταξιδιωτική Δαπάνη μη Κατοίκων στην Ελλάδα Έτος 3μηνο Δαπάνη ανά ταξίδι ( ) Δ% Δαπάνης κατά ταξίδι σε σχέση με το αντίστοιχο 3μηνο του προηγούμενου έτους Δαπάνη ανά διανυκτέρευση ( ) Μέση διάρκεια παραμονής Πηγή: ,2 73,3 8, ,2 74,6 8, ,8 71,6 7, ,9 75,0 7, Ι 413,4-1,8% 60,5 6,8 ΙΙ 593,6-5,0% 73,2 8,1 ΙΙΙ 687,2-1,8% 74,2 9,3 IV 461,7-13,4% 74,3 6, Ι 368,3-10,9% 60,0 6,1 ΙΙ 613,6 3,4% 74,8 8,2 ΙΙΙ 657,7-4,3% 75,5 8,7 IV 468,7 1,5% 74,9 6, Ι 374,2 1,6% 60,7 6,2 ΙΙ 577,6-5,9% 73,7 7,8 ΙΙΙ 598,9-8,9% 72,4 7,9 IV 391,5-16,5% 67,2 5, Ι 287,8-23,1% 55,7 5,2 ΙΙ 555,9-3,8% 77,2 7,2 ΙΙΙ 605,6 1,1% 76,0 8,0 IV 380,3-2,9% 74,5 5,1 Τράπεζα της Ελλάδας (περιλαμβάνονται στοιχεία και για τις κρουαζιέρες επιπλέον της Έρευνας Συνόρων). 32 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

33 Ο εγχώριος τουρισμός στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, ο εγχώριος τουρισμός μιας χώρας περιλαμβάνει τις δραστηριότητες του κατοίκου-επισκέπτη στο εσωτερικό της χώρας αναφοράς, είτε ως μέρος ενός τουριστικού ταξιδιού στην ημεδαπή είτε ως μέρος ενός τουριστικού ταξιδιού στην αλλοδαπή. Ημεδαπός τουρισμός. Οι Έλληνες που επιλέγουν να περάσουν τις διακοπές τους στο εσωτερικό της Επικράτειας αποτελούν το τμήμα του εγχώριου ελληνικού τουρισμού στην ημεδαπή. Η οικονομική κρίση που έχει πλήξει τα τελευταία χρόνια έχει άμεσες επιπτώσεις στις διακοπές των Ελλήνων. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για τις διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχειακά καταλύματα των ημεδαπών τουριστών στην Ελλάδα, προκύπτει ότι αυτές μειώθηκαν κατά 22,5% την περίοδο , ενώ αντίθετα οι διανυκτερεύσεις μη κατοίκων αυξήθηκαν κατά 28,9% το ίδιο διάστημα. Το 2014, όμως, οι διανυκτερεύσεις των ημεδαπών στα ξενοδοχειακά καταλύματα κατέγραψαν οριακή αύξηση 0,3% σε σχέση με το Παράλληλα, παρατηρείται και συρρίκνωση του μεριδίου των διανυκτερεύσεων στα ξενοδοχειακά καταλύματα των ημεδαπών τουριστών από 26,3% που ήταν το 2008, σε 18,6% το 2013 και σε 17,6% το Δημοφιλέστερος προορισμός για τα ταξίδια των Ελλήνων στο εσωτερικό της χώρας είναι η Κεντρική Μακεδονία, η οποία συγκέντρωσε το 15,9% των διανυκτερεύσεων των ημεδαπών τουριστών το 2014 (2013: 15,3%, 2008: 16,5%). Δεύτερη στις προτιμήσεις των Ελλήνων είναι η Πελοπόννησος, η οποία συγκεντρώνει διαχρονικά περίπου το 10% των διανυκτερεύσεων στα ξενοδοχειακά καταλύματα. Οι λιγότερο τουριστικά αναπτυγμένες περιφέρειες της χώρας, όπως είναι η Δυτική Μακεδονία και η Ήπειρος, συγκεντρώνουν και τα υψηλότερα ποσοστά Ελλήνων τουριστών. Έτσι, το μερίδιο των διανυκτερεύσεων ημεδαπών τουριστών στη Δυτική Μακεδονία το 2014 ήταν 87,3%, έναντι 90,6% το Μάλιστα, στα Γρεβενά παρατηρείται το υψηλότερο ποσοστό διανυκτερεύσεων ημεδαπών τουριστών στα ξενοδοχειακά καταλύματα (96,9%). Τα αντίστοιχα ποσοστά για την Ήπειρο ήταν 70,7% το 2014 και 77,5% το Υψηλά ποσοστά διανυκτερεύσεων Ελλήνων τουριστών στα ξενοδοχεία καταγράφονται και στις επιμέρους περιφερειακές ενότητες της Ανατ. Μακεδονίας-Θράκης που κυμαίνονται από 77%-88%, εκτός από την Καβάλα όπου το ποσοστό είναι 20% και έτσι μετριάζεται ο μέσος όρος της Περιφέρειας (45,9%). Αντίθετα, οι νησιωτικές τουριστικές περιφέρειες της χώρας, όπως η Κρήτη και τα Νησιά του Νοτίου Αιγαίου, καταγράφουν τα χαμηλότερα ποσοστά διανυκτερεύσεων ημεδαπών τουριστών στα ξενοδοχειακά καταλύματα. Στην Κρήτη το ποσοστό των διανυκτερεύσεων των Ελλήνων στα ξενοδοχεία το 2014 περιορίστηκε στο 4,4% από 7,3% που ήταν το 2008, ενώ στα νησιά του Νοτίου Αιγαίου από 11,1% που ήταν το 2008, μειώθηκε στο 6,3% το ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 33

34 Εσωτερικός τουρισμός. Η ανάλυση που ακολουθεί βασίζεται στα δεδομένα από την Έρευνα Διακοπών της ΕΛ.ΣΤΑΤ 6. και αφορά στα ταξίδια των Ελλήνων με περισσότερες από 4 διανυκτερεύσεις εντός και εκτός της Επικράτειας. Πίνακας 2.5 Έρευνα Διακοπών Βασικά Τουριστικά Μεγέθη (αφορά σε ταξίδια με 4 ή περισσότερες διανυκτερεύσεις) 2014 Σύνολο Εσωτερικού (μόνο) Εξωτερικού (μόνο) Εσωτ. και Εξωτ. Τουρίστες Ταξίδια Διανυκτερεύσεις Δαπάνες Σύνολο Εσωτερικού (μόνο) Εξωτερικού (μόνο) Εσωτ. και Εξωτ. Τουρίστες Ταξίδια Διανυκτερεύσεις Δαπάνες Σύνολο Εσωτερικού (μόνο) Εξωτερικού (μόνο) Εσωτ. και Εξωτ. Τουρίστες Ταξίδια Διανυκτερεύσεις Δαπάνες Δ% 2014/13 Σύνολο Εσωτερικού (μόνο) Εξωτερικού (μόνο) Εσωτ. και Εξωτ. Τουρίστες 16,5% 18,4% 1,1% 18,9% Ταξίδια 14,5% 14,9% 11,3% Διανυκτερεύσεις 7,5% 10,2% -8,9% Δαπάνες 8,6% 10,7% 1,4% Δ% 2014/08 Σύνολο Εσωτερικού (μόνο) Εξωτερικού (μόνο) Εσωτ. και Εξωτ. Τουρίστες -25,9% -25,5% -46,5% 96,7% Ταξίδια -46,1% -45,2% -51,6% Διανυκτερεύσεις -40,3% -39,7% -43,9% Δαπάνες -66,1% -64,0% -72,2% Πηγή: Έρευνα Διακοπών, ΕΛ.ΣΤΑΤ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Έτσι, το 2014 οι Έλληνες πραγματοποίησαν 3,7 εκατ. ταξίδια με περισσότερες από 4 διανυκτερεύσεις στο εσωτερικό της χώρας και 533,8 χιλιάδες ταξίδια στο εξωτερικό, με 49,6 εκατ. και 6,8 εκατ. διανυκτερεύσεις, αντίστοιχα. Τα ταξίδια στο εσωτερικό της χώρας το 2014 κατέγραψαν μείωση 45,2% σε σχέση με τα αντίστοιχα ταξίδια το 2008, ενώ για την ίδια περίοδο τα ταξίδια στο εξωτερικό κατέγραψαν ακόμη μεγαλύτερη μείωση ύψους 51,6%. Σε σχέση, όμως, 6 Στοιχεία βάσει ετήσιας έρευνας σε νοικοκυριά ημεδαπών (κατοίκων της Ελλάδας). 34 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

35 με το 2013 τα ταξίδια των Ελλήνων στο εσωτερικό της χώρας το 2014 αυξήθηκαν κατά 15% περίπου και στο εξωτερικό κατά 11%. Περίπου το 23% του συνόλου των ταξιδιών των Ελλήνων (στο εσωτερικό και εξωτερικό) αφορά επισκέψεις σε συγγενείς και φίλους. Μάλιστα, το ποσοστό των Ελλήνων που επιλέγει να διαμείνει σε συγγενείς και φίλους όταν ταξιδεύει στο εξωτερικό έχει αυξηθεί σημαντικά σε σχέση με το 2008, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Συγκεκριμένα, το 2014 το 43,2% των ταξιδιών που πραγματοποιούν οι Έλληνες στο εξωτερικό αφορά επισκέψεις σε συγγενείς και φίλους, όταν το αντίστοιχο ποσοστό το 2008 ήταν 25,8%, γεγονός που αποτυπώνεται και στην αύξηση των διανυκτερεύσεων σε συγγενείς και φίλους από 36% το 2008 σε 53,5% το Ακόμα ένα στοιχείο που δείχνει τις αρνητικές επιδράσεις της οικονομικής κρίσης στις επιλογές των Ελλήνων για διακοπές είναι η μεγάλη μείωση των διανυκτερεύσεων σε ξενοδοχεία στο εσωτερικό αλλά και στο εξωτερικό την περίοδο (-44,3% και -55,2%, αντίστοιχα). Το 2014 σε σχέση με το 2013, παρατηρείται αναστροφή της αρνητικής τάσης που παρατηρήθηκε κατά την προαναφερθείσα περίοδο, με τις διανυκτερεύσεις των Ελλήνων σε ξενοδοχεία στο εσωτερικό της χώρας να σημειώνουν αύξηση 20,1% και στο εξωτερικό 6,9%. Μεγάλη μείωση καταγράφεται και στην τουριστική δαπάνη των Ελλήνων για τα ταξίδια που πραγματοποίησαν το 2014 σε σχέση με το 2008 (αφορά σε ταξίδια με περισσότερες από 4 διανυκτερεύσεις). Συνολικά, η τουριστική τους δαπάνη για αυτά τα ταξίδια μειώθηκε κατά 66,1% το 2014 σε σχέση με το 2008, ενώ η μείωση της τουριστικής δαπάνης για τα αντίστοιχα ταξίδια στο εξωτερικό μειώθηκε κατά 72,2%. Η μεγαλύτερη μείωση καταγράφηκε στην τουριστική δαπάνη για διαμονή σε ξενοδοχειακά καταλύματα και ήταν της τάξης του 76%. Η βελτιωμένη κατάσταση που παρατηρήθηκε το 2014 σε σχέση με το 2013 για τις διανυκτερεύσεις είχε θετικές επιδράσεις και στις δαπάνες, οι οποίες κατέγραψαν αύξηση 10,7% για το εσωτερικό και 1,4% για το εξωτερικό. Από τη μηνιαία κατανομή των συνολικών διανυκτερεύσεων των Ελλήνων για τα ταξίδια τους εντός και εκτός Επικράτειας προκύπτει το πρότυπο της εποχικότητας. Οι συνολικές διανυκτερεύσεις της θερινής περιόδου (Ιούνιος-Σεπτέμβριος) αποτελούν το 78,3% των συνολικών διανυκτερεύσεων που πραγματοποίησαν οι Έλληνες κατά τα ταξίδια τους στο εσωτερικό και το εξωτερικό της χώρας το Αξιοσημείωτο είναι, ότι το αντίστοιχο ποσοστό για τις διανυκτερεύσεις που πραγματοποίησαν κατά τα ταξίδια τους στο εξωτερικό, παρουσιάζει σημαντικά χαμηλότερη εποχικότητα (52,5%) σε σχέση με το ποσοστό των διανυκτερεύσεων στο εσωτερικό της χώρας (81,8%). Οι εξελίξεις στην Ελλάδα και σε επιλεγμένες τουριστικά ανταγωνιστικές χώρες. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως (Βλ. Πιν. 1.1), στις χώρες της μεσογειακής Ευρώπης οι αφίξεις αυξήθηκαν κατά 4,8% το 2015 σε σχέση με το Οι κυριότερες από τις τουριστικά ανταγωνιστικές χώρες της Ελλάδας, με εξαίρεση την Τουρκία, πέτυχαν θετικούς ρυθμούς αύξησης των αφίξεων το 2015 σε σχέση με το Η Ελλάδα κατέγραψε το 2 ο υψηλότερο ποσοστό αύξησης των αφίξεων (7,1%), μετά την Κύπρο (8,9%). ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 35

36 Χώρα Πίνακας 2.6 Εξέλιξη Εισερχόμενου Τουρισμού στην Ελλάδα και τις Ανταγωνίστριες Χώρες % Μεταβολή Αφίξεις Τουριστικές Εισπράξεις Περίοδος 2013/ / /14 Περίοδος 2013/ / /14 ΕΛΛΑΔΑ (1) Ιαν.- Δεκ. 15,5 23,0 7,1 Ιαν.- Δεκ. 16,8 11,1 6,0 Ιταλία Ιαν.- Δεκ. 2,7 1,9 4,4 Ιαν.- Δεκ. 3,1 3,6 4,4 Ισπανία Ιαν.- Δεκ. 5,5 7,2 4,8 Ιαν.- Δεκ. 3,9 7,8 3,8 Πορτογαλία (2) Ιαν.- Δεκ. 9,4 11,4 3,5 Ιαν.- Δεκ. 7,5 12,4 9,3 Κροατία (2) Ιαν.- Δεκ. 3,8 2,7 7,2 Ιαν.- Δεκ. 4,9 2,9 7,5 Κύπρος Ιαν.- Δεκ. -2,4 1,5 8,9 Ιαν.- Δεκ. 8,0-2,8 4,4 Τουρκία Ιαν.- Δεκ. 9,8 5,5-1,6 Ιαν.- Δεκ. 9,1 5,6-9,9 (1) Δεν περιλαμβάνονται στοιχεία από κρουαζιέρες εκτός της Έρευνας Συνόρων της ΤτΕ. (2) Πορτογαλία: Αφορά διανυκτερεύσεις μη κατοίκων σε ξενοδοχειακά καταλύματα. Κροατία: Αφορά συνολικές διανυκτερεύσεις. Πηγή: Εθνικές Στατιστικές Υπηρεσίες και Κεντρικές Τράπεζες των χωρών. Τα θετικά αποτελέσματα σε επίπεδο αφίξεων αντικατοπτρίστηκαν και στις τουριστικές εισπράξεις. Τις καλύτερες επιδόσεις για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά είχε η Πορτογαλία με αύξηση των τουριστικών εισπράξεων 9,3% περίπου το 2015 σε σχέση με το Στη δεύτερη θέση βρίσκεται η Κροατία με αύξηση 7,5%, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στην τρίτη θέση με αύξηση 6% (χωρίς να έχουν υπολογιστεί εισπράξεις από κρουαζιέρες εκτός της Έρευνας Συνόρων). Διάγραμμα 2.4 Ποσοστιαία Μεταβολή Βασικών Τουριστικών Μεγεθών 20015/2014 Αφίξεις Μη Κατοίκων (%) Τουριστικές Εισπράξεις (%) 10,0 8,9 15 8,0 6,0 4,0 2,0 7,1 4,4 4,8 3,5 7, ,0 4,4 3,8 9,3 7,5 4,4 0,0-5 -2,0-1, ,9-4,0-15 Πηγή: Εθνικές Στατιστικές Υπηρεσίες και Κεντρικές Τράπεζες των χωρών. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλες πόλεις της Τουρκίας είχαν αρνητικό αντίκτυπο στα βασικά τουριστικά της μεγέθη, με εντονότερες τις επιπτώσεις στις τουριστικές εισπράξεις, οι οποίες σημείωσαν κατακόρυφη μείωση (-9,9%). 36 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

37 Οι εξελίξεις στο θεσμικό περιβάλλον του ελληνικού τουρισμού. Το 2015 σημαδεύθηκε από ρυθμίσεις με έντονο οικονομικό αντίκτυπο στον κλάδο του τουρισμού, όπως ο διπλασιασμός των συντελεστών του ΦΠΑ στη διαμονή και η κατάργηση του χρονικού προσδιορισμού της τουριστικής μίσθωσης. Ο δημόσιος τομέας του τουρισμού βίωσε για μια ακόμη φορά την ένταξή του σε νέο υπουργικό σχήμα, διευρυμένο στην αρχή με αρμοδιότητες τεσσάρων υπουργείων και συρρικνούμενο κατόπιν με αρμοδιότητες δύο υπουργείων. Παράλληλα άρχισαν να εφαρμόζονται στην πράξη και να παράγουν αποτελέσματα νομοθετήματα που θεσμοθετήθηκαν το 2014, έτος που χαρακτηρίστηκε από έντονες θεσμικές παρεμβάσεις σε σημαντικό πεδίο της τουριστικής νομοθεσίας. Συγκεκριμένα το θεσμικό περιβάλλον του τουρισμού διαμορφώθηκε ως εξής το 2015: 1. Με την κυβέρνηση που προέκυψε από τις εκλογές της 27 ης Ιανουαρίου 2015, το Υπουργείο Τουρισμού συγχωνεύθηκε στο νέο Υπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού (π.δ. 24/2015, ΦΕΚ Α 20 ) και ορίστηκε Αναπληρώτρια Υπουργός, αρμόδια για θέματα τουρισμού (π.δ. 25/2015,ΦΕΚ Α 21 και Απόφαση Πρωθυπουργού ΦΕΚ Β 229/2015). Διατηρήθηκε η προϋπάρχουσα δομή του Υπουργείου Τουρισμού με δύο Γενικούς Γραμματείς 7 και σχεδόν το σύνολο των αρμοδιοτήτων του, με εξαίρεση αρμοδιότητες ρητά κατονομαζόμενες που ασκούνται από κοινού με τον επικεφαλής Υπουργό, όπως η νομοθετική πρωτοβουλία. Στον ίδιο χρόνο με τις εκλογές της 15 ης Σεπτεμβρίου 2015, το πολυσυλλεκτικό Υπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού διασπάστηκε σε τρία μέρη με τις υποδομές και τη ναυτιλία να αποκτούν ανεξάρτητη υπουργική υπόσταση, ενώ ο τουρισμός παρέμεινε ως πυλώνας του κεντρικού Υπουργείου, το οποίο μετονομάστηκε σε Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού με αναπληρωτή Υπουργό Τουρισμού, όπως και στην προηγούμενη κυβερνητική σύνθεση. Σημειώνεται ότι με το ν /2014 (ΦΕΚ Α 85) και το νέο οργανισμό του Υπουργείου Τουρισμού το π.δ. 112/2014 (ΦΕΚ 179 Α ) που επακολούθησε, το Υπουργείο Τουρισμού, απορροφώντας τις αρμοδιότητες του Ε.Ο.Τ στον τομέα της αδειοδότησης και τις Περιφερειακές Υπηρεσίες Τουρισμού του Ε.Ο.Τ. να μεταφέρονται στο Υπουργείο, όπως επίσης και με τη συγκέντρωση της αρμοδιότητας της τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, κατέστη από αποκλειστικά επιτελικό όργανο τουριστικής πολιτικής κατά το παρελθόν σε πολυεργαλείο σχεδιασμού και εφαρμογής της κυβερνητικής τουριστικής πολιτικής, ελέγχου του τουριστικού προϊόντος, διαμόρφωσης και υλοποίησης δράσεων εκπαίδευσης και κατάρτισης για την τουριστική αγορά εργασίας. 2. Σε συνέχεια του νέου νομοθετικού πλαισίου για τον τουρισμό που θεσπίστηκε το , εκδόθηκαν το 2015 οι κατωτέρω εκτελεστικές αποφάσεις του ν. 4276/2014 (ΦΕΚ Α 155), με 7 8 Στο Υπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού, όπως και σε όλα τα άλλα υπουργείa που προέκυψαν από συγχώνευση Υπουργείων ορίστηκε ένας Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου και όλοι οι άλλοι Γενικοί Γραμματείς έλαβαν τον τίτλο του Αναπληρωτή Γενικού Γραμματέα. Διατηρήθηκαν όμως θέσεις Γενικών Γραμματέων που είχαν ειδικές αρμοδιότητες, όπως ο Γενικός Γραμματέας Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης. Σημειώνεται ότι οι ρυθμιστικές παρεμβάσεις του 2014 είχαν στόχο την απλούστευση της αδειοδότησης των τουριστικών επιχειρήσεων μέσω αφενός της κατάργησης διατάξεων που κρίθηκαν ότι συνιστούν εμπόδιο στην επιχειρηματικότητα και στον ανταγωνισμό (ν. 4254/2014 ΦΕΚ Α 85) και αφετέρου μέσω της προώθησης ενός νέου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 37

38 βάση τις εξουσιοδοτήσεις του εν λόγω νόμου. Σημειωτέον ότι από την 1/1/2015 ισχύει νέο σύστημα κατάταξης των ξενοδοχείων και των ενοικιαζομένων δωματίων-διαμερισμάτων (ΕΕΔΔ), το οποίο μετέβαλε τόσο τις προδιαγραφές και τα κριτήρια κατάταξής τους σε κατηγορίες αστέρων και κλειδιών αντίστοιχα όσο και τον τρόπο και τη διαδικασία κατάταξης Με τη διάταξη του άρθρου 6 του ν. 4276/2014 (ΦΕΚ Α 155), ορίσθηκε το Ξ.Ε.Ε. αρμόδιος φορέας για την κατάταξη των κύριων ξενοδοχειακών καταλυμάτων και των ενοικιαζομένων δωματίων-διαμερισμάτων (ΕΕΔΔ). Το Ξ.Ε.Ε. εκδίδει τα πιστοποιητικά κατάταξης των καταλυμάτων, τα οποία ισχύουν για 5 έτη, ενώ οι αρμόδιες υπηρεσίες τουρισμού του Υπουργείου χορηγούν το Ειδικό Σήμα Λειτουργίας (Ε.Σ.Λ.), που είναι αορίστου διαρκείας ( άρθρα 2,3 και 4 του ν. 4276/2014). Με Υπουργική Απόφαση που εκδόθηκε στις αρχές του 2015 (υπ αριθμ. 219/2015 ΦΕΚ Β 14) καθορίστηκε με λεπτομέρεια η διαδικασία κατάταξης των καταλυμάτων από το Ξ.Ε.Ε. Παρόλο που δεν αναφέρεται στο σκεπτικό της απόφασης, ελήφθησαν υπόψη και οι αρχές που εισήγαγε ο ν. 4262/2014 (ΦΕΚ Α ), νόμος-πλαίσιο με αντικείμενο την «Απλούστευση της αδειοδότησης για την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας» 9. Σύμφωνα με την ως άνω απόφαση, τα πιστοποιητικά κατάταξης εκδίδονται από το Ξ.Ε.Ε. βάσει τεχνικής έκθεσης που συντάσσεται από φορείς διαπιστευμένους από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ) του Εθνικού Συστήματος Υποδομών Ποιότητας (ΕΣΥΠ) για τη διενέργεια ελέγχων και επιθεωρήσεων για την κατάταξη ξενοδοχείων και ΕΕΔΔ, οι οποίοι επιλέγονται από την επιχείρηση. Το έργο των διαπιστευμένων φορέων συνίσταται στη σύνταξη κατόπιν αμοιβής τεχνικής έκθεσης, στην οποία καταγράφονται οι υποχρεωτικές προδιαγραφές και τα βαθμολογούμενα κριτήρια που πληρούνται από την επιχείρηση, καθώς και ο αριθμός των μορίων που συγκεντρώνει η επιχείρηση, προκειμένου να καταταγεί στην προσήκουσα κατηγορία αστέρων ή κλειδιών. Εν συνεχεία, το πιστοποιητικό κατάταξης που εκδίδεται από το Ξ.Ε.Ε. κατατίθεται στην αρμόδια υπηρεσία τουρισμού εντός 20 ημερών από την ημερομηνία έκδοσής του, άλλως ανακαλείται το Ε.Σ.Λ. της επιχείρησης. Το ΕΣΥΔ έχει ορίσει μια σειρά από απαιτήσεις σε συμμόρφωση με το Διεθνές Πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ ISO/IEC 1706, οι οποίες λαμβάνονται υπόψη κατά την αξιολόγηση των φορέων με σκοπό τη διαπίστευσή τους για τη διενέργεια επιθεωρήσεων και ελέγχων για την κατάταξη των τουριστικών καταλυμάτων. 10 Ο κατάλογος των διαπιστευμένων φορέων του ΕΣΥΔ αναρτάται από το Ξ.Ε.Ε. στον ειδικό διαδικτυακό τόπο που έχει αναπτύξει γι αυτό το σκοπό στην ηλεκτρονική διεύθυνση « Η διαδικασία κατάταξης πραγματοποιείται μέσω αυτού του ειδικού διαδικτυακού τόπου του Ξ.Ε.Ε. αποκλειστικά ηλεκτρονικά: εκκινεί 9 10 πλαισίου λειτουργίας των τουριστικών επιχειρήσεων με το ν. 4276/2014 (ΦΕΚ Α ), που οριοθέτησε εκ νέου την τουριστική δραστηριότητα και τη διαδικασία της αδειοδότησης των τουριστικών καταλυμάτων. Κεντρικό ρόλο στο νόμο διαδραματίζουν οι οργανισμοί αξιολόγησης συμμόρφωσης, οι οποίοι πιστοποιούν τις επιχειρήσεις και ελέγχουν τη συμμόρφωσή τους με συγκεκριμένα πρότυπα. «Κατευθυντήρια οδηγία της διαπίστευσης κατά ΕΛΟΤ ΕΝ ISO/IEC 17065:2012 σχετικά με το σύστημα κατάταξης των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων & των επιχειρήσεων ενοικιαζομένων δωματίων σε αστέρια και κλειδιά».εσυδ ΚΟ-ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ/01/00/ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

39 από το πρώτο στάδιο της αυτοαξιολόγησης του καταλύματος, ακολουθεί την ένταξη των φορέων διενέργειας ελέγχου και επιθεωρήσεων στο αντίστοιχο μητρώο, παρακολουθεί τη διενέργεια του επιτόπιου ελέγχου και της επιθεώρησης, υποδέχεται τις τεχνικές εκθέσεις και τις βεβαιώσεις των φορέων και ολοκληρώνεται με την έκδοση και αποστολή του πιστοποιητικού κατάταξης. Το Ξ.Ε.Ε. έχει εκδώσει εσωτερικό κανονισμό κατάταξης με τον οποίο ρυθμίζει θέματα σχετικά με τη διαδικασία κατάταξης 11, με σκοπό να καταστήσει το σύστημα όσο το δυνατόν πιο αξιόπιστο, διαφανές και λειτουργικό, διασφαλίζοντας με αυτό τον τρόπο την ποιότητα των τουριστικών καταλυμάτων. Προκειμένου δε να διευκολύνει τους χρήστες του ειδικού διαδικτυακού τόπου, συνέταξε και ανάρτησε εγχειρίδια χρήσης που απευθύνονται τόσο στους επιχειρηματίες όσο και στους Φορείς διενέργειας επιθεωρήσεων και ελέγχων, καθώς και στους επιθεωρητές τους Η άλλη πτυχή του νέου συστήματος κατάταξης είναι οι νέες προδιαγραφές των καταλυμάτων. Με την υπ αριθμ. 216/2015 (ΦΕΚ 10 Β ) Υπουργική Απόφαση καθορίστηκαν οι τεχνικές και λειτουργικές προδιαγραφές, καθώς και τα βαθμολογούμενα κριτήρια για την κατάταξη των ξενοδοχείων σε κατηγορίες αστέρων. Σύμφωνα με το νέο σύστημα, τα ξενοδοχεία κατατάσσονται σε 5 κατηγορίες αστέρων εφόσον πληρούν για κάθε κατηγορία αστέρων τις υποχρεωτικές προδιαγραφές, που αναλύονται σε τεχνικές και λειτουργικές και συγκεντρώνουν τον ελάχιστο αριθμό μορίων βάσει προαιρετικών βαθμολογούμενων κριτηρίων. Τα κριτήρια κατηγοριοποιούνται σε 13 ενότητες που περιλαμβάνουν το κτίριο, την υποδοχή και τους κοινόχρηστους χώρους, τα δωμάτια και τα διαμερίσματα, τον εξοπλισμό κουζίνας για τα διαμερίσματα, το λουτρό, την εστίαση, τη διασκέδαση-άθληση-ψυχαγωγία, τις λοιπές υπηρεσίες, τις ειδικές πιστοποιήσεις, το προσωπικό, την καθαριότητα-υγιεινή και τέλος την ενότητα διαφόρων κριτηρίων. Σε γενικές γραμμές δίδεται μεγαλύτερη βαρύτητα σε σχέση με το παρελθόν στις υπηρεσίες, ενώ αυξάνεται ο αριθμός των υποχρεωτικών κριτηρίων όσο ανεβαίνουν οι κατηγορίες, παρέχοντας μεγαλύτερη ευελιξία στις χαμηλές κατηγορίες για επιλογή κριτηρίων. Στις μεταβατικές διατάξεις της Απόφασης για τα υφιστάμενα ξενοδοχεία προβλέπεται η μη εφαρμογή των υποχρεωτικών τεχνικών προδιαγραφών για την κατάταξή τους στην αντίστοιχη κατηγορία του νέου συστήματος, ώστε να επιτρέψει την ομαλή προσαρμογή τους στο νέο σύστημα, προβλέποντας μάλιστα ως τελική ημερομηνία για την απόκτηση του πιστοποιητικού κατάταξης την 31/12/ Πριν από τις προδιαγραφές των ξενοδοχείων είχαν εκδοθεί με Υπουργική Απόφαση (υπ αριθμ /2014 ΦΕΚ 2840 Β ) οι προδιαγραφές των ενοικιαζομένων επιπλωμένων δωματίων-διαμερισμάτων,οι οποίες προβλέπουν την κατάταξη των ΕΕΔΔ σε 3 κατηγορίες κλειδιών (2, 3 και 4 κλειδιά) με βάση υποχρεωτικές και λειτουργικές προδιαγραφές, καθώς και ένα ελάχιστο αριθμό μορίων που συγκεντρώνονται από 11 «Κανονισμός κατάταξης των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων ενοικιαζομένων δωματίωνδιαμερισμάτων σε κατηγορίες αστέρων και κλειδιών» Ξ.Ε.Ε., Αθήνα, ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 39

40 βαθμολογούμενα κριτήρια. Τα ΕΕΔΔ, που πληρούν τις υποχρεωτικές προδιαγραφές, αλλά δεν συγκεντρώνουν τον ελάχιστο αριθμό μορίων, κατατάσσονται στα 2 κλειδιά. Η εν λόγω Απόφαση περί κατάταξης των ΕΕΔΔ τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε το 2015 με την υπ αριθμ. 91/2015 (ΦΕΚ 69 Β ) Απόφαση, ώστε να συμβαδίσει η κατάταξη των υφισταμένων ΕΕΔΔ με αυτή των ξενοδοχείων, όσον αφορά στην καταληκτική ημερομηνία για την ολοκλήρωση της κατάταξης που είναι η 31/12/2017. Ορίζεται επίσης ότι δεν λαμβάνονται υπόψη για τα υφιστάμενα καταλύματα οι τεχνικές προδιαγραφές, παρά μόνο οι υποχρεωτικές λειτουργικές προδιαγραφές και η συγκέντρωση του ελάχιστου αριθμού μορίων από τα βαθμολογούμενα κριτήρια Οι οργανωμένες τουριστικές κατασκηνώσεις (camping) απέκτησαν και αυτές το 2015 νέες τεχνικές και λειτουργικές προδιαγραφές με την υπ αριθμ.14129/2015 (ΦΕΚ Β 1476) Υπουργική Απόφαση και κατατάσσονται πλέον σε πέντε κατηγορίες αστέρων (από 1* έως 5*). Ορίζονται δώδεκα ενότητες κριτηρίων 12, οι οποίες περιλαμβάνουν τεχνικές και λειτουργικές προδιαγραφές για κάθε κατηγορία αστέρων. Κάθε κάμπινγκ κατατάσσεται σε μια από τις κατηγορίες αστέρων εφόσον πληροί τις υποχρεωτικές προδιαγραφές και συγκεντρώνει τον ελάχιστο αριθμό μορίων από τα βαθμολογούμενα κριτήρια που αντιστοιχούν στη συγκεκριμένη κατηγορία. Στις μεταβατικές διατάξεις ορίζεται ότι για την κατάταξη των υφισταμένων δεν ελέγχονται οι υποχρεωτικές τεχνικές προδιαγραφές και τίθεται τελική ημερομηνία για την έκδοση του πιστοποιητικού κατάταξης η 31/12/2017, όπως ακριβώς και για τα ξενοδοχεία και ΕΕΔΔ Οι ειδικές μορφές τουρισμού αποτέλεσαν διακριτό κεφάλαιο στο ν. 4276/ και κατ εξουσιοδότησή του εκδόθηκαν οι ακόλουθες κανονιστικές πράξεις το 2015: Για τον οινοτουρισμό, η υπ. αριθμ.1746/2015 (ΦΕΚ 153 Β ) Κοινή Απόφαση των Υπουργών Τουρισμού, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων σχετικά με τον καθορισμό των προδιαγραφών των εγκαταστάσεων των οινοτουριστικών επιχειρήσεων, προκειμένου να τους χορηγηθεί Σήμα Επισκέψιμου Οινοποιείου από την αρμόδια υπηρεσία τουρισμού. Οι ελάχιστες προδιαγραφές που αναφέρονται στις υπηρεσίες υποδοχής και ξενάγησης στις οινοποιητικές/οινοπαραγωγικές εγκαταστάσεις προβλέπουν χώρο επισκεπτών, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, χώρο γευσιγνωσίας και χώρο τοποθέτησης, παρουσίασης και πώλησης προϊόντων, καθώς και απαιτήσεις υγιεινής και ασφάλειας των χώρων. Σημειωτέον ότι επιτρέπεται στα οινοποιεία η ίδρυση μη κύριων ξενοδοχειακών καταλυμάτων και χώρων εστίασης με την τήρηση των αντίστοιχων προδιαγραφών. Για τον αλιευτικό τουρισμό, η υπ αριθμ. 414/2354 (ΦΕΚ 97 Β 2015 ) Κοινή Απόφαση Γήπεδο, υποδοχή και κοινόχρηστοι χώροι, κοινόχρηστοι χώροι υγιεινής, θέσεις-οικίσκοι, χώροι εστίασης, διασκέδαση-άθληση-ψυχαγωγία, λοιπές υπηρεσίες, προσωπικό, καθαριότητα-υγιεινή, ειδικές πιστοποιήσεις, οικολογική διαχείριση και βασικές ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις. Στο κεφάλαιο Δ του ν.4276/2014 με τίτλο «Ειδικές μορφές τουρισμού» και στα άρθρα ρυθμίζονται οι εξής μορφές τουρισμού: οινοτουρισμός, ιατρικός και ιαματικός τουρισμός, τουρισμός υπαίθρου και αγροτουρισμός. 40 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

41 των Υπουργών Τουρισμού, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Ναυτιλίας και Αιγαίου, καθορίζει τις προϋποθέσεις, τους όρους και τη διαδικασία για τη διενέργεια αλιευτικού τουρισμού από επαγγελματίες αλιείς. Η έγκριση διενέργειας αλιευτικού τουρισμού χορηγείται από την αρμόδια Υπηρεσία Αλιείας της Περιφέρειας με βάση συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτει το αλιευτικό σκάφος. Οι επιβάτες τουρίστες του αλιευτικού σκάφους επιτρέπεται να αλιεύουν με καθορισμένα αλιευτικά εργαλεία, μπορούν να συμμετέχουν κατά τη διενέργεια αλιευτικών δραστηριοτήτων και να παρακολουθούν την επίδειξη τεχνικών αλιείας ή σπογγαλιείας Η αδειοδότηση των τουριστικών καταλυμάτων αποκτά ένα πρόσθετο παράγοντα διευκόλυνσης στην διεκπεραίωση που είναι τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ). Όσα ΚΕΠ λειτουργούν ως Ενιαία Κέντρα Εξυπηρέτησης (ΕΚΕ) μπορούν να διεκπεραιώνουν τη διαδικασία χορήγησης ειδικού σήματος λειτουργίας τόσο των κύριων τουριστικών καταλυμάτων, όσο και των ενοικιαζομένων επιπλωμένων δωματίων-διαμερισμάτων, τουριστικών επιπλωμένων επαύλεων και κατοικιών (Υπουργικές Αποφάσεις 1749 ΦΕΚ Β 145/2015 και 1751 ΦΕΚ Β 146/2015). Παρέχεται επίσης η δυνατότητα ηλεκτρονικής διεκπεραίωσης μέσω της διεύθυνσης 3. Η απόφαση της κυβέρνησης για την αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ αποτέλεσε πλήγμα στην ανταγωνιστικότητα του τουριστικού τομέα, διότι έφερε την Ελλάδα σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τις ανταγωνίστριες χώρες. Οι συντελεστές στη διαμονή από 1/10/2015 και στην εστίαση από 20/7/2015 διαμορφώθηκαν ως εξής: διαμονή από 6,5% σε 13% και εστίαση από 13% σε 23% (ν. 4334/2015 ΦΕΚ Α 80 και Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου της 18/7/2015 ΦΕΚ Α 84). Οι αντίστοιχοι συντελεστές ΦΠΑ στη διαμονή στις ανταγωνίστριες χώρες εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι σημαντικά χαμηλότεροι: Πορτογαλία 6%, Μάλτα 7%, Τουρκία 8%, Κύπρος 9%, Ισπανία, Ιταλία και Γαλλία 10%. Αξίζει να σημειωθεί ότι με ελάχιστες εξαιρέσεις 14 και ο συντελεστής ΦΠΑ στην εστίαση είναι εξίσου χαμηλός στις εν λόγω χώρες. Η μεταβολή στο καθεστώς ΦΠΑ ανέτρεψε την ειδική φορολογική αντιμετώπιση που είχαν τα νησιά του Αιγαίου με έκπτωση 30% επί των συντελεστών του ΦΠΑ, η οποία είχε θεσπιστεί λόγω των δυσχερειών που είναι συνυφασμένες με τη νησιωτικότητα. Η κατάργηση είναι σταδιακή και θα πραγματοποιηθεί σε τρεις φάσεις κατά ομάδες νησιών με κοινές υπουργικές αποφάσεις μέχρι την οριστική κατάργηση του εκπτωτικού καθεστώτος από (ν. 334/2015 ΦΕΚ Α 94). Σύμφωνα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ Β 2115/2015) από 1/10/2015 δεν ισχύουν οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ για την πρώτη ομάδα νησιών που είναι Θήρα, Μύκονος, Νάξος, Πάρος, Ρόδος και Σκιάθο 15, ενώ για τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου ισχύουν οι μειωμένοι συντελεστές 9% για τη διαμονή και 16% για την εστίαση. Από 1/6/2016 δεν θα ισχύουν οι μειωμένοι συντελεστές για τη δεύτερη ομάδα νησιών, η οποία θα οριστεί με νέα Απόφαση των αρμοδίων υπουργών. Ανακοινώθηκε όμως 14 Η Πορτογαλία έχει συντελεστή ΦΠΑ 23% στην εστίαση και η Μάλτα 18% για την εστίαση εκτός όμως ξενοδοχειακών πακέτων. 15 ΠΟΛ 1224/ : Διευκρινίσεις σχετικά με τους εφαρμοστέους συντελεστές ΦΠΑ στα νησιά και στις υπηρεσίες των ξενοδοχείων από 1/10/2015. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 41

42 στον τύπο ότι το Υπουργείο Οικονομιών εξετάζει το ενδεχόμενο να διατηρηθεί ο μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ για ένα ακόμη χρόνο για τα νησιά που αντιμετωπίζουν έντονες μεταναστευτικές πιέσεις. 4. Το 2015 σφραγίστηκε με μια ριζική ανατροπή στο καθεστώς των τουριστικών μισθώσεων. Με το ν. 4336/2015 ( ΦΕΚ Α 94 ) 16 καταργήθηκε από 1 η Νοέμβρη 2015 η πρόβλεψη ότι ακίνητα που εκμισθώνονται για προσωρινή διαμονή του μισθωτή για χρονικό διάστημα μικρότερο των 30 ημερών θεωρούνται τουριστικά καταλύματα. Η κατάργηση με αυτή τη διάταξη του χρονικού ορίου των 30 ημερών για το χαρακτηρισμό μιας μίσθωσης ως τουριστικής διόγκωσε το φαινόμενο των μισθώσεων από ιδιοκτήτες κατοικιών σε τουρίστες μέσα από διεθνείς πλατφόρμες κρατήσεων (airbnb, flipkey, homeaway κ.ά.), όπως ακριβώς συμβαίνει με τα τουριστικά καταλύματα, προκαλώντας μια σειρά από βαρύτατες συνέπειες στην τουριστική και στην εθνική οικονομία. Σύμφωνα με μελέτη 17 που εκπονήθηκε για λογαριασμό του Ξ.Ε.Ε. το μέγεθος αυτής της αρρύθμιστης οικονομίας (sharing economy ή οικονομία του διαμοιρασμού) στον τουριστικό κλάδο στη χώρα εκτιμάται από 1,38 δισ. έως 1,46 δισ. Από αυτό το μέγεθος, τα 840 εκ. με 890 εκ. αφορούν δαπάνη για διαμονή και το υπόλοιπο μέρος δαπάνη για λοιπές τουριστικές υπηρεσίες. Η μελέτη απέδειξε ότι αυτή η οικονομία έχει υποκατάστατη επίδραση, ότι περιορίζει το μέγεθος της κάθε αγοράς όπου εμφανίζεται, ενώ συγχρόνως από τη στιγμή που δεν πρόκειται για θεσμοθετημένη δραστηριότητα, προκαλεί μια σειρά από αρνητικές επιπτώσεις, οι οποίες αναλύονται συνοπτικά ως ακολούθως: Οικονομικές συνέπειες Τα ξενοδοχειακά καταλύματα έχουν απώλειες στα έσοδα διαμονής τους 523 εκ. έως 554 εκ. σε ετήσια βάση. Αν υπήρχαν αυτά τα έσοδα στα ξενοδοχεία, θα δημιουργούνταν πρόσθετες θέσεις εργασίας ετησίως. Η απουσία δυνατότητας φορολόγησης των εισοδημάτων των ιδιοκτητών που διαθέτουν τα ακίνητά τους σε πλατφόρμες οικονομίας διαμοιρασμού προκαλεί μια απώλεια στο ελληνικό δημόσιο της τάξεως των 260 εκ. έως 276 εκ. σε ετήσια βάση. Αν εφαρμοστεί μια αντίστοιχη φορολόγηση σε αυτά τα ακίνητα με εκείνη που υπάρχει στα ξενοδοχειακά καταλύματα, τα δημόσια έσοδα είναι δυνατό να ενισχυθούν περαιτέρω κατά 322 εκ. έως 353 εκ. σε ετήσια βάση. Θεσμικές συνέπειες Αποδιάρθρωση και στρέβλωση της τουριστικής αγοράς λόγω της ανάπτυξης μιας σκιώδους οικονομίας που προκαλεί αθέμιτο ανταγωνισμό στα αδειοδοτημένα καταλύματα Συγκεκριμένα ορίζεται στο άρθ. 2, υποπαράγραφος Α3 παρ.4 του ν.4335/2015 (ΦΕΚΑ 94) ότι η παρ. 1 του άρθρου 2 του ν. 4276/2014 (Α` 155) και η παρ. 7 του άρθρου 2 του ν. 2160/1993 (Α`118) καταργούνται από 1η Νοεμβρίου Η μελέτη εκπονήθηκε για το Ξ.Ε.Ε. από την Grant Thornton με τίτλο «Λειτουργία και επίδραση της οικονομίας του διαμοιρασμού στον ξενοδοχειακό κλάδο», Αθήνα, Σεπτέμβριος ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

43 Η έλλειψη ενός θεσμικού πλαισίου ενσωμάτωσης και ελέγχου αυτών των ακινήτων από τους αρμόδιους φορείς της Πολιτείας εγείρει ζητήματα σχετικά με την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται στους τουρίστες, με το επίπεδο υγειονομικής ασφάλειας που παρέχουν, ενώ παράλληλα απουσιάζουν τα εντελώς απαραίτητα μέτρα που διασφαλίζουν την προστασία των καταναλωτών και τη δημόσια ασφάλεια, με αποτέλεσμα να πλήττεται καίρια η εικόνα του ελληνικού τουρισμού Κοινωνικές συνέπειες Οι αρνητικές επιδράσεις της σκιώδους αυτής οικονομίας σε επίπεδο θέσεων εργασίας, φορολογικών και ασφαλιστικών εσόδων, στρεβλώνει τη δυνατότητα άσκησης αποτελεσματικής κοινωνικής πολιτικής. Η προσφορά των κατοικιών για τουριστικούς σκοπούς προκαλεί την ανατίμηση των μισθωμάτων της περιοχής, καθώς μειώνει την προσφορά των ενοικιαζόμενων κατοικιών για τους μόνιμους κατοίκους. Αλλοιώνει τη φυσιογνωμία μιας πόλης, η οποία χάνει τον παραδοσιακό της χαρακτήρα, ανατρέποντας την ισορροπία μεταξύ τουριστικού και οικιστικού περιβάλλοντος. Δημιουργεί μια ομάδα επαγγελματιών που δεν συνεισφέρει αναλογικά στα δημόσια έσοδα, καλλιεργώντας την παρασιτική οικονομική δραστηριότητα σε βάρος της υγιούς επιχειρηματικότητας. Το Ξ.Ε.Ε. σε συνεργασία με το ΣΕΤΕ έχει καταθέσει στα αρμόδια Υπουργεία μια σειρά από προτάσεις νομοθετικού περιεχομένου για τη συνολική ρύθμιση των βραχυπρόθεσμων μισθώσεων κατοικιών σε τουρίστες, οι οποίες βασίζονται στη σύνθεση πρακτικών από τη διεθνή εμπειρία και τον εμπλουτισμό τους με βασικές λειτουργικές και τεχνικές προδιαγραφές για τη στοιχειώδη προστασία του καταναλωτή-τουρίστα. Όπως τονίζουν σε σχετικό έγγραφό τους οι φορείς του τουρισμού, το προτεινόμενο κανονιστικό πλαίσιο είναι σαφές και απλό προς αυτούς που καλούνται να το εφαρμόσουν είτε πρόκειται για τη δημόσια διοίκηση είτε για τους ιδιοκτήτες που διαθέτουν τα ακίνητα τους σε τουρίστες μέσα από διεθνείς πλατφόρμες και αντανακλά την πάγια θέση του κλάδου έναντι του δραστικού περιορισμού των παράνομων πρακτικών και υπέρ της λειτουργίας των τουριστικών επιχειρήσεων της χώρας σε συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 43

44 Η Εποχικότητα του Ελληνικού Τουρισμού. Η εποχικότητα της τουριστικής κίνησης στην Ελλάδα. Το φαινόμενο της εποχικότητας αναγνωρίζεται ως ένα από τα πιο εμφανή χαρακτηριστικά του ελληνικού τουρισμού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά το έτος 2014, το 71,6% των συνολικών αφίξεων (ημεδαπών και αλλοδαπών) σε καταλύματα ξενοδοχειακού τύπου πραγματοποιήθηκε κατά το διάστημα Ιουνίου-Σεπτεμβρίου. Μάλιστα, το ποσοστό αυτό αυξάνεται διαχρονικά. Ενδεικτικά, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 67,5% το 2004 και 70,1% το 2009 (βλ. Διάγραμμα 3.1). Περαιτέρω, από πρόσφατη μελέτη του ΙΤΕΠ, προέκυψε ότι η εποχικότητα του τουρισμού στην Ελλάδα είναι πιο έντονη σε σχέση με ανταγωνίστριες χώρες. 18 Διάγραμμα 3.1 Μηνιαία Κατανομή Αφίξεων σε Καταλύματα Ξενοδοχειακού Τύπου Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Ως δείκτης διερεύνησης της εποχικότητας συνήθως επιλέγεται ο συντελεστής ανισοκατανομής Gini, μέγεθος που εκτιμά την ανισότητα της κατανομής ενός μεγέθους, και ειδικότερα, εκτιμά την απόκλιση που εμφανίζει η κατανομή ενός μεγέθους από την ισοκατανομή. Η απόκλιση αυτή απεικονίζεται μέσω των καμπυλών Lorenz. Ο συντελεστής Gini μπορεί να θεωρηθεί ως ο λόγος του εμβαδού που σχηματίζεται μεταξύ της καμπύλης ισοκατανομής και της καμπύλης Lorenz (το οποίο σημειώνεται ως Α στο Διάγραμμα 3.2) προς το συνολικό εμβαδόν κάτω από την καμπύλη ισοκατανομής (το οποίο σημειώνεται ως το άθροισμα των εμβαδών Α και Β στο Διάγρ. 3.2). Δηλαδή, εάν συμβολίσουμε με G την τιμή του συντελεστή Gini, τότε έχουμε G=A/(A+B). Συνεπώς, εάν για παράδειγμα, το Διάγρ. 3.2 μετρά στον κάθετο άξονα το ποσοστό των αφίξεων του έτους που κατανέμονται σε συγκεκριμένο αριθμό μηνών του έτους, ενώ ο οριζόντιος άξονας μετρά τους 12 μήνες του έτους, τότε η καμπύλη Lorenz του σχήματος αντιστοιχεί στις αφίξεις του 18 Αναλυτικά, βλ. Η Εποχικότητα του Τουρισμού στην Ελλάδα, ΙΤΕΠ-ΞΕΕ, Οκτώβριος ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

45 έτους. Τιμές του συντελεστή Gini κοντά στο μηδέν δείχνουν τάση για ισοκατανομή του εξεταζόμενου μεγέθους, ενώ τιμές κοντά στη μονάδα δείχνουν έντονη ανισοκατανομή (στην περίπτωση που ο συντελεστής Gini ισούται με τη μονάδα τότε το σύνολο της τουριστικής κίνησης καταγράφεται σε έναν μόνο μήνα). Συνεπώς, ο συντελεστής Gini παίρνει τιμές από 0 έως 1 (ή, ποσοστιαία εκφρασμένο, από 0% έως 100%). Διάγραμμα 3.2 Γραφική Απεικόνιση του Συντελεστή Gini 100% Καμπύλη Ισοκατανομής (45 μοίρες) Καμπύλη Lorenz A B 0 12 Εναλλακτικά, η μέτρηση της εποχικότητας μπορεί να γίνει βάσει του δείκτη συγκέντρωσης Herfindahl-Hirschman. Ο δείκτης Herfindahl-Hirschman ορίζεται από τη σχέση: 19 H x i 2 2 ( ) ( si ) i 1 x i 1 όπου x i η τιμή του εξεταζόμενου μεγέθους την περίοδο (π.χ. μήνα) i, x το συνολικό άθροισμα του εξεταζόμενου μεγέθους στις 12 περιόδους και, άρα, s ( x / x ) το μερίδιο που καταλαμβάνει το μέγεθος την περίοδο i. 20 Συνεπώς, ο δείκτης H αποτελεί το άθροισμα των τετραγώνων των μεριδίων του εξεταζόμενου μεγέθους. Διαφορετικά, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι ο δείκτης αυτός χρησιμοποιεί ως συντελεστές στάθμισης των μεριδίων που λαμβάνει υπόψη τα ίδια τα μερίδια. Αυτό σημαίνει, ότι όσο μεγαλύτερο είναι το μερίδιο ενός μήνα τόσο i i 19 Για την περίπτωση που το εξεταζόμενο μέγεθος κατανέμεται σε 12 περιόδου, όπου κάθε περίοδος αντιστοιχεί, π.χ. σε ένα (1) μήνα. 20 Προφανώς, ισχύει. 12 i 1 ( ) 1 s. i ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 45

46 υψηλότερη είναι και η συμβολή του στη διαμόρφωση του δείκτη. Εάν συμβολίσουμε με n το πλήθος των περιόδων που εξετάζουμε, τότε εάν το εξεταζόμενο μέγεθος κατανέμεται σε ίσα μέρη ανά περίοδο, θα ισχύει s1 s2... s n και, άρα, για το δείκτη Herfindahl-Hirschman θα ισχύει n H s ns. Όμως, επειδή i i θα παίρνει την τιμή n i 1 ( s ) 1, θα ισχύει ns 1 s 1/ n. Άρα, ο δείκτης i 2 H n(1/ n) 1/ n, η οποία είναι και η ελάχιστη τιμή του δείκτη. Στην θεωρητική περίπτωση που εξετάζουμε άπειρες περιόδους και, άρα, n, ο δείκτης Herfindahl-Hirschman παίρνει την θεωρητικά ελάχιστη τιμή του, H 0. Αντιθέτως, στην ακραία περίπτωση όπου το σύνολο του εξεταζόμενου μεγέθους συγκεντρώνεται σε έναν και μόνον μήνα, δηλ. για κάποια περίοδο j ισχύει j n x x και άρα, ισχύει, s 1 και s 0, i j, i 1 τότε ο δείκτης Herfindahl-Hirschman παίρνει την τιμή θεωρητικά μέγιστη τιμή του δείκτη. i n i 1 2 i j H s 1, η οποία συνιστά και την Συνοψίζοντας, ο δείκτης Herfindahl-Hirschman είναι ένας δείκτης συγκέντρωσης, ο οποίος μπορεί να χρησιμεύσει ως δείκτης εκτίμησης της εποχικότητας δείχνοντάς τον βαθμό στον οποίο η τουριστική ζήτηση συγκεντρώνεται σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Θεωρητικά, ο δείκτης παίρνει τιμές από 0 έως 1, όπου η ακραία τιμή 0 σημαίνει ότι δεν υπάρχει καθόλου συγκέντρωση του εξεταζόμενου μεγέθους ενώ η τιμή 1 σημαίνει ότι υπάρχει πλήρης συγκέντρωση. Για την περίπτωση που μας ενδιαφέρει, δηλ. την εκτίμηση της εποχικότητας της τουριστικής ζήτησης, η υπό εξέταση περίοδοι είναι 12 και αντιστοιχούν στους μήνες του έτους. Συνεπώς το μέγεθος n στις παραπάνω εξισώσεις παίρνει την τιμή 12 και, επομένως, η ελάχιστη τιμή που μπορεί να πάρει ο δείκτης είναι H 1/12 0,083. Στην περίπτωση που ο δείκτης πάρει την τιμή 1/12, αυτό θα συνεπάγεται ότι η τουριστική ζήτηση κατανέμεται ισομερώς σε όλους τους μήνες του έτους και, άρα, δεν παρατηρείται καθόλου το φαινόμενο της εποχικότητας. Αντιθέτως, στην περίπτωση που ο δείκτης λάβει την μέγιστη τιμή του, H 1, θα συνεπάγεται ότι η τουριστική ζήτηση συγκεντρώνεται σε έναν και μόνο μήνα του έτους και, άρα, παρατηρείται ο μέγιστος δυνατός βαθμός εποχικότητας της τουριστικής ζήτησης. Σε εναλλακτικές εκδοχές του δείκτη Herfindahl-Hirschman, οι συντελεστές στάθμισης ορίζονται με διαφορετικούς τρόπους, δίνοντας διαφορετικές βαρύτητες στις μικρές και στις μεγάλες τιμές των μεριδίων. Ο δείκτης Herfindahl-Hirschman, παρόλο που λαμβάνει υπόψη όλες τις τιμές της μηνιαίας κατανομής του εξεταζόμενου μεγέθους, τείνει να είναι ευαίσθητος σε ακραίες τιμές εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο γίνεται η στάθμιση. i 46 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

47 Εποχικότητα Αφίξεων. Ο Πίνακας 3.1 καταγράφει τις μηνιαίες αφίξεις εισερχόμενου τουρισμού την περίοδο Το 2013, το σύνολο των αφίξεων άγγιξε τα 18 εκατομμύρια επισκέπτες, το 2014 ξεπέρασε τα 22 εκατομμύρια, ενώ το 2015 οι αφίξεις έφθασαν περίπου τις 23,6 εκατομμύρια. 21 Πίνακας Μηνιαίες Αφίξεις μη Κατοίκων στην Ελλάδα, Μήνας Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Σύνολο αφίξεων Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στο Διάγραμμα 3.3 παρουσιάζεται η μηνιαία κατανομή των αφίξεων για την περίοδο , ενώ στο Διάγραμμα 3.4 παρουσιάζονται οι αντίστοιχες καμπύλες Lorenz καθώς και η καμπύλη ισοκατανομής. 21 Δεν περιλαμβάνονται στοιχεία για τις κρουαζιέρες πέρα από αυτά της Έρευνας Συνόρων. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 47

48 Διάγραμμα 3.3 Μηνιαίες Αφίξεις μη Κατοίκων Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. 100% 90% 80% 70% 60% Διάγραμμα 3.4 Καμπύλες Lorenz για τις Μηνιαίες Αφίξεις μη Κατοίκων Καμπύλη Ισοκατανομής % 40% 30% 20% 10% 0% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. 48 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

49 Στον Πίνακα 3.2 καταγράφονται τα μηνιαία μερίδια των αφίξεων για την περίοδο καθώς και ο δείκτης εποχικότητας που αντιστοιχεί σε κάθε περίπτωση βάσει του δείκτη συγκέντρωσης Herfindahl-Hirschman (ΗΗΙ) και του συντελεστή ανισότητας Gini. 22 Πίνακας Μερίδια Αφίξεων και Δείκτες Εποχικότητας Μήνας Μερίδια Αφίξεων Ιανουάριος 0,020 0,018 0,026 Φεβρουάριος 0,016 0,015 0,022 Μάρτιος 0,020 0,021 0,026 Απρίλιος 0,031 0,033 0,040 Μάιος 0,082 0,075 0,079 Ιούνιος 0,132 0,122 0,129 Ιούλιος 0,182 0,192 0,187 Αύγουστος 0,217 0,220 0,212 Σεπτέμβριος 0,165 0,165 0,155 Οκτώβριος 0,086 0,084 0,079 Νοέμβριος 0,024 0,030 0,027 Δεκέμβριος 0,022 0,024 0,021 ΗΗΙ 1.424, , ,78 GINI 45,52% 46,05% 43,31% Συνεπώς, παρατηρούμε ότι το 2014 σημειώνεται αύξηση του δείκτη εποχικότητας αφίξεων σε σχέση με το 2013 κατά 1,0% βάσει του HHI και κατά 1,2% βάσει του Gini, ενώ το 2015 η εποχικότητα αφίξεων σημειώνει μείωση κατά 4,7% βάσει του δείκτη HHI και κατά 6,0% βάσει του δείκτη Gini. 22 Ως είθισται στην σχετική βιβλιογραφία, ομαλοποιούμε τον δείκτη Herfindahl-Hirschman έτσι ώστε H. Άρα, ο δείκτης λαμβάνει τιμές από 833,33 μέχρι ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 49

50 Εποχικότητα Δαπανών. Ο Πίνακας 3.3 καταγράφει τις μηνιαίες δαπάνες εισερχόμενου τουρισμού για την περίοδο Το 2013, το σύνολο των δαπανών ξεπέρασε τα 11 δισεκατομμύρια ευρώ, το 2014 ξεπέρασε τα 13 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ το 2015 ξεπέρασε τα 14 δισεκατομμύρια ευρώ. Πίνακας Μηνιαίες Δαπάνες μη Κατοίκων στην Ελλάδα (σε 000 ευρώ) Μήνας Ιανουάριος , , ,00 Φεβρουάριος , , ,00 Μάρτιος , , ,00 Απρίλιος , , ,00 Μάιος , , ,00 Ιούνιος , , ,00 Ιούλιος , , ,00 Αύγουστος , , ,00 Σεπτέμβριος , , ,00 Οκτώβριος , , ,00 Νοέμβριος , , ,00 Δεκέμβριος , , ,00 Σύνολο δαπανών , , ,00 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στο Διάγραμμα 3.5 παρουσιάζεται η μηνιαία κατανομή των δαπανών (σε χιλ. ευρώ) για την περίοδο , ενώ στο Διάγραμμα 3.6 παρουσιάζονται οι αντίστοιχες καμπύλες Lorenz καθώς και η καμπύλη ισοκατανομής. 50 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

51 Διάγραμμα 3.5 Μηνιαίες Δαπάνες μη Κατοίκων (σε 000 ευρώ) Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. 100% 90% 80% 70% 60% Διάγραμμα 3.6 Καμπύλες Lorenz για τις Μηνιαίες Δαπάνες μη Κατοίκων Καμπύλη Ισοκατανομής % 40% 30% 20% 10% 0% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Έρευνα Συνόρων ΤτΕ, Έρευνα ΞΕΕ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στον Πίνακα 3.4 καταγράφονται τα μηνιαία μερίδια των δαπανών για την περίοδο καθώς και ο δείκτης εποχικότητας που αντιστοιχεί σε κάθε περίπτωση βάσει του δείκτη συγκέντρωσης Herfindahl-Hirschman (ΗΗΙ) και του συντελεστή ανισότητας Gini. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 51

52 Πίνακας Μερίδια Δαπανών και Δείκτες Εποχικότητας για το Μήνας Μερίδια Δαπανών Ιανουάριος 0,011 0,012 0,012 Φεβρουάριος 0,010 0,010 0,010 Μάρτιος 0,012 0,014 0,014 Απρίλιος 0,024 0,029 0,034 Μάιος 0,087 0,076 0,087 Ιούνιος 0,141 0,142 0,139 Ιούλιος 0,200 0,208 0,209 Αύγουστος 0,240 0,238 0,246 Σεπτέμβριος 0,169 0,169 0,154 Οκτώβριος 0,075 0,073 0,064 Νοέμβριος 0,016 0,015 0,018 Δεκέμβριος 0,015 0,014 0,013 ΗΗΙ 1.607, , ,96 GINI 51,86% 52,00% 51,82% Συνεπώς, παρατηρούμε ότι το 2014 σημειώνεται αύξηση του δείκτη εποχικότητας δαπανών σε σχέση με το 2013 κατά 0,68% βάσει του HHI και κατά 0,28% βάσει του Gini, ενώ το 2015 σημειώνεται μείωση του δείκτη εποχικότητας δαπανών σε σχέση με το 2014 κατά 0,43% βάσει του HHI και κατά 0,35% βάσει του Gini. Συμπερασματική Παρατήρηση. Τόσο το 2014 όσο και το 2015 σημειώθηκαν σημαντικές αυξήσεις τόσο στις αφίξεις όσο και στις εισπράξεις εισερχόμενου τουρισμού. Αυτή η μεγάλη αύξηση του εισερχόμενου τουρισμού οδήγησε το 2014 σε περαιτέρω όξυνση, έστω οριακή, της εποχικότητας. Αντιθέτως, το 2015 σημειώθηκε μείωση της εποχικότητας, κυρίως αυτής των αφίξεων. Παρόλα αυτά, το ζήτημα της αντιμετώπισης της εποχικότητας παραμένει, καθώς φαίνεται ότι το φαινόμενο αποτελεί δομικό πρόβλημα του ελληνικού τουρισμού, το οποίο δεν αντιμετωπίζεται με μονοδιάστατη αύξηση της τουριστικής κίνησης, δηλαδή μέσω της περαιτέρω ανάπτυξης του παρόντος τουριστικού μοντέλου της χώρας, το οποίο βασίζεται στο λεγόμενο ήλιος και θάλασσα. Αντιθέτως, απαιτούνται δομικές αλλαγές και κατάλληλες δράσεις, όπως αυτές που προτείνονται στη μελέτη ΙΤΕΠ-ΞΕΕ στην πρόσφατη μελέτη για την εποχικότητα του τουρισμού στην Ελλάδα Βλ. Η Εποχικότητα του Τουρισμού στην Ελλάδα, ΙΤΕΠ-ΞΕΕ, Οκτώβριος ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

53 Διάρθρωση και Χαρακτηριστικά του Ξενοδοχειακού Δυναμικού της Ελλάδας το Χαρακτηριστικά του ξενοδοχειακού δυναμικού στο σύνολο της χώρας. Γενικά Χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΞΕΕ) που ήταν διαθέσιμα μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου 2015, η χώρα μας διαθέτει ξενοδοχειακές μονάδες συνολικής δυναμικότητας κλινών. Οι αριθμοί αυτοί αποτελούν αποτύπωση της στιγμής λήψης των δεδομένων, αφού το μητρώο των μελών του ΞΕΕ είναι δυναμικό και ανανεώνεται σε καθημερινή και συνεχή βάση. Το 2015 το ξενοδοχειακό δυναμικό αυξήθηκε κατά 0,6% σε όρους δωματίων. Από το 1990, όμως, το ξενοδοχειακό δυναμικό αυξήθηκε κατά 51% σε μονάδες, κατά 80% σε δωμάτια και κατά 84% σε κλίνες. Επίσης, το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων σε δωμάτια αυξήθηκε κατά 19% περίπου στην περίοδο , από 35 δωμάτια σε 41,6 δωμάτια. Πίνακας 4.1 Διαχρονική Εξέλιξη του Ξενοδοχειακού δυναμικού Έτος Μονάδες Δωμάτια (000) Δ% ως προς το προηγούμενο έτος (δωμάτια) Μέσο Μέγεθος σε Δωμάτια ,9 35, ,6 7,4% 38, ,1 0,2% 39, ,5 3,7% 39, ,4 2,8% 39, ,5 3,1% 39, ,9 3,7% 39, ,7 1,9% 39, ,2 1,5% 40, ,0 1,0% 40, ,1 1,9% 40, ,0 2,1% 40, ,7 3,8% 40, ,2-0,4% 41, ,0 0,7% 41, ,6 0,4% 41, ,2 0,6% 41, ,6 0,3% 41,6 Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 53

54 Παρά τη βαθειά και παρατεταμένη οικονομική κρίση, την οποία βιώνει η Ελλάδα από το 2009 και τα επαχθή φορολογικά, ασφαλιστικά κ.ά. μέτρα τα οποία έχουν ληφθεί για την οικονομική σταθεροποίηση της χώρας, η ελληνική ξενοδοχία απέδειξε ότι αποτελεί ένα σταθερά θετικό παράγοντα για την αναστροφή του αρνητικού οικονομικού κλίματος και την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Ενδεικτικό της θετικής επίδρασης του τουριστικού τομέα στην ελληνική οικονομία είναι ότι το 2014 ο δείκτης του κύκλου εργασιών αυξήθηκε κατά 13,7%., ενώ η αύξηση συνεχίστηκε και το 2015 με μειωμένο όμως ρυθμό και κυμάνθηκε στο 3,5%. Αντίθετα, ο δείκτης κύκλου εργασιών στη βιομηχανία το 2015 μειώθηκε κατά 10,4% και το 2014 κατά 1,1%. Διάγραμμα 4.1 Διαχρονική εξέλιξη Ξενοδοχειακού Δυναμικού Μ ο ν ά δ ε ς ,9 309,1 358,7 397,7 404,6 450,0 400,0 350,0 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 Δ ω μ ά τ ι α ( ) Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. Κατά την τελευταία 15ετία, δηλ. την περίοδο , οι ξενοδοχειακές μονάδες αυξήθηκαν κατά 23,8%, ενώ σε όρους δωματίων η αύξηση αυτή ανέρχεται σε 30,9%. Επίσης, από τη σύγκριση της κατανομής των ξενοδοχείων με βάση την κατηγορία τους, προκύπτει ότι το ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας έχει αναβαθμιστεί θεαματικά, καθώς τα ξενοδοχεία 5 αστέρων έχουν υπερτετραπλασιαστεί και παράλληλα αύξησαν το μερίδιό τους στο συνολικό ξενοδοχειακό δυναμικό από 1% το 2000 σε 4,2% το Τα ξενοδοχεία 4 αστέρων αυξήθηκαν το ίδιο διάστημα κατά 74% και τα ξενοδοχεία 3 αστέρων κατά 65%. Αύξηση παρουσίασε και το μερίδιό τους στο συνολικό ξενοδοχειακό δυναμικό, από 10% περίπου τα 4άστερα το 2000 σε 14% το 2015 και από 19% τα 3στερα το 2000 σε 25% το Τέλος, τα ξενοδοχεία 1 αστεριού μειώθηκαν κατά 13%, ενώ τα ξενοδοχεία 2 αστέρων αυξήθηκαν μόνο κατά 4%, ενώ και των δύο αυτών κατηγοριών συρρικνώθηκε το μερίδιό τους στο σύνολο του ξενοδοχειακού δυναμικού. 54 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

55 % Πίνακας Κατανομή Ξενοδοχείων με βάση την Κατηγορία Κατηγορία ***** 4,8% 5,0% 5,8% 8,1% 12,9% 15,5% 4**** 22,3% 23,9% 25,3% 25,4% 25,6% 25,1% 3*** 28,7% 24,6% 24,4% 23,3% 23,3% 23,8% 2** 33,6% 37,0% 35,7% 34,6% 30,8% 28,7% 1* 10,6% 9,5% 8,9% 8,6% 7,4% 6,9% Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η διαχρονική εξέλιξη της κατανομής του ξενοδοχειακού δυναμικού από το 1990 έως το Το 2015 πάνω από το 64% των ξενοδοχείων ήταν ενταγμένο στις 3 ανώτερες κατηγορίες, ενώ το 2000 το ποσοστό αυτό ήταν περίπου 55%. Διάγραμμα Κατανομή Ξενοδοχείων με βάση την Κατηγορία, % 90% 10,6 8,9 8,6 7,4 6,9 1* 80% 70% 33,6 35,7 34,6 30,8 28,7 2** 60% 50% 40% 28,7 24,4 23,3 23,3 23,8 3*** 30% 20% 10% 0% 25,6 25,1 22,3 25,3 25,4 4,8 5,8 8,1 12,9 15, Έτη 4**** 5***** Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων παρουσιάζει μια σταθερά αυξητική πορεία. Το 2000 το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων της χώρας ήταν 39,3 δωμάτια, το 2009 ήταν 40,1 δωμάτια και το ,6 δωμάτια. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 55

56 Όσον αφορά στο μέγεθος των ξενοδοχείων γίνεται η τυπική παραδοχή ότι τα ξενοδοχεία από 1-20 δωμάτια χαρακτηρίζονται ως οικογενειακά, από δωμάτια ως μικρά, από δωμάτια ως μεσαία και από 101 δωμάτια και πάνω ως μεγάλα. Έτσι η κατανομή του ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας το 2015 με βάση το μέγεθος απεικονίζεται στον Πίνακα 4.3 και το αντίστοιχο Διάγραμμα 4.3. Πίνακας Ποσοστιαία Κατανομή των Ξενοδοχείων με βάση το μέγεθος, 2015 Μέγεθος Ξενοδοχείου 5* 4* 3* 2* 1* Σύνολο Οικογενειακό 1-20 δωμάτια 12,4% 35,1% 38,2% 43,0% 65,4% 42,8% Μικρό δωμάτια 16,7% 24,6% 36,06% 45,9% 32,7% 37,3% Μεσαίο δωμάτια 15,8% 15,5% 19,4% 10,1% 1,7% 12,1% Μεγάλο >101 δωμάτια 55,1% 24,8% 6,4% 1,0% 0,1% 7,8% Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Η συνολική κατανομή των ξενοδοχείων ως προς το μέγεθος σε επίπεδο χώρας παρουσιάζει μια σχετική σταθερότητα και δεν έχει μεταβληθεί ουσιαστικά τα τελευταία τρία χρόνια. Από την κατανομή αυτή προκύπτει ότι πάνω από το 80% των ξενοδοχειακών μονάδων αφορούν οικογενειακά ή μικρά ξενοδοχεία δυναμικότητας μέχρι 50 δωματίων. Η γενική αναβάθμιση, όμως, που παρατηρείται στο ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας, εμφανίζεται και στο αυξανόμενο ποσοστό των οικογενειακών ξενοδοχείων (1-20 δωμάτια) που ανήκουν στην κατηγορία των 5 αστέρων. 56 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

57 Διάγραμμα Κατανομή Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων με βάση το Μέγεθος, ,10% 7,80% 42,80% 37,30% Οικογενειακό 1-20 δωμάτια Μικρό δωμάτια Μεσαίο δωμάτια Μεγάλο >101 δωμάτια Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στο μητρώο του ΞΕΕ τα ξενοδοχεία κατανέμονται σε εννέα κατηγορίες ξενοδοχειακού καταλύματος. Για λόγους συνοπτικής παρουσίασης έγινε ομαδοποίηση αυτών των κατηγοριών σε τρεις ευρείες κατηγορίες, όπως φαίνονται στον Πίνακα 4.4. Πίνακας Κατανομή Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων ανά τύπο Καταλύματος, 2015 Τύπος Γενικό 5* 4* 3* 2* 1* Ξενοδοχείου άθροισμα Ξενοδοχεία Μονάδες τύπου Επιπλ. Δωμάτια Διαμερισμάτων Κλίνες Μονάδες Ξενοδοχεία Δωμάτια Κλασικού Τύπου Κλίνες Μονάδες Παραδοσιακά Δωμάτια Ξενοδοχεία Κλίνες Μονάδες Σύνολο Δωμάτια Κλίνες Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στην πρώτη κατηγορία, Ξενοδοχεία τύπου επιπλωμένων διαμερισμάτων, περιλαμβάνονται τα ξενοδοχειακά καταλύματα, τα οποία στην άδεια λειτουργίας τους από τον ΕΟΤ χαρακτηρίζονται ως Επιπλωμένα Διαμερίσματα, ως Ξενοδοχεία & Επιπλωμένα Διαμερίσματα, ως Ξενοδοχεία τύπου Επιπλωμένων Διαμερισμάτων και ως Συγκροτήματα Bungalows. Στη δεύτερη κατηγορία ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 57

58 Ξενοδοχεία Κλασικού Τύπου, τα χαρακτηρισμένα ως Ξενοδοχεία, ως Ξενοδοχεία Κλασικού Τύπου και ως Ξενοδοχεία τύπου Μοτέλ. Τέλος, στην τρίτη κατηγορία περιλαμβάνονται τα παραδοσιακού τύπου ξενοδοχεία και επιπλωμένα διαμερίσματα. Πρόκειται κατά κανόνα παραδοσιακά, διατηρητέα κτίσματα που έχουν μετατραπεί σε ξενοδοχειακά καταλύματα. Διάγραμμα Κατανομή Ξενοδοχειακού Δυναμικού ανά τύπο Καταλύματος, ,6% 20,7% 77,7% Ξενοδοχεία τύπου Επιπλ. Διαμερισμάτων Ξενοδοχεία Κλασικού Τύπου Παραδοσιακά Ξενοδοχεία Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Διάγραμμα Κατανομή Ξενοδοχειακού Δυναμικού ανά τύπο Καταλύματος και Κατηγορία, % 90% 80% 70% 60% 50% 12,9% 43,8% 5,4% 25,2% 24,5% 1,6% 33,2% 6,2% 1* 2* 3* 40% 30% 20,4% 27,4% 47,3% 4* 20% 10% 0% 15,0% 7,9% Ξενοδοχεία τύπου Επιπλ. Διαμερισμάτων 17,6% Ξενοδοχεία Κλασικού Τύπου 11,7% Παραδοσιακά Ξενοδοχεία 5* Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επεξεργασία ΙΤΕΠ. 58 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

59 Από τα παραπάνω στοιχεία παρατηρούμε ότι τα Παραδοσιακά Ξενοδοχεία είναι καταλύματα μικρού μεγέθους, με μέσο μέγεθος 11 δωμάτια, όταν το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων κλασικού τύπου είναι 50 δωμάτια και των ξενοδοχείων τύπου επιπλωμένων διαμερισμάτων είναι 30 δωμάτια. Το μικρό μέγεθος αυτής της κατηγορίας των ξενοδοχείων δεν σημαίνει ότι είναι και χαμηλών κατηγοριών, όπως συμβαίνει στα ξενοδοχεία κλασικού τύπου. Έτσι, οι τρεις ανώτερες κατηγορίες των παραδοσιακών ξενοδοχείων αντιστοιχούν σχεδόν στο 92% του συνόλου τους, ενώ για τα ξενοδοχεία κλασικού τύπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι 69% περίπου και για τα ξενοδοχεία τύπου επιπλωμένων διαμερισμάτων 43%. Δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφοροποιήσεις ως προς την κατανομή των ξενοδοχείων με βάση τη νομική μορφή των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων σε σχέση με το Το νεότερο στοιχείο που υπάρχει είναι ότι και στο χώρο της ξενοδοχίας έχουν αρχίσει να εμφανίζονται οι ιδιωτικές κεφαλαιουχικές εταιρείες, το ποσοστό των οποίων όμως είναι ακόμα πολύ μικρό. Διάγραμμα Κατανομή Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων με βάση τη Νομική Μορφή των Ξενοδοχειακών Επιχειρήσεων, 2015 Ε.Π.Ε.; 3,8% I.K.E.; 0,5% Ε.Ε.; 3,2% Λοιπές Νομικές Μορφές; 1,9% Ο.Ε.; 12,2% Α.Ε.; 42,0% ΑΤΟΜΙΚΗ; 36,3% Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Μικρή αύξηση καταγράφεται στο ποσοστό των Α.Ε., από 41,4% το 2009 σε 42% το 2015 και επίσης μια σχετικά μεγαλύτερη μείωση στο ποσοστό των ατομικών επιχειρήσεων, από 40,5% το 2009 σε 36,3% το Τέλος το 2015, συνεχή λειτουργία καθ όλη τη διάρκεια του έτους εμφανίζει το 45,7% των ξενοδοχείων της χώρας, έναντι 44% περίπου το 2009, ενώ εποχιακά λειτουργεί το 54,3% περίπου έναντι 56% το Σταθερά και διαχρονικά τα ξενοδοχεία 3 αστέρων έχουν τα υψηλότερα ποσοστά συνεχούς λειτουργίας. Όπως είναι αναμενόμενο, τη μεγαλύτερη εποχικότητα εμφανίζουν τα ξενοδοχεία 1* και 2*, με ποσοστά που κυμαίνονται γύρω στο 60,0% περίπου, και παραμένουν αμετάβλητα από το ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 59

60 Πίνακας Κατανομή Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων με βάση τη Λειτουργία τους, 2015 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ 5* 4* 3* 2* 1* Γενικό άθροισμα Εποχική Συνεχής Σύνολο Ποσοστιαία Κατανομή Εποχική 50,5% 48,5% 46,2% 59,5% 59,5% 54,3% Συνεχής 49,5% 51,5% 53,8% 40,5% 40,5% 45,7% Σύνολο 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Διάγραμμα Κατανομή Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων με βάση τους Μήνες Λειτουργίας τους, % 100% 80% 49,5% 51,5% 53,8% 40,5% 40,5% 80% 52,6% 40,5% 60% 60% 40% 20% 50,5% 48,5% 46,2% 59,5% 59,5% 40% 20% 47,4% 59,5% 0% 5***** 4**** 3*** 2** 1* 0% 5*-3* 2*-1* ΕΠΟΧΙΚΗ ΣΥΝΕΧΗΣ ΕΠΟΧΙΚΗ ΣΥΝΕΧΗΣ Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Δεκέμβριος Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Λοιπά Χαρακτηριστικά. Όσον αφορά στην κατανομή των ξενοδοχείων με βάση τα λοιπά τους χαρακτηριστικά, όπως το αν διαθέτουν ιστοσελίδα, σύνδεση στο διαδίκτυο, εστιατόριο, συνεδριακό κέντρο, πισίνα, πάρκινγκ κλπ, η κατάσταση δεν έχει μεταβληθεί ουσιωδώς κατά την τελευταία τριετία. Το νέο χαρακτηριστικό που αξίζει να εξεταστεί στην παρούσα έρευνα είναι το κατά πόσον τα ξενοδοχεία διαθέτουν τις κατάλληλες πιστοποιήσεις που αφορούν στο περιβάλλον και την ασφάλεια και υγιεινή των τροφίμων που προσφέρουν στους πελάτες τους. 60 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

61 Πίνακας Πιστοποιητικά Ποιότητας, Ποσοστιαία Κατανομή 2015 Κατηγορία ISO 9001 ISO 9002 ISO HACCP 5* 15,0% 2,9% 3,6% 25,5% 4* 6,6% 1,6% 1,7% 8,8% 3* 2,0% 0,5% 0,4% 2,3% 2* 0,6% 0,1% 0,0% 0,4% 1* 0,2% 0,0% 0,0% 0,1% ΣΥΝΟΛΟ 2,3% 0,5% 0,5% 3,0% Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Παρατηρούμε ότι ένα πολύ μικρό ποσοστό των ξενοδοχείων διαθέτει τις πιστοποιήσεις που εξασφαλίζουν την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών, την περιβαλλοντική προστασία και την υγιεινή και ασφάλεια των τροφίμων και βεβαίως ότι τα περισσότερα ξενοδοχεία που διαθέτουν αυτού του είδους τις πιστοποιήσεις ανήκουν στις 3 υψηλότερες κατηγορίες. Είναι χρήσιμο να προωθηθεί η χρήση τέτοιων πιστοποιητικών, καθώς έρευνες που έχουν γίνει δείχνουν ότι μακροπρόθεσμα οι επιχειρήσεις αποκτούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, αλλά και σημαντικά οικονομικά οφέλη. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 61

62 Χαρακτηριστικά του ξενοδοχειακού δυναμικού ανά Διοικητική Περιφέρεια. Πίνακας Ξενοδοχειακό Δυναμικό 2015 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ 5* 4* 3* 2* 1* Ανατολική Μακεδονία & Θράκη Αττική Βορείου Αιγαίου Δυτική Ελλάδα Δυτική Μακεδονία Ήπειρος Θεσσαλία Ιόνια Νησιά Κεντρική Μακεδονία Κρήτη Νότιο Αιγαίο Πελοπόννησος Στερεά Ελλάδα ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ Γενικό άθροισμα Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

63 Στον Πίνακα 4.7 παραπάνω αποτυπώνεται το ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας ανά διοικητική περιφέρεια με τον αριθμό των δωματίων και κλινών που αντιστοιχούν στις ξενοδοχειακές μονάδες. Η Περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου (24,8%) και της Κρήτης (21,8%) παραμένουν οι δύο πρώτες περιοχές της χώρας ως προς τη συγκέντρωση του ξενοδοχειακού δυναμικού με βάση τα δωμάτια. Ακολουθούν οι Περιφέρειες των Ιονίων Νήσων (11,8%) και της Κεντρικής Μακεδονίας (11%). Διάγραμμα Κατανομή Ξενοδοχειακών Καταλυμάτων με βάση τη Δυναμικότητα, 2015 (δωμάτια) Πελοπόννησος 4,8% Στερεά Ελλάδα 3,7% Ανατ. Μακεδονία- Θράκη 2,7% Αττική 7,8% Βόρειο Αιγαίο 2,9% Δυτ. Ελλάδα 2,4% Δυτ. Μακεδονία 0,7% Ήπειρος 2,0% Νότιο Αιγαίο 24,8% Θεσσαλία 3,7% Ιόνια Νησιά 11,8% Κρήτη 21,8% Κεντρ. Μακεδονία 11,0% Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων έχει αυξηθεί από 35 δωμάτια που ήταν το 1990 σε 41,6 το Τα μεγαλύτερα ξενοδοχεία βρίσκονται στην Κρήτη με μέσο μέγεθος 56,7 δωμάτια και στα Ιόνια Νησιά με 51,2 δωμάτια. Ακολουθούν τα ξενοδοχεία της Αττικής (48,4 δωμάτια) και του Νοτίου Αιγαίου (48 δωμάτια). Αν όμως εξετάσουμε τις επιμέρους περιοχές του Νοτίου Αιγαίου, τότε τα ξενοδοχεία στα Δωδεκάνησα έχουν το μεγαλύτερο μέσο μέγεθος με 71 δωμάτια. Στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας τα ξενοδοχεία έχουν μέγεθος μικρότερο από το μέσο όρο. Τα μικρότερα σε μέγεθος ξενοδοχεία βρίσκονται στην Ήπειρο (20,5 δωμάτια) και τη Δυτική Μακεδονία (22,7 δωμάτια), περιφέρειες οι οποίες υστερούν γενικά τουριστικά. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 63

64 Δωμάτια Μέσο Μέγεθος Ξενοδοχείου (δωμ.) Διάγραμμα Συνολική και Μέση Δυναμικότητα ανά Διοικητική Περιφέρεια, 2015 (δωμάτια) Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Η εικόνα, όμως, διαφοροποιείται σε σχέση με την κατηγορία του ξενοδοχείου. Τα μεγαλύτερα ξενοδοχεία 5 αστέρων βρίσκονται στην Αττική και στην Κρήτη με μέσο μέγεθος 202 δωμάτια. Ακολουθούν τα ξενοδοχεία της Κεντρικής Μακεδονίας (165 δωμάτια) και των Ιονίων Νησιών (156 δωμάτια). Πίνακας Μέσο Μέγεθος Ξενοδοχείων ανά Περιοχή, 2015 (σε δωμάτια) Περιφέρεια 5* 4* 3* 2* 1* ΣΥΝΟΛΟ Ανατ. Μακεδονία-Θράκη Αττική Βόρειο Αιγαίο Δυτ. Ελλάδα Δυτ. Μακεδονία Ήπειρος Θεσσαλία Ιόνια Νησιά Κεντρ. Μακεδονία Κρήτη Νότιο Αιγαίο Πελοπόννησος Στερεά Ελλάδα Σύνολο Επικράτειας Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επεξεργασία ΙΤΕΠ. 64 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

65 Στη Δυτική Ελλάδα εμφανίζεται ότι το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων 5 αστέρων να είναι 361 δωμάτια. Το μέγεθος αυτό όμως δεν είναι αντιπροσωπευτικό γιατί αφορά ένα πολύ μικρό αριθμό μεγάλων ξενοδοχείων σε ένα μόνο νομό. Από τα στοιχεία του Πίνακα 4.8 προκύπτει ότι το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων 5 αστέρων είναι σχεδόν 4πλάσιο από το μέσο όρο της χώρας με 152 δωμάτια και το μέσο μέγεθος των 4άστερων ξενοδοχείων είναι σχεδόν διπλάσιο από το μέσο όρο με 76 δωμάτια. Τα ξενοδοχεία 2* και 1* έχουν μέσο μέγεθος κάτω από το μέσο όρο, ενώ το μέσο μέγεθος των ξενοδοχείων 3* είναι περίπου ίσο με το μέσο όρο (40 δωμάτια). Γενικά, πάντως, το 2015 παρατηρείται μια τάση μείωσης του μέσου μεγέθους των ξενοδοχείων σε σχέση με το Διάγραμμα Μέσο Μέγεθος Ξενοδοχείων 5 & 4 αστέρων ανά Διοικητική Περιφέρεια, 2015 (δωμάτια) Σύνολο Επικράτειας Στερεά Ελλάδα Πελοπόννησος Νότιο Αιγαίο Κρήτη Κεντρ. Μακεδονία Ιόνια Νησιά Θεσσαλία Ήπειρος Δυτ. Μακεδονία Δυτ. Ελλάδα Βόρειο Αιγαίο Αττική Ανατ. Μακεδονία-Θράκη **** **** Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατανομή του ξενοδοχειακού δυναμικού (σε δωμάτια) κάθε διοικητικής περιφέρειας ως προς την κατηγορία τους (Διάγρ. 4.11). Σε σχέση με το σύνολο της χώρας, όπου το δυναμικό 5 αστέρων ανέρχεται σε 15% περίπου, στην Κρήτη και στην Αττική το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται γύρω στο 20%. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 65

66 Διάγραμμα Ποσοστιαία Κατανομή της Δυναμικότητας ανά Διοικητική Περιφέρεια, 2015 (δωμάτια) 100% 90% 80% 70% 10,3% 6,9% 6,1% 3,8% 1,9% 21,9% 25,8% 29,1% 36,6% 36,6% 6,0% 30,6% 9,7% 35,1% 3,3% 35,4% 19,6% 22,5% 6,3% 3,5% 4,9% 7,8% 6,9% 25,0% 27,2% 30,1% 28,7% 45,7% 1* 2** 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 26,8% 17,4% 8,8% 22,2% 25,2% 20,0% 37,3% 13,4% 6,7% 31,2% 20,9% 15,0% 59,2% 36,7% 30,5% 23,9% 26,2% 18,0% 16,6% 20,1% 22,3% 14,6% 16,0% 10,1% 8,8% 8,5% 2,4% 19,6% 18,3% 27,7% 33,7% 20,4% 18,3% 30,6% 19,7% 14,7% 23,3% 18,8% 4,4% 23,8% 25,1% 15,5% 3*** 4**** 5**** Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Εκτός από τη βελτίωση της γενικής εικόνας του ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας, με βάση την κατηγορία, που παρατηρήθηκε το 2015 σε σχέση με το 2009, αντίστοιχη βελτίωση παρατηρείται και στα ξενοδοχεία των επιμέρους περιοχών. Σαφής αναβάθμιση παρατηρείται στα ξενοδοχεία 5 αστέρων σε όλες τις περιφέρειες της χώρας. Η Ήπειρος είναι μια περιοχή, στην οποία καταγράφηκε ουσιαστική αναβάθμιση του ξενοδοχειακού της δυναμικού κατά την περίοδο , καθώς τα 5άστερα ξενοδοχεία της περιοχής αυξήθηκαν κατά 150% (ποσοστό, όμως, που αναφέρεται σε μικρό απόλυτο αριθμό μονάδων). Η δεύτερη μεγαλύτερη αύξηση σε 5άστερα ξενοδοχεία παρατηρήθηκε στην Πελοπόννησο, όπου το 2015 τα ξενοδοχεία αυτής της κατηγορίας αυξήθηκαν κατά 110% σε σχέση με το Σημαντική αύξηση παρατηρήθηκε και στα 5άστερα ξενοδοχεία του Νοτίου Αιγαίου (96%), με την αύξηση στα Δωδεκάνησα να ανέρχεται στο 78% και στις Κυκλάδες στο 117%. 66 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

67 Ετήσια Έρευνα του ΙΤΕΠ για την Ξενοδοχειακή Αγορά. Ταυτότητα της έρευνας. Το ΙΤΕΠ σε συνεργασία με το ΞΕΕ πραγματοποιεί κάθε χρόνο έρευνα πεδίου ανάμεσα στα ελληνικά ξενοδοχεία με τη μέθοδο συμπλήρωσης ερωτηματολογίου. Το ερωτηματολόγιο αποστέλλεται σε όλα τα ξενοδοχεία της χώρας με σκοπό να συγκεντρωθούν στοιχεία για τα βασικά μεγέθη των ξενοδοχειακών μονάδων που επηρεάζονται από τη συγκυρία. Πιο συγκεκριμένα, οι ξενοδόχοι καλούνται να δηλώσουν τη μέση πληρότητα, τη μέση τιμή διάθεσης δωματίου και την απασχόληση κατά τους μήνες Οκτώβριο, Μάιο και Αύγουστο. Η έρευνα παραδοσιακά διεξάγεται κατά τη διάρκεια της περιόδου Οκτωβρίου-Νοεμβρίου και γι αυτό δηλώνεται ο κύκλος εργασιών της επιχείρησης κατά το προηγούμενο οικονομικό έτος. Οι επιδόσεις των ξενοδοχείων συσχετίζονται με τα ποιοτικά και τεχνικά χαρακτηριστικά κάθε μονάδας που διατηρεί σε βάση δεδομένων το ΞΕΕ. Στην έρευνα του 2015 η ανταπόκριση υπήρξε ιδιαίτερα ικανοποιητική. Απέστειλαν συμπληρωμένα ερωτηματολόγια 988 μονάδες που αντιστοιχούν στο 12,5% του συνολικού αριθμού των ξενοδοχείων του δείγματος, στο οποίο είχε αποσταλεί το ερωτηματολόγιο και αφορά στα ξενοδοχεία που έχουν δηλώσει στο ΞΕΕ διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Τα ξενοδοχεία που ανταποκρίθηκαν διαθέτουν δωμάτια και αντιστοιχούν στο 17% του δείγματος. Επίσης, ιδιαίτερα ικανοποιητική κρίνεται και η διαστρωματική κατανομή του φετινού δείγματος, καθώς έγινε προσπάθεια το δείγμα που συγκεντρώθηκε να ανταποκρίνεται στην πραγματική κατανομή των ξενοδοχείων, τόσο σε περιφερειακό επίπεδο, όσο και σε σχέση με την κατηγορία τους. Οι μέσοι όροι που παρουσιάζονται στις αναλύσεις σταθμίζονται με βάση τον αριθμό των δωματίων κάθε μονάδας, τη σχετική κατανομή δωματίων ανάμεσα στις περιφέρειες και την αναλογία των δωματίων κάθε τάξης εντός της περιφέρειας. Με τη διαδικασία αυτή περιορίζεται η σχετική μεροληψία των εκτιμήσεων. Για όλους τους υπολογισμούς και τις αναλύσεις που αφορούν στην εκτίμηση των βασικών μεταβλητών βάση αναφοράς αποτελεί το δωμάτιο και όχι η ξενοδοχειακή μονάδα ή οι κλίνες. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 67

68 Έσοδα των ελληνικών ξενοδοχείων κατά το Τα στατιστικά του κύκλου εργασιών που συλλέγονται στην ετήσια έρευνα, αφορούν στην προηγούμενη διαχειριστική περίοδο. Επομένως, στη φετινή έκθεση παρουσιάζονται τα οικονομικά αποτελέσματα των ελληνικών ξενοδοχείων κατά το Στην έρευνα του 2014, με βάση τα ευρήματα για τα έσοδα του 2013, είχε γίνει η εκτίμηση ότι το 2013 αποτελούσε χρονιά ανάκαμψης για την ελληνική ξενοδοχία, καθώς τότε σημειώθηκε αύξηση των εσόδων κατά 12% περίπου. Η εκτίμηση αυτή επαληθεύτηκε και από τα ευρήματα της έρευνας του 2015, καθώς τα έσοδα των ξενοδοχείων για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά κατέγραψαν σημαντική αύξηση της τάξης του 15%. Σε περιφερειακό επίπεδο, τις καλύτερες επιδόσεις κατέγραψαν τα ξενοδοχεία της Αττικής, στα οποία, όχι μόνο αντιστράφηκε η αρνητική εικόνα του 2013, αλλά παρατηρήθηκε και θεαματική αύξηση του μέσου εσόδου ανά δωμάτιο κατά 62% το 2014 σε σχέση με το Ακολούθησαν τα ξενοδοχεία της Κεντρικής Ελλάδας (29,2%), ενώ στα ξενοδοχεία της Ηπείρου-Θεσσαλίας, Μακεδονίας-Θράκης και Πελοποννήσου οι αυξήσεις στο μέσο έσοδο ανά δωμάτιο ήταν πάνω από το μέσο όρο της χώρας. Στις υπόλοιπες περιφέρειες τα ξενοδοχεία κατέγραψαν αυξήσεις κάτω από το μέσο όρο. Στην Κρήτη, όπου το 2013 η αύξηση στο μέσο έσοδο ανά δωμάτιο ήταν 18%, το 2014 καταγράφηκε πολύ μικρή αύξηση της τάξης του 0,7%. Μικρή ήταν και η αύξηση που παρατηρήθηκε στα ξενοδοχεία των νησιών του Βορείου Αιγαίου (3,7%). Πίνακας 5.1 Μέσο Έσοδο ανά Δωμάτιο ανά Περιφέρεια και Κατηγορία (2014, ) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ 5* 4* 3* 2* 1* Αττική (χωρίς νησιά) Κεντρ. Ελλάδα (χωρίς Αττική) Ήπειρος- Θεσσαλία Μακεδονία- Θράκη Μ.Ο Μ.Ο Μ.Ο Δ% 2014/13 Δ% 2013/ , , , , , , , ,8 61,7% -18,8% , , , ,5 835, , , ,6 29,2% 0,8% , , , , , , , ,5 15,4% 0,0% , , , , , , , ,2 17,6% -2,0% Πελοπόννησος , , , , , , , ,0 18,6% 45,0% Νησιά Βορ. Αιγαίου , , , , , , , ,6 3,7% 12,1% Κρήτη , , , , , , , ,3 0,7% 18,0% Νησιά Νοτ. Αιγαίου , , , , , , , ,7 12,4% 23,0% Νησιά Ιονίου , , , , , , , ,8 13,9% 12,5% Σύνολο Χώρας , , , , , , , ,9 15,0% 12,1% Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

69 Αύξηση παρατηρήθηκε στο μέσο έσοδο και ως προς τις κατηγορίες των ξενοδοχείων το 2014 σε σχέση με το 2013, που όμως δεν ήταν ομοιόμορφη μεταξύ των κατηγοριών. Τα ξενοδοχεία 5 αστέρων κατέγραψαν σημαντική αύξηση στα έσοδά τους (26,3%), μετά τη μείωση που είχαν υποστεί το Το ίδιο συνέβη και με τα ξενοδοχεία ενός αστεριού. Πίνακας 5.2 Μέσο Έσοδο ανά Δωμάτιο με βάση την Κατηγορία του Ξενοδοχείου ( ) Κατηγορία ξενοδοχείου Δ% 2014/13 Δ% 2013/12 Δ% 2014/12 5* , , ,1 26,3% -3,6% 21,8% 4* , , ,8 6,4% 21,0% 28,7% 3* 9.634, , ,8 15,0% 2,2% 17,5% 2* 5.520, , ,1 1,8% -2,6% -0,8% 1* 3.036, , ,6 12,4% -16,6% -6,3% Σύνολο χώρας , , ,9 15,0% 12,1% 28,9% Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Το 2014, για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, βελτιωμένα εμφανίζονται τα έσοδα των ξενοδοχείων με βάση το μέγεθός τους. Τα οικογενειακά ξενοδοχεία είδαν τα έσοδά τους να αυξάνονται κατά 22,3% το 2014 σε σχέση με το 2013, τα μεσαία κατά 10,2%, και τα μεγάλα ξενοδοχεία κατά 20,3%. Μόνο στα μικρά ξενοδοχεία παρατηρήθηκε μια οριακή μείωση της τάξης του 0,4%. Πίνακας 5.3 Μέσο Έσοδο ανά Δωμάτιο με βάση το Μέγεθος του Ξενοδοχείου ( ) Μέγεθος ξενοδοχείου Δ% 2014/13 Δ% 2013/12 Δ% 2014/12 Οικογενειακό (1-20 δωμ.) 7.310, , ,51 22,3% 14,4% 39,8% Μικρό (21-50 δωμ.) 8.400, , ,44-0,4% 22,2% 21,7% Μεσαίο ( δωμ.) , , ,07 10,2% 7,4% 18,4% Μεγάλο (>101 δωμ.) , , ,81 20,3% 5,4% 26,8% Σύνολο χώρας , , ,9 15,0% 12,1% 28,9% Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 69

70 Διαπεριφερειακά τώρα, τα οικογενειακά ξενοδοχεία στην Αττική, στο Βόρειο Αιγαίο και στα Ιόνια νησιά κατέγραψαν μείωση στα έσοδά τους το 2014 σε σχέση με το Σημαντική μείωση κατέγραψαν στα έσοδά τους τα μικρά ξενοδοχεία στη Μακεδονία και την Πελοπόννησο, καθώς και τα μεσαία ξενοδοχεία στα νησιά του Νοτίου Αιγαίου. Τέλος, μειωμένα ήταν και τα έσοδα των μεγάλων ξενοδοχείων στην Κεντρική Ελλάδα (χωρίς την Αττική) και τα νησιά του Βορείου Αιγαίου. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Αττική (χωρίς νησιά) Κεντρ. Ελλάδα (χωρίς Αττική) Πίνακας 5.4 Μέσο Έσοδο ανά Δωμάτιο 2014 ( ) Οικογενειακό (1-20 δωμ.) Μικρό (21-50 δωμ.) Μεσαίο ( δωμ.) Μεγάλο (>101 δωμ.) 9.625, , , , , , , ,04 Ήπειρος-Θεσσαλία 7.817, , , ,26 Μακεδονία-Θράκη 3.607, , , ,77 Πελοπόννησος 5.821, , , ,35 Νησιά Βορ. Αιγαίου 2.951, , , ,48 Κρήτη 7.828, , , ,21 Νησιά Νοτ. Αιγαίου , , , ,82 Νησιά Ιονίου 4.498, , , ,60 Σύνολο Χώρας 7.310, , , ,44 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Σε απόλυτα μεγέθη, τις μεγαλύτερες εισπράξεις έχουν τα ξενοδοχεία υψηλών κατηγοριών της Αττικής, της Πελοποννήσου, της Μακεδονίας-Θράκης, της Κρήτης και των Νησιών του Νοτ. Αιγαίου επειδή αποκομίζουν σημαντικά έσοδα και από τη διάθεση αιθουσών και τη λειτουργία χώρων μαζικής εστίασης προς το ευρύ κοινό. Όπως και τα προηγούμενα χρόνια, τα μικρότερα έσοδα ανά δωμάτιο τα πραγματοποιούν τα ξενοδοχεία στην Κεντρική Ελλάδα, στην Ήπειρο-Θεσσαλία και στο Βόρειο Αιγαίο. Η ανά κατηγορία διάρθρωση του ξενοδοχειακού δυναμικού με τα χαμηλών κατηγοριών ξενοδοχεία να υπερτερούν έναντι των υψηλών, αλλά και η σύνθεση της πελατείας τους (Έλληνες, αλλοδαποί) αποτελούν τους κυριότερους παράγοντες για την ερμηνεία του φαινομένου. Τέλος, επειδή όπως αναφέρεται στην αρχή αυτής της ενότητας υπάρχει χρονική υστέρηση ενός έτους όσον αφορά στον κύκλο εργασιών (έσοδα) των ξενοδοχείων, στη φετινή έρευνα προστέθηκε μια επιπλέον ερώτηση σχετικά με τις εκτιμήσεις των ξενοδόχων για τα έσοδά τους το Συνοπτικά τα αποτελέσματα αυτά παρουσιάζονται στα δύο παρακάτω διαγράμματα. 70 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

71 32,0% 45,1% 37,5% 48,2% 41,0% 56,9% 68,0% 54,9% 62,5% 51,8% 59,0% 43,1% Διάγραμμα 5.1 Εκτιμήσεις για την Πορεία των Εσόδων των Ξενοδοχείων το 2015 (α) με βάση την κατηγορία 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 5***** 4**** 3*** 2** 1* Σύνολο ερωτηθέντων Θα αυξηθεί Δεν θα αυξηθεί (β) με βάση την Περιφέρεια 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Αττική (χωρίς νησιά) 22,3% 77,7% Κεντρική Ελλάδα (χωρίς Αττική) Ήπειρος - Θεσσαλία Μακεδονία - Θράκη 29,4% 40,1% 40,9% 70,6% 59,9% 59,1% Πελοπόννησος 59,0% 41,0% Νησιά Β. Αιγαίου 31,5% 68,5% Κρήτη Νησιά Ν. Αιγαίου 49,2% 46,6% 50,8% 53,4% Νησιά Ιονίου 23,9% 76,1% Σύνολο ερωτηθέντων 41,0% 59,0% Δεν θα αυξηθεί Θα αυξηθεί Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Το 59% των ερωτηθέντων εκτιμούν ότι το 2015 τα έσοδά τους θα αυξηθούν. Καλύτερες επιδόσεις το 2015 σε σχέση με το 2014 αναμένεται να έχουν τα ξενοδοχεία των τριών ανώτερων κατηγοριών. Αντίθετα, η πλειονότητα των ερωτηθέντων (57%) από ξενοδοχεία που ανήκουν στην κατώτερη κατηγορία εκτιμούν ότι το 2015 τα έσοδά τους δεν θα αυξηθούν, ενώ οι ερωτηθέντες από ξενοδοχεία 2 αστέρων είναι περίπου μοιρασμένοι με τις θετικές εκτιμήσεις να υπερτερούν ελαφρά των αρνητικών. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 71

72 Όσον αφορά στην διαπεριφερειακή κατανομή των απαντήσεων, οι ερωτηθέντες από όλες τις περιοχές, εκτός από την Πελοπόννησο, εκτιμούν ότι το 2015 τα έσοδα του ξενοδοχείου τους θα αυξηθούν. Τις περισσότερες θετικές απαντήσεις έδωσαν οι ξενοδόχοι της Αττικής (78%), ακολουθούμενοι από αυτούς στα Ιόνια Νησιά (76%) και στην Ήπειρο-Θεσσαλία (71%). Μόνο στους ερωτηθέντες από την Πελοπόννησο υπερτερούν οι αρνητικές απαντήσεις (59%) έναντι των θετικών (41%). Πληρότητες ελληνικών ξενοδοχείων κατά το Όπως είχε αναφερθεί στην Έρευνα του 2014, το 2013 υπήρξε χρονιά καμπής και αναστροφής του αρνητικού κλίματος για τον ελληνικό τουρισμό. Το 2014 συνεχίστηκε η ανοδική πορεία με θετικά πρόσημα για τις πληρότητες κατά τους δύο υπό εξέταση μήνες, δηλ. Μάιο και Αύγουστο. Παράλληλα, όμως, διαφάνηκε άλλη μία τάση: ο ρυθμός αύξησης της πληρότητας το Μάιο να είναι υψηλότερος από τον αντίστοιχο του Αυγούστου. Στην Έρευνα του 2015 από τα ευρήματα που αφορούν στην πληρότητα των ξενοδοχείων προέκυψαν δύο βασικές τάσεις: επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της πληρότητας το Μάιο και αρνητικός ρυθμός μεταβολής της πληρότητας τον Αύγουστο. Συγκεκριμένα, Το Μάιο του 2015 η πληρότητα των ξενοδοχείων αυξήθηκε κατά 2,4% σε σχέση με τον ίδιο μήνα του 2014, ενώ τον Αύγουστο του 2015 μειώθηκε κατά 2,2% σε σχέση με τον ίδιο μήνα του προηγούμενου έτους. Πίνακας 5.5 Μέση Πληρότητα στα Ξενοδοχεία ανά Περιφέρεια (%) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Αττική (χωρίς νησιά) Κεντρική Ελλάδα (χωρίς Αττική) Μάιος Δ% Αύγουστος Δ% /13 15/ /13 15/14 57,51 77,72 84,91 35,13 9,26 58,24 73,63 78,28 26,43 6,31 33,79 29,32 34,97-13,21 19,24 68,26 59,95 69,17-12,17 15,37 Ήπειρος - Θεσσαλία 35,77 35,91 42,32 0,39 17,87 60,26 63,55 68,74 5,45 8,18 Μακεδονία - Θράκη 44,07 47,39 53,43 7,53 12,76 68,96 73,64 76,16 6,78 3,43 Πελοπόννησος 35,73 35,69 43,95-0,11 23,14 73,94 83,23 80,70 12,56-3,03 Νησιά Βορ. Αιγαίου 33,94 43,64 53,29 28,56 22,11 76,49 86,37 85,33 12,91-1,20 Κρήτη 64,77 66,91 62,88 3,30-6,02 94,68 94,94 92,64 0,27-2,42 Νησιά Νοτ. Αιγαίου 52,09 55,86 56,28 7,22 0,75 90,44 94,86 92,10 4,89-2,91 Νησιά Ιονίου 49,23 52,28 53,94 6,20 3,18 94,48 95,10 94,49 0,65-0,64 Σύνολο Χώρας 50,87 55,68 57,00 9,45 2,38 81,49 86,85 84,96 6,58-2,17 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

73 Όσον αφορά τις διαπεριφερειακές μεταβολές της πληρότητας κατά τους δύο υπό εξέταση μήνες του 2015 σε σχέση με τους αντίστοιχους του 2014, μόνο τα ξενοδοχεία της Κρήτης εμφάνισαν μείωση της πληρότητάς τους κατά το Μάιο (-6,0%), ενώ τα ξενοδοχεία σε όλες τις άλλες περιφέρειες κατέγραψαν αύξηση στην πληρότητά τους. Η μικρότερη αύξηση παρατηρήθηκε στα ξενοδοχεία των Ιονίων Νησιών (0,75%) και η μεγαλύτερη στα ξενοδοχεία της Πελοποννήσου (23,1%). Η δεύτερη μεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε στα ξενοδοχεία του Βορ. Αιγαίου (22,1%), όπου όμως δεν είναι ξεκάθαρο αν πρόκειται για καθαρά τουριστικές διανυκτερεύσεις ή αν καταγράφονται και διανυκτερεύσεις από πρόσφυγες ή μετανάστες που καταλύουν στα νησιά της περιοχής. Διάγραμμα 5.2 Ποσοστιαία Μεταβολή της Μέσης Πληρότητας στα Ξενοδοχεία ανά Περιφέρεια (Αύγουστος) 30,00 25,00 26,43 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00-5,00 6,31 15,37 8,18 5,45 6,78 3,43 12,56 12,91 4,89 0,27-3,03-1,20-2,42-2,91 0,65-0,64 6,58-2,17-10,00-15,00-12,17 Δ% 14/13 Δ% 15/14 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Τον Αύγουστο του 2015 υπάρχει ουσιαστική διαφοροποίηση στις μεταβολές της πληρότητας των ξενοδοχείων σε σχέση με το Μάιο του Η πληρότητα στα ξενοδοχεία της Αθήνας τόσο το Μάιο 2015 όσο και τον Αύγουστο 2015 αυξήθηκε αλλά με ρυθμό σημαντικά χαμηλότερο από αυτό των αντίστοιχων μηνών του Αύξηση στις πληρότητες παρατηρήθηκε επίσης στα ξενοδοχεία της Κεντρικής Ελλάδας, της Ηπείρου-Θεσσαλίας και της Μακεδονίας-Θράκης, στα ξενοδοχεία δηλ. της ηπειρωτικής χώρας. Αντίθετα, η πληρότητα στα ξενοδοχεία της νησιωτικής χώρας και της Πελοποννήσου ήταν μειωμένη τον Αύγουστο του 2015 σε σχέση με τον ίδιο μήνα του Η μεγαλύτερη μείωση παρατηρήθηκε στα ξενοδοχεία της Πελοποννήσου (-3,0%) και ακολούθησαν τα ξενοδοχεία του Νοτ. Αιγαίου (-2,9%). ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 73

74 Ανάλογη ήταν η εικόνα των διακυμάνσεων της πληρότητας των ξενοδοχείων με βάση το μέγεθος και την κατηγορία τους κατά τους δύο υπό εξέταση μήνες του Στα μικρού και μεσαίου μεγέθους ξενοδοχεία παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη αύξηση στις πληρότητες το Μάιο του 2015 σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2014 (8,2% και 4,2%, αντίστοιχα). Αντίθετα, τον Αύγουστο του 2015 εκτός από τα οικογενειακά ξενοδοχεία, σε όλες τις άλλες κατηγορίες ξενοδοχείων καταγράφηκε μείωση της πληρότητας σε σχέση με τον Αύγουστο του ΜΕΓΕΘΟΣ Οικογενειακό (1-20 δωμάτια) Μικρό (21-50 δωμάτια) Μεσαίο ( δωμάτια) Μεγάλο (> 101 δωμάτια) Πίνακας 5.6 Μέση Πληρότητα στα Ξενοδοχεία ανά Μέγεθος Ξενοδοχείου (%) Μάιος Δ% Αύγουστος Δ% /13 15/ /13 15/14 31,20 33,80 34,57 8,33 2,28 73,29 77,63 78,06 5,93 0,55 37,33 41,26 44,66 10,55 8,23 76,09 81,63 79,97 7,28-2,04 45,63 52,81 55,05 15,74 4,24 75,31 82,91 80,37 10,09-3,07 61,48 63,45 64,13 3,21 1,07 87,49 90,89 89,23 3,88-1,83 Σύνολο ξεν/χείων 50,87 55,68 57,00 9,45 2,38 81,49 86,85 84,96 6,58-2,17 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Τέλος, η μεγαλύτερη αύξηση στην πληρότητα παρατηρήθηκε στα ξενοδοχεία 3 αστέρων το Μάιο του 2015 σε σχέση με το Μάιο του Στα ξενοδοχεία 4 αστέρων η πληρότητα εμφανίζεται μειωμένη τόσο το Μάιο όσο και τον Αύγουστο του 2015 σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Πίνακας 5.7 Μέση Πληρότητα στα Ξενοδοχεία ανά Κατηγορία Ξενοδοχείου (%) Μάιος Δ% Αύγουστος Δ% /13 15/ /13 15/14 5* 66,71 64,71 66,15-3,00 2,22 86,63 88,56 86,96 2,23-1,81 4* 56,83 63,09 62,51 11,02-0,92 85,01 92,35 88,31 8,63-4,37 3* 46,22 49,22 54,18 6,48 10,09 78,69 82,38 81,81 4,69-0,69 2* 35,19 40,17 40,83 14,15 1,64 75,18 80,95 81,37 7,67 0,52 1* 27,01 31,04 31,60 14,90 1,82 78,12 83,08 80,10 6,35-3,59 Σύνολο ξεν/χείων 50,87 55,68 57,00 9,45 2,38 81,49 86,85 84,96 6,58-2,17 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Περίπου το 95% των ξενοδοχείων πέτυχαν πληρότητες μέχρι 90% το Μάιο του 2015 (έναντι 96% το Μάιο του 2014) και μόνο το 5% των ξενοδοχείων πέτυχε πληρότητες από 91%-100%. Αντίθετα, τον Αύγουστο το ποσοστό των ξενοδοχείων που πέτυχαν πληρότητες από 91%-100% ανέρχεται σε 44% περίπου (έναντι 48% που ήταν τον Αύγουστο του 2014). 74 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

75 Πίνακας 5.8 Κατανομή Μέσης Πληρότητας που Πέτυχαν τα Ελληνικά Ξενοδοχεία το 2015 Εύρος Πληρότητας % Ξενοδοχείων Μάιος 2015 Αύγουστος 2015 Αθροιστική % κατανομή Ξενοδοχείων (%) Αθροιστική κατανομή (%) Μέση πληρότητα <20% 26,7 26,7 4,0 4,0 Μέση πληρότητα 21-40% 20,2 46,8 5,8 9,8 Μέση πληρότητα 41-60% 21,4 68,2 7,6 17,4 Μέση πληρότητα 61-70% 8,5 76,7 6,0 23,4 Μέση πληρότητα 71-80% 9,3 85,9 10,7 34,2 Μέση πληρότητα 81-90% 9,2 95,1 21,4 55,5 Μέση πληρότητα % 4,9 100,0 44,5 100,0 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Τιμές διάθεσης δίκλινου δωματίου. Μετά το 2013, όταν οι ξενοδόχοι για να μπορέσουν να προσελκύσουν την πελατεία τους μείωσαν ή διατήρησαν σταθερές τις τιμές των δωματίων, από το 2014 άρχισε να παρατηρείται αυξητική τάση στις τιμές και η τάση αυτή, με επιβραδυνόμενο ρυθμό, συνεχίστηκε και το ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Αττική (χωρίς νησιά) Κεντρ. Ελλάδα (χωρίς Αττική) Ήπειρος - Θεσσαλία Μακεδονία - Θράκη Πίνακας 5.9 Μέση Τιμή Δωματίου ανά Περιφέρεια ( ) Μάιος Δ% Αύγουστος Δ% /13 15/ /13 15/14 86,65 81,92 104,29-5,46 27,30 85,97 76,33 102,57-11,21 34,38 46,11 51,75 51,11 12,23-1,24 56,61 64,37 67,49 13,71 4,85 51,12 52,32 65,47 2,36 25,14 64,97 68,95 82,68 6,12 19,92 63,76 62,24 74,69-2,38 20,00 113,60 95,91 128,61-15,58 34,09 Πελοπόννησος 67,86 97,05 96,59 43,02-0,48 95,76 169,53 158,16 77,03-6,71 Νησιά Βορ. Αιγαίου 51,54 53,61 52,39 4,03-2,28 77,36 78,66 77,49 1,68-1,49 Κρήτη 66,66 75,79 76,88 13,69 1,43 114,58 134,32 132,59 17,23-1,29 Νησιά Νοτ. Αιγαίου 60,27 67,77 63,09 12,45-6,91 111,86 121,42 122,86 8,55 1,18 Νησιά Ιονίου 56,17 55,24 61,35-1,65 11,06 93,06 108,61 112,64 16,72 3,71 Σύνολο Χώρας 63,72 70,40 74,49 10,47 5,81 102,16 116,04 120,94 13,58 4,23 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 75

76 Έτσι, το Μάιο του 2015 ο μέσος όρος της τιμής διάθεσης ενός δίκλινου δωματίου αυξήθηκε κατά 5,8% σε σχέση με το Μάιο του 2014 (έναντι 10,5% το Μάιο του 2014 ως προς το Μάιο του 2013) και κατά 4,2% τον Αύγουστο του 2015 σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2014 (έναντι 13,6% τον Αύγουστο του 2014 ως προς τον Αύγουστο του 2013). Διαπεριφερειακά, όμως, η εικόνα που επικράτησε ως προς τη μεταβολή των τιμών δεν ήταν ομοιόμορφη. Έτσι, στα ξενοδοχεία της Αττικής τόσο το Μάιο του 2015, όσο και τον Αύγουστο του 2015 παρατηρήθηκαν τα υψηλότερα ποσοστά αύξησης των τιμών (27,3% και 34,4%, αντίστοιχα). Εκτός από τα ξενοδοχεία της Αττικής, μεγάλες αυξήσεις στις τιμές το Μάιο του 2015 καταγράφηκαν στα ξενοδοχεία της Ηπείρου-Θεσσαλίας, Μακεδονίας-Θράκης και Ιονίων Νησιών. Αντίθετα, στα ξενοδοχεία του Νοτίου Αιγαίου σημειώθηκε μείωση των τιμών το Μάιο του 2015 έναντι του αντίστοιχου μήνα της προηγούμενης χρονιάς. Τον Αύγουστο του 2015 οι αυξήσεις των τιμών ήταν ηπιότερες σε σχέση με τις αυξήσεις που παρατηρήθηκαν το Μάιο του 2015, με εξαίρεση τα ξενοδοχεία της Μακεδονίας-Θράκης, στα οποία ο ρυθμός αύξησης των τιμών τον Αύγουστο του 2015 ήταν υψηλότερος από τον αντίστοιχο του Μαΐου του Διάγραμμα 5.3 Εξέλιξη Μέσης Τιμής Δωματίου στα Ξενοδοχεία ανά Περιφέρεια (% μεταβολής, Αύγουστος) 100,00 80,00 77,0 60,00 40,00 20,00 0,00-20,00-40,00-11,2 34,4 13,7 4,8 19,9 6,1-15,6 34,1-6,7 1,7 17,2-1,5-1,3 16,7 8,5 13,6 1,2 3,7 4,2 Αύγ. 14/13 Αύγ. 15/14 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Τον Μάιο του 2015 η μέση τιμή διάθεσης δίκλινου δωματίου στο σύνολο της χώρας διαμορφώθηκε στα 74,5, από 66 που ήταν τον Μάιο του Αντίστοιχα τον Αύγουστο του 2015 η μέση τιμή διαμορφώθηκε στα 121 από 102 που ήταν τον Αύγουστο του Οι υψηλότερες τιμές τον Αύγουστο του 2015 εξακολουθούν να καταγράφονται στα ξενοδοχεία της Πελοποννήσου, της Κρήτης, ενώ στην 3 η και 4 η θέση βρίσκονται τα ξενοδοχεία της Μακεδονίας-Θράκης και του Νοτ. Αιγαίου, αντίστοιχα. Στα ξενοδοχεία της Αττικής από το 2012 καταγράφονται οι υψηλότερες τιμές διάθεσης δίκλινου δωματίου κατά το μήνα Μάιο. 76 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

77 Σημαντική αύξηση των τιμών παρατηρείται στα ξενοδοχεία μεσαίου μεγέθους τόσο το Μάιο όσο και τον Αύγουστο του 2015 σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες της προηγούμενης χρονιάς. Στα μικρού μεγέθους ξενοδοχεία τις ίδιες περιόδους σημειώθηκε μείωση των τιμών, όταν κατά τους αντίστοιχους μήνες του 2014 οι τιμές τους είχαν αυξηθεί με ποσοστά αρκετά υψηλότερα από το μέσο όρο της χώρας. ΜΕΓΕΘΟΣ Οικογενειακό (1-20 δωμάτια) Μικρό (21-50 δωμάτια) Μεσαίο ( δωμάτια) Μεγάλο (> 101 δωμάτια) Πίνακας 5.10 Μέση Τιμή Δωματίου ανά Μέγεθος Ξενοδοχείου ( ) Μάιος Δ% Αύγουστος Δ% /13 15/ /13 15/14 45,79 52,06 54,39 13,69 4,48 65,00 72,29 72,86 11,22 0,78 46,81 53,10 52,65 13,44-0,85 67,07 77,34 73,76 15,30-4,62 54,94 53,96 63,41-1,79 17,51 77,90 79,21 93,47 1,68 17,99 76,95 83,24 88,00 8,18 5,71 132,31 146,07 153,42 10,39 5,03 Σύνολο ξεν/χείων 63,72 70,40 74,49 10,47 5,81 102,16 116,04 120,94 13,58 4,23 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Ανάλογη με τα προηγούμενα είναι η εικόνα και σε σχέση την κατηγορία των ξενοδοχείων. Μεγαλύτερες αυξήσεις των τιμών καταγράφονται το Μάιο του 2015 σε σχέση με τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς. Οι υψηλότερες αυξήσεις παρατηρούνται στα ξενοδοχεία 5 αστέρων και τους δύο υπό εξέταση μήνες του Επίσης, αυξήσεις παρατηρούνται και στις υπόλοιπες κατηγορίες εκτός από τα ξενοδοχεία 4 αστέρων, στα οποία οι τιμές μειώθηκαν τόσο το Μάιο όσο και τον Αύγουστο του 2015 σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Πίνακας 5.11 Μέση Τιμή Δωματίου ανά Κατηγορία Ξενοδοχείου ( ) Μάιος Δ% Αύγουστος Δ% /13 15/ /13 15/14 5* 105,12 103,20 115,32-1,83 11,75 176,06 183,35 204,07 4,14 11,30 4* 67,84 76,98 75,63 13,47-1,76 114,33 127,27 124,84 11,31-1,91 3* 48,25 49,85 53,79 3,31 7,92 68,11 74,35 76,32 9,17 2,65 2* 37,35 41,11 43,11 10,07 4,88 55,99 61,00 61,85 8,95 1,40 1* 29,15 31,77 34,61 8,99 8,93 46,57 48,49 49,57 4,12 2,22 Σύνολο ξεν/χείων 63,72 70,40 74,49 10,47 5,81 102,16 116,04 120,94 13,58 4,23 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 77

78 Διάγραμμα 5.4 Σύγκριση της Μεταβολής της Μέσης Τιμής Διάθεσης των Δωματίων μεταξύ Μαΐου και Αυγούστου 2015 (ανά μέγεθος ξενοδοχείου) 20,00 17,51 17,99 15,00 10,00 5,00 4,48 5,71 5,03 0,78 0,00-5,00 Οικογενειακό (1-20 δωμάτια) Μικρό (21-50 δωμάτια) Μεσαίο ( ,85 δωμάτια) -4,62 Μεγάλο (> 101 δωμάτια) -10,00 Μάιος 15/14 Αύγ. 15/14 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Διάγραμμα 5.5 Σύγκριση της Μεταβολής της Μέσης Τιμής Διάθεσης των Δωματίων μεταξύ Αυγούστου 2014 και Αυγούστου 2015 (ανά κατηγορία ξενοδοχείου) 12,00 11,30 11,31 10,00 9,17 8,95 8,00 6,00 4,00 2,00 4,14 2,65 1,40 4,12 2,22 0,00-2,00-4,00 5***** 4**** 3*** 2** 1* -1,91 Αύγ. 14/13 Αύγ. 15/14 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Σε απόλυτα μεγέθη, οι μέσες τιμές δωματίου στα ελληνικά ξενοδοχεία τείνουν να παγιωθούν στα επίπεδα που αναφέρονται στον Πίνακα ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

79 Πίνακας 5.12 Μέση Τιμή Διάθεσης Δωματίων στα Ελληνικά Ξενοδοχεία ( ) ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Μάιος Αύγουστος 5* * * * * Πηγή: ΙΤΕΠ, Εκτιμήσεις από την Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Στα ξενοδοχεία 5 αστέρων οι τιμές κυμαίνονται γύρω στα 115 ευρώ το Μάιο και γύρω στα 205 ευρώ τον Αύγουστο. Στα ξενοδοχεία 2 αστέρων, τα οποία αποτελούν την πλειονότητα των μονάδων, οι τιμές διαμορφώνονται γύρω στα 45 ευρώ το Μάιο και τα 62 ευρώ τον Αύγουστο. Οι τιμές αυτές αποτελούν τους σταθμισμένους μέσους της κάθε κατηγορίας. Επομένως, η βαρύτητα των μεγάλων μονάδων είναι πολύ αυξημένη έναντι των μικρών. Αν μελετηθεί διεξοδικότερα η κατανομή των τιμών, διαπιστώνεται ότι το 36,5% των ελληνικών ξενοδοχείων διαθέτουν τα δωμάτιά τους κάτω από 40 ευρώ το Μάιο (Πίνακας 5.13). Το ποσοστό των ξενοδοχείων που πωλούν κάτω από 60 ευρώ ανέρχεται στο 70%. Αντίθετα, μόνο το περίπου 5% των ελληνικών ξενοδοχείων πωλούν πάνω από 100 ευρώ τα δωμάτιά τους το Μάιο. Εύρος Πληρότητας Πίνακας 5.13 Κατανομή Μέσης Τιμής Διάθεσης των Δωματίων % Ξενοδοχείων Μάιος 2015 Αύγουστος 2015 Αθροιστική % κατανομή Ξενοδοχείων (%) Αθροιστική κατανομή (%) Μέση τιμή δωματίου <40 ευρώ 36,5 36,5 14,5 14,5 Μέση τιμή δωματίου ευρώ 33,7 70,2 33,1 47,6 Μέση τιμή δωματίου ευρώ 13,7 83,9 18,8 66,4 Μέση τιμή δωματίου ευρώ 7,2 91,2 11,4 77,8 Μέση τιμή δωματίου ευρώ 3,9 95,1 8,6 86,3 Μέση τιμή δωματίου ευρώ 1,5 96,6 3,2 89,5 Μέση τιμή δωματίου >151 ευρώ 3,4 100,0 10,5 100,0 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Τον Αύγουστο του 2015, το επίπεδο των τιμών είναι σαφώς πιο βελτιωμένο, καθώς το ποσοστό των ξενοδοχείων που διαθέτει δωμάτια κάτω από 40 ευρώ ανέρχεται στο 15%. Στην περίοδο της υψηλής ζήτησης μόνο το 14% των ξενοδοχειακών μονάδων διαθέτει τα δωμάτια πάνω από 100 ευρώ την ημέρα. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 79

80 Επιδόσεις ξενοδοχείων που φιλοξενούν κατά κύριο λόγο αλλοδαπούς πελάτες. Παρατηρείται μεγάλη διαφορά στις επιδόσεις των ξενοδοχείων που φιλοξενούν αλλοδαπούς σε σχέση με αυτά που εξυπηρετούν κατά κύριο λόγο ημεδαπούς πελάτες. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 5.14, τα ξενοδοχεία που απευθύνονται στη διεθνή τουριστική αγορά, ανεξάρτητα από το μέγεθος και την τάξη στην οποία ανήκουν, εμφανίζουν πολύ καλύτερες επιδόσεις. Το μέσο έσοδο ανά δωμάτιο είναι αντιστρόφως ανάλογο με το ποσοστό των αλλοδαπών που φιλοξενεί το κάθε ξενοδοχείο. Στις μονάδες όπου το ποσοστό των αλλοδαπών πελατών είναι μικρότερο από 20%, το μέσο ετήσιο έσοδο ανά δωμάτιο διαμορφώνεται στα ευρώ, ενώ στις μονάδες όπου το ποσοστό τους είναι μεγαλύτερο από 70% σχεδόν υπερδιπλασιάζεται και φτάνει στα ευρώ. Οι πληρότητες, τόσο το Μάιο όσο και τον Αύγουστο, είναι σημαντικά υψηλότερες στα ξενοδοχεία στα οποία το ποσοστό των αλλοδαπών πελατών είναι μεγαλύτερο από 70% σε σχέση με τα ξενοδοχεία που κατά κύριο λόγο εξυπηρετούν έλληνες τουρίστες (σε ποσοστό 80% και πάνω). Το ίδιο ισχύει και για τις τιμές διάθεσης των ξενοδοχείων. Μάλιστα, τον Αύγουστο οι τιμές στα ξενοδοχεία με πάνω από 70% αλλοδαπούς πελάτες είναι σχεδόν τριπλάσιες από αυτές των ξενοδοχείων όπου το ποσοστό είναι μικρότερο του 20% (Έλληνες η κύρια πελατεία τους) και διαμορφώνεται στα 142 ευρώ περίπου, έναντι 55. Πίνακας 5.14 Επίδραση των Αλλοδαπών Πελατών στις Επιδόσεις των Ξενοδοχείων Βασικές Τουριστικές Μεταβλητές Ποσοστό αλλοδαπών πελατών στα ξενοδοχεία <20% 21-50% 51-70% >71% Μέσο έσοδο ανά δωμάτιο 2014 ( ) 7.459, , , ,95 Πληρότητα Μάιος 2015 (%) 39,81 49,97 59,28 60,09 Πληρότητα Αύγουστος 2015 (%) 52,28 75,04 83,10 91,56 Μέση τιμή διάθεσης δωματίου Μάιος 2015 ( ) 51,46 69,30 63,83 79,74 Μέση τιμή διάθεσης δωματίου Αύγουστος 2015 ( ) 54,65 85,36 78,26 142,08 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

81 Απασχόληση. Ο τουρισμός είναι κατεξοχήν κλάδος έντασης εργασίας και από τους κορυφαίους στον κόσμο ως προς τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Η απασχόληση στον τουριστικό τομέα απαιτεί διαφόρων ειδών δεξιότητες και διευκολύνει την ένταξη στην αγορά εργασίας νέων, γυναικών και μεταναστών. Παρέχει στους απασχολούμενους στον τουριστικό τομέα εισόδημα και εργασιακή εμπειρία και, συνεπώς, συμβάλλει στην κοινωνική τους ένταξη και την προσωπική τους εξέλιξη. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, σε παγκόσμιο επίπεδο κάθε θέση απασχόλησης στον τουριστικό τομέα δημιουργεί έμμεσα 1,5 πρόσθετες θέσεις εργασίας στη συνολική οικονομία 24. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του World Travel & Tourism Council (WTTC) 25, το 2015 δημιουργήθηκαν 2,5 εκατ. νέες θέσεις εργασίας άμεσα από τον τουριστικό τομέα, οι οποίες ανήλθαν στα 108 εκατ. συνολικά, ενώ η άμεση και η έμμεση συμβολή του τουριστικού τομέα παγκοσμίως, δημιούργησε 7,2 εκατ. νέες θέσεις εργασίας καταγράφοντας αύξηση 2,6% το Στην Ευρωπαϊκή Ένωση πάνω από 12 εκατ. άτομα απασχολούνται σε οικονομικές δραστηριότητες που έχουν σχέση με τον τουρισμό 26. Στους καθαρά τουριστικούς κλάδους (καταλύματα, τουριστικοί πράκτορες και αερομεταφορές) απασχολούνται περίπου 3,3 εκατ. άτομα (στοιχεία ) που αντιστοιχούν στο 22% των απασχολουμένων στον τομέα των υπηρεσιών. Μάλιστα, από το 2008 όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση μέχρι το 2014, ενώ η συνολική απασχόληση μειώθηκε, στους τρεις καθαρά τουριστικούς κλάδους αυξήθηκε κατά μέσο όρο 0,9% ετησίως. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την αναπτυξιακή δυναμική του τουριστικού τομέα ακόμα και σε περιόδους έντονης οικονομικής αναταραχής. Στην Ελλάδα, από τα τελευταία στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για την απασχόληση προκύπτει ότι από το 2008 μέχρι το 2014, επλήγησαν σημαντικά όλοι οι τομείς της ελληνικής οικονομίας. Συνολικά, την περίοδο αυτή χάθηκαν περίπου 950 χιλ. θέσεις εργασίας στην Ελλάδα. Κατά το ίδιο διάστημα, στον κλάδο καταλύματος-εστίασης χάθηκαν συνολικά 24,6 χιλιάδες θέσεις απασχόλησης, που αντιστοιχεί σε μείωση της απασχόλησης κατά 7,6%. Το ποσοστό αυτό είναι το μικρότερο ποσοστό μείωσης της απασχόλησης μεταξύ των τομέων της οικονομίας, όταν στον κλάδο των κατασκευών η μείωση της απασχόλησης κυμαινόταν περίπου στο 60% με απώλεια 230 χιλιάδων θέσεων απασχόλησης Tourism Employment: An Overview by UNWTO. Presentation at the 5 th UNWTO International Conference on Tourism Statistics, with cooperation of ILO & OECD, Bali Travel & Tourism: Economic Impact 2016, Annual Update Summary, WTTC. Tourism Industries Employment. Statistics explained. Eurostat, Data extracted November ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 81

82 Πίνακας 5.15 Κλαδικές μεταβολές Απασχόλησης σε Συναθροισμένους Κλάδους της Ελληνικής Οικονομίας με το μεγαλύτερο μερίδιο στην Απασχόληση (σε χιλιάδες) ΚΛΑΔΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Γ 3μηνο 2008 Γ 3μηνο 2012 Γ 3μηνο 2014 Γ 3μηνο 2015 Διαφορά 3μήνων Μερίδιο Κλάδου στην Απασχόληση (2015, %) Δ% 2015/14 Δ% 2015/08 ΣΥΝΟΛΟ 4.639, , , ,1-968,5 100,0% 2,3% -20,9% Μεταφορά και αποθήκευση 841,2 653,5 630,3 676,8-164,4 18,4% 7,4% -19,5% Γεωργία, δασοκομία και αλιεία 510,5 481,7 483,6 461,3-49,2 12,6% -4,6% -9,6% Ενημέρωση και επικοινωνία 347,5 295,8 336,6 365,0 17,5 9,9% 8,4% 5,0% Μεταποίηση 548,2 347,2 314,2 345,3-202,9 9,4% 9,9% -37,0% Εκπαίδευση 376,9 318,7 309,5 318,7-58,2 8,7% 3,0% -15,4% Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας και κοινωνικής μέριμνας 319,0 283,1 282,1 280,9-38,1 7,7% -0,4% -11,9% Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία 233,2 215,6 209,0 214,3-18,9 5,8% 2,5% -8,1% Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες 240,7 219,5 200,4 210,4-30,3 5,7% 5,0% -12,6% Δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και 214,3 179,2 169,3 166,7-47,6 4,5% -1,5% -22,2% εστίασης Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσικλετών 400,9 198,9 156,9 145,9-255,0 4,0% -7,0% -63,6% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Στην παρούσα έρευνα γίνεται παρουσίαση των στοιχείων της απασχόλησης που αφορούν στο 3 ο τρίμηνο (στο οποίο περιλαμβάνεται και η τουριστική περίοδος αιχμής) για τους 10 κλάδους με το μεγαλύτερο μερίδιο στο ΑΕΠ κατά το 3 ο τρίμηνο του 2015, καθώς δεν είχαν μέχρι την στιγμή της ολοκλήρωσης της έρευνας δημοσιευτεί από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. τα στοιχεία της απασχόλησης για ολόκληρο το Συνολικά, σε επίπεδο χώρας, η απασχόληση κατά το 3 ο τρίμηνο του 2015 αυξήθηκε κατά 2,3% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του Όμως, σε σχέση με το 3 ο τρίμηνο του 2008, όταν και άρχισε η οικονομική κρίση, η απασχόληση μειώθηκε κατά περίπου 21%, που αντιστοιχεί σε απώλεια 968,5 χιλιάδων θέσεων εργασίας. 82 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

83 Γεωργία, Δασοκομία και Αλιεία Μεταποίηση Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσικλετών Μεταφορά και αποθήκευση Δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης Ενημέρωση και επικοινωνία Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες Εκπαίδευση Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας και κοινωνικής μέριμνας Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία Διάγραμμα 5.6 Ποσοστιαία Μεταβολή της Απασχόλησης σε Συναθροισμένους Κλάδους της Ελληνικής Οικονομίας με το μεγαλύτερο μερίδιο στην Απασχόληση (Γ 3μηνο 2015/Γ 3μηνο 2014) 12,0% 10,0% 8,0% 9,9% 7,4% 8,4% 6,0% 5,0% 4,0% 2,0% 3,0% 2,5% 0,0% -2,0% -1,5% -0,4% -4,0% -6,0% -4,6% -8,0% -7,0% Πηγή: ΕΛ. ΣΤΑΤ. Επεξεργασία ΙΤΕΠ. Η απασχόληση στον κλάδο Εστίασης-Καταλύματος μειώθηκε κατά 1,5% το 3 ο τρίμηνο του 2015 σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του Η μείωση αυτή μπορεί να αποδοθεί στη μείωση της απασχόλησης στον τομέα της εστίασης, καθώς από τα στοιχεία της παρούσας έρευνας, όπως θα παρουσιαστεί αναλυτικότερα στα επόμενα, προκύπτει ότι στον τομέα της ξενοδοχίας παρατηρήθηκε αύξηση της απασχόλησης. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 83

84 Απασχόληση στα ελληνικά ξενοδοχεία. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που προκύπτουν από την έρευνα πεδίου του ΙΤΕΠ στα ελληνικά ξενοδοχεία, το Μάιο του 2015 εργάζονταν άτομα και τον Αύγουστο Τα συγκεκριμένα μεγέθη προκύπτουν από αναγωγή των δεδομένων του δείγματος στο συνολικό αριθμό των δωματίων. Η μέση απασχόληση σταθμίζεται ως προς το μέγεθος της μονάδας, την τάξη του ξενοδοχείου και την περιφέρεια όπου είναι εγκατεστημένο. Σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του 2014, η απασχόληση το μήνα Μάιο του 2015 κατέγραψε αύξηση 7% περίπου και τον Αύγουστο του 2015 περίπου 5%. Τα ποσοστά μεταβολής της απασχόλησης δείχνουν ότι ο ξενοδοχειακός κλάδος λειτουργεί ως ανάχωμα στην περαιτέρω αύξηση της ανεργίας στη χώρα. Πίνακας 5.16 Εκτίμηση της Συνολικής Απασχόλησης στα Ξενοδοχεία ανά Περιφέρεια ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Μάι. 14 Μάι. 15 Αττική (χωρίς νησιά) Κεντρική Ελλάδα (χωρίς Αττική) Δ% Μάι.15/ Μάι. 14 Αύγ. 14 Αύγ. 15 Δ% Αυγ.15/ Αυγ ,7% ,3% ,7% ,7% Ήπειρος - Θεσσαλία ,6% ,1% Μακεδονία - Θράκη ,8% ,9% Πελοπόννησος ,9% ,1% Νησιά Βορ. Αιγαίου ,1% ,0% Κρήτη ,1% ,6% Νησιά Νοτ. Αιγαίου ,9% ,5% Νησιά Ιονίου ,9% ,8% ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ ,2% ,9% Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Σε περιφερειακό επίπεδο, η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στα ξενοδοχεία της Πελοποννήσου (Μάιος 2015: -20,9%, Αύγουστος 2015: -17,1%). Στην περιφέρεια αυτή είχε παρατηρηθεί σημαντική αύξηση της απασχόλησης τους αντίστοιχους μήνες του 2014 (16,2% το Μάιο και 25% τον Αύγουστο 2014/13). Ανάλογη τάση καταγράφηκε και στα ξενοδοχεία της Ηπείρου- Θεσσαλίας, όπου το Μάιο του 2015 η απασχόληση μειώθηκε κατά 0,6% όταν τον αντίστοιχο μήνα του 2014 αυξήθηκε κατά 23%, και τον Αύγουστο του 2015 η απασχόληση μειώθηκε κατά περίπου 9%, όταν τον αντίστοιχο μήνα του 2015 αυξήθηκε κατά 40%. Μια αξιοπρόσεκτη εξέλιξη είναι η στασιμότητα που παρατηρήθηκε στην απασχόληση στα ξενοδοχεία της Κρήτης το Μάιο του 2015 (0,1%) και η μείωση που καταγράφηκε τον Αύγουστο του 2015 (-3,6%). 84 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

85 Στην Περιφέρεια Αττικής, τόσο το Μάιο όσο και τον Αύγουστο του 2015 η απασχόληση αυξήθηκε με τον υψηλότερο ρυθμό μεταξύ όλων των περιφερειών (Μάιος 2015/14: 33,7%, Αύγουστος 2015/14: 31,3%). Για άλλη μια χρονιά συνεχίστηκε η τάση συγκέντρωσης της τουριστικής απασχόλησης στη νησιωτική χώρα. Σε απόλυτα μεγέθη ο μεγαλύτερος αριθμός απασχολουμένων καταγράφεται στα νησιά του Νοτ. Αιγαίου, με τα ξενοδοχεία να απασχολούν τον Αύγουστο σχεδόν 37 χιλιάδες άτομα. Ακολουθεί η Κρήτη με περίπου 30 χιλιάδες εργαζόμενους. Στις περιφέρειες με υψηλό αριθμό εργαζομένων εντάσσεται το 2015 και Μακεδονία-Θράκη, στα ξενοδοχεία της οποίας εκτιμάται ότι απασχολούνται περίπου 19 χιλιάδες άτομα. Διάγραμμα 5.7 Εξέλιξη της Συνολικής Απασχόλησης στα Ξενοδοχεία ανά Περιφέρεια (Μάιος Αύγουστος) 40,0% 30,0% 33,7% 31,3% 20,0% 10,0% 20,7% 11,7% 12,8% 8,9% 15,1% 9,0% 15,9% 9,5% 11,8% 7,2% 4,9% 0,0% -10,0% -0,6% -8,1% 0,1% -3,6% -0,9% -20,0% -17,1% -20,9% -30,0% Μάιος 15/14 Αύγουστος 15/14 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 85

86 Ποσοστό απασχόλησης γυναικών και αλλοδαπών στα ελληνικά ξενοδοχεία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας το 57%-58% (έναντι 54%-57% το 2014) των εργαζομένων στα ελληνικά ξενοδοχεία είναι γυναίκες, επαληθεύοντας έτσι μια από τις βασικές παρατηρήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, ότι ο τουρισμός, μεταξύ άλλων, συμβάλλει στη στήριξη της απασχόλησης των γυναικών. Η μεγαλύτερη αναλογία γυναικών καταγράφεται στα ξενοδοχεία των χαμηλότερων κατηγοριών, καθώς και στα μικρότερα ξενοδοχεία, στα οποία δεν χρησιμοποιούνται εξειδικευμένοι υπάλληλοι για συγκεκριμένες θέσεις. Στις οικογενειακές μονάδες μέχρι 20 δωματίων κυμαίνεται μεταξύ 65%-82%, ενώ στις μεγάλες μονάδες άνω των 100 δωματίων το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ 48%-66%, ανάλογα με την περιοχή και τον υπό εξέταση μήνα. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Αττική (χωρίς νησιά) Κεντρ. Ελλάδα (χωρίς Αττική) Ήπειρος - Θεσσαλία Μακεδονία - Θράκη Πελοπόννησος Νησιά Βορ. Αιγαίου Μάι. 15 Πίνακας 5.17 Απασχόληση Γυναικών στα Ξενοδοχεία (%) 5* 4* 3* 2* 1* Σύνολο Αυγ. 15 Μάι. 15 Αυγ. 15 Μάι. 15 Αυγ ,1 44,4 50,3 49,7 63,1 63,4 68,5 69,1 64,6 64,6 54,3 54,3 66,7 62,2 60,7 57,2 67,1 70,2 67,0 76,4 100,0 100,0 65,6 68,4 52,1 53,2 57,3 60,8 66,8 65,0 59,6 63,7 75,5 68,9 61,0 62,4 50,8 50,9 56,9 56,5 55,8 58,4 66,0 68,9 67,0 69,9 56,6 57,8 49,3 51,2 55,7 55,4 62,6 63,3 62,0 63,3 76,9 88,2 55,7 56,9 53,8 53,8 72,4 63,6 55,8 57,4 71,4 66,3 72,4 72,4 59,8 59,6 Κρήτη 52,0 52,9 53,7 55,5 62,1 62,2 71,5 72,0 82,9 90,7 57,8 59,1 Νησιά Νοτ. Αιγαίου 51,3 50,9 50,8 51,5 61,8 61,1 66,2 69,2 73,2 68,6 55,2 56,1 Νησιά Ιονίου 48,1 49,2 47,5 50,8 58,3 59,3 68,2 68,6 81,6 87,9 55,6 57,4 Σύνολο 50,4 51,0 53,1 53,7 60,5 61,3 67,0 68,8 73,2 75,3 56,7 57,9 Χώρας Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Μάι. 15 Αυγ. 15 Μάι. 15 Αυγ. 15 Μάι. 15 Αυγ. 15 Σε επίπεδο περιφέρειας, η χαμηλότερη αναλογία γυναικών καταγράφεται στην Αττική με 54% (Αύγουστος 2015). Εντός της περιφέρειας Αττικής, η μικρότερη αναλογία καταγράφεται στα ξενοδοχεία 5 αστέρων με 44%, ενώ γύρω στο 50% παραμένει η αναλογία των γυναικών και στα ξενοδοχεία 4 αστέρων. Στα ξενοδοχεία χαμηλών κατηγοριών οι υπάλληλοι απασχολούνται κατά βάση στην καθαριότητα, τα επισιτιστικά τμήματα και τη ρεσεψιόν. Γι αυτές τις ειδικότητες προτιμώνται γυναίκες από την τοπική αγορά εργασίας. Στις μεγάλες μονάδες υπάρχει μεγαλύτερη εξειδίκευση και οι θέσεις εργασίας είναι πιο σταθερές. Αυτές οι θέσεις καταλαμβάνονται 86 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

87 Αττική (χωρίς νησιά) Κεντρ. Ελλάδα (χωρίς Αττική) Ήπειρος- Θεσσαλία Μακεδονία- Θράκη Πελοπόννησος Νησιά Β. Αιγαίου Κρήτη Νησιά Ν. Αιγαίου Νησιά Ιονίου 54,3 65,6 61,0 56,6 55,7 59,8 57,8 55,2 55,6 54,3 57,8 56,9 62,4 59,6 59,1 56,1 57,4 68,4 συχνότερα από άνδρες, οι οποίοι στη συνέχεια δεν αντικαθίστανται εύκολα, καθώς διαμορφώνουν το βασικό κορμό του στελεχιακού δυναμικού της επιχείρησης. Συντηρητές, κηπουροί, σερβιτόροι και αποθηκάριοι είναι συνήθως άνδρες που παραμένουν για πολλά χρόνια στην ίδια επιχείρηση. Διάγραμμα 5.8 Απασχόληση Γυναικών στα Ξενοδοχεία ανά Περιφέρεια (%) 80,0 70,0 Μάιος 15 Αύγουστος 15 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Ανεξάρτητα από αυτό, είναι προφανές ότι ο ξενοδοχειακός κλάδος προσφέρει εργασιακές ευκαιρίες στην ελληνική περιφέρεια σε μια στιγμή που η ανεργία πλήττει μεγάλο ποσοστό του γυναικείου εργατικού δυναμικού. Βέβαια, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι γυναίκες απασχολούνται σε συγκεκριμένες ειδικότητες και δεν συμμετέχουν συχνά στο μόνιμο στελεχιακό δυναμικό των επιχειρήσεων. Το ζήτημα αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί στο μέλλον με την παροχή των κατάλληλων κινήτρων για τη στήριξη της γυναικείας απασχόλησης. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 87

88 Πίνακας 5.18 Απασχόληση Γυναικών στα Ξενοδοχεία ανά Μέγεθος και Περιφέρεια (%) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Οικογενειακό (1-20 δωμ.) Μικρό (21-50 δωμ.) Μεσαίο ( δωμ.) Μεγάλο (>101 δωμ.) Μάι.15 Αυγ.15 Μάι.15 Αυγ.15 Μάι.15 Αυγ.15 Μάι.15 Αυγ.15 Αττική (χωρίς νησιά) Κεντρ. Ελλάδα (χωρίς Αττική) Ήπειρος - Θεσσαλία Μακεδονία - Θράκη 73,49 76,89 65,44 65,29 57,52 57,57 48,58 48,44 81,55 82,21 64,17 72,21 59,85 58,52 66,36 62,28 71,74 70,15 68,31 71,81 53,01 52,61 57,53 59,59 72,94 75,34 66,44 67,34 56,24 56,75 52,05 52,89 Πελοπόννησος 66,33 71,13 65,38 66,38 58,17 58,44 49,08 50,05 Νησιά Βορ. Αιγαίου 65,97 65,37 66,74 65,79 55,80 55,62 56,74 56,83 Κρήτη 68,93 71,97 72,15 72,46 63,49 63,99 52,95 54,30 Νησιά Νοτ. Αιγαίου 67,15 70,93 64,04 63,92 61,83 63,90 51,41 51,53 Νησιά Ιονίου 70,79 72,34 64,99 69,03 69,31 65,54 48,15 50,30 Σύνολο Χώρας 70,76 72,77 66,60 68,06 59,76 59,88 51,42 52,23 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Όπως και η αναλογία των γυναικών, έτσι και η αναλογία των αλλοδαπών εργαζομένων στα ξενοδοχεία είναι μεγαλύτερη στα ξενοδοχεία των χαμηλότερων κατηγοριών. Στο σύνολο της επικράτειας, η μεγαλύτερη αναλογία αλλοδαπών καταγράφεται στα ξενοδοχεία 1 αστέρος με 30%-31% περίπου και η μικρότερη στα ξενοδοχεία 5 αστέρων το Μάιο (12%). Σε περιφερειακό επίπεδο, η μεγαλύτερη αναλογία αλλοδαπών εργαζομένων καταγράφεται και το 2015 στα ξενοδοχεία του Νοτίου Αιγαίου και κυμαίνεται στο 30% τους υπό εξέταση μήνες, ποσοστό ελαφρώς μικρότερο από το αντίστοιχο του 2014 που ήταν περίπου 33%. Στα ξενοδοχεία της Αττικής, της Κεντρικής Ελλάδας, των νησιών του Βορ. Αιγαίου και του Ιονίου το ποσοστό απασχόλησης των αλλοδαπών κυμαίνεται με μικρές αποκλίσεις στο μέσο όρο της χώρας 19%- 20%. Στον αντίποδα βρίσκονται τα ξενοδοχεία της Πελοποννήσου και της Μακεδονίας-Θράκης, όπου η απασχόληση των αλλοδαπών κυμαίνεται μεταξύ 11% και 17% για τους δύο υπό εξέταση μήνες του Ο αριθμός των αλλοδαπών που απασχολούνται στην ελληνική ξενοδοχία δεν φαίνεται να μεταβάλλεται ουσιαστικά διαχρονικά και κυμαίνεται γύρω από το 20%, με μικρές αυξομειώσεις ανάλογα με το μήνα. 88 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ

89 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Αττική (χωρίς νησιά) Κεντρ. Ελλάδα (χωρίς Αττική) Ήπειρος - Θεσσαλία Μακεδονία - Θράκη Πελοπόννησος Νησιά Βορ. Αιγαίου Μάι. 15 Πίνακας 5.19 Απασχόληση Αλλοδαπών στα Ξενοδοχεία (%) 5* 4* 3* 2* 1* Σύνολο Αυγ. 15 Μάι. 15 Αυγ. 15 Μάι. 15 Αυγ. 15 9,89 11,38 16,52 15,80 20,49 20,93 36,75 34,74 58,08 58,08 19,06 19,01 33,33 22,22 10,57 11,76 11,10 13,82 40,95 32,75 100,00 100,00 20,83 19,90 4,76 6,10 9,95 9,63 23,53 21,26 18,53 20,35 45,05 36,28 17,12 16,94 16,79 15,81 21,83 21,08 10,03 13,49 20,59 20,67 7,46 16,28 16,63 17,38 1,02 14,94 14,75 15,60 15,19 14,78 21,92 23,38 100,00 55,88 11,11 17,21 9,49 16,85 14,74 11,02 15,86 14,39 41,73 38,80 0,00 8,98 19,38 20,35 Κρήτη 10,56 12,06 10,04 12,52 20,14 21,83 28,42 25,56 35,59 38,68 15,34 16,56 Νησιά Νοτ. Αιγαίου 20,59 22,37 30,45 31,10 34,72 35,27 36,80 32,03 47,79 44,28 30,13 30,31 Νησιά Ιονίου 8,81 9,27 14,48 17,77 24,08 23,03 27,94 25,37 44,83 24,53 19,17 19,34 Σύνολο Χώρας 11,79 14,49 19,98 20,73 20,15 20,87 28,88 26,92 29,50 30,97 19,40 20,38 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Μάι. 15 Αυγ. 15 Μάι. 15 Αυγ. 15 Μάι. 15 Αυγ. 15 Οι αναλογίες δεν φαίνεται να διαφοροποιούνται σημαντικά σε σχέση με το μέγεθος των μονάδων. Ανάλογα με το μήνα, στις μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις (1-20 δωμάτια), το ποσοστό απασχόλησης αλλοδαπών κυμαίνεται στο 25%-27%, στα μικρού μεγέθους ξενοδοχεία στο 27%-28%, στα μεσαίου μεγέθους ξενοδοχεία στο 19% και στις μεγάλες από 16%-18%. Όπως και με την απασχόληση των γυναικών, και σε αυτή την περίπτωση, τα μεγάλα ξενοδοχεία απασχολούν μικρότερο αριθμό αλλοδαπών εργαζομένων. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 89

90 Αττική (χωρίς νησιά) Κεντρ. Ελλάδα (χωρίς Αττική) Ήπειρος-Θεσσαλία Μακεδονία-Θράκη Πελοπόννησος Νησιά Β. Αιγαίου Κρήτη Νησιά Ν. Αιγαίου Νησιά Ιονίου 11,11 19,06 20,83 17,12 16,63 19,38 15,34 19,17 19,01 16,94 17,38 17,21 16,56 19,90 20,35 30,13 19,34 30,31 Διάγραμμα 5.9 Απασχόληση Αλλοδαπών στα Ξενοδοχεία ανά Περιφέρεια (%) 35,00 30,00 25,00 20,00 Μάιος 15 Αύγουστος 15 15,00 10,00 5,00 0,00 Πηγή: ΙΤΕΠ, Έρευνα πεδίου στα ξενοδοχεία της Ελλάδας Κατανομή απασχολουμένων στα ελληνικά ξενοδοχεία. Σε ό,τι αφορά στην απασχόληση ανά μονάδα, από την έρευνα του ΙΤΕΠ προκύπτει ότι περίπου το 23% των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων το Μάιο και το 15% τον Αύγουστο απασχολούσε μόνο ένα άτομο που κατά πάσα πιθανότητα είναι ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης. Σωρευτικά, το 50% των ελληνικών ξενοδοχείων το Μάιο και το 45% τον Αύγουστο, απασχολούν μέχρι πέντε εργαζομένους. Μόνο το 6% των ελληνικών ξενοδοχείων απασχολούν πάνω από εκατό (100) εργαζομένους στην περίοδο αιχμής του Αυγούστου. Οι αριθμοί αυτοί δεν είναι μικροί με βάση τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (International Labour Organization, ILO), από τα 2,7 εκατ. τουριστικών επιχειρήσεων στην ΕΕ το 94% απασχολεί κάτω από 10 εργαζόμενους. Ο μέσος αριθμός απασχολουμένων ανά επιχείρηση στον τουριστικό κλάδο πλησιάζει τα 3,5 άτομα, τη στιγμή που στα ελληνικά ξενοδοχεία τον μήνα Αύγουστο απασχολούνται κατά μέσο όρο 13 άτομα ανά μονάδα. 90 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ