H Οδηγία για τις Στρατηγικές Περιβαλλοντικές Εκτιµήσεις (ΣΠΕ) και η εµπειρία εφαρµογής στην Μ. Βρετανία και Ιρλανδία

Transcript

1 H Οδηγία για τις Στρατηγικές Περιβαλλοντικές Εκτιµήσεις (ΣΠΕ) και η εµπειρία εφαρµογής στην Μ. Βρετανία και Ιρλανδία Ευθύµης Ζαγοριανάκος Μέλος Συνεργαζόµενου Εκπαιδευτικού Προσωπικού Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου ρ. Τοπογράφος / Περιβαλλοντολόγος Αθήνα 2006

2 Συµπτύσσεις ΑΑ: Αειφορική Ανάπτυξη Ε.Ε.: Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΠΕ: διαδικασία Εκτίµησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ΜΠΕ: Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (εφαρµογή διαδικασίας ΕΠΕ έργων) ΠΣ: Πρόγραµµα ή Σχέδιο ΠΣΠ: Προγράµµατα, Σχέδια και Πολιτικές ΣΠΕ: διαδικασία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης ή Στρατηγικής Εκτίµησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ΣΜΠΕ: Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

3 1. Εισαγωγή Η έρευνα στην Ευρώπη για την µεθοδολογία ή καλύτερα διαδικασία της εκτίµησης των επιπτώσεων στο περιβάλλον από ανθρώπινες δραστηριότητες χρονολογείται από την δεκαετία του 1970, όταν καταβλήθηκαν οι πρώτες προσπάθειες για την υιοθέτηση µιας Οδηγίας εκτίµησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Το παρόν κείµενο αφορά στην σύντοµη παρουσίαση της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ (ΕΕ, 2001) σχετικά µε την εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισµένων σχεδίων και προγραµµάτων ή Οδηγία για τις Στρατηγικές Περιβαλλοντικές Εκτιµήσεις (ΣΠΕ) (ΕΕ, 2001) καθώς και στην σύντοµη αναφορά της εφαρµογής της σε δύο κράτη µέλη, την Μ. Βρετανία και την Ιρλανδία. 2. Το γενικότερο πλαίσιο Περιβαλλοντικής Εκτίµησης Στρατηγικών ράσεων Υπάρχουν τουλάχιστον τρία ερωτήµατα τα οποία έχουν κατ επανάληψη απασχολήσει την επιστηµονική κοινότητα στο συγκεκριµένο αντικείµενο (Zagorianakos, 2004, 2001α, 1999). Το πρώτο αφορά την ταυτότητα και µορφή της διαδικασίας Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης (ΣΠΕ). Ποια είναι τα στοιχεία / στάδια µιας ΣΠΕ; Πώς µπορεί να ορισθεί µια τέτοια διαδικασία µε τρόπο ώστε η εφαρµογή της να µπορεί να τεκµηριωθεί βάσιµα; Ποιος είναι ο ρόλος της σε σχέση µε την διαδικασία σχεδιασµού µέσα στην οποία θα κληθεί να λειτουργήσει; Οι νοµοθετικές προσπάθειες για την εγκαθίδρυση ενός συστήµατος ΣΠΕ αφορούν χώρες µε διαφορετικές παραδόσεις όσον αφορά τον Σχεδιασµό του Χώρου και είναι συνεπώς δυσκολότερη η συµφωνία στην ακριβή ταυτότητα της διαδικασίας ΣΠΕ. Οι χώρες εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) οι οποίες έχουν νοµικά κατοχυρώσει κάποια µορφή διαδικασίας ΣΠΕ είναι ο Καναδάς, η ανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Λάτβια, η Ολλανδία, η Νέα Ζηλανδία, η Νορβηγία, η ηµοκρατία της Σλοβακίας, η Ισπανία, η Σουηδία και οι Η.Π.Α. (ICON, 2001). Η υιοθέτηση της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ αποτελεί έτσι µια ευκαιρία για την χάραξη µιας κοινής προσπάθειας ορισµού της διαδικασίας ΣΠΕ ή τουλάχιστον µιας ευκαιρίας για συµφωνία των κρατών µελών στην ελάχιστη µορφή της. Το δεύτερο ερώτηµα αφορά το πλαίσιο εφαρµογής της ΣΠΕ. Η είσοδός της στην οικογένεια των µεθοδολογιών Εκτίµησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΠΕ) σηµατοδοτήθηκε αρχικά από ένα πλαίσιο εφαρµογής το οποίο περιελάµβανε την εκτίµηση και αξιολόγηση όλων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων οι οποίες βρίσκονται σε ανώτερο ιεραρχικά επίπεδο στην ιεραρχία λήψης αποφάσεων από τα αναπτυξιακά έργα, περιελάµβανε δηλαδή όχι µόνο προγράµµατα και σχέδια (ΠΣ) αλλά και εθνικές/διεθνείς πολιτικές. Η διεθνής εµπειρία έχει να επιδείξει αρκετά ελπιδοφόρα παραδείγµατα όσον αφορά την εκτίµηση των τελευταίων αφού έχουν αναπτυχθεί πρωτοβουλίες σε χώρες όπως ο Καναδάς, η Φινλανδία, η ανία, η Ολλανδία (E-Test) και πρόσφατα η Ιρλανδία (Eco-Audit). Η παρούσα µορφή της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ, η οποία αποτελεί µια µόνο µορφή διαδικασίας ΣΠΕ, αποφεύγει την αναφορά σε πολιτικές και περιορίζεται σε σχέδια και προγράµµατα αφήνοντας αυτό το µέχρι σήµερα αρκετά αµφισβητήσιµο τµήµα της εκτίµησης των επιπτώσεων ανθρώπινων δραστηριοτήτων για κάποια µελλοντική στιγµή κατά την οποία η µέχρι τότε συσσωρευµένη Ευρωπαϊκή εµπειρία θα επιτρέψει την ευχερέστερη εφαρµογή του.

4 Το τρίτο ερώτηµα αφορά τον ρόλο και την συνεισφορά της διαδικασίας ΣΠΕ στην προώθηση της Αειφόρου Ανάπτυξης (ΑΑ) και συγκεκριµένα του Αειφορικού Χωρικού Σχεδιασµού µέσα στον οποίο προτίθεται να λειτουργήσει. Η έννοια της Αειφόρου ή Βιώσιµης Ανάπτυξης έχει διεισδύσει σε όλους τους τοµείς επιστηµονικής σκέψης από την δεκαετία του 1980 µε την παρουσίαση της έκθεσης Brundtland Το κοινό µας µέλλον (WCED, 1987). Με ποιόν τρόπο έχει επηρεάσει αυτή η έννοια την µορφή της ΣΠΕ και ποιες οι προσπάθειες για την εφαρµογή τους διεθνώς; Το παρακάτω κείµενο θα προσπαθήσει να απαντήσει ή ακριβέστερα να ανοίξει τον διάλογο στα παραπάνω τρία ερωτήµατα διαµέσου της παρουσίασης του περιεχοµένου µιας από τις υπάρχουσες µορφές ΣΠΕ διεθνώς, της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ ή Οδηγίας ΣΠΕ. Το τελευταίο ερώτηµα θα προσεγγισθεί µε την παρουσίαση δύο ενδεικτικών παραδειγµάτων εφαρµογής της Οδηγίας. Συγκεκριµένα θα γίνει αναφορά στις προδιαγραφές εφαρµογής της Οδηγίας στην Μ. Βρετανία και Ιρλανδία. Η επιλογή του συγκεκριµένου παραδείγµατος έγινε λόγω της εµπειρίας αυτών των κρατών-µελών στην εφαρµογή µιας µορφής Αειφόρου ΣΠΕ. 3. Τι είναι η διαδικασία ΣΠΕ; Ο θεσµός της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης (ΣΠΕ: SEA: Strategic Environmental Assessment) είναι µια τάχιστα αναπτυσσόµενη διεθνώς διαδικασία για την περιβαλλοντική εκτίµηση, αξιολόγηση και διαχείριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Ο συγκεκριµένος όρος προτάθηκε κατά το τέλος της δεκαετίας του 1980 και υποδήλωνε δράσεις οι οποίες λαµβάνουν µέρος σε ανώτερο ιεραρχικά επίπεδο από αυτό των σηµειακών έργων όπως προγράµµατα, σχέδια και πολιτικές (ΠΣΠ). Καθώς δεν έχουν καταγραφεί παρά ελάχιστες θεσµοθετηµένες προσπάθειες εγκαθίδρυσης ενός συστήµατος ΣΠΕ διεθνώς, είναι δύσκολη η συµφωνία σχετικά µε την ταυτότητά της. Έχει εποµένως προταθεί στο παρελθόν ένα πλήθος µορφών ΣΠΕ µε διαφορετικό, για παράδειγµα, νοµοθετικό καθεστώς (επίσηµοι / άτυποι κανονισµοί), πλαίσιο εφαρµογής (ποικίλα ΠΣΠ και τοµείς εφαρµογής), µεθοδολογία (κριτήρια, µεθοδολογίες εκτίµησης και στάδια διαδικασίας), φορείς έναρξης, εκπόνησης, συµµετοχής και ελέγχου της όλης διαδικασίας, αλλά και ορισµού της σχετικής ορολογίας ανάλογα µε το κάθε φορά πολιτιστικό και επαγγελµατικό υπόβαθρο (IAIA, 1999, Zagorianakos, 2001a). Ένας ευρέως αποδεκτός και περιεκτικός ορισµός της διαδικασίας ΣΠΕ αφορά την «τυποποιηµένη, συστηµατική και περιεκτική διαδικασία αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων προγραµµάτων, σχεδίων και πολιτικών, την κατάθεση µιας γραπτής έκθεσης που να αναφέρεται στα αποτελέσµατα της αξιολόγησης και στα συµπεράσµατα από την συµµετοχή του κοινού καθώς και της ενσωµάτωσης των παραπάνω ενεργειών στην διαµόρφωση της τελικής απόφασης για έγκριση» (Therivel et al, 1992, σ. 300). 4. Παρουσίαση της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ: η Ευρωπαϊκή µορφή της διαδικασίας ΣΠΕ Η Οδηγία 2001/42/ΕΚ αποτελεί µία µόνο µορφή της διαδικασία ΣΠΕ διεθνώς καθώς µορφές ΣΠΕ έχουν θεσµοθετηθεί και µελέτες Στρατηγικών Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) εκπονηθεί ήδη από την δεκαετία του 1960 σε διάφορες χώρες όπως η Η.Π.Α., ο Καναδάς και η Αυστραλία. Ήδη από την δεκαετία του 1970, έχουν εφαρµοστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο διαδικασίες ΣΠΕ σε χώρες όπως η Ολλανδία και η Μ. Βρετανία οι οποίες εστιάζονται κυρίως σε

5 πολεοδοµικό/χωροταξικό επίπεδο και επίπεδο χρήσεων γης. Οι παραπάνω χώρες είναι εξάλλου αυτές οι οποίες πίεσαν (lobbying) για την θεσµοθέτηση κοινών κανόνων περιβαλλοντικής διαχείρισης στα κράτη µέλη έτσι ώστε να υπάρξουν κοινοί όροι όσον αφορά τον οικονοµικό µεταξύ τους ανταγωνισµό. Οι διατάξεις της Οδηγίας ήταν συνεπώς (τουλάχιστον κατά τα αρχικά προσχέδια) επηρεασµένα από την πρακτική εµπειρία και νοµοθεσία αυτών των κρατών και λιγότερο από άλλες χώρες µε µικρότερη παράδοση και λιγότερη προηγούµενη πρακτική στην εφαρµογή της διαδικασίας εκτίµησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Παρακάτω ακολουθεί η παρουσίαση του περιεχοµένου της Οδηγίας ΣΠΕ. 3.1 Στόχοι και θεµατικές ενότητες Ο αντικειµενικός στόχος της Οδηγίας ΣΠΕ είναι η προώθηση της Βιώσιµης ή Αειφόρου Ανάπτυξης µε την υψηλού επιπέδου προστασία του περιβάλλοντος και την ενσωµάτωση περιβαλλοντικών ζητηµάτων στην προετοιµασία και θέσπιση σχεδίων και προγραµµάτων (Άρθρο 1). Η εφαρµογή της στα κράτη µέλη, επιβάλει την εκπόνηση Στρατηγικών Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων η οποία θα καθορίζει, περιγράφει και εκτιµά τις σηµαντικές άµεσες και έµµεσες επιπτώσεις από την εφαρµογή ενός σχεδίου ή προγράµµατος σε ανθρώπους, χλωρίδα και πανίδα, έδαφος, ύδατα, αέρα, κλίµα, τοπίο, ακίνητη περιουσία και πολιτιστική κληρονοµιά, καθώς και την αλληλεπίδραση µεταξύ αυτών των παραγόντων. Η διαδικασία ΣΠΕ, σύµφωνα µε το κείµενο της Οδηγίας (Άρθρο 2β), περιλαµβάνει τις παρακάτω θεµατικές ενότητες: 1. Εκπόνηση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) 2. ιεξαγωγή διαβουλεύσεων 3. Συνεκτίµηση της περιβαλλοντικής µελέτης και των αποτελεσµάτων των διαβουλεύσεων κατά τη λήψη αποφάσεων, και 4. Παροχή πληροφοριών σχετικά µε την απόφαση. Ο Πίνακας 1 παραθέτει εν συντοµία το περιεχόµενο των άρθρων της Οδηγίας. 3.2 Πεδίο εφαρµογής Η Οδηγία ΣΠΕ χρησιµοποιεί ένα ευέλικτο πλαίσιο κριτηρίων για να καθορίσει τα σχέδια και προγράµµατα που θα υποβάλλονται στην σχετική διαδικασία περιβαλλοντικής αξιολόγησης. Σύµφωνα λοιπόν µε το κείµενο της Οδηγίας [άρθρα 2α και 3(2)], ως σχέδια και προγράµµατα νοούνται αυτά που: α) εκπονούνται και/η εγκρίνονται από µια αρχή σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο ή που εκπονούνται από µια αρχή προκειµένου να εγκριθούν, µέσω νοµοθετικής διαδικασίας, από το Κοινοβούλιο ή την Κυβέρνηση, και β) απαιτούνται βάσει νοµοθετικών, κανονιστικών ή διοικητικών διατάξεων.

6 Πίνακας 1: Σύντοµη περιγραφή των διατάξεων της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ ανά άρθρο * Άρθρα Περιεχόµενα άρθρων 1 Καθιερώνονται οι στόχοι της Οδηγίας και συγκεκριµένα η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος και η ενσωµάτωση περιβαλλοντικών ζητηµάτων στην προετοιµασία και θέσπιση σχεδίων και προγραµµάτων µε σκοπό την προώθηση βιώσιµης ανάπτυξης 2 Παρέχονται οι ορισµοί των εννοιών σχέδια και προγράµµατα, εκτίµηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων και το κοινό. 3 ιευκρινίζεται το πεδίο εφαρµογής της Οδηγίας και συγκεκριµένα ο τύπος των Π.Σ. που θα υποβάλλονται σε ΣΜΠΕ. Το άρθρο αναφέρει 11 τοµείς Π.Σ., συνδέει τις διατάξεις της παρούσας Οδηγίας µε την εφαρµογή των Οδηγιών για τους Οικοτόπους και Εκτίµησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων από ορισµένα Έργα και Προγράµµατα, δηλώνει την ανάγκη για κατ αρχήν αξιολόγηση των πιθανών σηµαντικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την εφαρµογή των Π.Σ. καθώς και τα είδη των Π.Σ. τα οποία εξαιρούνται από την εκπόνηση ΣΜΠΕ. 4 Γενικές υποχρεώσεις: Η διαδικασία ΣΠΕ θα πρέπει να εφαρµοστεί κατά την διάρκεια της εκπόνησης και πριν από την έγκρισή του Π.Σ. Οι απαιτήσεις Οδηγίας είτε θα ενσωµατωθούν στις υφιστάµενες διαδικασίες έγκρισης των κρατών µελών είτε θα θεσπιστούν νέες διαδικασίες. Για να αποφευχθεί η επανάληψη της διαδικασίας ΣΜΠΕ, θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν το γεγονός της εφαρµογής της διαδικασίας ΣΜΠΕ σε διάφορα επίπεδα του ιεραρχηµένου συστήµατος σχεδιασµού. 5 Εκπόνηση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) στην οποία περιγράφονται οι σηµαντικότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις του Π.Σ. καθώς και οι λογικές εναλλακτικές δυνατότητες λαµβανοµένων υπόψη των στόχων και του γεωγραφικού πεδίου εφαρµογής του Π.Σ. Η Οι πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται γι' αυτό το σκοπό περιέχονται στο παράρτηµα Ι της Οδηγίας. Θα πρέπει να διεξάγονται διαβουλεύσεις µε τις αρµόδιες αρχές σχετικά µε την έκταση και το επίπεδο λεπτοµερειών των πληροφοριών που πρέπει να περιλαµβάνονται στην ΣΜΠΕ. 6 Έναρξη διαβουλεύσεων µε αρχές και το κοινό κατά την δηµοσίευση του προκαταρκτικού Π.Σ. και της περιβαλλοντικής µελέτης που το συνοδεύει. 7 Έναρξη διασυνοριακών διαβουλεύσεων στην περίπτωση που ένα κράτος µέλος κρίνει ότι η εφαρµογή ενός εκπονούµενου Π.Σ., το οποίο αφορά την επικράτειά του, ενδέχεται να έχει σηµαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον σε άλλο κράτος µέλος. 8 Κατά την διαδικασία λήψης αποφάσεων θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν τα συµπεράσµατα της ΣΜΠΕ και τα αποτελέσµατα των διαβουλεύσεων κατά την προετοιµασία και πριν από την έγκριση του Π.Σ. 9 Η ενηµέρωση σχετικά µε την απόφαση για έγκριση του Π.Σ. θα πρέπει να αφορά στην δηµοσίευση του Π.Σ. και µιας συνοπτικής δήλωσης στην οποία θα περιγράφεται ο τρόπος µε τον οποίο ελήφθησαν υπόψη η ΣΜΠΕ, οι γνώµες που εκφράσθηκαν κατά την περίοδο των διαβουλεύσεων, η επιλογή των εναλλακτικών λύσεων και τα µέτρα που αποφασίστηκαν για την παρακολούθηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. 10 Έλεγχος: Την έγκριση του Π.Σ. και κατά την διάρκεια εφαρµογής του, ακολουθεί η παρακολούθηση των σηµαντικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων ώστε να εντοπισθούν εγκαίρως και να ληφθούν κατάλληλα µέτρα για τις απρόβλεπτες δυσµενείς επιπτώσεις οι οποίες δεν εντοπίσθηκαν κατά την διαδικασία ΣΠΕ. 11 Σχέση µε την υπόλοιπη κοινοτική νοµοθεσία: Η εφαρµογή της Οδηγίας είναι δυνατόν να συµβαδίζει µε διατάξεις άλλων νοµοθετικών κειµένων µε παρόµοιο περιεχόµενο, δεν θίγει όµως οποιεσδήποτε απαιτήσεις της Οδηγίας για την εκτίµηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων από έργα και προγράµµατα (85/337/ΕΚ). 12 Ενηµέρωση, εκθέσεις και επανεξέταση: Τα κράτη µέλη και η Επιτροπή ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά µε την κτηθείσα πείρα από την εφαρµογή της Οδηγίας. Πραγµατοποιείται έλεγχος της ποιότητας των ΣΜΠΕ από την Επιτροπή. Πριν από τις 21 Ιουλίου 2006 (και ανά επταετία), η Επιτροπή υποβάλλει µια πρώτη έκθεση σχετικά µε την αποτελεσµατικότητα της εφαρµογής της Οδηγίας στην οποία ενδεχοµένως θα περιλαµβάνονται προτάσεις για επέκταση του πεδίου εφαρµογής της σε Π.Σ. τα οποία εξαιρούνται από το παρόν κείµενο της Οδηγίας (ειδική αναφορά σε Π.Σ. τα οποία εξαιρούνται σύµφωνα µε το άρθρο 3 της Οδηγίας και εντάσσονται στις τρέχουσες Περιόδους προγραµµατισµού των ιαρθρωτικών Ταµείων). 13 Εφαρµογή της Οδηγίας Ένα Π.Σ. µπορεί να µην υπόκειται στις διατάξεις τις Οδηγίας στην περίπτωση όπου η πρώτη τυπική προπαρασκευαστική πράξη είναι προγενέστερη της ηµεροµηνίας αυτής και τα οποία εγκρίνονται µετά την πάροδο περισσοτέρων από 2 ετών από αυτήν την ηµεροµηνία. 14 Ηµεροµηνία έναρξης ισχύος της Οδηγίας είναι η ηµέρα της δηµοσίευσής της στην Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ( ). 15 Αποδέκτες: Η Οδηγία απευθύνεται στα κράτη µέλη. * Π.Σ. = Πρόγραµµα ή Σχέδιο, ΣΜΠΕ = Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, ΣΠΕ: διαδικασία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης. Πηγή: ΕΕ, 2001 Επεξεργασία Ιδία Όσον αφορά την Ελλάδα, σε αυτήν την κατηγορία ενδέχεται να ενταχθούν τα πολεοδοµικά σχέδια και µελέτες, Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ 1 ), χωροταξικά σχέδια (Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης), µελέτες ένταξης περιοχών στο δίκτυο «NATURA 2000» κ.α. Οι διαδικασίες ΣΠΕ θα εφαρµόζονται επίσης και για σχεδία και προγράµµατα τα οποία: εκπονούνται για την γεωργία, δασοπονία, αλιεία, ενέργεια, βιοµηχανία, µεταφορές, διαχείριση αποβλήτων, διαχείριση υδάτινων πόρων, τηλεπικοινωνίες, τουρισµό, χωροταξία ή χρήση εδάφους. Απαραίτητη προϋπόθεση που θα πρέπει να πληρούν τα παραπάνω τοµεακά σχέδια και προγράµµατα είναι ότι θα πρέπει να καθορίζουν το 1 Ν. 2508/97.

7 πλαίσιο για µελλοντικές άδειες έργων που απαριθµούνται στα παραρτήµατα Ι και ΙΙ της Οδηγίας για την εκτίµηση των επιπτώσεων ορισµένων δηµόσιων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (Οδηγία 85/337/ΕΚ) 2, λόγω της γεωγραφικής τους θέσης, απαιτείται η εκτίµηση των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων σύµφωνα µε την Oδηγία για τους Βιότοπους (Habitats Directive 3 ). Η Οδηγία δίνει την ευελιξία στα κράτη µέλη να επιλέξουν επιπλέον σχέδια και προγράµµατα από αυτά που καθορίζονται παραπάνω και τα οποία έχουν υποχρεωτικό χαρακτήρα. Είναι δυνατόν να συµπεριλαµβάνονται και άλλοι τοµείς εκτός των παραπάνω, µε την προϋπόθεση όµως ότι τα επιλεγέντα Σχέδια και Προγράµµατα καθορίζουν το πλαίσιο για µελλοντικές άδειες έργων και έχει κριθεί πως ενδέχεται να έχουν σηµαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Πίνακας 2: Κριτήρια για τον καθορισµό της ενδεχόµενης σηµασίας των επιπτώσεων και την επιλογή των Σχεδίων και Προγραµµάτων τα οποία θα υποβάλλονται σε ΣΠΕ * 1. Τα χαρακτηριστικά των σχεδίων και προγραµµάτων, ιδίως όσον αφορά: - τον βαθµό στον οποίο το σχέδιο ή πρόγραµµα θέτει ένα πλαίσιο για έργα και άλλες δραστηριότητες είτε όσον αφορά τον τόπο, τη φύση, το µέγεθος και τις συνθήκες λειτουργίας είτε µε τη χορήγηση πόρων, - τον βαθµό στον οποίο το σχέδιο ή πρόγραµµα επηρεάζει άλλα σχέδια και προγράµµατα, συµπεριλαµβανοµένων αυτών που ανήκουν σε ένα ιεραρχηµένο σύνολο, - τη σηµασία του σχεδίου ή προγράµµατος για την ενσωµάτωση των περιβαλλοντικών ζητηµάτων, κυρίως µε σκοπό την προαγωγή της Βιώσιµης Ανάπτυξης, - τα περιβαλλοντικά προβλήµατα που συνδέονται µε το σχέδιο ή πρόγραµµα, - τη σχέση του σχεδίου ή προγράµµατος µε την εφαρµογή της κοινοτικής νοµοθεσίας για το περιβάλλον (π.χ. σχέδια ή προγράµµατα σχετικά µε τη διαχείριση αποβλήτων ή την προστασία των υδάτων). 2. Χαρακτηριστικά των επιπτώσεων και της περιοχής που ενδέχεται να επηρεαστεί, ιδίως όσον αφορά: - την πιθανότητα, τη διάρκεια, τη συχνότητα και την αναστρεψιµότητα των επιπτώσεων, - τον σωρευτικό χαρακτήρα των επιπτώσεων, - τον διασυνοριακό χαρακτήρα των επιπτώσεων, - τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον (π.χ. λόγω ατυχηµάτων), - το µέγεθος και την έκταση στο χώρο των επιπτώσεων (γεωγραφική περιοχή και µέγεθος πληθυσµού που ενδέχεται να θιγούν), - τη σπουδαιότητα και την ευαισθησία της περιοχής που ενδέχεται να επηρεαστεί, λόγω: - ειδικών φυσικών χαρακτηριστικών ή πολιτιστικής κληρονοµιάς, - υπέρβασης των περιβαλλοντικών ποιοτικών προτύπων ή των οριακών τιµών, - εντατικής χρήσης της γης, - τις επιπτώσεις σε περιοχές ή τοπία τα οποία απολαύουν αναγνωρισµένου καθεστώτος προστασίας σε εθνικό, κοινοτικό ή διεθνές επίπεδο. * Τα παραπάνω κριτήρια αναφέρονται στο άρθρο 3 παράγραφος 5 και καταγράφονται στο Παράρτηµα ΙΙ της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ. Πηγή: ΕΕ, 2001 Η Οδηγία καθορίζει συγκεκριµένα κριτήρια επιλογής (Πίνακας 2) τα οποία µπορούν να χρησιµοποιηθούν για τον καθορισµό της σηµαντικότητας των πιθανών επιπτώσεων, και µε τα οποία κάθε περίπτωση Π.Σ. µπορεί να εξετάζεται ξεχωριστά. Οι χώρες µέλη µπορούν επίσης, να καθορίσουν συγκεκριµένους τύπους σχεδίων και προγραµµάτων (µε την µορφή λίστας) που θα υποβάλλονται σε διαδικασία ΣΠΕ, αλλά και να επιλέξουν έναν συνδυασµό των δύο παραπάνω τρόπων επιλογής. 2 Όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 97/11/ΕΚ. 3 Οδηγία 92/94/EK για την διατήρηση των φυσικών Οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας που τροποποιήθηκε πρόσφατα από την Οδηγία 97/62/ΕΚ.

8 3.3 Περιεχόµενο Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Η εκπόνηση Περιβαλλοντικής Μελέτης 4 ή Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αποτελεί κεντρικό τµήµα της διαδικασίας ΣΠΕ και ως εκ τούτου υπάρχει αναφορά σε αυτήν σε αρκετά άρθρα της (άρθρα 2 - Ορισµοί-, 5 - Περιβαλλοντική µελέτη και Παράρτηµα Ι). Το Παράρτηµα Ι της Οδηγίας (Πίνακας 3) παραθέτει τις ελάχιστες πληροφορίες τις οποίες θα πρέπει να περιέχει µια ΣΜΠΕ. Πίνακας 3: Ελάχιστες πληροφορίες τις οποίες θα πρέπει να περιέχει η ΣΜΠΕ * α) η περιγραφή σε γενικές γραµµές του περιεχοµένου, των κύριων στόχων του σχεδίου ή προγράµµατος και της σχέσης µε άλλα σχετικά σχέδια και προγράµµατα, β) οι σχετικές πτυχές της τρέχουσας κατάστασης του περιβάλλοντος και η βάσει αυτής πιθανή εξέλιξη εάν δεν εφαρµοστεί το σχέδιο ή πρόγραµµα, γ) τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των περιοχών που ενδέχεται να επηρεαστούν σηµαντικά, δ) τα τυχόν υφιστάµενα περιβαλλοντικά προβλήµατα που αφορούν το σχέδιο ή πρόγραµµα συµπεριλαµβανοµένων, κατά κύριο λόγο, εκείνων που αφορούν περιοχές ιδιαίτερης περιβαλλοντικής σηµασίας, όπως περιοχές που χαρακτηρίζονται σύµφωνα µε τις οδηγίες 79/409/ΕΚ και 92/43/ΕΚ, ε) οι στόχοι περιβαλλοντικής προστασίας που έχουν τεθεί σε διεθνές ή κοινοτικό επίπεδο ή σε επίπεδο κρατών µελών, οι οποίοι αφορούν το σχέδιο ή πρόγραµµα, και ο τρόπος µε τον οποίο οι στόχοι αυτοί καθώς και τα περιβαλλοντικά ζητήµατα έχουν ληφθεί υπόψη κατά την προετοιµασία του, στ) οι ενδεχόµενες σηµαντικές επιπτώσεις 5 στο περιβάλλον, συµπεριλαµβανοµένων θεµάτων όπως η βιοποικιλότητα, ο πληθυσµός, η υγεία των ανθρώπων, η πανίδα, η χλωρίδα, το έδαφος, τα ύδατα, ο αέρας, οι κλιµατικοί παράγοντες, τα υλικά περιουσιακά στοιχεία, η πολιτιστική κληρονοµιά συµπεριλαµβανοµένης της αρχιτεκτονικής και αρχαιολογικής κληρονοµιάς, το τοπίο και οι σχέσεις µεταξύ των ανωτέρω παραγόντων, ζ) τα προβλεπόµενα µέτρα για την πρόληψη, τον περιορισµό και την, κατά το δυνατόν, εξουδετέρωση οποιωνδήποτε σηµαντικών δυσµενών επιπτώσεων στο περιβάλλον από την εφαρµογή του σχεδίου ή προγράµµατος, η) η παρουσίαση σε γενικές γραµµές των λόγων για τους οποίους επελέγησαν οι εξετασθείσες εναλλακτικές δυνατότητες και η περιγραφή του τρόπου διενέργειας της εκτίµησης, µε µνεία των τυχόν δυσκολιών (όπως τεχνικά ελαττώµατα ή έλλειψη τεχνογνωσίας) που προέκυψαν κατά τη συγκέντρωση των απαιτούµενων πληροφοριών, θ) περιγραφή των προβλεπόµενων µέτρων σχετικά µε τον έλεγχο σύµφωνα µε το άρθρο 10, ι) µια µη τεχνική περίληψη των πληροφοριών που παρέχονται βάσει των ανωτέρω θεµάτων. * Οι παραπάνω πληροφορίες αναφέρονται στο άρθρο 5 παράγραφος 1 και περιέχονται στο Παράρτηµα Ι της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ. Πηγή: ΕΕ, 2001 Η πληροφορία που περιέχεται στον Πίνακα 3, θα πρέπει να συλλεχθεί και να επεξεργαστεί ώστε να χρησιµοποιηθεί κατά την εκπόνηση της µελέτης ΣΜΠΕ του σχεδίου ή προγράµµατος. Το σχέδιο ή πρόγραµµα, κατά την υποβολή του στην νοµοθετική ή άλλη διαδικασία έγκρισης, θα πρέπει να συνοδεύεται από µια ΣΜΠΕ η οποία είτε θα αποτελεί µέρος αυτού είτε θα έχει την µορφή ξεχωριστού φυλλαδίου / κειµένου. 3.4 Λήψη απόφασης για την έγκριση του σχεδίου ή προγράµµατος Με την έγκριση του Σχεδίου ή Προγράµµατος, θα πρέπει να εκπονηθεί µια συνοπτική δήλωση µε την οποία θα περιγράφεται ο τρόπος µε τον οποίο ελήφθησαν υπόψη η ΣΜΠΕ και οι τυχόν γνώµες που εκφράσθηκαν κατά την περίοδο των διαβουλεύσεων [άρθρο 9(1β)]. Συνολικά λοιπόν, η Οδηγία υποδεικνύει δύο µορφές έγγραφης τεκµηρίωσης της διαδικασίας ΣΠΕ: την ΣΜΠΕ η οποία συντάσσεται κατά την διάρκεια της εκπόνησης του σχεδίου ή προγράµµατος, αναφέρεται στην τεχνική πλευρά της εφαρµογής της διαδικασίας ΣΠΕ και δηµοσιεύεται κατά το πέρας αυτής, και 4 Σύµφωνα µε την ορολογία του κείµενου της Οδηγίας. 5 Στις επιπτώσεις αυτές πρέπει να συµπεριλαµβάνονται οι δευτερογενείς, σωρευτικές, συνεργειακές, βραχυ - µεσο- µακροπρόθεσµες, µόνιµες και προσωρινές, θετικές και αρνητικές επιπτώσεις.

9 την συνοπτική δήλωση η οποία συντάσσεται και δηµοσιεύεται κατά το πέρας της διαδικασίας σχεδιασµού και ΣΠΕ, και έπεται της απόφασης για έγκριση ή µη του Π.Σ. Επιπρόσθετα στην συνοπτική δήλωση θα αιτιολογείται το σκεπτικό πάνω στο οποίο βασίστηκε η έγκριση του Π.Σ. εστιάζοντας σε περιβαλλοντικά ζητήµατα και ειδικότερα στις εναλλακτικές λύσεις που εξετάστηκαν. Τα κράτη µέλη είναι υποχρεωµένα να εξασφαλίσουν ότι το Π.Σ. και η συνοπτική δήλωση τίθενται στην διάθεση των αρχών, του κοινού και κάθε θιγόµενου κράτους- µέλους µε το οποίο διεξήχθησαν διαβουλεύσεις. 3.5 ιαβουλεύσεις Το κείµενο της Οδηγίας περιέχει τρία είδη διαβουλεύσεων : Α) διαβουλεύσεις µε αρχές (οι οποίες ενόψει των ειδικών περιβαλλοντικών αρµοδιοτήτων τους, ενδέχεται να ενδιαφέρονται για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εφαρµογής των Π.Σ.) σε ένα αρχικό στάδιο της διαδικασίας ΣΠΕ όταν καθορίζεται το περιεχόµενο, η έκταση και ο βαθµός λεπτοµέρειας της πληροφορίας η οποία θα περιλαµβάνεται στην ΣΜΠΕ [άρθρο 5(4)]. Β) διαβουλεύσεις µε αρχές και κοινό στο οποίο θα πρέπει να δίδεται έγκαιρη και πραγµατική ευκαιρία εντός εύλογων χρονικών περιθωρίων να εκφράσουν τη γνώµη τους επί του προκαταρκτικού Π.Σ. και της ΣΜΠΕ που το συνοδεύει πριν το Π.Σ. εγκριθεί ή αρχίσει η σχετική νοµοθετική διαδικασία [άρθρο 6 (1 και 2)]. Γ) ιασυνοριακές διαβουλεύσεις µε κράτη µέλη τα οποία κρίνουν ότι η εφαρµογή ενός εκπονούµενου Π.Σ. ενδέχεται να έχει σηµαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον της επικράτειάς τους (άρθρο 7). 3.6 Σύνδεση της Οδηγίας µε άλλες διατάξεις της κοινοτικής νοµοθεσίας Σύµφωνα µε το κείµενο της Οδηγίας 6, τα κράτη-µέλη προτρέπονται να θεσπίσουν συντονισµένες ή κοινές διαδικασίες στην περίπτωση όπου η υποχρέωση διεξαγωγής εκτίµησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων απορρέει ταυτοχρόνως από την παρούσα Οδηγία και από άλλες σχετικές διατάξεις της κοινοτικής νοµοθεσίας, προκειµένου να αποφευχθεί η επανάληψη της εκτίµησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (Πίνακας 4). Η προτροπή αυτή αφορά κατά πρώτο λόγο την Οδηγία ΕΠΕ έργων 7, την Οδηγία για τους Οικοτόπους 8, την Οδηγία για τα Πτηνά 9, την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά 10 και κατά δεύτερο λόγο την Οδηγία για τα Νιτρικά (91/676/ΕΚ), την Οδηγία Πλαίσιο για τα Στερεά Απόβλητα (75/442/ΕΚ), την Οδηγία Πλαίσιο για την Ποιότητα του Αέρα (96/62/ΕΚ) και την Οδηγία για την Ολοκληρωµένη Πρόληψη και Έλεγχο της Ρύπανσης από Βιοµηχανικές ραστηριότητες 11 (ΕΕ, 2003). Ειδικότερα, όλα τα σχέδια και προγράµµατα που καθορίζουν το πλαίσιο µελλοντικών αδειών έργων που απαριθµούνται στα παραρτήµατα Ι και ΙΙ της Οδηγίας ΕΠΕ έργων, καθώς και όλα τα σχέδια και προγράµµατα για τα οποία απαιτείται εκτίµηση βάσει της Οδηγίας για τους 6 Πρόλογος, παράγραφοι 10, Οδηγία 85/337/ΕΚ του Συµβουλίου, της 27ης Ιουνίου 1985, για την εκτίµηση των επιπτώσεων ορισµένων δηµοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (ΕΕ 175 της , σ. 40) όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 97/11/ΕΚ (ΕΕ L 73 της , σ. 5). 8 Οδηγία 92/43/ΕΚ του Συµβουλίου, της 21ης Μαΐου 1992, για την διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (ΕΕ L 206 της , σ. 7) όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 97/62/ΕΚ (ΕΕ L 305 της , σ. 42). 9 Οδηγία 79/409/ΕΚ του Συµβουλίου, της 2ας Απριλίου 1979, για τη διατήρηση των αγρίων πτηνών, ΕΕ L 103 της , σ. 9 όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 97/49/ΕΚ (ΕΕ L 223 της , σ. 9). 10 Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2000, για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τοµέα της πολιτικής των υδάτων (ΕΕ L 327 της , σ. 1). 11 Integration Pollution Prevention and Control ή IPPC Directive 96/61/ΕΚ (Ολοκληρωµένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης).

10 Οικοτόπους, θα πρέπει κατά κανόνα να υποβάλλονται σε συστηµατική εκτίµηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων σύµφωνα µε τις διατάξεις της Οδηγίας ΣΠΕ. Όταν καθορίζουν τη χρήση µικρών περιοχών σε τοπικό επίπεδο ή επιφέρουν µικρές τροποποιήσεις στα επιλεγόµενα σχέδια ή προγράµµατα, θα πρέπει να υποβάλλονται σε εκτίµηση µόνον εφόσον τα κράτη µέλη αποφασίσουν ότι ενδέχεται να έχουν σηµαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η συµβουλευτική έκθεση της Επιτροπής για την εύρυθµη εφαρµογή της Οδηγίας (ΕΕ, 2003) παραπέµπει σε κοινές διαδικασίες εφαρµογής των Οδηγιών ΣΠΕ σχεδίων και προγραµµάτων και ΕΠΕ έργων ώστε αυτές να λειτουργήσουν ως συγκοινωνούντα δοχεία και να διευκολυνθεί έτσι η διαδικασία λήψης αποφάσεων από το κεντρικό στο τοπικό επίπεδο και αντίστροφα. Αυτό εξάλλου είναι εφικτό και θεµιτό αφού και οι δύο Οδηγίες είναι συγγενικές και συµπληρωµατικές τόσο στην διάρθρωσή τους όσο και στον καθορισµό των στόχων τους. Η Οδηγία ΕΠΕ έργων λειτουργεί ως µητρική της ΣΠΕ προγραµµάτων και σχεδίων (τόσο χρονικά όσο και ως περιεχόµενο) η οποία µε την σειρά της θα λειτουργήσει στο µέλλον ως µητρική για την µελλοντική ΣΠΕ πολιτικών. Τα προγράµµατα τα οποία συνχρηµατοδοτούνται από την Ε.Ε. µέσω των ιαρθρωτικών Ταµείων θα πρέπει να υποβάλλονται σε ΣΠΕ [άρθρα 2(α), 3(9), 11(3) της Οδηγίας]. Εξαίρεση αποτελούν τα προγράµµατα της παρούσας περιόδου χρηµατοδότησης 12 τα οποία δεν περιλαµβάνονται στο πεδίο εφαρµογής της Οδηγίας µε την αιτιολογία πως όταν αυτά καταρτίζονταν, η Οδηγία βρισκόταν σε προπαρασκευαστική περίοδο (Πίνακας 4). 5. Η διεθνής εµπειρία προετοιµασίας για την εφαρµογή της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ Η εφαρµογή διαδικασιών ΣΠΕ διεθνώς, συµβαδίζει µε την υιοθέτηση της έννοιας της Βιώσιµης ή Αειφόρου Ανάπτυξης. Είναι έτσι φυσικό αρκετά κράτη εκτός Ε.Ε. και διεθνείς οργανισµοί να έχουν στρέψει την προσοχή τους στις διατάξεις της Οδηγίας ΣΠΕ. Συγκεκριµένα η Ιαπωνία έχει ενσωµατώσει ορισµένες αρχές και διαδικασίες της Οδηγίας κατά την πρόσφατη ανάπτυξη του δικού της συστήµατος ΣΠΕ (Ministry of the Environment Japan, 2000). Ενδιαφέρον επίσης έχουν εκδηλώσει και οι λιγότερο αναπτυγµένες χώρες προσβλέποντας σε µια ολοκληρωµένη διαχείριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στρατηγικών δράσεων. Ενδεικτικά αναφέρεται πως η Νότια Αφρική έχει χρησιµοποιήσει ένα µοντέλο ΣΠΕ, το οποίο είναι εµφανώς επηρεασµένο από τα προσχέδια της παρούσας Οδηγίας, σε 6 σχέδια και προγράµµατα συµπεριλαµβανοµένου και του προτεινόµενου προγράµµατος για την διεξαγωγή των Ολυµπιακών Αγώνων 2004 στο Cape Town (Zagorianakos, 2004, DEAT, 2000). Οι χώρες οι οποίες προβλέπεται να ενταχθούν στην Ε.Ε., έχουν επίσης εκδηλώσει ενδιαφέρον για τις διατάξεις της Οδηγίας αφού την ένταξή τους θα ακολουθήσει η εφαρµογή ολόκληρου του νοµοθετικού της πλαισίου (MEP and RECCEE, 2001). Εντός των συνόρων της Ε.Ε., παρατηρείται ιδιαίτερη κινητικότητα όσον αφορά στην προετοιµασία για την αποτελεσµατική ενσωµάτωση των διατάξεων της Οδηγίας στο σύστηµα σχεδιασµού και προγραµµατισµού των κρατών-µελών. Παρακάτω παρατίθενται συνοπτικά οι προσπάθειες ενσωµάτωσης της Οδηγίας δύο κρατών-µελών µε διαφοροποιηµένη παράδοση και εµπειρία στην χρήση διαδικασιών ΣΠΕ. 12 Περίοδος προγραµµατισµού για τον κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1260/1999 του Συµβουλίου και περίοδοι προγραµµατισµού και για τον κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1257/1999 του Συµβουλίου.

11 Πίνακας 4: ΣΠΕ για σχέδια και προγράµµατα που απαιτούνται από ορισµένες κοινοτικές περιβαλλοντικές νοµοθεσίες Κοινοτική νοµοθεσία Οδηγία για τα Ύδατα 2000/60/ΕΚ Οδηγία για τα Νιτρικά 91/676/ΕΚ Οδηγία Πλαίσιο για τα Στερεά Απόβλητα 75/442/ΕΚ συµπεριλαµβανοµένων των απαιτήσεων των Οδηγιών 91/676/ΕΚ και 94/62/ΕΚ Οδηγία Πλαίσιο για την ποιότητα του Αέρα 96/62/ΕΚ Οδηγία για τους Οικοτόπους 92/43/ΕΚ Σχέδιο ή Πρόγραµµα κατά την έννοια της Οδηγίας ΣΠΕ (Άρθρο 2α) Σχέδιο ή Πρόγραµµα; Απαιτείται βάσει νοµοθετικών, κανονιστικών ή διοικητικών διατάξεων Υποχρεωτική εκτίµηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων σύµφωνα µε το άρθρο 3(2) Εκπονηθέν για τους τοµείς του άρθρου 3(2α) ΝΑΙ / ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ τοµέας διαχείρισης υδάτων ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ τοµέας διαχείρισης υδάτων ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ τοµέας διαχείρισης αποβλήτων ΝΑΙ ΝΑΙ - τοµέας ποιότητα αέρα - Χαρακτηρισµός µιας περιοχής δεν αποτελεί Σχέδιο ή Πρόγραµµα Καθορίζουν το πλαίσιο µελλοντικών αδειών έργων ΕΠΕ ΝΑΙ / ΟΧΙ (εξαρτάται από το περιεχόµενο) ΝΑΙ / ΟΧΙ (εξαρτάται από το περιεχόµενο του Προγρ/τος ράσης πιθανόν για εγκαταστάσεις εντατικής ζώων) ΝΑΙ / ΟΧΙ (εξαρτάται από το περιεχόµενο του Σχεδίου ιαχείρισης Αποβλήτων) Απαιτούν ΣΠΕ σύµφωνα µε την Οδηγία για τους Οικοτόπους ΝΑΙ / ΟΧΙ (εξαρτάται από το περιεχόµενο) ΝΑΙ / ΟΧΙ (εξαρτάται από το περιεχόµενο του Προγράµµατος ράσης) ΝΑΙ / ΟΧΙ (εξαρτάται από το περιεχόµενο του Σχεδίου ιαχείρισης Αποβλήτων) ΝΑΙ / ΟΧΙ εξαρτάται από το περιεχόµενο του προγράµµατος δράσης ΝΑΙ Υπό όρους εκτίµηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων [Άρθρο 3(4)] Απαιτούν ΣΠΕ εάν ενδέχεται να έχει σηµαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις ΝΑΙ Οδηγία για τους Οικοτόπους 92/43/ΕΚ ιαρθρωτικά ταµεία και ευρωπαϊκό γεωργικό ταµείο προσανατολισµού και εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ) Πηγή: ΕΕ, 2003 ΝΑΙ (σχέδια και προγράµµατα που έχουν επιπτώσεις σε προστατευµένες περιοχές σύµφωνα µε τα άρθρα 6 και 7 της Οδηγίας 92/43/ΕΚ ) Εξαιρούνται από την διεξαγωγή ΣΠΕ κατά την τρέχουσα περίοδο προγραµµατισµού ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ Παρουσιάζεται το παράδειγµα της Μ. Βρετανίας ενός κράτους-µέλους µε µακρά ενασχόληση και πρακτική σε θέµατα ΣΠΕ σχεδίων, και η Ιρλανδία η οποία παρά την παλαιότερη έλλειψη ενδιαφέροντος στην διαδικασία ΣΠΕ 13, έχει πρόσφατα επιδείξει ενδιαφέρον στην πρακτική εφαρµογή τόσο της Οδηγίας όσο και σε ένα εκκολαπτόµενο σύστηµα ΣΠΕ πολιτικών. 13 Ως εκ τούτου, η Ιρλανδία παρουσιάζει ιστορικές (ως προς την διαδικασία ΣΠΕ) οµοιότητες µε την Ελλάδα αλλά αποτελεί και ένα παράδειγµα για µεταφορά εµπειρίας µεταξύ των δύο κρατών-µελών.

12 4.1 Μ. Βρετανία Η Μ. Βρετανία αριθµεί µια τουλάχιστον δεκαετής εµπειρία στην εφαρµογή συστηµάτων ΣΠΕ 14, τόσο στον πολεοδοµικό (χρήσεις γης) όσο και στον χωροταξικό (στρατηγικές κατευθύνσεις ανάπτυξης) Σχεδιασµό. Το εξαιρετικά µη-κανονιστικό / εθελοντικό σύστηµα Σχεδιασµού του Χώρου που επικρατεί, επιβάλλει την έκδοση κειµένων Οδηγιών µε τις οποίες προετοιµάζονται σταδιακά οι Αρχές οι οποίες θα κληθούν να εφαρµόσουν την νοµοθεσία που κάθε φορά θεσπίζεται για να ενσωµατώσει την εθνική και κοινοτική νοµοθεσία. Με την έκδοση των πρώτων προσχεδίων της Οδηγίας ΣΠΕ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ξεκίνησαν συζητήσεις για την έκδοση κειµένου συµβουλευτικών οδηγιών µε στόχο την εγκαθίδρυση συστήµατος ΣΠΕ για την χρήση του σε πολεοδοµικά σχέδια οι οποίες κατέληξαν στην έκδοση το 1991 του πρώτου έντυπου συµβουλευτικών οδηγιών (DoE, 1991). Έκτοτε, έχουν δηµοσιευτεί ένα πλήθος οδηγιών οι οποίες παροτρύνουν τις αρµόδιες αρχές στην εκπόνηση α) µελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων από σχέδια (environmental appraisals of development plans), β) µελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων Αειφορικής Ανάπτυξης προσανατολισµένες στο χωροταξικό επίπεδο (Sustainability Appraisals of Regional Planning Guidance) (ODPM, 2002β) και γ) µελετών εκτίµησης επιπτώσεων κρατικών πολιτικών (Policy Appraisals for Government Departments) µε µικρή όµως µέχρι σήµερα εφαρµογή και χρήση (DETR, 1997). Η εµπειρία της εθελοντικής εκπόνησης µελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων σχεδίων (environmental appraisals), τα οποία θα αποτελέσουν και το κύριο πεδίο εφαρµογής της Οδηγίας σε όλα τα κράτη µέλη, έχει δείξει πως από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 (Zagorianakos, 1999): το 83% των τοπικών Aρχών στην Βρετανία έχουν εκπονήσει τουλάχιστον µία, ένα 36% αυτών έχει απασχολήσει µόνο ένα άτοµο, οι µισές από αυτές εκπονήθηκαν όχι κατά την διάρκεια αλλά µετά το πέρας της διαδικασίας σχεδιασµού, απαιτήθηκαν κατά µέσο όρο 32 ανθρωποώρες ανά µελέτη, περίπου 77% των Αρχών δεν ενηµέρωσε το κοινό για το περιεχόµενο των µελετών. Πίνακας 5: Σχέδια που ενδέχεται να υποβληθούν στην διαδικασία ΣΠΕ στην Μ.Βρετανία Πολεοδοµικός Σχεδιασµός Τοµεακός Σχεδιασµός Χωροταξικός Σχεδιασµός District Local Plans (Τοπικά Σχέδιαεπίπεδο Waste Local Plans (Τοπικά Σχέδια Regional Planning Guidance (Οδηγίες ηµοτικού ιαµερίσµατος) ιαχείρισης Απορριµµάτων) Περιφερειακού Σχεδιασµού) Local Development Frameworks Minerals Local Plans (Τοπικά Σχέδια The Spatial Development Strategy for (Πλαίσια Τοπικής Ανάπτυξης αντίστοιχα των Πολεοδοµικών Μελετών) Εξορυκτικής ραστηριότητας) London (Στρατηγική Χωρικής Ανάπτυξης Λονδίνου) Unitary Development Plans (ανάµεσα σε LDF και SP) Regional Spatial Strategies (αντιστοιχία µε Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού) Structure Plans (αντίστοιχα των Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων) Πηγή: ODPM, 2002α Επεξεργασία Ιδία Οι συµβουλευτικές οδηγίες ερµηνεύουν και εξειδικεύουν το νοµοθετικό κείµενο για την µεταφορά της Οδηγίας ΣΠΕ στο Βρετανικό ίκαιο (ODPM, 2004) το οποίο έχει γίνει αντικείµενο διαβουλεύσεων µε τις αρµόδιες αρχές και το κοινό. Σύµφωνα µε τις συµβουλευτικές οδηγίες (ODPM 2002α), ένας σηµαντικός αριθµός πολεοδοµικών, χωροταξικών και τοµεακών σχεδίων της 14 Η µακρά παράδοση αυτής της χώρας στην διαδικασία ΣΠΕ αντικατοπτρίζεται από το γεγονός της καθιέρωσης της συγκεκριµένης διεθνούς ορολογίας (SEA: Strategic Environmental Assessment).

13 Μ. Βρετανίας ενδέχεται να ενταχθούν στο πεδίο εφαρµογής της Οδηγίας ΣΠΕ (Πίνακας 5). Τα σχέδια αυτά αντιστοιχούν εν µέρη στα ελληνικά Γενικά Πολεοδοµικά Σχέδια, Πολεοδοµικές Μελέτες, και Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης. Η Εικόνα 1 παρουσιάζει τις ενέργειες των αρµόδιων βρετανικών αρχών όσον αφορά τις προετοιµασίες ενσωµάτωσης της Οδηγίας ΣΠΕ. Η εν λόγω διαδικασία περιλαµβάνει την σύνταξη τριών κειµένων τα οποία εµπλουτίζονται κατά την διάρκεια της σύνταξής τους τόσο µε τις απόψεις αρµόδιων φορέων και του κοινού, όσο και µε τα συµπεράσµατα 7 πιλοτικών και 5 παραδειγµατικών περιπτώσεων ΣΠΕ 15. Εικόνα 1: ιαδικασία σύνταξης συµβουλευτικού κείµενου οδηγιών εφαρµογής της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ στην Μ. Βρετανία Έντυπο ανάπτυξης κύριων θεµάτων προς συζήτηση Αρχικό Προσχέδιο οδηγιών εφαρµογής Οδηγίας ιαβουλεύσεις µε Αρχές/κοινό Κυρίως Προσχέδιο οδηγιών εφαρµογής της Οδηγίας ιαβουλεύσεις έως 17 Ιαν πιλοτικές ΣΠΕ 5 παραδειγµατικές περιπτώσεις εφαρµογής ΣΠΕ Τελικό κείµενο οδηγιών εφαρµογής της Οδηγίας Πηγή: ODPM, 2002α Επεξεργασία Ιδία Το προτεινόµενο σύστηµα ΣΠΕ το οποίο θα εφαρµόζει τις διατάξεις τις Οδηγίας, ενσωµατώνει την προηγούµενη βρετανική εµπειρία ΣΠΕ και αφορά 16 στάδια (Πίνακας 6). Επιπλέον προτείνεται η αξιολόγηση της ποιότητας της όλης διαδικασίας µε την συµπλήρωση ενός πίνακα ελέγχου στον οποίο οποιοσδήποτε ενδιαφερόµενος µπορεί να βαθµολογήσει την διαδικασία κάνοντας χρήση 6 ποιοτικών δεικτών (από µέγιστα έως ελάχιστα επαρκής). Έχει ληφθεί µέριµνα ώστε κατά αυτό το τρόπο, να είναι δυνατός ο έλεγχος της συµµόρφωσης των κάθε φορά ενεργειών όχι µόνο µε τις διατάξεις της Οδηγίας αλλά και µε το πνεύµα προηγούµενων µοντέλων ΣΠΕ τα οποία στόχευαν στην προώθηση της Αειφόρου Ανάπτυξης (ODPM 2002α). 4.2 Ιρλανδία Σύµφωνα µε τη πρόσφατη έκθεση συµβουλευτικών οδηγιών για την εφαρµογή της Οδηγίας ΣΠΕ στην Ιρλανδία (EPA, 2003), η προτεινόµενη µεθοδολογία αφορά 4 κυρίως στάδια: Α) Επιλογή σχεδίων ή προγραµµάτων που θα υποβληθούν σε ΣΠΕ (screening). Η Ιρλανδία επέλεξε την µέθοδο της κατά περίπτωση εξέτασης των σχεδίων ή προγραµµάτων που θα υποβληθούν σε ΣΠΕ. Το στάδιο αυτό περιλαµβάνει δύο φάσεις. Η πρώτη (pre-screening έλεγχος) αφορά την επιλογή αυτών των Π.Σ. τα οποία θα πρέπει να υποβληθούν σε ΣΠΕ σύµφωνα µε τις διατάξεις της Οδηγίας. Η επιλογή γίνεται µε την χρήση ενός δέντρου απόφασης (decision tree). 15 Είναι χαρακτηριστικό της σηµασίας που δίδεται στην διαδικασία διαβουλεύσεων πως το Γραφείο του Πρωθυπουργού έχει εκδώσει έκθεση µε συγκεκριµένα κριτήρια για την διεξαγωγή τους (ODPM, 2004, Παράρτηµα E).

14 Πίνακας 6: Στάδια προτεινόµενης διαδικασίας ΣΠΕ για την ενσωµάτωση των διατάξεων της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ στην Μ. Βρετανία Στάδια A1 A2 B1 B2 D1 D2 E1 E2 E3 E4 E5 F1 F2 F3 H1 Περιγραφή σταδίων Προσδιορισµός του τρόπου µε τον οποίο περιβαλλοντικοί στόχοι οι οποίοι έχουν τεθεί σε άλλα σχετικά έργα και προγράµµατα σχετίζονται µε το συγκεκριµένο σχέδιο ή πρόγραµµα Προσδιορισµός των περιβαλλοντικών/αειφορικών προβληµάτων και στόχων που αφορούν το σχέδιο ή πρόγραµµα και του τρόπου µε τον οποίο σχετίζονται µε αυτό Καθορισµός περιβαλλοντικών/αειφορικών στόχων (ποσοτικών εάν θεωρηθεί απαραίτητο) Συλλογή στοιχείων για την καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης Σύνταξη Εγγράφου Σηµαντικών προς Εξέταση Θεµάτων (Scoping Report) ιαβουλεύσεις Εγράφου Πιθανών Σηµαντικών Επιπτώσεων Εκτίµηση των επιπτώσεων των προτάσεων των σχεδίων ή προγραµµάτων αναφορικά µε τους στόχους Επιλογή των κατάλληλων εναλλακτικών προτάσεων Εξέταση της συµβατότητας των επιλεγµένων προτάσεων του σχεδίου ή προγράµµατος σε σχέση µε άλλα σχετικά σχέδια και προγράµµατα Εκτίµηση των συσσωρευµένων και συνεργιστικών επιπτώσεων των επιλεγµένων προτάσεων του σχεδίου ή προγράµµατος Οριστικοποίηση των προτιµώµενων προτάσεων του σχεδίου ή προγράµµατος Επιλογή των πλέον σηµαντικών προτάσεων και πολιτικών Εκτίµηση των επιπτώσεων των προτάσεων και πολιτικών αναφορικά µε τους στόχους Οριζόντια και κατακόρυφη σύνδεση των διαδικασιών Εκτίµησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΠΕ) µε έµφαση στις ΕΠΕ έργων Σύνταξη Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων H2 ιαβουλεύσεις µε περιβαλλοντικές και άλλες αρχές και το κοινό Πηγή: ODPM, 2002α Επεξεργασία Ιδία. Εάν κριθεί ότι το Π.Σ. εµπίπτει στις διατάξεις της Οδηγίας, ακολουθεί η δεύτερη φάση (screening έλεγχος) όπου διενεργείται έλεγχος για την σηµαντικότητα των πιθανών επιπτώσεων µε την χρήση κριτηρίων σηµαντικότητας. Το αποτέλεσµα των ελέγχων µπορεί να έχει 3 µορφές: α) το Π.Σ. υποβάλλεται σε ΣΠΕ, β) το Π.Σ. δεν υποβάλλεται σε ΣΠΕ, γ) το Π.Σ. έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον αλλά ενδέχεται να µην είναι σηµαντικές και συνεπώς υποβάλλεται σε σύντοµη παρακολούθηση (environmental watching brief) για τον καθορισµό της σηµαντικότητας των πραγµατικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων ώστε να κριθεί εάν θα υποβληθεί σε ΣΠΕ κατά την µελλοντική αναθεώρησή του. Σε κάθε περίπτωση συντάσσεται Έκθεση Ελέγχου (screening statement) και το περιεχόµενό της αφορά στο σκεπτικό το οποίο οδήγησε στην συγκεκριµένη απόφαση. Β) Επιλογή Σηµαντικών Θεµάτων προς Εξέταση (Scoping). Το στάδιο αυτό περιλαµβάνει 5 φάσεις: α) Επιλογή των σηµαντικών προς εξέταση θεµάτων που αφορούν το Π.Σ., β) Επιλογή των σηµαντικών προς εκτίµηση περιβαλλοντικών θεµάτων, γ) Συλλογή και καταγραφή στόχων και περιβαλλοντικών προτύπων / ορίων που έχουν υιοθετηθεί σε άλλα σχετικά Π.Σ. σε διεθνές, εθνικό και τοπικό επίπεδο και ενδέχεται να επηρεάσουν το συγκεκριµένο Π.Σ., δ) Καθορισµός περιβαλλοντικών στόχων και δεικτών για την αξιολόγηση των επιπτώσεων

15 συναρτήσει των συµπερασµάτων των δύο προηγούµενων φάσεων, και ε) Προσδιορισµός εναλλακτικών τρόπων για την επίτευξη των στρατηγικών στόχων του Π.Σ. Γ) Προσδιορισµός, Πρόβλεψη, Αξιολόγηση και προτάσεις Μετριασµού / Αποφυγής / Αποκατάστασης πιθανών επιπτώσεων. Το στάδιο αυτό περιλαµβάνει 6 φάσεις: α) Καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης (τωρινές και µελλοντικές τάσεις), β) Πρόβλεψη επιπτώσεων, γ) Αξιολόγηση των σηµαντικών επιπτώσεων, δ) Καθορισµός µέτρων µετριασµού / αποφυγής / αποκατάστασης σηµαντικών επιπτώσεων και προγράµµατος παρακολούθησης, ε) Αιτιολόγηση της επιλεγείσας εναλλακτικής λύσης, στ) Ποιοτικός έλεγχος προκαταρκτικής Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. ) ιαβουλεύσεις, Αναθεώρηση και Έλεγχος / Παρακολούθηση Επιπτώσεων. Το στάδιο αυτό περιλαµβάνει 5 φάσεις: α) Επεξεργασία σχολίων διαβουλεύσεων µε την διαδικασία ΣΠΕ και ΣΜΠΕ, β) ιενέργεια σύντοµης ΣΠΕ για τις αλλαγές στο Π.Σ. οι οποίες προέκυψαν κάτω από το πρίσµα των σχολίων των διαβουλεύσεων, γ) Έναρξη παρακολούθησης/ελέγχου εφαρµογής του Π.Σ., δ) Περιοδική επιθεώρηση και αναθεώρηση του προγράµµατος παρακολούθησης, ε) Περιοδική υποβολή έκθεσης για τα αποτελέσµατα της παρακολούθησης. Έµφαση έχει δοθεί κατά την διαβούλευση Αρχών και κοινού καθώς και κατά τον έλεγχο της ποιότητας της όλης διαδικασίας ΣΠΕ. Όσον αφορά τον ποιοτικό έλεγχο, προτείνεται η χρήση µιας λεπτοµερούς λίστας ελέγχου η οποία περιλαµβάνει 125 ερωτήσεις ταξινοµηµένες σε 7 κατηγορίες: περιγραφή του Π.Σ. και στοιχείων του περιβάλλοντος, των πιθανών σηµαντικών επιπτώσεων, των µέτρων µετριασµού/αποφυγής/αποκατάστασής τους και του προγράµµατος παρακολούθησης επιπτώσεων, προσδιορισµός εναλλακτικών λύσεων, σύνταξη µη τεχνικής έκθεσης και ποιότητα παρουσίασης ΣΜΠΕ. Πρότυπο για την διάρθρωση της λίστας ελέγχου αποτέλεσε η εφάµιλλη λίστα της Ε.Ε. για τον έλεγχο της ποιότητας της διαδικασίας ΕΠΕ έργων (EC EIA Review Checklist). Οι απαντήσεις έχουν περισσότερο ποιοτικό χαρακτήρα, αφορούν δηλαδή µονολεκτικές απαντήσεις (Ναι/Όχι) ενώ στην περίπτωση αρνητικής απάντησης προβλέπεται η δυνατότητα παρεµβολής επεξηγηµατικών σχολίων. 4.3 Συµπεράσµατα Παρά την συνεχή διεθνή έρευνα και εφαρµογή συστηµάτων Στρατηγικών Περιβαλλοντικών Εκτιµήσεων, υπάρχουν ακόµα αρκετά αναπάντητα ερωτήµατα σχετικά µε µια κοινή ταυτότητα, µορφή, πλαίσιο εφαρµογής αλλά και τον ρόλο της στην προώθηση της Αειφόρου Ανάπτυξης. Τον Ιούλιο του 2001, η Ε.Ε. έθεσε την δική της άποψη στα παραπάνω ερωτήµατα εκδίδοντας ένα κείµενο Οδηγίας το οποίο εφαρµόζει µια παρόµοια µορφή ΣΠΕ σχεδίων και προγραµµάτων. Πρόθεση της Ε.Ε. είναι η υιοθέτηση ενός πλαισίου περιβαλλοντικής διαχείρισης του Χώρου µε απώτερο στόχο την προώθηση της Αειφόρου Ανάπτυξης στα κράτη-µέλη 16. Η επιτυχής εφαρµογή της Οδηγίας κρίνεται απαραίτητη για την επίτευξη αυτού του στόχου. Είναι χαρακτηριστικό του κενού που πληρώνει η εφαρµογή της Οδηγίας και της ανάγκης για το παραπάνω πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πως οι συµβουλευτικές οδηγίες οι οποίες έχουν εκδοθεί από ορισµένα κράτη µέλη, υπερσκελίζουν τις διατάξεις της Οδηγίας αγγίζοντας Αειφορικές πρακτικές στον Σχεδιασµό του Χώρου. Το γεγονός αυτό µπορεί να αποδοθεί στην µακροχρόνια ενασχόληση και παράδοσή τους µε το συγκεκριµένο αντικείµενο (π.χ. Μ. Βρετανία). Σε κάποια άλλα κράτη-µέλη µε µικρότερη εµπειρία στην εφαρµογή της διαδικασίας ΣΠΕ (Ιρλανδία), οι οδηγίες συµβουλευτικού 16 Βλέπε την Απόφαση αριθ. 1600/2002/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 22ας Ιουλίου 2002 για τη θέσπιση του έκτου κοινοτικού προγράµµατος δράσης για το περιβάλλον.

16 χαρακτήρα περιέχουν πρωτοποριακές συστάσεις τόσο για τεχνικά όσο και για διαδικαστικά ζητήµατα. Τα κράτη µέλη θα πρέπει να έχουν ολοκληρώσει τις διαδικασίες ενσωµάτωσης της Οδηγίας στα εθνικά νοµοθετικά τους πλαίσια µέχρι την 21 η Ιουλίου Κατά την παρούσα χρονική περίοδο (Μάρτιος 2006), η Ελλάδα βρίσκεται σε µια περίοδο προετοιµασίας. εν είναι λοιπόν παρά ευχής έργο να εφαρµοστεί επιτυχώς η Οδηγία ΣΠΕ στην Ελλάδα αποφεύγοντας τα λάθη και επαναλαµβάνοντας τις επιτυχίες του παρελθόντος 17. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ DEAT (Department of Environmental Affairs and Tourism South Africa), 2000, Strategic Environmental Assessment in South Africa: Guideline Document, Directorate of Environmental Planning and Impact Management, February 2000, Pretoria, South Africa. DETR, 1997, 'Experience with the 'Policy Appraisal and the Environment Initiative', (ISBN ), Department of the Environment Transport and the Regions (DETR), London. DoE, 1991, Policy Appraisal and the Environment, TSO, (ISBN ), London. ΕΕ (Ευρωπαϊκή Ένωση), 2003, Εφαρµογή της Οδηγίας 2001/42 σχετικά µε την εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισµένων σχεδίων και προγραµµάτων, Συµβουλευτική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ευχερέστερη εφαρµογή της Οδηγίας από τα κράτη-µέλη, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική ιεύθυνση 11: Περιβάλλον, Βρυξέλες. ΕΕ, 2001, Οδηγία 2001/42/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 27ης Ιουνίου 2001, σχετικά µε την εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισµένων σχεδίων και προγραµµάτων, Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. L 197 της 21/07/2001 σ , Βρυξέλες. EPA (Environmental Protection Agency Ireland), 2003, Development of Strategic Environmental Assessment (SEA) Methodologies for Plans and Programmes in Ireland: Synthesis Report, Environmental RTDI Programme (2001-DS-EEP-2/5), Prepared for EPA by Paul Scott & Peter Marsden (Environmental Resources Management Ireland, Wexford, Ireland. IAIA (International Association for Impact Assessment), 1999, 'Forecasting the Future: Impact Assessment for a New Century', 19th Annual Meeting of the International Association for Impact Assessment, Abstract Volume, June, University of Strathclyde, Glasgow, Scotland. ICON, 2001, SEA and Integration of the Environment into Strategic Decision-Making, Final report to the European Commission, Prepared by Imperial College Consultants Ltd, London. MEP and RECCEE (Ministry of Environment Poland and Regional Environmental Centre for Central and Easter Europe), 2001, Key Elements of Strategic Environmental Assessment: Priorities in Countries of Central and Eastern, Europe Report from Sub-regional workshop under the Espoo Convention, October 2001, Warsaw, Poland. Ministry of the Environment Japan, 2000, A Study to Introduce SEA System in Japan Report of the Study Group on Strategic Environmental Assessment, Kasumigaseki, Tokyo. ODPM (Office of the Deputy Prime Minister), 2004, The Environmental Assessment of Plans and Programmes Regulations 2004: Draft of 30 January 2004, Προσχέδιο νοµοθετικού κειµένου για την εφαρµογή της Οδηγίας ΣΠΕ στην Μ. Βρετανία, Λονδίνο. 17 Η αναφορά στο παρελθόν σκιαγραφεί την εφαρµογή της µητρικής Οδηγίας ΕΠΕ έργων (85/337/ΕΚ τροποποιηµένη από την Οδηγία 97/11/ΕΚ).

17 ODPM, 2002α, The Strategic Environmental Assessment Directive (2001/42/EC): Draft Guidance, Report prepared for the OPDM by Levett-Therivel Sustainability Consultant, 23 October 2002, ODPM publications, London. ODPM, 2002β, Sustainability Appraisal of Regional Planning Guidance: Final report, 11 March 2002, ODPM publications, London. Therivel, R., Wilson, E., Thompson, S., Heaney, D. and Prichard, D., 1992, Strategic Environmental Assessment, Earthscan/RSPB, London. WCED (World Commission on Environment and Development), 1987, Our Common Future (The 'Brundtland Report'), Oxford University Press, Oxford. Zagorianakos E., 2001γ, A Case Study on Policy-SEA: The Eco-Audit of the Irish National Development Plan , Journal of Environmental Assessment, Policy and Management, Vol. 3, No. 2, pp Zagorianakos, E., An ex ante appraisal of the implementation of the Proposed Directive on Strategic Environmental Assessment (SEA) in England and Greece, Journal of Planning Practice and Research 4 (14), Zagorianakos, E., 2001α, Lessons Learned from the Integration of Strategic Environmental Assessment with Transport Planning in Athens, Dublin and London, PhD thesis, Centre for the Environment, Trinity College Dublin, Dublin. Zagorianakos, Ε., 2004, Athens 2004 Olympic Games transport plan: a missed opportunity for Strategic Environmental Assessment (SEA) integration, Journal of Transport Geography, June 2004, pp Ζαγοριανάκος E., 2000, Η Προτεινόµενη Κοινοτική Οδηγία για τις Στρατηγικές Περιβαλλοντικές Εκτιµήσεις, Περιβάλλον και ίκαιο, Τεύχος, 1/2000, σελ Ζαγοριανάκος, E., 2001β, Πίσω στο Μέλλον; Τα Σχέδια των Βρυξελλών για επέκταση των Εκτιµήσεων Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΠΕ) σε στρατηγικό επίπεδο, ΤΟΠΟΣ: Επιθεώρηση Χωρικής Ανάπτυξης, Σχεδιασµού και Περιβάλλοντος, (16), σ