ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΠΛΑΙΣΙΟ 2000/60/ΕΕ LIFE04/ENV/GR/000099: WATER AGENDA

Transcript

1 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΕ ΜΙΑ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΚΑΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΙΑΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΣΤΗ ΒΑΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΗΣ AGENDA 21 ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΠΛΑΙΣΙΟ 2000/60/ΕΕ LIFE04/ENV/GR/000099: WATER AGENDA ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ Έκθεση αξιολόγησης της διαδικασίας διαβούλευσης για την υλοποίηση της κοινωνικής συμφωνίας διαχείρισης υδατικών πόρων στη λεκάνη του Ανθεμούντα ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2007

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η διαδικασία της διαβούλευσης για τη διαχείριση υδατικών πόρων στη λεκάνη του Ανθεμούντα, που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Έργου LIFE Water Agenda, είχε θετική έκβαση, με τη σύνταξη και αποδοχή της δημόσιας κοινωνικής συμφωνίας. Περαιτέρω, διαμόρφωσε ένα σημαντικό προηγούμενο στον δημόσιο διάλογο, καθώς και ένα πολύτιμο θετικό κλίμα συνεννόησης και συνεργασίας σε τοπικό επίπεδο. Εξετάζοντας τη διαδικασία καθ αυτή διαπιστώνουμε ότι υλοποιήθηκε μέσα σε ένα ολοκληρωμένο και διάφανο πλαίσιο διαλόγου, με την επαρκή εκπροσώπηση των επιμέρους ενδιαφερομένων μερών, τόσο σε επίπεδο τομεακής αρμοδιότητας, τοπικότητας και σχέσης με την εφαρμογή της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά. Αξιοποιήθηκε ένα ευρύ φάσμα τεχνικών και μεθόδων, με καινοτομικά στοιχεία τουλάχιστον για τη χώρα μας. Τέλος, αξιοποίησε το σύνολο των εισροών και παρήγαγε σημαντικές εκροές τόσο για το τοπικό πλαίσιο όσο και για τη γενικότερη εφαρμογή της Οδηγίας. SUMMARY The consultation process for the management of water resources in the river basin of Anthemountas, implemented during the course of the LIFE Water Agenda project, had a positive outcome, with the drafting and approval of a public social agreement. Furthermore it has provided an important background in public dialogue, as well as a valuable positive climate of communication and collaboration at the local level. While examining the process itself we find that it took place within an integrated and transparent dialogue framework, with the sufficient representation of the various interested parties, whether in terms of sectoral competence, locality or role in the Water Framework Directive implementation. A broad range of methods and techniques was used, with innovative components for Greece at least. Finally, it utilised all available inputs and provided important outputs both for the local and wider implementation of the Directive.

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα έκθεση αποτελεί παραδοτέο στο πλαίσιο του Έργου LIFE04/ENV/GR/ WaterAgenda «Ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικής ολοκληρωμένης διαχείρισης υδατικών πόρων σε μία υδρολογική λεκάνη με την εφαρμογή μίας δημόσιας κοινωνικής συμφωνίας στη βάση των αρχών της Agenda 21 και των κατευθύνσεων της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60/ΕΕ». Η παραγωγή της έκθεσης εντάσσεται στη Δράση 4.2 «Ανάπτυξη και εφαρμογή δημόσιας κοινωνικής συμφωνίας για τη διαχείριση των υδατικών πόρων» και ειδικότερα στο σκέλος 3: «Επικαιροποίηση της προτεινόμενης στρατηγικής και αποτίμηση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων από την εφαρμογή της κοινωνικής συμφωνίας». Η έκθεση συνοψίζει το πλαίσιο και την υλοποίηση του κοινωνικού διαλόγου (διαδικασία διαβούλευσης) για την ανάπτυξη μιας κοινωνικής συμφωνίας για τη διαχείριση υδατικών πόρων σε μια υδρολογική λεκάνη απορροής, όπως προβλέπει η Οδηγία Πλαίσιο 2000/60 για τα Νερά. Ειδικότερα, εστιάζει στις πρακτικές και τα αποτελέσματα της διαδικασίας, η οποία για πρώτη φορά υλοποιείται στην πληρότητά της στη χώρα μας. Στόχος της έκθεσης είναι να χρησιμοποιηθεί ως πρακτικό εργαλείο αναφοράς για την υλοποίηση ανάλογων πρωτοβουλιών και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, κατά κύριο λόγο. Στο πλαίσιο αυτό ακολουθήθηκε μια διαρθρωτική προσέγγιση στο αντικείμενο με βάση τη χρονική ακολουθία και υλοποίηση των βημάτων, η οποία απεικονίζεται με εποπτικό, κατά το δυνατόν, τρόπο. Παράλληλα, στην έκθεση καταγράφεται το ευρύτερο πλαίσιο θεσμών και πρακτικών στο οποίο στηρίχθηκε η διαδιακασία. Η έκθεση συντάχθηκε από τα μέλη της ομάδας έργου του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ), Αλέξανδρο Δεληγιάννη και Θάνο Μπελαλίδη, με τη στήριξη των ειδικών επιστημόνων του ΕΚΠΑΑ, Διονυσίας Χατζηλάκου, Μαρίας Κάπαρη και Ελευθέριου Παπαβασιλόπουλου, και σε συνέχεια σχετικής συνεργασίας με την ομάδα έργου της δικαιούχου Ανατολικής Α.Ε., την οποία ευχαριστούμε. ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 2 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

4 ΘΕΣΜΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στη διαμόρφωση και εφαρμογή των περιβαλλοντικών πολιτικών αποτελεί αναμφισβήτητο τμήμα του «κοινοτικού κεκτημένου» και όχι μόνο. Περιλαμβάνεται σε ένα πλήθος Πολυμερών Περιβαλλοντικών Συμφωνιών (Multilateral Environmental Agreements - MEAs), διακηρύξεων και κειμένων αρχών των τελευταίων δύο δεκαετιών, που καταγράφουν τη σταδιακή ωρίμανση της άποψης ότι η προστασία του «οικότοπού» μας, ως ανθρώπινο είδος, αποτελεί κοινή ευθύνη όλων μας. Κατ' ελάχιστον, συμμετοχή στη διαμόρφωση πολιτικών είναι το δικαίωμα ψήφου. Ακολουθεί η διαφάνεια και η πρόσβαση των πολιτών στη σχετική πληροφορία, καθώς και η δικτύωση και συνεργασία μεταξύ τους για θέματα κοινού ενδιαφέροντος, π.χ. μέσω Μη Κυβερνητικών Οργανισμών. Ακόμα πιο αναβαθμισμένη μορφή συμμετοχής αποτελούν οι διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης κατά τη λήψη αποφάσεων ή αλλιώς ο «από κοινού» σχεδιασμός πολιτικών. Μεταξύ των διεθνών κειμένων που αναφέρουν τη συμμετοχική διαδικασία ως αναπόσπαστο τμήμα της περιβαλλοντικής πολιτικής ξεχωρίζουν: Το Σχέδιο Εφαρμογής της Παγκόσμιας Διάσκεψης για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (Johannesburg, 2002). Η Διακήρυξη του Ρίο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, αποτελούμενη από 27 βασικές αρχές-κατευθύνσεις των κοινωνιών που θα συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη. Η Agenda 21, που ουσιαστικά αποτελεί το σχέδιο βάσει του οποίου θα υλοποιηθούν οι αρχές του Ρίο (Rio Declaration). Η Σύμβαση του Aarhus για την πρόσβαση του κοινού στην περιβαλλοντική πληροφορία, τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων σε σχέση με το περιβάλλον και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα. Η Διακήρυξη του Δουβλίνου (Dublin Declaration) για την πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες. Η Υπουργική Διακήρυξη του Malmo (Malmo Ministerial Declaration) που αφορά τη συνεργασία και συμμετοχή του κοινού στον εντοπισμό και τη διαχείριση των κύριων περιβαλλοντικών προκλήσεων του 21ου αιώνα. Θεσμική εξέλιξη των αρχών που αποτυπώνονται στα παραπάνω κείμενα, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελούν: Η Οδηγία 2003/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, που θεσπίζει κανόνες για συμμετοχή του κοινού στην κατάρτιση σχεδίων και προγραμμάτων στα πλαίσια άλλων υπάρχουσων Οδηγιών. H Οδηγία 2003/4/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές πληροφορίες. Το Έκτο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, «Περιβάλλον 2010: Το μέλλον μας, η επιλογή μας». ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 3 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

5 Ουσιαστικά, οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες και τα προγράμματα εμπεριέχουν και εφαρμόζουν πλέον μια σειρά από αρχές που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υιοθετήσει μέσω εσωτερικών και διεθνών διαδικασιών, όπως ότι: Έργα και πολιτικές πρέπει να περιλαμβάνουν, από την αρχή ως το τέλος τους, τις ομάδες που θα επηρεαστούν από αυτά. Η (περιβαλλοντική) νομοθεσία πρέπει να συνδέεται με τις σχετικές επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Ως συνέπεια αυτής της προσέγγισης, η Οδηγία Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ για τα Νερά είναι το πιο φιλόδοξο δείγμα νομοθεσίας για την προστασία και τη βελτίωση της ποιότητας όλων των υδάτινων πόρων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο φιλόδοξος χαρακτήρας της Οδηγίας σχετίζεται με: Τα επιστημονικά προαπαιτούμενά της, όπως η καταγραφή (ποσοτική/ποιοτική) των διαθέσιμων υδάτινων πόρων. Τη διεπιστημονική προσέγγισή της που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, οικονομικά, δίκαιο, οικολογία και διαχείριση περιβάλλοντος. Την προβλεπόμενη συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών και την επίτευξη κοινωνικών συμφωνιών. Τις διοικητικές προβλέψεις της για εμπλοκή τόσο κάθετων (τομεακών/ιεραρχικών) όσο και οριζοντίων (περιφερειακών/στοχοσυγκεντρωμένων) αρμοδιοτήτων. Η Οδηγία Πλαίσιο 2000/60 είναι επίσης φιλόδοξη ως προς τον χρονικό της ορίζοντα. Θέτει μακροπρόθεσμους στόχους για την ποιότητα των υπόγειων νερών, συμπεριλαμβανομένης της επίτευξης «καλής χημικής κατάστασης» μέχρι το 2015, ενώ η επικαιροποίηση των αναπτυγμένων Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής προβλέπεται τουλάχιστον μέχρι το ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 4 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

6 Ειδικότερα ως προς το ζήτημα της δημόσιας συμμετοχής στο πλαίσιο της 2000/60: Οι διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης έχουν θεμελιώδη ρόλο κατά τη σύνταξη, την ανάγνωση και την αναθεώρηση των διαχειριστικών σχεδίων σε επίπεδο υδρολογικής λεκάνης, τα οποία αποτελούν και τη βασική θεματική της Οδηγίας. Οι κοινοτικές μεθοδολογίες που προτείνονται θα πρέπει να προσαρμοστούν στις εθνικές και τις περιφερειακές/τοπικές συνθήκες. Πέραν όμως της ανάδειξης της δημόσιας συμμετοχής ως τμήμα της διαδικασίας σχεδιασμού και προσαρμογής των μεθόδων, ο ίδιος ο τρόπος της συμμετοχής (εκπροσώπηση, βήματα, καταμερισμός εργασίας) δεν καθορίζεται σε βάθος. Η πιο σαφής αναφορά στη συμμετοχική διαδικασία γίνεται στο άρθρο 14 της Οδηγίας όπου δίνονται τρεις μέθοδοι συμμετοχής του κοινού: Πρόσβαση σε πληροφορίες Υποβολή παρατηρήσεων Ενεργός συμμετοχή - διαβούλευση Οι δύο πρώτες, συμβατικές μέθοδοι συμμετοχής, είναι υποχρεωτικές ενώ η τρίτη απλά ενθαρρύνετα, παρ' όλη τη σημαντικότητα του για την υλοποίηση της Οδηγίας. Ορίζονται όμως τα Κράτη-Μέλη υπεύθυνοι για τη διεξαγωγή των συμμετοχικών διαδικασιών, ως υπεύθυνοι για την επίτευξη των στόχων της Οδηγίας. Η ανάγκη κατάλληλου σχεδιασμού και προετοιμασίας της συμμετοχής μπορεί όμως να αντλήσει μεθοδολογίες από άλλα πλαίσια και κείμενα. Στην αξιολόγηση της συνολικής διαδικασίας λαμβάνονται υπ όψιν τόσο οι αρχικοί στόχοι και τα τελικά αποτελέσματα, όσο και το πλαίσιο της διαβούλευσης, τα ενδιάμεσα βήματα, η ευρύτητα, η αντιπροσωπευτικότητα και τα επίπεδα της συμμετοχής, οι μέθοδοι και τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν, η δέσμευση στην αξιοποίηση της συμμετοχής των ενδιαφερομένων μερών, οι επιμέρους εισροές και εκροές, καθώς και η ενδεχόμενη καινοτομία της διαδικασίας. Στο πλαίσιο της παρούσας αξιολόγησης θα καλύψουμε το σύνολο των παραπάνω παραμέτρων, δίνοντας όμως περιορισμένη έμφαση στα τεχνικά στοιχεία που εξετάζονται ειδικότερα στην Τελική Έκθεση Έκθεση Δημοσιοποίησης Δράσεων και Αποτελεσμάτων του Έργου. ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 5 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

7 ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Η τακτική ανάδειξη, την τελευταία εικοσαετία, της ανάγκης συμμετοχής του κοινού στη διαμόρφωση και υλοποίηση των περιβαλλοντικών πολιτικών έχει οδηγήσει στην ανάληψη ενός μεγάλου αριθμού και ενός ευρέους φάσματος τοπικών και περιφερειακών πρωτοβουλιών, με αποτέλεσμα τη σταδιακή ανάπτυξη μιας σημαντικής «εμπειρίας βάσης» για την εφαρμογή ανάλογων κινήσεων. Κατ' αρχάς, πέρα από θέματα αρχής και δημοκρατικής διακυβέρνησης, η συμμετοχική διαδικασία εμπεριέχεται στην Οδηγία 2000/60 για τη συμβολή της στην αποτελεσματικότερη υλοποίηση των στόχων της. Έχει δηλαδή αναγνωριστεί ότι η ίδια η εφαρμογή ενός σχεδίου για τη διαχείριση ενός πολύτιμου πόρου, όπως το νερό, χρειάζεται στην πράξη την αποδοχή των εμπλεκόμενων κοινωνικών ομάδων και ιδιαίτερα του τοπικού πληθυσμού. Από αυτή την άποψη είναι λογικό οι ομάδες αυτές να εμπλέκονται στον ίδιο τον σχεδιασμό εξ αρχής. Όμως το ότι είναι λογικό να γίνεται δεν σημαίνει ότι είναι και εύκολο να πραγματοποιηθεί. Η συμμετοχή στη διαδικασία εκπόνησης ενός σχεδίου διαχείρισης έχει μια σειρά από ελάχιστες προϋποθέσεις, που κάθε άλλο παρά δεδομένες είναι για έναν τοπικό πληθυσμό: Το ενδιαφέρον αντιπροσωπευτικού αριθμού πολιτών. Η δυνατότητα ουσιαστικής συνεισφοράς στον καθορισμό του αποτελέσματος. Η κατανόηση του αντικειμένου. Επαρκής χρόνος και διάθεση συμμετοχής. Η αποδοχή της διαδικασίας και των όποιων αποτελεσμάτων της. Η διευκόλυνση (facilitation) της εφαρμογής της διαδικασίας από άτομα και φορείς με κατάλληλη εμπειρία. Περαιτέρω, η ίδια η διαδικασία αποτελεί προαπαιτούμενο, με την έννοια του καθορισμού μιας συγκεκριμένης διαδρομής στην οποία δεν υπάρχουν παρακάμψεις και συντομότερες οδοί. Το ποια είναι αυτή η διαδρομή και, κατ' επέκταση, η διαδικασία, εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την ίδια την κοινότητα που καλείται να την ακολυθήσει. Για παράδειγμα, παρ όλη την εμπειρία εφαρμογής της πιο ευρέως διαδεδομένης τέτοιας προσέγγισης, της Τοπικής Agenda 21, δεν υπάρχει τυποποιημένος τρόπος υλοποίησής της. Η κάθε κοινότητα έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και διαφορετικές συνθήκες που επηρεάζουν την εφαρμογή σχεδίων για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Αν και υπάρχει μία σειρά βημάτων που πρέπει να ακολουθηθούν προκειμένου η διαδικασία να ακολουθήσει ορθή πορεία, ωστόσο η κάθε κοινότητα, ανάλογα με τις εμπειρίες της, το γνωστικό της υπόβαθρο, τους διαθέσιμους πόρους και τα υποστηρικτικά εργαλεία, μπορεί να επενδύσει ή όχι σε ορισμένα βήματα περισσότερο από ότι σε άλλα, κρίνοντας η ίδια πώς θα είναι πιο αποτελεσματική η διαδικασία. Επιπλέον, ως μια συμμετοχική διαδικασία, η υλοποίηση της Agenda 21 τοπικά παρέχει τη δυνατότητα στις κοινωνίες να σχεδιάσουν οι ίδιες τα βήματα υλοποίησης της. ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 6 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

8 Εν προκειμένω, το έργο LIFE Water Agenda υλοποιήθηκε σε μια χώρα με περιορισμένη κουλτούρα συμμετοχικότητας, καθώς και μακροπρόθεσμου σχεδιασμού. Γενικά, η περιβαλλοντική πολιτική καθορίζεται συνήθως «εκ των άνω προς τα κάτω» και συχνά ως προσαρμογή και μόνο των ευρωπαϊκών πολιτικών. Το ευέλικτο πλαίσιο της Agenda 21 επιλέγηκε, μεταξύ άλλων, επειδή εκτιμήθηκε ότι μπορεί να εφαρμοστεί στη βασική της μορφή σε αυτή τη φάση και να εξελιχθεί περαιτέρω στο μέλλον. Ένα άλλο ζήτημα είναι ότι, στον βαθμό που είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, δεν υπάρχει στον εθνικό επιχειρησιακό σχεδιασμό κάτι ανάλογο με την 25ετή περίοδο που προβλέπεται από την Οδηγία Πλαίσιο 2000/60. Επομένως, αν μη τι άλλο, απαιτείται μια υπέρβαση προκειμένου να συζητήσει κανείς δημόσια με μια τέτοια χρονική προοπτική. Από την άποψη αυτή, η πρόβλεψη της Οδηγίας για μελλοντική αναθεώρηση και επικαιροποίηση των παραγομένων σχεδίων, επιτρέπει την πιο ελεύθερη συζήτηση στη χρονική αυτή κλίμακα. Παράλληλα, η επιλογή και εφαρμογή των μεθόδων της Agenda 21 σήμερα θέτει τις βάσεις για τη σταδιακή ανάπτυξη της επιθυμητής κουλτούρας και στο μέλλον. Οι προϋποθέσεις για την επιτυχία της διαβούλευσης που αναφέρθηκαν παραπάνω, προσεγγίζονται στο πλαίσιο της Agenda 21 ως ακολούθως: Ως προς το εύρος και την αντιπροσωπευτικότητα της κοινωνικής συμμετοχής, η (Τοπική) Agenda 21 στοχεύει στην ενδυνάμωση της συμμετοχής των Τοπικών Αυτοδιοικήσεων, των γυναικών, των ιδιωτικών επιχειρήσεων, των εμπορικών και βιομηχανικών φορέων και των μη κυβερνητικών οργανώσεων που δρουν σε θέματα περιβάλλοντος. Για να ξεκινήσει μια συμμετοχική διαδικασία προϋποτίθεται η βούληση και η δημόσια δέσμευση των ΟΤΑ και των τοπικών πολιτικών εκπροσώπων, που έχουν άλλωστε και θεσμικό ρόλο στην υλοποίηση των περιβαλλοντικών πολιτικών. Η πληροφόρηση και ενημέρωση των πολιτών αποτελεί τον βασικότερο παράγοντα για τον βαθμό της ενεργούς συμμετοχής τους, καθώς και το πρώτο βήμα στη διαδικασία. Ακολουθεί η ενεργοποίηση των πολιτών και η εκδήλωση του ενδιαφέροντος τους. Στη συνέχεια, μέσα από συζήτηση, διατυπώνεται το πρόβλημα. Παράλληλα, διαμορφώνεται μια πιο τυπική «εταιρική» σχέση, με τον καθορισμό των κοινωνικών εταίρων που μετέχουν στη διαδικασία. Ο από κοινού σχεδιασμός του οράματος της τοπικής κοινωνίας για την περιοχή τους, αποτελεί το πρώτο (δημιουργικό) βήμα για τη σταδιακή διαμόρφωση του Σχεδίου Δράσης. Από το όραμα αναδεικνύονται οι στρατηγικοί στόχοι, τα μέσα και οι δράσεις για την εκπλήρωση του. Τέλος, σχεδιάζονται οι μηχανισμοί εφαρμογής και παρακολούθησης των δράσεων. ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 7 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

9 Η τριβή και η συζήτηση επί συγκεκριμένων θεμάτων αναδεικνύει διαφωνίες και συγκρούσεις και δίνει τη δυνατότητα να ξεπεραστούν. (Αντίθετα, η μη συμμετοχή οδηγεί στην παραμονή των διαφορετικών απόψεων εκτός του διαλόγου, με πιθανότερο αποτέλεσμα τη γιγάντωσή τους στο μέλλον). 1. Συμμετοχή στο σχεδιασμό Πρόσβαση στην πληροφορία ενημέρωση. Συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων 4. Συμμετοχή στην αξιολόγηση Συμμετοχή στην προσπάθεια να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων του έργου και καθορισμός των επόμενων κινήσεων Συμμετοχικές Διαδικασίες. Ενδεικτικά Στάδια εφαρμογής της Agenda Συμμετοχή στην εφαρμογή Πρόσβαση στην πληροφορία Συμμετοχή στην εφαρμογή των αποφάσεων 3. Συμμετοχή στην ανταλλαγή των οφελών Ανταλλαγή οφελών και αποτελεσμάτων του έργου Πέραν της εκπροσώπησης της τοπικής κοινωνίας, η όλη διαδικασία χρειάζεται την υποστήριξη εμπειρογνωμόνων, τόσο στο πλαίσιο της πληροφόρησης, όσο και στη διευκόλυνση της ροής και της επίλυσης πιθανών ζητημάτων. Εν προκειμένω, οι εμπειρογνώμονες προκύπτουν από την ομάδα έργου και --σε όφελος της διαδικασίας- δεν έχουν «δικαίωμα ψήφου» στις συναντήσεις. Αυτό δεν αποκλείει βεβαίως την ενεργό συμμετοχή με «δικαίωμα ψήφου» ατόμων με ανάλογες γνώσεις από την τοπική κοινωνία. Οι κατευθύνσεις των παραπάνω δυο βασικών θεσμικών πλαισίων (Οδηγία Πλαίσιο 2000/60 και Agenda 21) αποτέλεσαν σημεία εκκίνησης και έμπνευσης για την ανάπτυξη της διαδικασίας στο πλαίσιο του έργου. Δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη διαμόρφωση κλίματος εμπιστοσύνης, καθώς και στην παροχή αυτενέργειας και ανεξαρτησίας στους συμμετέχοντες προκειμένου να αναδειχθεί και να αξιοποιηθεί το τοπικό δυναμικό. ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 8 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

10 Ειδικότερα, η προτεινόμενη προσέγγιση, που βασίζεται σε κατευθύνσεις του Common Implementation Strategy for the Water Framework Directive. Guidance Document No 8 - Public Participation in relation to the WFD αποτελείται από 5 βασικά βήματα: 1. Καθορισμός της θεματολογίας 2. Αναγνώριση των συμμετεχόντων και καθορισμός της συμβολής τους σε κάθε στάδιο της διαδικασίας 3. Εφαρμογή της συμμετοχικής διαδικασίας με τη μεγαλύτερη δυνατή εμπλοκή του κοινού 4. Διάχυση των πληροφοριών και των αποτελεσμάτων το συντομότερο δυνατό στα διάφορα επίπεδα συμμετεχόντων 5. Follow-up δράσεις του έργου Η συμμετοχική διαδικασία στην περιβαλλοντική διαχείριση είναι μια συνεχής διαδικασία που δεν πρέπει να τερματίζεται με την ολοκλήρωση του σχεδίου δράσης. Η επιτυχία της διαδικασίας δεν κρίνεται μόνο από το μέγεθος της συμμετοχής κατά τη διεξαγωγή της και από τα πορίσματά της, αλλά και από τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα που θα φέρει. Εν προκειμένω, η πιλοτική εφαρμογή των προβλέψεων της Οδηγίας 2000/60 για τα Νερά για πρώτη φορά στη χώρα μας έχει εκ των πραγμάτων και μια «παιδευτική» διάσταση, με την έννοια ότι αναμένεται να χαρακτηρίσει σε σημαντικό βαθμό το ευρύτερο πλαίσιο της Οδηγίας ως προς τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η δικαιούχος του έργου LIFE Water Agenda ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. είχε προφανώς πλήρη συναίσθηση της σχετικής ευθύνης και ανέλαβε τον, καθοριστικό όπως θα φανεί στη συνέχεια, ρόλο του facilitator, προκειμένου η συμμετοχική διαδικασία να έχει τον βέλτιστο αντίκτυπο τόσο κατά τη διεξαγωγή της, όσο και ως προς τα αποτελέσματά της και μετά την ολοκλήρωσή της. ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 9 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

11 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ Μια γενική κατηγοριοποίηση των πιθανών ομάδων-στόχος είναι η ακόλουθη: Παράλληλα, στο πλαίσιο της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60 το πιθανό κοινό κατηγοριοποιείται με βάση τον ρόλο του σε σχέση με τη διαχείριση υδατικών πόρων: Στους "Decision-Makers" μπορούμε να ονομάσουμε όλα τα άτομα και τους φορείς που έχουν θεσμική αρμοδιότητα στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη διαχείριση του νερού: Υπουργεία, Περιφέρειες, Νομαρχίες, Δήμοι. Στους Χρήστες - Καταναλωτές του νερού περιλαμβάνονται οι αγρότες (δεδομένου ότι οι αγροτικές χρήσεις αντιπροσωπεύουν χοντρικά το 80% της συνολικής κατανάλωσης), η βιομηχανία και οι επιχειρήσεις, καθώς και το ευρύτερο καταναλωτικό κοινό της ύδρευσης. ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 10 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

12 Στους Εμπειρογνώμονες - Ειδικούς εντάσσονται επιστήμονες, σύμβουλοι, εκπαιδευτικά ιδρύματα, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και ειδικοί φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Η κατηγορία Διαχειριστές καλύπτει το σύνολο των ατόμων και φορέων που έχουν ρόλο εφαρμογής στη διαχείριση των υδάτων και γενικότερα υλοποίησης της Οδηγίας. Προφανώς, μεταξύ των παραπάνω κατηγοριών υπάρχουν σημαντικές επικαλύψεις, ιδιαίτερα μεταξύ Decision-Makers και Διαχειριστών. Σε κάθε περίπτωση, η συμμετοχική διαδικασία καλύπτει ένα μέρος από κάθε κατηγορία κοινού ενώ, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τα βήματα που γενικά ακολουθεί είναι (1) η ενημέρωση, (2) η έκφραση ενδιαφέροντος και (3) η συμμετοχή αυτή καθ' αυτή. Όπως φαίνεται και από το σχήμα, το τμήμα του κοινού που συμμετέχει σε κάθε βήμα αποτελεί υποσύνολο του προηγούμενου. Στο πλαίσιο του έργου, τα τρία στάδια σχεδιάστηκαν όπως φαίνονται στον παρακάτω πίνακα: Στάδια διαδικασίας Ημερομηνίες υλοποίησης 1 ο ΣΤΑΔΙΟ: Στοχευμένη Ενημέρωση Μάρτιος 06 - Απρίλιος 06 2 ο ΣΤΑΔΙΟ: Ενημέρωση Κινητοποίηση Μάιος 06 - Οκτώβριος 06 3 ο ΣΤΑΔΙΟ: Διαβούλευση ανάπτυξη και αποδοχή πολιτικής και κοινωνικής συμφωνίας Νοέμβριος 06 - Απρίλιος 07 ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 11 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

13 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ 1 ου ΣΤΑΔΙΟΥ: ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Στο πρώτο στάδιο, προτεραιότητα ήταν ειδικότερα οι παρακάτω κοινωνικές ομάδες και φορείς που έχουν ιδιαίτερο ρόλο στη διαμόρφωση ενός «κλίματος βάσης» ευνοϊκού για τη δημόσια διαβούλευση: Τα Δημοτικά Συμβούλια της περιοχής Τα σχολεία (Α βάθμια και Β βάθμια Εκπαίδευση) Οι αγρότες - κύρια μέσω των συνεταιρισμών τους, και Τοπικοί opinion leaders, άνθρωποι με τοπική κοινωνική αποδοχή και σχέση με το που στο εξής θα καλούνται μέντορες και μπορούν να αποτελέσουν μεσολαβητές αλλά και καταλύτες της διαδικασίας κοινωνικής συμφωνίας. Ειδικότερα, στο στάδιο αυτό, που κάλυψε το διάστημα Μάρτιος 06 Μάιος 06, πραγματοποιήθηκαν ενημερωτικές πρωτοβουλίες προς: Δημοτικά Συμβούλια 3 ΟΤΑ, στις 10 και 24 Μαΐου 2006 Δέκα (10) Αγροτικούς Συνεταιρισμούς, τον Μάιο 2006 Το βαφείο υφασμάτων COLORA A.E., στις 5 Μαΐου 2006 Σχολεία από τον Οκτώβριο 2005 μέχρι τη λήξη του έργου Στο τέλος περίπου αυτής της περιόδου, ολοκληρώθηκε το σημαντικότερο τμήμα των επιστημονικών παραδοτέων που αποτέλεσαν, στη συνέχεια, την τεκμηρίωση τόσο του προβλήματος όσο και των δυνατοτήτων αντιμετώπισης (ισοζύγιο νερού, ποιοτικές και ποσοτικές αναλύσεις, σενάρια). ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 12 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

14 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ 2 ου ΣΤΑΔΙΟΥ: ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ - ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ Στο διάστημα Μάιος 2006 Νοέμβριος 2006, οι ομάδες-στόχος διευρύνθηκαν περιλαμβάνοντας όλους τους τοπικούς κοινωνικούς εταίρους καθώς και φορείς εκτός περιοχής αναφοράς που είτε έχουν λόγο στη διαχείριση των υδάτων είτε δραστηριοποιούνται στον τομέα. Το περιεχόμενο της ενημέρωσης κάλυψε: Την κατάσταση των υδάτινων πόρων στην περιοχή και τα προβλήματα ποιότητας, ποσότητας και ελλιπούς διαχείρισης. Τις πολιτικές που επιβάλλουν αλλαγές στη διαχείριση των υδάτινων πόρων (Οδηγία Πλαίσιο 2000/60). Την ανάγκη και τους τρόπους συμμετοχής της κοινής γνώμης στη σύνταξη Τοπικών Σχεδίων Δράσης. Το ίδιο το έργο και τις δράσεις που ακολουθούν. Για την παροχή αυτής της ενημέρωσης δημιουργήθηκαν και αξιοποιήθηκαν μια σειρα από εργαλεία όπως: εταιρική ταυτότητα έργου, βασικό ενημερωτικό έντυπο, αφίσα, έντυπο για την εξοικονόμηση νερού, συχνές ερωτήσεις (FAQ), βασικός ιστότοπος και ψηφιακό πάρκο νερού, δελτία τύπου & press pack κλπ. ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 13 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

15 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ 3 ου ΣΤΑΔΙΟΥ: ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΧΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ Το κατ εξοχήν τμήμα της συμμετοχικής διαδικασίας πραγματοποιήθηκε στο τρίτο αυτό στάδιο, όπου τα ενδιαφερόμενα μέρη προσκλήθηκαν να λάβουν ενεργό μέρος στη διαμόρφωση ενός κοινού πλαισίου για τη διαχείριση του νερού στη λεκάνη απορροής του Ανθεμούντα. Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως παρότι από την πλευρά του facilitator της διαδικασίας (ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε.) υπήρχε σαφής σχεδιασμός και χρονοδιάγραμμα για τη διαδικασία, το αποτέλεσμά της δεν είχε με κανέναν τρόπο προδιαγραφεί, ούτε και μπορούσε να υπάρχει κάποιου είδους διασφάλιση για την επιτυχή ολοκλήρωσή της. Υπό την έννοια αυτή, κάθε βήμα της διαδικασίας συνέβαλε με τον τρόπο του στη συνολική πορεία, τόσο από πλευράς υλοποίησης (π.χ. προσέλκυση κάποιου κοινού - στόχου) όσο και από πλευράς περιεχομένου (π.χ. εισροή από το εν λόγω κοινό). Η έναρξη της συμμετοχικής διαδικασίας έγινε με το 1 ο Φόρουμ (ανοιχτή συνάντηση) κοινωνικού διαλόγου στις 5 Ιουνίου του Η πλήρης διαδρομή μέχρι την ολοκλήρωσή της στο 3 ο Φόρουμ, καθώς και την προβλεπόμενη συνέχειά της παρουσιάζεται συνοπτικά στο ακόλουθο σχήμα:

16 1 ο Forum Ενημέρωση Σύσταση Επιτροπής Διαβούλευσης 5 Ιουνίου ο Forum Πιέσεις & επιπτώσεις στους υδατικούς πόρους Αναγκαία μέτρα Σενάρια Διαχείρισης νερού Οικονομική Ανάλυση & Τιμολόγηση Νερού 4 Δεκεμβρίου ο Forum Παρουσίαση Πολιτικής Νερού & Πρωτοκόλλου Νερού Σύναψη Τοπικής Συμφωνίας Πλαίσιο Παρακολούθησης της συμφωνίας 13 Ιουλίου 2007 Υλοποίηση & Δημόσιος Έλεγχος Εφαρμογής της συμφωνίας 1 η & 2 η Συνεδρίαση Επιτροπής Διαβούλευσης Συμπεράσματα 1 ου Forum Πλαίσιο λειτουργίας Χρονοδιάγραμμα Επικοινωνία με μέλη 11 Ιουλίου & 1 Νοεμβρίου 2006 Μελέτες έργου LIFE - Υποστήριξη από εταιρικό σχήμα Συνεδριάσεις Επιτροπής Διαβούλευσης Διαμόρφωση Πολιτικής Ορθολογικής Διαχείρισης Νερού και Σύνταξη Πρωτοκόλλου Νερού 2ος ος 2007 Ομάδες Εργασίας Ολομέλεια Επιτροπής Τελικός Έλεγχος Πρωτοκόλλου Νερού από την Επιτροπή Διαβούλευσης 6ος 2007

17 Το 1 ο Φόρουμ ακολούθησε η σύσταση της Επιτροπής Διαβούλευσης, στόχος της οποίας ορίστηκε η «από κοινού Διαμόρφωση Πολιτικής για την Ορθολογική Διαχείριση του Νερού της περιοχής». Ως Μέσα για την επίτευξη του στόχου αυτού προσδιορίστηκαν: Οι συνεδριάσεις των μελών της Επιτροπής Η υποστήριξη από τους εταίρους του έργου LIFE Η λειτουργία ομάδων εργασίας (αμιγώς από μέλη της Επιτροπής ή μικτές με επιστήμονες) Η επικοινωνία με τους εταίρους της Κοινωνικής Διαβούλευσης (ανοιχτός διάλογος, κοινοποίηση συνεδριάσεων και προόδου εργασιών, κλπ.) Η Επιτροπή διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στη συμμετοχική διαδικασία, καθώς αποτέλεσε τον χώρο όπου ο διάλογος πραγματοποιήθηκε ουσιαστικά και σε βάθος. Από την πλευρά τους, οι ανοιχτές συναντήσεις έδωσαν τη δυνατότητα άμεσης επαφής με το ευρύτερο δυνατό κοινό. Στις πρώτες δύο συναντήσεις της Επιτροπής (11/7/2006 και 1/11/2006) συζητήθηκαν και καθορίστηκαν Ο ρόλος της Επιτροπής Το πλαίσιο λειτουργίας της Επιτροπής, καθώς και ο κανονισμός λειτουργίας της Για την καλύτερη και συνεπέστερη λειτουργία της Επιτροπής, ο κατάλογος συμμετοχών έκλεισε στο 2 ο Φόρουμ Κοινωνικού Διαλόγου, που πραγματοποιήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2006 και όπου παρουσιάστηκαν λεπτομερώς τα συμπεράσματα των επιστημονικών μελετών υποστήριξης της διαδικασίας. Ειδικότερα, η θεματολογία περιλάμβανε: Τη λειτουργία της Επιτροπής Διαβούλευσης Τα αποτελέσματα παρακολούθησης των υδάτινων σωμάτων της λεκάνης του Ανθεμούντα Την παρουσίαση των σεναρίων διαχείρισης νερού με έτος στόχο το 2020 Την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης σε σχέση με την οικονομική ανάλυση, καθώς και των αρχών τιμολόγησης ύδατος Την επίσημη έναρξη του κοινωνικού διαλόγου Στη συνέχεια του 2 ου Φόρουμ, πραγματοποιήθηκε στις 6/2/2006 η 3η συνάντηση της Επιτροπής, με θέματα: Την αξιολόγηση της πορείας της διαδικασίας διαβούλευσης. Τη σύσταση ομάδων εργασίας (αγροτικός τομέας, εκπαίδευση ενημέρωση) Την παρουσίαση των προτεινόμενων σχεδίων δράσης και υποδομών διαχείρισης Οι ομάδες εργασίας έδωσαν σημαντικές εισροές στον κοινωνικό διάλογο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η λειτουργία της ομάδας γα τον αγροτικό τομέα, με έντονη δραστηριότητα (συναντήσεις: 15/2/07, 25/2/07, 15/3/07 και 22/3/07) και θέματα:

18 Την ανάπτυξη θεματολογίας εργασίας Τους Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής Το θεσμικό πλαίσιο αδειών έργων και χρήσης νερού και των έλεγχο των υπεραντλήσεων Την ανασκόπηση και τελική διατύπωση προτάσεων για τον αγροτικό τομέα Η 4η συνάντηση της Επιτροπής πραγματοποιήθηκε στις 9/3/2007, εντός δηλαδή της περιόδου δραστηριότητας της ομάδας εργασίας για τον αγροτικό τομέα, με θέματα: Την κατάθεση προτάσεων έργων υποδομής Την παρουσίαση της τιμολογιακής πολιτικής Η παράλληλη αυτή πρόοδος των εργασιών συνέβαλε, μεταξύ άλλων, στην εγρήγορση και τη δημιουργία κλίματος συμμετοχικότητας. Η 5η συνάντηση της Επιτροπής Διαβούλευσης πραγματοποιήθηκε στις 9/5/2006, μετά το πέρας των εργασιών των ομάδων εργασίας για τον αγροτικό τομέα και την εκπαίδευση ενημέρωση. Συζητήθηκαν: Οι προτάσεις της ομάδας εργασίας για τη διαχείριση νερού στον αγροτικό τομέα. Ολοκληρώθηκε ο κατάλογος των έργων υποδομής Η κοστολόγηση τιμολόγηση του νερού Οι δράσεις εκπαίδευσης ενημέρωσης Η σύνταξη του Πρωτοκόλλου διαχείρισης του νερού Η 6η και τελική συνάντηση της Επιτροπής πραγματοποιήθηκε στις 7/6/2007 με θέματα: Τη συζήτηση επί των άρθρων του Πρωτοκόλλου Την αποδοχή του πρωτοκόλλου από την Επιτροπή Η διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης ολοκληρώθηκε με το 3 ο Φόρουμ Κοινωνικού Διαλόγου που πραγματοποιήθηκε στις 13 Ιουλίου του 2007, με θέματα: Την παρουσίαση του Πρωτοκόλλου Νερού Τη σύναψη Τοπικής Κοινωνικής Συμφωνίας με την αποδοχή του Πρωτοκόλλου. Σημειώνεται ότι το Πρωτόκολλο έμεινε ανοικτό για υπογραφή μέχρι και τον Σεπτέμβριο 2007 Τον καθορισμό των μέσων και φορέων παρακολούθησης της συμφωνίας. Ειδικότερα ορίστηκε η Επιτροπή Διαβούλευσης να αναλάβει αρχικά τον ρόλο Επιτροπής Παρακολούθησης. Στο σύνολό της, εκτιμάται ότι η διαδικασία που ακολουθήθηκε είχε μια συνεπή, ολοκληρωμένη και συνεκτική δομή, και ότι διασφάλισε ένα ικανοποιητικό πλαίσιο συμμετοχής και αξιοποίησης της συμμετοχής αυτής καθ οδόν προς τη σύναψη της δημόσιας κοινωνικής συμφωνίας. ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 17 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

19 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Από τη σύστασή της, η συμμετοχή στην Επιτροπή Διαβούλευσης κυμάνθηκε από 20 (6 η Συνεδρίαση) μέχρι 32 άτομα (3 η Συνεδρίαση). Συνολικά συμμετείχαν (έστω και με μία παρουσία) 48 διαφορετικά άτομα. Από τις επιμέρους παρουσίες (βλ. Παράρτημα Α) προκύπτει ότι κάθε άτομο συμμετείχε κατά μέσο όρο σε 3 συνεδριάσεις, δηλαδή στο μισό του συνόλου. Επίσης, επί 288 πιθανών παρουσιών (6 συνεδριάσεις Χ 48 άτομα) είχαμε συνολικά 143, δηλαδή ποσοστό 49,7% που κρίνεται μάλλον οριακό. Το ποσοστό αυτό, όπως και ο επίσης οριακός μέσος όρος παρουσιών κάθε συμμετέχοντα είναι συνέπεια του ότι ένας σημαντικός αριθμός ατόμων (14) είχε μόνο μία παρουσία στην Επιτροπή. Τα πράγματα αλλάζουν σημαντικά αν εξετάσουμε την εκπροσώπηση των φορέων στην Επιτροπή (Παράρτημα Β) βάσει της ιδιότητας των συμμετεχόντων. Στην περίπτωση αυτή βλέπουμε ότι εκπροσωπήθηκαν συνολικά 29 φορείς, με ελάχιστο αριθμό τους 16 (1 η Συνεδρίαση) και μέγιστο τους 25 (3 η Συνεδρίαση) και με μέσο όρο 4 παρουσίες για τον καθένα. Παράλληλα, επί 174 πιθανών παρουσιών (6 συνεδριάσεις Χ 29 φορείς) είχαμε συνολικά 116, δηλαδή ποσοστό 66,7% που κρίνεται ικανοποιητικό. Επίσης ικανοποιητική είναι η αντιπροσωπευτικότητα των φορέων και ατόμων που καλύπτει όλες τις κατηγορίες ομάδων στόχος που αναφέρθηκαν αρχικά, είτε με βάση τη γενική κατηγοριοποίηση, είτε αυτήν της Οδηγίας 2000/60, είτε με βάση την τοπική εκπροσώπηση (βλ.πίνακα). Αξίζει εδώ να σημειωθεί η εκπροσώπηση στην Επιτροπή των τριών κυρίων δήμων της λεκάνης, Ανθεμούντα, Βασιλικών και Θέρμης, σε επίπεδο Δημάρχου ή Αντιδημάρχου. Τέλος, παρουσιάζει ενδιαφέρον το φαινόμενο της «πολλαπλής ιδιότητας» αρκετών από τα άτομα που συμμετείχαν στην Επιτροπή, π.χ. μέλη Δημοτικών Συμβουλίων μπορεί να είναι επίσης μέλη Αγροτικών Συνεταιρισμών κλπ. Παρότι τα συμφέροντα και ενδιαφέροντα των επιμέρους φορέων στους οποίους συμμετέχουν τα άτομα ενίοτε συγκρούονται, εν προκειμένω η πολλαπλή ιδιότητα κρίνεται θετική, καθώς ενισχύει την πιθανότητα οι επιμέρους πολιτικές να είναι συνεπείς προς το πνεύμα της κοινωνικής συμφωνίας. Σε κάθε περίπτωση, είναι σαφές ότι η διαδικασία διαβούλευσης προσέλκυσε το ενδιαφέρον περιορισμένου αριθμού ατόμων και φορέων που, όμως, ήταν μάλλον οι πλέον σημαντικοί για το ζήτημα της διαχείρισης του νερού στην περιοχή. Εκπροσώπηση Αρχική Τελική Δήμος Θέρμης Δήμος Βασιλικών 7 16 Δήμος Ανθεμούντα 5 8 Δήμος Μίκρας 1 1 Φορείς ΣΥΝΟΛΟ ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 18 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

20 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ Αποτέλεσμα της διαδικασίας είναι αφενός το Πρωτόκολλο Διαχείρισης Νερού για την υδρολογική λεκάνη του Ανθεμούντα, ως παραδοτέο κείμενο συντεταγμένο από κοινού, αφετέρου η αποδοχή του από το ευρύτερο κοινό και τους φορείς. Δεδομένου ότι η αποδοχή, πέραν της αρχικής επικύρωσης και υπογραφής του, θα κριθεί σε ένα βάθος χρόνου, στη φάση αυτή εξετάζουμε κατά κύριο λόγο το ίδιο το κείμενο. Σε κάθε περίπτωση, θεωρείται ότι η επικύρωση του Πρωτοκόλλου ανταποκρίνεται στον αρχικό στόχο για σύναψη μιας δημόσιας κοινωνικής συμφωνίας για το νερό. Εκ πρώτης όψεως, το κείμενο ακολουθεί μια μάλλον τυπική διάρθρωση (βλ. πρώτο σχήμα), με το Προοίμιο να λειτουργεί ως Διακήρυξη Αρχών, αναγνωρίζοντας το γενικότερο πλαίσιο και την ανάγκη διασφάλισης του νερού ως κοινωνικού αγαθού στην πληθώρα των χρήσεων και ρόλων του. Τα κεφάλαια Ι Γενικές Διατάξεις, IV Εφαρμογή, Έλεγχος και Αξιολόγηση και V Τελικές Διατάξεις θέτουν το γενικότερο διοικητικό πλαίσιο στο οποίο το Πρωτόκολλο μπορεί να εφαρμοστεί. Τα κεφάλαια ΙΙ Ειδικά Μέτρα και ΙΙΙ Έρευνα, Κατάρτιση και Ενημέρωση, προδιαγράφουν τα βασικά πρακτικά μέσα και μέτρα υλοποίησης των συμφωνημένων στόχων. Μια πιο προσεκτική ματιά στη θεματική διάρθρωση του κειμένου (βλ. δεύτερο σχήμα) αποκαλύπτει ότι το βάρος των επιμέρους κεφαλαίων είναι αρκετά ανομοιογενές. Ειδικότερα τα κεφάλαια των Γενικών Διατάξεων και των Ειδικών Μέτρων είναι πολύ πιο αναλυτικά από τα υπόλοιπα. Η διαπίστωση αυτή υποδηλώνει (α) την εγγενή πολυπλοκότητα των ζητημάτων που καταγράφονται στα δύο αυτά κεφάλαια ή/και (β) το αυξημένο ενδιαφέρον των συμμετεχόντων για τα ζητήματα αυτά. Ως προς το (α) σκέλος, είναι γεγονός ότι οι διοικητικές προκλήσεις που σχετίζονται με την εφαρμογή της Οδηγίας 2000/60 είναι πολλές και μη επαρκώς λυμένες. Για παράδειγμα, η εφαρμογή της σε υδρολογικές λεκάνες απορροής, των οποίων τα όρια δεν σχετίζονται με τη διοικητική κατάτμηση της επικράτειας, συνεπάγεται την ανάγκη συνεργασίας πολλαπλών διοικητικών δομών διαφόρων επιπέδων. Η ανάθεση στη χώρα μας της ευθύνης στο επίπεδο της περιφέρειας, συμβάλει μόνο κατά μέρος στην αντιμετώπιση των σχετικών προκλήσεων, δεδομένου ότι οι ίδιες οι λεκάνες απορροής της ελληνικής επικράτειας είναι πολύ μικρότερου μεγέθους. Ως εκ τούτου, η ρητή αναφορά στη συνεκτίμηση των στόχων του Πρωτοκόλλου στις άλλες πολιτικές και τη συνεργασία των περιφερειακών και τοπικών αρχών στο Κεφάλαιο Ι έχει κάθε άλλο παρά τυπικό νόημα. Ως προς το (β) σκέλος, το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των συμμετεχόντων στο κοινωνικό διάλογο για συγκεκριμένα επιμέρους ζητήματα, τεκμηριώνεται στη συνέχεια με την απεικόνιση της εστίασης του διαλόγου στα εν λόγω σημεία. Σε ό,τι αφορά την αποδοχή του Πρωτοκόλλου, αυτή κρίνεται ικανοποιητική, στον βαθμό που η μεγάλη πλειοψηφία των φορέων που συμμετείχαν στη διαδικασία διαβούλευσης επικύρωσαν το τελικό κείμενο σε συνέχεια της δημόσιας παρουσίασής του στο 3 ο Φόρουμ κοινωνικού διαλόγου. ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 19 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

21

22

23 ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΙΣΡΟΩΝ Η μικρή συμμετοχή αγροτών (μέσω αγροτικών συνεταιρισμών) στο 1 ο Φόρουμ, το οποίο απετέλεσε και το σημείο εκκίνησης καθ αυτού του κοινωνικού διαλόγου, δημιούργησε έναν εύλογο προβληματισμό για την εκπροσώπηση του σημαντικού αυτού κοινού-στόχου τόσο ως κοινωνικής ομάδας όσο και ως ομάδας χρηστών νερού στη διαδικασία. Είναι ιδιαίτερα σημαντική επομένως η ανάληψη πρωτοβουλίας για σύσταση και λειτουργία ομάδας εργασίας για τη διαχείριση υδατικών πόρων στον αγροτικό τομέα στις ίδιες τις αγροτικές περιοχές, η οποία ενίσχυσε σημαντικά την εκπροσώπηση της συγκεκριμένης ομάδας, κατά το ρητό «αν δεν πάει το βουνό στον Μωάμεθ θα πάει ο Μωάμεθ στο βουνό». Τα πρακτικά της εν λόγω ομάδας εργασίας αναδεικνύουν το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των συμμετεχόντων για ζητήματα όπως η μέτρηση της κατανάλωσης και η τιμολόγηση του νερού. Οι συναντήσεις της ομάδας οδήγησαν στη σύνταξη ενός κειμένου προτάσεων με 16 σημεία, εκ των οποίων τα 14 συμπεριλήφθηκαν στο τελικό κείμενου του Πρωτοκόλλου, είτε συγκεκριμένα, είτε με γενικότερες αναφορές. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα συγκεκριμένης αναφοράς σημειώνουμε τις προϋποθέσεις εφαρμογής των Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής που στο Πρωτόκολλο περιλαμβάνονται με την αρχική πρόταση σχεδόν αυτολεξεί: «Για την εφαρμογή των ΚΟΓΠ είναι αναγκαίο η πολιτεία και οι φορείς της τοπικής και νομαρχιακής αυτοδιοίκησης να ολοκληρώσουν υποδομές και εργαλεία, όπως: εδαφολογικός χάρτης με υδροδυναμικά χαρακτηριστικά του εδάφους, χάρτης ίσων τιμών εξατμισοδιαπνοής αναφοράς, κινητές μονάδες αξιολόγησης της άρδευσης, ολοκληρωμένο πρόγραμμα ενημέρωσης και εκπαίδευσης, γεωργικοί σύμβουλοι, ολοκληρωμένο δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών, δίκτυο παρακολούθησης ποιότητας και ποσότητας νερού, αξιόπιστο σύστημα ελέγχου εφαρμογής». Άλλο παράδειγμα είναι η αναφορά του Πρωτοκόλλου στο ζήτημα των υδρομέτρων, που αντικατοπτρίζει τις ιδιαίτερες ευαισθησίες των αγροτών: «Για τους ίδιους λόγους προτείνεται η εγκατάσταση υδρομέτρων σε όλες τις ιδιωτικές γεωτρήσεις της περιοχής. Τα υπογράφοντα μέρη δεσμεύονται ότι δε θα χρησιμοποιήσουν σε καμία περίπτωση το μέτρο της εγκατάστασης υδρομέτρων για την τιμολόγηση του νερού στις ιδιωτικές αγροτικές γεωτρήσεις, προωθώντας το μήνυμα ότι προτεραιότητα και στόχος είναι η ορθολογική χρήση του νερού». Χαρακτηριστικά θέματα που περιλαμβάνονται στις αρχικές προτάσεις και στα οποία το Πρωτόκολλο κάνει έμμεση αναφορά είναι η κωδικοποίηση της νομοθεσίας και η κατάρτιση σχεδίων διαχείρισης κρίσεων. Τα δύο σημεία που δεν συμπεριλήφθηκαν με κάποιον τρόπο στο Πρωτόκολλο είναι οι προτάσεις για σύσταση ομάδων παραγωγών και για την ανάπτυξη διαύλων επικοινωνίας για την προώθηση προτάσεων στον αγροτικό τομέα. Και στις δύο περιπτώσεις αφορούν μάλλον ζητήματα εσωτερικής / συντεχνιακής οργάνωσης των αγροτών, παρά θέματα που άπτονται μιας ευρύτερης κοινωνικής συμφωνίας. Στο ακόλουθο σχήμα γίνεται αντιστοίχιση των προτάσεων της ομάδας εργασίας στα επιμέρους σημεία του τελικού Πρωτοκόλλου.

24 ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 23 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

25 ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΑΛΟΓΟΥ Οι συνεδριάσεις της Επιτροπής Διαβούλευσης αντικατοπτρίζουν αφενός τα στάδια της διαδικασίας διαβούλευσης, αφετέρου την «ωρίμανση» καθ αυτού του αντικειμένου του διαλόγου: Οι πρώτες δύο συνεδριάσεις εστιάστηκαν στο πλαίσιο λειτουργίας της ίδιας της Επιτροπής, συμπεριλαμβανομένου του χρονοδιαγράμματός της και της εσωτερικής της επικοινωνίας Στις ενδιάμεσες δύο συνεδριάσεις συντέθηκε ένα κοινό γνωστικό υπόβαθρο για τη λεκάνη απορροής του Ανθεμούντα με: τα αποτελέσματα παρακολούθησης των υδάτινων σωμάτων, τα σενάρια διαχείρισης νερού με έτος στόχο το 2020 και τα προτεινόμενα σχέδια δράσης και οι υποδομές διαχείρισης. Παράλληλα, έγινε η σύσταση των ομάδων εργασίας (αγροτικός τομέας, εκπαίδευση ενημέρωση) με στόχο την πληρέστερη επεξεργασία επιμέρους ζητημάτων. Στην πέμπτη συνεδρίαση ολοκληρώθηκε ουσιαστικά η εικόνα με τη συγκέντρωση περαιτέρω τεχνικών - επιστημονικών εισροών (ολοκλήρωση καταλόγου έργων υποδομής και κοστολόγηση - τιμολόγηση νερού) καθώς και των προτάσεων των ομάδων εργασίας. Στην τελευταία συνάντηση παρουσιάστηκε το σχέδιο κειμένου του Πρωτοκόλλου επί του οποίου έγινε εκτενής συζήτηση. Στον επόμενο πίνακα, με βάση τα πρακτικά της Επιτροπής Διαβούλευσης και τη διάρθρωση του τελικού κειμένου του Πρωτοκόλλου, γίνεται μια προσπάθεια απεικόνισης της θεματικής εξέλιξης της συζήτησης στο πλαίσιο της Επιτροπής και των τριών Φόρουμ. Η σκουρότητα του χρώματος υποδηλώνει τον βαθμό στον οποίο τα επιμέρους ζητήματα συζητήθηκαν συγκεκριμένα ή έγινε γενική αναφορά σε αυτά. Παρά τον σχετικό υποκειμενισμό, διαφαίνεται το σημαντικό ενδιαφέρον για τα ζητήματα που περιλήφθηκαν στα δύο πρώτα κεφάλαια (Γενικές Διατάξεις και Ειδικά Μέτρα) όπως άλλωστε υποδηλώνεται και από την εκτεταμένη ανάλυση των δύο αυτών αξόνων στο τελικό κείμενο. Περαιτέρω, διαφαίνεται ο κρίσιμος ρόλος του facilitator (ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε.) στην οργάνωση αφενός της ροής της πληροφορίας, αφετέρου στη διαμόρφωση του σχεδίου του κειμένου του Πρωτοκόλλου με βάση τις εισροές και τις θέσεις που αναδείχθηκαν στην Επιτροπή. Είναι μάλλον απίθανο το «νοηματικό άλμα» που έγινε από την 5 η στην 6 η συνεδρίαση να μπορούσε να συντελεστεί χωρίς εκτενή υποστήριξη. Μ όλα ταύτα, αξίζει και πάλι ιδιαίτερης μνείας το γεγονός ότι ο facilitator δεν επεδίωξε να κετευθύνει τις θέσεις αυτές καθ αυτές, αλλά μόνο να τις διατυπώσει με τη μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί η αίσθηση που πηγάζει από την εξέλιξη της διαβούλευσης, ότι το αυστηρό χρονικό πλαίσιο που ετέθη εξ αρχής συνέβαλε καθοριστικά στον ρυθμό και την αποτελεσματικότητα των εργασιών της Επιτροπής και των θεματικών ομάδων εργασίας. ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 24 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

26 ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Μάρτιος 06 Μάιος 06 Μάιος 06 - Νοέμβριος 06 Δεκέμβριος 06 - Ιούλιος 07 ΣΤΑΔΙΟ 1. Στοχευμένη Ενημέρωση 2. Ενημέρωση - Κινητοποίηση 3. Διαβούλευση - Ανάπτυξη πολιτικής - Κοινωνική συμφωνία ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 5/6/ /7/2006 1/11/2006 4/12/2006 6/2/2006 9/3/2007 9/5/2006 7/6/ /7/2007 FORUM 1ο Forum 2ο Forum 3ο Forum ΣΥΝΑΝΤ 1η 2η 3η 4η 5η 6η ΗΣΕΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Σύσταση Συνεδρίαση Συνεδρίαση Συνεδρίαση Συνεδρίαση Συνεδρίαση Συνεδρίαση ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΕΡΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ I - ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ II - ΕΙΔΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ III - ΕΡΕΥΝΑ, ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΠΡΟΟΙΜΙΟ Άρθρο 1 - Στόχοι Άρθρο 2 - Βασικές υποχρεώσεις Άρθρο 3 - Συνεκτίμηση των στόχων στις άλλες πολιτικές Άρθρο 4 - Συμμετοχή των περιφερειακών και τοπικών αρχών Άρθρο 5 - Ίδρυση και λειτουργία φορέα διαχείρισης της λεκάνης απορροής Άρθρο 6 - Προστασία της ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων υδροφορέων Άρθρο 7 - Προστασία των μη ανανεώσιμων υδατικών αποθεμάτων Άρθρο 8 - Εξασφάλιση καλής ποιότητας νερού για ύδρευση Άρθρο 9 - Αντιμετώπιση φυσικών κινδύνων από το νερό - αντιπλημμυρική προστασία Άρθρο 10 - Ορθολογική διαχείριση της κατανάλωσης και αύξηση της προσφοράς νερού Άρθρο 11 - Προγραμματισμός αστικοποίησης και χρήσεων γης Άρθρο 12 - Συμπληρωματικά μέτρα Άρθρο 13 - Έρευνα, εφαρμογές και διαχρονική παρακολούθηση Άρθρο 14 - Σύστημα μόνιμης παρακολούθησης και ενημέρωσης Άρθρο 15 - Κατάρτιση και πληροφόρηση Άρθρο 16 - Οργάνωση της κοινωνικής συμμετοχής και διαβούλευσης - Υποστήριξη δράσεων εθελοντισμού ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV - ΕΦΑΡΜΟΓΗ, ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ V - ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 17 - Εφαρμογή πρωτοκόλλου Άρθρο 18 - Ορισμός επιτροπής παρακολούθησης Άρθρο 19 - Έλεγχος της τήρησης των υποχρεώσεων Άρθρο 20 - Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των διατάξεων του πρωτοκόλλου Άρθρο 21 - Σχέσεις μεταξύ της διαδικασίας διαβούλευσης και του πρωτοκόλλου Άρθρο 22 - Υπογραφή και επικύρωση ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 25 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

27 ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ Η επιτυχία ή μη μιας διαδικασίας κοινωνικού διαλόγου κρίνεται από ποικίλους παράγοντες. Ως κριτήρια για την εκ των υστέρων αξιολόγηση της συγκεκριμένης διαδικασίας μπορούμε, μεταξύ άλλων, να θέσουμε τα εξής: Στόχοι & αποτελέσματα: Η διαδικασία πέτυχε τον αρχικό της στόχο, της σύναψης μιας δημόσιας κοινωνικής συμφωνίας για το νερό. Περαιτέρω, διαμόρφωσε ένα σημαντικό προηγούμενο στον δημόσιο διάλογο, καθώς και ένα πολύτιμο θετικό κλίμα συνεννόησης και συνεργασίας σε τοπικό επίπεδο. Πλαίσιο διαλόγου: η πραγματοποίηση συνεδριών διαλόγου κλειστού (Επιτροπή) και ανοιχτού χαρακτήρα (Φόρουμ) σε μια αλληλοϋποστηριζόμενη ροή, παρείχε ένα ολοκληρωμένο και συνεπές πλαίσιο διαλόγου. Η σύσταση παράλληλων ομάδων εργασίας, ιδιαίτερα στον αρχικά υποεκπροσωπούμενο αγροτικό τομέα, διεύρυνε τη συμμετοχή και συνέβαλε με σημαντικές εισροές. Το σύνολο των σχετικών πληροφοριών αναρτήθηκαν στον ιστότοπο του έργου ή/και διανεμήθηκαν στους συμμετέχοντες στις επιμέρους συναντήσεις, παρέχοντας ένα κοινό υπόβαθρο για τον διάλογο. Τέλος, η τήρηση λεπτομερών πρακτικών και η ανάρτησή τους στο δημόσιο ιστότοπο του έργου κατοχυρώνει της διαφάνεια των διαδικασιών και τη διαρκή δυνατότητα αναδρομής στο γράμμα και το πνεύμα των αποφάσεων. Η αύξηση των συμμετεχόντων στην Επιτροπή Διαβούλευσης από τον αρχικό στον τελικό κατάλογο είναι ενδεικτική της αποδοχής του πλαισίου διαλόγου και του κλίματος δημιουργικής συνεργασίας που αναδείχτηκε. Επίπεδα συμμετοχής και αντιπροσωπευτικότητα: Τόσο στις συνεδριάσεις της Επιτροπής Διαβούλευσης, όσο και στα δήμοσια Φόρα, εκπροσωπήθηκαν διάφορα επίπεδα εξουσίας και αρμοδιοτήτων, από απλούς δημότες μέχρι Δημάρχους και από Μη Κυβερνητικούς Φορείς μέχρι την Περιφέρεια. Οι φορείς που συμμετείχαν ήταν επαρκώς αντιπροσωπευτικοί όλων των ενδιαφερομένων μερών όπως καθορίστηκαν στους αρχικούς στόχους. Περαιτέρω, η τοπική εκπροσώπηση ακολούθησε σε γενικές γραμμές το αντικειμενικό ενδιαφέρον των Δήμων που βρίσκονται, συνολικά ή κατά μέρος, εντός της υδρολογικής λεκάνης του Ανθεμούντα. Μέθοδοι και Τεχνικές: Στο πλαίσιο του δημόσιου διαλόγου και για την υποστήριξή του αξιοποιήθηκε ένα ευρύ φάσμα τεχνικών και μεθόδων, από τις καθαρά επιστημονικές π.χ. στις σχετικές μελέτες- μέχρι τις σχετικές με τον χώρο της πολιτικής (polity) με την έννοια της αντιπαράθεσης ιδεών και πολιτικών. Το φάσμα αυτό είναι ενδεικτικό της πολυπλοκότητας ενός διατομεακού διαλόγου, στην οποία εκτιμάται ότι οι συμμετέχοντες ανταποκρίθηκαν με επιτυχία. Καινοτομία: η διαδικασία καθ αυτή είχε σημαντικές καινοτομίες, από όσο γνωρίζουμε, σε επίπεδο ελληνικής επικράτειας αλλά όχι ευρωπαϊκό. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά ότι η διαβούλευση κατέληξε σε μια δεσμευτική συμφωνία, παρότι τον ρόλο του προεδρεύοντος (facilitator) έπαιξε ένας φορέας που δεν έχει αποφασιστική αρμοδιότητα. Περαιτέρω, η διαδικασία προέβαλε για πρώτη φορά στη χώρα μας έναν φυσικό πόρο διατομεακά σε δημόσιο διάλογο. Ανάλογη διαδικασία, για έναν πόρο όμως που θεωρείται ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 26 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

28 κατ εξοχήν οικονομικός και όχι περιβαλλοντικός (εκτάσεις γης), είναι η διαδικασία του χωροταξικού σχεδιασμού. Δέσμευση στην αξιοποίηση της συμμετοχής: Το έργο LIFE Water Agenda σχεδιάστηκε ουσιαστικά πριν την πλήρη εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με την Οδηγία Πλαίσιο 2000/60. Από την αρχή, στο εταιρικό σχήμα συμμετείχε η θεσμικά αρμόδια πλέον- Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, η οποία έχει δεσμευτεί δημοσίως ότι η επιτευχθείσα κοινωνική συμφωνία θα αποτελέσει τη βάση του σχεδιασμού της διαχείρισης της λεκάνης του Ανθεμούντα, από τη συσταθείσα Περιφερειακή Υπηρεσία Υδάτων. Εισροές: Η διαδικασία αξιοποίησε εισροές επιστημονικού / τεχνικού χαρακτήρα από τους σχετικούς φορείς, καθώς και πολιτικού χαρακτήρα από τους επιμέρους εταίρους. Εν γένει, η πορεία σύνταξης του κειμένου του Πρωτοκόλλου δείχνει ότι οι εισροές αξιοποιήθηκαν στο σύνολό τους σε ένα πλαίσιο δημιουργικής και κριτικής σύνθεσης. Εκροές: Το ίδιο το κείμενο του Πρωτοκόλλου, ως παραδοτέο, αποτελεί ίσως την πλέον σημαντική εκροή της διαδικασίας. Έχει πολλαπλό χαρακτήρα: διακηρυκτικό, πολιτικό / διοικητικό και τεχνικό / επιστημονικό. Παράλληλα, αντιπροσωπεύει μια κοινή βάση συνεννόησης και συμφωνίας πολλών και διαφορετικών μερών με αντικρουόμενα, σε πολλές περιπτώσεις, συμφέροντα και ενδιαφέροντα. Σημαντικές επίσης εκροές απότελούν όλες οι επιμέρους υποστηρικτικές μελέτες, καθώς και η τεκμηρίωση καθ αυτής της διαδικασίας διαβούλευσης, ως εργαλεία για την κάθε άνάλογη πρωτοβουλία στη χώρα μας και ευρύτερα. ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 27 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

29 ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. (2006) Έκθεση της σχεδιασθείσας διαδικασίας και καμπάνιας για την υλοποίηση της Κοινωνικής Συμφωνίας. Θεσσαλονίκη: ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. ( ) Πρακτικά ανοιχτών συναντήσεων (φόρουμ) κοινωνικού διαλόγου για τη διαχείριση του νερού της λεκάνης του Ανθεμούντα. Θεσσαλονίκη: ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. ( ) Πρακτικά Συνεδριάσεων της Επιτροπής Διαβούλευσης για τη διαχείριση του νερού της λεκάνης του Ανθεμούντα. Θεσσαλονίκη: ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. (2007) Πρακτικά συναντήσεων εργασίας για τη διαχείριση του νερού της λεκάνης του Ανθεμούντα στον αγροτικό τομέα. Θεσσαλονίκη: ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 28 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

30 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΑΤΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ 1η Συνεδρίαση 2η Συνεδρίαση 3η Συνεδρίαση 4η Συνεδρίαση 5η Συνεδρίαση 6η Συνεδρίαση 1 Αγγελάκης Δημήτριος Απανωμεριτάκη-Ιωάννου Όλγα Ατματζίδης Ηλίας Βαγγέλης Χρήστος Βασιλειάδου Σοφία Βυζαντινόπουλος Σπύρος Γαλανόπουλος Χαράλαμπος Γεωργίου Γεώργιος Γεωργαλή Ζωή Γεωργιάδου Χαριτωμένη Γλιάς Νικόλαος Γούλας Γιώργος Δερμενούδης Δημήτρης Θεοδωρόπουλος Κωνσταντίνος Καραμόσχος Κωνσταντίνος Κατρανιάς Παναγιώτης Καϊτατζής Χάρης Κουγιάμης Αργύρης Κουγιάμης Γεώργιος Κουτζιάρης Θεόδωρος Κούσσας Οδυσσέας Κωνσταντινίδης Θεόδωρος Κωνσταντινίδης Παύλος Λίτσας Δημήτρης Μίχου Άννα Μαλιτσίδου Αριστούλα Μοσχόπουλος Μοσχόπουλος Μουρμούρας Βλάσης Μπογιατζόγλου Γεώργιος Νικολαϊδης Νίκος Οικονόμου Γιώργος Παλαιοκώστας Ιωάννης Παντελιάδης Σάββας Πανώρας Αθανάσιος Παπαδόπουλος Θεόδωρος Παπαχρηστίδου Ευδοκία Πονερίδης Παναγιώτης Σιμώνης Δημήτρης Σκανδύλας Γιώργος Τιτέλη-Τσακίρη Μαρία Τιτέλης Κωνσταντίνος Τσιαρτσιαφλής Άγγελος Τσιώνης Ευάγγελος Τσολάκης Απόστολος Τσοτσόλης Νικόλαος Φάσσας Χρήστος Χατζηκωνσταντίνου Νικόλαος Χριστοφόρου Γεώργιος ΕΚΠΑΑ LIFE WATER AGENDA 29 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

31 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β: ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΦΟΡΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ 1η Συνεδρίαση 2η Συνεδρίαση 3η Συνεδρίαση 4η Συνεδρίαση 5η Συνεδρίαση 6η Συνεδρίαση 1 ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε ΑΠΘ ΑΦΟΙ ΣΙΜΩΝΗ Α.Ε Αγροτικός Συνεταιρισμός Αγίας Παρασκευής Αγροτικός Συνεταιρισμός Ανθεμούντα Αγροτικός Συνεταιρισμός Βασιλικών Αγροτικός Συνεταιρισμός Γαλάτιστας Αγροτικός Συνεταιρισμός Γαλαρινού Αγροτικός Συνεταιρισμός Θέρμης Αγροτικός Συνεταιρισμός Ν.Ραιδεστού Δ/νση Α βάθμιας Εκπαίδευσης Θεσ/νίκης ΔΕΥΑΚΜ Δήμος Ανθεμούντα Δήμος Βασιλικών Δήμος Θέρμης Δήμος Μίκρας ΕΘΙΑΓΕ Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμός Πολυγύρου - Γαλάτιστας Ένωση Γονέων & Κηδεμόνων Θέρμης Εφημερίδα Οικολογία & Περιβάλλον ΚΟΛΟΡΑ Α.Ε Κρουσίδα Γη (Περιβαλλοντική ΜΚΟ) Νομαρχιακή Παράταξη των Κινημάτων & της Οικολογίας ΠΑΣΕΓΕΣ Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, Δ/νση Υδάτων ΣΕΒ Σύνδεσμος Ύδρευσης 10 Κοινοτήτων Σύνδεσμος Απόστρατων Αξιωματικών Τ.Ο. Συνασπισμού Δήμου Βασιλικών