ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΣΤΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΣΤΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΣΤΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΟΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΓΕΩΡΓΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΔΡΙΑΝΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΟΣ & ΑΕΡΟΝΑΥΠΗΓΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΑ, 2013

2 ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΟΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΑ Σ. ΓΕΩΡΓΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΤΡΑ 2013

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα Διατριβή Διπλώματος Ειδίκευσης εκπονήθηκε από τη μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών Γεωργαντοπούλου Ανδριάνα, κατά το ακαδημαϊκό έτος , σε συνεργασία με το Εργαστήριο Συγκοινωνιακών Έργων του ίδιου τμήματος. Επιβλέπων της εργασίας αυτής ήταν ο Επίκουρος Καθηγητής κ. Αθανάσιος Χασιακός του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών. Σκοπός της διατριβής αυτής ήταν η ανάπτυξη ενός συστήματος στήριξης αποφάσεων για την διαχείριση των κινδύνων στα τεχνικά έργα. Ο σχεδιασμός του προτεινόμενου συστήματος στοχεύει στο να αποκαλύψει στο χρήστη την πιθανότητα εμφάνισης συγκεκριμένων κινδύνων στο έργο καθώς και την επίπτωση αυτών στους στόχους του έργου (κότσος, χρόνος, ποιότητα, σκοπός) καθώς και να προτείνει αντίστοιχες δράσεις πρόληψης, για την μείωση είτε της πιθανότητας εμφάνισης τους είτε για τη μείωση των συνεπειών τους στους στόχους του έργου. i

4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστώ θερμά τον επιβλέποντα Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Αθανάσιο Χασιακό για την υποδειγματική και καθοριστική συνεργασία που είχαμε. Επιπλέον θα ήθελα να ευχαριστήσω τους Καθηγητές κ. Δημήτριο Δ. Θεοδωρακόπουλο και κ. Γεώργιο Στεφανίδη, του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών, για την προθυμία τους να συμμετάσχουν στη τριμελή εξεταστική επιτροπή. Τέλος δεν θα μπορούσα, να μην ευχαριστήσω από τα βάθη της καρδίας μου, τους γονείς μου και τα αδέρφια μου για την αμέριστη συμπαράσταση τους κατά την διάρκεια των σπουδών μου. Η στήριξη σας, η ενθάρρυνση και η προτροπή σας ήταν, είναι και θα είναι πολύτιμη. Σας ευχαριστώ θερμά. ii

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι υπάρχουσες μεθοδολογίες διαχείρισης κινδύνων έργων, καταγράφουν απλώς τους κινδύνους που εμφανίζονται στα τεχνικά έργα, χωρίς να εξετάζουν σε βάθος τις αιτίες που συμβάλλουν στην εμφάνιση αυτών, καθώς επίσης δεν εμφανίζονται στοχευόμενες δράσεις για την αντιμετώπιση τους. Στην παρούσα εργασία αναπτύχθηκε ένα σύστημα στήριξης αποφάσεων για τη διαχείριση των κινδύνων στα τεχνικά έργα. Ο σχεδιασμός του προτεινόμενου συστήματος στοχεύει στο να αποκαλύψει ποιες είναι οι βασικές παράμετροι που συντελούν στην εμφάνιση των κινδύνων καθώς και να προτείνει δράσεις για την μείωση, είτε της πιθανότητας εμφάνισης κάθε κινδύνου είτε για την μείωση της επίπτωσης του. Για την εκτίμηση της σχετικής βαρύτητας των παραμέτρων που συντελούν στην εμφάνιση του κάθε κινδύνου χρησιμοποιήθηκε η Αναλυτική Ιεραρχική Μέθοδος (Analytical Hierarchy Process, AHP). Ο σχεδιασμός του προτεινόμενου συστήματος περιλαμβάνει ένα ερωτηματολόγιο, όπου ο χρήστης καλείται να απαντήσει σε μια σειρά ερωτήσεων, επιλέγοντας μια από τις προτεινόμενες απαντήσεις για κάθε ερώτηση, αξιολογώντας το βαθμό που το υπό εξέταση έργο εμφανίζει χαρακτηριστικά που συντελούν στην εμφάνιση του κάθε κινδύνου. Βάσει των αποτελεσμάτων του ερωτηματολογίου, το σύστημα εξάγει την πιθανότητα εμφάνισης κάθε κινδύνου (σύνολο 27 κίνδυνοι) καθώς και την αναμενόμενη επίπτωση του. Στη συνέχεια, αφού ο χρήστης εξετάσει τα πρώτα αποτελέσματα, αξιολογεί έναν αριθμό προτεινόμενων δράσεων αντιμετώπισης των κινδύνων στοχεύοντας στη μείωση της πιθανότητας ή/και της επίπτωσης κάθε κινδύνου. Ο χρήστης καλείται να επιλέξει ποιες από τις προτεινόμενες δράσεις επιθυμεί ή μπορεί να εφαρμόσει στο υπό εξέταση έργο. Μετά και την επιλογή των προτεινόμενων δράσεων υπολογίζεται εκ νέου η πιθανότητα και η επίπτωση κάθε κινδύνου. Για την δημιουργία του συστήματος έγινε χρήση του πακέτου λογισμικού Microsoft Excel Το σύστημα δομήθηκε σε δύο φύλλα επεξεργασίας δεδομένων. Στο πρώτο φύλλο πραγματοποιείται μια αρχική αξιολόγηση των κινδύνων ως προς την πιθανότητα εμφάνισης τους και την αναμενόμενη επίπτωσή iii

6 τους. Το δεύτερο φύλλο επεξεργασίας χρησιμοποιείται για την επαναξιολόγηση των κινδύνων μετά την υλοποίηση προτεινόμενων δράσεων. Για την εφαρμογή και αξιολόγηση του συστήματος έγινε ανάλυση πέντε διαφορετικών σεναρίων για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των κινδύνων που είναι πιθανό να προκύψουν σε ένα τεχνικό έργο. iv

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ i. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ii. ΠΕΡΙΛΗΨΗ iii. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ v. Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή 1 Κεφάλαιο 2: Έργο & Διαχείριση Έργου Έργο Βασικά χαρακτηριστικά των έργων Κύκλος ζωής έργου Διαχείριση έργων Γνωστικές περιοχές Διαχείρισης Έργων Διεθνής Οργανισμοί & Πρότυπα Διαχείρισης Έργων Διεθνείς ή εθνικοί οργανισμοί διαχείρισης έργων Διεθνή πρότυπα διαχείρισης έργων Απαιτούμενες ικανότητες για τη Διαχείριση Έργων 23 Κεφάλαιο 3: Διαχείριση Κινδύνων Έργων Η έννοια του κινδύνου Διαχωρισμός κινδύνων Δομή των κινδύνων Διαχείριση Κινδύνων Έργου Κρίσιμοι παράγοντες Στάδια Διαχείριση Κινδύνων Πλεονεκτήματα-μειονεκτήματα διαχείρισης κινδύνων Πρότυπα Διαχείριση Κινδύνων 37 v

8 3.4 Διαδικασίες Διαχείριση Κινδύνων Σχέδιο Διαχείρισης των κινδύνων Αναγνώριση των Κινδύνων Ποιοτική Ανάλυση των κινδύνων Ποσοτική Ανάλυση των κινδύνων Σχέδιο Αντιμετώπισης Κινδύνων Παρακολούθηση & Έλεγχος των κινδύνων 56 Κεφάλαιο 4: Αντιμετώπιση των Κίνδυνων Αντιμετώπιση των κινδύνων Σκοπός και Στόχοι της διαδικασίας σχεδιασμού απαντήσεων Κρίσιμοι Παράγοντες & Απαραίτητες Προϋποθέσεις για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό των δράσεων αντιμετώπισης των κινδύνων Κριτήρια για αποτελεσματικές δράσεις αντιμετώπισης των κινδύνων Στρατηγικός Σχεδιασμός της Αντιμετώπισης των Κινδύνων Αποφυγή του κινδύνου Μεταφορά του κινδύνου Μετριασμός του κινδύνου Αποδοχή του Κινδύνου Κόστος- Αποτελεσματικότητα Αντιμετώπισης κινδύνων Η Οπτική των μερών του Έργου Κύριος του Έργου Ανάδοχος του Έργου Ασφαλιστές Κατανομή των κινδύνων 83 Κεφάλαιο 5: Κίνδυνοι στα Τεχνικά Έργα Προσδιορισμός των κινδύνων 5.2 Ανάλυση κινδύνων vi

9 5.2.1 Κίνδυνοι στο στάδιο Σχεδιασμού του έργου Κίνδυνοι στο στάδιο Εκτέλεσης του έργου Κίνδυνοι που σχετίζονται με τον Κύριο του έργου Κίνδυνοι που σχετίζονται με τον Ανάδοχο του έργου Κίνδυνοι που σχετίζονται με τους Υπεργολάβους του έργου Κίνδυνοι που σχετίζονται με τους Προμηθευτές του έργου Κίνδυνοι που σχετίζονται με το Ανθρώπινο Δυναμικό του έργου Πολιτικοί Κίνδυνοι Μακροοικονομικοί Κίνδυνοι Κίνδυνοι που σχετίζονται με τα χρησιμοποιούμενα Υλικά στο έργο Κίνδυνοι που σχετίζονται με τα χρησιμοποιούμενα Μηχανήματα & Εξοπλισμό στο έργο Κίνδυνοι που σχετίζονται με το Έδαφος στη θέση του έργου Φυσικοί Κίνδυνοι Κεφάλαιο 6: Ανάπτυξη Συστήματος Διαχείρισης Κινδύνων Εκτίμηση των Κινδύνων με τη χρήση της Αναλυτικής Ιεραρχικής Μεθόδου Η Μέθοδος AHP Η Βασική Δομή της AHP Η Κλίμακα του SAATY Αναλυτική Εφαρμογή της AHP Σύγκριση μεταξύ των παραμέτρων επιρροής κάθε κινδύνου Ανάλυση κινδύνων Δομή συστήματος 155 Κεφάλαιο 7: Εφαρμογή & Αξιολόγηση Συστήματος Εφαρμογή του συστήματος Μελέτη & ανάπτυξη εναλλακτικών δράσεων αντιμετώπισης των 172 vii

10 κινδύνων μέσω της εφαρμογής πέντε διαφορετικών σεναρίων. 7.3 Αξιολόγηση των σεναρίων και συμπεράσματα. Κεφάλαιο 9: Συμπεράσματα Κεφάλαιο 10 : Βιβλιογραφία viii

11 Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή Ο κίνδυνος είναι παρών σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας. Καμία απολύτως δραστηριότητα δεν μπορεί να έχει εκ των πραγμάτων απόλυτα εξασφαλισμένη την επιτυχία, όσο καλά και αν είναι οργανωμένη. Πολιτικοί, οικονομικοί, νομικοί, εξωτερικοί κίνδυνοι ή ακόμα φυσικά φαινόμενα, απειρία, λάθη και πολλοί άλλοι παράγοντες, συνιστούν μια μακροσκελέστατη λίστα κινδύνων, που μπορεί να οδηγήσουν στην αποτυχία και τα πιο φιλόδοξα σχέδια. Η κατασκευαστική βιομηχανία λοιπόν, δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από την παρουσία κινδύνων. Αντιθέτως παρουσιάζει μια σημαντικά μεγάλη λίστα κινδύνων ποικίλης προελεύσεως και σοβαρότητας. Με δεδομένη την σπουδαιότητα των κινδύνων και των επιπτώσεων τους για την επιτυχή έκβαση ενός κατασκευαστικού έργου, δηλαδή την ολοκλήρωση του στον προγραμματισμένο χρόνο, εντός του προϋπολογισθέντος κόστους, με την ποιότητα και το σκοπό που έχει σχεδιαστεί, η διαχείριση κινδύνων καθίσταται μια δραστηριότητα απολύτως αναγκαία. Η διαχείριση κινδύνων αποτελεί μια δομημένη διαδικασία και συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση των κινδύνων και την αποτελεσματικότερη διαχείριση τους. Έως σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές έρευνες για τη διαχείριση των κινδύνων στα τεχνικά έργα. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται κυρίως στο να αποτυπωθούν οι κίνδυνοι που εντοπίζονται στα τεχνικά έργα καθώς και στην καταγραφή των μεθόδων που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση τους. Παρά το γεγονός, της πληθώρας των ερευνών για την αποτύπωση των κινδύνων στα τεχνικά έργα και την κατηγοριοποίηση τους, παρουσιάζεται μια έλλειψη στην βαθύτερη ανάλυση των παραμέτρων που συμβάλλουν στην εμφάνιση των κινδύνων αυτών καθώς επίσης δεν εμφανίζονται στοχευόμενες δράσεις για την αντιμετώπιση τους.. Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η ανάπτυξη ενός συστήματος στήριξης αποφάσεων για τη διαχείριση των κινδύνων στα τεχνικά έργα. Ο σχεδιασμός του προτεινόμενου συστήματος έγινε με τη βοήθεια ενός ερωτηματολόγιου, βάσει του οποίου ο χρήστης καλείται να απαντήσει σε μια σειρά ερωτήσεων, επιλέγοντας μια από τις προτεινόμενες απαντήσεις για κάθε ερώτηση. 1

12 Με βάση τις επιλογές του χρήστη, το σύστημα εξάγει την πιθανότητα εμφάνισης κάθε κινδύνου καθώς και την επίπτωση του. Επιπλέον, προτείνονται μια σειρά δράσεων με σκοπό να μειωθεί ο βαθμός έκθεσης στον κάθε κίνδυνο, για την επίτευξη των στόχων του έργου. Για την επίτευξη των στόχων του συστήματος έγινε μια εμπειρική προσέγγισή για την επίπτωση που παρουσιάζει κάθε κίνδυνος ως προς τους στόχους του έργου (κόστος, χρόνος, ποιότητα, σκοπός). Για την εκτίμηση της σχετικής βαρύτητας των παραμέτρων που συντελούν στην εμφάνιση του κάθε κινδύνου χρησιμοποιήθηκε η Αναλυτική Ιεραρχική Μέθοδος (Analytical Hierarchy Process, AHP). Για την δημιουργία του συστήματος έγινε χρήση του πακέτου λογισμικού Microsoft Excel Η παρούσα εργασία αποτελείται από οκτώ κεφάλαια. Στο δεύτερο κεφάλαιο περιγράφονται τα βασικά χαρακτηριστικά των έργων καθώς και ο κύκλος ζωής τους. Στη συνέχεια του ίδιου κεφαλαίου προσδιορίζεται η έννοια της διαχείρισης των έργων καθώς σημειώνονται οι διεθνείς οργανισμοί και τα διάφορα πρότυπα που έχουν αναπτυχθεί στα πλαίσια της διαχείρισης έργων. Στο τρίτο κεφάλαιο περιγράφονται τα βασικά στάδια από τα οποία αποτελούνται οι διάφορες διαδικασίες διαχείρισης των κινδύνων καθώς επίσης αποτυπώνονται τα πιο αντιπροσωπευτικά πρότυπα και μέθοδοι διαχείρισης κινδύνων. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται διεξοδικά οι χρησιμοποιούμενες μέθοδοι για την αντιμετώπιση των κινδύνων ενώ σημειώνονται οι κρίσιμοι παράγοντες και οι απαραίτητες προϋποθέσεις για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό των απαντήσεων. Στο πέμπτο κεφάλαιο αποτυπώνονται μέσω βιβλιογραφικής ανασκόπησης, οι κυριότεροι κίνδυνοι που εμφανίζονται στα τεχνικά έργα ενώ στη συνέχεια του κεφαλαίου οι κίνδυνοι αναλύονται καταγράφοντας τις παραμέτρους που τους επηρεάζουν, την επίπτωση που έχουν ως προς τους στόχους του έργου (κόστος, χρόνος, ποιότητα, σκοπός) ενώ τέλος παρουσιάζονται προτεινόμενες δράσεις για την αντιμετώπιση των κινδύνων. 2

13 Στο έκτο κεφάλαιο περιγράφεται αρχικά η χρησιμοποιούμενη μέθοδος γα την εκτίμηση των κινδύνων ως προς τις παραμέτρους τους, ενώ ακολουθεί η ποιοτική ανάλυση τους. Στο τέλος του ίδιου κεφαλαίου περιγράφεται η δομή του προτεινόμενου συστήματος. Στο έβδομο κεφάλαιο γίνεται εφαρμογή και αξιολόγηση του συστήματος στήριξης αποφάσεων για τη διαχείριση των κινδύνων, με την ανάλυση πέντε διαφορετικών σεναρίων αντιμετώπισης των κινδύνων. Στο κεφάλαιο οχτώ καταγράφονται τα συμπεράσματα και οι προτάσεις για περαιτέρω έρευνα και βελτιώσεις της συγκεκριμένης διπλωματικής έρευνας. Τέλος ακολουθεί η καταγραφή της βιβλιογραφίας που χρησιμοποιήθηκε, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η παρούσα εργασία. 3

14 Κεφάλαιο 2 : Έργο & Διαχείριση έργου 2.1 Έργο Ποικίλοι είναι οι ορισμοί του έργου που έχουν διατυπωθεί στο πέρασμα του χρόνου, τόσο από διακεκριμένους επιστήμονες που ασχολούνται με τον κλάδο της Διαχείρισης Έργου όσο και από ανάλογους οργανισμούς πιστοποίησης στη Διαχείριση Έργων ανά τον κόσμο. Μερικοί εξ αυτών δίνονται παρακάτω: Σύμφωνα με το εγχειρίδιο που εξέδωσε το Ινστιτούτο διαχείρισης έργου (Project Management Institute, PMI), το έργο ορίζεται ως το «προσωρινό εγχείρημα που στοχεύει στη δημιουργία ενός μοναδικού προϊόντος ή υπηρεσίας. Προσωρινό σημαίνει ότι κάθε έργο έχει καθορισμένο τέλος. Μοναδικό σημαίνει ότι το προϊόν ή υπηρεσία διαφέρει κατά διακριτό τρόπο από όλα τα υπόλοιπα παρόμοια προϊόντα ή υπηρεσίες» (PMBOK, 1996). «Μια προσπάθεια κατά την οποία ανθρώπινοι, οικονομικοί και υλικοί πόροι οργανώνονται με έναν νέο τρόπο, για να εκτελεστεί ένα μοναδικό αντικείμενο εργασίας συγκεκριμένων προδιαγραφών, εντός περιορισμών κόστους και χρόνου, προκειμένου να επιτευχθεί μια ενιαία, επωφελής αλλαγή, μέσω της παράδοσης ποσοτικοποιημένων και ποιοτικών στόχων» (Chapman & Ward, 2009). «Εγχείρημα που διακρίνεται από το στοιχείο της μοναδικότητας, έχει συγκεκριμένη αρχή και τέλος και παράγει ένα μοναδικό προϊόν/υπηρεσία» (Verzuh, 2008). «Μια σειρά αλληλοεξαρτημένων δραστηριοτήτων με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως οι συγκεκριμένες ημερομηνίες έναρξης και περάτωσης, οι καλώς ορισμένοι στόχοι, η παραγωγή ενός συγκεκριμένου αποτελέσματος (ή αποτελεσμάτων), η μη επανάληψη της ίδιας σειράς δραστηριοτήτων, η ανάλωση χρημάτων, χρόνου, ανθρώπινων και υλικών πόρων» (Υψηλάντης & Συρακούλης, 2005). Ο πιο πρόσφατος και ευρέως διαδεδομένος ορισμός του έργου δόθηκε το 2003 από τον Rodney Turner, καθηγητή στη Διαχείριση Έργου. Ο Turner ορίζει το έργο ως 4

15 8«μια προσωρινή οργανωτική δομή στην οποία εκχωρούνται πόροι, με σκοπό να αναλάβει να φέρει εις πέρας μια επιχειρηματική ή άλλη δράση, η οποία γίνεται για πρώτη φορά ή/και έχει αποκλειστικά δικά της χαρακτηριστικά ή/και είναι μεταβατική και ως εκ τούτου μη επαναλαμβανόμενη δομή, η οποία καλείται να διαχειριστεί την αβεβαιότητα που τα παραπάνω συνεπάγονται και την ανάγκη ολιστικής προσέγγισης ώστε να επιτύχει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα». Τα έργα διαφέρουν ως προς το μέγεθος, το αντικείμενο εργασιών, το κόστος και τον απαιτούμενο χρόνο και μπορεί να είναι υπερμεγέθη διεθνή έργα που κοστίζουν εκατομμύρια δολάρια και διαρκούν πολλά χρόνια, έως μικρά, τοπικά έργα χαμηλού προϋπολογισμού που απαιτούν λίγες ώρες δουλειάς. Παραδείγματος χάρη, τα παρακάτω μπορούν να θεωρηθούν έργα: Κάθε μεταβατική περίοδος στη διάρκεια της οποίας συντελούνται αλλαγές. Η μελέτη και η κατασκευή κτιρίου, σπιτιού, σκάφους αναψυχής. Ο σχεδιασμός και ο έλεγχος κάποιου νέου μοντέλου (αυτοκινήτου, πλυντηρίου). Η εισαγωγή νέων προϊόντων στην αγορά. Η υλοποίηση συστημάτων πληροφορικής (έργα πληροφορικής, αναβάθμιση). Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση νέων οργανωτικών δομών (έργα ανθρώπινων πόρων). Ο σχεδιασμός και η άσκηση επιθεωρήσεων (έργα διαχείρισης ποιότητας). Η βελτίωση της παραγωγικότητας εντός καθορισμένης χρονικής περιόδου. Η ανάκτηση από καταστροφή (περιορισμός των ζημιών που έχουν προκληθεί από φωτιά, πλημμύρα, ατύχημα) Βασικά χαρακτηριστικά έργου Μερικά από τα βασικά χαρακτηριστικά των έργων είναι τα εξής: Έναρξη και λήξη. Κύκλος ζωής δηλαδή, η χρονική διάρκεια από την αρχή μέχρι το τέλος του έργου, η οποία περιλαμβάνει διακριτές φάσεις. 5

16 Προϋπολογισμός και οι σχετικές με αυτόν χρηματικές ροές. Δραστηριότητες που είναι, ουσιαστικά, μοναδικές και μη επαναλαμβανόμενες. Χρήση πόρων που μπορεί να προέρχονται από διαφορετικά τμήματα και η οποία μπορεί να απαιτεί συντονισμό. Κύριος φορέας ευθύνης. Ομαδική λειτουργία των εμπλεκόμενων και σχέσεις που υπόκεινται σε μεταβολές και πρέπει να αναπτυχθούν, να προσδιοριστούν και να εδραιωθούν (οικοδόμηση ομάδων). Η μοναδικότητα κάθε έργου, έγκειται στο συνδυασμό κόστους-χρόνουποιότητας καθώς και στη μοναδικότητα των αντικειμενικών στόχων και σκοπών που έχουν τεθεί για την παραγωγή μοναδικού προϊόντος (υλικού ή άυλου). Ως εκ τούτου η Διαχείριση Έργου καθίσταται μια απολύτως αναγκαία και πολύπλοκη διαδικασία. Εικόνα 2.1: Τρίγωνο Διαχείρισης Έργου Κύκλος ζωής έργου Η ζωή κάθε έργου, ανεξάρτητα από το μέγεθος και τη φύση του, ακολουθεί κάποιες καθορισμένες φάσεις μέσα στο χρόνο. Ανάλογα με το έργο, η διάρκεια της κάθε φάσης ποικίλει. Κατά γενική ομολογία, για τα περισσότερα έργα, ο κύκλος ζωής αποτελείται από τις εξής πέντε φάσεις: 6

17 Πρώτη φάση: Αρχική Σύλληψη του Έργου. Η σύλληψη του έργου (project conception) αποτελεί την έναρξη της ζωής του έργου. Μια αρχική ιδέα εξετάζεται από διαφορετικές σκοπιές (οικονομική, τεχνική, λειτουργική, συμπεριφοράς προσωπικού) σε σχέση με την σκοπιμότητα και εφικτότητα υλοποίησης της. Εργαλεία αυτής της φάσης αποτελούν: Ο καθορισμός του έργου (project definition) Η εκτίμηση εφικτότητας (feasibility assessment) ή η μελέτη σκοπιμότητας (feasibility study) Η διαδικασία αυτή έχει σα στόχο τη λήψη αποφάσεων υψηλού επιπέδου (οι οποίες λόγω της γενικότητας της μελέτης παρουσιάζουν μεγάλη αβεβαιότητα) που αφορούν γενικές προδιαγραφές και τη οργανωτική υποδομή του έργου, την εξεύρεση κεφαλαίων κλπ. Καθορισμός του Έργου Περιλαμβάνει όλες εκείνες τις βασικές προδιαγραφές του, δηλαδή: Αντικειμενικούς στόχους Μεθοδολογία Βασικές προδιαγραφές Χρησιμοποιούμενη τεχνολογία Απαιτούμενους πόρους και αποτελείται από δυο σκέλη: A. Την περιγραφή του έργου (Project description), η οποία περιλαμβάνει την κατά το δυνατόν αναλυτικότερη περιγραφή του προς υλοποίηση έργου. B. Τους όρους αναφοράς (Terms of reference), οι οποίοι περιλαμβάνουν: Τους αντικειμενικούς στόχους του έργου (objectives). Τα όρια του πλαισίου μέσα στα οποία θα κινηθεί η μελέτη και η υλοποίηση του έργου (scope). Τους περιορισμούς που θα ισχύσουν σε όλες τις φάσεις του έργου αναφορικά με την εργασία, το χρόνο, την οργάνωση, τους οικονομικούς πόρους και τα υλικά (constraints). 7

18 Τους διαθέσιμους για το έργο πόρους όπως ανθρωποώρες, μηχανήματα και υλικά, χώροι εργασίας κλπ. Εκτίμηση Εφικτότητας Ασχολείται με τον όγκο της απαιτούμενης εργασίας, το κόστος ανάπτυξης και λειτουργίας, τη σκοπιμότητα του έργου από την αποτίμηση κόστους/ωφέλειας, το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, την αρχική περιγραφή του απαιτούμενου προγραμματισμού και την αρχική περιγραφή της απαιτούμενης οργανωτικής υποδομής. Αποτελείται από τα ακόλουθα μέρη: i. Τεχνική εφικτότητα (Technical feasibility). ii. Λειτουργική εφικτότητα (Operational feasibility). iii. Οικονομική εφικτότητα (Economic feasibility). iv. Εφικτότητα συμπεριφοράς προσωπικού (Behavioral feasibility). Η ολοκλήρωση της Εκτίμησης εφικτότητας αποτελεί ένα σημαντικό σημείο ελέγχου. Η διοίκηση πρέπει να αποφανθεί για τη συνέχιση ή όχι του έργου. Αλλά και στην περίπτωση συνέχισης του έργου, η εφικτότητα του θα πρέπει να εκτιμάται περιοδικά καθόλα τη διάρκεια του κύκλου ζωής του έργου. Δεύτερη φάση: Έναρξη του Έργου. Η φάση αυτή, η οποία λαμβάνει χώρα εφόσον η προηγούμενη κατέληξε στη συνέχιση του έργου, χαρακτηρίζεται από μελέτες και προκαταρκτικές εργασίες. Σε επίπεδο μελετών, σε ένα πρώτο χρόνο γίνεται η γενική μελέτη του έργου η οποία σε γενικές γραμμές καλύπτει την τεχνική και οικονομική πλευρά του έργου. Η μελέτη αυτή χρησιμεύει σαν «πυξίδα» για την έναρξη ορισμένων χρονοβόρων διαδικασιών και συντελεί στην εξοικονόμηση χρόνου του έργου. Με την πάροδο του χρόνου η γενική αυτή μελέτη, εξειδικεύεται και καταλήγει σε μια αναλυτική μελέτη η οποία περιγράφει λεπτομερώς τα τεχνικά, οικονομικά και χρονικά χαρακτηριστικά του έργου, όπως: Καθορισμός των επιμέρους εργασιών. Δημιουργία χρονοπρογραμμάτων. 8

19 Καταμερισμός των πόρων. Κατάρτιση γενικού προϋπολογισμού. Κατάρτιση επί μέρους προϋπολογισμών. Κατάρτιση ημερολογίων κλπ. Δημιουργείται έτσι το Σχέδιο Δράσης (Project Plan) το οποίο περιλαμβάνει το Σχεδιασμό Προγραμματισμό και τον Προϋπολογισμό του έργου. Οι εργασίες που μπορούν να διεξάγονται παράλληλα με τις μελέτες (μετά την ολοκλήρωση της γενικής) σχετίζονται με: o Την έναρξη των διαδικασιών δημοπράτησης και την προεπιλογή υποψήφιων εργολάβων, εφόσον η φάση αυτή υλοποιείται από τον ιδιοκτήτη και η συνέχιση του έργου πρόκειται να ανατεθεί σε τρίτους. o Την ανίχνευση της αγοράς για το απαραίτητο ανθρώπινο δυναμικό, τον αναγκαίο εξοπλισμό και υλικά. o Τις παραγγελίες υλικών με μεγάλο χρόνο παράδοσης. o Την δημιουργία οργανωτικής υποδομής για τη συνέχιση του έργου κλπ. Τρίτη φάση: Υλοποίηση Κατασκευή του Έργου. Στη φάση αυτή περιλαμβάνονται τα ακόλουθα: Η εγκατάσταση των εργολάβων, συνεργείων, εξοπλισμού και αγοράζονται υλικά. Ξεκινούν οι εργασίες υλοποίησης του έργου. Αρχίζει η παρακολούθηση της εξέλιξης των εργασιών σε σχέση με τις μελέτες. Αναπροσαρμόζονται οι μελέτες και ο προϋπολογισμός ανάλογα με τα προβλήματα που εμφανίζονται κατά την εξέλιξη του έργου. Η περίοδος αυτή του έργου παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά: Οι εκτιμήσεις αντικαθίστανται από τα πραγματικά δεδομένα όπως αυτά προκύπτουν από την παρακολούθηση του έργου ή προσαρμόζονται στις πραγματικές του απαιτήσεις όπως αυτές εκδηλώνονται σε καθημερινή βάση. 9

20 Δοκιμάζεται η ποιότητα των μελετών, η οργανωτική υποδομή του έργου και οι επιλογές ανθρώπων, εξοπλισμού, υλικών. Δοκιμάζονται η οξυδέρκεια, η ευλυγισία και η προσαρμοστικότητα της διοίκησης του έργου. Τέταρτη φάση: Ολοκλήρωση και αποδοχή του έργου. Ολοκλήρωση του έργου σημαίνει ότι το έργο: i. Υλοποιήθηκε στη βάση των προδιαγραφών των τελευταίων αναθεωρημένων και αποδεκτών μελετών και προϋπολογισμού. ii. Έγινε σύμφωνα με τις υπογραφείσες συμβάσεις. iii. Είναι άμεσα λειτουργικό και αξιόπιστο. iv. Τελείωσε χωρίς να υπάρχουν κανένα είδους εκκρεμότητες. Πέμπτη φάση: Λειτουργία και Συντήρηση. Όσο καλή και αν ήταν η μελέτη και η υλοποίηση του έργου, με τον καιρό παρουσιάζονται ανάγκες για βελτιωτικές μετατροπές. Οι λόγοι που υπαγορεύουν αυτές τις μετατροπές μπορεί να είναι: Ανάγκες οι οποίες δεν καταγράφηκαν κατά την περίοδο των μελετών. Ελλείψεις οι οποίες διέφυγαν κατά τον έλεγχο παράδοσης του έργου και οι οποίες εμφανίστηκαν κατά την λειτουργία του. Οργανωτικές, λειτουργικές και τεχνικές μεταβολές στο περιβάλλον του έργου. Μεταβολές θεσμικών νόμων. Επέκταση, συμπλήρωση ή βελτίωση των λειτουργιών του έργου. Στο σχήμα που ακολουθεί (Σχήμα 2.1) φαίνεται η αλληλοεπικάλυψη των φάσεων στο κύκλο ζωής του έργου. 10

21 Σχήμα 2.1: Αλληλοεπικάλυψη των Φάσεων στο Κύκλο Ζωής του Έργου 2.2 Διαχείριση Έργων Σύμφωνα με το εγχειρίδιο PMBOK η Διαχείριση Έργων ορίζεται ως «μια διαδικασία κατά την οποία εφαρμόζουμε γνώσεις, δεξιότητες, εργαλεία και τεχνικές κατά την εκτέλεση των δραστηριοτήτων του έργου, με στόχο να ικανοποιήσουμε τις απαιτήσεις και τις προσδοκίες των συμμετεχόντων (stakeholders)». Ο Peter Morris περιέγραψε τη Διαχείριση έργου ως «διαδικασία ενσωμάτωσης όλων όσων πρέπει να γίνουν (και για τα οποία εφαρμόζονται, συνήθως, ειδικές τεχνικές διαχείρισης έργου), καθώς το έργο διανύει τον κύκλο ζωής του [από την σύλληψη του μέχρι την παράδοσή του] ώστε να ικανοποιηθούν οι στόχοι του έργου». Η διαχείριση κάθε έργου θέτει πολλαπλούς στόχους, οι οποίοι ανά περίπτωση εμφανίζουν και διαφορετικούς συντελεστές βαρύτητας. Οι σημαντικότεροι στόχοι σε ένα έργο με προκαθορισμένα παραδοτέα είναι (Beyetal., 1981): Η ελαχιστοποίηση της διάρκειας υλοποίησης του έργου: αποτελεί τον πιο σπουδαίο στόχο και κανονικό μέτρο απόδοσης, που σημαίνει ότι συγκρίνοντας δυο χρονοδιαγράμματα για το ίδιο έργο, του οποίου οι λοιποί μετρήσιμοι στόχοι είναι ίδιου επιπέδου, προκύπτει ότι καλύτερη προσέγγιση του έργου θεωρείται αυτή με το μικρότερο χρόνο ολοκλήρωσης αυτού. 11

22 Η μεγιστοποίηση της καθαρής παρούσας αξίας: η οποία αποτελεί το βασικότερο κριτήριο για τη μέτρηση της απόδοσης του έργου όταν σε αυτό παρουσιάζονται σημαντικά επίπεδα χρηματορροών με τη μορφή εξόδων. Η βελτιστοποίηση της ποιότητας: η οποία διερευνήθηκε από τους Icmeli & Rom (1996) στις ΗΠΑ και αποτέλεσμα αυτής της έρευνας ήταν ότι οι υπεύθυνοι έργου θεωρούν το σημαντικότερο στόχο τη βελτιστοποίηση της ποιότητας. Οι στόχοι αυτοί είναι αυστηρά αλληλένδετοι. Μια αύξηση του κόστους μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη ποιότητα έργου και μικρότερο χρόνο υλοποίησης του. Εν αντιθέσει μια υψηλή ποιότητα έργου απαιτεί περισσότερο χρόνο και μεγαλύτερο κόστος. Τέλος ο περιορισμένος χρόνος οδηγεί σε μεγαλύτερο κόστος και χαμηλότερο ποιοτικό επίπεδο έργου. Ως εκ τούτου, ο υψηλός βαθμός αλληλεξάρτησης των τριών αντικειμενικών στόχων καθιστά ανούσια την μελέτη αυτών ξεχωριστά (Υψηλάντης & Συρακούλης, 2005) Οι εταιρείες που αναλαμβάνουν τη διεκπεραίωση έργων, τα υποδιαιρούν, συνήθως σε φάσεις ή στάδια για να επιτύχουν καλύτερο διοικητικό έλεγχο. Το σύνολο των φάσεων αυτών αποτελούν το κύκλο ζωής του έργου. Εκτός από τον κύκλο ζωής του έργου, οι υπόλοιπες ειδικές τεχνικές διαχείρισης έργου, οι οποίες αποτελούν μέρος της ενοποιητικής διαδικασίας διοίκησης έργου είναι: Δομική ανάλυση έργου (WBS, work breakdown structure). Μέθοδος κρίσιμης διαδρομής (CPM, criticalpathmethod). Εξομάλυνση της κατανομής πόρων (Resourcesmoothing). Πιστοποιημένη αξία (Earned value). Έλεγχος στοιχειοθέτησης (Configuration control) Γνωστικές Περιοχές της Διαχείρισης Έργων Αξίζει να αναφέρουμε ότι η διαχείριση έργου αντλεί στοιχεία από εννέα γνωστικές περιοχές: 1. Ενοποίηση έργου (project integration management). 2. Διαχείριση του αντικειμένου εργασιών (project scope management). 3. Διαχείριση χρόνου (project time management). 12

23 4. Διαχείριση κόστους (project cost management). 5. Διαχείριση ποιότητας (project quality management). 6. Διαχείριση ανθρώπινων πόρων (project human resource management). 7. Διαχείριση επικοινωνίας (project communication management). 8. Διαχείριση κινδύνου (project risk management). 9. Διαχείριση προμηθειών-αγορών (project procurement management). Ενοποίηση του έργου Αυτή η γνωστική περιοχή ασχολείται με την δημιουργία του επίσημου προγράμματος του έργου. Οι λεπτομέρειες των προγραμμάτων έργου μπορούν να ποικίλουν ανάλογα με το μέγεθος, τη σημασία και την προτεραιότητα του εξεταζόμενου έργου. Με την ολοκλήρωση του προγράμματος, ο διαχειριστής του έργου φροντίζει την σωστή εκτέλεση του σχεδίου. Τέλος ο διαχειριστής έργου είναι αρμόδιος για τον έλεγχο και την διαχείριση των αλλαγών στο έργο. Η ενοποίηση του έργου περιλαμβάνει τα εξής: Ανάπτυξη του σχεδίου του έργου. Εκτέλεση του σχεδίου του έργου. Ολοκληρωμένο έλεγχο των αλλαγών. Διαχείριση του αντικειμένου εργασιών Η διαχείριση του αντικειμένου εργασιών περιλαμβάνει τη διαδικασία που διασφαλίζει ότι στο έργο θα συμπεριληφθούν όλες οι αναγκαίες εργασίες και μόνον αυτές που απαιτούνται την επιτυχή ολοκλήρωση του έργου. Βασικό μέλημα αποτελεί ο προσδιορισμός και ο έλεγχος όλων εκείνων των στοιχείων που θα πρέπει η δεν θα πρέπει να συμπεριληφθούν στο έργο, ώστε να ικανοποιηθούν οι στόχοι και οι αντικειμενικοί σκοποί των χορηγών και των υπόλοιπων συμμέτοχων. Η διαχείριση του αντικειμένου εργασιών περιλαμβάνει τα εξής ζητήματα: Ανάθεση αρμοδιοτήτων. Σχεδιασμό του αντικειμένου εργασιών. 13

24 Καθορισμό του αντικειμένου εργασιών. Διαχείριση αλλαγών του αντικειμένου εργασιών. Επαλήθευση του αντικειμένου εργασιών. Διαχείριση χρόνου Η διαχείριση χρόνου περιλαμβάνει τη διαδικασία που διασφαλίζει την έγκαιρη εκτέλεση του έργου και αναφέρεται στα εξής ζητήματα: Ορισμό των δραστηριοτήτων. Καθορισμό αλληλουχίας δραστηριοτήτων. Εκτίμηση της διάρκειας των δραστηριοτήτων. Ανάπτυξη του χρονοδιαγράμματος. Έλεγχος του χρονοδιαγράμματος. Διαχείριση κόστους Για την πρόβλεψη του κόστους ενός έργου, υπάρχουν ποικίλες μέθοδοι. Αν ο οργανισμός έχει υλοποιήσει ένα παρόμοιο έργο στο παρελθόν, μπορεί να βασιστεί στις πληροφορίες και τα δεδομένα που έχει συλλέξει κατά την εκτέλεση του έργου. Αυτές οι πληροφορίες με την κατάλληλη επεξεργασία μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμη βοήθεια στην πρόβλεψη του κόστους του υφιστάμενου έργου. Μια άλλη μέθοδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί, είναι με τη βοήθεια μαθηματικών τύπων, η αποκαλούμενη παραμετρική μοντελοποίηση (parametric modeling). Αυτή η μέθοδος δίνει ικανοποιητικά αποτελέσματα, όταν τα κόστη είναι υπολογισμένα ανά μονάδα (κόστος ανά τετραγωνικό ή κόστος ανά κυβικό κλπ). Μια ακόμη μέθοδος για τον υπολογισμό του κόστους είναι η μέθοδος της από πάνω προς τα κάτω προσέγγισης (bottom-up estimations). Οι από κάτω προς τα πάνω εκτιμήσεις ξεκινούν από το μηδέν, υπολογίζοντας κάθε μια δαπάνη που προκύπτει από τη διαδρομή που ακολουθεί το έργο προς την ολοκλήρωση του. Αθροίζοντάς λοιπόν τις επιμέρους δαπάνες, καταλήγουν σε ένα σύνολο, που αφορά πλέον στο κόστος ολοκλήρωσης του έργου. 14

25 Η διαχείριση του κόστους περιλαμβάνει τα εξής: Προγραμματισμό των πόρων. Εκτίμηση του κόστους. Προϋπολογισμό του κόστους. Έλεγχος χρηματικών ροών και κόστους. Διαχείριση ποιότητας Περιλαμβάνει τη διαδικασία που διασφαλίζει ότι το έργο θα ικανοποιήσει τις ανάγκες τις οποίες ανέλαβε να ικανοποιήσει. Αναφέρεται στα εξής ζητήματα: Προσδιορισμό των απαιτούμενων συνθηκών. Σχεδιασμό της ποιότητας. Διασφάλιση της ποιότητας. Έλεγχος της ποιότητας. Διοίκηση ανθρωπίνων πόρων Η διοίκηση του ανθρώπινου δυναμικού σε ένα έργο, περιλαμβάνει τη διαδικασία που διασφαλίζει τη βέλτιστη λειτουργία των ατόμων που εμπλέκονται στο έργο, έτσι ώστε να ολοκληρωθούν οι στόχοι του έργου εντός του προβλεπόμενου χρόνου και κόστους. Η διοίκηση του ανθρώπινου δυναμικού περιλαμβάνει τα εξής: Σχεδιασμό της οργανωτικής δομής. Πρόσληψη προσωπικού. Στελέχωση ομάδων του έργου. Διαχείριση επικοινωνίας Η διαχείριση επικοινωνίας περιλαμβάνει τη διαδικασία που διασφαλίζει τη συλλογή και διάχυση των αναγκαίων πληροφοριών σχετικά με το έργο. Αναφέρεται στα εξής ζητήματα: 15

26 Σχεδιασμό της επικοινωνίας. Κατανομή πληροφοριών. Συναντήσεις. Σύνταξη εκθέσεων προόδου έργου. Έκθεση ολοκλήρωσης του έργου. Διαχείριση κινδύνου Η διαχείριση κινδύνου, περιλαμβάνει τη διαδικασία κατά την οποία προσδιορίζεται και αναλύεται ο κίνδυνος που ενέχει κάθε έργο καθώς και ο τρόπος ανταπόκρισης σε αυτόν. Η διαχείριση κινδύνου περιλαμβάνει τα εξής : Προγραμματισμό για τη διαχείριση κινδύνου. Προσδιορισμός των κινδύνων. Χρησιμοποίηση της ποιοτικής ανάλυσης κινδύνου. Χρησιμοποίηση της ποσοτικής ανάλυσης κινδύνου. Δημιουργία σχεδίων αντιμετώπισης κινδύνου έργου. Ενεργή παρακολούθηση και αντίδραση στους κινδύνους του έργου. Διαχείριση προμηθειών αγορών Περιλαμβάνει τη διαδικασία με την οποία εξασφαλίζεται η προμήθεια αγαθών και υπηρεσιών από πηγές που βρίσκονται εκτός της ομάδας εκτέλεσης του έργου ή και εκτός της ίδιας της εταιρίας. Η διαχείριση προμηθειών αγορών περιλαμβάνει τα εξής ζητήματα: Προγραμματισμό προμηθειών αγορών. Σχεδιασμός της διαδικασίας συλλογής. Παραλαβή προσφορών. Επιλογή προμηθευτών. Διαχείριση συμβάσεων. Ολοκλήρωση λύση συμβάσεων. 16

27 Στο σχήμα που ακολουθεί (Σχήμα 2.2) γίνεται μια επισκόπηση των γνωστικών περιοχών της Διαχείρισης Έργου και των επιμέρους διεργασιών τους, όπως αυτές αναλύθηκαν παραπάνω. Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθούμε εκτενώς με τη Διαχείριση Κινδύνου στα κατασκευαστικά έργα και πιο συγκεκριμένα σε έργα οδοποιίας (Risk Management in construction projects). Σχήμα 2.2: Επισκόπηση των γνωστικών περιοχών της Διαχείρισης Έργου και των επιμέρους διεργασιών τους (Πηγή: PMBOK Guide 2000 Edition). 17

28 2.3 Διεθνείς οργανισμοί & πρότυπα διαχείρισης έργων Το επάγγελμα του «Διαχειριστή Έργων» και το γνωστικό αντικείμενο «Διαχείρισης Έργων» είναι διεθνώς αναγνωρισμένο και καταξιωμένο. Η παρατήρηση αυτή προκύπτει από την ύπαρξη μεγάλου αριθμού διεθνών αλλά και εθνικών οργανισμών που δραστηριοποιούνται σε αυτό το γνωστικό αντικείμενο Διεθνείς ή εθνικοί οργανισμοί διαχείρισης έργων Οι Διεθνείς ή εθνικοί οργανισμοί με στόχο την ανάπτυξη της διαχείρισης έργων είναι οι ακόλουθοι: H Διεθνής Ένωση Διαχείρισης Έργων (International Project Management Association, IPMA - Το Διεθνές Ινστιτούτο Διαχείρισης Έργων (Project Management Institute, PMI - Η Ένωση για τη Διαχείριση Έργων στο Ηνωμένο Βασίλειο (The Association for Project Management - Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μια εκθετική άνοδος των πιστοποιημένων από τον οργανισμό PMI project managers. Το στοιχείο αυτό φανερώνει την διαπίστωση του μεγέθους της σημασίας μιας σωστής και δομημένης διαχείρισης έργων. Η εξέλιξη των πιστοποιημένων PMPs στην Ελλάδα εμφανίζεται στον επόμενο πίνακα και το αντίστοιχο διάγραμμα ενώ τα Διαγράμματα 2.1 και 2.2 δείχνουν τον αριθμό πιστοποιημένων από το PMI Project Managers στην Ελλάδα και Αριθμός μελών του οργανισμού Project Management Institue (PMI) στην Ελλάδα αντίστοιχα. [Πηγή: Ελληνικό Ινστιτούτο Διαχείρισης Έργων PMI Greece( Newsletter Νοέμβριος 2010]. 18

29 Έτος PMPs Σύνολο Oct Πίνακας 2.1 : Η εξέλιξη των πιστοποιημένων PMPs στην Ελλάδα. Διάγραμμα 2.1: Αριθμός πιστοποιημένων από το PMI Project Managers στην Ελλάδα. 19

30 Διάγραμμα 2.2: Αριθμός μελών του οργανισμού Project Management Institue (PMI) στην Ελλάδα. Εάν εξαιρέσουμε το έτος 2005, ο ρυθμός των νέων PMPs είναι αυξητικός χρόνο με το χρόνο. Ο μεγάλος αριθμός των νέων PMPs το έτος 2005 είχε να κάνει με την σημαντική αλλαγή της πιστοποίησης PMP. Η εξέλιξη των μελών του Greek Chapter of the Project Management Institute (PMI-GREECE) είναι συνεχώς αυξητική ακόμη και εν μέσω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης Διεθνή πρότυπα διαχείρισης έργων Διεθνώς έχουν παρουσιαστεί διάφορα πρότυπα πιστοποίησης επαγγελματικών προσόντων στη διοίκηση-διαχείριση έργων (PMI, IPMA, APM, AIPM, CMI, ISEB, NVQ, IIL/Kerzner, Prince2, AACE) και αφορούν εκείνους που συμμετέχουν στην υλοποίηση των διαφόρων τύπων έργων (κατασκευαστικών, αναπτυξιακών, πληροφοριακών κλπ.). Τα σημαντικότερα όμως διεθνή πρότυπα που σχετίζονται με τη διαχείριση έργων είναι τα εξής: 20

31 Ο βασικός κορμός της γνώσης από το Ινστιτούτο Διαχείρισης Έργων (Project Management Body Of Knowledge, PMBOK). Ο οδηγός ικανοτήτων από τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαχείρισης Έργων με τίτλο IPMA Competence Baseline (ICB), 5η έκδοση, όπου περιγράφονται με λεπτομέρεια οι ικανότητες που απαιτούνται για τη διαχείριση ενός έργου. Το πρότυπο PRINCE2 (Projects in a Controlled Environment Αποτελεί το Βρετανικό πρότυπο για τη διαχείριση έργων. Η μεθοδολογία PRINCE αναπτύχθηκε το 1989 από το CCTA (Central Computer and Telecommunications Agency) ως το Βρετανικό πρότυπο για διαχείριση έργων πληροφορικής. Πολύ σύντομα όμως, λόγω της γρήγορης και μεγάλης αποδοχής της, άρχισε να χρησιμοποιείται και σε έργα διαφορετικών κατηγοριών. Το αποτέλεσμα ήταν να εκδοθεί το 1996 η νέα έκδοση του προτύπου (PRINCE2) που είναι πλέον γενικού σκοπού. Το πρότυπο V-Modell ( Αποτελεί το Γερμανικό πρότυπο για τη διαχείριση έργων. Η τελευταία έκδοση ονομάζεται V-Model XT και εκδόθηκε το Η μεθοδολογία V-Modell εστιάζει σε έργα πληροφορικής και είναι αρκετά αναλυτική αφού παρουσιάζει, όχι μόνο το τι πρέπει να γίνει για τη διαχείριση του έργου, αλλά και τη μέθοδο με την οποία θα γίνει, πότε θα γίνει και από ποιον. Το μοντέλο Οργανωσιακής Ωριμότητας στη Διαχείριση Έργων (Organizational Project Management Maturity Model - OPM3) ( Το OPM είναι ένα πρότυπο μοντέλο οργανωσιακής ωριμότητας για τη διαχείριση έργων που έχει αναπτυχθεί από το PMI και προσδιορίζει τις απαιτήσεις για την αξιολόγηση των ικανοτήτων ενός οργανισμού στη διαχείριση έργων (project management), προγραμμάτων (programme management) και χαρτοφυλακίων (portfolio management). Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να αξιολογήσουμε την ωριμότητα των οργανισμών στη διαχείριση έργων. Το OPM ορίζει 586 καλές πρακτικές και ένα σύνολο 2109 ικανοτήτων. 21

32 Το πρότυπο ISO 9000:2008 (Quality management systems Guidelines for quality management in projects) για τη διαχείριση ποιότητας σε έργα ( Το πρότυπο αυτό για τη διαχείριση έργων παρουσιάζει σημαντικές ομοιότητες με το PMBOK. Το πρότυπο BS6079-1:2002 Project Management (British Standards Institution, 2002). Αποτελεί το Βρετανικό πρότυπο για τη διαχείριση έργων, το οποίο προσδιορίζει έξι φάσεις: Τη φάση της σύλληψης (conception), τη φάση της μελέτης σκοπιμότητας (feasibility), τη φάση της υλοποίησης (implementation), τη φάση της λειτουργίας (operation), τη φάση του τερματισμού (termination) και τη φάση της αξιολόγησης (evaluation). Το πρότυπο ΕΛΟΤ 1429 Το ελληνικό πρότυπο ΕΛΟΤ 1429 αφορά τη διαχειριστική επάρκεια οργανισμών για την υλοποίηση έργων δημοσίου χαρακτήρα. Η ανάπτυξη του προτύπου έρχεται να καλύψει την ανάγκη της ελληνικής πολιτείας για σωστή και συστηματική διαχείριση έργων και ειδικότερα την ανάγκη για βελτίωση της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας και του ελέγχου των δράσεων και των έργων που εκτελούνται στο πλαίσιο των αναπτυξιακών παρεμβάσεων και των κοινοτικών προγραμμάτων. Στην ίδια οικογένεια προτύπων ανήκουν οι οδηγοί εφαρμογής: ΕΛΟΤ : Οδηγός εφαρμογής του ΕΛΟΤ 1429 για οργανισμούς υλοποίησης δημοσίων τεχνικών έργων υποδομής. ΕΛΟΤ : Οδηγός εφαρμογής του ΕΛΟΤ 1429 για οργανισμούς υλοποίησης δημοσίων συμβάσεων προμηθειών, και υπηρεσιών», που αφορά και τα έργα πληροφορικής. ΕΛΟΤ : Οδηγός εφαρμογής του ΕΛΟΤ 1429 για οργανισμούς υλοποίησης συγκεκριμένων δράσεων με ίδια μέσα. Το πρότυπο ΕΛΟΤ 1429 ορίζει ένα σύνολο απαιτήσεων, η ικανοποίηση των οποίων οδηγεί τους οργανισμούς στη βελτίωση της διαχειριστικής τους ικανότητας. Οι απαιτήσεις αυτές οργανώνονται σε ένα Σύστημα Διαχειριστικής Επάρκειας 22

33 (ΣΔΕΠ). Οι διεργασίες του ΣΔΕΠ που προδιαγράφονται στο πρότυπο, διακρίνονται σε διεργασίες υλοποίησης των έργων συμπεριλαμβανομένης της παρακολούθησης της εκτέλεσης, τις διεργασίες τις σχετικές με τη διοίκηση και τη διάθεση των πόρων για την υποστήριξη της υλοποίησης των έργων και τις διεργασίες μέτρησης, ανάλυσης και αξιολόγησης. Σύμφωνα με το πρότυπο η διοίκηση του κάθε οργανισμού πρέπει να δεσμεύεται για την εφαρμογή του ΣΔΕΠ, να διασφαλίζει τις οργανωτικές προϋποθέσεις υλοποίησης των έργων διαθέτοντας τις κατάλληλες μονάδεςτμήματα (π.χ. για προγραμματισμό ενεργειών, για σχεδιασμό και ωρίμανση έργων, διαχείριση έργου, οικονομική διαχείριση). Επίσης, ο κάθε οργανισμός πρέπει να εξασφαλίσει την ύπαρξη υποδομής ΤΠΕ η οποία πρέπει να υποστηρίζει τουλάχιστον: τη δομή ανάλυσης εργασιών, το χρονοπρογραμματισμό των έργων, τη διαχείριση πόρων, την οικονομική διαχείριση και την παρακολούθηση του προϋπολογισμού των έργων και τέλος την παραγωγή περιοδικών αναφορών. Επιπλέον, για την εφαρμογή των μεθόδων, των τεχνικών και τη χρήση των εργαλείων διοίκησης έργων, απαιτείται η στελέχωση των οργανισμών με ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει γνώση, εμπειρία και ικανότητες στη διοίκηση έργων. Έτσι γίνεται σαφές ότι ο καθορισμός των προσόντων του προσωπικού, η αναλυτική περιγραφή των καθηκόντων με τις ενέργειες και τις δραστηριότητες που αναλαμβάνουν, η αξιολόγηση και η εφαρμογή της αρχής της διαφοροποίησης και της επιβράβευσης στην παραγωγή έργου, συντελούν στη βελτίωση της διαχειριστικής επάρκειας του οργανισμού. Με απλά λόγια η πολιτεία αναγνωρίζει την ανάγκη για αποτελεσματική διοίκηση των έργων, καθώς και την ανάγκη για στελέχωση των οργανισμών με άτομα που γνωρίζουν το αντικείμενο της διοίκησης έργων Απαιτούμενες ικανότητες για τη διαχείριση έργων. Αντίστοιχα με το PMI, η Διεθνής Ομοσπονδία Διαχείρισης Έργων (International Project ManagementAssociation, IPMA) ανέπτυξε τον οδηγό IPMA Competence Baseline (ICB), όπου περιγράφονται με λεπτομέρεια οι ικανότητες 23

34 (competences) που απαιτούνται για τη διαχείριση ενός έργου. Αυτές κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: Τεχνικές ικανότητες (technical competences). Οι τεχνικές ικανότητες περιλαμβάνουν τις ικανότητες να ξεκινήσουμε, να σχεδιάσουμε, να παρακολουθήσουμε και να ελέγξουμε ένα έργο. Ικανότητες συμπεριφοράς (behavioral competences). Παραδείγματα ικανοτήτων συμπεριφοράς είναι η ηγεσία, η αξιοπιστία, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, η δημιουργικότητα κ.ά. Ικανότητες γνώσης του περιβάλλοντος (contextual competences). Περιλαμβάνουν τη γνώση του οργανισμού που έχει αναλάβει το έργο καθώς και των υφιστάμενων διαδικασιών και γενικότερα τη γνώση του περιβάλλοντος υλοποίησης του έργου. Σύμφωνα με τον οδηγό ICB, καθεμιά από τις προαναφερθείσες ικανότητες αποτελεί το άθροισμα της σχετικής γνώσης και εμπειρίας. Επιπλέον, παρατηρούμε μια σημαντική διαφορά στην προσέγγιση αυτή σε σχέση με το PMBOK. Η διαχείριση έργων σύμφωνα νε το ICB δεν είναι απλώς ένα τεχνικό θέμα, αλλά σημαντικό ρόλο σε αυτή παίζει τόσο ο ανθρώπινος παράγοντας όσο και η γνώση του περιβάλλοντος του έργου. Μια άλλη προσέγγιση για την τυποποίηση της γνώσης στη διαχείριση έργων αποτελεί η προσέγγιση της APM (Associationfor Project Management) ( σύμφωνα με την οποία έχουν εντοπιστεί σαράντα βασικές ικανότητες, οι οποίες ομαδοποιούνται στις ακόλουθες κατηγορίες: Διαχείριση έργων: περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία που διαφοροποιούν τη διαχείριση έργων από τη γενική διοίκηση. Οργάνωση και ομάδα έργου: καλύπτει τις οργανωτικές δομές και περιγράφει τις απαιτούμενες ικανότητες για το διευθυντή έργου. Τεχνικές και διαδικασίες: περιλαμβάνει όλες τις τεχνικές, τις μεθόδους και τις διαδικασίες που χρησιμοποιούνται στη διαχείριση έργων. 24

35 Κεφάλαιο 3 Διαχείριση Κινδύνων Έργων 3.1 Η έννοια του κίνδυνου Ο ακριβής ορισμός του όρου «κίνδυνος» έχει απασχολήσει αρκετά τη διεθνή βιβλιογραφία, χωρίς όμως δυστυχώς να έχει επικρατήσει κάποιος ορισμός. Συχνά μάλιστα εναλλάσσεται η χρήση του όρου «κίνδυνος» (risk) με τη χρήση του όρου «αβεβαιότητα» (uncertainty), ενώ από την άλλη πολλοί ερευνητές και επαγγελματίες εξακολουθούν να αποδίδουν διαφορετικό περιεχόμενο στους όρους «κίνδυνος» και «αβεβαιότητα», ορίζοντας απλά την αβεβαιότητα σαν ένα είδος κινδύνου, που πηγάζει από την έλλειψη γνώσεων σχετικά με τις πιθανότητες εμφάνισης ή τις επιπτώσεις ενός γεγονότος. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι Yates και Stone (1992), δεν θα αποτελεί έκπληξη αν διαπιστωθεί ότι οι διαφορετικοί ορισμοί που έχουν δοθεί, είναι όσοι και τα διαφορετικά άρθρα και βιβλία που έχουν δημοσιευθεί πάνω στο θέμα. Στον πίνακα που ακολουθεί συνοψίζονται οι ορισμοί σχετικά με την αβεβαιότητα και τον κίνδυνο όπως αυτοί γίνονται αντιληπτοί από τους διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους. Οικονομία Ψυχολογία Κίνδυνος Αναφέρεται σε γεγονότα που υπόκεινται σε γνωστές ή διαγνώσιμες πιθανότητες κατανομής Κίνδυνος είναι το γεγονός ότι η απόφαση λαμβάνεται υπό συνθήκες γνωστών πιθανοτήτων Φιλοσοφία Λεξικό Διαχείριση έργων Αβεβαιότητα Η αβεβαιότητα είναι μία κατάσταση για την οποία δεν είναι δυνατόν να ορίσει κανείς αριθμητικές πιθανότητες Η αβεβαιότητα είναι μια κατάσταση του νου που χαρακτηρίζεται από μια συνειδητή έλλειψη γνώσης σχετικά με τα αποτελέσματα ενός γεγονότος Η αμφιβολία προϋποθέτει βεβαιότητα. Η αβεβαιότητα προέρχεται από ένα σύνολο της αντικειμενικής, αλλά σε μεγάλο βαθμό γίνεται μέτρηση με περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά Η πιθανότητα να συμβεί κάτι κακό σε κάποια Η αβεβαιότητα είναι η κατάσταση του να χρονική στιγμή στο μέλλον, η κατάσταση που είσαι αβέβαιος, κάτι για το οποίο δεν θα μπορούσε να είναι επικίνδυνη ή να έχει μπορείς να είναι σίγουρος (Oxford Dictionary ένα κακό αποτέλεσμα (Oxford Dictionary of of Current English, 2005) Current English, 2005) Κίνδυνος είναι ένα αβέβαιο γεγονός ή κατάσταση που, αν συμβεί, έχει θετική ή αρνητική επίδραση σε τουλάχιστον ένα στόχο του έργου, όπως το χρόνος, το κόστος, την ποιότητα ή το σκοπό Πίνακας 3.1: Ο κίνδυνος και η αβεβαιότητα όπως έχουν ορισθεί από διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους. 25

36 Η ετοιμολογία της λέξης «κίνδυνος» είναι η εξής: το αρνητικό ενδεχόμενο, η πιθανότητα να συμβεί ένα γεγονός που θα μπορούσε να έχει έναν ανεπιθύμητο ή αρνητικό αντίκτυπο, οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει καταστροφή, να επιφέρει απώλειες και φθορές ή μπορεί να φέρει σε επικίνδυνη θέση κάποιον ή κάτι. Ο ορισμός αυτός ωστόσο κρίνεται ανεπαρκής για την επιστημονική κοινότητα και για τις ανάγκες της Διαχείρισης Κινδύνου Έργου. Βασιζόμενη στον παραπάνω ορισμό, η Διαχείριση Κινδύνου θα έπρεπε να ασχολείται μόνο με τον προσδιορισμό των απειλών στην εκπλήρωση ενός έργου ή προγράμματος. Όπως όμως ευρέως αναγνωρίζεται, αυτή η σκοπιά της Διαχείρισης Κινδύνου είναι περιοριστική καθότι, αποτυγχάνει να συμπεριλάβει τη διαχείριση των ευκαιριών, δηλαδή των θετικών επιρροών των κινδύνων στην απόδοση του έργου. Έτσι λοιπόν, παρατίθεται ένας αναθεωρημένος ορισμός του κινδύνου σύμφωνα με τον οποίο: κίνδυνος (Risk) έργου ορίζεται ένα αβέβαιο γεγονός ή μια κατάσταση που εφόσον συμβεί έχει είτε θετική είτε αρνητική επίπτωση τουλάχιστον σε έναν από τους στόχους του έργου, όπως είναι ο χρόνος, το κόστος και η ποιότητα. Ένας κίνδυνος μπορεί να έχει μία ή και περισσότερες αιτίες και εφόσον προκύψει μπορεί να οδηγήσει σε μια ή περισσότερες συνέπειες. Με βάσει αυτόν τον ορισμό, τελικά ο κίνδυνος μπορεί να διαχωριστεί στο «ανεπιθύμητο ρίσκο» (down-siderisk) και στο «επιθυμητό» (up-siderisk). Η έννοια του κινδύνου έργου εμπεριέχει δυο παράγοντες: Την πιθανότητα (likelihood) ότι ένα προβληματικό γεγονός θα συμβεί. Τις επιπτώσεις (impact) του γεγονότος εάν αυτό συμβεί. Ο κίνδυνος είναι μια κοινή λειτουργία και των δυο, που είναι: Risk = ƒ (likelihood, impact) Δεδομένου ότι ο κίνδυνος εμπεριέχει και τα δυο: την πιθανότητα και τις επιπτώσεις, ένα έργο μπορεί με τη σειρά του να χαρακτηριστεί επικίνδυνο οποτεδήποτε ένας εκ των δυο παραγόντων- είτε η πιθανότητα είτε το αντίκτυπο είναι μεγάλος. Για παράδειγμα, ένα έργο θα πρέπει να θεωρηθεί επικίνδυνο, είτε η πιθανή επίπτωση είναι ανθρώπινος θάνατος είτε η μαζική οικονομική απώλεια, ακόμη καιόταν η πιθανότητα κάποιο από τα δυο να συμβεί, είναι μικρή. 26

37 Ως εκ τούτου, ο κίνδυνος δεν μπορεί να εξαλειφθεί αλλά μπορεί ωστόσο να μειωθεί. Αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός της διαχείρισης κινδύνων έργου (Risk Management): η αναγνώριση του κινδύνου, η αξιολόγησή του και ένα σχέδιο αντιμετώπισής του Διαχωρισμός κινδύνων Η διαδικασία κατηγοριοποίησης των κινδύνων αποτελεί ένα από τα βασικά εργαλεία εντοπισμού τους. Στη βιβλιογραφία συναντάται μεγάλος αριθμός κατηγοριοποιήσεων με βάσει διαφορετικά κριτήρια. Οι κυριότερες από τις κατηγορίες αυτές είναι οι εξής: Α. Φύση κινδύνων Με βάση τη φύση τους μπορούν να διαχωριστούν σε ευκαιρίες ή απειλές και σε περίπτωση εμφάνισης τους να επιφέρουν θετικές ή αρνητικές συνέπειες αντίστοιχα για το έργο. Β. Προέλευση κινδύνων Με βάση την προέλευση τους οι κίνδυνοι μπορούν να διαχωριστούν σε: Εσωτερικούς κινδύνους, οι οποίοι συνίστανται από κινδύνους η πιθανότητα τα εμφάνισης των οποίων καθώς και οι συνέπειες τους μπορούν να επηρεαστούν από το φορέα τους. Εξωτερικούς κινδύνους, που είναι οι κίνδυνοι για τους οποίους, ο φορέας του κινδύνου ή και ο υφιστάμενος τις συνέπειες τους δεν μπορεί να προβεί σε καμία ενέργεια που να επηρεάσει είτε την πιθανότητα εμφάνισης τους είτε τις συνέπειες τους. Γ. Διαχωρισμός μεταξύ Εγγενούς Αβεβαιότητας και Αμιγών Κινδύνων (συστηματικοί και ειδικοί κίνδυνοι) Η εγγενής αβεβαιότητα είναι οι διακύμανση ενός μεγέθους γύρω από μία μέση τιμή (όπως ακριβώς συμβαίνει και στην κανονική κατανομή), η οποία μπορεί και πρέπει να διαχωριστεί από ένα συγκεκριμένο κίνδυνο. 27

38 Οι αμιγείς κίνδυνοι είναι η κατηγορία αυτή που δεν ανήκει στις συνήθεις καθημερινές αβεβαιότητες και θα μπορούσαν υπό προϋποθέσεις να ελεγχθούν. Δ. Με βάση την πρόβλεψή τους Γνωστοί κίνδυνοι θεωρούνται αυτοί που δεν έχουν προσδιοριστεί και αναλυθεί και ενδεχομένως είναι δυνατόν να ληφθούν μέτρα αντιμετώπισης τους. Άγνωστοι κίνδυνοι είναι αυτοί οι οποίοι δεν μπορούν να προσδιοριστούν και συνεπώς δεν μπορούν να τύχουν προληπτικής διαχείρισης. Ε. Με βάση τις συνέπειες τους (σύμφωνα με τον Edwards 1995) Φυσικές/Υλικές : Απώλεια λόγω πυρκαγιάς, διάβρωσης, έκρηξης, δομικής απώλειας, πολέμου. Επακόλουθες : Απώλεια κερδών μετά από πυρκαγιά, κλοπή κλπ.. Κοινωνικές : Αλλαγές στην κοινή γνώμη, μεγαλύτερη συνειδητοποίηση των ηθικών ζητημάτων (πχ περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση). Νομικές : Ασαφή στοιχεία, θεσμικά θέματα, συμβατικά θέματα. Πολιτικές: Κυβερνητική επέμβαση, κυρώσεις, πράξεις των ξένων κυβερνήσεων, πληθωριστικές/ αντιπληθωριστικές πολιτικές, περιορισμοί εξαγωγής/εισαγωγών, συμμαχίες εμπορικών συναλλαγών, αλλαγές στη νομοθεσία. Οικονομικές: Ανεπαρκείς προβλέψεις πληθωρισμού, ανακριβείς αποφάσεις, πολιτικές. Τεχνικές: Αυξανόμενη τεχνολογία στην κατασκευή, επικοινωνία, επεξεργασία δεδομένων, αλληλεξάρτηση των κατασκευαστικών, μέθοδοι αποθήκευσης, ελέγχου αποθεμάτων και διανομής Δομή των κινδύνων Κάθε κίνδυνος, ανεξάρτητα από τη φύση του ή την προέλευση του και ανεξάρτητα από τον τομέα επίδρασης στον οποίο αναφέρεται, διαθέτει μια πολύ συγκεκριμένη δομή. Όπως φαίνεται και στο Σχήμα 2.1 ο κάθε κίνδυνος προέρχεται 28

39 από μια αιτία, ενώ εάν συμβεί επιφέρει και κάποιες συνέπειες. Κάθε ένα στοιχείο της δομής του κινδύνου διαθέτει και συγκεκριμένα χαρακτηριστικό (πιθανότητα, βαρύτητα, έκθεση). Αιτίες Λαμβάνονται ως δεδομένα στοιχεία του έργου. Ως εκ τούτου για να χαρακτηριστεί ένα στοιχείο ως αιτία θα πρέπει να μην υπάρχει καμία αμφιβολία σχετικά με τη βεβαιότητα του. Με άλλα λόγια, η αιτία είναι ένα γεγονός που ενδέχεται να οδηγήσει στην εμφάνιση ενός κινδύνου. Βέβαια κάθε κίνδυνος ενδέχεται να έχει διάφορες αιτίες όπως επίσης η ίδια αιτία μπορεί να επιφέρει πολλούς κινδύνους. Κίνδυνος Το επόμενο δομικό στοιχείο είναι ο κίνδυνος. Όπως διατυπώθηκε και στον ορισμό που δόθηκε, ο κίνδυνος αποτελεί ένα αβέβαιο γεγονός. Ως εκ τούτου έχει μια συγκεκριμένη πιθανότητα εμφάνισης, η οποία σχετίζεται και με τις αιτίες του. Επίσης ένα ακόμα χαρακτηριστικό του είναι η έκθεση, η οποία περιγράφεται ως η έκθεση του έργου στον κίνδυνο ή εναλλακτικά η σημαντικότητα του κινδύνου στο έργο. Ποιοτικά η έκθεση υπολογίζεται ως το γινόμενο της πιθανότητας εμφάνισης επί της βαρύτητας της συνέπειας. Έκθεση = Πιθανότητα εμφάνισης x Επίπτωση Συνέπεια Τέλος η δομή του κινδύνου ολοκληρώνεται από τη συνέπεια του, η οποία περιγράφεται και από τη βαρύτητα της συνέπειας. Η βαρύτητα αυτή υποδεικνύει πόσο σημαντικές είναι οι συνέπειες που επιφέρει η εμφάνιση του κινδύνου, σε σχέση με τους στόχους του έργου. Όπως συμβαίνει και με τις αιτίες ενός κινδύνου έτσι και με τις συνέπειες, ένας κίνδυνος μπορεί να επιφέρει πολλές συνέπειες στο έργο αλλά και αντιστρόφως μια συγκεκριμένη συνέπεια μπορεί να επέλθει από πολλούς διαφορετικούς κινδύνους. 29

40 Σχήμα 3.1: Δομή και χαρακτηριστικά κινδύνων. 3.2 Διαχείριση κινδύνων Έργων Ο κίνδυνος είναι παρών σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Ως εκ τούτου η Διαχείριση Κινδύνων, είναι μια καθολική έννοια, εφαρμόσιμοι σχεδόν σε όλο το εύρος των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Στην πλειοψηφία βέβαια των περιπτώσεων, αποτελεί μια αδόμητη δραστηριότητα, βασισμένη στη κοινή λογική, την εμπειρία και το ένστικτο. Γι αυτό και ίσως συχνά αναφέρεται ότι η Διαχείριση Κινδύνου είναι περισσότερο τέχνη και λιγότερο επιστήμη (Barkley, 2004). Τα τελευταία χρόνια, η Διαχείριση Κινδύνων έχει αποκτήσει ένα ισχυρό επιστημονικό υπόβαθρο και έχει συστηματοποιηθεί για εφαρμογή σε ένα μεγάλο και ετερόκλητο πλήθος δραστηριοτήτων. Όσο αναφορά τα κατασκευαστικά έργα, η Διαχείριση Κινδύνων διαδραματίζει ένα θεμελιώδες ρόλο, αποτελώντας βασική προϋπόθεση για την επιτυχία του έργου. Καθότι οι κίνδυνοι σε ένα έργο δεν είναι δυνατόν να εξαλειφθούν εντελώς, στόχος είναι να μην προσπαθήσει κάποιος να τους εξαλείψει αλλά να τους διαχειριστεί. Το μυστικό για μια αποτελεσματική διαχείριση κινδύνου είναι η δυνατότητα να ποιοτικοποιηθούν και ποσοτικοποιηθούν αντικειμενικά τα στοιχεία κινδύνου και στη συνέχεια να μειωθούν σε αποδεκτά επίπεδα. Σύμφωνα μάλιστα με το PMBOK Guide ο στόχος της Διαχείρισης κινδύνων είναι να αυξήσει τις πιθανότητες και τις επιπτώσεις θετικών συμβάντων για το έργο και 30

41 να μειώσει τις πιθανότητες και τις επιπτώσεις αρνητικών συμβάντων. Οι Chapman και Ward (1999) αναφέρουν ότι η βασική σκοπιμότητα της Διαχείρισης Κινδύνων είναι να συνδράμει σημαντικά στη βελτίωση της απόδοσης του έργου, μέσω της συστηματικής αναγνώρισης, ανάλυσης και διαχείρισης όλων των σχετιζόμενων κινδύνων. Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι οι κίνδυνοι που σχετίζονται με κάποιο έργο δεν μπορούν να διαχωριστούν απόλυτα από τον επιχειρηματικό σχεδιασμό, την επιλογή του έργου, τον σχεδιασμό του έργου, την διαχείριση και τον έλεγχο του έργου, αλλά αντιθέτως είναι ενσωματωμένοι στις παραπάνω διαδικασίες. Ως εκ τούτου, η διαχείριση κινδύνων, δεν συνιστά μια προαιρετική δραστηριότητα αλλά είναι μείζονος σημασίας για μια επιτυχημένη διαχείριση έργου. Θα πρέπει να εφαρμόζεται σε όλα τα έργα και να περιλαμβάνεται στα σχέδια των έργων και τα επιχειρησιακά έγγραφα. Κατά αυτό τον τρόπο, η Διαχείριση κινδύνων γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι κάθε πτυχής του έργου, σε κάθε φάση και σε κάθε ομάδα διεργασιών. Αξίζει να σημειωθεί λοιπόν ότι η Διαχείριση Κινδύνων δεν αποτελεί υποκατάστατο των υπόλοιπων διεργασιών της διαχείρισης του έργου. Εν αντιθέσει, προ-απαιτείται η πραγματοποίηση τους στο καλύτερο δυνατό επίπεδο Κρίσιμοι Παράγοντες στη Διαχείριση Κινδύνων Κάποια γενικά κριτήρια που καθιστούν επιτυχημένη τη διαδικασία διαχείριση κινδύνων σε ένα έργο είναι τα ακόλουθα: Αναγνώριση της αξίας της Διαχείρισης Κινδύνων. Η Διαχείριση Κινδύνων θα πρέπει να αναγνωριστεί ως μια πολύτιμη αρχή, που παρέχει μια θετική πιθανή απόδοση της επένδυσης, για την οργανωτική διαχείριση, τα ενδιαφερόμενα μέρη του έργου, τη διαχείριση του έργου και τα μέλη της ομάδας. Ατομική Δέσμευση Υπευθυνότητα. Όλοι οι συμμετέχοντες του έργου καθώς και τα ενδιαφερόμενα μέρη του, θα πρέπει να αποδέχονται τους κινδύνους που είναι σχετικοί με τις δραστηριότητες τους. Η διαχείριση Κινδύνων εξ άλλου έγκειται στην ευθύνη όλων. 31

42 Ανοιχτή και ειλικρινή επικοινωνία. Όλα τα μέρη του έργου θα πρέπει να συμμετέχουν στη διαδικασία Διαχείρισης Κινδύνων. Κάθε δράση ή συμπεριφορά που εμποδίζει την επικοινωνία σχετικά με τους κινδύνους του έργου μειώνει αυτόματα και την αποτελεσματικότητα της Διαχείρισης Κινδύνων για το έργο. Οργανωτική Δέσμευση. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν η διαχείριση κινδύνων είναι «ευθυγραμμισμένη» με τους στόχους και τις αξίες του οργανισμού. Η Διαχείριση Κινδύνων ίσως απαιτεί υψηλότερου επιπέδου διαχειριστικής υποστήριξης από ότι οι υπόλοιπες διαδικασίες Διαχείρισης του Έργου, διότι η αντιμετώπιση των κινδύνων πολλές φορές απαιτεί εγκρίσεις και απαντήσεις από υψηλότερα (στην ιεραρχία) στελέχη από τον γενικό διαχειριστή του έργου (project manager). Αντίστοιχη του έργου. Το κόστος για τη διαχείριση των κινδύνων πρέπει να είναι κατάλληλο της πιθανής αξίας του έργου και του οργανισμού. Ενσωμάτωση στη γενικότερη Διαχείριση του Έργου. Η Διαχείριση Κινδύνων έργου δεν μπορεί να υπάρξει απομονωμένη από τις υπόλοιπες διεργασίες της Διαχείρισης Έργου. Για την επιτυχημένη Διαχείριση Κινδύνων απαιτείται η σωστή εκτέλεση όλων των υπόλοιπων διεργασιών της Διαχείρισης του Έργου. Εν κατακλείδι, για μια αποτελεσματική διαχείριση των κινδύνων ενός έργου, οι γενικές αρχές θα πρέπει να εφαρμόζονται προσαρμοζόμενες στις ιδιαιτερότητες του έργου και του οργανωτικού περιβάλλοντος. 32

43 Σχήμα 3.2: Κρίσιμοι Παράγοντες για επιτυχημένη Διαχείριση Κινδύνων Στάδια Διαχείρισης Κινδύνων Τα στάδια που περιλαμβάνονται στη διαδικασία Διαχείρισης Κινδύνων έργου είναι τα εξής: 1. Σχέδιο διαχείρισης των κινδύνων προσδιορίζεται ο σκοπός και οι αντικειμενικοί στόχοι της διαδικασίας διαχείρισης των κινδύνων και βεβαιώνεται ότι η διαχείριση των κινδύνων εσωκλείεται στο γενικότερο πλαίσιο διαχείρισης του έργου. 2. Αναγνώριση των κινδύνων αναγνωρίζονται οι περισσότεροι, κατά το δυνατό, κίνδυνοι του έργου. 3. Ποιοτική ανάλυση των κινδύνων αξιολογούνται τα βασικά χαρακτηριστικά μεμονωμένων κινδύνων προκειμένου να δοθεί μια σειρά προτεραιότητας για περαιτέρω δράση. 33

44 4. Ποσοτική ανάλυση των κινδύνων αξιολογείται η συνδυασμένη επίδραση των κινδύνων, για το συνολικό αποτέλεσμα του έργου. 5. Σχέδιο αντιμετώπισης των κινδύνων καθορίζονται οι σωστές στρατηγικές απόκρισης και δράσης για κάθε κίνδυνο ξεχωριστά και για τη συνολική διαχείριση κινδύνου και ενσωματώνονται σε ένα ενοποιημένο σχέδιο διαχείρισης. 6. Παρακολούθηση και έλεγχος των κινδύνων στο στάδιο αυτό έχουμε: εφαρμογή των συμπεφωνημένων δράσεων, προσδιορισμό των εναλλακτικών δράσεων διαχείρισης των κινδύνων, αξιολόγηση των αλλαγών στο έργο λόγω έκθεσης σε κίνδυνο καθώς και την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας Διαχείρισης Κινδύνων του έργου. Στο σχήμα που ακολουθεί (Σχήμα 3.3) απεικονίζεται το διάγραμμα ροής της διαδικασίας Διαχείρισης κινδύνων. Περαιτέρω ανάλυση των διαδικασιών αυτών θα γίνει στον παρών κεφάλαιο στην ενότητα

45 Σχήμα 3.3: Διάγραμμα ροής της διαδικασίας Διαχείρισης κινδύνων. 35

46 3.2.3 Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Διαχείρισης Κινδύνων Σύμφωνα με τον Godfrey (1996), η συστηματική διαχείριση των κινδύνων ενός έργου βοηθάει: Στην αναγνώριση, αξιολόγηση, κατάταξη των κινδύνων καθώς και να καταστούν σαφείς οι κίνδυνοι. Στην επικέντρωση στους μείζονος σημασίας κινδύνους του έργου. Στην λήψη ολοκληρωμένων αποφάσεων που να προετοιμάζουν την αντιμετώπιση και να μετριάζουν τις συνέπειες δυσμενών γεγονότων. Στην ελαχιστοποίηση των δυνητικών ζημιών. Στον έλεγχο της αβεβαιότητας, η οποία είναι διάσπαρτη στα κατασκευαστικά έργα. Στο να διευκρινιστεί και να τυποποιηθεί ο ρόλος της εταιρίας που έχει αναλάβει το έργο και ο ρόλος των υπόλοιπων εμπλεκομένων που σχετίζονται τόσο με το έργο όσο και με τη διαδικασία διαχείρισης κινδύνων Στην αναγνώριση των ευκαιριών που θα ενισχύσουν την απόδοση του έργου Επιπλέον ο AnthonyMills συμπληρώνει με τρία ακόμα πλεονεκτήματα που προκύπτουν με τη συστηματική διαχείριση κινδύνων ενός έργου, τα οποία είναι τα εξής: Στην αμφισβήτηση των παραδοχών που επηρεάζουν περισσότερο το έργο, Στην επικέντρωση της προσοχής σε συγκεκριμένες ενέργειες για τον καλύτερο έλεγχο των κινδύνων και τέλος Αξιολογεί τα οικονομικά οφέλη των ενεργειών αυτών Παρά την πληθώρα των πλεονεκτημάτων της διαχείριση κινδύνων έργων, ενίοτε μπορεί να σημειωθούν και μειονεκτήματα όπως: Η διαδικασία ανάλυσης και διαχείρισης κινδύνου είναι χρονοβόρα για σχετικά απλές αποφάσεις και ως εκ τούτου καθίσταται αποτελεσματική για μεγαλύτερα και πολυπλοκότερα προβλήματα Συχνά παρουσιάζονται προβλήματα και διαφωνίες στην εκτίμηση των πιθανοτήτων 36

47 Οι διαχειριστές τεχνικών έργων που δεν είναι εξοικειωμένοι με παρόμοιες διαδικασίες, συναντούν προβλήματα τόσο στην εφαρμογή τους όσο και στη σωστή ερμηνεία των αποτελεσμάτων που προκύπτουν 3.3 Πρότυπα Διαχείρισης Κινδύνων Η διεθνής κοινότητα έχει αναπτύξει έναν μεγάλο αριθμό εγγράφων που σχετίζονται με την τυποποίηση της διαχείρισης των κινδύνων. Αυτά τα πρότυπα καλύπτουν τις γενικές κατευθύνσεις για τη διαχείριση του κινδύνου, την ορολογία, τις απαιτήσεις και τα εργαλεία. Ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης ISO (International Organization for Standardization), μαζί με τη Διεθνή Ηλεκτροτεχνική Επιτροπή IEC (International Electrotechnical Commission) συνιστούν τις κορυφαίες οργανώσεις για την ανάπτυξη των διεθνών προτύπων (Avanesov, 2009). Επίσης, μερικοί εθνικοί οργανισμοί τυποποίησης και μη κυβερνητικές οργανώσεις έχουν συμβάλει στην ανάπτυξη και τη χρήση των τυποποιημένων προσεγγίσεων για τη διαχείριση του κινδύνου. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα αναγνωρισμένα πρότυπα για τη γενική καθοδήγηση στη διαχείριση του κινδύνου. Δημιουργός Όνομα Σκοπός ISO/IEC ISO 31000:2009 Risk management - Principles and guidelines ISO/IEC Guide 73:2002 Risk Management - Vocabulary - Guidelines for use in standards ISO/IEC Guide 51:1999 Safety aspects - Guidelines for their Παρέχει τις γενικές αρχές και κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση του κινδύνου και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιαδήποτε δημόσια, ιδιωτική ή επιχειρηματική κοινότητα, ένωση, ομάδα ή άτομο. Αυτό το πρότυπο δεν απευθύνεται σε κάποιο συγκεκριμένο κλάδο ή τομέα και δεν προορίζεται για χρήση ως κριτήριο πιστοποίησης. Το ISO 31000:2009 έχει ληφθεί ως αντικατάσταση για το υφιστάμενο πρότυπο σχετικά με τη διαχείριση του κινδύνου, AS / NZS 4360: 2004 Το ISO/IEC Guide 73:2002 Διαχείρισης Κινδύνων παρέχει πρότυπα γραμμένα με τους γενικούς όρους της διαχείρισης κινδύνων. Σκοπός του είναι να συμβάλει στην αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των μελών του ISO και της IEC αντί να παρέχεται καθοδήγηση σχετικά με την πρακτική διαχείρισης κινδύνου. Το πρότυπο αυτό αναθεωρήθηκε το 2009 μαζί με το πρότυπο ISO 31000:2009 Διαχείρισης Κινδύνου. ISO / IEC Guide 51:1999 αναφέρεται σε κάθε πτυχή της ασφάλειας που σχετίζεται με ανθρώπους, με την ιδιοκτησία ή το περιβάλλον, ή τον συνδυασμό ενός ή περισσότερων από αυτά. Η συγκεκριμένη προσέγγιση 37

48 IRM/ AIRIMI C/ ALARM, London, UK AS/NZS JSA CAN/CS A BSI inclusion in standards Risk Management Standard: 2002 AS/NZS 4360:2004 Risk management JIS Q 2001:2001 Guidelines for development and implementation of risk management system CSA Q850:1997 Risk Management Guidelines for Decision Makers PD 6668:2000, Managing Risk for Corporate Governance BS 31100:2008 Code of practice for risk management BS Project Management - Part3: Guide to the management of business related project risk αυτού του οδηγού παρέχει την ανάλυση των κινδύνων για ολόκληρο το κύκλο ζωής ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας. Αυτό το Πρότυπο Διαχείρισης Κινδύνου είναι το αποτέλεσμα δουλειάς από μια ομάδα που αποτελείται από τις κυριότερες οργανώσεις διαχείρισης κινδύνου στο Ηνωμένο Βασίλειο (IRM, AIRMIC και ALARM) βασισμένο σε γνώμες και απόψεις από ένα ευρύ φάσμα άλλων επαγγελματικών φορέων που έχουν ενδιαφέρον στη διαχείριση κινδύνου. Το πρότυπο προτείνει μία διεργασία με την οποία η διαχείριση του κινδύνου μπορεί να διεξαχθεί, και δεν προορίζεται για χρήση ως κριτήριο πιστοποίησης. Το AS/NZS 4360 (1995 πρώτη έκδοση, 1999 δεύτερη έκδοση, 2004 τρίτη έκδοση) είναι ένας γενικός οδηγός για τη διαχείριση των κινδύνων ώστε να ισχύει για κάθε είδους οργανισμό. Το πρότυπο προσδιορίζει τα στοιχεία της διαδικασίας διαχείρισης κινδύνου και περιγράφει πώς ένας οργανισμός να αναπτύξει, να θεσπίσει και να διατηρήσει τη συστηματική διαχείριση των κινδύνων. Το AS/NZS 4360:2004 αποτελεί τη βάση για το πρότυπο ISO 31000:2009. Αυτό το Ιαπωνικό πρότυπο παρέχει τις αρχές και τα στοιχεία για τη δημιουργία ενός συστήματος διαχείρισης κινδύνου. Αυτές οι αρχές και τα στοιχεία ισχύουν για οποιοδήποτε είδος οργανισμού, καθώς και για κάθε είδους κινδύνου. Αυτό το Πρότυπο δεν προορίζεται για χρήση ως κριτήριο πιστοποίησης. Το CSA Guideline CAN/CSA-Q850 έχει σκοπό να βοηθήσει τους φορείς λήψης των αποφάσεων για την αποτελεσματική διαχείριση όλων των τύπων κινδύνων, συμπεριλαμβανομένων κινδύνων που σχετίζονται με τη ζημιά ή την καταστροφή περιουσίας ή του περιβάλλοντος, την υγεία ή κάτι άλλο αξίας. Το PD 6668:2000 που εκπονήθηκε από το Βρετανικό Ινστιτούτο Προτύπων, παρέχει τους παράγοντες κίνδυνου λόγω των απαιτήσεων της εταιρικής διακυβέρνησης και πώς ένας οργανισμός μπορεί να εφαρμόσει αποτελεσματικά το σύστημα διαχείρισης κινδύνων. Ως κώδικα πρακτικής, το Βρετανικό Πρότυπο λαμβάνει τη μορφή κατευθυντήριων γραμμών και συστάσεων. Το BS 31100:2008 έχει σχεδιασθεί έτσι ώστε να είναι σύμφωνο με τη γενική καθοδήγηση σχετικά με τη διαχείριση του κινδύνου που δίνεται από το πρότυπο ISO Το πρότυπο αυτό παρέχει οδηγίες σχετικά με τον προσδιορισμό και τον έλεγχο των επιχειρήσεων που σχετίζονται με κινδύνους που εμφανίζονται κατά την εκτέλεση των έργων. Είναι εφαρμόσιμη σε ένα ευρύ φάσμα οργανισμών που λειτουργούν στις βιομηχανικό, εμπορικό και δημόσιο τομέα. Έχει γραφτεί τόσο για τους χρηματοδότες των έργων όσο και για τους διαχειριστές του. Αυτό το πρότυπο παρέχει γενικές κατευθύνσεις μόνο και δεν είναι κατάλληλο για πιστοποίηση. Δεν προορίζεται ως υποκατάστατο για συγκεκριμένα 38

49 ON Rule series on Risk management for organizations and systems ÖN πρότυπα που καλύπτουν την αξιολόγηση των κινδύνων με διακριτές εφαρμογές, όπως η υγεία και η ασφάλεια, ή σε περιοχές τεχνολογικού κινδύνου. Το πρότυπο αυτό αποτελεί ένα σύνολο οδηγών με διαφορετικούς στόχους. Αυτοί οι οδηγοί αναφέρονται: στους όρους και τα βασικά (ONR 49000), τη διαχείριση κινδύνου (ONR 49001), τις κατευθυντήριες γραμμές για την ενσωμάτωση στο σύστημα διαχείρισης (ONR ), στις μεθοδολογίες για την αξιολόγηση των κινδύνων (ONR ), τη διαχείριση των κρίσεων και τη διαχείριση επιχειρησιακής συνέχειας (ONR ) και τις απαιτήσεις σχετικά με τα προσόντα του διαχειριστή των κινδύνων (ONR 49003). Το ONR είναι ουσιαστικά σύμφωνο με το πρότυπο ISO «Risk management Principles and guidelines». Πίνακας 3.2 : Τα πιο σημαντικά εθνικά και διεθνή πρότυπα για τη διαχείριση των κινδύνων. Εκτός από τα παραπάνω που φέρουν τον βαρύγδουπο τίτλο «πρότυπα», έχουν προταθεί τα τελευταία χρόνια μια σειρά μεθοδολογιών προς την κατεύθυνση της προτυποποίησης της διαχείρισης κινδύνου. Στον πίνακα που ακολουθεί σημειώνονται μερικές από τις πιο γνωστές μεθοδολογίες μαζί μα τα αντίστοιχα στάδια της κάθε μιας. Α/Α Συγγραφέας Κείμενο Προτεινόμενα Βήματα Διαχείρισης Κινδύνου 1 Project Management Institute (PMI 2004) A Guide to the project Management Body of Knowledge 2 Klein και Cork (1998) An approach to technical risk assessment 3 Chapman και Ward (1999) Project Risk Management Processes, Techniques and Insights Έξι Στάδια Σχεδιασμός Αναγνώριση κινδύνων Ποιοτική ανάλυση κινδύνων Ποσοτική ανάλυση κινδύνων Σχεδιασμός ενεργειών μείωσης του κινδύνου Έλεγχος και παρακολούθηση Τέσσερα Στάδια Αναγνώριση Ανάλυση Έλεγχος Τεκμηρίωση - Αναφορά Εννέα Στάδια Καθορισμός Στρατηγική προσέγγιση Αναγνώριση κινδύνων Δόμηση πληροφορίας Αρμοδιότητες πεδία ευθύνης Υπολογισμός αβεβαιότητας 39

50 Carter et al (2001) Introducing Riskman Methodology Fairley (1994) Risk management Software projects Boehm (1991) Software Risk Management Software Engineering Institute (1992) The SEI Approach for Technical Risks IRGC (2005) White paper on Risk Governance Institute of Civil Engineers and the Faculty and Institute of Actuaries (1998) Risk Analysis and Management for Projects (RAMP) Σημαντικότητα κινδύνων Παρακολούθηση έλεγχος Τρία Στάδια Βασικό (ανάλυση με ποιοτικούς όρους) Ενδιάμεσο (πρόχειρη ποσοτικοποίηση) Λεπτομέρειες (πλήρης ποσοτικοποίηση) Επτά Στάδια Αναγνώριση Ανάλυση Περιορισμός κινδύνων Παρακολούθηση Σχεδιασμός εναλλακτικών σχεδίων ανάγκης Διαχείριση κρίσης Έξοδος από την κρίση Δυο Στάδια Ανάλυση κινδύνου (αναγνώριση, ανάλυση, ιεράρχηση) Διαχείριση κινδύνου (σχεδιασμός ενεργειών διαχείρισης κινδύνου, αποφάσεις διαχείρισης, παρακολούθηση και διορθωτικές ενέργειες) Πέντε Στάδια Αναγνώριση Ανάλυση Διαχείριση Έλεγχος Παρακολούθηση Πέντε Στάδια Προ-αξιολόγηση Αποτίμηση Εκτίμηση ανεκτικότητας απέναντι στον κίνδυνο Διαχείριση κινδύνου Επικοινωνία Τέσσερα Στάδια Εκκίνηση Ανασκόπηση Διαχείριση κινδύνων Κλείσιμο Πίνακας 3.3: Σύγκριση μεθοδολογιών Διαχείρισης Κινδύνων. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα πρότυπα είναι αρκετά γενικά, ώστε να έχουν εφαρμογή σχεδόν παντού (με την κατάλληλη βέβαια εξειδίκευση), και εκ πρώτης όψεως παρουσιάζουν αρκετές διαφοροποιήσεις ως προς το προτεινόμενο πεδίο εφαρμογής / εύρος ανάλυσης / στάδια εφαρμογής / εργαλεία και τεχνικές. Ωστόσο όπως γίνεται άμεσα αντιληπτό αλλά και όπως δηλώνεται από τους Raz και Hilson (2005) και από τον Saner (2005), οι προτεινόμενες μεθοδολογίες έχουν πάρα 40

51 πολλά κοινά σημεία μεταξύ τους, γεγονός που υπονοεί ότι υπάρχει μια γενικότερη αρχή που διέπει όλες τις μεθοδολογίες. Όπου μάλιστα εμφανίζονται σημαντικές διαφοροποιήσεις, αυτό οφείλεται κυρίως στην διαφορετικότητα της χρησιμοποιούμενης ορολογίας, αλλά και στο γεγονός ότι δεν καλύπτουν όλες οι μεθοδολογίες το ίδιο εύρος της διαχείρισης κινδύνων. Άλλες μεθοδολογίες εστιάζουν περισσότερο σε κάποια μεμονωμένα στοιχεία ενώ κάποιες άλλες παρουσιάζουν μια πιο ευρεία προσέγγιση. Επιπροσθέτως, είναι ενδιαφέρον να παρατηρηθεί ότι για κανένα από τα υπάρχων πρότυπα της διαχείρισης κινδύνων, ο φορέας τους δεν πιστοποιεί την εφαρμογή του. Αυτό είναι ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί στο χώρο της διαχείρισης κινδύνου. Αν και κατά καιρούς έχουν γίνει πολλές προσπάθειες προς αυτή τη κατεύθυνση, δεν έχει υπάρξει και το αντίστοιχο αποτέλεσμα. Μάλιστα όλα τα πρότυπα, προσφέρουν οδηγίες και ενθαρρύνουν τους ενδιαφερόμενους οργανισμούς να τα προσαρμόσουν αλλά πάντα προσαρμοζόμενα στις ιδιαίτερες ανάγκες τους. 3.4 Διαδικασίες Διαχείρισης Κινδύνων Όπως αναφέραμε και παραπάνω τα στάδια που περιλαμβάνονται στη διαδικασία διαχείρισης κινδύνων είναι τα ακόλουθα έξι: i. Σχέδιο διαχείρισης των κινδύνων ii. Αναγνώριση των κινδύνων iii. Ποιοτική ανάλυση των κινδύνων iv. Ποσοτική ανάλυση των κινδύνων v. Σχέδιο αντιμετώπισης των κινδύνων vi. Παρακολούθηση και έλεγχος των κινδύνων 41

52 Σχήμα 3.4: Στάδια Διαχείρισης Κινδύνου κατά PMI Σχέδιο διαχείρισης των κινδύνων Σκοπός στο πρωταρχικό αυτό στάδιο είναι: η ανάπτυξη του γενικότερου πλαισίου της στρατηγική διαχείρισης κινδύνων που θα ακολουθηθεί, να αποφασισθεί πως θα εκτελεστούν οι διαδικασίες διαχείρισης κινδύνου καθώς και να ενσωματωθεί η διαδικασία διαχείρισης κινδύνων στο γενικότερο πλάνο δραστηριοτήτων της διαχείρισης του έργου. Ανάλογα το μέγεθος και την πολυπλοκότητα του έργου μερικά ή όλα από τα παρακάτω στοιχεία θα πρέπει να υπάρχουν στο σχέδιο διαχείρισης κινδύνων: Εισαγωγή Περιγραφή του έργου Μεθοδολογία διαχείρισης κινδύνων Οργανισμός διαχείρισης κινδύνων Ρόλοι, ευθύνες και εξουσία 42

53 Ανοχή στο κίνδυνο Κριτήρια επιτυχίας του έργου Εργαλεία διαχείρισης κινδύνου και κατευθυντήριες γραμμές Κατώτατα όρια και αντίστοιχοι ορισμοί Πρότυπα Πλάνο επικοινωνίας Στρατηγική Δομή ανάλυσης των κινδύνων Αναγνώριση των κινδύνων Μετά τον καθορισμό του σχεδίου διαχείρισης των κινδύνων ακολουθεί η διαδικασία αναγνώρισης. Στο στάδιο αυτό δημιουργείται ένας κατάλογος με όλους τους πιθανούς κινδύνους που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το υπό εξέταση έργο. Η ομάδα διαχείρισης του έργου θα πρέπει να ορίσει τι θεωρεί κίνδυνο, τι ευκαιρία και τι αδιάφορο γεγονός. Ο Verzuh (2005) επισημαίνει πως κατά το στάδιο της αναγνώρισης των απειλών μπορεί να γίνει ένας διαχωρισμός τους, σε άγνωστες και γνωστές μεταβλητές. Οι γνωστές μεταβλητές αναπαριστούν πιθανά προβλήματα για τα οποία μπορούμε να είμαστε προετοιμασμένοι αν και δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τι θα συμβεί και πότε. Οι άγνωστες μεταβλητές είναι όλα εκείνα τα γεγονότα που είναι αναπάντεχα και δε μπορούν να προβλεφθούν. Η αναγνώριση των κινδύνων θα πρέπει να είναι μια δομημένη διαδικασία που να διασφαλίζει ότι εξετάζονται όλοι οι παράγοντες - γεγονότα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά κάποιες από τις διαδικασίες λειτουργίες του έργου. Προετοιμασία Προσδιορισμός Κινδύνων Αναγνώριση των κινδύνων o Συγκέντρωση των στόχων του έργου o Δήλωση όλων των παραδοχών o Καθορισμός των κριτηρίων επιτυχίας o Προβληματισμός για το τι μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικές ή θετικές εξελίξεις o Εξέταση των επακόλουθων κινδύνων o Ονομασία κάθε κινδύνου o Ταξινόμηση των κινδύνων χρησιμοποιώντας κατάλληλες κατηγοριοποιήσεις 43

54 o Εξέταση των επιπτώσεων Προσδιορισμός o Εξέταση των αλληλεπιδράσεων Επιπτώσεων o Ταξινόμηση των επιπτώσεων χρησιμοποιώντας τις σχετικές κατηγοριοποιήσεις Τεκμηρίωση Κινδύνου o Δημιουργία καταλόγου των κινδύνων ανά κλάση και των επιπτώσεων ανά κατηγορία Πίνακας 3.4 : Αναγνώριση κινδύνων Κάποιοι κρίσιμοι παράγοντες για την επιτυχημένη αναγνώριση των κινδύνων είναι οι εξής: Έγκαιρος εντοπισμός. Η αναγνώριση των κινδύνων θα πρέπει να ξεκινά το συντομότερο δυνατό στο κύκλο ζωής του έργου παρά το γεγονός ότι η αβεβαιότητα, στα αρχικά στάδια ενός έργου, είναι υψηλή και ως εκ τούτου υπάρχουν και λιγότερες διαθέσιμες πληροφορίες για την αναγνώριση των πιθανών κινδύνων. Η έγκαιρη αναγνώριση ωστόσο μεγιστοποιεί το διαθέσιμο χρόνο για την ανάπτυξη και εφαρμογή απαντήσεων, γεγονός το οποίο ενισχύει την αποτελεσματικότητα καθώς οι απαντήσεις που λαμβάνονται εγκαίρως κοστίζουν λιγότερο από ότι οι απαντήσεις που λαμβάνονται σε μεταγενέστερο στάδιο. Επαναλαμβανόμενη αναγνώριση. Καθώς δεν είναι δυνατός ο εντοπισμός όλων των κινδύνων σε κάθε δεδομένο σημείο του έργου, είναι ουσιώδες η αναγνώριση των κινδύνων να επαναλαμβάνεται σε όλο το κύκλο ζωής του έργου. Επείγουσα αναγνώριση. Θα πρέπει να καθίσταται δυνατή η αναγνώριση των κίνδυνων ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια του έργου χωρίς να περιορίζεται στο επίσημο στάδιο αναγνώρισης των κινδύνων ή στις τακτικές επιθεωρήσεις. Περιεκτική αναγνώριση. Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ένα ευρύ φάσμα κινδύνων ώστε να βεβαιώνεται ότι έχουν αναγνωριστεί όσες περισσότερες αβεβαιότητες είναι δυνατό οι οποίες ενδέχεται να επηρεάσουν τους σκοπούς του έργου. 44

55 Σαφής αναγνώριση των ευκαιριών. Η διαδικασία αναγνώρισης των κινδύνων θα πρέπει να βεβαιώνει ότι οι ευκαιρίες λαμβάνονται δεόντως υπόψη. Διαφορετικές οπτικές γωνίες. Η καταγραφή των κινδύνων θα πρέπει να γίνεται με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών του έργου ώστε να διασφαλίζεται ότι έχουν ληφθεί υπόψη όλες οι διαφορετικές οπτικές. Σύνδεση των κινδύνων με τους σκοπούς του έργου. Κάθε εντοπισμένος κίνδυνος θα πρέπει να αντιστοιχείται με τον σκοπό (-ους) του έργου που επηρεάζει (κόστος, χρόνο, ποιότητα). Πλήρης κατάσταση των κινδύνων. Κάθε κίνδυνος θα πρέπει να περιγράφεται με σαφήνεια, ώστε να γίνεται κατανοητός από τους υπεύθυνους που θα τους αξιολογήσουν και θα σχεδιάσουν τις απαντήσεις. Κυριότητα. Κάθε κίνδυνος θα πρέπει να περιγράφεται με ένα τέτοιο επίπεδο λεπτομερειών ώστε να μπορεί να αντιστοιχείται σε έναν υπεύθυνο - «ιδιοκτήτης του κινδύνου» με ξεκάθαρες αρμοδιότητες για τη διαχείρισή του. Αντικειμενικότητα. Όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες είναι ευπαθείς σε μεροληψία πόσο μάλλον όταν έχουν να αντιμετωπίσουν την αβεβαιότητα. Τόσο η υποκινούμενη προκατάληψη, δηλαδή όταν κάποιος προσπαθεί να κατευθύνει τα αποτελέσματα προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση όσο και η γνωστική προκατάληψη, η περίπτωση δηλαδή που κάποιος χρησιμοποιεί την καλύτερη κρίση του για να λάβει μια απόφαση, μπορούν να συμβούν. Αυτό θα πρέπει να αναγνωρίζεται σαφώς στο στάδιο αναγνώρισης των κινδύνων. Σκοπός είναι να μειωθεί η υποκειμενικότητα και να επιτραπεί μια ανοιχτή και ειλικρινή αναγνώριση όσο περισσότερων κίνδυνων. Τεχνικές αναγνώριση κινδύνων Για την αναγνώριση των κινδύνων, είναι διαθέσιμο ένα μεγάλο εύρος εργαλείων και τεχνικών, με την βοήθεια των οποίων επιτυγχάνεται μια, όσο το δυνατόν, πληρέστερη και μεθοδική καταγραφή. Τα εργαλεία και οι τεχνικές αυτές υπάγονται σε τρείς κατηγορίες: 45

56 Ιστορική Ανασκόπηση. Βασίζεται σε παρατηρήσεις του παρελθόντος είτε του υπό εξέταση έργου ή κάποιων παρόμοιων έργων. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στις καταστάσεις που θα αποτελέσουν κριτήριο σύγκρισης, ώστε να είναι πραγματικά παρόμοιες με αυτές του υπό εξέταση έργου, ενώ θα πρέπει τα δεδομένα να φιλτράρονται ώστε να διασφαλίζεται ότι λαμβάνονται υπόψη μόνο οι σχετικοί κίνδυνοι. Τρέχουσα Εκτίμηση. Βασίζεται στη λεπτομερή εξέταση του έργου, αναλύοντας τα χαρακτηριστικά του, έναντι των δοθέντων πλαισίων και μοντέλων, ώστε να αποκαλυφθούν οι περιοχές αβεβαιότητας. Η κατηγορία αυτή, εν αντιθέσει με την ιστορική ανασκόπηση δεν βασίζεται καθόλου σε εξωτερικά σημεία αναφοράς παρά μόνο στην ενδελεχή εξέταση του τρέχοντος έργου. Τεχνικές Δημιουργικότητας. Οι τεχνικές της κατηγορίας αυτής ενθαρρύνουν τα συμβαλλόμενα μέρη του έργου να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους για την αναγνώριση των κινδύνων που ίσως να επηρεάσουν το έργο. Η αποτελεσματικότητα των τεχνικών αυτών εξαρτάται από την ικανότητα των συμμετεχόντων να σκεφτούν δημιουργικά. Σχήμα 3.5: Οι τρείς προοπτικές Αναγνώρισης Κινδύνων. Κάθε μια από τις παραπάνω κατηγορίες έχει αδυναμίες και πλεονεκτήματα, και δεν μπορεί μια και μόνο τεχνική να ανακαλύψει όλους τους κινδύνους που 46

57 αντιμετωπίζει το έργο. Ως εκ τούτου θα πρέπει να γίνεται ένας συνδυασμός των τεχνικών, επιλέγοντας ίσως, και μία τεχνική από κάθε κατηγορία. Οι σημαντικότερες τεχνικές είναι οι εξής: Ερωτηματολόγια Λίστα ελέγχου (Checklist) Συνεντεύξεις Μητρώο κινδύνων (Risk Register/Risk Log) Συσκέψεις για την ανταλλαγή και την ανάπτυξη ιδεών (Brainstorming) Δομή αναλυτικής παράθεσης κινδύνων (Risk Breakdown Structure, RBS) Χάρτης αντίληψης κινδύνων (Risk Concept Map) Διαγράμματα επιρροής (Influence Diagrams) Διαγράμματα Αιτίας Επίδρασης (Ishikava ή Fishbone Diagrams) Ανάλυση Αποτυχιών / Αστοχιών και Συνεπειών (Failure mode and effect analysis - FMEA) Δέντρα Αστοχιών (Fault Trees) Ανάλυση Παραδοχών Ανάλυση Δυνατών και Αδύνατων Σημείων, Ευκαιριών και Κινδύνων (SWOT) Ποιοτική ανάλυση των κινδύνων Η διαδικασία της ποιοτικής ανάλυσης των κινδύνων αποτιμά και αξιολογεί ξεχωριστά τα χαρακτηριστικά των αναγνωρισμένων κινδύνων και ιεραρχεί τους κινδύνους βάσει των χαρακτηριστικών τους. Ένα στάδιο της ανάλυσης είναι η κατηγοριοποίηση των κινδύνων βάση των πηγών τους ή των αιτιών τους. Στην περίπτωση που αρκετοί κίνδυνοι προέρχονται από μια κοινή πηγή τότε ίσως είναι πιο αποτελεσματικό εάν οι απαντήσεις στοχεύουν σε αυτή την «ρίζα» κινδύνου. Η μέθοδος της ποιοτικής ανάλυσης εφαρμόζεται στους κινδύνους που έχουν εντοπισθεί στο προηγούμενο στάδιο (στάδιο αναγνώρισης), παρέχοντας στη διαχείριση του έργου τα χαρακτηριστικά των κινδύνων που επηρεάζουν περισσότερο (θετικά ή αρνητικά) τους σκοπούς του έργου. Όσοι κίνδυνοι 47

58 αξιολογηθούν ως υψηλής προτεραιότητας, είναι και αυτοί που θα λάβουν τη σημαντικότερη προσοχή στο στάδιο σχεδιασμού των απαντήσεων. Κρίσιμοι παράγοντες για επιτυχημένο ποιοτικό έλεγχο Οι κρίσιμοι παράγοντες για επιτυχημένο ποιοτικό έλεγχο συνοψίζονται στους ακόλουθους τέσσερις. Εν συντομία να αναφέρουμε ότι η συμφωνία των μερών του έργου αποτελεί το θεμελιώδες κριτήριο και ένα κοινό θέμα ενώ, η χρήση των συμφωνημένων προσεγγίσεων αποτελούν τη βάση για την επιτυχημένη ποιοτική ανάλυση. Στη συνέχεια η χρήση συμφωνηθέντων ορισμών επιτρέπουν τη συλλογή υψηλής ποιότητα πληροφοριών. Τέλος με την τήρηση των προϋποθέσεων αυτών, η διαδικασία μπορεί να διεξαχθεί αξιόπιστα δίνοντας ως εκ τούτου και αξιόπιστα αποτελέσματα. Χρήση των συμφωνηθέντων προσεγγίσεων. Η διαδικασία της ποιοτικής ανάλυσης θα πρέπει να βασίζεται στην προσέγγιση που έχει συμφωνηθεί από τα μέρη του έργου, ώστε η αξιολόγηση των κινδύνων του έργου να γίνεται σε μια ενιαία βάση. Χρήση των συμφωνηθέντων ορισμών. Η αξιολόγηση των κινδύνων θα πρέπει να γίνεται χρησιμοποιώντας τους ορισμούς που έχουν συμφωνηθεί για τους σημαντικούς όρους και αυτοί οι ορισμοί θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με συνέπεια όταν αξιολογείται ο κάθε κίνδυνος. Υψηλή ποιότητα πληροφοριών. Λόγο του ότι οι πληροφορίες δεν παίρνονται αποκλειστικά από τα ιστορικά δεδομένα αλλά συγκεντρώνονται και με την βοήθεια άλλων μεθόδων όπως παραδείγματος χάρη με συνεντεύξεις, ίσως να περιέχουν στοιχεία υποκειμενικότητας. Όπου συναντάται αυτό θα πρέπει να διορθώνεται ή να αναζητάτε άλλη πηγή πληροφόρησης. Επανάληψη. Η επιτυχία της ποιοτικής ανάλυσης των κινδύνων συνίσταται στην επαναληψιμότητά της. Είναι σχεδόν αδύνατο να γνωρίζουμε όλους τους κινδύνους εξαρχής γι αυτό τόσο το στάδιο της αναγνώρισης όσο και της ποιοτικής ανάλυσης θα πρέπει να επαναλαμβάνονται για την εξεύρεση μεμονωμένων κινδύνων. 48

59 Εργαλεία και τεχνικές για την ποιοτική ανάλυση των κινδύνων Τα εργαλεία και οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση κάθε κίνδυνου ξεχωριστά, θα αναγνωρίσουν τους κινδύνους αυτούς που είναι πιο σημαντικοί για την επιτυχία του έργου. Αυτή η διαδικασία αποτυπώνεται στο σχήμα που ακολουθεί (Σχήμα 3.6). Μερικά από τα εργαλεία και τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται είναι τα εξής: Πιθανότητες κινδύνων και καθορισμός συνεπειών (Risk probability and Impact assessment). Μήτρα πιθανοτήτων - επιπτώσεων (Probability and Impact Matrix). Αξιολόγηση ποιότητας πληροφορίας κινδύνου (Risk Data Quality assessment). Κατηγοριοποίηση Κινδύνων (Risk Categorization). Αποτίμηση επειγόντων κινδύνων (Risk Urgency Assessment). Σχήμα 3.6: Διαδικασία Αξιολόγησης Κινδύνων. 49

60 Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μέθοδος για την ποιοτική ανάλυση είναι μέσω της Μήτρας Πιθανοτήτων-Επιπτώσεων (Probability and Impact Matrix). Οι κίνδυνοι που αναγνωρίζονται ταξινομούνται σε μήτρες, στις οποίες ο ένας άξονας αναπαριστά την πιθανότητα και ο άλλος την επίπτωση των κινδύνων. Οι μήτρες πιθανότητας/επιπτώσεων παρέχουν ένα απλό πλαίσιο για την γραφική απεικόνιση της σοβαρότητας κάθε κινδύνου και την καταγραφή της σχετικής σπουδαιότητας του, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα: Πιθανότητα 0.9 Σχεδόν Βέβαιο 0.7 Πολύ πιθανό 0.5 Πιθανό 0.3 Σπάνιο 0.1 Απίθανο Έκθεση στον Κινδύνο Έκθεση = Πιθανότητα x Επίπτωση Πολύ Χαμηλή 0.10 Χαμηλή Μέση Επίπτωση 0.40 Υψηλή Πολύ Υψηλή Χαμηλή Έκθεση Μέση Έκθεση Υψηλή Έκθεση Σχήμα 3.7: Μήτρα πιθανότητας/επιπτώσεων. Όπως παρατηρούμε για την κατασκευή του παραπάνω πίνακα μπορεί να χρησιμοποιηθούν κλίμακες βαθμονόμησης τόσο γλωσσολογικές όσο και αριθμητικές. Σε κάθε μία από τις δύο περιπτώσεις η έννοια των χρησιμοποιούμενων μεταβλητών θα πρέπει να είναι σαφώς καθορισμένη για την αποφυγή παρερμηνειών. Για το λόγο αυτό συνίσταται η δημιουργία επεξηγηματικού πίνακα, με αναλυτικές οδηγίες σχετικά με τον καθορισμό του επιπέδου πιθανότητας ή επίπτωσης ενός κινδύνου. 50

61 3.4.4 Ποσοτική ανάλυση των κινδύνων Τα θεμέλια της ποσοτικής ανάλυσης των κινδύνων έχουν ήδη τεθεί από το στάδιο της ποσοτικής ανάλυσης. Αφού λοιπόν οι κίνδυνοι έχουν τεθεί σε προτεραιότητα, η ποσοτική ανάλυση έρχεται να αναλύσει τα αποτελέσματα των εκδηλώσεων των κινδύνων αυτών και να τους αποδώσει μια αριθμητική έννοια. Επιπλέον παρουσιάζει μια ποσοτική προσέγγιση για τη λήψη των αποφάσεων με την παρουσία της αβεβαιότητας. Συγκεκριμένα η ποσοτική ανάλυση: Ποσοτικοποιεί τα ενδεχόμενα αποτελέσματα του έργου και τις πιθανότητες τους. Αξιολογεί τις πιθανότητες επίτευξης συγκεκριμένων στόχων του έργου. Προσδιορίζει τους κινδύνους που απαιτούν την περισσότερη προσοχή ποσοτικοποιώντας τη σχετική τους συνεισφορά στο συνολικό κίνδυνο του έργου. Προσδιορίζει ρεαλιστικά και εφικτά κόστη, χρονοδιαγράμματα ή στόχους του έργου δεδομένων των κινδύνων. Προσδιορίζει την καλύτερη απόφαση διαχείρισης του έργου όταν κάποιες συνθήκες ή αποτελέσματα είναι αβέβαια. Κρίσιμοι παράγοντες για επιτυχημένη ποσοτική ανάλυση Έγκαιρή αναγνώριση των κινδύνων και έγκαιρη ποιοτική ανάλυση. Η αναφορά στη λίστα ιεράρχησης των κινδύνων, εξασφαλίζει ότι η ποσοτική ανάλυση θα λάβει υπόψη της όλους τους σημαντικούς κινδύνους όταν αναλύονται ποσοτικά οι συνέπειες τους στο έργο. Κατάλληλο μοντέλο έργου. Η ποσοτική ανάλυση των κινδύνων παρουσιάζει ιδιαίτερη «ευαισθησία» όταν το μοντέλο του έργου (χρονοδιάγραμμα, εκτιμήσεις κόστους κτλ) είναι ελλιπές και λανθασμένο. Δέσμευση για συλλογή υψηλής ποιότητας πληροφοριών. Συχνά δεν είναι δυνατή η συλλογή υψηλής ποιότητας δεδομένων από ιστορικά στοιχεία και ως εκ τούτου θα πρέπει να συγκεντρώνονται από άλλες πηγές όπως από 51

62 συνεντεύξεις, κρίσεις ειδικών κτλ. Επιπλέον η συλλογή πληροφοριών απαιτεί πόρους, χρόνο όπως επίσης και υποστήριξη διαχείρισης. Αμερόληπτα δεδομένα. Η επιτυχία στη συλλογή πληροφοριών για την ανάλυση των κινδύνων, είναι η ικανότητα της αναγνώρισης των υποκειμενικών στοιχείων και η απομάκρυνση τους ή η χρήση άλλων αμερόληπτων πηγών πληροφόρησης. Ο συνολικός κίνδυνος του έργου να προέρχεται από μεμονωμένους κινδύνους. Σε κάθε χρησιμοποιούμενη μέθοδο ποσοτικής ανάλυσης, κάθε ένας κίνδυνος προσδιορίζεται σε επίπεδο λεπτομερών καθηκόντων ή όριο γραμμής κόστους και ενσωματώνονται στο μοντέλο του έργου για τον υπολογισμό των επιπτώσεων όσον αφορά τους στόχους ολόκληρου του έργου, συνδυάζοντας όλους τους κινδύνους. Αλληλεξαρτήσεις μεταξύ των κινδύνων στο στάδιο της ποιοτικής ανάλυσης. Θα πρέπει να δίνεται μεγάλη προσοχή στις αλληλεξαρτήσεις μεταξύ των κινδύνων. Όταν συμβαίνει ένας συγκεκριμένος κίνδυνος όλα τα στοιχεία που επηρεάζει, υφίστανται τις συνέπειες του ταυτοχρόνως. Εργαλεία και τεχνικές για την ποσοτική ανάλυση των κινδύνων. Τα εργαλεία και οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την ποσοτική ανάλυση των κινδύνων έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: Ολοκληρωμένη αναπαράσταση των κινδύνων Υπολογισμός Κινδύνου-Επιπτώσεων Οι μέθοδοι πρέπει να είναι κατάλληλες για την ανάλυση της αβεβαιότητας Εργαλεία συγκέντρωσης των δεδομένων Αποτελεσματική παρουσίαση των αποτελεσμάτων Επαναλαμβανόμενη ποσοτική ανάλυση των κινδύνων Πληροφορίες για το σχεδιασμό των απαντήσεων Στη συνέχεια παρατίθενται τεχνικές και εργαλεία ποσοτικού προσδιορισμού των κινδύνων: Υπολογισμός Αναμενόμενης Αξίας (Expected Value Calculation). Δένδρα Αποφάσεων (Decision Tree Analysis). 52

63 Συνδυασμός Κατανομών (Combination of Distribution) Ανάλυση Ευαισθησίας και Προσομοίωση (Sensitivity Analysis and Simulation). Πολυκριτηριακή Ανάλυση (Multiple criteria Decision- Making Method) Στη συνέχεια δίνεται ένας πίνακας σύγκρισης των δυο τεχνικών ανάλυσης κινδύνων που προαναφέρθηκαν (Ποιοτική Ανάλυση Ποσοτική Ανάλυση). Ποιοτική Ανάλυση Κινδύνων Αντιμετωπίζει κάθε ένα κίνδυνο περιγραφικά Αξιολογεί τη διακριτή πιθανότητα εμφάνισης και τις επιπτώσεις στους στόχους του έργου Ιεραρχεί κάθε ένα κίνδυνο για μεταγενέστερη αντιμετώπιση Προσθέτει τον κίνδυνο στο μητρώο Οδηγεί στην ποσοτική ανάλυση του κινδύνου Ποσοτική Ανάλυση Κινδύνων Προβλέπει το πιθανό αποτέλεσμα του έργου βασιζόμενη στις συνδυασμένες συνέπειες των κινδύνων Χρησιμοποιεί την κατανομή πιθανοτήτων για να χαρακτηρίσει την πιθανότητα των κινδύνων και τις επιπτώσεις τους Χρησιμοποιεί το μοντέλο του έργου (πχ χρονοδιάγραμμα, εκτίμηση κόστους) Χρησιμοποιεί μια ποσοτική μέθοδο όπου απατούνται εξειδικευμένα εργαλεία Εκτιμά την πιθανότητα να επιτευχθούν οι στόχοι του έργου και τις επείγουσες επεμβάσεις που χρειάζονται για να επιτευχθεί το επιθυμητό επίπεδο άνεσης Αναγνωρίζει τους κινδύνους με τις μέγιστες επιπτώσεις Πίνακας 3.5: Σύγκριση Ποιοτικής Ποσοτικής Ανάλυσης Κινδύνων Σχέδιο αντιμετώπισης των κινδύνων Η αντιμετώπιση των κινδύνων είναι η διαδικασία της ανάπτυξης των επιλογών και του καθορισμού των δράσεων για την αύξηση των ευκαιριών και τη μείωση των 53

64 απειλών, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του έργου. Έπεται των διαδικασιών της ποιοτικής και ποσοτικής ανάλυσης κινδύνων. Η διαδικασία σχεδιασμού αντιμετώπισης των κινδύνων απευθύνεται στους κινδύνους ανάλογα με την προτεραιότητα τους, εισάγοντας τους πόρους και τις δραστηριότητες στον προϋπολογισμό, το χρονοδιάγραμμα και το σχέδιο δράσης του έργου. Οι προγραμματισμένες πρακτικές αντιμετώπισης των κινδύνων οφείλουν να είναι: o κατάλληλες για κάθε επιμέρους κίνδυνο o αποδοτικές και σύμφωνες με το κόστος o έγκαιρες, ρεαλιστικές και μέσα στα πλαίσια του έργου o να ικανοποιούν τις προσδοκίες και τους στόχους του έργου Επιπροσθέτως όλα τα εμπλεκόμενα μέρη του έργου πρέπει να συμφωνούν με τις απαντήσεις, ενώ η πρωτοβουλία παραμένει στον υπεύθυνο του έργου. Εργαλεία και τεχνικές για την αντιμετώπιση των κινδύνων Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες εργαλείων και τεχνικών για την αντιμετώπιση των κινδύνων οι οποίες είναι οι εξής ακόλουθες: Εργαλεία δημιουργικότητας για τον προσδιορισμό των πιθανών απαντήσεων. Εργαλεία υποστήριξης αποφάσεων για τον καθορισμό βέλτιστων ενδεχόμενων απαντήσεων. Τεχνικές εφαρμογής στρατηγικής, σχεδιασμένες να μετατρέπουν μια στρατηγική σε δράση. Εργαλεία που μεταφέρουν τον έλεγχο στο στάδιο παρακολούθησης και ελέγχου των κινδύνων. Αυτά τα εργαλεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντίστοιχα για τον προσδιορισμό πιθανών απαντήσεων, για την επιλογή της πιο αποτελεσματικής απάντησης, να μεταφράσουν τη στρατηγική σε προγραμματισμό και να εκχωρήσουν τις αντίστοιχες δράσεις. Τα βήματα που περιλαμβάνονται στο σχεδιασμό των απαντήσεων περιγράφονται στο ακόλουθο διάγραμμα. 54

65 Σχέδιο Απάντησης στο Κίνδυνο Αναγνώριση Απαντήσεων Επιλογή Απαντήσεων Αντιμετώπιση όλων των Κινδύνων; No Yes Σχέδιο Δράσης & Πόρων Ανανέωση Καταλόγου Κινδύνων Επανεξέταση της Εκθεσης σε Κίνδυνο Πρόβλεψη Αποδεκτής Έκθεσης No Yes Ενημέρωση του Πλάνου Διαχείρισης Κινδύνων Σχήμα 3.8: Διάγραμμα ροής σχεδιασμού απαντήσεων στους κινδύνους του έργου. 55

66 Στρατηγικές Απάντησης στον κίνδυνο Υπάρχουν τέσσερις στρατηγικές για την αντιμετώπιση των απειλών ή των ευκαιριών ενός έργου. Οι στρατηγικές αυτές είναι: 1. Αποφυγή μια απειλής ή εκμετάλλευση μια ευκαιρίας. 2. Μεταφορά μιας απειλής ή μοίρασμα μιας ευκαιρίας 3. Μετριασμός μιας απειλής ή ενίσχυση μιας ευκαιρίας 4. Αποδοχή μιας απειλής ή μιας ευκαιρίας 5. Εφαρμογή των παραπάνω στρατηγικών στον συνολικό κίνδυνο του έργου Η διεξοδική ανάλυση των στρατηγικών απάντησης στον κίνδυνο θα γίνει στο Κεφάλαιο Παρακολούθηση και έλεγχος των κινδύνων Το στάδιο της παρακολούθησης είναι το κλειδί που επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής του σχεδίου διαχείρισης κινδύνου συνολικά αλλά και κάθε επιμέρους δράσης για την μείωση των κινδύνων. Σε αυτό το στάδιο παρακολουθείται η διαδικασία διαχείρισης κινδύνου και εξετάζεται κατά πόσον έχουν αναγνωριστεί οι κίνδυνοι και κατά πόσο έχουν σχεδιαστεί οι κατάλληλες ενέργειες διαχείρισης τους. Επιπρόσθετα σε αυτό το πλαίσιο, καταγράφεται ποιοι κίνδυνοι εμφανίστηκαν τελικά στο έργο και πότε, καθώς επίσης και ποιες ενέργειες διαχείρισης τους λήφθηκαν, από ποιους και τι αποτελεσματικότητα είχαν. Τα στοιχεία αυτά καταγράφονται και συγκρίνονται με αυτά του Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνου και εξετάζονται τυχόν αποκλίσεις, σε συνδυασμό με τους λόγους που οδήγησαν στις εν λόγω διαφοροποιήσεις. Τέλος με βάσει όλα τα παραπάνω στοιχεία ελέγχεται και η ανάγκη αναθεωρήσεις του Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνων. Συγκεκριμένα, η αναθεώρηση του Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνου αποτελεί μια επιβεβλημένη διαδικασία, είτε όταν εμφανιστεί ένας κίνδυνος που δεν είχε προβλεφθεί είτε όταν αποδειχθεί ότι η υπάρχουσα εκτίμηση του μεγέθους της πιθανότητας και των επιπτώσεων των κινδύνων βρίσκεται συστηματικά εκτός των ανεκτών ορίων διακύμανσης είτε όταν 56

67 διαπιστωθεί ότι η αποτελεσματικότητα των σχεδιαζόμενων δράσεων είναι μειωμένη σε σχέση με τις προσδοκίες. Ο σκοπός λοιπόν στο στάδιο της παρακολούθησης και του ελέγχου των κινδύνων είναι να εξασφαλιστεί ότι: Όλοι οι κίνδυνοι έχουν αναγνωριστεί και έχουν σχεδιασθεί κατάλληλες ενέργειες για τη διαχείριση τους. Οι σχεδιασμένες ενέργειες για την μείωση της πιθανότητας εμφάνισης του κινδύνου ή για την μείωση των επιπτώσεων που συνδέονται με τον κίνδυνο είναι όντως αποτελεσματικές. Οι σχεδιασμένες ενέργειες για την εκμετάλλευση των ευκαιριών είναι αποτελεσματικές. Το σύνολο των δραστηριοτήτων παραμένει μέσα στο προκαθορισμένο όριο ανοχής κινδύνου (γραμμή ανοχής). Λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μέτρα για την επικαιροποίηση των δράσεων, σε περίπτωση μεταβολής των συνθηκών. Κρίσιμοι παράγοντες για τον επιτυχημένο Έλεγχο και Παρακολούθηση των Κινδύνων Κάποιοι κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας που σχετίζονται με τη διατήρηση της επίγνωση των κινδύνων σε ολόκληρη το έργο, περιλαμβάνουν τα εξής χαρακτηριστικά και δυνατότητες: Ενσωμάτωση του ελέγχου και της παρακολούθησης των κινδύνων στο γενικότερο πλαίσιο ελέγχου και παρακολούθησης του έργου. Από την αρχή του έργου, το πλάνο διαχείρισης του, θα πρέπει να περιλαμβάνει τις δράσεις που απαιτούνται για την παρακολούθηση και τον έλεγχο των κινδύνων. Συνεχής παρακολούθησης της κατάστασης ενεργοποίησης των κινδύνων. Στο στάδιο του σχεδιασμού των απαντήσεων, έχει οριστεί ένα σύνολο δράσεων που θα πραγματοποιηθούν ως μέρος του χρονοδιαγράμματος του έργου, όπως επίσης και δράσεις οι οποίες λαμβάνονται εάν εμφανιστούν κάποιες προδιαγεγραμμένες καταστάσεις. Ο εντοπισμό αυτών των 57

68 καταστάσεων έγκειται στον προεπιλεγμένο υπεύθυνο για την απάντηση στον κίνδυνο σε συνεργασία με τη γενική αρχή διαχείρισης του έργου. Διατήρηση της επίγνωσης των κινδύνων. Οι αναφορές για τη διαχείριση των κινδύνων, πρέπει να αποτελούν τακτικό θέμα σε κάθε συμβούλιο του έργου, ώστε να βεβαιώνεται ότι όλα τα μέρη του έργου αντιλαμβάνονται τη σημαντικότητα της διαχείρισης κινδύνων και τη λαμβάνουν υπόψη σε κάθε απόφαση της γενικότερης διαχείρισης του έργου. Εργαλεία και τεχνικές για την διαδικασία παρακολούθησης και ελέγχου των κινδύνων Διαχείριση των αποθεμάτων έκτακτης ανάγκης. Τα αποθεματικά ίσως έχουν κατανεμηθεί ξεχωριστά για να καλύψουν κινδύνους που σχετίζονται με το χρόνο αλλά και με το κόστος του έργου. Ωστόσο οι τεχνικές θα πρέπει να επιτρέπουν στο διαχειριστή του έργου να αξιολογεί κατά τη διάρκεια του έργου, κατά πόσο εξασφαλίζεται το απαιτούμενο επίπεδο σιγουριάς για την επιτυχία του έργου. Εντοπισμός κατάστασης ενεργοποίησης. Η καταστάσεις ενεργοποίησης και τα αντίστοιχα μέτρα που λαμβάνονται καθορίζονται στο στάδιο Απάντησης των κινδύνων. Τα εργαλεία σε αυτό το στάδιο καλούνται να αξιολογήσουν και να ανιχνεύσουν αυτές τις καταστάσεις έναντι της βασικής γραμμής του έργου ή να προσδιορίσουν το κατώτατο όριο στη δεδομένη κατάσταση. Εντοπισμός του συνολικού κινδύνου. Τα εργαλεία απαιτούνται ώστε να καθοριστεί, κατά την εξέλιξη του έργου, κατά πόσο οι απαντήσεις έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα στο συνολικό επίπεδο κινδύνου του έργου. Εντοπισμός της συμμόρφωσης. Προκειμένου να παρακολουθηθεί η ποιότητα της εκτέλεσης των σχεδίων και των διαδικασιών που σχετίζονται με τους κινδύνους, μια σειρά από μετρήσεις ποιότητας, θα πρέπει να εντοπισθούν και να καταγραφούν. 58

69 Σχήμα 3.9: Σχηματική αναπαράσταση της διαδικασία παρακολούθησης και ελέγχου των κινδύνων. 59

70 Κεφάλαιο 4 Αντιμετώπιση Κινδύνων 4.1 Αντιμετώπιση κινδύνων Η σπουδαιότητα της αποτελεσματικής διαχείρισης των κινδύνων για την επιτυχία ενός έργου δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Ιδιαίτερη προσοχή έχει δοθεί στην εξασφάλιση της γενικής αναγνώρισης και αντικειμενικής αξιολόγησης των κινδύνων του έργου, για να γίνει μια σαφής κατανόηση της έκτασης της έκθεσης στους κινδύνους που αντιμετωπίζει ένα έργο. Πολλές είναι οι τεχνικές που έχουν αναπτυχθεί για να στηρίξουν αυτά τα στάδια της διαδικασίας διαχείρισης των κινδύνων, οι οποίες βέβαια λειτουργούν καλά όταν χρησιμοποιούνται και σωστά. Ωστόσο ο προσδιορισμός και η αξιολόγηση των κινδύνων θα παρέμεναν άχρηστα αν οι μέθοδοι αντιμετώπισης των κινδύνων δεν μπορούσαν να αναπτυχθούν και να εφαρμοστούν σωστά. Επιπλέον η ανάπτυξη μεθόδων αντιμετώπισης των κινδύνων αποτελεί ίσως το πιο αδύναμο σημείο στα πλαίσια της διαδικασίας διαχείρισης των κινδύνων, και είναι το σημείο αυτό που πολλοί οργανισμοί αποτυγχάνουν να κερδίσουν τα πλήρη οφέλη από τη διαχείριση των κινδύνων του έργου Σκοπός και Στόχοι της διαδικασίας αντιμετώπισης κινδύνων. Ο στόχος στο στάδιο αυτό είναι να καθοριστούν μια σειρά ενεργειών οι οποίες θα αυξήσουν τις πιθανότητες για ένα επιτυχημένο έργο. Μόλις οι κίνδυνοι αναγνωρισθούν, αναλυθούν και ιεραρχηθούν, σειρά έχει η δημιουργία σχεδίων που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των κίνδυνων σε περίπτωση εμφάνισης τους. Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει την έγκριση για τις δράσεις που θα λάβουν μέρος καθώς και τις ενδεχόμενες αλλαγές που θα επιφέρουν στο έργο (στον προϋπολογισμό, στο χρονοδιάγραμμα, στους πόρους και στο σκοπό του έργου). Οι ενδεχόμενες δράσεις για την αντιμετώπιση του κάθε κινδύνου θα πρέπει να πραγματοποιούνται στον κατάλληλο χρόνο και από το κατάλληλο μέρος του έργου. 60

71 Για το λόγο αυτό οφείλει να υπάρχει μια εκτενής περιγραφή των μεθόδων αντιμετώπισης καθώς και των συνθηκών που επιβάλλουν την ενεργοποίηση τους. Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είναι επιθυμητό αλλά ούτε εφικτό να περιοριστούν όλοι οι κίνδυνοι που εμφανίζονται σε ένα έργο. Επίσης ίσως να υπάρξουν «υπολείμματα» ενός κινδύνου ακόμα και μετά την αντιμετώπιση του (δευτερογενείς κίνδυνοι). Και αυτοί οι κίνδυνοι θα πρέπει να αναγνωρισθούν, αναλυθούν, καταγραφούν πλήρως καθώς θα πρέπει να ενημερωθούν και όλα τα αρμόδια μέρη του έργου Κρίσιμοι Παράγοντες & Απαραίτητες Προϋποθέσεις για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό των δράσεων αντιμετώπισης των κινδύνων. Α. Προϋποθέσεις Το βασικό θέμα προς εξέταση, είναι το κατά πόσο τα προηγούμενα στάδια της διαδικασίας διαχείρισης των κινδύνων έχουν ολοκληρωθεί ικανοποιητικά. Αυτό κρίνεται απαραίτητο, προκειμένου να μπορέσουν να παρασχεθούν όλα τα απαιτούμενα, για την ανάπτυξη των μεθόδων αντιμετώπισης των κινδύνων, στοιχεία. Οι ακόλουθες λοιπόν προϋποθέσεις πρέπει να πληρούνται πριν φτάσουμε στο στάδιο διαχείρισης των κινδύνων: Κατάλογος με τους εντοπισμένους κινδύνους, διαλογή των κινδύνων για να εξασφαλιστεί ότι μόνο οι πραγματικοί κίνδυνοι παραμένουν, αξιολόγηση της πιθανότητας εμφάνισης των κινδύνων και των επιπτώσεων τους, και κατηγοριοποίηση αυτών με βάση το από πού πηγάζουν και την περιοχή του έργου που επηρεάζουν. Όπου ο χρόνος για το σχεδιασμό των δράσεων αντιμετώπισης των κινδύνων είναι περιορισμένος, κρίνεται χρήσιμο να δοθεί μια λίστα με την ιεράρχηση των κινδύνων, έτσι ώστε ο διαθέσιμος χρόνος να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση των πιο σημαντικών εξ αυτών. Κατάλογος των πιθανών δράσεων αντιμετώπισης (αν έχουν εντοπιστεί πιθανές δράσεις αντιμετώπισης των κινδύνων κατά τη φάση της αναγνώρισης των κινδύνων), θα πρέπει να επανεξεταστεί και να επιβεβαιωθεί. 61

72 Κατάλογος των μερών του έργου, που είναι σε θέση να αναλάβουν την διεκπεραίωση των δράσεων αντιμετώπισης των κινδύνων. Εγκεκριμένο όριο κινδύνου για το έργο ώστε να καθοριστεί το "αποδεκτό" επίπεδο κινδύνου, το οποίο θα αποτελέσει και το στόχο-όριο κάθε δράσης αντιμετώπισης του κινδύνου. Εάν οποιαδήποτε από τις προαναφερθείσες προϋποθέσεις δεν τηρείται, η αποτελεσματικότητα των δράσεων αντιμετώπισης των κινδύνων που θα αναπτυχτούν, είναι πιθανό να αλλοιωθεί. Είναι σαφές ότι είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ποιοι κίνδυνοι χρήζουν αντιμετώπισης. Εξίσου σημαντική είναι και η συμφωνία από τα ενδιαφερόμενα μέρη ότι η ευθύνη τους έναντι στο έργο, περιλαμβάνει και τη δέσμευση τους για την αντιμετώπιση των κινδύνων (όσους βέβαια εμπίπτουν στις αρμοδιότητες τους). Τέλος, το όριο αποδοχής είναι ζωτικής σημασίας, ώστε να καθοριστεί ένας στόχος ενάντια στον οποίο θα μετράται η αποτελεσματικότητα των μεθόδων αντιμετώπισης. Χωρίς τον καθορισμό αυτού του στόχου, είναι πολύ πιθανό να δαπανάται περισσότερη προσπάθεια από ότι χρειάζεται για τη μείωση του κινδύνου φτάνοντας σε σημεία πολύ κάτω του αποδεκτού ή οι μέθοδοι αντιμετώπισης ενδέχεται να μην μπορέσουν να εξελιχθούν αρκετά ώστε να καταφέρουν να μειώσουν την έκθεση στον κίνδυνο. Β. Κρίσιμοι παράγοντες Οι παράγοντες που θεωρούνται κρίσιμοι για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό των μεθόδων αντιμετώπισης των κινδύνων σύμφωνα με το PMΒΟΚ είναι οι εξής: I. Σε επίπεδο ανθρώπων: Επικοινωνία η επικοινωνία μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών του έργου πρέπει να διατηρείται ανοιχτή και με ενδεδειγμένο τρόπο. Τα σχέδια για την αντιμετώπιση του κάθε κινδύνου θα πρέπει να γίνονται γνωστά σε όλους και να εγκρίνονται ώστε να υπάρχει η πλήρη αποδοχή τους. Σαφής καθορισμός ρόλων και ευθυνών η επιτυχία στην αντιμετώπιση των κινδύνων εξαρτάται από την πλήρη υποστήριξη και συμμετοχή της ομάδας του έργου αλλά και των ενδιαφερόμενων μερών. 62

73 II. III. Σε επίπεδο Σχεδιασμού Προσδιορισμός του κατάλληλου χρόνου για την αντιμετώπιση του κάθε κινδύνου - οι προσδιορισμένες δράσεις αντιμετώπισης των κινδύνων θα πρέπει να ενσωματωθούν μέσα στο γενικότερο πλάνο της διαχείρισης του έργου. Αναθεώρηση κόστους και χρονοδιαγράμματος έργου κάθε ανεπτυγμένη δράση αντιμετώπισης ενός κινδύνου, θα πρέπει να σχεδιαστεί λεπτομερώς σύμφωνα με την μεθοδολογία του έργου και να ενσωματωθεί μέσα στο πλάνο της διαχείρισης του. Ως εκ τούτου θα πρέπει να γίνουν εκτιμήσεις για τους πόρους, το κόστος και τη διάρκεια που απαιτεί η κάθε δράση αντιμετώπισης ώστε να αναθεωρηθεί ο προϋπολογισμός και το χρονοδιάγραμμα του έργου. IV. Σε επίπεδο ανάλυσης Καταγραφή αλληλεπιδράσεων κινδύνων - δράσεων αντιμετώπισης οι δράσεις αντιμετώπισης των κινδύνων που αναπτύσσονται συνδέονται είτε με τις αιτίες τους είτε με τις συνέπειες τους. Η κατηγοριοποίηση τους λοιπόν, ίσως βοηθούσε στην αναγνώριση της σύνδεσης αυτής καθώς και στην κατάλληλη κατανομή τους στα αρμόδια μέρη του έργου. Επίσης κρίνεται αναγκαίο στο στάδιο αυτό να ληφθούν υπόψη όλοι οι κίνδυνοι που συγκεντρώθηκαν κατά το στάδιο της Ποσοτικής Ανάλυσης και στη συνέχεια να αναπτυχθούν γενικές δράσεις αντιμετώπισης, όπου κρίνεται εφικτό. Μια ακόμα αλληλεξάρτηση που μπορεί να συμβεί είναι όταν η εμφάνιση ενός κινδύνου επιφέρει αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης άλλων κινδύνων. Εξασφάλιση των κατάλληλων δράσεων αντιμετώπισης των κινδύνων σε γενικές γραμμές οι ανεπτυγμένες δράσεις αντιμετώπισης των κινδύνων πρέπει να είναι κατάλληλες, έγκαιρες, οικονομικά αποδοτικές, εφικτές, επιτεύξιμες, συμφωνημένες, υπογεγραμμένες και αποδεκτές. Καταγραφή τόσο των απειλών όσο και των ευκαιριών ο σχεδιασμός των δράσεων αντιμετώπισης των κινδύνων, θα πρέπει να περιλαμβάνει σε ένα ενιαίο πλάνο τόσο τις δράσεις αντιμετώπισης εναντία στις απειλές όσο και ενάντια στις ευκαιρίες που παρουσιάζονται στο έργο. Εάν κάποιες από αυτές 63

74 δεν είναι πλήρως ορισμένες τότε το συνδυασμένο σύνολο των δράσεων αντιμετώπισης των κινδύνων θα είναι ημιτελές και ενδεχομένως μη έγκυρο. Ανάπτυξη στρατηγικής ο σχεδιασμός των δράσεων αντιμετώπισης θα πρέπει να γίνεται με έναν «ανοιχτόμυαλο» τρόπο χωρίς να καταφεύγουμε στην υιοθέτηση της πρώτης δράσης που μπορεί να μοιάζει εφικτή. Οι δράσεις αντιμετώπισης θα πρέπει να σχεδιάζονται μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο στρατηγικής, το οποίο θα πρέπει να είναι επικυρωμένο και συμφωνημένο πριν καν ξεκινήσει η ανάπτυξη μιας λεπτομερούς τακτικής προσέγγισης. Σχήμα 4.1: Οι κρίσιμοι παράγοντες για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό των δράσεων αντιμετώπισης των κινδύνων. Άνθρωποι Επικοινωνία Σαφής Καθορισμός Ρόλων & Ευθυνών Σχεδιασμός των δράσεων αντιμετώπισης των κινδύνων Σχεδιασμός Προσδιορισμός του Κατάλληλου Χρόνου για την εφαρμογή των δράσεων Αναθεώρηση κόστους και χρονοδιαγράμματος έργου Καταγραφή Αλληλεπιδράσεων Κινδύνων-Δράσεων αντιμετώπισης Ανάλυση Εξασφάλιση Κατάλληλων Δράσεων αντιμετώπισης των κινδύνων Καταγραφή Απειλών & Ευκαιριών Ανάπτυξη Στρατηγικών 64

75 4.1.3 Κριτήρια για αποτελεσματικές δράσεις αντιμετώπισης των κινδύνων Για να είναι αποτελεσματικές οι δράσεις αντιμετώπισης των κινδύνων θα πρέπει να πληρούνται μια σειρά από σημαντικά κριτήρια. Όλες οι ανεπτυγμένες δράσεις θα πρέπει να είναι: 1. Κατάλληλες - το σωστό επίπεδο της δράσης αντιμετώπισης πρέπει να προσδιορίζεται, με βάση το "μέγεθος" του κινδύνου. Αυτό κυμαίνεται από μια κρίσιμη απάντηση, όταν το έργο δεν μπορεί να προχωρήσει εάν δεν αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος, μέχρι την απάντηση "μην κάνετε τίποτα" για ήσσονος σημασίας κινδύνους. Είναι σημαντικό να μην δαπανούνται υπέρμετρες ποσότητες χρόνου ή προσπάθειας για την ανάπτυξη ακατάλληλων μεθόδων για δευτερευούσης σημασίας κινδύνους, όπως επίσης να μην ξοδεύεται και πολύ λίγος χρόνος εξετάζοντας πώς να ανταποκριθούμε σε βασικούς κινδύνους. 2. Οικονομικά προσιτές - η σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας των δράσεων αντιμετώπισης πρέπει να καθορίζεται, έτσι ώστε οι ποσότητες χρόνου, προσπάθειας και χρημάτων που δαπανώνται για την αντιμετώπιση των κινδύνων να μην υπερβαίνουν το διαθέσιμο προϋπολογισμό ή το βαθμό έκθεσης στον κίνδυνο. Κάθε μέθοδος αντιμετώπισης θα πρέπει να έχει και ένα συμφωνηθέν προϋπολογισμό. 3. Ικανές να δράσουν - θα πρέπει να καθοριστεί ένα πλαίσιο δράσης, το οποίο θα καθορίζει την προθεσμία εντός της οποίας θα πρέπει η κάθε δράση να έχει ολοκληρωθεί, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος. Ορισμένοι κίνδυνοι απαιτούν άμεση δράση, ενώ άλλοι μπορούν με ασφάλεια να αντιμετωπισθούν μεταγενέστερα. 4. Εφικτές δεν υπάρχει νόημα στο να περιγράφονται δράσεις αντιμετώπισης οι οποίες δεν είναι ρεαλιστικές ή εφικτές είτε για τεχνικούς λόγους είτε γιατί εκπίπτουν από το πεδίο ικανοτήτων και υπευθυνότητας των αρμοδίων. 5. Να αξιολογούνται όλες οι δράσεις αντιμετώπισης των κινδύνων θα πρέπει να μπορούν να «λειτουργήσουν». Η αποτελεσματικότητα μιας δράσης 65

76 μπορεί εύκολα να προσδιορισθεί διενεργώντας μια αξιολόγηση για το μέγεθος του κινδύνου ύστερα από την εφαρμογή της δράσης. 6. Εγκεκριμένοι - η συναίνεση και η δέσμευση των ενδιαφερομένων μερών θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πριν δοθούν και καταχωρηθούν οι όποιες δράσεις αντιμετώπισης των κινδύνων. 7. Τοποθετηθούν και να γίνουν αποδεκτές κάθε δράση θα πρέπει να κατανέμεται στο αρμόδιο μέρος του έργου και να γίνεται αποδεκτή, ώστε να βεβαιώνεται κατ αυτό τον τρόπο ότι θα υπάρχει ένα και μοναδικό «σημείο» υπεύθυνο και υπόλογο για την εφαρμογή της δράσης. Κάθε προτεινόμενη δράση αντιμετώπισης ενός κινδύνου θα πρέπει να εξετάζεται ως προς τα επτά αυτά κριτήρια προτού γίνει αποδεκτή. Έχοντας ορίσει τα χαρακτηριστικά μίας ενδεδειγμένης δράσης αντιμετώπισης ενός κίνδυνου, προσοχή πρέπει να δοθεί στις ιδιαιτερότητες της ανάπτυξης τέτοιων δράσεων. Προτείνεται να ακολουθηθεί μια προσέγγιση σε δύο στάδια, πρώτα για τον καθορισμό της κατάλληλης μεθόδου για την αντιμετώπιση του κάθε κινδύνου και εν συνέχεια ο σχεδιασμός της δράσης για να μπορέσει να εφαρμοστεί η μέθοδος που επιλέχθηκε. 4.2 Στρατηγικός Σχεδιασμός της Αντιμετώπισης των Κινδύνων Έχοντας εντοπίσει την έκθεση σε κάθε κίνδυνο, και έχοντας αξιολόγηση τις επιπτώσεις που θα έχουν στο έργο εάν συμβούν, είναι η στιγμή να αναλάβουμε δράση. Ο ανάδοχος του έργου διαμορφώνει κατάλληλες στρατηγικές αντιμετώπισης των κινδύνων. Οι στρατηγικές αυτές εν γένει, βασίζονται στη φύση των κινδύνων και τις πιθανές τους συνέπειες. Ο στόχος των στρατηγικών αυτών είναι διττός: i. Να αφαιρέσουν όσο το δυνατόν περισσότερο τις πιθανές επιπτώσεις και ii. Να ενισχυθεί ο έλεγχος επί των κινδύνων. Μια σειρά από εναλλακτικές στρατηγικές είναι διαθέσιμες και μπορούν να περιγραφούν υπό τις εξής τέσσερις κατηγορίες: Αποφυγή - επιδιώκει να εξαλείψει την αβεβαιότητα. 66

77 Μεταφορά - επιδιώκει να μεταβιβάσει την κυριότητα ή/και την ευθύνη σε τρίτους. Μετριασμός - επιδιώκει να μειώσει το μέγεθος της έκθεσης στον κίνδυνο κάτω από ένα αποδεκτό όριο. Αποδοχή - αναγνωρίζει τους κινδύνους και επινοεί μεθόδους για τον έλεγχο και την παρακολούθηση τους. Θεωρείται σημαντικό πρώτα να προσδιορίζεται η κατάλληλη στρατηγική και έπειτα να σχεδιάζονται οι δράσεις αντιμετώπισης για την εφαρμογή της επιλεγείσας στρατηγικής. Έτσι αποφεύγεται η λεγόμενη "scatter-gun" προσέγγιση, κατά την οποία μια σειρά από εναλλακτικές δράσεις που μπορεί να προταθούν, ενδεχομένως να αναιρούν κάποιες άλλες. Καθορίζοντας πρώτα την στρατηγική, εξασφαλίζεται ότι όλες οι δράσεις αντανακλούν στον ίδιο στόχο. Πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει μια ενιαία "καλύτερη" στρατηγική αντιμετώπισης, καθώς κάθε κίνδυνος πρέπει να εξετάζεται μεμονωμένα. Η αντιμετώπιση ορισμένων κίνδυνων μπορεί να απαιτεί τον συνδυασμό διαφορετικών στρατηγικών και πολλαπλών δράσεων, ενώ άλλοι μπορεί να χρειάζονται μια μόνο στρατηγική με μια μόνο δράση. Η επιλογή της όποιας στρατηγικής πρέπει να καθοδηγείται λαμβάνοντας υπόψη: τον τύπο και τη φύση του κινδύνου. το κατά πόσο είναι διαχειρίσιμος και επιδεκτικός ώστε να μπορεί να μειωθεί ή να ελεγχθεί ο βαθμός της σοβαρότητας του. τις επιπτώσεις του κάθε κινδύνου. τους διαθέσιμους πόρους και την σχέση κόστους αποτελεσματικότητας. Συνιστάται οι στρατηγικές αποφυγής να λαμβάνονται ως πρώτη επιλογή, καθότι είναι σαφώς καλύτερα να απομακρυνθεί εντελώς ένας κίνδυνος, αν είναι δυνατόν. Σε δεύτερο επίπεδο θα πρέπει να διερευνάται η μεταφορά μολονότι η εφαρμογή αυτής της στρατηγικής είναι συχνά περιορισμένη. Τρίτη σε σειρά επιλογή αποτελεί ο μετριασμός του κινδύνου, με σκοπό τη μείωση έκθεσης στο κίνδυνο, αφήνοντας την αποδοχή ως το έσχατο μέσο για τους εναπομείναντες κινδύνους οι οποίοι δεν 67

78 δύνανται να αντιμετωπιστούν από οποιαδήποτε άλλη στρατηγική. Στον πίνακα που ακολουθεί προσδιορίζεται ποιοτικά η κατάλληλη στρατηγική αντιμετώπισης των κινδύνων βάσει της πιθανότητας εμφάνισης του και των συνεπειών του. Πίνακας 4.1: Πίνακας Απόκριση στον Κίνδυνο σύμφωνα με τον οδηγό του WSDOT (Washington State Department of Transportation) Σημείωση: Κίνδυνοι με Υψηλό αντίκτυπο και Μεγάλη πιθανότητα να συμβούν απαιτούν επιθετικές μεθόδους αντιμετώπισης (οι απειλές θα πρέπει να αποφεύγεται και οι ευκαιρίες να αξιοποιούνται εάν είναι δυνατόν). Έχοντας επιλέξει λοιπόν την κατάλληλη στρατηγική, η προσοχή στρέφεται στην ανάπτυξη των κατάλληλων δράσεων αντιμετώπισης που στοχεύουν μεμονωμένους κινδύνους και ικανοποιούν την επιλεχθείσα στρατηγική Αποφυγή κινδύνου Η στρατηγική της αποφυγής του κινδύνου στοχεύει στο να εξαλείψει την αβεβαιότητα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με δύο τρόπους: με άμεση αντιμετώπιση και με έμμεση. Όταν ο κίνδυνος πηγάζει από την έλλειψη γνώσεων (επιστημονική αβεβαιότητα), δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί άμεσα. Οι ακόλουθες δράσεις μπορούν να οδηγήσουν στην άμεση εξάλειψη της αβεβαιότητας: Αποσαφήνιση απαιτήσεων. 68

79 Καθορισμός στόχων. Συγκέντρωση πληροφοριών. Βελτίωση της επικοινωνίας. Διεξαγωγή έρευνας. Απόκτηση τεχνογνωσίας (μέσω εκπαίδευσης ή προσλήψεων). Μία εναλλακτική μέθοδος αποφυγής των κινδύνων μπορεί να επινοηθεί στοχεύοντας την αιτία του κάθε κινδύνου, όπου αυτή ορίζεται. Αφαιρώντας την πηγή του κινδύνου, μπορεί να καταστεί αδύνατη η εμφάνιση του, εξαλείφοντας έτσι και την αβεβαιότητα. Έμμεσες απαντήσεις αποφυγής συνεπάγονται το να εκτελέσουμε το έργο με ένα διαφορετικό τρόπο, με τον οποίο μπορεί επίσης να εξαλείψουμε ένα μεγάλο μέρος της αβεβαιότητας, καθιστώντας οποιαδήποτε επίπτωση άσχετη με το έργο. Μερικά παραδείγματα είναι τα ακόλουθα: Αλλαγή του σκοπού του έργου για τον αποκλεισμό επικίνδυνων στοιχείων. Θέσπιση οικείων προσεγγίσεων αντί καινοτόμων. Χρήση δοκιμασμένης τεχνολογίας και/ή μεθοδολογίας αντί τεχνολογίας και/ή μεθοδολογίας αιχμής. Δημιουργία πλεονάσματος (χρημάτων, πόρων, χρόνου) στο σχεδιασμό του έργου Μεταφορά κινδύνου Η στρατηγική της μεταφοράς του κινδύνου έχει ως στόχο να περάσει την κυριότητα ή/και την ευθύνη για ένα συγκεκριμένο κίνδυνο σε τρίτους. Η ικανότητα να μεταφερθεί η ευθύνη για την έκθεση στον κίνδυνο μοιάζει ελκυστική σε πολλούς οργανισμούς, και πολλοί είναι αυτοί που χρησιμοποιούν τη στρατηγική αυτή όποτε είναι δυνατόν. Η κύρια χρήση της μεθόδου όμως, περιορίζεται στην οικονομική επίπτωση των κινδύνων. Ενώ είναι λοιπόν δυνατό, κάποιο άλλο μέρος να πληρώσει (αποζημιώση) σε περίπτωση εμφάνισης ενός κινδύνου (εφόσον βέβαια αυτό έχει ήδη διευθετηθεί), είναι συχνά δύσκολο να ενισχύσει κάποιος την μειωμένη απόδοση, ενώ είναι αδύνατη η ανάκτηση χαμένου χρόνου. Είναι επίσης σημαντικό 69

80 να σημειωθεί ότι, η μεταφορά του κινδύνου σχεδόν πάντα περιλαμβάνει την καταβολή ασφαλίστρου, τα έξοδα του οποίου θα πρέπει να αντισταθμίζονται με το όφελος που προκύπτει από την μεταφοράς του. Η μεταφορά του κινδύνου μπορεί να περιλαμβάνει τη χρήση της ασφάλισης, όπου η καταβολή ασφαλίστρου επιτρέπει κάθε χρηματική ποινή να βαρύνει τον ασφαλιστικό φορέα, συμπεριλαμβανομένων μεταξύ άλλων ευθύνες τρίτων και επαγγελματικές αποζημιώσεις. Οι εγγυητικές επιστολές και οι εγγυήσεις αποτελούν επίσης οικονομικά μέσα για τη μεταβίβαση των κινδύνων. Μια εναλλακτική μέθοδος στα πλαίσια της μεταφοράς των κινδύνων, είναι οι ρήτρες. Με αυτό τον τρόπο, ο κίνδυνος της καθυστέρησης ενός τμήματος κάποιου κατασκευαστικού έργου βαρύνει οικονομικά τον αντίστοιχο υπεργολάβο, μέσω μίας ρήτρας που θεσπίζεται κατά τη σύναψη του συμβολαίου. Έτσι ο βασικός ανάδοχος θα καλύψει την όποια ρήτρα κληθεί να πληρώσει για την καθυστέρηση του συνόλου του έργου, μέσω της ρήτρας που θα εισπράξει από τον υπεργολάβο. Ένας λίγο πιο σύνθετος τρόπος μεταφοράς του κινδύνου είναι η αλλαγή τύπο συμβολαίου. Ένα έργο το οποίο αναλαμβάνεται με ένα «συμβόλαιο σταθερής τιμής» (lump sum), μεταφέρει κάθε πιθανό οικονομικό κίνδυνο στον ανάδοχο του έργου, καθώς ανεξάρτητα από το τελικό κόστος, η αμοιβή του αναδόχου είναι σταθερή. Επίσης η αλλαγή του συμβολαίου σε «συμβόλαιο κόστους πλέον ορισμένου κέρδους» (cost plus) μεταφέρει μέρος του κινδύνου στον κύριο του έργου. Ανεξάρτητα από τον μηχανισμού μεταφοράς κινδύνων που έχει επιλεγεί, είναι σημαντικό να μεταβιβαστεί η ευθύνη για τους κίνδυνους ως μέρος της συμφωνίας. Πρέπει, ωστόσο, να γίνει δεκτό ότι η μεταφορά του κινδύνου δεν σημαίνει αντίστοιχα και τη διαγραφή του, απλώς δίνεται σε ένα άλλο μέρος η ευθύνη για τη διαχείριση του. Είναι επομένως σημαντικό το μέρος στο οποίο μεταφέρονται οι κίνδυνοι, να είναι πραγματικά σε θέση να τους διαχειριστεί, αλλιώς το έργο παραμένει εκτεθειμένο σε έναν ανεξέλεγκτο κίνδυνο. 70

81 Ασφαλίσιμοι Κίνδυνοι Ασφαλίσιμοι κίνδυνοι θεωρούνται αυτοί που δύναται να καλυφθούν από τις ασφαλιστικές εταιρίες. Για να είναι ένας κίνδυνος αποδεκτός από τον ασφαλιστή, θα πρέπει να είναι «καθαρός», που σημαίνει να έχει το μειονέκτημα της επίπτωσης μόνο, οι κερδοσκοπικοί κίνδυνοι δεν καλύπτονται. Επιπλέον, ο κίνδυνος θα πρέπει να προκύπτει αιφνίδια και τυχαία, ενώ θα πρέπει να υπάρχουν στοιχεία διαθέσιμα, για την προσομοίωση των γεγονότων του παρελθόντος ώστε να εκδοθεί ένα αξιόπιστο ασφάλιστρο. Ακόμα και αν ένας κίνδυνος θεωρείται ασφαλίσιμος, θα πρέπει να εξεταστούν και μια σειρά παραγόντων που σχετίζονται με την πολιτική της ασφάλισης όπως οι εξής: Το κατάλληλο όριο. Η αναλογία κόστους/ασφάλιστρου. Η περίοδος ασφάλισης. Τη διαπραγμάτευση και την ευελιξία της πολιτικής της ασφάλισης. Τους περιορισμούς και τις εξαιρέσεις του συμβολαίου. Το καταμερισμό των κινδύνων με τους ασφαλιστές (αφαιρετέα απαλλαγή από την αποζημίωση). Την ικανότητα και τιμιότητα του ασφαλιστή να αποζημιώσει τη ζημιά στους ασφαλισμένους (ασφάλεια). Την ύπαρξη κενών στην ασφάλιση ή/και τις αλληλοεπικαλύψεις. Η αφαιρετέα απαλλαγή (deducible) από την αποζημίωση αποτελεί ένα από τα σύνηθες και λογικά μέτρα στην τοποθέτηση των ασφαλίσεων για τους εξής δυο λόγους: 1. Για την εξάλειψη των μικροδιαφορών, όπου το κόστος της διαχείρισης μπορεί να υπερβαίνει και την ίδια την απαίτηση. 2. Για να διασφαλιστεί ότι ο ασφαλισμένος θα συμμορφωθεί με τις υποχρέωσή του, ώστε να αποφευχθούν οι κίνδυνοι, λαμβάνοντας όλα τα εύλογα μέτρα για να αποτρέψει την απώλεια ή τη ζημία (Howard, 1997). 71

82 Συνεπώς, ενθαρρύνει την καλύτερη διαχείριση των κινδύνων, ιδίως όσον αφορά τη μείωση τους. Ο Wang et al. (2004) θεωρούν την ασφάλιση ως ένα αποτελεσματικό μέτρο μετριασμού των κινδύνων είτε αυτοί εντοπίζονται σε επίπεδο χώρας, αγοράς ή έργου. Για παράδειγμα, η ασφάλιση έναντι των πολιτικών κινδύνων συστήθηκε για τον περιορισμό των κινδύνων που προκύπτουν από αλλαγές στο νόμο, της άδικης επιβολής του νόμου, τις απαλλοτριώσεις και την πολιτική αστάθεια μιας χώρας. Όπως επίσης η ασφάλιση για την ευθύνες του σχεδιασμού του έργου δημιουργήθηκε για την κάλυψη τυχόν ακατάλληλων σχεδίων ή την ασφάλιση των τρίτων μερών του έργου, για την αποζημίωση του ευρύ κοινού και του προσωπικού. Ωστόσο, δεν μπορούν όλοι οι κίνδυνοι να μεταφερθούν με την ασφάλιση. Με τη βοήθεια των λιστών αξιολόγησης των κινδύνων έχει δημιουργηθεί ένα γενικό πλαίσιο για την αναγνώριση των κινδύνων αυτών (Williams et al., 1998) Μετριασμός κινδύνου Ο αριθμός των κινδύνων που μπορούν να αντιμετωπιστούν με αποφυγή ή μεταφορά είναι συνήθως περιορισμένος. Αυτό αφήνει τον μετριασμό ή την αποδοχή ως τις στρατηγικές αυτές που χρησιμοποιούνται πιο συχνά. Ο στόχος της στρατηγικής αυτής είναι να μειώσει το "μέγεθος" της έκθεσης στον κίνδυνο κάτω από το όριο της «αποδοχής κινδύνου». Είναι σαφές ότι είναι σημαντικό να καθοριστεί αυτό το όριο πριν προβούμε σε οποιαδήποτε μείωση, δεδομένου ότι αποτελεί το στόχο εναντία στον οποίο θα μετρηθεί και η αποτελεσματικότητα της δράσης αντιμετώπισης του κινδύνου. Ο Αποδεκτός κίνδυνος μπορεί να προσδιορισθεί με όρους σοβαρότητας (Υψηλός/Μέσος/Χαμηλός), ή χρησιμοποιώντας ένα σύστημα κατάταξης πιθανότητας-αντίκτυπου (Probability- Impact scores), ή με την αποτύπωση των περιοχών σε ένα πρότυπο-διάγραμμα κινδύνου ή σε ένα πλέγμα πιθανότητας-αντίκτυπου. Το "μέγεθος" ενός κίνδυνος μπορεί να μειωθεί αντιμετωπίζοντας: o είτε την πιθανότητα εμφάνισης του, δηλαδή καταστώντας την εμφάνιση του κινδύνου λιγότερο πιθανή. 72

83 o ή αντιμετωπίζοντας τις επιπτώσεις του, δηλαδή μειώνοντας την σοβαρότητα τους. o ή και τα δύο μαζί. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρόληψη των κινδύνων είναι προτιμότερη της αντιμετώπισης τους. Εάν μάλιστα είναι οδηγήσει και στην αποφυγή τους. και πλήρως επιτυχημένη, μπορεί να Επιπλέον, οι προληπτικές δράσεις αντιμετωπίζουν τις αιτίες των κινδύνων, επιδιώκοντας έτσι την μείωση της πιθανότητας εμφάνισης τους. Εάν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ενεργοποιείται ο κάθε κίνδυνος μπορούν να προσδιοριστούν, τότε μπορούν και να στοχευθούν ώστε να καταστεί λιγότερο πιθανή η εμφάνιση των αντίστοιχων κίνδυνων. Φυσικά αν η πιθανότητα εμφάνισης πλησιάζει στο μηδέν, τότε μιλάμε για μια απάντηση αποφυγής. Όταν επίσης, δεν είναι δυνατόν να μειωθεί η πιθανότητα εμφάνισης των κινδύνων, μια απάντηση μετριασμού θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το αντίκτυπο του κινδύνου, στοχοποιώντας τους καταλυτικούς για την έκταση της σοβαρότητας παράγοντες. Η έγκαιρη δράση για την προστασία του έργου από τις χειρότερες επιπτώσεις ενός κινδύνου, μπορεί να καταστήσει τον κίνδυνο πιο αποδεκτό. Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι οι δράσεις μετριασμού, είναι ειδικευμένες ως προς τον κάθε κίνδυνο, δεδομένου ότι ασχολούνται με τις ιδιαίτερες αιτίες του κάθε κινδύνου και τις επιπτώσεις του, σε σχέση με τους στόχους του έργου. Ως εκ τούτου, δεν είναι δυνατόν να δημιουργηθεί μια λίστα δράσεων μετριασμού των κινδύνων, για γενικευμένη χρήση Αποδοχή κινδύνου Οι εναπομείναντες κίνδυνοι είναι εκείνοι οι οποίοι παραμένουν ακόμα και μετά την εφαρμογή των μεθόδων αποφυγής, μεταφοράς ή μετριασμού. Περιλαμβάνουν, επίσης, αυτούς τους ήσσονος σημασίας κινδύνους όπου κάθε μέθοδος αντιμετώπισης δεν είναι πιθανό να είναι οικονομικά αποδοτική σε σύγκριση με το πιθανό κόστος που φέρει το αντίκτυπο του κινδύνου. Αυτοί οι κίνδυνοι θα πρέπει επίσης να διαχειρίζονται προληπτικά, ακόμη και αν δεν μπορούν να επηρεαστούν 73

84 με τον ίδιο τρόπο όπως οι υπόλοιποι κίνδυνοι. Το έργο πρέπει να αναγνωρίζει και να αποδέχεται αυτή τη κατηγορία κινδύνων, και να υιοθετεί δράσεις προκειμένου να προστατεύεται από την εμφάνισή τους. Η πιο συνηθισμένη δράση αποδοχής των κινδύνων είναι ο σχεδιασμός πλάνου έκτακτης ανάγκης, το οποίο περιλαμβάνει εκτός των άλλων την δυνατότητα για επιπλέον χρόνο, χρήμα ή πόρους για να μπορέσει να καλύψει τόσο τους γνωστούς κινδύνους όσο και εκείνους οι οποίοι προς το παρόν παραμένουν άγνωστη. Είναι χρήσιμο, ωστόσο, να γίνει διάκριση μεταξύ των δύο αυτών πλάνων έκτακτης ανάγκης, δεδομένου ότι το ένα αφορά τους κινδύνους που ορίζονται (γνωστοί άγνωστοι) [γνωστοί κίνδυνοι με άγνωστες επιπτώσεις], ενώ το άλλο ασχολείται με απρόβλεπτους κινδύνους (άγνωστοι άγνωστοι) [άγνωστοι κίνδυνοι με άγνωστες επιπτώσεις] : o Για τους κινδύνους οι οποίοι ορίζονται, ο σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης θα πρέπει να λαμβάνει τη μορφή ενός προϋπολογισμού, το μέγεθος του οποίου καθορίζεται από το αντίκτυπο του εκάστοτε κινδύνου. Ο προϋπολογισμός αυτός θα πρέπει να διατίθεται για συγκεκριμένους κινδύνους, με προδιαγεγραμμένους όρους για το πότε και το ποσό που θα διατίθεται. o Οι κίνδυνοι οι οποίοι δεν μπορούν να προβλεφθούν, πρέπει να καλύπτονται από το σχέδιο έκτακτης ανάγκης το οποίο αντανακλά το ποσό της εναπομείναντας αβεβαιότητας στο έργο (αν και αυτό μπορεί να είναι δύσκολο να εκτιμηθεί με ακρίβεια). Άλλες γενικότερες δράσεις που μπορούν να αποτελέσουν μέρος της στρατηγικής της αποδοχής των κινδύνων είναι οι εξής: Η ανάπτυξη μιας συγκεκριμένης λογικής επί των κινδύνων του έργου. Η ενσωμάτωση της διαχείρισης κινδύνων, σε συνήθεις διαδικασίες του έργου, με τακτικές αξιολογήσεις, αναφορές και ενημερώσεις για τους κινδύνους. Λαμβάνοντας υπόψη τους προσδιορισμένους κινδύνους και αποφασίζοντας δράσεις αντιμετώπισης στα πλαίσιο της στρατηγικής του έργου. 74

85 Αυτές οι πιο ήπιες δράσεις χρησιμεύουν για την ανάπτυξη μιας πιο υγιούς νοοτροπίας του έργου, η οποία μπορεί να αντεπεξέλθει στην ανάγκη για λειτουργιά κάτω από συνθήκες αβεβαιότητας, και επιτρέπει στους εναπομείναντες κινδύνους να γίνουν αποδεκτοί χωρίς να διακοπεί η εκτέλεση του έργου. Στην περίπτωση που κίνδυνοι με υψηλό πιθανό αντίκτυπο πρέπει να γίνουν αποδεκτοί, σχέδια έκτακτης ανάγκης θα πρέπει να αναπτυχθούν ώστε να εφαρμοστούν στην περίπτωση εμφάνισης των κινδύνων αυτών. Στη συνέχεια δίνεται ένα διάγραμμα αντιμετώπισης των κινδύνων καθώς και κανόνες σωστής επιλογής σύμφωνα με τον Piney, (Πηγή: Project Risk Management Guidance for WSDOT Projects, July 2010) Διάγραμμα 4.1: Διάγραμμα Αντιμετώπισης Κινδύνων (Piney, 2002). Επεξήγηση Διαγράμματος: 1. Εάν ένας κίνδυνος έχει μία εξαιρετικά υψηλή πιθανότητα εμφάνισης, μπορεί να είναι καλύτερο να υποθέσουμε την κατάσταση ως τμήμα της βάσης. 2. Οι κίνδυνοι με υψηλό αντίκτυπο, μπορεί πάνω από ένα ορισμένο όριο να καταστρέψουν ένα έργο. Οι κίνδυνοι αυτοί πρέπει να αποφεύγεται. 3. Ασήμαντοι κίνδυνοι μπορεί να γίνουν αποδεκτοί (παθητική αντίδραση). 75

86 4. Μεταξύ αποφυγής και αποδοχής, μπορούμε να πάρουμε και άλλα μέτρα, όπως η μείωση ή κινδύνους με χαμηλή πιθανότητα, ίσως να θέλουμε να τους μεταφέρουμε. 5. Για τους κινδύνους πάνω από μια ορισμένη πιθανότητα θα μπορούμε να επιλέξουμε να τους αποδεχθούμε ενεργά με το να τους μειώσουμε και/ή να προετοιμάσουμε σχέδια έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση εμφάνισής τους. 6. Όλοι οι κίνδυνοι, θα πρέπει να μετριαστούν, εάν είναι εφικτό και οικονομικά αποδοτικό. Σχέδια Έκτακτης Ανάγκης Για τους κινδύνους με ενδεχόμενες σημαντικές επιπτώσεις στο έργο, μπορεί να είναι σκόπιμο να αναπτυχθούν εφεδρικά σχέδια, έτοιμα για εφαρμογή, εφόσον οι προγραμματισμένες δράσεις αντιμετώπισης αποτύχουν και ο κίνδυνος εμφανιστεί. Τα σχέδια έκτακτης ανάγκης είναι κάτι ανάλογο με την προετοιμασία σχεδίων αποκατάστασης από καταστροφές. Ένα εφεδρικό σχέδιο θα πρέπει να είναι πλήρως ορισμένο, προγραμματισμένο και κοστολογημένο. Θα πρέπει επίσης να ορίζονται σαφείς συνθήκες ενεργοποίησης, οι οποίες θα καθορίζουν πότε ο κίνδυνος έχει συμβεί και ως εκ τούτου πότε το εφεδρικό σχέδιο θα πρέπει να εφαρμοστεί. Ο στόχος του σχεδίου έκτακτης ανάγκης είναι η ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων του κινδύνου, η πρόληψη των αλυσιδωτών επιπτώσεων του σε άλλους τομείς του έργου, καθώς συμβάλλει και στην αποκατάσταση του ελέγχου του έργου. Δευτερογενείς Κίνδυνοι Κάθε φορά που μια δράση αντιμετώπισης ενός κινδύνου υλοποιείται, αλλάζει αναπόφευκτα και το γενικό προφίλ κινδύνων του έργου. Σαφώς οι δράσεις αντιμετώπισης για κάθε κίνδυνο έχει σχεδιαστεί για να βελτιώσει την κατάσταση, αλλά αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δεδομένο. Μερικές φορές η εφαρμογή μιας δράσης ενδέχεται να εισάγει περισσότερους κινδύνους στο έργο από ό, τι να αφαιρεί. 76

87 Οι κίνδυνοι που προκύπτουν ως άμεσο αποτέλεσμα της εφαρμογής μιας δράσης για την αντιμετώπιση κάποιου κινδύνου, καλούνται δευτερογενείς κίνδυνοι. Αυτοί θα πρέπει να εντοπίζονται σε δράσεις που λήφθηκαν για τους βασικούς κινδύνους ενώ θα πρέπει να αξιολογούνται κατά τον ίδιο τρόπο με τους πρωτογενείς. Η ομάδα του έργου θα πρέπει να καθορίσει εάν η νέα θέση του κινδύνου, μετά την εφαρμογή της δράσης, είναι καλύτερη ή χειρότερη από την προηγουμένη. Για παράδειγμα, αν υποθέσουμε ότι προτείνεται μια δράση «R» για την αντιμετώπιση ενός πρωτογενούς κινδύνου (κίνδυνος «A»), με αποτέλεσμα ο αρχικός κίνδυνος «Α» να μειώνεται σε έναν κίνδυνο «a» και η απάντηση «R» εισάγει ένα νέο Δευτερογενή Κίνδυνο «S», θα πρέπει η ομάδα του έργου να ελέγξει κατά πόσο ισχύει ότι: a+s<a. 4.3 Κόστος- Αποτελεσματικότητα Αντιμετώπισης Κινδύνων Η εφαρμογή των δράσεων αντιμετώπισης των εκάστοτε κινδύνων συνήθως δεν είναι δωρεάν. Κάθε δράση ενδέχεται να περιλαμβάνει τη δαπάνη επιπλέον χρόνου, κόστους ή πόρων. Σαφώς καθίσταται σημαντικό ο οργανισμός να είναι διατεθειμένος να δαπανήσει τον απαιτούμενο χρόνο, χρήμα ή προσπάθεια για την αντιμετώπιση των κινδύνων που εντοπίστηκαν, αλλιώς η διαδικασία καθίσταται αναποτελεσματική. Ένα σημαντικό μέρος της αναπτυγμένης λογικής -επίγνωσης των κινδύνων- είναι η αποδοχή της άποψης ότι είναι προτιμότερο να υποστεί το έργο ένα καθορισμένο γνωστό κόστος τώρα, παρά ένα ενδεχόμενο μεταβλητό ή άγνωστο κόστος στο μέλλον. Ωστόσο, ο οργανισμός οφείλει να απαιτήσει το κόστος της εγγύησης που δαπανάται τώρα να δικαιολογεί την εξάλειψη της έκθεσης στον κίνδυνο αργότερα. Είναι επίσης σημαντικό να βεβαιωθούμε ότι το ποσό που δαπανάται είναι ανάλογο του μεγέθους του κινδύνου που αντιμετωπίζει. Για παράδειγμα, δεν θα ήταν συνετό να δαπανηθούν για την αντιμετώπιση ενός κίνδυνου, του οποίου το μέγιστο αντίκτυπο κόστους μπορεί να είναι (εκτός και αν συνυπήρχαν επιπτώσεις, όπως στη φήμη της εταιρείας, την ασφάλεια ή περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ή θεωρήσεις όπως «ο χρόνος είναι χρήμα»). 77

88 Ένας τρόπος για τη μέτρηση της σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας των προτεινόμενων δράσεων αντιμετώπισης των κινδύνων είναι να μετατρέψουμε το αντίκτυπο του κινδύνου σε χρήμα (συμπεριλαμβανομένων για παράδειγμα του κόστους καθυστέρησης, ή το κόστος διόρθωσης λόγω μειωμένης απόδοσης), και στη συνέχεια, να υπολογιστεί ο Συντελεστής Μείωσης του κινδύνου (Risk Reduction Leverage), ως εξής: RRL = (Cost Impact) before response (Cost Impact) after response Όσο μεγαλύτερος είναι ο συντελεστής RRL, τόσο πιο αποδοτική η δράση αντιμετώπισης. Τιμές του συντελεστή RRL μικρότερες της μονάδας δείχνουν ότι κοστίζουν περισσότερο τώρα από ό, τι θα μπορούσε να εξοικονομηθεί αργότερα. Ως τιμή βάσης για αποτελεσματικές δράσεις ορίζεται RRL>20. Ο συντελεστής RRL μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την σύγκριση εναλλακτικών προτεινόμενων δράσεων, επιτρέποντας στην δράση με την καλύτερη σχέση κόστουςαποτελεσματικότητας να επιλεγεί. Ο υπολογισμός του συντελεστή RRL είναι δυνατός μόνο όταν όλες οι επιπτώσεις ενός κινδύνου είναι μετατρέψιμες σε χρήμα και το αντίκτυπο του κόστους "πριν και μετά" μπορεί να εκτιμηθεί με ακρίβεια. 4.4 Η Οπτική των μερών του Έργου Ένα σημαντικό ερώτημα στη διαχείριση κινδύνων είναι πιο μέρος του έργου (κύριος του έργου, ανάδοχος, υπεργολάβοι, ασφαλιστές, προμηθευτές) και με τι κόστος, είναι υπεύθυνο για τον κάθε κίνδυνο. Οι Chapman and Ward (1997) τόνισαν ότι τα διάφορα εμπλεκόμενα μέρη του έργου, συχνά έχουν και διαφορετικές αντιλήψεις για τους κινδύνους ανάλογα με το υπόβαθρό τους αλλά και τα οφέλη που αποκομίζουν. Παραδείγματος χάρη η κύρια ανησυχία για τον κύριο του έργου εντοπίζεται στον κίνδυνο του να μην ολοκληρωθεί το έργο εντός του χρονικού αλλά και οικονομικού προϋπολογισμού, ο ανάδοχος του έργου επικεντρώνει το ενδιαφέρον του σε κινδύνους που θα επηρεάσουν ενδεχομένως το οικονομικό όφελος του, ενώ οι εργάτες ενδιαφέρονται κυρίως για τους κινδύνους που σχετίζονται με την υγιεινή και ασφάλεια στο χώρο εργασίας (Anderson, 2000). 78

89 Επιπλέον κάποιοι κίνδυνοι είναι στοχευόμενοι σε ένα μέρος του έργου ενώ άλλοι μπορεί να μοιράζονται μεταξύ των μερών. Αυτός είναι και ο λόγος που δημιουργούνται τόσες πολλές συγκρούσεις και απαιτήσεις σε ολόκληρο το κύκλο ζωής ενός έργου. Τα διάφορα μέρη έχουν διαφορετικές γνώσεις και αντιλήψεις των κινδύνων, οι οποίες διαφαίνονται στους ποικίλους στόχους και τις προτεραιότητές τους. Σύμφωνα με τους Flanagan και Norman (1993), οι κίνδυνοι έχουν κατανεμηθεί σωστά, όταν το μέρος στο οποίο τοποθετηθήκαν (και εμπλέκεται φυσικά στη γενική διαχείριση του έργου) είναι στην καταλληλότερη δυνατή θέση, ώστε να διαχειριστεί τον παράγοντα που αυξάνει την έκθεση στον κίνδυνο Κύριος του Έργου Όσο αναφορά τον κύριο του έργου, είναι πολύ σημαντικό να κατανοηθούν οι ανάγκες και οι προσδοκίες του. Από την πλευρά του κύριου του έργου, η διαδικασία διαχείρισης κινδύνων θα πρέπει να ξεκινάει από την αρχική ενημέρωση σχετικά με το έργο, μέχρι την ολοκλήρωση και την παράδοση του στους χρήστες ενώ είναι πάντα επιθυμητό να επιτυγχάνονται οι επιδιωκόμενοι στόχοι του έργου. Σύμφωνα με τους Boothroyd και Emmett, (1996) όσο μεγαλύτερο ποσοστό κίνδυνων μεταφέρονται μακριά από τον πελάτη, τόσο πιο ασφαλής παραμένει ο προϋπολογισμός του. Ωστόσο, αυτό θα πρέπει να αντισταθμίζεται με το συνολικό κόστος της μεταφοράς των κινδύνων. Οι κυριότεροι κίνδυνοι που μπορεί να αντιμετωπίσει ο κύριος του έργου είναι (Palmer et al, 1996, Baartz και Longley, 2003): αποτυχία για χρηματοδότηση. αποτυχία στην πραγματοποίηση των πληρωμών. επιπλέον κόστος δημόσιας διοίκησης. τον κίνδυνο απόκτησης γης. μη διαθέσιμα υλικά. σημαντικές αλλαγές στις απαιτήσεις. παρεμβάσεις μεταξύ των μερών του έργου. καθυστέρηση του έργου. 79

90 Αυτοί οι παράγοντες κινδύνου μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση του κόστους, ελαττωματικό έργο καθώς επίσης και σε συχνές επισκευές, εγκατάλειψη του σχεδίου και σπατάλη των επενδύσεων Ανάδοχος του Έργου Ο Ανάδοχος του έργου έχει την κύρια ευθύνη για την αντιμετώπιση των κινδύνων του έργου. Σύμφωνα με τον Treceno et al. (2003), ο ανάδοχος του έργου είναι υπεύθυνος για την επιτυχή διαχείριση των κινδύνων, ενώ σύμφωνα με τους Wang και Chou (2003), η ικανότητα του αναδόχου στη διαχείριση των κινδύνων, είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες καλής απόδοσης του έργου. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών έχει υπάρξει μια τάση στις συμβάσεις κατασκευαστικών έργων, να μετατοπίζουν τους κίνδυνους στον ανάδοχο (Lynch, 2003), χρησιμοποιώντας ρήτρες (Wang και Chou, 2003). Οι όροι και οι προϋποθέσεις της σύμβασης θα πρέπει να ορίζουν σαφώς την κατανομή των κινδύνων στα διάφορα μέρη καθώς η παραμικρή ασάφεια μπορεί να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις και ως εκ τούτου σε διαμάχες μεταξύ των μερών ή ακόμα και σε αποτυχία του έργου. Οι κίνδυνοι που ο ανάδοχος θα πρέπει να εξετάσει, να κατανέμει, να αναλάβει ή μη, μπορούν να προκύψουν σε όλα τα στάδια ενός έργου, από την συμφωνία για την προσφορά μέχρι την κατασκευή (Baartz και Longley, 2003). Επιπλέον πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είναι δυνατό ή οικονομικά αποδοτικό να φέρει όλους τους κινδύνους ο ανάδοχος. Θα πρέπει επίσης να δοθεί μεγάλη προσοχή στην ικανότητα του ανάδοχου στο να ελέγχει τους κινδύνους (Boothroyd και Emmett, 1996) καθώς η πληρέστερη κατανόηση των κινδύνων οδηγεί και στην σωστότερη κατανομή τους. Μερικοί από τους κινδύνους που συνδέονται με τη διαδικασία κατασκευής είναι αρκετά προβλέψιμοι ή ευκόλως αναγνωρίσιμοι, ενώ άλλοι μπορεί να είναι εντελώς απρόβλεπτοι. Οι Palmer et al. (1996) και Baartz και Longley (2003) εξετάζουν τη λίστα των κινδύνων από την πλευρά των αναδόχων και περιλαμβάνουν τους εξής: Δυσμενείς καιρικές συνθήκες. 80

91 Καθυστέρηση στην παράδοση του χώρου. Καταστάσεις της οδού. Ανεπαρκείς λεπτομέρειες στα σχέδια. Καθυστερημένη παράδοση υλικών. Απρόβλεπτες μεταβολές των τιμών. Αποτυχία των υπεργολάβων στην εκτέλεση του έργου. Μη παραγωγική εργασία και απεργίες. Κίνδυνοι του σχεδιασμού Ελαττώματα στην κατασκευή. Ζημιές, κυρώσεις και κόστη που προκύπτουν από την καθυστέρηση ολοκλήρωσης του έργου. Οι ανάδοχοι καθίστανται επίσης υπεύθυνοι να φροντίσουν για την ασφάλιση του έργου καθώς πρέπει να διαθέτουν την ικανότητα να μεταφέρουν τους κινδύνους στα διάφορα μέρη (υπεργολάβους, ασφαλιστές ή συμβούλους). Οι κίνδυνοι μπορεί να είναι ασφαλίσιμοι, όπως η πυρκαγιά, η κλοπή, ή άλλοι φυσικοί κίνδυνοι, ορισμένοι κίνδυνοι μπορεί να μεταφέρονται στους υπεργολάβους ή τους προμηθευτές, όπως οι κίνδυνοι: ποιότητα των υλικών, ποιότητα κατασκευαστικών εργασιών, ενώ ορισμένοι μπορούν να μοιράζονται με τον κύριο του έργου, όπως παραδείγματος χάρη οι γραφειοκρατικές καθυστερήσεις. Επομένως η διαχείριση κινδύνων αποτελεί μια διαδικασία λήψης αποφάσεων για τους αναδόχους. Ο ανάδοχος πρέπει να αποφασίσει αν θα πρέπει να διατηρηθούν, να μειωθούν, να μεταβιβαστούν ή να αποφευχθούν οι κίνδυνοι. Ως εκ τούτου η συστηματική διαχείριση των κινδύνων μπορεί να παράσχει στους αναδόχους μια μεγαλύτερη πιθανότητα για την αποφυγή ή τον μετριασμό των επιπτώσεων των κινδύνων Ασφαλιστές Μολονότι ότι, ο ανάδοχος του έργου είναι ο κυρίως υπεύθυνος για την επιτυχή διαχείριση των κινδύνων, οι ασφαλιστές μπορούν προσφέροντας την εμπειρία τους 81

92 να συνδράμουν, στην αναγνώριση των ενδεχόμενων κινδύνων και στην μείωση της πιθανότητας εμφάνισης τους. Οι κίνδυνοι στα κατασκευαστικά έργα, είναι συνήθως αρκετά περίπλοκοι, επικίνδυνοι και δύσκολα μπορεί να εκτιμηθεί το κόστος και ο έλεγχος. Απαιτείται οι ασφαλιστές να προσφέρουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες με την βοήθεια της συνεχούς εκπαίδευσης, την γνώση των νέων τεχνολογιών κτλ. Ωστόσο δεν είναι αρεστό σε όλους τους ασφαλιστές, η ασφάλιση κατασκευαστικών έργων και οι λόγοι είναι ως ακολούθως: Τα κατασκευαστικά έργα είναι πιο ευάλωτα σε απώλειες (Costner, 2002). Για τα έργα που χρησιμοποιούνται πολλές νέες τεχνολογίες (ιδιαίτερα αναπόδεικτες), ή απαιτείται υπερβολικός έλεγχος, είναι πιο πιθανό να υποστούν απώλειες (ασφαλίσιμες ή μη) αν και αυτό δεν αληθεύει για τα συνηθισμένα κατασκευαστικά έργα. Ωστόσο οι κίνδυνοι στις κατασκευές σε γενικές γραμμές είναι πιο επικίνδυνοι από ό,τι οι κίνδυνοι ακινήτων (στατικοί). Υπάρχουν πάρα πολλά ασφαλιζόμενα μέρη (Costner, 2002). Συνήθως περιλαμβάνονται ο κύριος του έργου, ο ανάδοχος, οι υπεργολάβοι, οι χρηματοδότες, οι προμηθευτές κτλ. Οι πιο σύνθετοι κίνδυνοι είναι συχνά αλληλοσυνδεόμενοι. Υπάρχει μια ευκαιρία. Η ασφάλιση στα κατασκευαστικά έργα είναι εφάπαξ χωρίς τη δυνατότητα ανανέωσης όπως στην ασφάλιση της περιουσίας (που εκδίδεται για κάθε έτος). Λόγω των πολύπλοκων χαρακτηριστικών, ένα κατασκευαστικό έργο εμπλέκει πολλά μέρη και κινδύνους. Από την άλλη πλευρά, η ευκαιρία για ασφάλιση έγκειται στην εκπόνηση, τη διαπραγμάτευση και σύναψη υποφερτών μακροπρόθεσμα ασφαλιστικών συμβολαίων, τα οποία μερικές φορές εκτείνονται σε χρονικά διαστήματα μεγαλύτερα των δέκα ετών (Heidenhain, 2001). 82

93 4.5 Κατανομή των κινδύνων Μόλις οι μέθοδοι αντιμετώπισης των κινδύνων αναπτυχθούν, το επόμενο βήμα είναι να προσδιοριστούν τα αρμόδια μέρη του έργου (ιδιώτη του έργου, ανάδοχο του έργου, μηχανικό κλπ) που δύναται να εφαρμόσουν τις προσδιορισμένες δράσεις αποτελεσματικά. Η κατανομή της κάθε δράσης για την αντιμετώπιση των κινδύνων αποτελεί ένα σημαντικό βήμα καθότι ο «αρμόδιος» είναι και ο κύριος υπεύθυνος για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής της συμφωνηθείσας δράσης αντιμετώπισης του κινδύνου. Είναι σημαντικό να επιλεγεί το σωστό μέρος για την εφαρμογή κάθε δράσης αντιμετώπισης του κινδύνου. Ενώ η πλειοψηφία των κινδύνων μπορεί να ανήκουν σε μέλος της ομάδας του έργου, οποιοδήποτε ενδιαφερόμενο μέρος του έργου μπορεί να είναι επιλέξιμο. Αυτό περιλαμβάνει και άλλα τμήματα εντός του οργανισμού όπως για παράδειγμα οι κίνδυνοι που σχετίζονται με τους προμηθευτής μπορεί να ανήκουν στο τμήμα προμηθειών, ή οι κίνδυνοι σε σχέση με τους πόρους στο τμήμα προσωπικού. Ορισμένοι κίνδυνοι θα μπορούσαν να κατανεμηθούν στον πελάτη όπως οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την αβεβαιότητα επί των απαιτήσεων. Άλλοι κίνδυνοι μπορεί να τοποθετηθούν καλύτερα στους εργολάβους ή υπεργολάβους οι οποίοι διαθέτουν εξειδικευμένη τεχνογνωσία ή έχουν την ευθύνη για συγκεκριμένα στοιχεία του έργου. Το βασικό ζήτημα είναι να καθοριστεί ποιος μπορεί να κάνει τη διαφορά στον κίνδυνο. Κατά την κατανομή των «ιδιοκτητών», είναι σημαντικό να δημιουργηθεί και να διατηρηθεί μια συνεργασία και συναίνεση, επιδιώκοντας την αποφυγή διενέξεων επί του συμβολαίου ή μετακύλιση ευθυνών. Επιπλέον θα πρέπει να παρέχονται οι απαραίτητοι πόροι για να καταστεί δυνατή η εφαρμογή της όποιας δράσης αντιμετώπισης, ενώ τέλος ο διαχειριστής του έργου θα πρέπει να παρακολουθεί την κατάσταση ανεξαρτήτως του μέρους στο όποιο έχει τοποθετηθεί η ευθύνη της δράση αντιμετώπισης του κάθε κινδύνου. Όπως υποστήριξε ο Andi (2006) οι κατασκευαστικοί κίνδυνοι, δύσκολα μπορούν να εξαλειφθούν. Μπορούν απλώς να μεταφερθούν ή να μοιραστούν μεταξύ των μερών του έργου, μέσω των ρητρών της σύμβασης. Αυτό υποστηρίζεται 83

94 και από τους Mak και Picken (2000) οι οποίοι τονίζουν το γεγονός ότι ο ανάδοχος του έργου θα πρέπει να είναι σε θέση να δεχθεί ένα ορισμένο επίπεδο κινδύνων, όπως επίσης ότι οι κίνδυνοι αποτελούν ένα μείζον ζήτημα και για τον κύριο του έργου. Η κατανομή λοιπόν των κινδύνων γίνεται μέρος της διαδικασίας διαχείρισης των κινδύνων. Οι Thompson και Perry (1992) προτείνουν ότι μια προσεκτικά καταρτιζόμενη σύμβαση θα εξασφαλίσει τη σωστή κατανομή των ευθυνών με τον ίδιο τρόπο όπως η διαδικασία καθορισμού του είδους της σύμβασης και η διαδικασίας υποβολής προσφορών για το έργο. Θα καθορίσει το ρόλο της κάθε συνιστώσας στη σύμβαση, όπως τη συμφωνία της σύμβασης, τους όρους της σύμβασης, τις προδιαγραφές κλπ., τα οποία καθορίζουν την κατανομή των κινδύνων. Παρά το γεγονός ότι οι κίνδυνοι μπορούν να μεταφερθούν πέρα από τα όρια των ρητρών των συμβάσεων, αυτό μπορεί να γίνει μόνο με τη σύμφωνη γνώμη και των δύο μερών, όπως φαίνεται από τη μελέτη των Wang και Chou (2003). Σύμφωνα μάλιστα με τους Uff (1995) και Godfrey (1996) ο «ιδιοκτήτης» του κινδύνου: i. κατέχει το μερίδιο τόσο των ωφελειών όσο και της ζημίας που μπορεί να προκύψουν από τη δραστηριότητα που οδηγεί στον κίνδυνο ii. iii. iv. κατέχει την ευθύνη για τον κίνδυνο είναι υπόλογος για τον έλεγχο του κινδύνου και τέλος έχει την οικονομική ευθύνη για το σύνολο ή μέρος της ζημίας που προκύπτει από τον κίνδυνο και θα πρέπει να αποκατασταθεί. Οι Kartam και Kartam (2001) υποστήριξαν ότι όλοι οι κίνδυνοι θα πρέπει νομίμως να διαμένουν στον ιδιοκτήτη και η μεταφορά τους σε άλλο μέρος του έργου θα πρέπει να συνεπάγεται και τη δίκαιη αποζημίωση. Ωστόσο, η κοινή αντίληψη σχετικά με την κατανομή του κινδύνου είναι ότι ο αποδέκτης έχει τόσο την ικανότητα όσο και την τεχνογνωσία να αξιολογήσει δίκαια τον κίνδυνο και να τον ελέγξει ή να τον ελαχιστοποιήσει (Hartman 1996, Fisk 1997, Godfrey 1996,Perry και Hayes 1985). 84

95 Κεφάλαιο 5 Κίνδυνοι στα τεχνικά έργα 5.1 Προσδιορισμός των κινδύνων Σε ένα πρώτο στάδιο γίνεται η καταγραφή των κινδύνων που επηρεάζουν τα τεχνικά έργα. Στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 5.1) παρουσιάζονται οι έρευνες που χρησιμοποιήθηκαν στο παρών σύγγραμμα για τον εντοπισμό των κινδύνων αυτών. Πίνακας 5.1 : Οι έρευνες που χρησιμοποιήθηκαν για τον εντοπισμό των κινδύνων στα τεχνικά έργα. Α/Α Έρευνα Συγγραφείς Έτος 1 Risk and risk management in construction: a review and future directions for research P.J. Edwards and P.A. Bowen Risk management trends in the Hong Kong construction industry: a comparison of contractors and owners perceptions Syed M. Ahmed, Riaz Ahmad and D. Darshi De Saram Risk and its management in the Kuwait construction industry a contractors' perspective Risk management in international construction Joint Ventures Risk Allocation and Risk Handling of Highway Projects in Taiwan A systematic approach to risk management for construction Nabil A. Kartam and Saied A. Kartam 1999 Li Bing,Robert Lee-Kong Tiong, Wong Wai Fan, and David Ah-Seng Chew 1999 Ming-Teh Wang and Hui-Yu Chou 2001 Anthony Mills Risk management trends in the construction industry: moving towards joint risk management M. Motiar Rahman and M. M. Kumaraswamy Project Risk Management: A Combined Analytic Hierarchy Process and Decision Tree Approach The importance and allocation of risks in Indonesian construction projects Dr. Prasanta Kumar Dey 2002 Andi Relating risk to project performance in Indonesian building contracts I Putu Artama Wiguna and Stephen Scott Using fuzzy risk assessment to rate cost overrun risk in international construction projects Irem Dikmen, M. Talat Birgonul and Sedat Han Risk assessment and allocation in the UAE construction Industry Assessing risk and uncertainty inherent in Chinese highway projects using AHP Sameh Monir El-Sayeh 2007 Tarek Zayed, Mohamed Amer and Jiayin Pan

96 Risk management in road construction: The case of Sri Lanka Evaluation of Risk Factors Leading to Cost Overrun in Delivery of Highway Construction Projects Large engineering project risk management using a Bayesian belief network Learning from risks: A tool for post-project risk assessment Risk matrix for factors affecting time delay in road construction projects: owners perspective Cost Overrun Causes in Road Construction Projects: Consultants Perspective B.A.K.S. Perera, Indika Dhanasinghe and Raufdeen Rameezdeen 2008 Garry D. Creedy, Martin Skitmore and Johnny K. W. Wong 2008 Preliminary Study on Causative Factors Leading to construction cost overrun Eunchang Lee, Yongtae Park, and Jong Gye Shin I. Dikmen, M.T. Birgonul, C. Anac, J.H.M. Tah and G. Aouad Ibrahim Mahamid 2011 Ibrahim Mahamid and Amund Bruland 2011 Aftab Hameed Memon, Ismail Abdul Rahman, Ade Asmi Abdul Azis 2011 Στους πίνακες που ακολουθούν (Πίνακας 5.2 έως Πίνακας 5.10) παρουσιάζονται οι κίνδυνοι που προέκυψαν από την βιβλιογραφική ανασκόπηση (σύνολο 74 κίνδυνοι) χωρισμένοι στις εξής κατηγορίες: Διαχειριστικοί Κίνδυνοι (30) Εξωτερικοί Κίνδυνοι & Κίνδυνοι που σχετίζονται με τη θέση του έργου (8) Κίνδυνοι που αφορούν τα μέσα παραγωγής (5) Νομικοί Κίνδυνοι (4) Οικονομικοί Κίνδυνοι (12) Πολιτικοί Κίνδυνοι (3) Τεχνικοί - Κατασκευαστικοί Κίνδυνοι (9) Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι (2) Πολιτιστικοί Κίνδυνοι (1) Πίνακας 5.2 : Διαχειριστικοί Κίνδυνοι. Διαχειριστικοί Κίνδυνοι Προβλήματα ασφάλειας & υγείας (μέσα και γύρω από το 20 Κακή ποιότητα υλικών Διαθεσιμότητα του εξοπλισμού Καθυστέρηση στην προμήθεια υλικών Χαμηλή παραγωγικότητα εργατικού δυναμικού 2 Κίνδυνοι 1 Έρευνα 86

97 εργοτάξιο) Ικανότητα εργολάβου Μη ρεαλιστική 13εκτίμηση του κόστους του έργου Πλημμελής ποιότητα εργασιών Καθυστέρηση στη λήψη έγκρισης για τα σχέδια από τον κύριο του έργου Ανεπαρκής επικοινωνία μεταξύ των μελών της κατασκευής Ανεπαρκής επιθεωρητές Καθυστερημένη παράδοση του χώρου Μη ρεαλιστική διάρκεια εκτέλεσης του έργου Διαχείριση των ανθρώπινων πόρων Καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων Αλλαγές στο σχεδιασμό Καθυστερήσεις από τρίτους Διαφωνία στη μεταφορά τεχνολογίας Έλλειψη εμπειρίας στη διαχείριση έργων Κακή/ελλιπή σχέση/επικοινωνία εργατικού προσωπικού και διοίκησης του έργου Αλλαγές στους τρόπους διαχείρισης Καθυστερημένος σχεδιασμός του έργου Σχέσεις με τους γείτονες Εσωτερικά διοικητικά προβλήματα Εμπειρία σε παρόμοια έργα Αντιμετώπιση φορέων κοινής ωφέλειας Αναβολή του έργου Εκπρόθεσμη υποβολή των επιλεγμένων υλικών Ανεπαρκής διαχείριση των πόρων Καθυστερημένη έναρξη του έργου 87

98 Πίνακας 5.3: Εξωτερικοί Κίνδυνοι & Κίνδυνοι που σχετίζονται με τη θέση του έργου. Εξωτερικοί Κίνδυνοι & Κίνδυνοι που σχετίζονται με τη θέση του έργου Κίνδυνοι Έρευνα Απρόβλεπτες καταστάσεις υπεδάφους Φυσικές καταστροφέ ς Δυσμενείς καιρικές συνθήκες Δύσκολη πρόσβαση στην τοποθεσία Εσφαλμένη επιλογή θέσης εργοταξίου Ανάγλυφο εδάφους Ανεπαρκή καταλληλότ ητα χώματος/πε τρώματος Ξεχέρσωμα Πίνακας 5.4: Κίνδυνοι που αφορούν τα μέσα παραγωγής. Κίνδυνοι που αφορούν τα μέσα παραγωγής Κίνδυνοι Έρευνα Έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού Εργασιακές διαμάχες και απεργίες Επαγγελματική ανεπάρκεια των υπεργολάβων / προμηθευτών Βλάβη του εξοπλισμού Τραυματισμοί και ατυχήματα εργατικού δυναμικού 88

99 Πίνακας 5.5: Νομικοί Κίνδυνοι. Νομικοί Κίνδυνοι Έρευνα Κίνδυνοι Αλλαγές ρυθμιστικού πλαισίου Ενδεχόμενες διαφωνίες επί του συμβολαίου και των απαιτήσεων Καθυστέρηση εν αναμονή δικαστικών αποτελεσμάτων για την επίλυση διαφορών Αλλαγές λόγω διαπραγματεύσεων Πίνακας 5.6: Οικονομικοί Κίνδυνοι. Οικονομικοί Κίνδυνοι Κίνδυνοι Έρευνα Πληθωρισμός Καθυστέρηση πληρωμών από τον κύριο του έργου Μεταβολές των συναλλαγματικών ισοτιμιών Χρηματοοικονομική αποτυχία αναδόχου Φόρος ή περιορισμοί στις μετακινήσεις του κεφαλαίου Ρευστότητα Εξάρτηση από ξένα κεφάλαια Μη κατάλληλες μακροοικονομικές συνθήκες Μη διαθεσιμότητα κεφαλαίου Μονοπώλιο Αλλαγή της πολιτικής των τραπεζών περί δανεισμού Υψηλός ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών 89

100 Πίνακας 5.7: Πολιτικοί Κίνδυνοι. Πολιτικοί Κίνδυνοι Αστάθεια της πολιτικής κατάστασης της χώρας Δυσκολίακαθυστέρηση στη λήψη αδειών Πόλεμος και πολιτική αναταραχή 11 Έρευνα Κίνδυνοι Πίνακας 5.8: Τεχνικοί-Κατασκευαστικοί Κίνδυνοι. Τεχνικοί - Κατασκευαστικοί Κίνδυνοι Αλλαγή στη σειρά των εργασιών Ανεπαρκή σχέδια και προδιαγραφές Ακατάλληλη μέθοδος για την κατασκευή Υψηλές απαιτήσεις/προσδοκίες από τον κύριο του έργου Μη ολοκληρωμένα σχέδια Αλλαγές στο σχεδιασμό που τέθηκαν από το μηχανικό Ελαττωματικές κατασκευαστικές εργασίες Ελαττωματικός σχεδιασμός Αλλαγή σκοπού 16 Έρευνα Κίνδυνοι 90

101 Πίνακας 5.9: Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι. Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι Περιβαλλοντικοί κίνδυνοι του έργου Αναταραχή στις δημόσιες δραστηριότητες 10 Έρευνα Κίνδυνοι Πίνακας 5.10: Πολιτιστικοί Κίνδυνοι. Πολιτιστικοί Κίνδυνοι Διαφορετικό κοινωνικό, πολιτισμικό θρησκευτικό υπόβαθρο 10 Έρευνα Κίνδυνοι & Από την παραπάνω ανάλυση προέκυψε ένα σύνολο 74 κινδύνων. Στη συνέχεια δίνεται ο πίνακας με τη συχνότητα εμφάνισης των Κινδύνων (Πίνακας 5.11) καθώς και ο πίνακας που παρουσιάζει το σύνολο των κινδύνων ανά κατηγορίες (Πίνακας 5.12). 91

102 Πίνακας 5.11 : Οι κίνδυνοι βάσει της συχνότητα εμφάνισης τους στις έρευνες που μελετήθηκαν. Α/Α Κίνδυνοι Συχνότητα Εμφάνισης 1 Πληθωρισμός 15 2 Καθυστέρηση στην προμήθεια υλικών 15 3 Ελαττωματικός σχεδιασμός 14 4 Απρόβλεπτες καταστάσεις υπεδάφους 13 5 Φυσικές καταστροφές 13 6 Χαμηλή παραγωγικότητα εργατικού δυναμικού 13 7 Έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού 13 8 Δυσμενείς καιρικές συνθήκες 12 9 Διαθεσιμότητα του εξοπλισμού Καθυστέρηση πληρωμών από τον κύριο του έργου Κακή ποιότητα υλικών Αστάθεια της πολιτικής κατάστασης της χώρας Μεταβολές των συναλλαγματικών ισοτιμιών Εργασιακές διαμάχες και απεργίες Ελαττωματικές κατασκευαστικές εργασίες 9 16 Προβλήματα ασφαλείας & υγείας (μέσα και γύρω από το εργοτάξιο) 9 17 Χρηματοοικονομική αποτυχία του αναδόχου του έργου 9 18 Αλλαγές ρυθμιστικού πλαισίου 9 19 Αλλαγή σκοπού 9 20 Επαγγελματική ανεπάρκεια των υπεργολάβων / προμηθευτών 8 21 Ενδεχόμενες διαφωνίες επί του συμβολαίου και των απαιτήσεων 8 22 Δυσκολία - καθυστέρηση στη λήψη αδειών 8 23 Ικανότητα εργολάβου 8 24 Αλλαγές στο σχεδιασμό 8 25 Αλλαγή στη σειρά των εργασιών 7 26 Ακατάλληλη εκτίμηση του κόστους του έργου 7 27 Ανεπαρκή σχέδια και προδιαγραφές 6 28 Καθυστέρηση εν αναμονή δικαστικών αποτελεσμάτων για την επίλυση διαφορών 6 29 Ακατάλληλη μέθοδος για την κατασκευή 6 30 Περιβαλλοντικοί κίνδυνοι του έργου 5 31 Πλημμελής ποιότητα εργασιών 5 32 Καθυστερήσεις από τρίτους 5 33 Δύσκολη πρόσβαση στην τοποθεσία 5 34 Καθυστέρηση στη λήψη έγκρισης για τα σχέδια από τον κύριο του έργου 5 35 Διαφορετικό κοινωνικό, πολιτισμικό και θρησκευτικό υπόβαθρο 5 36 Υψηλές απαιτήσεις/προσδοκίες από τον κύριο του έργου 5 37 Βλάβη του εξοπλισμού και κλοπή 4 38 Πόλεμος και πολιτική αναταραχή 4 92

103 Α/Α Κίνδυνοι Συχνότητα Εμφάνισης 39 Φόρος ή περιορισμοί στις μετακινήσεις του κεφαλαίου 4 40 Ρευστότητα 4 41 Εξάρτηση από ξένα κεφάλαια 4 42 Διαφωνία στη μεταφορά τεχνολογίας 4 43 Αναταραχή στις δημόσιες δραστηριότητες 4 44 Αλλαγή λόγω διαπραγματεύσεων 3 45 Ανεπαρκής επικοινωνία μεταξύ των μελών της κατασκευής 3 46 Ανεπαρκής επιθεωρητές 3 47 Έλλειψη εμπειρίας στη διαχείριση έργων 3 48 Ανεπαρκή καταλληλότητα χώματος/πετρώματος 3 49 Κακή/ελλιπή σχέση/επικοινωνία εργατικού προσωπικού και διοίκησης του έργου 3 50 Αλλαγές στους τρόπους διαχείρισης 3 51 Καθυστερημένος σχεδιασμός του έργου 3 52 Καθυστερημένη παράδοση του χώρου 3 53 Υψηλός ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών 3 54 Μη ρεαλιστική διάρκεια εκτέλεσης του έργου 3 55 Τραυματισμούς και ατυχήματα εργατικού δυναμικού 2 56 Μη κατάλληλες μακροοικονομικές συνθήκες 2 57 Σχέσεις με τους γείτονες 2 58 Μη διαθεσιμότητα κεφαλαίου 2 59 Διαχείριση των ανθρώπινων πόρων 2 60 Εσφαλμένη επιλογή θέσης εργοταξίου 2 61 Ανάγλυφο εδάφους 2 62 Μονοπώλιο 2 63 Μη ολοκληρωμένα σχέδια 2 64 Καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων 2 65 Εσωτερικά διοικητικά προβλήματα 2 66 Εμπειρία σε παρόμοια έργα 2 67 Αντιμετώπιση φορέων κοινής ωφέλειας 1 68 Αλλαγές που τέθηκαν από το μηχανικό 1 69 Αναβολή του έργου 1 70 Εκπρόθεσμη υποβολή των επιλεγμένων υλικών 1 71 Ανεπαρκής διαχείριση των πόρων 1 72 Καθυστερημένη έναρξη του έργου 1 73 Αλλαγή της πολιτικής των τραπεζών περί δανεισμού 1 74 Ξεχέρσωμα 1 93

104 Πίνακας 5.12: Το σύνολο των κινδύνων τοποθετημένο ανά κατηγορίες. Κατηγορίες Κινδύνων Διαχειριστικοί Κίνδυνοι Κίνδυνοι που αφορούν τα Μέσα παραγωγής Νομικοί Κίνδυνοι Οικονομικοί Κίνδυνοι Πολιτικοί Κίνδυνοι Τεχνικοί Κατασκευαστικοί Κίνδυνοι Κίνδυνοι Συχνότητα εμφάνισης Καθυστέρηση στην προμήθεια υλικών 15 Χαμηλή παραγωγικότητα εργατικού δυναμικού 13 Διαθεσιμότητα του εξοπλισμού 12 Κακή ποιότητα υλικών 11 Προβλήματα ασφάλειας & υγείας (μέσα και γύρω από το εργοτάξιο) 9 Αλλαγές στο σχεδιασμό 8 Ικανότητα εργολάβου 8 Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του έργου 7 Πλημμελής ποιότητα εργασιών 5 Καθυστέρηση στη λήψη έγκρισης για τα σχέδια από τον κύριο του έργου 5 Καθυστερήσεις από τρίτους 5 Διαφωνία στη μεταφορά τεχνολογίας 4 Έλλειψη εμπειρίας στη διαχείριση έργων 3 Κακή/ελλιπή σχέση/επικοινωνία εργατικού προσωπικού και διοίκησης του έργου 3 Αλλαγές στους τρόπους διαχείρισης 3 Ανεπαρκής επικοινωνία μεταξύ των μελών της κατασκευής 3 Ανεπαρκής επιθεωρητές 3 Καθυστερημένη παράδοση του χώρου 3 Μη ρεαλιστική διάρκεια εκτέλεσης του έργου 3 Διαχείριση των ανθρώπινων πόρων 2 Καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων 2 Καθυστερημένος σχεδιασμός του έργου 2 Σχέσεις με τους γείτονες 2 Εσωτερικά διοικητικά προβλήματα 2 Εμπειρία σε παρόμοια έργα 1 Αντιμετώπιση φορέων κοινής ωφέλειας 1 Αναβολή του έργου 1 Εκπρόθεσμη υποβολή των επιλεγμένων υλικών 1 Ανεπαρκής διαχείριση των πόρων 1 Φυσικές καταστροφές 13 Δυσμενείς καιρικές συνθήκες 12 Απρόβλεπτες καταστάσεις υπεδάφους 11 Δύσκολη πρόσβαση στην τοποθεσία 5 Εσφαλμένη επιλογή θέσης εργοταξίου 2 Ανάγλυφο εδάφους 2 Ανεπαρκή καταλληλότητα χώματος/πετρώματος 3 Ξεχέρσωμα 1 Έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού 13 Εργασιακές διαμάχες και απεργίες 10 Επαγγελματική ανεπάρκεια των υπεργολάβων / προμηθευτών 8 Βλάβη του εξοπλισμού και κλοπή 4 Τραυματισμοί και ατυχήματα εργατικού δυναμικού 1 Αλλαγές ρυθμιστικού πλαισίου 9 Ενδεχόμενες διαφωνίες επί του συμβολαίου και των απαιτήσεων 8 Καθυστέρηση εν αναμονή δικαστικών αποτελεσμάτων για την επίλυση διαφορών 6 Αλλαγές λόγω διαπραγματεύσεων 3 Πληθωρισμός 15 Καθυστέρηση πληρωμών από τον κύριο του έργου 12 Μεταβολές των συναλλαγματικών ισοτιμιών 10 Χρηματοοικονομική αποτυχία αναδόχου 9 Φόρος ή περιορισμοί στις μετακινήσεις του κεφαλαίου 4 Ρευστότητα 4 Εξάρτηση από ξένα κεφάλαια 4 Υψηλός ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών 3 Μη κατάλληλες μακροοικονομικές συνθήκες 2 Μη διαθεσιμότητα κεφαλαίου 2 Μονοπώλιο 2 Αλλαγή της πολιτικής των τραπεζών περί δανεισμού 1 Αστάθεια της πολιτικής κατάστασης της χώρας 10 Δυσκολία-καθυστέρηση στη λήψη αδειών 8 Πόλεμος και πολιτική αναταραχή 4 Ελαττωματικός σχεδιασμός 15 Αλλαγή σκοπού 9 Ελαττωματικές κατασκευαστικές εργασίες 9 Αλλαγή στη σειρά των εργασιών 7 Ανεπαρκή σχέδια και προδιαγραφές 6 Ακατάλληλη μέθοδος για την κατασκευή 6 94

105 Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι Πολιτισμικοί Κίνδυνοι Υψηλές απαιτήσεις/προσδοκίες από τον κύριο του έργου 5 Μη ολοκληρωμένα σχέδια 2 Αλλαγές στο σχεδιασμό που τέθηκαν από το μηχανικό 1 Περιβαλλοντικοί κίνδυνοι του έργου 5 Αναταραχή στις δημόσιες δραστηριότητες 4 Διαφορετικό κοινωνικό, πολιτισμικό & θρησκευτικό υπόβαθρο 5 Οι κίνδυνοι με τους οποίους θα ασχοληθούμε και θα αναλύσουμε στην συνέχεια της εργασίας φαίνονται στο παρακάτω διάγραμμα. Η επιλογή των κινδύνων δεν έγινε τυχαία. Παρατηρώντας τους κινδύνους που εντοπίστηκαν παραπάνω, μέσω της βιβλιογραφικής ανασκόπησης, μπορούμε να διακρίνουμε ότι κάποιοι εξ αυτών αποτελούν κύριους κίνδυνους ενώ κάποιοι άλλοι αποτελούν παράμετρο επιρροής για τους κύριους κινδύνους. Παραδείγματος χάρη ο κίνδυνος «Μη εφικτό σχέδιο υλοποίησης» κρίθηκε ως κύριος κίνδυνος ενώ οι κίνδυνοι «Δύσκολη πρόσβαση στην τοποθεσία», «Μη ρεαλιστική διάρκεια εκτέλεσης του έργου», «Υψηλές απαιτήσεις/προσδοκίες από τον κύριο του έργου» κρίθηκαν ως παράμετροι επιρροής για τον κύριο κίνδυνο. Ως εκ τούτου επιλέχθηκαν οι πιο σημαντικοί από τους κίνδυνους που κρίθηκαν ως κύριοι. Δύσκολη πρόσβαση στην τοποθεσία Μη ρεαλιστική διάρκεια εκτέλεσης του έργου Μη εφικτό σχέδιο υλοποίησης Υψηλές απαιτήσεις/ προσδοκίες απο τον κύριο του έργου Σχήμα 5.1: Αναπαράσταση ενός κύριου κινδύνου και των παραμέτρων επιρροής του. Επιπλέον για την διευκόλυνση και την καλύτερη κατανόηση των κινδύνων από τον χρήστη του συστήματος στήριξης αποφάσεων (το οποίο θα αναπτύξουμε σε στη συνέχεια της εργασίας) επιλέχθηκε μια πιο αναλυτική κατηγοριοποίηση των κινδύνων. 95

106 ΚΙΝΔΥΝΟΙ Σχεδιασμός του έργου Εκτέλεση του έργου Κύριος του έργου Ανάδοχος του έργου Υπεργολάβοι Προμηθευτές Ανθρώπινο Δυναμικό Πολιτικοί κίνδυνοι Μακροοικονομικοί Υλικά Μηχανήματα & Εξοπλισμός Έδαφος Φυσικοί Ανεπαρκή σχέδια & προδιαγραφές Ελαττωματικές κατασκευαστικές εργασίες Καθυστέρηση πληρωμών Ενδεχόμενες διαφωνίες επι του συμβολαίου και των απαιτήσεων Επαγγελματική ανεπάρκεια υπεργολάβων Επαγγελματική ανεπάρκεια προμηθευτών Χαμηλή παραγωγικότητα Αστάθεια της πολιτικής κατάστασης της χώρας Μακροοικονομικοί Καθυστέρηση στην προμήθεια υλικών Μη διαθεσιμότητα του εξοπλισμού Απρόβλεπτες καταστάσεις υπεδάφους Δυσμενείς καιρικές συνθήκες Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του έργου Προβλήματα ασφάλειας & υγείας (μέσα και γύρω απο το εργοτάξιο) Σχέσεις με τους γείτονες Εσωτερικά διοικητικά προβλήματα Εργασιακές διαμάχες απεργίες Αλλαγές ρυθμιστικού πλαισίου Κακή ποιότητα υλικών Βλάβη του εξοπλισμού και κλοπή Φυσικές καταστροφές Δυσκολία- Καθυστέρηση στη λήψη αδειών Πλημμελής διασφάλιση ποιότητας έργου Πτώχευση Αναδόχου Έλλειψη ειδεικευμένου εργατικού προσωπικού Μη εφικτό σχέδιο υλοποίησης Διάγραμμα 5.1: Κίνδυνοι ενός κατασκευαστικού έργου 96

107 5.2 Ανάλυση κινδύνων (Α) Κίνδυνοι στο στάδιο Σχεδιασμού του έργου. (Α1). Ανεπαρκή σχέδια και προδιαγραφές Αυτός ο κίνδυνος σημαίνει ότι στα σχέδια μπορεί να υπάρχουν κατασκευαστικά λάθη, ο σχεδιασμός να μην είναι κατάλληλος και ίσως να υπάρχουν σχεδιαστικές λύσεις που δεν είναι εφικτές. Παράμετροι επιρροής: Έλλειψη εμπειρίας γνώσεων και ικανοτήτων της ομάδας σχεδιασμού. Η έλλειψη εμπειρίας και γνώσεων της ομάδας σχεδιασμού μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργία ανεπαρκών σχεδίων και σε ανικανότητα της ομάδας να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις όποιες δυσκολίες και προκλήσεις/απαιτήσεις μπορεί να προκύψουν στο σχεδιασμό. Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο (θέση, μέγεθος, πολυπλοκότητα, τεχνικές προδιαγραφές). Η έλλειψη παροχής πληροφοριών που αφορούν το έργο, όπως είναι η θέση, το μέγεθος, η πολυπλοκότητα και οι τεχνικές προδιαγραφές, συμβάλλουν σημαντικά στη δημιουργία ανεπαρκών σχεδίων. Ασάφεια στις απαιτήσεις του πελάτη. Συχνά δημιουργούνται αποκλίσεις μεταξύ της αποτύπωσης του έργου από την ομάδα σχεδιασμού και την επιθυμία/ανάγκη του πελάτη λόγω ασάφειας των απαιτήσεων του δεύτερου. Αλλαγές στο σχεδιασμό λόγω απρόβλεπτων εξωτερικών παραγόντων ή λόγω αλλαγής στόχου του έργου. Συχνά παρατηρείται η ανάγκη για αλλαγές στο σχεδιασμό είτε από διαφοροποίηση των απαιτήσεων του πελάτη είτε από την ομάδα 97

108 σχεδιασμού λόγω απρόβλεπτων εξωτερικών παραγόντων είτε ακόμα λόγω αλλαγής του στόχου του έργου. Σε κάθε περίπτωση, οι αλλαγές αυτές μπορεί να μην έχουν μελετηθεί με μεγάλη λεπτομέρεια καθώς συνήθως γίνονται την τελευταία στιγμή, δημιουργώντας έτσι ανεπάρκεια στα σχέδια και τις προδιαγραφές του έργου. Επιπτώσεις: Όταν συναντάται αυτός ο κίνδυνος, τότε πολύ πιθανό να απαιτηθεί επιπλέον χρόνος προκειμένου να γίνει αναθεώρηση των σχεδίων. Εάν μάλιστα έχει ξεκινήσει ήδη η κατασκευή του έργου και εντοπισθούν με σχετική καθυστέρηση τα όποια σχεδιαστικά λάθη, τότε θα απαιτηθεί επιπρόσθετη εργασία και υλικά για την διόρθωση των αστοχιών, αυξάνοντας έτσι το κόστος του έργου. Επιπλέον η τελική ποιότητα των εργασιών μπορεί να μην είναι η αναμενόμενη λόγω της πίεσης του χρόνου ενώ μπορεί να επηρεαστεί εν μέρει και ο σκοπός του έργου. ΚΟΣΤΟΣ: Πολύ Υψηλή ΧΡΟΝΟΣ: Πολύ Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Μέση ΣΚΟΠΟΣ: Χαμηλή Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Γνωμοδότηση από ανεξάρτητο εμπειρογνώμονα ή ομάδα εμπειρογνωμόνων. Εκτενής αναφορά των χαρακτηριστικών του έργου για την δημιουργία ενός σχεδίου προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις όσο αναφορά τη θέση, το μέγεθος, την πολυπλοκότητα και τις τεχνικές προδιαγραφές. Σαφής και λεπτομερής προσδιορισμός των απαιτήσεων του πελάτη. Επανεξέταση των όποιων αλλαγών στο σχεδιασμό για την ορθότητα τους. (Α2). Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του έργου. Ο κίνδυνος αυτός σημαίνει ότι μπορεί να υπάρξει υπέρβαση του κόστος που έχει προσδιοριστεί για τις εργασίες του έργου. Παράμετροι επιρροής: 98

109 Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών του έργου. Η έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών του έργου συμβάλλει καθοριστικά στη λανθασμένη εκτίμηση των επιμέρους εργασιών του έργου και ως εκ τούτου του συνολικού προϋπολογισμού. Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο. Η έλλειψη παροχής πληροφοριών που αφορούν το έργο, όπως είναι η θέση, το μέγεθος, η πολυπλοκότητα και οι τεχνικές προδιαγραφές, συμβάλλουν σημαντικά στη δημιουργία εσφαλμένων εκτιμήσεων του κόστους του των διαφόρων εργασιών του έργου. Υψηλός ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών. Ο αυξημένος ανταγωνισμός κατά το στάδιο υποβολής των προσφορών μπορεί να οδηγήσει σε υποτίμηση του κόστους του έργου. Επιπτώσεις: Καθίσταται εμφανές ότι η μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του έργου προκαλεί σημαντικές επιπτώσεις στους στόχους του έργου. Αρχικά θα απαιτηθούν επιπλέον χρηματικοί πόροι για να μπορέσει να ολοκληρωθεί το έργο, δημιουργώντας έτσι και μια σημαντική χρονική καθυστέρηση στην εξέλιξη του έργου. Επιπλέον τόσο η ποιότητα όσο και ο σκοπός του έργου ίσως μειωθούν σημαντικά ώστε να μπορέσει να ολοκληρωθεί το έργο βάσει των διαθέσιμων πόρων. ΚΟΣΤΟΣ: Πολύ Υψηλή ΧΡΟΝΟΣ: Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Μέση ΣΚΟΠΟΣ: Υψηλή Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Συνεργασία με έμπειρους οικονομικούς διαχειριστές μα τις απαραίτητες γνώσεις και ικανότητες. Χρήση κατάλληλων και αποτελεσματικών μεθόδων για την εκτίμηση του κόστους των εργασιών του έργου. 99

110 Εκτενής έρευνα και αναφορά των συνθηκών της περιοχής που θα διεξαχθεί το έργο και των διαφόρων χαρακτηριστικών του έργου (θέση, μέγεθος, πολυπλοκότητα, τεχνικές προδιαγραφές) για την διευκόλυνση και την καλύτερη εκτίμηση του οικονομικού προϋπολογισμού του έργου. (Α3). Δυσκολία-καθυστέρηση στη λήψη αδειών Ο κίνδυνος της δυσκολίας-καθυστέρησης στη λήψη αδειών για το έργο, σημαίνει ότι η κεντρική ή τοπική κυβέρνηση μπορεί να μην εγκρίνει εγκαίρως τα διάφορα ζητήματα που αφορούν το έργο. Παράμετροι επιρροής: Ελλιπής περιβαλλοντική μελέτη. Η ελλιπής περιβαλλοντική μελέτη και η μη λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων βάσει των περιβαλλοντικών περιορισμών που επιβάλλει η θέση του έργου, ενδέχεται να προκαλέσουν δυσκολία στη λήψη της άδειας του έργου. Ελλιπής τεκμηρίωση των εγγράφων. Η ελλιπής τεκμηρίωση των εγγράφων που περιγράφουν το έργο, μπορεί να συμβάλλει στο να υπάρξει δυσκολία και καθυστέρηση στην έγκριση του έργου. Αντικρουόμενα συμφέροντα εταιρείας-αποφασίζοντες για την έγκριση. Είναι πιθανό να παρατηρηθούν διαφορετικά συμφέροντα μεταξύ της εταιρείας που διεξάγει το έργο και των ατόμων που συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων των εγγράφων που αφορούν την έγκριση του έργου, συμβάλλοντας έτσι στην δυσκολία-καθυστέρηση της λήψης της άδειας. Ασάφεια ως προς τον σκοπό και τους στόχους του έργου. Η μη σαφή αποτύπωση του σκοπού και του στόχου του έργου μπορεί να οδηγήσει στην δυσκολία-καθυστέρηση έγκρισης της άδειας του έργου. 100

111 Υπερβολικές διαδικασίες έγκρισης-γραφειοκρατία. Πολύ συχνά παρατηρούνται να υπάρχουν υπερβολικές διαδικασίες έγκρισης, συμβάλλοντας στην καθυστέρηση της λήψης της άδειας του έργου. Μάλιστα όσο μεγαλύτερος ο αριθμός των εμπλεκομένων που συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, τόσο μεγαλύτερη η καθυστέρηση που αναμένεται. Επιπτώσεις: Ο κίνδυνος της δυσκολίας καθυστέρησης λήψης της άδειας του έργου, μπορεί να οδηγήσει σε αποτυχία ολοκλήρωσης του έργου στον προκαθορισμένο χρόνο και ως εκ τούτου να αυξήσει το προϋπολογισθέν κόστος για να μπορέσει να ολοκληρωθεί το έργο όσο πιο κοντά στην αρχική προθεσμία. Επιπλέον η πίεση του χρόνου για την ολοκλήρωση του έργου μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα κάποιες εργασίες να μην διεξαχθούν με μεγάλη προσοχή επηρεάζοντας την ποιότητα του έργου. Τέλος ενδέχεται το έργο για να πάρει την απαραίτητη έγκριση να πρέπει να αλλάξει τον αρχικά καθορισμένο σκοπό του. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Πολύ Χαμηλή ΣΚΟΠΟΣ: Χαμηλή Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Εκπόνηση εκτενής και εμπεριστατωμένης μελέτης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου. Η ΜΠΕ θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον: Περιγραφή έργου, Περιγραφή στοιχείων περιβάλλοντος, Εντοπισμό και αξιολόγηση βασικών επιπτώσεων στο περιβάλλον, Περιγραφή μέτρων αντιμετώπισης των επιπτώσεων, Εναλλακτικές λύσεις και τεκμηρίωση επιλογής της προτεινόμενης, Απλή μη τεχνική περίληψη, Σύντομη αναφορά ενδεχόμενων δυσκολιών κατά την εκπόνηση της μελέτης, Ενημέρωση- Συμμετοχή κοινού (ΦΕΚ 1391Β/ ). Προετοιμασία και υποβολή όλων των απαραίτητων εγγράφων καθώς και της μελέτης σκοπιμότητας εγκαίρως στις τοπικές κυβερνητικές υπηρεσίες. Πρόσληψη έμπειρου προσωπικού που θα προετοιμάσει με αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο όλα τα έγγραφα που απαιτούνται για το έργο. 101

112 Επιβεβαίωση ότι το πρόγραμμα συμμορφώνεται με το σχέδιο ανάπτυξης της περιοχής. Διατήρηση καλών επικοινωνιακών σχέσεων με την τοπική κυβέρνηση και τους ανώτερους υπαλλήλους. Σαφής και λεπτομερής αποτύπωση του σκοπού και του στόχου του έργου. Συχνές συναντήσεις με τους ανώτερους υπαλλήλους (Β) Κίνδυνοι στο στάδιο Εκτέλεσης του έργου. (Β1). Ελαττωματικές κατασκευαστικές εργασίες. Ο κίνδυνος αυτός αναφέρεται σε τυχόν αστοχίες των κατασκευαστικών εργασιών, δηλαδή εργασίες που δεν πληρούν τις τεχνικές προδιαγραφές. Οι παράμετροι που οδηγούν στον κίνδυνο αυτό είναι ποικίλοι και αναλύονται στη συνέχεια. Παράμετροι επιρροής: Έλλειψη επιθεωρήσεων από τους μηχανικούς. Η ελλιπής επιθεώρηση του εργοταξίου σε κάθε στάδιο κατασκευής του έργου, ενδέχεται να μην εντοπίσει έγκαιρα λάθη και κακή εφαρμογή τεχνικών, με αποτέλεσμα η κατασκευή να εμπεριέχει λάθη που την καθιστούν ελαττωματική. Έλλειψη συντονισμού, επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των ατόμων που συμμετέχουν στο έργο. Η έλλειψη οργάνωσης, συντονισμού, επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των ατόμων που συμμετέχουν σε ένα έργο, μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη σφαλμάτων. Έλλειψη εμπειρίας γνώσεων και ικανοτήτων του εργατοτεχνικού προσωπικού. Όταν δεν υπάρχει το κατάλληλο υπόβαθρο γνώσεων και ικανοτήτων, είναι πολύ πιθανό οι ελλείψεις αυτές να αποτυπωθούν στις κατασκευαστικές εργασίες του έργου. 102

113 Αλλαγές στο σχεδιασμό λόγω απρόβλεπτων εξωτερικών παραγόντων ή λόγω αλλαγής στόχου του έργου. Τυχόν αλλαγές στο σχεδιασμό που πραγματοποιούνται ενώ το έργο είναι ήδη σε εξέλιξη, ενδέχεται να μην μπορέσουν να ενσωματωθούν σωστά στο έργο με αποτέλεσμα να υπάρξουν ελαττωματικές κατασκευαστικές εργασίες. Επιπτώσεις: Οι ελαττωματικές κατασκευαστικές εργασίες επηρεάζουν σημαντικά τους στόχους του έργου. Αρχικά αν κριθεί αναγκαία η επιδιόρθωση των κατασκευαστικών λαθών θα απαιτηθεί επιπλέον χρόνος αλλά και χρήματα για την αγορά υλικών και την αμοιβή των εργασιών. Επίσης η ποιότητα των εργασιών που γίνονται εκ νέου μπορεί να μην είναι η αναμενόμενη λόγω της πίεσης του έργου. Ο σκοπός του έργου δεν επηρεάζεται σημαντικά. ΚΟΣΤΟΣ: Πολύ Υψηλή ΧΡΟΝΟΣ: Πολύ Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Πολύ Υψηλή ΣΚΟΠΟΣ: Χαμηλή Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Διατήρηση στενής επίβλεψης του εργοταξίου για τον έγκαιρο εντοπισμό λαθών που θα οδηγούσαν σε ελαττωματικές κατασκευαστικές εργασίες. Κατάλληλη κατανομή αρμοδιοτήτων και ανάθεση στόχων ανά ημέρα για την επίτευξη καλύτερου συντονισμού, επικοινωνίας και συνεργασίας. Δημιουργία συστήματος αξιολόγησης του εργατοτεχνικού προσωπικού για την ορθότερη επιλογή πρόσληψης. Επανεξέταση κάθε αλλαγής /τροποποίησης ως προς την ορθότητα της και την ένταξή της στο συνολικό σχέδιο του έργου. (Β2). Προβλήματα ασφάλειας & υγείας (μέσα και γύρω από το εργοτάξιο). Ένας σημαντικός παράγοντας, κατά την εκτέλεση ενός τεχνικού έργου, είναι να λαμβάνονται και φυσικά να τηρούνται όλα τα μέτρα ασφαλείας για την ομαλή διεξαγωγή του έργου χωρίς να επιβαρύνεται η ασφάλεια και η υγεία των ατόμων μέσα στο εργοτάξιο αλλά και όσων κινούνται γύρω από αυτό. 103

114 Παράμετροι επιρροής: Έλλειψη υπευθύνων ασφαλείας. Η έλλειψη υπευθύνων για την τήρηση των μέτρων αλλά και των κανόνων ασφαλείας, θέτουν υπό αμφισβήτηση τη ασφάλεια και την υγεία στο εργοτάξιο. Μη τήρηση κανόνων ασφαλείας βάσει κανονισμού. Είναι πολύ σημαντικό να τηρούνται όλοι οι επιβαλλόμενοι κανόνες ασφαλείας όπως αυτοί ορίζονται από τη νομοθεσία ώστε να προλαμβάνονται καταστάσεις που αυξάνουν την επικινδυνότητα μέσα και γύρω από το εργοτάξιο. Ελλιπής ενημέρωση για την υγιεινή και ασφάλεια στο χώρο εργασίας. Η εκπαίδευση του εργατοτεχνικού προσωπικού δεν έγκειται μόνο στην εκμάθηση τεχνικών για την κατασκευή του έργου αλλά και στην εκμάθηση κανόνων και μέτρων υγιεινής και ασφαλείας. Ως εκ τούτου, η έλλειψη ενημέρωσης για την υγιεινή και ασφάλεια στο χώρο εργασίας αυξάνει την πιθανότητα να προκύψει ο κίνδυνος. Επιπτώσεις: Για την διασφάλιση της ασφάλειας και της υγείας στο χώρο μέσα και γύρω από το εργοτάξιο, ενδέχεται να απαιτηθούν περισσότεροι υπεύθυνοι ασφαλείας αλλά και επιπλέον σεμινάρια για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων με άμεσο αντίκτυπο την αύξηση του κόστους. Επιπλέον ίσως υπάρξει καθυστέρηση στο έργο, προκειμένου να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα. Η ποιότητα του έργου δεν επηρεάζεται ιδιαίτερα ούτε και ο σκοπός του έργου. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Μέση ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Πολύ Χαμηλή ΣΚΟΠΟΣ: Πολύ Χαμηλή Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Καθορισμός υπευθύνων ασφαλείας και βοηθών για την διασφάλιση της ασφάλειας και της υγείας μέσα και γύρω από το εργοτάξιο. Τήρηση όλων των επιβαλλόμενων κανόνων ασφαλείας όπως αυτοί ορίζονται από τη νομοθεσία για την διασφάλιση της ασφάλειας και της υγείας. 104

115 Πραγματοποίηση σεμιναρίων για την υγιεινή και ασφάλεια στο χώρο εργασίας. Ασφάλιση για αποζημίωση σε περίπτωση που συμβεί κάποιο εργατικό ατύχημα. (Β.3) Πλημμελής διασφάλιση ποιότητας έργου. Ο κίνδυνος αυτός αναφέρεται στην περίπτωση όπου στο υπό κατασκευή έργο δεν υφίσταται με κάποιο τρόπο έλεγχος για την ποιότητα των κατασκευαστικών εργασιών. Παράμετροι επιρροής: Έλλειψη συστήματος ποιοτικού ελέγχου. Η έλλειψη κάποιου συστήματος ποιοτικού ελέγχου, συμβάλλει ώστε ο έλεγχος για την ποιότητα, στην διάρκεια κατασκευής του έργου να μην είναι συστηματικός και οργανωμένος έτσι ώστε να προλαμβάνονται στο μέγιστο δυνατόν τα όποια λάθη και αστοχίες. Ανεπαρκείς επιθεωρήσεις από τον μηχανικό ελέγχου ποιότητας. Οι ανεπαρκείς επιθεωρήσεις στο στάδιο κατασκευής του έργου συντελεί στο να μην σημειωθούν έγκαιρα παραλείψεις και λάθη που μειώνουν την ποιότητα του έργου. Επίσης οι ανεπαρκείς επιθεωρήσεις, αφήνουν το περιθώριο μη συμμόρφωσης σε τυχόν υποδείξεις που έχουν γίνει σε προηγούμενο έλεγχο. Μη παρακολούθηση συμμορφώσεων με τις υποδείξεις των ελέγχων. Μια ακόμα παράμετρος είναι η μη παρακολούθηση για το εάν έχουν συμμορφωθεί τα όποια λάθη, βάσει των υποδείξεων κατά τον έλεγχου. Πολλές φορές ακόμα και αν γίνεται έλεγχος, εάν παραλείπεται το στάδιο αυτό ο έλεγχος καθίσταται ανεπιτυχής. 105

116 Επιπτώσεις: Για την διασφάλιση της ποιότητας του έργου ενδέχεται να απαιτηθεί επιπλέον χρόνος για εκ νέου μελέτη και επανα-κατασκευή συγκεκριμένων τμημάτων που δεν πληρούν τις απαιτήσεις ποιότητας και ως ακολούθως και επιπλέον χρηματικοί πόροι. Η ποιότητα των επιμέρους κατασκευαστικών εργασιών, επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα του έργου σε συνολικό επίπεδο ενώ υπάρχει μια μέση μείωση στο σκοπό του έργου. ΚΟΣΤΟΣ: Πολύ Υψηλή ΧΡΟΝΟΣ: Μέση ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Πολύ Υψηλή ΣΚΟΠΟΣ: Χαμηλή Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Εφαρμογή πρότυπου διασφάλισης ποιότητας και λήψη πιστοποίησης. Υιοθέτηση κατάλληλων διαδικασιών έλεγχου ποιότητας και εποπτείας για την διασφάλιση της ποιότητας της κατασκευής. Επανέλεγχος ώστε να εξασφαλιστεί ότι έχει γίνει συμμόρφωση των όποιων λαθών βάσει των υποδείξεων κατά τον έλεγχο. (Β4). Μη εφικτό σχέδιο υλοποίησης. Κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου υπάρχει η πιθανότητα να προκύψει ο κίνδυνος να μην είναι εφικτό το σχέδιο υλοποίησης, δηλαδή να μην μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε λόγω έλλειψης γνώσεων των συμμετεχόντων ή λόγω της υψηλής τεχνολογικής πολυπλοκότητας που απαιτείται. Παράμετροι επιρροής: Περιβαλλοντικοί περιορισμοί. Οι περιβαλλοντικοί περιορισμοί που επιβάλλονται στη περιοχή κατασκευής του έργου ενδέχεται να οδηγήσουν σε ένα μη εφικτό σχέδιο υλοποίησης. Παρατηρείται ότι ίσως το προς υλοποίηση σχέδιο να μην είναι εφικτό, για μια εταιρεία που παρουσιάζει ελλείψεις στα περιβαλλοντικά μέτρα που χρησιμοποιεί, στην περίπτωση που το έργο είναι να πραγματοποιηθεί σε μια αστική, πυκνοκατοικημένη περιοχή όπου επιβάλλονται αυστηροί περιβαλλοντικοί περιορισμοί. 106

117 Δύσκολη πρόσβαση στην τοποθεσία. Εάν η θέση του έργου είναι σε δύσβατη (απότομη, βραχώδη) και απομακρυσμένη περιοχή, τότε δημιουργούνται μια σειρά αλληλένδετων προβλημάτων τα οποία μπορεί να καταστήσουν το σχέδιο υλοποίηση ανέφικτο. Παραδείγματος χάρη, η μεταφορά των υλικών και εξοπλισμού σε μια δύσβατη περιοχή αυξάνει το κόστος του έργου καθώς και το χρόνο. Η συσσώρευση όλων αυτών των προβλημάτων που δημιουργούνται ενδέχεται να καταστήσει μη υλοποιήσιμο το σχέδιο για την κατασκευή του έργου. Μη ρεαλιστική διάρκεια εκτέλεσης του έργου. Η επιβολή άκρως αυστηρών και μη ρεαλιστικών χρονικών περιορισμών στο έργο, συμβάλλουν ώστε να μην είναι εφικτό το προς υλοποίηση σχέδιο. Υψηλές απαιτήσεις/προσδοκίες από τον κύριο του έργου. Ένας ακόμα παράγοντας είναι το κατά πόσο οι απαιτήσεις του κύριου του έργου συμφωνούν με τις συνθήκες που επικρατούν, όσο αναφορά την κατάσταση της αγοράς, την εξέλιξη της τεχνολογίας κτλ, ώστε να δημιουργηθεί ένα σχέδιο υλοποίησης που είναι εφικτό. Επιπτώσεις: Όταν κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου προκύψει ότι το σχέδιο υλοποίησης δεν είναι εφικτό να πραγματοποιηθεί, τότε μπορεί να προκύψει χρονική καθυστέρηση του έργου, προκειμένου να γίνει επανεξέταση του σχεδίου και προσαρμογή τυχόν αλλαγών. Οι αλλαγές αυτές ενδέχεται να έχουν επίπτωση και στο κόστος, στην περίπτωση παραδείγματος χάρη που οι περιβαλλοντικοί περιορισμοί επιβάλλουν τη χρήση πιο εξειδικευμένων υλικών που επιβαρύνουν λιγότερο το φυσικό ή οικιστικό περιβάλλον. Επιπλέον η πίεση λόγω της χρονικής καθυστέρησης του έργου μπορεί να συμβάλλει ώστε οι επιπρόσθετες εργασίες να μην εκτελεσθούν με την δέουσα προσοχή ενώ τέλος ίσως απαιτηθεί να αλλάξει σημαντικά ο σκοπός του έργου ώστε να καταστεί υλοποιήσιμο. ΚΟΣΤΟΣ: Πολύ Υψηλή ΧΡΟΝΟΣ: Πολύ Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Μέση ΣΚΟΠΟΣ: Πολύ Υψηλή 107

118 Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Μελέτη των κανονισμών και των νόμων που αφορούν το περιβάλλον της περιοχής που θα διεξαχθεί το έργο και δημιουργία ενός σχεδίου που συμφωνεί με τα δεδομένα των περιβαλλοντικών περιορισμών. Μελέτη σχετικά με τη διάρκεια ολοκλήρωσης του έργου που απαιτεί ο πελάτης και αίτημα για παράταση χρόνου εάν κριθεί αναγκαίο. Σαφής και λεπτομερής προσδιορισμός των απαιτήσεων του πελάτη και έλεγχος εφικτότητας του έργου βάσει των περιορισμών και των συνθηκών που επιβάλλει η τοποθεσία του έργου, ο οικονομικός προϋπολογισμός και το χρονοδιάγραμμα του έργου (Γ) Κίνδυνοι που σχετίζονται με τον Κύριο του έργου. (Γ1). Καθυστέρηση πληρωμών. Ο κίνδυνος της καθυστέρησης των πληρωμών σημαίνει ότι ο κύριος του έργου, αδυνατεί να πληρώσει λόγω οικονομικών δυσκολιών. Παράμετροι επιρροής: Μη διαθεσιμότητα κεφαλαίου. Η έλλειψη της διαθεσιμότητας του κεφαλαίου συμβάλλει στην καθυστέρηση των πληρωμών και μπορεί να οφείλεται σε ποικίλους παράγοντες. Παραδείγματος χάρη αν ο κύριος του έργου εκτελεί παράλληλα πολλά έργα ενδέχεται λόγω κακής διαχείρισης των οικονομικών να βρεθεί σε δυσμενή οικονομική θέση. Ανεπαρκής χρηματοδότηση. Πολύ πιθανά, το έργο να εξαρτάται από τη χρηματοδότηση του κράτους ή κάποιου άλλου φορέα. Ωστόσο όταν η χρηματοδότηση δεν είναι αυτή που είχε συμφωνηθεί αρχικά (λόγω κάποιου απρόβλεπτου γεγονότος όπως παραδείγματος χάρη οικονομική κρίση) τότε αναπόφευκτα δημιουργεί πρόβλημα στην έκβαση του έργου και στις πληρωμές. 108

119 Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών. Όταν οι οικονομικοί διαχειριστές του κύριου του έργου δεν διαθέτουν την κατάλληλή εμπειρία και γνώσεις πολύ πιθανά να μην μπορέσουν να διαχειριστούν αποτελεσματικά και αποδοτικά τις πληρωμές και ως εκ τούτου να προκύψουν καθυστερήσεις. Επιπτώσεις: Η καθυστέρηση στις πληρωμές από τον κύριο του έργου έχει ως αντίκτυπο να μην μπορέσουν να διεξαχθούν κάποιες προγραμματισμένες εργασίες από τον ανάδοχο, με αποτέλεσμα τη χρονική καθυστέρηση του έργου. Εξαιτίας αυτής της καθυστέρησης μπορεί να χρειαστούν να γίνουν επιπλέον εργασίες για να ολοκληρωθεί το έργο εγκαίρως ενώ η πίεση χρόνου μειώνει την ποιότητα των εργασιών. Τέλος η καθυστέρηση των πληρωμών δεν παρουσιάζει τόσο σημαντικό αντίκτυπο στο σκοπό του έργου. ΚΟΣΤΟΣ: Υψηλή ΧΡΟΝΟΣ: Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Χαμηλή ΣΚΟΠΟΣ: Χαμηλή Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Εξασφάλιση εναλλακτικής πηγής χρηματοδότησης. Ανάπτυξη ενός κατάλληλου και σαφή σχεδίου για τη διαχείριση και τον έλεγχο των πληρωμών. Συνεργασία με έμπειρους οικονομικούς διαχειριστές. (Γ2). Σχέσεις με τους γείτονες Αναπόφευκτα η κατασκευή ενός τεχνικού έργου, θα «αναταράξει» την ζωή της περιοχής που εκτείνεται γύρω από αυτό. Πολύ πιθανό να προκληθούν προβλήματα, όπως παρεμπόδιση της διέλευσης της κυκλοφορίας ή ακόμα και ζημίες όπως παραδείγματος χάρη ρωγμές σε οικήματα. Ως εκ τούτου επιβάλλεται να λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα, ώστε να διαταράσσεται όσο το δυνατόν λιγότερο το περιβάλλον πλησίον του έργου. Παράμετροι επιρροής: 109

120 Ανάγκη για απαλλοτρίωση. Συνήθως στα τεχνικά έργα, χρειάζεται να γίνουν απαλλοτριώσεις σε περιουσίες ιδιωτών. Ως εκ τούτου είναι πολύ πιθανό να δημιουργηθούν συγκρούσεις και αντιδράσεις. Παρεμπόδιση οδών πρόσβασης. Για την κατασκευή του έργου συχνά απαιτείται να παρεμποδιστεί η κυκλοφορά σε παράπλευρες οδούς, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η μετακίνηση των κατοίκων της περιοχής. Επιρροή της λειτουργιάς ανεξάρτητων επιχειρήσεων στην περιοχή γύρω από το έργο. Είναι πολύ πιθανό κατά την περίοδο κατασκευής ενός έργου ή ακόμα και κατά την λειτουργία του στη συνέχεια, να δημιουργεί προβλήματα σε ανεξάρτητες επιχειρήσεις της γύρω περιοχής, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εντάσεις και αιτήματα για την μη κατασκευή του έργου. Επιπτώσεις: Οι κακές σχέσεις με τους «γείτονες» του έργου, είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσουν προστριβές και αντιδράσεις με άμεσο αντίκτυπο στο χρονοδιάγραμμα του έργου αλλά και στο κόστος για την επιβολή αποζημιώσεων μεγαλύτερων των προβλεπόμενων. Επιπροσθέτως μπορεί να χρειαστεί να αλλάξει ο σκοπός του έργου, ύστερα από αντιδράσεις. Η ποιότητα του έργου, όταν δεν υπάρχει ο προϋπολογισμένος - απαιτούμενος χρόνος λόγω καθυστερήσεων, μπορεί να μειωθεί σημαντικά. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Χαμηλή ΣΚΟΠΟΣ: Μέση Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Λήψη μιας μέσης προσέγγισης του έργου ώστε να αποφευχθούν οι άσκοπες διαπραγματεύσεις. Λήψη στους όρους του συμβολαίου ασφάλισης, το ενδεχόμενο να προκύψει ανάγκη για απαλλοτρίωση. 110

121 Έγκαιρη ενημέρωση για το χρονικό διάστημα κατά το οποίο θα παρεμποδιστεί η κυκλοφορία σε οδούς πλησίον του έργου. Τοποθέτηση ειδικής σήμανσης για την διευκόλυνση των οδηγών (Δ) Κίνδυνοι που σχετίζονται με τον Ανάδοχο του έργου. (Δ1). Ενδεχόμενες διαφωνίες επί του συμβολαίου και των απαιτήσεων. Ένα από τα πιο σημαντικά θέματα είναι να κατανοηθούν πλήρως οι απαιτήσεις του πελάτη και οι υποχρεώσεις του αναδόχου. Το μεταξύ τους συμβόλαιο, θα πρέπει να καλύπτει με σαφήνεια τα δυο παραπάνω στοιχεία, ώστε να αποφευχθούν τυχόν διαφωνίες επί του συμβολαίου κατά την διάρκεια εκτέλεσης του έργου. Παράμετροι επιρροής: Μη ξεκάθαροι και ρεαλιστικοί στόχοι του έργου. Αν δεν διευκρινιστούν και αποτυπωθούν επαρκώς στο συμβόλαιο οι στόχοι και οι απαιτήσεις του πελάτη του έργου, ενδέχεται κατά την διάρκεια εξέλιξης του έργου να προκύψουν διαφωνίες επί του συμβολαίου και των απαιτήσεων. Έλλειψη εμπειρίας κατάρτισης συμβάσεων. Όταν οι εκπρόσωποι του εργολάβου δεν διαθέτουν την κατάλληλη εμπειρία από ανάλογα τεχνικά έργα, ίσως να προκύψουν διαφωνίες σε θέματα του συμβολαίου, που δεν υπήρχε η κατάλληλη εμπειρία να αξιολογηθούν εξαρχής. Επιπτώσεις: Στην περίπτωση που προκύψουν διαφωνίες επί τους συμβολαίου μεταξύ αναδόχου και πελάτη, το πιο πιθανό είναι να σταματήσουν όλες οι εργασίες κατασκευής μέχρι να βρεθεί η λύση. Ως αποτέλεσμα ο χρόνος του έργου επηρεάζεται σημαντικά. Για να καλυφθεί στη συνέχεια ο χαμένος χρόνος και να μπορέσει το έργο να παραδοθεί εντός της προθεσμίας ίσως απαιτηθούν περισσότεροι πόροι για πρόσληψη επιπλέον εργατικού προσωπικού ενώ επίσης η 111

122 πίεση του χρόνου ενδέχεται να μειώσει την ποιότητα των εργασιών. Τέλος ο σκοπός του έργου μπορεί να μειωθεί ανάλογα με τις διαφωνίες που θα προκύψουν. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Μέση ΣΚΟΠΟΣ: Πολύ Υψηλή Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Σαφής και λεπτομερής προσδιορισμός των απαιτήσεων του πελάτη και έλεγχος εφικτότητας του έργου βάσει των περιορισμών και των συνθηκών που επιβάλλει η τοποθεσία του έργου, ο οικονομικός προϋπολογισμός και το χρονοδιάγραμμα του έργου. Στήριξη από έμπειρους εκπροσώπους για το δίκαιο της σύμβασης. (Δ2). Εσωτερικά διοικητικά προβλήματα. Υπό τον όρο εσωτερικά διοικητικά προβλήματα εννοούμε την εμφάνιση δυσλειτουργιών μεταξύ των στελεχών του έργου όπως κακός συντονισμός, ελλιπής επικοινωνία, ελλιπής ανάθεση στόχων, ευθυνών και αρμοδιοτήτων. Παράμετροι επιρροής: Ελλιπής στελέχωση της ομάδας του έργου. Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που αυξάνει τον κίνδυνο ύπαρξης εσωτερικών διοικητικών προβλημάτων είναι η ελλιπής στελέχωσης της ομάδας του έργου τόσο ποιοτικά (έλλειψη εμπειρίας γνώσεων και ικανοτήτων) όσο και αριθμητικά (αριθμός εργατικού δυναμικού). Έλλειψη συστήματος εκπαίδευσης και υποστήριξης στελεχών. Αρκετά σημαντική κρίνεται η εκπαίδευση και υποστήριξη των στελεχών του έργου καθώς βοηθάει στο να αναβαθμίζονται και να εξελίσσονται τα στελέχη του έργου δημιουργώντας ένα καλύτερο υπόβαθρο ώστε να μπορούν να διαχειρίζονται αποτελεσματικότερα τις όποιες αρμοδιότητες τους καθώς και την μεταξύ τους επικοινωνία. 112

123 Κατανομή έργου σε μεγάλο βαθμό υποέργων, με μεγάλη δυσκολία συντονισμού. Στην περίπτωση που το έργο έχει κατανεμηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό υποέργων, δυσχεραίνεται ο συντονισμός μεταξύ των υποέργων δημιουργώντας κατ επέκταση εσωτερικά διοικητικά προβλήματα στο έργο. Έλλειψη εμπειρίας στη διαχείριση έργων. Όταν εκλείπει η εμπειρία στη διαχείριση έργων παρόμοιας κλίμακας και αντικειμένου, είναι πολύ πιθανό να μην μπορέσουν να αντιμετωπισθούν το ίδιο αποτελεσματικά τυχόν προβλήματα που προκύπτουν, δημιουργώντας έτσι εσωτερικά διοικητικά προβλήματα δυσχεραίνοντας την ομαλή διεξαγωγή του έργου. Επιπτώσεις: Στην περίπτωση που προκύψουν εσωτερικά διοικητικά προβλήματα κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου είναι πολύ πιθανό να υπάρξει σημαντική αύξηση στο χρόνο διεξαγωγής του έργου λόγω κακού συντονισμού και επικοινωνίας. Ως ακολούθως θα υπάρξει και μια σχετική αύξηση στο κόστος ως αποτέλεσμα της χρονικής καθυστέρησης, ώστε να μπορέσουν να ολοκληρωθούν κάποιες εργασίες έγκαιρα. Επιπλέον ο κακός συντονισμός και η επικοινωνία, ενδέχεται να επηρεάσουν και την ποιότητα των εργασιών. Ο σκοπός του έργου δεν επηρεάζεται σημαντικά. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Χαμηλή ΣΚΟΠΟΣ: Χαμηλή Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Κατάλληλη επιλογή συνεργατών που διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα (γνώσεις, εμπειρία, ικανότητες)σε ανάλογα έργα. Εφαρμογή συστήματος εκπαίδευσης και υποστήριξης των στελεχών του έργου. 113

124 (Δ.3) Πτώχευση του αναδόχου του έργου Ένας σημαντικός κίνδυνος που μπορεί να προκύψει κατά τη διεξαγωγή του έργου είναι να πτωχεύσει ο ανάδοχος του έργου. Οι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στην πτώχευση είναι ποικίλοι, όπως ο μη αποτελεσματικός τρόπος διαχείρισης των οικονομικών, η έλλειψη εμπειρίας κτλ. Παράμετροι επιρροής: Μη κατάλληλες μακροοικονομικές συνθήκες. Οι απρόβλεπτες μακροοικονομικές συνθήκες, όπως η αύξηση των επιτοκίων ή η οικονομική κρίση, μπορεί να συντελέσουν με καθοριστικό τρόπο στην πτώχευση του αναδόχου του έργου. Κακή διαχείριση των οικονομικών του έργου. Εάν οι διαχείριση των οικονομικών του έργου δεν γίνεται από αξιόπιστους και έμπειρους οικονομικούς διαχειριστές ενδέχεται να γίνουν λάθος χειρισμοί και ιεράρχηση αναγκών και προτεραιοτήτων οδηγώντας στην πτώχευση τον ανάδοχο του έργου. Παράλληλη εκτέλεση και άλλων έργων από τον ανάδοχο. Πολύ συχνά συναντάται ο ανάδοχος του έργου σε παράλληλο χρόνο να έχει αναλάβει και την διεκπεραίωση κάποιου άλλου έργου. Η συσσώρευση τυχόν οικονομικών δυσκολιών από τα παράλληλα έργα όπως παραδείγματος χάρη η καθυστέρηση των πληρωμών από τον κύριο του έργου, μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα την χρηματοοικονομική αποτυχία του αναδόχου. Επιπτώσεις: Η πτώχευση του αναδόχου του έργου ενδέχεται να οδηγήσεις την μη ολοκλήρωση του έργου. Υπάρχει βέβαια και η περίπτωση να γίνει αντικατάσταση του συμβαλλόμενου για να μπορέσει να συνεχίσει το έργο. Κάτι τέτοιο όμως είναι αρκετά χρονοβόρο. Η πίεση για την έγκαιρη ολοκλήρωση του έργου, θα αυξήσει πιθανότατα και το κόστος λόγω του ότι μπορεί να απαιτηθούν επιπλέον εργασίες. 114

125 Τέλος, ίσως χρειαστεί να αλλάξει ο σκοπός του έργου βάσει των νέων οικονομικών στοιχείων ενώ η ποιότητα του έργου μπορεί να μην είναι η επιθυμητή. ΚΟΣΤΟΣ: Υψηλή ΧΡΟΝΟΣ: Πολύ Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Μέση ΣΚΟΠΟΣ: Μέση Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Διατήρηση ταμείου έκτακτης ανάγκης. Συνεχής ενημέρωση των οικονομικών εξελίξεων. Συνεχής έλεγχος της οικονομικής διαχείρισης του έργου, με την εφαρμογή μιας βάσης δεδομένων που θα περιλαμβάνει τα οικονομικά στοιχεία του έργου (Ε) Κίνδυνοι που σχετίζονται με τους Υπεργολάβους του έργου. (Ε1). Επαγγελματική ανεπάρκεια υπεργολάβων. Ο κίνδυνος αυτός αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου ο(ι) υπεργολάβος(οι) του έργου δεν ανταποκρίνονται στις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις κατά το αναμενόμενο, δηλαδή με συνέπεια στο χρόνο αποπεράτωσης των εργασιών που έχουν αναλάβει ή ακόμα δεν συναντάται η απαραίτητη ποιότητα στις κατασκευαστικές εργασίες. Παράμετροι επιρροής: Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των υπεργολάβων. Η έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των υπεργολάβων που συμμετέχουν στην κατασκευή του έργου, μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργία παραλείψεων και στην εσφαλμένη κατανόηση των εργασιών που έχουν να φέρουν εις πέρας δημιουργώντας προβλήματα στο συνολικό επίπεδο του έργου. Αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα υπεργολάβων-αναδόχου. 115

126 Μπορεί να παρατηρηθεί να υπάρχουν διαφορετικά συμφέροντα μεταξύ του αναδόχου και των υπεργολάβων του έργου. Για το λόγο αυτό ως επί το πλείστον επιλέγεται η συνεργασία με αναδόχους που είτε υπήρξε συνεργασία στο παρελθόν είτε γενικότερα υπάρχει μια καλή εικόνα τους στον επαγγελματικό χώρο. Επιπτώσεις: Η επαγγελματική ανεπάρκεια των υπεργολάβων ενδέχεται να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στην έκβαση του έργου και στην επίτευξη των στόχων του. Το κόστος του έργου μπορεί να αυξηθεί σημαντικά αν οι επιμέρους κατασκευές από τους υπεργολάβους δεν πληρούν τις τεχνικές προδιαγραφές και πρέπει να γίνουν εκ νέου ή αν ακόμα πρέπει να απομακρυνθεί και να αντικατασταθεί κάποιος υπεργολάβος. Ως αποτέλεσμα θα υπάρξει καθυστέρηση στο χρονοδιάγραμμα του έργου. Επίσης η ποιότητα των εκ νέου εργασιών μπορεί να μην είναι και πάλι η αναμενόμενη λόγω της πίεσης του χρόνου. Τέλος ο σκοπός του έργου μπορεί να επηρεαστεί αν δεν υπάρχουν οι κατάλληλοι υπεργολάβοι που να μπορούν να στηρίξουν την πολυπλοκότητα και τις προδιαγραφές του έργου. ΚΟΣΤΟΣ: Υψηλή ΧΡΟΝΟΣ: Πολύ Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Μέση ΣΚΟΠΟΣ: Μέση Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Δημιουργία συστήματος αξιολόγησης υπεργολάβων λαμβάνοντας υπόψη και τυχόν προηγούμενες συνεργασίες. Έλεγχος αξιοπιστίας υπεργολάβων και γενικότερης φήμης στον κατασκευαστικό κλάδο (ΣΤ) Κίνδυνοι που σχετίζονται με τους Προμηθευτές του έργου (ΣΤ1). Επαγγελματική ανεπάρκεια προμηθευτών. Ο κίνδυνος αυτός αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου οι προμηθευτές του έργου δεν παρουσιάζουν συνέπεια στο χρόνο αποστολής των προμηθειών ή 116

127 αποδεικνύονται μη αξιόπιστοι στην διασφάλιση της ποιότητα των υλικών ή/και τις τιμές τους. Παράμετροι επιρροής: Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των προμηθευτών. Η έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των προμηθευτών που συμμετέχουν στην κατασκευή του έργου, μπορεί να οδηγήσει σε εσφαλμένη κατανόηση των απαιτήσεων του αναδόχου δημιουργώντας έτσι προβλήματα στην έκβαση του έργου. Αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα προμηθευτών-αναδόχου. Ενδέχεται να παρατηρηθούν διαφορετικά συμφέροντα μεταξύ του αναδόχου και των προμηθευτών του έργου δημιουργώντας περαιτέρω προβλήματα στο έργο. Επιπτώσεις: Η επαγγελματική ανεπάρκεια των προμηθευτών ενδέχεται να προκαλέσει αύξηση στους χρόνους αναμονής για την προμήθεια των υλικών και του εξοπλισμού ενώ στην περίπτωση που η ποιότητα δεν είναι η αναμενόμενη ίσως χρειαστούν επιπλέον πόροι για να την κάλυψη των αναγκών. Η ποιότητα των εργασιών και ο σκοπός του έργου δεν επηρεάζονται ιδιαίτερα από τον κίνδυνο αυτό. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Μέση ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Πολύ Χαμηλή ΣΚΟΠΟΣ: Πολύ χαμηλή Προτεινόμενες Δράσεις Αντιμετώπισης: Δημιουργία συστήματος αξιολόγησης προμηθευτών λαμβάνοντας υπόψη και τυχόν προηγούμενες συνεργασίες. Επιλογή προμηθευτών με τους οποίους υπήρξε καλή συνεργασία σε προηγούμενο έργο. 117

128 5.2.7 (Ζ) Κίνδυνοι που σχετίζονται με το Ανθρώπινο Δυναμικό του έργου. (Ζ1). Χαμηλή παραγωγικότητα. Χαμηλή παραγωγικότητα σημαίνει ότι η απόδοση του εργατικού δυναμικού δεν είναι ικανοποιητική για να ολοκληρωθεί το έργο εντός του προγραμματισμένου χρόνου, κόστους και ποιότητας. Παράμετροι επιρροής: Ανεπαρκείς επιθεωρήσεις στο εργοτάξιο. Η ελλιπής επίβλεψη του εργοταξίου έχει ως αποτέλεσμα να μην αντιμετωπίζονται έγκαιρα απρόοπτα γεγονότα που συντελούν στην μείωση της παραγωγικότητας. Μη σωστά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό. Πριν την έναρξη κατασκευής του έργου, θα πρέπει να πραγματοποιούνται μαθήματα για την άρτια τεχνική κατάρτιση τόσο του νέου αλλά και του υφιστάμενου προσωπικού. Ένα μη σωστά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, έχει άμεσο αντίκτυπο στην παραγωγικότητα του έργου. Εφαρμογή μη εκσυγχρονισμένων τεχνικών και μηχανημάτων. Είναι πολύ σημαντικό, οι χρησιμοποιούμενες τεχνικές αλλά και τα χρησιμοποιούμενα μηχανήματα, να συμβαδίζουν με την τεχνική πολυπλοκότητας του έργου, για την μεγιστοποίηση της παραγωγικότητας. Έλλειψη κινήτρων στο εργατικό δυναμικό (bonus, προοπτική επαγγελματική εξέλιξη). Η ικανοποιητική χρηματική αμοιβή, τα bonus αλλά και η προοπτική της επαγγελματικής εξέλιξης αποτελούν κινητήρια δύναμη για την αυξημένη παραγωγικότητα του εργατικού δυναμικού. 118

129 Επιπτώσεις: Άμεση επίπτωση της χαμηλής παραγωγικότητας, είναι η απαίτηση περισσότερου χρόνου για την ολοκλήρωση του έργο. Επιπλέον, ίσως χρειαστεί η πρόσληψη επιπλέουν προσωπικού και η αγορά επιπρόσθετου εξοπλισμού, με αποτέλεσμα να αυξηθεί το κόστος του έργου. Τέλος η χαμηλή παραγωγικότητα μπορεί να αλλοιώσει τόσο την ποιότητα του έργου όσο και τον σκοπό του. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Πολύ Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Μέση ΣΚΟΠΟΣ: Χαμηλή Προτεινόμενες δράσεις αντιμετώπισης: Συχνές επιθεωρήσεις και επιβλέψεις στο εργοτάξιο. Κατάλληλη διαμόρφωση του εργοταξίου με τέτοιο τρόπο ώστε να αυξάνεται η παραγωγικότητα. Συνεχής κατάρτιση και εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού. Επαρκή εξέταση των διαθέσιμων τεχνολογιών και μηχανημάτων και επιλογή αυτών που προσαρμόζονται καλύτερα στις απαιτήσεις του έργου και μεγιστοποιούν την παραγωγικότητα. Ανάθεση στόχων στο εργατικό δυναμικό και παροχή κινήτρων για να εργαστούν πιο δυναμικά και αποτελεσματικά. Σύνταξη συμβάσεων εργασίας για τον καθορισμό των απαιτήσεων. (Ζ2). Εργασιακές διαμάχες απεργίες. Ένας σημαντικός κίνδυνος που μπορεί να προκύψει και να επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό το έργο είναι οι εργασιακές διαμάχες ή απεργίες που προκύπτουν ανάμεσα στους εργαζομένους του έργου. Παράμετροι επιρροής: Μη κατάλληλες συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας. Η έλλειψη των κατάλληλων συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας, συντελεί στην δημιουργία αντιδράσεων και απεργιακών κινητοποιήσεων. 119

130 Αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ των ατόμων του έργου (πχ πολιτικά συμφέροντα). Κατά την διεξαγωγή του έργου μπορεί να υπάρχουν διαφορετικά συμφέροντα μεταξύ των συντελεστών του έργου όπως είναι τα πολιτικά συμφέροντα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εργασιακές διαμάχες. Κακή/ελλιπή σχέση/επικοινωνία εργατικού προσωπικού και διοίκησης του έργου. Όταν εκλείπει η επικοινωνία μεταξύ εργατικού δυναμικού και της διοίκησης του έργου, είναι πολύ πιθανό να συσσωρεύονται προβλήματα τα οποία καταλήγουν σε εργασιακές διαμάχες και απεργίες. Επιπτώσεις: Οι εργασιακές διαμάχες ή απεργίες, συνοδεύονται από διακοπή των εργασιών του έργου με αποτέλεσμα να υπάρχει χρονική καθυστέρηση. Η χρονική καθυστέρηση με τη σειρά της, συμβάλλει σε τυχόν αλλαγές στο έργο με αποτέλεσμα να πρέπει να γίνουν επιπρόσθετες εργασίες, αυξάνοντας το κόστος. Επιπλέον οι εργασιακές διαμάχες μπορεί να έχουν αντίκτυπο στην ποιότητα του έργου, όταν μεταφράζονται ως αδιαφορία και αμέλεια για την ποιότητα της παρεχόμενης εργασίας. Τέλος ο σκοπός του έργου μένει σχετικά ανεπηρέαστος. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Μέση ΣΚΟΠΟΣ: Πολύ Χαμηλή Προτεινόμενες δράσεις αντιμετώπισης: Εφαρμογή κατάλληλων συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας. Διατήρηση ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ εργατικού προσωπικού και διοίκησης του έργου. (Ζ3). Έλλειψη ειδικευμένου εργατικού προσωπικού. Ένας από τους κινδύνους που δύναται να παρουσιαστεί κατά τη διάρκεια εξέλιξης ενός έργου, είναι η έλλειψη εργατοτεχνικού προσωπικού με επαρκή εμπειρία και κατάλληλο τεχνολογικό υπόβαθρο. 120

131 Παράμετροι επιρροής: Πολυπλοκότητα του έργου. Πολλές φορές η πολυπλοκότητα που παρουσιάζει ένα έργο, μειώνει το εύρος των ενδιαφερομένων που πληρούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να εργαστούν σε αυτό, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η έλλειψη της προσφοράς εργασίας. Απασχόληση χαμηλά αμοιβόμενου προσωπικού. Ως επί το πλείστον η σχέση εμπειρίας και αμοιβής είναι αναλογική. Τα άτομα που προσλαμβάνονται με χαμηλό μισθό, συνήθως δεν έχουν την κατάλληλη εμπειρία και γνώσεις. Επιλογή υπερβολικά καινοτόμας τεχνολογίας για την εκτέλεση του έργου. Η επιλογή υπερβολικά καινοτόμας τεχνολογίας, συμβάλει στο να μην διαθέτει το υποψήφιο εργατοτεχνικό προσωπικό το κατάλληλο τεχνολογικό υπόβαθρο και την εμπειρία για ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις αυτής. Ως ακολούθως παρουσιάζεται έλλειψη ειδικευμένου εργατικού προσωπικού. Επιπτώσεις: Όταν το εργατοτεχνικό προσωπικό του έργου δεν διαθέτει την κατάλληλη εμπειρία, τότε μπορεί να δημιουργηθούν λάθη κα παραλείψεις που να συμβάλλουν στο να επαναληφθούν κάποιες εργασίες. Συνεπώς υπάρχει άμεση αύξηση του κόστους και του χρόνου. Επιπλέον η έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού συμβάλλει στην δημιουργία έργου χαμηλότερης ποιότητας από την απαιτούμενη. Τέλος ο σκοπός του έργου δεν επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Μέση ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Μέση ΣΚΟΠΟΣ: Πολύ Χαμηλή Προτεινόμενες δράσεις αντιμετώπισης: Έγκαιρη αναζήτηση του προσωπικού που δύναται να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις πολυπλοκότητα που παρουσιάζει το έργο. Αύξηση των χρηματικών πόρων του έργου ή ανακατανομή των πόρων ώστε να μπορούν να διατεθούν τα απαραίτητα ποσά για την πρόσληψη εργατικού προσωπικού σύμφωνα με τις απαιτήσεις του έργου. 121

132 Συνεχής κατάρτιση και εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού (Η) Πολιτικοί Κίνδυνοι. (Η1). Αστάθεια της πολιτικής κατάστασης της χώρας Η αστάθεια της πολιτικής κατάστασης μιας χώρας είναι απόρροια μη κατάλληλων μεθόδων διακυβέρνησης ενός κράτους, που οδηγούν στην αποτυχία της κυβέρνησης να διαχειριστεί σοβαρά προβλήματα. Παράμετροι επιρροής: Διαφωνίες μεταξύ των πολιτικών κομμάτων. Οι διαφωνίες μεταξύ των πολιτικών κομμάτων μιας χώρας, συμβάλει στη δημιουργία αναταραχών και εντάσεων και ως εκ τούτου σε πιθανές αλλαγές στην κυβέρνηση. Ανεπαρκής τρόπος διαχείρισης των οικονομικών της χώρας. Η αναποτελεσματική διαχείριση των οικονομικών ζητημάτων μιας χώρας από την κυβέρνηση, είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε οικονομική κρίση και άλλες απρόβλεπτες καταστάσεις οι όποιες με τη σειρά τους συντελούν σε αλλαγές στην κυβέρνηση και ως ακολούθως σε πολιτική αστάθεια. Επιβολή αυστηρών οικονομικών μέτρων στη χώρα. Η επιβολή αυστηρών μέτρων, ενδέχεται να προκαλέσουν κοινωνική αναταραχή και διάσπαση του πολιτικού κόμματος τα οποία οδηγούν σε πολιτική αστάθεια της χώρας με πιθανές αλλαγές στην κυβέρνηση της. Επιπτώσεις: Η πολιτική αστάθεια της χώρας μπορεί να οδηγήσει σε οικονομικό τέλμα το έργο, λόγω προβλημάτων πίστωσης. Ως εκ τούτου θα υπάρξει χρονική καθυστέρηση και ίσως η ποιότητα του έργου και ο σκοπός του να μειωθούν σε σχέση με τον αρχικό σχεδιασμό και τις απαιτήσεις του πελάτη. ΚΟΣΤΟΣ: Χαμηλή ΧΡΟΝΟΣ: Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Πολύ Χαμηλή ΣΚΟΠΟΣ: Μέση 122

133 Προτεινόμενες δράσεις αντιμετώπισης: Συνεχής ενημέρωση για την πολιτική κατάσταση της χώρας. Λήψη ασφαλιστικής κάλυψης για τους πολιτικούς κινδύνους. Διατήρηση καλών σχέσεων με τους ανώτερους υπαλλήλους της τοπικής κυβέρνησης. Ανάπτυξη ενός εναλλακτικού σχεδίου (σχέδιο έκτακτης ανάγκης) σε περίπτωση που υπάρξει αστάθεια στην πολιτική κατάσταση της χώρας. (Η2). Αλλαγές ρυθμιστικού πλαισίου Ο κίνδυνος αλλαγές ρυθμιστικού πλαισίου, αναφέρεται σε τυχόν αλλαγές νόμων και κανονισμών, ενώ το έργο είναι ήδη σε εξέλιξη. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να προκύψουν είτε λόγω του ότι, οι υπάρχοντες νόμοι ή/και κανονισμοί είναι ελλιπείς, είτε οι νέες τεχνολογικές εξελίξεις απαιτούν τον επαναπροσδιορισμό τους. Παράμετροι επιρροής: Ελλείψεις στο νομοθετικό πλαίσιο. Συχνά παρατηρείται ότι εάν οι υπάρχουσες νομοθετικές ρυθμίσεις αδυνατούν να διευθετήσουν διάφορα προβλήματα που σχετίζονται κυρίως με τον κατασκευαστικό κλάδο, τότε πιθανότητα να γίνουν αλλαγές στους νόμους και τους κανονισμούς. Επιπτώσεις: Υπό την αλλαγή νομοθετικών ρυθμίσεων, ενδέχεται να χρειαστεί παραπάνω χρόνος για να ληφθούν υπόψη οι νέοι κανονισμοί και περιορισμοί στα πλαίσια του έργου. Αυτό ενέχει και τον κίνδυνο να πρέπει να γίνουν αλλαγές που αφορούν την κατασκευή, αυξάνοντας έτσι το κόστος. Εξίσου σημαντικά επηρεάζεται και ο σκοπός του έργου, ο οποίος ίσως χρειαστεί να αλλάξει υπό τους νέους κανονισμούς. Η ποιότητα των εργασιών επηρεάζεται ως συνέπεια της χρονικής καθυστέρησης. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Χαμηλή ΣΚΟΠΟΣ: Υψηλή 123

134 Προτεινόμενες δράσεις αντιμετώπισης: Ρήτρες συμβολαίου για την περίπτωση καθυστερήσεων ή/και πρόσθετων εξόδων λόγω νέων κανονισμών ή αλλαγών στη νομοθεσία. Συνεχής ενημέρωση των νομικών εξελίξεων της χώρας. Λήψη κυβερνητικών εγγυήσεων (π.χ. ρύθμιση δασμολογίου) (Θ) Μακροοικονομικοί Κίνδυνοι. (Θ1). Μακροοικονομικοί κίνδυνοι Οι συνθήκες που επικρατούν σε μια χώρα και αφορούν κυρίως την οικονομία της μπορεί να επηρεάσουν κατ επέκταση και την οικονομική κατάσταση ενός τεχνικού έργου μεταβάλλοντας σημαντικά τις τιμές προσωπικού, υλικών και μηχανημάτων. Παράμετροι επιρροής: Πληθωρισμός. Η συνεχής αύξηση του γενικού επιπέδου των τιμών μιας οικονομίας μέσα σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο θα μεταβάλλει σημαντικά τις τιμές προσωπικού, υλικών και μηχανημάτων, προκαλώντας αναπόφευκτα υπέρβαση του κόστους του έργου,. Μεταβολές συναλλαγματικών ισοτιμιών. Οι μεταβολές της συναλλαγματικής ισοτιμίας επηρεάζουν τόσο τη μεμονωμένη επιχείρηση όσο και ολόκληρη την οικονομία. Οι αναπροσαρμογές της συναλλαγματικής ισοτιμίας μπορούν να έχουν θετική ή αρνητική επίδραση για μια οικονομία και να βοηθήσουν ή μη, τη διαδικασία της προσαρμογής σε μεταβολές της ανταγωνιστικής ισχύος μιας χώρας, σε κλαδικές ανισορροπίες, ή σε ποικίλες απότομες μεταβολές της προσφοράς και της ζήτησης. Μακροοικονομική κατάσταση της χώρας. 124

135 Οι μακροοικονομικές συνθήκες που χαρακτηρίζουν την κατάσταση της χώρας στην οποία διεξάγεται το έργο, όπως οι αυξήσεις των επιτοκίων στα δάνεια κ.α. έχουν άμεσο αντίκτυπο στην οικονομία του έργου. Επιπτώσεις: Και οι τρείς παραπάνω παράμετροι ενδέχεται να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα στο οικονομικό κομμάτι του έργου επηρεάζοντας σημαντικά τις τιμές προσωπικού, υλικών και μηχανημάτων. Αναπόφευκτα θα επηρεαστεί και το χρονοδιάγραμμα του έργου. Τέλος ανάλογα με το οικονομικό πλήγμα που θα δεχθεί το έργο μπορεί να επηρεαστεί λιγότερο ή περισσότερο σημαντικά ο σκοπός του έργου. ΚΟΣΤΟΣ: Πολύ Υψηλή ΧΡΟΝΟΣ: Μέση ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Χαμηλή ΣΚΟΠΟΣ: Μέση Προτεινόμενες Δράσεις: Δημιουργία ταμείου έκτακτης ανάγκης για την κάλυψη της αύξησης των τιμών (ημερομίσθια, υλικά) (Ι) Κίνδυνοι που σχετίζονται με τα χρησιμοποιούμενα Υλικά στο έργο. (Ι1). Καθυστέρηση στην προμήθεια υλικών. Η καθυστέρηση της προμήθειας υλικών συνιστά έναν από τους πιο σημαντικούς κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσει το έργο, καθώς καθίσταται αδύνατη η εξέλιξη του, βάσει του χρονοδιαγράμματος. Η έλλειψη στην προμήθεια των υλικών μπορεί να οφείλεται σε διαφορετικούς παράγοντες. Παράμετροι επιρροής: Σπανιότητα υλικών. Πολλές φορές οι προδιαγραφές ενός έργου, απαιτούν τη χρήση εξειδικευμένων υλικών, τα οποία όμως πιθανότατα να μην διατίθενται από πολλούς προμηθευτές με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ελλείψεις και ως εκ τούτου καθυστερήσεις. 125

136 Μη επάρκεια τμήματος προμηθειών. Η έλλειψη της εμπειρίας και των γνώσεων των ατόμων που στελεχώνουν το τμήμα προμηθειών του έργου καθώς και η ελλιπής στελέχωση, είναι μείζονος σημασίας παράγοντες και ενδέχεται να συμβάλλουν στην λανθασμένη διαχείριση και ως ακολούθως στην έλλειψη των απαραίτητων υλικών για την κατασκευή του έργου. Έλλειψη εμπειρία των μηχανικών του έργου. Η έλλειψη εμπειρίας των μηχανικών του έργου μπορεί να συμβάλλει σε λανθασμένη εκτίμηση για τα υλικά που απαιτεί η κατασκευή του έργου τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά οδηγώντας σε τυχόν καθυστερήσεις στην προμήθεια υλικών. Καθυστέρηση στην μεταφορά. Η καθυστέρηση στην μεταφορά των υλικών, αποτελεί ένα από τα συνηθέστερα προβλήματα. Η καθυστέρηση αυτή μπορεί να οφείλεται σε απεργίες, συγκοινωνιακά προβλήματα, δυσμενείς καιρικές συνθήκες ή ακόμα και λόγω της θέσης του έργου, δηλαδή αν είναι σε απομακρυσμένη θέση με δύσκολή πρόσβαση. Επιπτώσεις: Η καθυστέρηση στην προμήθεια υλικών έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να εξελιχθεί η ροή του έργου όπως είχε προγραμματισθεί και ως εκ τούτου υπάρχει χρονική καθυστέρηση. Επιπλέον η «έκτακτη» αγορά υλικών συμβάλει σημαντικά στην υπέρβαση του κόστους καθότι συνήθως παρουσιάζεται αυξημένο κόστος όταν η ανάγκη για αγορά, δεν επιδέχεται χρονικές διαπραγματεύσεις. Τέλος η ποιότητα των εργασιών ενδέχεται να μην είναι η αναμενόμενη λόγω της πίεσης της χρονικής καθυστέρησης ενώ ακόμα, ίσως χρειαστεί να περιορισθεί ο σκοπός του έργου ανάλογα με τα διαθέσιμα υλικά. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Πολύ Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Μέση ΣΚΟΠΟΣ: Πολύ Χαμηλή 126

137 Προτεινόμενες δράσεις αντιμετώπισης: Έρευνα όλων των πιθανών προμηθευτών για τα συγκεκριμένα υλικά. Εύρεση εναλλακτικών υλικών για την ίδια χρήση. Επιλογή έμπειρου προσωπικού για την στελέχωση του τμήματος προμηθειών. Συνεργασία με έμπειρους μηχανικούς. Έγκαιρη παραγγελία των υλικών για την εξισορρόπηση τυχόν καθυστερήσεων στη μεταφορά τους. Έλεγχος των ικανοτήτων και της αξιοπιστίας των προμηθευτών. Πραγματοποίηση συναντήσεων σε τακτά χρονικά διαστήματα μεταξύ των επικεφαλών κάθε τμήματος του έργου για καλύτερο συντονισμό και ανταλλαγή πληροφοριών. (Ι2). Κακή ποιότητα υλικών. Ο κίνδυνος αυτός προκύπτει στην περίπτωση που τα χρησιμοποιούμενα υλικά είναι ελαττωματικά ή δεν πληρούν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά για την εργασία για την οποία προορίζονται. Παράμετροι επιρροής: Μη έλεγχος και δοκιμή των υλικών πριν την εκτέλεση της παραγγελίας. Ένα δεν πραγματοποιηθεί έλεγχος και δοκιμή των υλικών πριν την εκτέλεση της παραγγελίας είναι πιθανό το επιλεγμένο προϊόν να μην έχει την ποιότητα που απαιτείται για την κατασκευή της όποιας εργασίας. Μη αξιόπιστοι προμηθευτές. Εάν οι προμηθευτές δεν είναι αξιόπιστοι, ενδέχεται οι παραγγελίες να μην εκτελούνται βάσει των συμφωνημένων επιλογών. Επιπτώσεις: Η κακή ποιότητα των υλικών πιθανότατα θα οδηγήσει σε αύξηση του κόστους του έργου προκειμένου να γίνει αντικατάσταση με υλικά που διαθέτουν την απαραίτητη ποιότητα, δημιουργώντας ακολούθως και χρονική καθυστέρηση στο 127

138 έργο. Στην περίπτωση όμως που δεν υπάρξει η δυνατότητα νέας παραγγελίας υλικών και χρησιμοποιηθούν τα υπάρχοντα τότε μειώνεται σημαντικά η ποιότητα των κατασκευών. Τέλος ο σκοπός του έργου ενδέχεται να περιοριστεί βάσει των διαθέσιμων υλικών. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Μέση ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Μέση ΣΚΟΠΟΣ: Πολύ Χαμηλή Προτεινόμενες δράσεις αντιμετώπισης: Έλεγχος και δοκιμή υλικών πριν την παραγγελία. Έλεγχος αξιοπιστίας προμηθευτών (Κ) Κίνδυνοι που σχετίζονται με τα χρησιμοποιούμενα Μηχανήματα & Εξοπλισμό στο έργο. (Κ1). Μη διαθεσιμότητα του εξοπλισμού Η μη διαθεσιμότητα του εξοπλισμού είναι ένας από τους κινδύνους που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το έργο. Κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου μπορεί να παρουσιαστεί έλλειψη στον εξοπλισμό που οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Παράμετροι επιρροής: Κακή εκτίμηση απαιτούμενων πόρων. Ο περιορισμένος αριθμός μισθωμένων μηχανημάτων σε συνδυασμό με τον κακό προγραμματισμό των εργασιών και τον κακό συντονισμό να δημιουργήσει έλλειψη στη διαθεσιμότητα του εξοπλισμού κατά την διάρκεια εκτέλεσης του έργου. Παράλληλη εκτέλεση και άλλων έργων από τους υπεργολάβους. Πολλές φορές συναντάται οι υπεργολάβοι να έχουν αναλάβει παράλληλα την εκτέλεση δυο ή και παραπάνω έργων. Στην περίπτωση αυτή είναι πολύ πιθανό μια μικρή αλλαγή ή καθυστέρηση στο χρονοδιάγραμμα του ενός έργου να επηρεάσει και τα υπόλοιπα δημιουργώντας έλλειψη στη διαθεσιμότητα των μηχανημάτων. 128

139 Ανάγκη χρήσης ειδικού εξοπλισμού. Είναι πιθανό το έργο να απαιτεί την χρήση εξειδικευμένων μηχανημάτων τα οποία δεν διατίθενται ευρέως και ως εκ τούτου να δημιουργηθεί έλλειψη στη διαθεσιμότητα του εξοπλισμού. Επιπτώσεις: Η μη διαθεσιμότητα των μηχανημάτων δημιουργεί καθυστερήσεις επηρεάζοντας σε πολύ σημαντικό βαθμό το χρονοδιάγραμμα του έργου. Προκειμένου να μπορέσει να συνεχιστεί η ροή εργασιών στο έργο ίσως χρειαστεί να μισθωθούν επιπλέον μηχανήματα αυξάνοντας έτσι το κόστος του έργου. Η ποιότητα και ο σκοπός του έργου δεν επηρεάζονται σημαντικά. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Πολύ Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Πολύ Χαμηλή ΣΚΟΠΟΣ: Πολύ Χαμηλή Προτεινόμενες δράσεις αντιμετώπισης: Δημιουργία σωστού χρονοπρογραμματισμού του έργου για την εξασφάλιση των αναγκαίων μηχανημάτων ανά χρονική περίοδο και τη εξασφάλιση επιπλέον αν κριθεί αναγκαίο. Υπογραφή μακροπρόθεσμων συμβάσεων με τους υπεργολάβους. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η διαθεσιμότητα του εξοπλισμού. Έρευνα όλων των πιθανών προμηθευτών για τον συγκεκριμένοεξειδικευμένο εξοπλισμό. (Κ2). Βλάβη του εξοπλισμού Είναι πιθανό κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου να παρουσιαστεί κάποια βλάβη στον χρησιμοποιούμενο εξοπλισμό. Παράμετροι επιρροής: Ελλιπής συντήρηση μηχανημάτων. Η έλλειψη συντήρησης των μηχανημάτων στους χρόνους που απαιτείται όπως αυτό έχει καθοριστεί από τον κατασκευαστή του είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη του εξοπλισμού. 129

140 Μη επαρκή φύλαξη των μηχανημάτων. Στην περίπτωση που δεν είναι επαρκής η φύλαξη των μηχανημάτων ενδέχεται είτε από δυσμενείς καιρικές συνθήκες ή ακόμα από κακή προαίρεση ανθρώπων άσχετους ή μη με το έργο να προκληθεί κάποια βλάβη. Επιπτώσεις: Η δημιουργία βλάβης σε χρησιμοποιούμενο εξοπλισμό, θα προκαλέσει καθυστερήσεις επηρεάζοντας σε πολύ σημαντικό βαθμό το χρονοδιάγραμμα του έργου. Προκειμένου να μπορέσει να συνεχιστεί η ροή εργασιών στο έργο ίσως χρειαστεί να μισθωθεί η αγορασθεί νέος εξοπλισμός αυξάνοντας έτσι το κόστος του έργου. Η ποιότητα και ο σκοπός του έργου δεν επηρεάζονται σημαντικά. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Πολύ Χαμηλή ΣΚΟΠΟΣ: Χαμηλή Πολύ Προτεινόμενες δράσεις αντιμετώπισης: Συστηματική συντήρηση των μηχανημάτων βάσει των προδιαγραφών του κατασκευαστή τους. Δημιουργία ειδικού χώρου φύλαξης των μηχανημάτων (Λ) Κίνδυνοι που σχετίζονται με το Έδαφος στη θέση του έργου. (Λ1). Απρόβλεπτες καταστάσεις υπεδάφους (πχ υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας) Σε ένα τεχνικό έργο πολλές φορές μπορεί να βρεθούμε προ καταστάσεων του υπεδάφους όπως υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας, κακή ποιότητα πετρώματος κτλ, οι οποίες δεν προβλέφθηκαν ή δεν ήταν δυνατό να τις γνωρίζουμε εκ των προτέρων. Παράμετροι επιρροής: Ελλιπής γεωλογική-γεωτεχνική μελέτη. 130

141 Η γεωτεχνική μελέτη, είναι μείζονος σημασίας για την πρόβλεψη των καταστάσεων του υπεδάφους στην θέση εκτέλεσης του έργου. Μια ελλιπής γεωτεχνική μελέτη μπορεί να φέρει το έργο σε μεγάλο κίνδυνο. Εφαρμογή μη εκσυγχρονισμένων τεχνικών και μηχανημάτων για την εκπόνηση της γεωτεχνικής μελέτης. Μεγάλη σημασία έχουν οι τεχνικές και τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται για την γεωτεχνική μελέτη. Μη εκσυγχρονισμένες τεχνικές και χρήση πεπαλαιωμένων μηχανημάτων μπορεί να συμβάλλουν στο να μην μπορέσουν να προβλεφθεί με την απαραίτητη ακρίβεια η κατάσταση του υπεδάφους. Δύσκολη πρόσβαση στην τοποθεσία. Η προσβασιμότητα στη θέση εκτέλεσης του έργου διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο να μπορέσουν να διεξαχθούν σωστά όλες οι απαραίτητες έρευνες για την κατάσταση του υπεδάφους. Επιπτώσεις: Οι απρόβλεπτες καταστάσεις του υπεδάφους, αποτελεί έναν κίνδυνο με μεγάλη βαρύτητα για την εκπλήρωση των στόχων του έργου. Κατά πάσα πιθανότητα το έργο θα χρειαστεί επιπλέον χρόνο και χρήμα για να μπορέσει να αντιμετωπίσει την όποια απρόβλεπτη κατάσταση ενώ είναι πολύ πιθανό η ποιότητα του έργου να μειωθεί σημαντικά ενώ ενδέχεται να πρέπει να αλλάξει ο σκοπός του. ΚΟΣΤΟΣ: Πολύ Υψηλή ΧΡΟΝΟΣ: Πολύ Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Μέση ΣΚΟΠΟΣ: Πολύ Υψηλή Προτεινόμενες δράσεις αντιμετώπισης: Διεξαγωγή εμπεριστατωμένης διερεύνησης-μελέτης του υπεδάφους από έμπειρους και ικανούς μελετητές. Επιλογή συνεργατών για την διεκπεραίωση της γεωτεχνικής μελέτης που εφαρμόζουν εκσυγχρονισμένες τεχνικές και μηχανήματα. 131

142 (Μ) Φυσικοί Κίνδυνοι (Μ1). Δυσμενείς καιρικές συνθήκες (ισχυρή βροχόπτωση, ανεμοθύελλα, ισχυρή χιονόπτωση). Κατά την διάρκεια εκτέλεσης του έργου μπορεί να προκύψουν κάποια φυσικά φαινόμενα που δεν είναι πάντα εύκολο να προβλεφθούν όπως ισχυρή βροχόπτωση, ανεμοθύελλα, ισχυρή χιονόπτωση. Παράμετροι επιρροής: Εποχή. Ανάλογα με την εποχή που διεξάγεται το έργο είναι πιθανό να συναντήσουμε ή μη δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Υψόμετρο. Όταν το έργο γίνεται σε περιοχή με μεγάλο υψόμετρο είναι πιο πιθανό να υπάρξουν δυσμενείς καιρικές συνθήκες (πιο ψυχρό κλίμα) από ότι αν γινόταν σε περιοχή με χαμηλό υψόμετρο. Ειδικές συνθήκες περιοχής. Οι ειδικές τοπικές συνθήκες που διαμορφώνουν οι μεγάλες οροσειρές, τα οροπέδια, οι πεδιάδες, τα ποτάμια και όλα τα γεωμορφολικά στοιχεία επηρεάζουν το κλίμα της περιοχής. Επιπτώσεις: Όταν κατά τη διάρκεια κατασκευής του έργου προκύψουν απρόβλεπτες δυσμενείς καιρικές συνθήκες, τότε θα πρέπει να διακοπούν οι εργασίες συντελώντας στη χρονική καθυστέρηση του έργου. Επιπλέον ίσως χρειαστεί να γίνουν κάποιες επιπλέον ενέργειες, σε περίπτωση που πληγεί κάποιο τμήμα της κατασκευής, αυξάνοντας έτσι το κόστος του έργου. Επιπλέον παρατηρείται ότι τα καιρικά φαινόμενα μπορεί να συμβάλλουν στην μείωση της ποιότητας του έργου. Τέλος ο σκοπός του έργου δεν επηρεάζεται σημαντικά. ΚΟΣΤΟΣ: Μέση ΧΡΟΝΟΣ: Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Μέση ΣΚΟΠΟΣ: Πολύ Χαμηλή 132

143 Προτεινόμενες δράσεις αντιμετώπισης: Λήψη στους όρους του συμβολαίου ασφάλισης για το ενδεχόμενο να προκύψουν δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Αποτροπή εκτέλεσης εργασιών που αφήνουν εκτεθειμένους τους εργαζομένους. Αποτροπή εκτέλεσης εργασιών που αφορούν χωματουργικά έργα και έργα υποδομής κατά την περίοδο που οι καιρικές συνθήκες δεν είναι κατάλληλες. (Μ2). Φυσικές καταστροφές (σεισμός, κατολισθήσεις) Σίγουρα δεν άπτονται όλα στην ανθρώπινη δύναμη. Ένας σεισμός, μια κατολίσθηση, ένα τσουνάμι ή ένας τυφώνας παραδείγματος χάρη, κατά τη διάρκεια ενός έργου δεν μπορούν να παρεμποδιστούν. Εστιάζοντας βέβαια στα Ελληνικά δεδομένα θα λάβουμε υπόψη μόνο την περίπτωση του σεισμού ή της κατολίσθησης. Αν και δεν μπορούν τέτοιες ενέργειες να παρεμποδιστούν, είναι δυνατόν να ληφθούν μέτρα, ώστε να επηρεάσουν όσο το δυνατόν λιγότερο την εξέλιξη και τους στόχους του έργου. Παράμετροι επιρροής: Σεισμικότητα της περιοχής του έργου/ Ύπαρξη ρηγμάτων. Σε περίπτωση που υπάρχει έντονη σεισμικότητα στην θέση κατασκευής του έργου τότε είναι αρκετά πιθανό να υπάρξει ένας σεισμός ή μια κατολίσθηση. Επιπτώσεις: Οι συνέπειες ενός σεισμού ή κάποιου άλλου φαινομένου, ανάλογα με το στάδιο κατασκευής του έργου μπορεί να είναι και καταστροφικές. Συνεπώς θα πρέπει να γίνουν εκ νέου εργασίες και αγορά καινούργιων υλικών με άμεσο αντίκτυπο τόσο στο κόστος όσο και το χρόνο του έργου. Το ίδιο σημαντικά επηρεάζεται η ποιότητα του έργου αλλά και ο σκοπός. Οι νέες συνθήκες ίσως να μην επιτρέψουν την κατασκευή του έργου με τις αρχικές προϋποθέσεις. ΚΟΣΤΟΣ: Πολύ Υψηλή ΧΡΟΝΟΣ: Πολύ Υψηλή ΠΟΙΟΤΗΤΑ: Πολύ Υψηλή ΣΚΟΠΟΣ: Υψηλή 133

144 Προτεινόμενες δράσεις αντιμετώπισης: Λήψη στους όρους του συμβολαίου ασφάλισης για το ενδεχόμενο να προκύψει σεισμός ή κατολίσθηση. 134

145 Κεφάλαιο 6 Ανάπτυξη Συστήματος Διαχείρισης Κινδύνων 6.1 Εκτίμηση των Κινδύνων με τη χρήση της Αναλυτικής Ιεραρχικής Μεθόδου Η Μέθοδος AHP Η Ιεραρχική Ανάλυση Αποφάσεων (AHP), που αναπτύχθηκε από τον Saaty το 1980, συγκαταλέγεται στις μεθόδους λήψης αποφάσεων πολυσταδιακών ως προς τα κριτήρια προβλημάτων, γνωστές ως Multi-Attribute Decision Methods. Σκοπός της μεθόδου είναι η κατασκευή ρεαλιστικών μοντέλων για την λήψη μιας απόφασης. Ένα μοντέλο για να θεωρηθεί ρεαλιστικό, πρέπει να προσμετρά όλους τους παράγοντες κριτήρια που συμμετέχουν στην λήψη της απόφασης, είτε έχουν υλική είτε άυλη μορφή. Οι μετρήσεις σε ένα μοντέλο AHP μπορούν να είναι ποσοτικές ή ποιοτικές. Αυτό είναι και το καινοτόμο στην μέθοδο αυτή, δημιούργησε μια κλίμακα πέρα από τις θεμελιώδεις η οποία καθιστά τα πάντα μετρήσιμα, με τρόπο ώστε να μπορούν να ιεραρχηθούν με συνέπεια και τελικά να προσδιοριστεί η καλύτερη εναλλακτική απόφαση. Τα κύρια χαρακτηριστικά της μεθόδου που την καθιστούν την πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδο για τη λήψη αποφάσεων είναι τα εξής: Η AHP είναι μια δομημένη μέθοδος λήψης αποφάσεων η οποία μπορεί να τεκμηριωθεί και να αναπαραχθεί. Η AHP πέραν της εφαρμογής της σε πολύ-κριτήρια προβλήματα αποφάσεων, είναι εφαρμόσιμη και σε περιπτώσεις αποφάσεων όπου εμπλέκεται η υποκειμενική κρίση. Χρησιμοποιεί τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά δεδομένα. 135

146 Προβλέπονται τρόποι για τη μέτρηση της συνέπειας των κρίσεων από την ίδια την διαδικασία. Η AHP είναι κατάλληλη για περιπτώσεις όπου ο αποφασίζων είναι μια ομάδα Η Βασική Δομή της AHP Η δομή της μεθόδου ξεκινά διαχωρίζοντας το πρόβλημα σε μικρότερα κομμάτια και στη συνέχεια χρησιμοποιεί δυαδικές συγκρίσεις ώστε να καθορίσει τις προτεραιότητες σε κάθε ιεραρχία. Η AHP βασίζεται ουσιαστικά σε τρεις αρχές: αποσύνθεση, σχετικές συγκρίσεις και σύνθεση των προτεραιοτήτων (Saaty, 1986). Πρέπει αρχικά να γίνουν απόλυτα κατανοητές αυτές οι τρεις αρχές: Αποσύνθεση: Σύμφωνα με την αρχή της αποσύνθεσης για να κατασκευαστεί μια ιεραρχία, η οποία αποτελεί βασικό συστατικό της μεθόδου, πρέπει να εντοπιστούν τα βασικά στοιχεία του προβλήματος. Για τον εντοπισμό των στοιχείων αυτών είναι απαραίτητη η αποσύνθεση του προβλήματος σε επίπεδα με την μορφή δέντρου. Στο πρώτο επίπεδο του δέντρου βρίσκεται ο τελικός στόχος απόφαση. Ακολουθείται από τα βασικά κριτήρια που επηρεάζουν την απόφαση στο δεύτερο επίπεδο, τα υποκριτήρια αυτών στο τρίτο και συνεχίζεται με ανάλογο τρόπο. Κάθε επίπεδο λοιπόν, είναι η αποσύνθεση του ακριβώς προηγούμενου. Με τον τρόπο αυτό το πρόβλημα, σπάει σε επιμέρους κομμάτια: γενικές έννοιες, οι οποίες είναι αβέβαιες, γίνονται πιο ειδικές και σαφείς. Στο τελευταίο επίπεδο του δέντρου παραθέτονται οι εναλλακτικές αποφάσεις. Σχετικές συγκρίσεις: Οι συγκρίσεις κατά ζεύγη που ακολουθούν την αποσύνθεση του προβλήματος, ποσοτικοποιούν την σημασία του κάθε κριτηρίου (ή υποκριτηρίου) στο εκάστοτε επίπεδο σε σχέση με το κάθε στοιχείο που συνδέεται στο ανώτερο ακριβώς επίπεδο. Μέσω των συγκρίσεων αυτών προκύπτουν οι πίνακες προτιμήσεων, οι οποίοι παρέχουν στη συνέχεια την εκτίμηση των σχετικών βαρών για κάθε κριτήριο (ή υποκριτήριο) και για κάθε εναλλακτική. 136

147 Σύνθεση των προτεραιοτήτων: Τα σχετικά βάρη που υπολογίζονται μέσω των πινάκων προτιμήσεων υποδεικνύουν την σύνθεση των προτεραιοτήτων, η οποία οδηγεί εν συνεχεία στην κατασκευή της ιεραρχίας Η Κλίμακα του SAATY Όπως έχει προαναφερθεί, ένα πολύ σημαντικό κομμάτι για την Αναλυτική Ιεραρχική Διαδικασία είναι οι δυαδικές συγκρίσεις που πραγματοποιούνται ανάμεσα στα κριτήρια (ή 1υποκριτήρια) και τα βάρη που εξάγονται από αυτές. Οι συγκρίσεις βασίζονται ωστόσο, στην κρίση του χρήστη της μεθόδου και πολλές φορές σε κριτήρια τα οποία είναι ακαθόριστα. Ο Saaty, λοιπόν, πρότεινε αντί να χρησιμοποιούνται δύο αριθμοί w i και w j από μία κλίμακα κατά την πραγματοποίηση των συγκρίσεων, να καθορίζεται η σύγκριση από έναν αριθμό από μια θεμελιώδη κλίμακα απόλυτων αριθμών, ο οποίος θα αντιπροσωπεύει τον λόγο. Ο αριθμός αυτός αποτελεί μια αρκετά καλή ακέραια προσέγγιση του λόγου (w i /w j ) και η παραγόμενη κλίμακα θα παρέχει πληροφορίες για τους αριθμούς w i και w j, θα αποκαλύπτει ουσιαστικά τα βάρη για τα συγκρινόμενα μέρη. Χρήσιμο θα ήταν στο σημείο αυτό να παρουσιαστεί επακριβώς η θεμελιώδης κλίμακα απολύτων αριθμών του Saaty (Πίνακας 6.1). Πίνακας 6.1: Θεμελιώδης κλίμακα απολύτων αριθμών Βαθμός Σημαντικότητας Ορισμός Ερμηνεία 1 Ίση βαρύτητα Μέτρια βαρύτητα του ενός στοιχείου ως προς ένα άλλο Σημαντική βαρύτητα του ενός στοιχείου ως προς ένα άλλο Εκδηλωμένη βαρύτητα Δυο δραστηριότητες συνεισφέρουν εξίσου στον στόχο. Η εμπειρία και η κρίση ευνοούν ελαφρώς μια δραστηριότητα έναντι της άλλης Η εμπειρία και η κρίση ευνοούν σημαντικά μια δραστηριότητα έναντι της άλλης. Μια δραστηριότητα ευνοείται ισχυρά και η κυριαρχία της εκδηλώνεται στην πράξη. 137

148 9 Μέγιστη βαρύτητα 2,4,6,8 Ενδιάμεσες τιμές ανάμεσα σε δύο παρακείμενες κρίσεις Αν σε μια δραστηριότητα αντιστοιχίζεται ένας από τους παραπάνω αριθμούς, όταν αυτή συγκρίνεται με μια δεύτερη δραστηριότητα, τότε η δεύτερη έχει την αντίστροφη τιμή όταν συγκρίνεται με την πρώτη. Αντίστροφοι των παραπάνω μημηδενικών αριθμών Οι λόγοι που ευνοούν τη μια δραστηριότητα έναντι της άλλης είναι του υψηλότερου δυνατού βαθμού επιβεβαίωσης. Όταν απαιτείται συμβιβασμός Αναλυτική Εφαρμογή της AHP Βήμα Πρώτο Αρχικά ορίζουμε το πρόβλημα. Έστω ότι έχουμε τον κίνδυνο «μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του έργου» και θέλουμε να εξετάσουμε με τι βαρύτητα τον επηρεάζει η κάθε μια από τις εξής παραμέτρους: Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών του έργου. Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο. Μεγάλος ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών. Με συγκρίσεις ανά ζεύγη καθορίζεται η βαρύτητα του κινδύνου ως προς την κάθε παράμετρο. Η βαρύτητα προκύπτει αναθέτοντας τιμές προτεραιότητας σύμφωνα με την κλίμακα του Πίνακα 6.1. Κατά αυτό τον τρόπο συμπληρώνεται το μητρώο συγκρίσεων όπως φαίνεται στον Πίνακα 6.2. Να σημειώσουμε ότι τα στοιχεία της διαγωνίου παίρνουν φυσικά την τιμή 1. Επιπλέον καθότι ο πίνακας είναι συμμετρικός αρκεί να συμπληρώσουμε τα στοιχεία πάνω (ή κάτω) από τη κεντρική διαγώνιο και τα συμμετρικά στοιχεία παίρνουν τις αντίστροφες τιμές αντιστοίχως. 138

149 Α2. Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του έργου Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών του έργου. Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο. Μεγάλος ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών. Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών του έργου. Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο. Μεγάλος ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών / /2 1/2 1 Πίνακας 6.2: Μητρώο τιμών προτεραιότητας. Για παράδειγμα η τιμή 2 του στοιχείου w 12 σημαίνει ότι ο κίνδυνος «Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του έργου» επηρεάζεται από την παράμετρο «Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών του έργου» οριακά πιο σημαντικά από ότι από την παράμετρο «Έλλειψης παροχής πληροφοριών για το έργο». Ως ακολούθως το στοιχείο του πίνακα w 21 παίρνει τιμή ίση με 1/2. Βήμα Δεύτερο Στη συνέχεια και αφού έχει συμπληρωθεί το μητρώο τιμών προτεραιότητας ακολουθεί η σύνθεση, όπου υπολογίζεται η βαρύτητα του κινδύνου ως προς την κάθε παράμετρο (κόστος, χρόνο, ποιότητα, σκοπός). Η σύνθεση θα μπορούσε να γίνει με τη χρήση των ιδιοτιμών και ιδιοδιανυσμάτων, επειδή όμως είναι αρκετά περίπλοκη θα ακολουθεί μια απλούστερη διαδικασία τριών βημάτων: 1. Υπολογισμός του αθροίσματος των στοιχείων της κάθε στήλης. 2. Διαίρεση του κάθε στοιχείου της κάθε στήλης με το άθροισμα της αντίστοιχης στήλης. 3. Υπολογισμός της μέσης τιμής των στοιχείων της κάθε γραμμής του μητρώου. 139

150 Ακολουθώντας την διαδικασία που περιγράφηκε παραπάνω προκύπτουν οι παρακάτω πίνακες. Α2. Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του έργου Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών του έργου. Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο. Μεγάλος ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών. Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών του έργου. Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο. Μεγάλος ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών / /2 1/2 1 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 2,00 3,50 5,00 Πίνακας 6.3: Μητρώο τιμών προτεραιότητας. Α2. Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του έργου Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών του έργου. Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο. Μεγάλος ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών. Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών του έργου. Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο. Μεγάλος ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ 0,50 0,57 0,40 0,49 0,25 0,29 0,40 0,31 0,25 0,14 0,20 0,20 Πίνακας 6.4: Συντελεστές σχετικού βάρους. Από τα σχετικά βάρη που προέκυψαν, καταλαβαίνουμε ότι η παράμετρος που επηρεάζει πιο σημαντικά την εμφάνιση του κινδύνου «μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του έργου» είναι η «έλλειψη εμπειρίας γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών του έργου» ακολουθεί η παράμετρος «έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο» ενώ λιγότερο σημαντικά αυξάνει την εμφάνιση του 140

151 κινδύνου η παράμετρος «μεγάλος ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών». 6.2 Σύγκριση μεταξύ των παραμέτρων επιρροής κάθε κινδύνου. Στην ενότητα αυτή θα γίνουν συγκρίσεις μεταξύ των παραμέτρων που επηρεάζουν κάθε κίνδυνο με σκοπό να εξαχθούν τα σχετικά τους βάρη. Στη συνέχεια της εργασίας τα σχετικά βάρη θα χρησιμοποιηθούν για εξαχθεί η πιθανότητα εμφάνισης των κινδύνων. Να σημειωθεί ότι για τους κινδύνους: αλλαγές ρυθμιστικού πλαισίου και φυσικές καταστροφές δεν έχει προκύψει κάποιος πίνακας, διότι έχει σημειωθεί μια μόνο παράμετρος επιρροής για τον κάθε ένα. Σχεδιασμός του έργου Α1. Ανεπαρκή σχεδία και προδιαγραφές Α1 Ανεπαρκή σχέδια και προδιαγραφές. Έλλειψη εμπειρίας γνώσεων και ικανοτήτων της ομάδας σχεδιασμού. Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο (θέση, μέγεθος, πολυπλοκότητα, τεχνικές προδιαγραφές). Ασάφεια στις απαιτήσεις του πελάτη. Αλλαγές στο σχεδιασμό λόγω απρόβλεπτων εξωτερικών παραγόντων ή λόγω αλλαγής στόχου του έργου. Έλλειψη εμπειρίας γνώσεων και ικανοτήτων της ομάδας σχεδιασμού. Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο (θέση, μέγεθος, πολυπλοκότητα, τεχνικές προδιαγραφές). Ασάφεια στις απαιτήσεις του πελάτη. Αλλαγές στο σχεδιασμό λόγω απρόβλεπτων εξωτερικών παραγόντων ή λόγω αλλαγής στόχου του έργου. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ 1 1/ , ,423 1/2 1/ ,162 1/2 1/ ,144 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 4,0 2,3 6,0 7 1 Πίνακας 6.9: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Ανεπαρκή σχέδια και προδιαγραφές». 141

152 Α2. Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους Α2. Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του έργου Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών του έργου. Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο. Μεγάλος ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών του έργου. Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο. Μεγάλος ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής των προσφορών. 1 1/2 2 0, ,490 1/2 1/2 1 0,198 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 3,50 2,00 5,00 1 Πίνακας 6.10: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους». Α3. Δυσκολία-καθυστέρηση στη λήψη αδειών. Α3. Δυσκολία-καθυστέρηση στη λήψη αδειών Ελλιπής περιβαλλοντική μελέτη. Ελλιπής τεκμηρίωση των εγγράφων. Αντικρουόμενα συμφέροντα εταιρείαςαποφασίζοντες για την έγκριση. Ασάφεια ως προς τον σκοπό και τους στόχους του έργου. Υπερβολικές διαδικασίες έγκρισηςγραφειοκρατία. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Ελλιπής περιβαλλοντική μελέτη. 1 1/2 1/ ,179 Ελλιπής τεκμηρίωση των εγγράφων ,340 Αντικρουόμενα συμφέροντα εταιρείαςαποφασίζοντες για την έγκριση. Ασάφεια ως προς τον σκοπό και τους στόχους του έργου. Υπερβολικές διαδικασίες έγκρισηςγραφειοκρατία. 2 1/ ,255 1/2 1/3 1/ ,127 1/2 1/2 1/3 1/2 1 0,099 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 6,0 2,8 4,3 8,5 10,0 1 Πίνακας 6.11: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Δυσκολία- καθυστέρηση στη λήψη αδειών». 142

153 Εκτέλεση του έργου Β.1 Ελαττωματικές κατασκευαστικές εργασίες. Β1. Ελαττωματικές κατασκευαστικές εργασίες. Έλλειψη επιθεωρήσεων από τους μηχανικούς. Έλλειψη συντονισμού, επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των ατόμων που συμμετέχουν Έλλειψη εμπειρίας στο έργο. γνώσεων και ικανοτήτων του εργατοτεχνικού προσωπικού. Αλλαγές στο σχεδιασμό λόγω απρόβλεπτων εξωτερικών παραγόντων ή λόγω αλλαγής Έλλειψη επιθεωρήσεων από τους μηχανικούς. Έλλειψη συντονισμού, επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των ατόμων που συμμετέχουν στο έργο. Έλλειψη εμπειρίας γνώσεων και ικανοτήτων του εργατοτεχνικού προσωπικού. Αλλαγές στο σχεδιασμό λόγω απρόβλεπτων εξωτερικών παραγόντων ή λόγω αλλαγής στόχου του έργου. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ ,387 1/2 1 1/2 2 0,198 1/ ,275 1/2 1/2 1/2 1 0,140 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 2,5 5,5 4,0 7 1 Πίνακας 6.12: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Ελαττωματικές κατασκευαστικές εργασίες». Β.2 Προβλήματα ασφάλειας και υγείας. Β2. Προβλήματα ασφάλειας & υγείας (μέσα και γύρω από το εργοτάξιο). Έλλειψη υπευθύνων ασφαλείας. Μη τήρηση κανόνων ασφαλείας βάση κανονισμού. Ελλιπής ενημέρωση για την υγιεινή και ασφάλεια στο χώρο εργασίας. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Έλλειψη υπευθύνων ασφαλείας. 1 1/2 2 0,312 Μη τήρηση κανόνων ασφαλείας βάση κανονισμού. Ελλιπής ενημέρωση για την υγιεινή και ασφάλεια στο χώρο εργασίας ,490 1/2 1/2 1 0,198 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 3,50 2,00 5,00 1 Πίνακας 6.13: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Προβλήματα ασφάλειας και υγείας». 143

154 Β.3 Πλημμελής διασφάλιση ποιότητας. Β3. Πλημμελής διασφάλιση ποιότητας εργασιών Έλλειψη συστήματος ποιοτικού ελέγχου. Ανεπαρκείς επιθεωρήσεις από τον μηχανικό ελέγχου ποιότητας. Μη σωστά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Έλλειψη συστήματος ποιοτικού ελέγχου ,490 Ανεπαρκείς επιθεωρήσεις από τον μηχανικό ελέγχου ποιότητας. Μη παρακολούθηση συμμορφώσεων με τις υποδείξεις των ελέγχων. 1/ ,312 1/2 1/2 1 0,198 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 2 3,5 5 1 Πίνακας 6.14: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Πλημμελής διασφάλιση ποιότητας». Β.4 Μη εφικτό σχέδιο υλοποίησης. Β4. Μη εφικτό σχέδιο υλοποίησης Περιβαλλοντικοί περιορισμοί. Δύσκολη πρόσβαση στην τοποθεσία. Μη ρεαλιστική διάρκεια εκτέλεσης του έργου. Υψηλές απαιτήσεις/προσδοκίες από τον κύριο του έργου. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Περιβαλλοντικοί περιορισμοί ,387 Δύσκολη πρόσβαση στην τοποθεσία. 1/2 1 1/2 2 0,198 Μη ρεαλιστική διάρκεια εκτέλεσης του έργου. Υψηλές απαιτήσεις/προσδοκίες από τον κύριο του έργου. 1/ ,275 1/2 1/2 1/2 1 0,140 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 2,5 5,5 4,0 7 1 Πίνακας 6.15: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Μη εφικτό σχέδιο υλοποίησης». 144

155 Κύριος του έργου Γ.1 Καθυστέρηση πληρωμών. Γ1. Καθυστέρηση πληρωμών. Μη διαθεσιμότητα κεφαλαίου Ανεπαρκής χρηματοδότηση Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Μη διαθεσιμότητα κεφαλαίου ,490 Ανεπαρκής χρηματοδότηση. 1/ ,312 Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών 1/2 1/2 1 0,198 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 2,00 3,50 5,00 1 Πίνακας 6.16: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Καθυστέρηση πληρωμών». Γ.2 Σχέσεις με τους γείτονες Γ2.Σχέσεις με τους γείτονες Ανάγκη για απαλλοτρίωση. Παρεμπόδιση οδών πρόσβασης. Επιρροή της λειτουργιάς ανεξάρτητων επιχειρήσεων στην περιοχή γύρω από το έργο ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Ανάγκη για απαλλοτρίωση ,490 Παρεμπόδιση οδών πρόσβασης. 1/2 1 1/2 0,198 Επιρροή της λειτουργιάς ανεξάρτητων επιχειρήσεων στην περιοχή γύρω από το έργο 1/ ,312 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 2,00 5,00 3,50 1 Πίνακας 6.17: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Σχέσεις με τους γείτονες». 145

156 Ανάδοχος του έργου Δ.1 Ενδεχόμενες διαφωνίες επί του συμβολαίου και των απαιτήσεων. Δ1. Ενδεχόμενες διαφωνίες επί του συμβολαίου και των απαιτήσεων. Μη ξεκάθαροι και ρεαλιστικοί στόχοι του έργου. Έλλειψη εμπειρίας καταρτισης συμβάσεων. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Μη ξεκάθαροι και ρεαλιστικοί στόχοι του έργου. 1 1/2 0,333 Έλλειψη εμπειρίας καταρτισης συμβάσεων ,667 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 3,00 1,50 1 Πίνακας 6.18: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Ενδεχόμενες διαφωνίες επί του συμβολαίου και των απαιτήσεων». Δ.2 Εσωτερικά διοικητικά προβλήματα. Δ2. Εσωτερικά διοικητικά προβλήματα. Ελλιπής στελέχωση της ομάδας του έργου. Έλλειψη συστήματος εκπαίδευσης και υποστήριξης στελεχών. Κατανομή έργου σε μεγάλο βαθμό υποέργων, με μεγάλη δυσκολία συντονισμού. Έλλειψη εμπειρίας στη διαχείριση έργων. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Ελλιπής στελέχωση της ομάδας του έργου /2 1/2 0,199 Έλλειψη συστήματος εκπαίδευσης και υποστήριξης στελεχών. Κατανομή έργου σε μεγάλο βαθμό υποέργων, με μεγάλη δυσκολία συντονισμού. 1/2 1 1/2 2 0, /2 0,276 Έλλειψη εμπειρίας στη διαχείριση έργων. 2 1/ ,301 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 5,5 5, Πίνακας 6.19: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Εσωτερικά διοικητικά προβλήματα». 146

157 Δ.3 Πτώχευση αναδόχου Δ3. Πτώχευση Αναδόχου Μη κατάλληλες μακροοικονομικές συνθήκες. Κακή διαχείριση των οικονομικών του έργου. Παράλληλη εκτέλεση και άλλων έργων από τον ανάδοχο. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Μη κατάλληλες μακροοικονομικές συνθήκες. Κακή διαχείριση των οικονομικών του έργου. Παράλληλη εκτέλεση και άλλων έργων από τον ανάδοχο. 1 1/2 1/2 0, , /2 1 0,312 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 5 2 3,5 1 Πίνακας 6.20: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Πτώχευση αναδόχου». Υπεργολάβοι Ε.1 Επαγγελματική ανεπάρκεια υπεργολάβων. Ε1. Επαγγελματική ανεπάρκεια υπεργολάβων. Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των υπεργολάβων. Αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα υπεργολάβωναναδόχου ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των υπεργολάβων. Αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα υπεργολάβων-αναδόχου 1 1/2 0, ,667 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 3 1,5 1 Πίνακας 6.21: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Επαγγελματική ανεπάρκεια υπεργολάβων». 147

158 Προμηθευτές ΣΤ.1 Επαγγελματική ανεπάρκεια προμηθευτών. ΣΤ1. Επαγγελματική ανεπάρκεια προμηθευτών. Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των υπεργολάβων. Αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα προμηθευτώναναδόχου. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Έλλειψη εμπειρίας, γνώσεων και ικανοτήτων των προμηθευτών 1 1/2 0,333 Αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα προμηθευτών-αναδόχου ,667 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 3 1,5 1 Πίνακας 6.22: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Επαγγελματική ανεπάρκεια προμηθευτών». Ανθρώπινο δυναμικό Ζ.1 Χαμηλή παραγωγικότητα. Ζ1. Χαμηλή παραγωγικότητα. Ανεπαρκείς επιθεωρήσεις στο εργοτάξιο. Μη σωστά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό. Εφαρμογή μη εκσυγχρονισμέν ων τεχνικών και μηχανημάτων. Έλλειψη κινήτρων στο εργατικό δυναμικό (bonus, προοπτική επαγγελματική εξέλιξη). ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Ανεπαρκείς επιθεωρήσεις στο εργοτάξιο ,380 Μη σωστά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό. Εφαρμογή μη εκσυγχρονισμένων τεχνικών και μηχανημάτων. Έλλειψη κινήτρων στο εργατικό δυναμικό (bonus, προοπτική επαγγελματική 1/ ,292 1/2 1/ ,213 1/2 1/3 1/3 1 0,115 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 2,5 3,8 5,3 9 1 Πίνακας 6.23: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Χαμηλή παραγωγικότητα». 148

159 Ζ.2 εργασιακές διαμάχες-απεργίες. Ζ2. Εργασιακές διαμάχες απεργίες. Μη κατάλληλες συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας. Αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ των ατόμων του έργου (πχ πολιτικά συμφέροντα). Κακή/ελλιπή σχέση/επικοινωνία εργατικού προσωπικού και διοίκησης του έργου ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Μη κατάλληλες συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας. Αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ των ατόμων του έργου (πχ πολιτικά συμφέροντα). 1 1/2 2 0, ,490 Κακή/ελλιπή σχέση/επικοινωνία εργατικού προσωπικού και διοίκησης του έργου 1/2 1/2 1 0,198 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 3,50 2,00 5,00 1 Πίνακας 6.24: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Εργασιακές διαμάχες-απεργίες». Ζ.3 Έλλειψη ειδικευμένου εργατικού προσωπικού. Ζ3. Έλλειψη ειδικευμένου εργατικού προσωπικού. Πολυπλοκότητα του έργου. Απασχόληση χαμηλά αμοιβόμενου προσωπικού Επιλογή υπερβολικά καινοτόμας τεχνολογίας για την εκτέλεση του έργου. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Πολυπλοκότητα του έργου. 1 1/2 1/2 0,198 Απασχόληση χαμηλά αμοιβόμενου προσωπικού Επιλογή υπερβολικά καινοτόμας τεχνολογίας για την εκτέλεση του έργου , /2 1 0,312 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 5,00 2,00 3,50 1 Πίνακας 6.25: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Έλλειψη ειδικευμένου εργατικού προσωπικού». 149

160 Πολιτικοί κίνδυνοι Η.1 Αστάθεια της πολιτικής κατάστασης της χώρας. Η1. Αστάθεια της πολιτικής κατάστασης της χώρας Διαφωνίες μεταξύ των πολιτικών κομμάτων. Ανεπαρκής τρόπος διαχείρισης των οικονομικών της χώρας. Επιβολή αυστηρών οικονομικών μέτρων στη χώρα. Διαφωνίες μεταξύ των πολιτικών κομμάτων. Ανεπαρκής τρόπος διαχείρισης των οικονομικών της χώρας. Επιβολή αυστηρών οικονομικών μέτρων στη χώρα. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ 1 1/2 1/2 0, /2 0, ,490 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 5,00 3,50 2,00 1 Πίνακας 6.26: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Αστάθειας της πολιτικής κατάστασης της χώρας». Μακροοικονομικοί κίνδυνοι Θ1. Μακροοικονομικοί κίνδυνοι Θ1.Μακροοικονομικοί κίνδυνοι Πληθωρισμός Μεταβολές συναλλαγματικών ισοτιμιών Μακροοικονομική κατάσταση χώρας. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Πληθωρισμός 1 2 1/2 0,312 Μεταβολές συναλλαγματικών ισοτιμιών Μακροοικονομική κατάσταση χώρας. 1/2 1 1/2 0, ,490 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 3,50 5,00 2,00 1 Πίνακας 6.27: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Μακροοικονομικοί κίνδυνοι». 150

161 Υλικά Ι.1 Καθυστέρηση στην προμήθεια υλικών. Ι1. Καθυστέρηση στην προμήθεια υλικών. Σπανιότητα υλικών. Μη επάρκεια τμήματος προμηθειών. Έλλειψη εμπειρία των μηχανικών του έργου. Καθυστέρηση στην μεταφορά. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Σπανιότητα υλικών. 1 1/2 2 1/2 0,224 Μη επάρκεια τμήματος προμηθειών /2 2 0,276 Έλλειψη εμπειρία των μηχανικών του έργου. 1/ ,301 Καθυστέρηση στην μεταφορά. 2 1/2 1/2 1 0,199 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 5,5 4,0 4,0 5,5 1 Πίνακας 6.28: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Καθυστέρηση στην προμήθεια υλικών». Ι.1 Κακή ποιότητα υλικών. Ι2. Κακή ποιότητα υλικών Μη έλεγχος και δοκιμή των υλικών Μη αξιόπιστοι προμηθευτές ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Μη έλεγχος και δοκιμή των υλικών 1 2 0,667 Μη αξιόπιστοι προμηθευτές 1/2 1 0,333 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 1,50 3,00 1 Πίνακας 6.29: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Κακή ποιότητα υλικών». 151

162 Μηχανήματα και εξοπλισμός Κ.1 Μη διαθεσιμότητα του εξοπλισμού. Κ1. Μη διαθεσιμότητα εξοπλισμού Κακή εκτίμηση απαιτούμενων πόρων Παράλληλη εκτέλεση και άλλων έργων από τον ανάδοχο Ανάγκη χρήσης ειδικού εξοπλισμού ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Κακή εκτίμηση απαιτούμενων πόρων 1 1/2 2 0,312 Παράλληλη εκτέλεση και άλλων έργων από τον ανάδοχο Ανάγκη χρήσης ειδικού εξοπλισμού ,490 1/2 1/2 1 0,198 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 3,50 2,00 5,00 1 Πίνακας 6.30: Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Μη διαθεσιμότητα του εξοπλισμού». Κ.2 Βλάβη του εξοπλισμού. Κ2. Βλάβη του εξοπλισμού Ελλιπής συντήρηση μηχανημάτων. Μη επαρκή φύλαξη των μηχανημάτων ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Ελλιπής συντήρηση μηχανημάτων ,667 Μη επαρκή φύλαξη των μηχανημάτων 1/2 1 0,333 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 1,50 3,00 1 Πίνακας 6.31 Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Βλάβη του εξοπλισμού». 152

163 Έδαφος Λ.1 Απρόβλεπτες καταστάσεις υπεδάφους. Λ1. Απρόβλεπτες καταστάσεις υπεδάφους Ελλιπής γεωτεχνική μελέτη. Εφαρμογή μη εκσυγχρονισμένων τεχνικών και μηχανημάτων για την εκπόνηση της γεωτεχνικής μελέτης. Δύσκολη πρόσβαση στην τοποθεσία. ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Ελλιπής γεωτεχνική μελέτη ,490 Εφαρμογή μη εκσυγχρονισμένων τεχνικών και μηχανημάτων για την 1/ ,312 εκπόνηση της γεωτεχνικής μελέτης. Δύσκολη πρόσβαση στην τοποθεσία. 1/2 1/2 1 0,198 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 2,00 3,50 5,00 1 Πίνακας 6.32 Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Απρόβλεπτες καταστάσεις υπεδάφους». Φυσικοί Μ.1 Δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Μ1. Δυσμενείς καιρικές συνθήκες Εποχή Υψόμετρο Ειδικές συνθήκες περιοχής έργου ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Εποχή 1 1/2 1/2 0,198 Υψόμετρο 2 1 1/2 0,312 Ειδικές συνθήκες ,490 ΑΘΡΟΙΣΜΑ 5,00 3,50 2,00 1 Πίνακας 6.33 Συντελεστές σχετικού βάρους παραμέτρων του κινδύνου «Δυσμενείς καιρικές συνθήκες». 153

164 6.3 Ανάλυση κινδύνων. Για την ανάλυση των κινδύνων θα χρησιμοποιήσουμε την Μήτρα Πιθανοτήτων- Επιπτώσεων (Risk Matrix). Σύμφωνα με την κοινή πρακτική η έκθεση (ή διακινδύνευση) στον κάθε κίνδυνο υπολογίζεται από το γινόμενο της Πιθανότητας εμφάνισης (probability of occurrence) του κινδύνου και της Επίπτωσης του (impact) σε περίπτωση εμφάνισης του. Δίνοντας τις ενδεικτικές τιμές που προτείνει το PMI BOK για την πιθανότητα και τη συνέπεια λαμβάνουμε τα παρακάτω αποτελέσματα (Πίνακας 6.34). Επιπλέον στον πίνακα 6.35 δίνεται η λεκτική επεξήγηση των τιμών πιθανότητας ενώ στον Πίνακα 6.36 δίνεται η ανάλυση των τιμών επίπτωσης. Πίνακας 6.34: Πίνακας υπολογισμού έκθεσης στον κίνδυνο. Πιθανότητα 0.9 Σχεδόν Βέβαιο 0.7 Πολύ πιθανό 0.5 Πιθανό 0.3 Σπάνιο 0.1 Απίθανο Έκθεση στον Κίνδυνο Έκθεση = Πιθανότητα x Επίπτωση Πολύ Χαμηλή 0.10 Χαμηλή 0.20 Μέση Επίπτωση 0.40 Υψηλή 0.80 Πολύ Υψηλή Χαμηλή Έκθεση Μέση Έκθεση Υψηλή Έκθεση 154

165 Πίνακας 6.35: Πίνακας επεξήγησης τιμών πιθανότητας κινδύνου. Επίπεδο Πιθανότητα Απίθανο Έως 10% Σπάνιο 10-30% Πιθανό 30-50% Πολύ πιθανό 50-70% Σχεδόν βέβαιο 70-90% Για πιθανότητα > 90% θεωρείται ότι πρόκειται για βεβαιότητα Πίνακας 6.36: Πίνακας ανάλυσης τιμών αντίκτυπου με βάση το κόστος, τον χρόνο, την ποιότητα και το σκοπό. Επιρροή σε: Κόστος (αύξηση κόστους έργου) Χρόνος (αύξηση διάρκειας έργου) Ποιότητα Σκοπός Πολύ χαμηλή 0,05 Ασήμαντο Ασήμαντο Σχεδόν μη αναγνωρίσιμη μεταβολή Σχεδόν μη αναγνωρίσιμη μεταβολή Χαμηλή 0,1 <5% αύξηση <5% αύξηση Απαιτητικές μόνο εφαρμογές επηρεάζοντα ι Μικρό μέρος του συνολικού εύρους επηρεάζεται Μέση 0,2 5-10% αύξηση 5-10% αύξηση Σημείο που να χρειάζεται έγκριση του πελάτη Σημαντικό μέρος του συνολικού εύρους επηρεάζεται Υψηλή 0, % αύξηση 10 20% αύξηση Σημείο μη αποδεκτό Το εύρος επηρεάζεται σε σημείο μη αποδεκτό Πολύ υψηλή 0,8 > 20% αύξηση > 20% αύξηση Σημείο που οδηγεί σε ακύρωση του έργου Το εύρος επηρεάζεται σε βαθμό ακύρωσης του έργου Για την εκτίμηση της έκθεσης στον κάθε κίνδυνο, η επίπτωση κάθε κινδύνου υπολογίζεται βάση των επιμέρους επιπτώσεων του κινδύνου στο χρόνο, το κόστος, την ποιότητα και τον σκοπό (Πίνακας 6.37), ενώ η πιθανότητα προκύπτει βάσει του βαθμού εμφάνισης των παραμέτρων που τον επηρεάζουν. Παραδείγματος χάρη για την εκτίμηση της πιθανότητας του κινδύνου «Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους» έχουμε τις παραμέτρους επιρροής του κινδύνου που φαίνονται παρακάτω με τα αντίστοιχα σχετικά βάρη: 155

166 Πίνακας 6.36: Πίνακας παραμέτρων επιρροής κινδύνου «Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του έργου». Π1 Π2 Π3 Παράμετροι επιρροής Έλλειψη εμπειρίας γνώσεων και ικανοτήτων των οικονομικών διαχειριστών Έλλειψη παροχής πληροφοριών για το έργο Μεγάλος ανταγωνισμός στο στάδιο υποβολής προσφορών Σχετικό βάρος 0,490 0,312 0,198 Πιθανότητα εμφάνισης κινδύνου «Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους» = (0,490xΧ1)+(0,312xΧ2)+(0,198xΧ3) όπου: Χ1, Χ2, Χ3 είναι οι τιμές που θα προκύψουν από την εκτίμηση του βαθμού ύπαρξης της παράμετρος (Λίγο ή καθόλου: 0.1, Μερικώς: 0.3, Αρκετά: 0.5, Πολύ: 0.7, Πάρα πολύ: 0.9). Στη συνέχεια δίνεται ο πίνακας με την επίπτωση που έχει κάθε κίνδυνος ως προς το κόστος, το χρόνο, την ποιότητα, τον σκοπό καθώς και την συνολική επίπτωση. Να σημειωθεί ότι ο χρήστης του συστήματος, έχει τη δυνατότητα να επιλέξει την παράμετρο που θεωρεί πιο σημαντική για το έργο συνολικά (κόστος, χρόνος, ποιότητα, σκοπός) και ως εκ τούτου οι τιμές της επίπτωσης κάθε κινδύνου, διαμορφώνονται αναλόγως. Οι τιμές που φαίνονται στον Πίνακα 6.37 έχουν προκύψει δίνοντας ίση αξία σε κάθε παράμετρο (κόστος 25%, χρόνος25%, ποιότητα 25%, σκοπός 25%). 156

167 ΚΟΣΤΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΣΚΟΠΟΣ Πίνακας 6.37: Εκτίμηση της επίπτωσης κάθε κινδύνου ως προς τις παραμέτρους κόστος, χρόνος, ποιότητα, σκοπός και η συνολική επίπτωση. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Α1. Ανεπαρκή σχέδια και προδιαγραφές. 0,2 0,2 0,05 0,025 0,475 Α2. Μη ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του έργου. 0,2 0,1 0,05 0,1 0,450 Α3. Δυσκολία-καθυστέρηση στη λήψη αδειών 0,05 0,1 0,0125 0,025 0,188 ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Β1. Ελαττωματικές κατασκευαστικές εργασίες. 0,2 0,2 0,2 0,025 0,625 Β2. Προβλήματα ασφάλειας & υγείας (μέσα και γύρω από το εργοτάξιο). 0,05 0,05 0,025 0,025 0,150 Β3. Πλημμελής διασφάλιση ποιότητας έργου 0,2 0,2 0,05 0,025 0,475 Β4. Μη εφικτό σχέδιο υλοποίησης 0,2 0,2 0,05 0,2 0,650 ΚΥΡΙΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Γ1. Καθυστέρηση πληρωμών. 0,1 0,1 0,025 0,025 0,250 Γ2.Σχέσεις με τους γείτονες 0,05 0,1 0,025 0,05 0,225 ΑΝΑΔΟΧΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Δ1. Ενδεχόμενες διαφωνίες επί του συμβολαίου και των απαιτήσεων 0,05 0,1 0,05 0,2 0,400 Δ2. Εσωτερικά διοικητικά προβλήματα. 0,05 0,1 0,025 0,025 0,200 Δ3. Πτώχευση αναδόχου. 0,1 0,2 0,05 0,05 0,400 ΥΠΕΡΓΟΛΑΒΟΙ Ε1. Επαγγελματική ανεπάρκεια υπεργολάβων. 0,1 0,2 0,05 0,05 0,400 ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ ΣΤ1. Επαγγελματική ανεπάρκεια προμηθευτών. 0,05 0,05 0,0125 0,0125 0,125 ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ Ζ1. Χαμηλή παραγωγικότητα. 0,05 0,2 0,05 0,025 0,325 Ζ2. Εργασιακές διαμάχες απεργίες. 0,05 0,1 0,05 0,0125 0,2125 Ζ3. Έλλειψη ειδικευμένου εργατικού προσωπικού. 0,05 0,05 0,05 0,0125 0,1625 ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Η1. Αστάθεια της πολιτικής κατάστασης της χώρας 0,025 0,1 0,0125 0,05 0,1875 Η2. Αλλαγές ρυθμιστικού πλαισίου 0,05 0,1 0,025 0,1 0,275 ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ Θ1. Μακροοικονομικοί κίνδυνοι 0,2 0,05 0,025 0,05 0,325 ΥΛΙΚΑ Ι1. Καθυστέρηση στην προμήθεια υλικών 0,05 0,2 0,05 0,0125 0,3125 Ι2. Κακή ποιότητα υλικών 0,05 0,05 0,05 0,0125 0,1625 ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ & ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Κ1. Μη διαθεσιμότητα του εξοπλισμού 0,05 0,2 0,0125 0,0125 0,275 Κ2. Βλάβη του εξοπλισμού και κλοπή 0,05 0,1 0,0125 0,0125 0,175 ΕΔΑΦΟΣ Λ1. Απρόβλεπτες καταστάσεις υπεδάφους (πχ υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας) 0,2 0,2 0,05 0,2 0,650 ΦΥΣΙΚΟΙ Μ1. Δυσμενείς καιρικές συνθήκες (ισχυρή βροχόπτωση, ανεμοθύελλα, ισχυρή 0,05 0,1 0,05 0,0125 0,2125 χιονόπτωση) Μ2. Φυσικές καταστροφές (σεισμός, κατολισθήσεις) 0,2 0,2 0,2 0,1 0,

168 6.4 Δομή Συστήματος. Για την δημιουργία του συστήματος χρησιμοποιήθηκε το πακέτο λογισμικού Microsoft Excel Η επιλογή του λογισμικού έγινε βάσει των χαρακτηριστικών του, με σημαντικότερα την προσβασιμότητα του, την ευκολία χρήσης του και επεξεργασίας των αποτελεσμάτων. Επιπλέον το λογισμικό αυτό, προσφέρει τη δυνατότητα ποικίλης γραφικής απεικόνισης των αποτελεσμάτων με στόχο την καλύτερη μελέτη και κατανόηση τους. Το σύστημα δομήθηκε σε δύο φύλλα επεξεργασίας δεδομένων. Στο πρώτο φύλλο πραγματοποιείται μια αρχική αξιολόγηση των κινδύνων ως προς την πιθανότητα εμφάνισης τους και την αναμενόμενη επίπτωσή τους. Το δεύτερο φύλλο επεξεργασίας χρησιμοποιείται για την επαναξιολόγηση των κινδύνων μετά την υλοποίηση προτεινόμενων δράσεων. Το πρώτο φύλλο επεξεργασίας χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία του ερωτηματολογίου με στόχο την αξιολόγηση των παραμέτρων που συντελούν στην εμφάνιση ενός κινδύνου. Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από 27 σύνολα ερωτήσεων, κάθε ένα εκ των οποίων αντιστοιχεί σε έναν υπό μελέτη κίνδυνο. Κάθε ερώτηση αντιστοιχεί σε μια παράμετρο όπως αυτές παρουσιάστηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο. Οι ερωτήσεις για κάθε κίνδυνο είναι διατυπωμένες έτσι ώστε να μπορεί ο χρήστης να αξιολογεί έμμεσα τον βαθμό επιρροής της κάθε παραμέτρου για τον εν λόγω κίνδυνο. Ο χρήστης καλείται να επιλέξει μεταξύ των εξής απαντήσεων: Λίγο ή καθόλου Μερικώς Αρκετά Πολύ Πάρα πολύ Δεν γνωρίζω Οι απαντήσεις αυτές με τη σειρά που εμφανίζονται λαμβάνουν τις τιμές 0.1, 0.3, 0.5, 0.7 και 0.9 ή αντίστροφα. Συγκεκριμένα το λίγο ή καθόλου μπορεί να φέρει την τιμή 0,9 όταν ευνοεί την εμφάνιση του κινδύνου. Για παράδειγμα στην ερώτηση 158

169 Π1. «Διαθέτει η ομάδα σχεδιασμού του έργου την κατάλληλη εμπειρία, γνώσεις και ικανότητες;» η απάντηση λίγο έως καθόλου έχει αρνητικό χαρακτήρα και παίρνει τη μέγιστη τιμή (0.9). Αντίθετα, η ίδια απάντηση για την ερώτηση Π10. «Σε τι βαθμό παρουσιάζονται αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ της εταιρείας και των αποφασιζόντων για την έγκριση του έργου;» είναι θετική και λαμβάνει τιμή ίση με 0,1 (ελάχιστη τιμή). Η απάντηση «Δεν γνωρίζω» λαμβάνει τρεις τιμές (0.1, 0.5, 0.9) δημιουργώντας μια απόκλιση στην πιθανότητα εμφάνισης του κινδύνου. Στη συνέχεια υπολογίζεται η πιθανότητα εμφάνισης του κινδύνου ως άθροισμα των γινομένων μεταξύ του συντελεστή βαρύτητας της κάθε παραμέτρου και του αντίστοιχου της απάντησης. Επίσης να σημειώσουμε ότι ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να επιλέξει τη βαρύτητα ως προς το κόστος, το χρόνο, την ποιότητα και τον σκοπό για το υπό μελέτη έργο. Στην εικόνα 6.1 που ακολουθεί φαίνεται ένα μέρος του ερωτηματολογίου στο στάδιο της αρχικής αξιολόγησης. Εικόνα 6.1: 1 ο Φύλλο επεξεργασίας-αρχική αξιολόγηση. Στο δεύτερο φύλλο επεξεργασίας των δεδομένων, βάσει των αποτελεσμάτων της αρχικής αξιολόγησης, προτείνονται μια σειρά δράσεων με στόχο την μείωση της 159

170 πιθανότητας εμφάνισης ενός κινδύνου ή/και την μείωση της αναμενόμενης επίπτωσής του. Δίπλα σε κάθε παράμετρο σημειώνονται οι δράσεις που μπορούν να ληφθούν για την βελτίωση της παραμέτρου. Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να μελετήσει την κάθε δράση και να επαναξιολογήσει την παράμετρο μετά την υλοποίηση αυτής. Με τον τρόπο αυτό προκύπτουν νέες τιμές για την πιθανότητα εμφάνισης ενός κινδύνου. Όσο αναφορά την επίπτωση, στη περίπτωση που ο χρήστης επιλέξει την υλοποίηση της προτεινόμενης δράσης θα προκύψει μια νέα χαμηλότερη τιμή. Βασιζόμενοι στα αποτελέσματα της πρώτης και της δεύτερης φάσης αξιολόγησης, δημιουργούμε διαγράμματα με πιο σημαντικό αυτό της μήτρας πιθανότητας επίπτωσης, με στόχο την καλύτερη κατανόηση αλλά και σύγκριση των δεδομένων πριν και μετά την εφαρμογή των δράσεων. Στην εικόνα που ακολουθεί εμφανίζεται μέρος του ερωτηματολογίου κατά τη δεύτερη φάση αξιολόγησης. Εικόνα 6.2: 2 ο Φύλλο επεξεργασίας-επαναξιολόγηση κινδύνων μετά την υλοποίηση δράσεων. 160

ΕΙΔΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ, ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ. Εισηγήτρια: Γκαβέλα Σταματία Δρ. Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ

ΕΙΔΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ, ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ. Εισηγήτρια: Γκαβέλα Σταματία Δρ. Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΕΕ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΕΕΕ ΤΠΔΠ ΕΙΔΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ, ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Θέμα εισήγησης: «ΕΛΟΤ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ. Πάνος Φιτσιλής

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ. Πάνος Φιτσιλής ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ Πάνος Φιτσιλής pfitsilis@gmail.com Περιεχόμενα Σημερινής διάλεξης Πρότυπα διαχείρισης έργων Τα ΠΡΟΤΥΠΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΡΓΩΝ o o PMI PMBOK Project Management Body of Knowledge

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΝΙ ΓΛΩΣΣΑΡΙ 23ων ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΤΟΥ PROJECT MANAGEMENT.

ΜΙΝΙ ΓΛΩΣΣΑΡΙ 23ων ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΤΟΥ PROJECT MANAGEMENT. ΜΙΝΙ ΓΛΩΣΣΑΡΙ 23ων ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΤΟΥ PROJECT MANAGEMENT www.dimitrazervaki.com Άδεια Χρήσης: Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή CC BY-NC-SA Αυτή η άδεια επιτρέπει στους άλλους να

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας Περιεχομένων

Πίνακας Περιεχομένων Πίνακας Περιεχομένων Πρόλογος...13 Πρόλογος του Συγγραφέα...15 Κεφάλαιο 1: Βασικές Έννοιες της Διοίκησης - Διαχείρισης Έργου...19 1.1 Λειτουργία, Έργο, Πρόγραμμα...19 1.2 Οι Εμπλεκόμενοι στο Έργο...21

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ ΕΡΓΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ ΕΡΓΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ ΕΡΓΩΝ 1. Διαχείριση έργων Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται σημαντική αξιοποίηση της διαχείρισης έργων σαν ένα εργαλείο με το οποίο οι διάφορες επιχειρήσεις

Διαβάστε περισσότερα

6. Διαχείριση Έργου. Έκδοση των φοιτητών

6. Διαχείριση Έργου. Έκδοση των φοιτητών 6. Διαχείριση Έργου Έκδοση των φοιτητών Εισαγωγή 1. Η διαδικασία της Διαχείρισης Έργου 2. Διαχείριση κινδύνων Επανεξέταση Ερωτήσεις Αυτοαξιολόγησης Διαχείριση του έργου είναι να βάζεις σαφείς στόχους,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΡΓΩΝ Ο Ρ Ι Σ Μ Ο Ι Γ Ε Ν Ι Κ Ε Σ Ε Ν Ν Ο Ι Ε Σ. ΡΟΜΠΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, PhD.

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΡΓΩΝ Ο Ρ Ι Σ Μ Ο Ι Γ Ε Ν Ι Κ Ε Σ Ε Ν Ν Ο Ι Ε Σ. ΡΟΜΠΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, PhD. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΡΓΩΝ Ο Ρ Ι Σ Μ Ο Ι Γ Ε Ν Ι Κ Ε Σ Ε Ν Ν Ο Ι Ε Σ ΈΝΝΟΙΕΣ ΟΡΙΣΜΟΙ (1) ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ - ΕΡΓΟ Κοινά στοιχεία & διαφορές Διενεργούνται από ανθρώπους (και) μηχανές Διαθέτουν περιορισμένους πόρους

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας Περιεχομένων

Πίνακας Περιεχομένων Πίνακας Περιεχομένων Πρόλογος...13 Κεφάλαιο 1 ο : Η Ανάπτυξη Συστημάτων ως Έργο...17 1.1 Λειτουργία, Έργο, Πρόγραμμα...17 1.2 Οι Εμπλεκόμενοι στο Έργο...19 1.3 Πόροι και Υπηρεσίες...21 1.4 Αντικείμενο,

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά Στοιχεία Διαχείρισης Έργων

Βασικά Στοιχεία Διαχείρισης Έργων Βασικά Στοιχεία Διαχείρισης Έργων Ενότητα 4- Σχεδιασμός της ποιότητας και της διαχείρισης κινδύνου Δρ. Δημήτριος Τσέλιος Καθηγητής Εφαρμογών Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής Τ.Ε.- ΤΕΙ Θεσσαλίας Μεταπτυχιακό

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Μονάδα 10.2: Εργαλεία χρονοπρογραμματισμού των δραστηριοτήτων.

Εκπαιδευτική Μονάδα 10.2: Εργαλεία χρονοπρογραμματισμού των δραστηριοτήτων. Εκπαιδευτική Μονάδα 10.2: Εργαλεία χρονοπρογραμματισμού των δραστηριοτήτων. Στην προηγούμενη Εκπαιδευτική Μονάδα παρουσιάστηκαν ορισμένα χρήσιμα παραδείγματα διαδεδομένων εργαλείων για τον χρονοπρογραμματισμό

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Έργων. Ενότητα 7: Εκτέλεση, παρακολούθηση και έλεγχος έργου

Διαχείριση Έργων. Ενότητα 7: Εκτέλεση, παρακολούθηση και έλεγχος έργου Διαχείριση Έργων Ενότητα 7: Εκτέλεση, παρακολούθηση και έλεγχος έργου Μπεληγιάννης Γρηγόριος Σχολή Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων (Δ.Ε.Α.Π.Τ.)

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρία του Έργου. Διαχείριση Έργου Κύκλος Ζωής. Μαρίνα Α.Τσιρώνη Πολιτικός Μηχανικός, MSc ΕΔΑ Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.

Θεωρία του Έργου. Διαχείριση Έργου Κύκλος Ζωής. Μαρίνα Α.Τσιρώνη Πολιτικός Μηχανικός, MSc ΕΔΑ Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Θεωρία του Έργου Διαχείριση Έργου Κύκλος Ζωής Μαρίνα Α.Τσιρώνη Πολιτικός Μηχανικός, MSc ΕΔΑ Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Οκτώβριος 2009 Διαχείριση του Έργου (Project Management) Ορισμοί Κάθε μιά όχι

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Έργων Πληροφορικής

Διαχείριση Έργων Πληροφορικής Διαχείριση Έργων Πληροφορικής Μελέτη Σκοπιμότητας Feasibility Study Μ. Τσικνάκης Ε. Μανιαδή, Α. Μαριδάκη Μάθημα στο eclass Ονομασία: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΕΑΡΙΝΟ 2017 Κωδικός Μαθήματος στο eclass:

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση έργων. Βασικές αρχές Τεχνολογίας Λογισμικού, 8η αγγ. έκδοση

Διαχείριση έργων. Βασικές αρχές Τεχνολογίας Λογισμικού, 8η αγγ. έκδοση Διαχείριση έργων Στόχοι Ερμηνεία των κύριων εργασιών ενός διευθυντή έργου λογισμικού Παρουσίαση της διαχείρισης έργων λογισμικού και περιγραφή των χαρακτηριστικών που τη διακρίνουν Εξέταση του σχεδιασμού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ

ΕΝΤΥΠΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ Μέρος 1 ο ΕΝΤΥΠΟ Αντικείµενο προς Επιθεώρηση Τµήµα Κωδ. Ευρήµατα / Σχόλια / Αποτελέσµατα ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Τεκµηρίωση Έχει σχεδιαστεί και εφαρµόζεται τεκµηρίωση κατάλληλη για το ΣΔΕΠ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΕΡΓΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΕΡΓΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Βασικοί ορισμοί Χαρακτηριστικά έργου Κατηγορίες τεχνικών έργων Παράγοντες των έργων Κριτήρια επιτυχίας Κύκλος ζωής του έργου Επιρροή

Διαβάστε περισσότερα

ISO 9001:2015 - Τι αλλάζει. στο νέο Πρότυπο; Τι είναι το ISO 9001; Οι βασικές Αρχές της Ποιότητας: Πως εφαρμόζεται το ISO 9001;

ISO 9001:2015 - Τι αλλάζει. στο νέο Πρότυπο; Τι είναι το ISO 9001; Οι βασικές Αρχές της Ποιότητας: Πως εφαρμόζεται το ISO 9001; ISO 9001:2015 - Τι αλλάζει στο νέο Πρότυπο; Τι είναι το ISO 9001; Το πρότυπο ISO 9001 είναι το πλέον διαδεδομένο πρότυπο διαχείρισης της ποιότητας, που θέτει τις απαιτήσεις με τις οποίες πρέπει να λειτουργεί

Διαβάστε περισσότερα

Ποιότητα και Πρότυπα στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Πρότυπα διαχείρισης Επιχειρηµατικών Κινδύνων Διάλεξη 5

Ποιότητα και Πρότυπα στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Πρότυπα διαχείρισης Επιχειρηµατικών Κινδύνων Διάλεξη 5 Ποιότητα και Πρότυπα στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Πρότυπα διαχείρισης Επιχειρηµατικών Κινδύνων Διάλεξη 5 Τµήµα Διοίκησης Επιχειρήσεων Τει Δυτικής Ελλάδας Μεσολόγγι Δρ. Α. Στεφανή ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Στόχος Βασικές έννοιες για την ποιότητα και τα συστήματα ποιότητας Έννοια της ποιότητας και των συστημάτων ποιότητας Τεκμηρίωση ενός

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά Στοιχεία Διαχείρισης Έργων

Βασικά Στοιχεία Διαχείρισης Έργων Βασικά Στοιχεία Διαχείρισης Έργων Ενότητα 1-Το γενικό πλαίσιο της διαχείρισης έργων Δρ. Δημήτριος Τσέλιος Καθηγητής Εφαρμογών Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής Τ.Ε.- ΤΕΙ Θεσσαλίας Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μηχανική

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΟΛΟΓΙΑ. απαιτήσεις αξιοπιστίας, στις απαιτήσεις ασφάλειας, στις απαιτήσεις λειτουργίας κλπ.

ΟΡΟΛΟΓΙΑ. απαιτήσεις αξιοπιστίας, στις απαιτήσεις ασφάλειας, στις απαιτήσεις λειτουργίας κλπ. ΟΡΟΛΟΓΙΑ Γενικές έννοιες Ποιότητα: ο βαθμός στον οποίο ένα σύνολο εγγενών χαρακτηριστικών εκπληρώνει τις απαιτήσεις. Απαίτηση: ανάγκη ή προσδοκία που δηλώνεται ρητώς, συνάγεται ως συμπέρασμα ή προκύπτει

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση Γραφείου με τη χρήση της Τεχνολογίας

Οργάνωση Γραφείου με τη χρήση της Τεχνολογίας Οργάνωση Γραφείου με τη χρήση της Τεχνολογίας Ημερομηνίες: 30/1/2018 Λευκωσία 6/2/2018 Λεμεσός Σε συνεργασία με: ΚΕΒΕ Η οργάνωση γραφείου, αποτελεί στοιχείο κρίσιμης σημασίας για την κάθε επιχείρηση, αφού

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Μονάδα 1.1: Τεχνικές δεξιότητες και προσόντα

Εκπαιδευτική Μονάδα 1.1: Τεχνικές δεξιότητες και προσόντα Εκπαιδευτική Μονάδα 1.1: Τεχνικές δεξιότητες και προσόντα Πέρα από την τυπολογία της χρηματοδότησης, των εμπλεκόμενων ομάδων-στόχων και την διάρκεια, κάθε project διακρατικής κινητικότητας αποτελεί μια

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ jordan@uom.gr Κτήριο Η- Θ γραφείο 402 Τηλ. 2310-891-591 DAN BORGE «Η διαχείριση του κινδύνου είναι δυνατό να μας βοηθήσει να αρπάξουμε μια ευκαιρία

Διαβάστε περισσότερα

Εκπόνηση σχεδίων. 1a. Διαδικασία Εκκίνησης (Project Initiation) Επιχειρηματικό σχέδιο έργου (Project Business Case)

Εκπόνηση σχεδίων. 1a. Διαδικασία Εκκίνησης (Project Initiation) Επιχειρηματικό σχέδιο έργου (Project Business Case) 1a. Διαδικασία Εκκίνησης (Project Initiation) Εκπόνηση σχεδίων Επιχειρηματικό σχέδιο έργου (Project Business Case) Καταστατικό Έργου (Project Charter) Επιχειρηματικό σχέδιο του Έργου (Project Business

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 2: Έννοιες και Ορισμοί

Κεφάλαιο 2: Έννοιες και Ορισμοί ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΟΛΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Ε.ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ - 1 Κεφάλαιο 2: Έννοιες και Ορισμοί Η επιτυχία των επιχειρήσεων βασίζεται στην ικανοποίηση των απαιτήσεων των πελατών για: - Ποιοτικά και αξιόπιστα προϊόντα - Ποιοτικές

Διαβάστε περισσότερα

H Έννοια και η Φύση του Προγραμματισμού. Αθανασία Καρακίτσιου, PhD

H Έννοια και η Φύση του Προγραμματισμού. Αθανασία Καρακίτσιου, PhD H Έννοια και η Φύση του Προγραμματισμού Αθανασία Καρακίτσιου, PhD 1 Η Διαδικασία του προγραμματισμού Προγραμματισμός είναι η διαδικασία καθορισμού στόχων και η επιλογή μιας μελλοντικής πορείας για την

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) /... ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της

ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) /... ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 30.1.2018 C(2018) 471 final ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) /... ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 30.1.2018 που θεσπίζει κανόνες για την εφαρμογή της οδηγίας (ΕΕ) 2016/1148 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Διαβάστε περισσότερα

25o Μονοπάτι Επιχειρηματικότητας

25o Μονοπάτι Επιχειρηματικότητας 25o Μονοπάτι Επιχειρηματικότητας MANAGEMENT Γενικές Αρχές Αθήνα Μάιος 2017 prepared by Anagnostou Andreas prepared for Θέματα που αναλύονται Η έννοια και γενικές αρχές του Management Επιχείρηση & Management

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΟΥ - ΙΣΤΟΡΙΑ. Κατερίνα Αδάμ, Μ. Sc., PhD Eπίκουρος Καθηγήτρια

ΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΟΥ - ΙΣΤΟΡΙΑ. Κατερίνα Αδάμ, Μ. Sc., PhD Eπίκουρος Καθηγήτρια ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΟΥ Τομέας Μεταλλευτικής Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών ΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΟΥ - ΙΣΤΟΡΙΑ Κατερίνα Αδάμ, Μ. Sc., PhD Eπίκουρος Καθηγήτρια ΑΔΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ 2 Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Τσέλιος Μεταπτυχιακό πρόγραμμα στη διαχείριση έργων και προγραμμάτων

Δημήτρης Τσέλιος Μεταπτυχιακό πρόγραμμα στη διαχείριση έργων και προγραμμάτων 1 Διοίκηση Ποιότητας Έργων 10 η Διάλεξη- ΠΡΟΤΥΠΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΡΓΩΝ Δημήτρης Τσέλιος 10-06-2017 Μεταπτυχιακό πρόγραμμα στη διαχείριση έργων και προγραμμάτων 2 Στόχοι της 10 ης Διάλεξης Να γνωρίζετε τα κύρια

Διαβάστε περισσότερα

Λήψη αποφάσεων υπό αβεβαιότητα. Παίγνια Αποφάσεων 9 ο Εξάμηνο

Λήψη αποφάσεων υπό αβεβαιότητα. Παίγνια Αποφάσεων 9 ο Εξάμηνο Λήψη αποφάσεων υπό αβεβαιότητα Παίγνια Αποφάσεων 9 ο Εξάμηνο Επιχειρηματική Αβεβαιότητα Αβεβαιότητα είναι, η περίπτωση η οποία τα ενδεχόμενα μελλοντικά γεγονότα είναι αόριστα και αδύνατον να υπολογιστούν

Διαβάστε περισσότερα

Ποιότητα και Πρότυπα στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Συστήµατα Διασφάλισης Ποιότητας Γενική επισκόποηση και Επεκτάσεις- Διάλεξη 8

Ποιότητα και Πρότυπα στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Συστήµατα Διασφάλισης Ποιότητας Γενική επισκόποηση και Επεκτάσεις- Διάλεξη 8 Ποιότητα και Πρότυπα στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Συστήµατα Διασφάλισης Ποιότητας Γενική επισκόποηση και Επεκτάσεις- Διάλεξη 8 Τµήµα Διοίκησης Επιχειρήσεων Τει Δυτικής Ελλάδας Μεσολόγγι Δρ. Α. Στεφανή Βασικές

Διαβάστε περισσότερα

«Διαχείριση Ποιότητας»

«Διαχείριση Ποιότητας» ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΕΙΔΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ, ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΕΕ-ΤΠΔΠ Ενημερωτική Εκδήλωση «Διαχείριση Ποιότητας» Αθήνα, 4 Απριλίου 2012 Τεχνικό

Διαβάστε περισσότερα

3. Διαχείριση Εύρους Στόχοι Εύρος Δομή Εργασιών Πακέτα Εργασίας. Σύνοψη

3. Διαχείριση Εύρους Στόχοι Εύρος Δομή Εργασιών Πακέτα Εργασίας. Σύνοψη 3. Διαχείριση Εύρους Στόχοι Εύρος Δομή Εργασιών Πακέτα Εργασίας Σύνοψη 1. Διατύπωση στόχων του Οι στόχοι του έργου εκφράζουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα που προκύπτουν από τα παραδοτέα του. Βασικοί Στόχοι:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΩΔΙΚΟΣ: GP2_2 ΣΕΛ: 1 / 9 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ CQS & Paladino ΕΚΔΟΣΗ 2 η ΑΘΗΝΑ, 01/03/2016 ΚΩΔΙΚΟΣ: GP2_2 ΣΕΛ: 2 / 9 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... 2 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 2 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ...

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας Το πρότυπο ISO9001:2015 και οι εφαρμογές του

Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας Το πρότυπο ISO9001:2015 και οι εφαρμογές του Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας Το πρότυπο ISO9001:2015 και οι εφαρμογές του 4 η ενότητα Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης & Επιχειρησιακής Έρευνας ΕΜΠ Απαιτήσεις του ISO9001:2015 1. Αντικείμενο 2. Τυποποιητική

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Έργων Πληροφορικής

Διαχείριση Έργων Πληροφορικής Διαχείριση Έργων Πληροφορικής Εισαγωγικό εργαστήριο Ευαγγελία Μανιαδή Άννα Μαριδάκη 07 & 08 Μαρτίου 2017 Μάθημα στο eclass Ονομασία: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ - ΕΑΡΙΝΟ 2017 Κωδικός Μαθήματος στο eclass:

Διαβάστε περισσότερα

2.3 Κριτήρια Ανάθεσης

2.3 Κριτήρια Ανάθεσης 2.3 Κριτήρια Ανάθεσης 2.3.1 Κριτήριο ανάθεσης Κριτήριο ανάθεσης της Σύμβασης είναι η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας τιμής, η οποία εκτιμάται βάσει των κάτωθι

Διαβάστε περισσότερα

Λήψη Αποφάσεων και Πληροφορίες

Λήψη Αποφάσεων και Πληροφορίες Λήψη Αποφάσεων και Πληροφορίες Διαδικασία λήψεως αποφάσεων Δεδομένα - πληροφορίες και managers Πληροφοριακά συσυστήματα και οργανισμοί Λάθη και επιλογές κατα τη λήψη αποφάσεων 1 1 Είδη αποφάσεων - προβληµάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ. Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή στη Διοίκηση Επιχειρήσεων

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ. Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή στη Διοίκηση Επιχειρήσεων ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Ερωτήσεις Στόχοι 1 ου Μαθήµατος Ø Ποιες είναι οι προκλήσεις στον εργασιακό χώρο σήµερα; Ø Πώς είναι οι οργανισµοί στο νέο

Διαβάστε περισσότερα

Προγραμματισμός και Επιλογή Συστημάτων

Προγραμματισμός και Επιλογή Συστημάτων Ενότητα 4 Προγραμματισμός και Επιλογή Συστημάτων Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Νίκος Καρακαπιλίδης 4-1 Μαθησιακοί στόχοι Κατανόηση των διαδικασιών προσδιορισμού και επιλογής έργων ανάπτυξης ΠΣ Κατανόηση

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία Επιχειρηματικότητας ΙΙ

Στοιχεία Επιχειρηματικότητας ΙΙ Στοιχεία Επιχειρηματικότητας ΙΙ Νικόλαος Μυλωνίδης Απρίλιος 2007 1 Η έννοια του Επιχειρηματία Αναλαμβάνει δράση Συνδυάζει καινοτομικά και δημιουργικά τους συντελεστές της παραγωγής Παράγει προϊόντα και

Διαβάστε περισσότερα

Το σύστημα ISO9000. Παρουσιάστηκε το 1987, αναθεωρήθηκε το 1994 και το 2000.

Το σύστημα ISO9000. Παρουσιάστηκε το 1987, αναθεωρήθηκε το 1994 και το 2000. Το σύστημα ISO9000 Παρουσιάστηκε το 1987, αναθεωρήθηκε το 1994 και το 2000. Με τις αλλαγές δόθηκε έμφαση στην εφαρμογή της πολιτικής της ποιότητας και σε πιο πλήρεις διορθωτικές ενέργειες. Σε όλο τον κόσμο,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Γενικά για τις προμήθειες Επιλογή προμηθευτή Συμβάσεις ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ (1) Παγκόσμια πραγματικότητα:

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός. Σχολιασμού. Διπλωματικής Εργασίας

Οδηγός. Σχολιασμού. Διπλωματικής Εργασίας ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης: «Σπουδές στην Εκπαίδευση» Οδηγός Σχολιασμού Διπλωματικής Εργασίας (βιβλιογραφική σύνθεση) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: «ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001:2015

ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001:2015 H ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Αργυρώ Ρεμούνδου ΕΣΥΠ / ΕΛΟΤ ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001:2015 ΕΒΕΑ, 14 Οκτωβρίου 2015 Το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001:2015 Συστήματα περιβαλλοντικής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΖΗΡΙΔΗ ΠΡΟΣ ΤΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΖΗΡΙΔΗ ΠΡΟΣ ΤΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΖΗΡΙΔΗ ΠΡΟΣ ΤΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΟΡΟΣΗΜΑ 1998 - Πιστοποίηση κατά ISO 9001 2002 Εγκαίνια νέων «οικολογικών» εγκαταστάσεων στα Σπάτα Αττικής 2003 - Πιστοποίηση Committed to Excellence του

Διαβάστε περισσότερα

Μοντέλο συστήματος διαχείρισης της ποιότητας

Μοντέλο συστήματος διαχείρισης της ποιότητας Μοντέλο συστήματος διαχείρισης της ποιότητας Διαρκής βελτίωση του Συστήματος Διαχείρισης της Ποιότητας Ευθύνη της Διοίκησης Πελάτες Πελάτες Διαχείριση Πόρων Μέτρηση, ανάλυση και βελτίωση Ικανοποίηση Απαιτήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Διοίκηση Παραγωγής και Υπηρεσιών

Διοίκηση Παραγωγής και Υπηρεσιών Διοίκηση Παραγωγής και Υπηρεσιών Εισαγωγή -3 Γιώργος Ιωάννου, Ph.D. Αναπληρωτής Καθηγητής Σύνοψη διάλεξης Σχεδιασμός διαδικασιών ορισμός Συστημική προσέγγιση Μεθοδολογίες σχεδιασμού διαδικασιών Διαγράμματα

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητική των επιχειρήσεων

Διοικητική των επιχειρήσεων 1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Διοικητική των επιχειρήσεων Ενότητα 6 : Τύποι και διαχέιριση αποφάσεων Καραμάνης Κωνσταντίνος 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΣΤΡΕΦΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ Rational Unified Process. Ιωάννης Σταμέλος Βάιος Κολοφωτιάς Πληροφορική

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΣΤΡΕΦΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ Rational Unified Process. Ιωάννης Σταμέλος Βάιος Κολοφωτιάς Πληροφορική ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΣΤΡΕΦΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ Rational Unified Process Ιωάννης Σταμέλος Βάιος Κολοφωτιάς Πληροφορική Θεσσαλονίκη, Σεπτέμβριος 2013 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΣΤΡΕΦΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ - ΛΑΜΙΑΣ. Ενθάρρυνση Επιχειρηματικών Δράσεων, Καινοτομικών Εφαρμογών και Μαθημάτων Επιλογής Φοιτητών ΤΕΙ Λάρισας - Λαμίας PLEASE ENTER

ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ - ΛΑΜΙΑΣ. Ενθάρρυνση Επιχειρηματικών Δράσεων, Καινοτομικών Εφαρμογών και Μαθημάτων Επιλογής Φοιτητών ΤΕΙ Λάρισας - Λαμίας PLEASE ENTER ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ - ΛΑΜΙΑΣ Ενθάρρυνση Επιχειρηματικών Δράσεων, Καινοτομικών Εφαρμογών και Μαθημάτων Επιλογής Φοιτητών ΤΕΙ Λάρισας - Λαμίας PLEASE ENTER ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΟΛΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Μάρκετινγκ. Ενότητα 3: Στρατηγικός Σχεδιασμός Μάρκετινγκ. Δρ. Καταραχιά Ανδρονίκη Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής

Αρχές Μάρκετινγκ. Ενότητα 3: Στρατηγικός Σχεδιασμός Μάρκετινγκ. Δρ. Καταραχιά Ανδρονίκη Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Αρχές Μάρκετινγκ Ενότητα 3: Στρατηγικός Σχεδιασμός Μάρκετινγκ Δρ. Καταραχιά Ανδρονίκη Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόµενα. Πληροφοριακά Συστήµατα: Κατηγορίες και Κύκλος Ζωής. Π.Σ. ιαχείρισης Πράξεων. Π.Σ. ιοίκησης. Κατηγορίες Π.Σ. Ο κύκλος ζωής Π.Σ.

Περιεχόµενα. Πληροφοριακά Συστήµατα: Κατηγορίες και Κύκλος Ζωής. Π.Σ. ιαχείρισης Πράξεων. Π.Σ. ιοίκησης. Κατηγορίες Π.Σ. Ο κύκλος ζωής Π.Σ. Πληροφοριακά Συστήµατα: Κατηγορίες και Κύκλος Ζωής Περιεχόµενα Κατηγορίες Π.Σ. ιαχείρισης Πράξεων ιοίκησης Υποστήριξης Αποφάσεων Έµπειρα Συστήµατα Ατόµων και Οµάδων Ο κύκλος ζωής Π.Σ. Ορισµός Φάσεις Χρήστες

Διαβάστε περισσότερα

Διοίκηση Παραγωγής και Συστημάτων Υπηρεσιών

Διοίκηση Παραγωγής και Συστημάτων Υπηρεσιών ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ Διοίκηση Παραγωγής και Συστημάτων Υπηρεσιών Αθήνα, Οκτώβριος 2008 Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης 1. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα. Motor Challenge

Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα. Motor Challenge ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Γενική Διεύθυνση Ενέργειας και Μεταφορών Προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας & Απαιτούμενη Διαχείριση Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Motor Challenge Ενότητα Πολιτικής Ενεργειακής Διαχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

Προκαταρκτική Φάση Ανάλυσης

Προκαταρκτική Φάση Ανάλυσης Ενότητα 2 Προκαταρκτική Φάση Ανάλυσης Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 2-1 Στόχοι & αντικείμενο ενότητας Εισαγωγικές Έννοιες, εργασίες, τεχνικές, μέθοδοι, εργαλεία Σχέδιο

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφοριακό έντυπο διαχείριση κινδύνων υγείας και ασφάλειας στο χώρο εργασίας

Πληροφοριακό έντυπο διαχείριση κινδύνων υγείας και ασφάλειας στο χώρο εργασίας Πληροφοριακό έντυπο διαχείριση κινδύνων υγείας και ασφάλειας στο χώρο εργασίας Αυτό το πληροφοριακό έντυπο παρέχει γενικές οδηγίες στα πρόσωπα (φυσικά ή νομικά) που εκτελούν μια επιχείρηση ή αναλαμβάνων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΙΔΕΩΝ

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΙΔΕΩΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΙΔΕΩΝ Υποέργο 6 «Τροφεία μεταπτυχιακών φοιτητών, θεμελίωση και λειτουργία Αποθετηρίου και Επιστημονικοτεχνική Υποστήριξη του Έργου» Δράση 4 «Εσωτερική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9000 και 9001

ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9000 και 9001 Εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα Προτύπων «Νέες εκδόσεις προτύπων διαχείρισης ποιότητας και περιβάλλοντος» Νέες εκδόσεις προτύπων για διαχείριση της ποιότητας ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9000 και 9001 Τετάρτη 14 Οκτωβρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΩΝ ΕΡΓΩΝ. Διάλεξη 1 η Εισαγωγικές έννοιες και ορισμοί Δημήτρης Τσέλιος

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΩΝ ΕΡΓΩΝ. Διάλεξη 1 η Εισαγωγικές έννοιες και ορισμοί Δημήτρης Τσέλιος ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΩΝ ΕΡΓΩΝ Διάλεξη 1 η Εισαγωγικές έννοιες και ορισμοί Δημήτρης Τσέλιος Συχνές ερωτήσεις ενός διαχειριστή έργων Γιατί υλοποιούμε αυτό το έργο; Τι υποτίθεται ότι θα

Διαβάστε περισσότερα

Δ12 Διαδικασία Εσωτερικών Επιθεωρήσεων

Δ12 Διαδικασία Εσωτερικών Επιθεωρήσεων Δ12 Διαδικασία Εσωτερικών Επιθεωρήσεων Επάρκειας για την υλοποίηση Συγχρηµατοδοτούµενων Έργων Σύµφωνα µε το Πρότυπο ΕΛΟΤ 1429: 2008 Έκδοση Έγκριση 3 η 3 η Ηµεροµηνία 03/06/2016 03/06/2016 Από Εκπρόσωπος

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική Ποιότητας & Σ.Ο.Π.Ε.Π Αξιολόγηση Έργου

Πολιτική Ποιότητας & Σ.Ο.Π.Ε.Π Αξιολόγηση Έργου Πολιτική Ποιότητας & Σ.Ο.Π.Ε.Π Αξιολόγηση Έργου Σύνταξη Δημήτριος Τσέλιος Πρακτική Άσκηση ΤΕΙ Λάρισας Υποέργο 02 Ε 2.21 Περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2 Ι. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ Π.Α 2

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας Περιεχομένων

Πίνακας Περιεχομένων Πίνακας Περιεχομένων Πρόλογος 15 Πρώτο Μέρος: Εισαγωγή στα Πληροφοριακά Συστήματα....19 Κεφάλαιο 1 ο : Έννοια του Συστήματος 1.1 Τι είναι Σύστημα... 21 1.2 Αλληλεπίδραση Συστημάτων... 22 1.3 Κατηγοριοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΙMP3ROVE

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΙMP3ROVE Value thrugh Research and Innvatin ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΙMP3ROVE ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΙMP3ROVE Αθήνα Ιανουάριος 2014 Ο Κοκκινοπλίτης Κωνσταντίνος είναι Πιστοποιημένος

Διαβάστε περισσότερα

1. Εκπαίδευση για την Εξυπηρέτηση Πελάτη (Customer Service Training) (Μικρός Οργανισμός)

1. Εκπαίδευση για την Εξυπηρέτηση Πελάτη (Customer Service Training) (Μικρός Οργανισμός) 1. Εκπαίδευση για την Εξυπηρέτηση Πελάτη (Customer Service Training) (Μικρός Οργανισμός) Περιγραφή Βραβείου Βραβεύονται συγκεκριμένες δράσεις ή προγράμματα που επιδρούν στη σκέψη, το χαρακτήρα και τη συμπεριφορά

Διαβάστε περισσότερα

Αλωνιστιώτη Αναστασία

Αλωνιστιώτη Αναστασία Αλωνιστιώτη Αναστασία Ως οργανωμένος θεσμός άρχισε να μελετάται συστηματικά από τις αρχές του αιώνα με επικεντρωμένο το ενδιαφέρον ιδιαίτερα στην αξιολόγηση των επιδόσεων των μαθητών. Σύμφωνα με την UNESCO

Διαβάστε περισσότερα

3.10 Υπεύθυνες Προμήθειες και Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας

3.10 Υπεύθυνες Προμήθειες και Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας 3.10 Υπεύθυνες Προμήθειες και Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας Η διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι σήμερα, εξίσου ζωτικής σημασίας για τη βιωσιμότητα όλων των επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Μάθημα 10: Ανάπτυξη ΠΣ Μαρίνος Θεμιστοκλέους Email: mthemist@unipi.gr Ανδρούτσου 150 Γραφείο 206 Τηλ. 210 414 2723 Ώρες Γραφείου: Δευτέρα 11-12 πμ Ενδεικτικά Περιεχόμενα Εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση κόστους. Κωνσταντίνος Κηρυττόπουλος Βρασίδας Λεώπουλος

Διαχείριση κόστους. Κωνσταντίνος Κηρυττόπουλος Βρασίδας Λεώπουλος Διαχείριση κόστους Κωνσταντίνος Κηρυττόπουλος Βρασίδας Λεώπουλος 1 Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Κινδύνων για Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις

Διαχείριση Κινδύνων για Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις Διαχείριση Κινδύνων για Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις Ιωάννης Μιχαλόπουλος Διευθυντής Εσωτερικού Ελέγχου, Ποιότητας, Υγειάς & Ασφάλειας ΕΠΑ Θεσσαλονίκης ΕΠΑ Θεσσαλίας Ορισμοί Διαχείριση Κινδύνων: μια

Διαβάστε περισσότερα

Ποιότητα και Πρότυπα στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Συστήµατα Διασφάλισης Ποιότητας ISO Διεργασιακή Προσέγγιση Διάλεξη 3

Ποιότητα και Πρότυπα στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Συστήµατα Διασφάλισης Ποιότητας ISO Διεργασιακή Προσέγγιση Διάλεξη 3 Ποιότητα και Πρότυπα στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Συστήµατα Διασφάλισης Ποιότητας ISO 9001- Διεργασιακή Προσέγγιση Διάλεξη 3 Τµήµα Διοίκησης Επιχειρήσεων Τει Δυτικής Ελλάδας Μεσολόγγι Δρ. Α. Στεφανή ISO 9001:

Διαβάστε περισσότερα

ISMS κατά ISO Δεκέμβριος 2016

ISMS κατά ISO Δεκέμβριος 2016 ISMS κατά ISO 27001 Δεκέμβριος 2016 E-mail: info@motive.com.gr, Web: www.motive.com.gr ISO 27001:2013 Το ISO 27001:2013 είναι ένα διεθνώς αναγνωρισμένο πρότυπο το οποίο προσδιορίζει τις προδιαγραφές για

Διαβάστε περισσότερα

Συγγραφή ερευνητικής πρότασης

Συγγραφή ερευνητικής πρότασης Συγγραφή ερευνητικής πρότασης 1 o o o o Η ερευνητική πρόταση είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό τμήμα της έρευνας. Η διατύπωσή της θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεγμένη, περιεκτική και βασισμένη στην ανασκόπηση

Διαβάστε περισσότερα

Δ13 Διαδικασία Εντοπισµού µη- Συµµορφώσεων και Διορθωτικών Προληπτικών Ενεργειών

Δ13 Διαδικασία Εντοπισµού µη- Συµµορφώσεων και Διορθωτικών Προληπτικών Ενεργειών Δ13 Διαδικασία Εντοπισµού µη- Συµµορφώσεων και Διορθωτικών Προληπτικών Ενεργειών Επάρκειας για την υλοποίηση Συγχρηµατοδοτούµενων Έργων Σύµφωνα µε το Πρότυπο ΕΛΟΤ 1429: 2008 Έκδοση Έγκριση 3 η 3 η Ηµεροµηνία

Διαβάστε περισσότερα

1. Εκπαίδευση για την Εξυπηρέτηση Πελάτη (Customer Service Training) (Οργανισμός)

1. Εκπαίδευση για την Εξυπηρέτηση Πελάτη (Customer Service Training) (Οργανισμός) 1. Εκπαίδευση για την Εξυπηρέτηση Πελάτη (Customer Service Training) (Οργανισμός) Περιγραφή Βραβείου Βραβεύονται συγκεκριμένες δράσεις ή προγράμματα που επιδρούν στη σκέψη, το χαρακτήρα και τη συμπεριφορά

Διαβάστε περισσότερα

Διοίκηση Οργανισμών και Πιστοποίηση Ποιότητας. Ελένη Αντωνιάδου, Μάγδα Τσολάκη

Διοίκηση Οργανισμών και Πιστοποίηση Ποιότητας. Ελένη Αντωνιάδου, Μάγδα Τσολάκη Διοίκηση Οργανισμών και Πιστοποίηση Ποιότητας Ελένη Αντωνιάδου, Μάγδα Τσολάκη Τι είναι η ποιότητα; «Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η ποιότητα είναι συνδεδεμένη με την αρετή, την ηθική, την πνευματική και φυσική

Διαβάστε περισσότερα

20/10/2017. Χειμερινό Εξάμηνο,

20/10/2017. Χειμερινό Εξάμηνο, Οργάνωση & Διαχείριση Υπόγειων Έργων-1 η ενότητα ΔΠΜΣ Σχεδιασμός & Κατασκευή Υπόγειων Εργων Κατερίνα Αδάμ, Μ. Sc., Ph.D Aναπληρώτρια Καθηγήτρια, Σχολή ΜΜΜ 20/10/2017 Χειμερινό Εξάμηνο, 2017-2018 1 Οργάνωση

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα Ποιότητας στη Σύγχρονη & Αποδοτική Διοίκηση (Δημόσια Διοίκηση & Αυτοδιοίκηση)

Συστήματα Ποιότητας στη Σύγχρονη & Αποδοτική Διοίκηση (Δημόσια Διοίκηση & Αυτοδιοίκηση) Συστήματα Ποιότητας στη Σύγχρονη & Αποδοτική Διοίκηση (Δημόσια Διοίκηση & Αυτοδιοίκηση) Δρ. Μιχάλης Χρηστάκης Ph.D Διεθνείς Σχέσεις, M.A. European Studies, Πιστοποιημένος Εκπαιδευτής ΕΚΔΔΑ, Πολιτικός Επιστήμων

Διαβάστε περισσότερα

Χρηματοοικονομική Διοίκηση ΙΙ

Χρηματοοικονομική Διοίκηση ΙΙ Χρηματοοικονομική Διοίκηση ΙΙ Σύνολο- Περιεχόμενο Μαθήματος Ζιώγας Ιώαννης Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα

Δομικά Υλικά και Δημόσια Εργαστήρια

Δομικά Υλικά και Δημόσια Εργαστήρια Δομικά Υλικά και Δημόσια Εργαστήρια Αθανάσιος Μπόγδης, Μηχ.- Ηλ/γος Μηχανικός 1. Εισαγωγή Η εισήγηση επικεντρώνεται σε μία μόνο παράμετρο από τις πολλές που συνδέονται με τα Δημόσια Εργαστήρια Δημοσίων

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΑ ΕΡΓΟΤΑΞΙΑ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΑ ΕΡΓΟΤΑΞΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΑ ΕΡΓΟΤΑΞΙΑ Απαιτούμενες Ενέργειες στο Στάδιο Σχεδιασμού και Προγραμματισμού του Έργου ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας I. ΒΑΣΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ. Communications Crisis Management

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ. Communications Crisis Management ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ Communications Crisis Management ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ Καράβια βουλιάζουν. Αεροσκάφη πέφτουν. Προϊόντα ανακαλούνται. Εταιρίες μηνύονται για ληγμένα τρόφιμα ή

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη πληροφοριακών συστημάτων

Ανάπτυξη πληροφοριακών συστημάτων Κεφάλαιο 12 Ανάπτυξη πληροφοριακών συστημάτων 12.1 Επίλυση προβλημάτων και ανάπτυξη συστημάτων Τα νέα πληροφοριακά συστήματα δημιουργούνται για να δώσουν λύσεις σε συγκεκριμένα προβλήματα Η ανάπτυξη ενός

Διαβάστε περισσότερα

Ποσοτικοποίηση της επικινδυνότητας στον εργασιακό χώρο Εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου Μελέτη επικινδυνότητας εργασιακού χώρου

Ποσοτικοποίηση της επικινδυνότητας στον εργασιακό χώρο Εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου Μελέτη επικινδυνότητας εργασιακού χώρου Ποσοτικοποίηση της επικινδυνότητας στον εργασιακό χώρο Εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου Μελέτη επικινδυνότητας εργασιακού χώρου Γιάννης Σταθόπουλος Μηχανολόγος Μηχανικός Κεντρικός Συντονιστής Υγείας Ασφάλειας

Διαβάστε περισσότερα

EcoMentor Project No: PL01-KA

EcoMentor Project No: PL01-KA EcoMentor Project No: 2016-1-PL01-KA202-026809 Πρότυπο επαγγελματικών ικανοτήτων για τους μέντορες στον τομέα της οικολογικής βιομηχανίας (αρχική έκδοση) 1 Τίτλος Εγγράφου: Αριθμός Πνευματικού Προϊόντος:

Διαβάστε περισσότερα

Θεματική Ενότητα: ΔΕΟ 11 Εισαγωγή στη Διοικητική Επιχειρήσεων και Οργανισμών. 1 η Γραπτή Εργασία. Ενδεικτικές Απαντήσεις

Θεματική Ενότητα: ΔΕΟ 11 Εισαγωγή στη Διοικητική Επιχειρήσεων και Οργανισμών. 1 η Γραπτή Εργασία. Ενδεικτικές Απαντήσεις Πρόγραμμα Σπουδών: Διοίκηση Επιχειρήσεων και Οργανισμών Θεματική Ενότητα: ΔΕΟ 11 Εισαγωγή στη Διοικητική Επιχειρήσεων και Οργανισμών Ακαδημαϊκό Έτος: 2018-19 1 η Γραπτή Εργασία Ενδεικτικές Απαντήσεις Θέμα

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Έργων. Ενότητα 1: Εισαγωγή στη διαχείριση έργου (ιστορία, πρότυπα, ενοποίηση)

Διαχείριση Έργων. Ενότητα 1: Εισαγωγή στη διαχείριση έργου (ιστορία, πρότυπα, ενοποίηση) Διαχείριση Έργων Ενότητα 1: Εισαγωγή στη διαχείριση έργου (ιστορία, πρότυπα, ενοποίηση) Μπεληγιάννης Γρηγόριος Σχολή Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Αγροτικών Προϊόντων

Διαβάστε περισσότερα

Τα GIS στην Πρόληψη και ιαχείριση των Φυσικών Καταστροφών

Τα GIS στην Πρόληψη και ιαχείριση των Φυσικών Καταστροφών Ηµερίδα: Πρόληψη - ιαχείριση των Φυσικών Καταστροφών. Ο ρόλος του Αγρονόµου Τοπογράφου Μηχανικού Τα GIS στην Πρόληψη και ιαχείριση των Φυσικών Καταστροφών Γεώργιος Ν.Φώτης Αναπληρωτής Καθηγητής ΠΘ Kωστής

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΠΡΟΙΌΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ

ΜΑΘΗΜΑ: ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΠΡΟΙΌΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΠΡΟΙΌΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΟΥ Έρευνα μάρκετινγκ Τιμολόγηση Ανάπτυξη νέων προϊόντων ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Τμηματοποίηση της αγοράς Κανάλια

Διαβάστε περισσότερα

Ελληνική Εταιρεία Πιστοποιημένων Απεντομωτών (Ε.Ε.Π.Α.)

Ελληνική Εταιρεία Πιστοποιημένων Απεντομωτών (Ε.Ε.Π.Α.) Ελληνική Εταιρεία Πιστοποιημένων Απεντομωτών (Ε.Ε.Π.Α.) ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 2_Egxeiridio_Poiothtas_v03 Σελίδα 1 από 16 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ σελίδα ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΕΠΑ 3 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Έργων Πληροφορικής

Διαχείριση Έργων Πληροφορικής Διαχείριση Έργων Πληροφορικής Εισαγωγικό εργαστήριο Ευαγγελία Μανιαδή 27 & 28 Φεβρουαρίου 2018 Μάθημα στο eclass Ονομασία: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ - ΕΑΡΙΝΟ 2018 Κωδικός Μαθήματος στο eclass: TP364

Διαβάστε περισσότερα

15. ΠΩΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ Η ΎΛΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

15. ΠΩΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ Η ΎΛΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 15. ΠΩΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ Η ΎΛΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Οικονομική Θεωρία & Ποσοτική Ανάλυση Διδακτική Ενότητα 1: Οικονομική Ανάλυση Σκοπός της συγκεκριμένης διδακτικής ενότητας είναι να αποτυπωθούν οι βασικές αρχές

Διαβάστε περισσότερα

Operations Management Διοίκηση Λειτουργιών

Operations Management Διοίκηση Λειτουργιών Operations Management Διοίκηση Λειτουργιών Διδάσκων: Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου xgr@otenet.gr 3 η εβδομάδα μαθημάτων 1 Το περιεχόμενο της σημερινής ημέρας Συστήµατα προγραµµατισµού, ελέγχου και διαχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

Αναλυτικό Πρόγραμμα Μαθηματικών

Αναλυτικό Πρόγραμμα Μαθηματικών Αναλυτικό Πρόγραμμα Μαθηματικών Σχεδιασμός... αντιμετωπίζει ενιαία το πλαίσιο σπουδών (Προδημοτική, Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο), είναι συνέχεια υπό διαμόρφωση και αλλαγή, για να αντιμετωπίζει την εξέλιξη,

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Μονάδα 8.1: Επαγγελματικοί ρόλοι και προφίλ για την παρακολούθηση και την εποπτεία.

Εκπαιδευτική Μονάδα 8.1: Επαγγελματικοί ρόλοι και προφίλ για την παρακολούθηση και την εποπτεία. Εκπαιδευτική Μονάδα 8.1: Επαγγελματικοί ρόλοι και προφίλ για την παρακολούθηση και την εποπτεία. Η παρακολούθηση ενός project κινητικότητας. Η διαδικασία παρακολούθησης ενός διακρατικού project κινητικότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 1 Στρατηγική Στρατηγική είναι ο καθορισμός των βασικών μακροπρόθεσμων στόχων και σκοπών μιας επιχείρησης, η επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης. Διοικητική Επιστήμη και Λήψη Αποφάσεων

Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης. Διοικητική Επιστήμη και Λήψη Αποφάσεων Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης Διοικητική Επιστήμη και Λήψη Αποφάσεων Η πολυπλοκότητα των αποφάσεων Αυξανόμενη πολυπλοκότητα λόγω: Ταχύτητας αλλαγών στο εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης. Έντασης

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Πρόλογος... 15 Σημείωμα του συγγραφέα... 18 Υποστηρικτικό υλικό... 22

Περιεχόμενα. Πρόλογος... 15 Σημείωμα του συγγραφέα... 18 Υποστηρικτικό υλικό... 22 Περιεχόμενα Πρόλογος........................................................ 15 Σημείωμα του συγγραφέα............................................ 18 Υποστηρικτικό υλικό................................................

Διαβάστε περισσότερα