ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2016) 49 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ σχετικά με μια στρατηγική της ΕΕ για το υγροποιημένο φυσικό αέριο και την αποθήκευση φυσικού αερίου {SWD(2016) 23 final} EL EL

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΥΓΡΟΠΟΙΗΜΕΝΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ (ΥΦΑ) ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΓΟΡΑ Το έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Στρατηγική πλαίσιο για μια ανθεκτική Ενεργειακή Ένωση με μακρόπνοη πολιτική για την κλιματική αλλαγή» 1 αποτελεί απτή έκφραση της φιλοδοξίας της ΕΕ να πραγματοποιήσει τη μετάβαση σε βιώσιμο, ασφαλές και ανταγωνιστικό ενεργειακό σύστημα. Σε αυτό το πλαίσιο, εξέχουσα σημασία έχουν η ενεργειακή απόδοση «ως πηγή ενέργειας από μόνη της» και η ανάπτυξη πηγών ενέργειας με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Όπως τονίζεται στην ανακοίνωση με τίτλο Κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης 2, οι γεωπολιτικές προκλήσεις που συνδέονται με την εξασφάλιση ασφαλούς και ανθεκτικού εφοδιασμού ορυκτών καυσίμων παραμένουν επίσης σημαντικές, ιδίως όσον αφορά τα βασικά προϊόντα για τα οποία η ΕΕ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές. Στο πλαίσιο αυτό, η περαιτέρω διαφοροποίηση του εφοδιασμού της ΕΕ με φυσικό αέριο εξακολουθεί να αποτελεί βασικό στόχο, ιδίως επειδή η εγχώρια παραγωγή στην ΕΕ θα εξακολουθήσει να μειώνεται κατά τις προσεχείς δεκαετίες. Η τρωτότητα λόγω της αυξανόμενης εξάρτησης από τις εισαγωγές μπορεί επίσης να μετριαστεί αν το σύστημα φυσικού αερίου παραμείνει ευέλικτο και ικανό να ανταποκρίνεται στις διακυμάνσεις της προσφοράς. Η παρούσα στρατηγική αποσκοπεί στην αξιοποίηση του δυναμικού του υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) και της αποθήκευσης φυσικού αερίου για να καταστεί το σύστημα φυσικού αερίου της ΕΕ πιο διαφοροποιημένο και ευέλικτο, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στο βασικό στόχο της Ενεργειακής Ένωσης για ασφαλή, ανθεκτικό και ανταγωνιστικό εφοδιασμό με φυσικό αέριο. Όσον αφορά το ΥΦΑ, η προοπτική δραματικής αύξησης (50%) της παγκόσμιας προσφοράς κατά τα επόμενα έτη και, ως εκ τούτου, χαμηλότερων τιμών συνιστά σημαντική ευκαιρία για την ΕΕ, ιδίως όσον αφορά την ασφάλεια και την ανθεκτικότητα του εφοδιασμό με φυσικό αέριο. Ενώ πολλά κράτη μέλη διαθέτουν ώριμες και με μεγάλη ρευστότητα αγορές φυσικού αερίου, όπως καθίσταται σαφές από τη στρατηγική για την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ 3 και την ανακοίνωση σχετικά με τη βραχυπρόθεσμη αντοχή του ευρωπαϊκού συστήματος φυσικού αερίου 4, τέσσερα κράτη μέλη στις περιοχές της Βαλτικής, της Κεντροανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από έναν και μοναδικό προμηθευτή, γεγονός που τα καθιστά ευάλωτα σε διαταραχές του εφοδιασμού. Τα εν λόγω κράτη μέλη πρέπει να αναπτύξουν ταχέως την πρόσβασή τους σε ευρύ φάσμα πηγών ενέργειας, και η διαθεσιμότητα υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά σε αυτό, παράλληλα με υφιστάμενες ενεργειακές πηγές μέσω αγωγών, την αποθήκευση φυσικού αερίου, την ανάπτυξη του νότιου διαδρόμου φυσικού αερίου και με μεγάλη ρευστότητα κόμβων φυσικού αερίου στη Μεσόγειο. Ζωτική σημασία έχουν επίσης τα μέτρα ενεργειακής απόδοσης και οι ενεργειακές πηγές με χαμηλότερες ανθρακούχες εκπομπές, όπως οι ανανεώσιμες πηγές, ενώ θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα όσον αφορά τις επενδύσεις σε υποδομές υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) ή φυσικού αερίου 1 COM(2015)80. 2 COM(2015) COM(2014) COM(2014)654. 2

3 ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος περιχαράκωσης σε συγκεκριμένες τεχνολογίες ή μη αξιοποιήσιμων περιουσιακών στοιχείων σε υποδομές ορυκτών καυσίμων. Το ΥΦΑ μπορεί επίσης να αποφέρει οφέλη ως προς την ανταγωνιστικότητα, καθώς οι αγορές εκτίθενται σε μεγαλύτερες ανταγωνιστικές προκλήσεις από διεθνείς προμηθευτές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο αντίκτυπος αυτών των αλλαγών μπορεί να είναι σημαντικός, όπως στην περίπτωση της Λιθουανίας. Προκειμένου να αξιοποιήσει τις πλήρεις δυνατότητες της πρόσβασης σε μία αναπτυσσόμενη διεθνή αγορά ΥΦΑ και να καταστεί ελκυστική αγορά για τους προμηθευτές, η ΕΕ πρέπει να προχωρήσει στις εξής τρεις κινήσεις: Πρώτον, πρέπει να διασφαλίσει ότι υφίστανται οι απαραίτητες υποδομές για την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς και να επιτρέψει σε όλα τα κράτη μέλη να επωφεληθούν από την πρόσβαση σε διεθνείς αγορές ΥΦΑ, είτε άμεσα είτε μέσω άλλων κρατών μελών. Αυτό επείγει ιδιαίτερα για τα κράτη μέλη που εξαρτώνται σε υπερβολικό βαθμό από έναν και μοναδικό προμηθευτή. Δεύτερον, η ΕΕ πρέπει να ολοκληρώσει την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου ώστε να στέλνει τα σωστά μηνύματα όσον αφορά τις τιμές, τόσο για να προσελκύει ΥΦΑ εκεί που υπάρχει ανάγκη για αυτό όσο και για να καταστήσει δυνατή την πραγματοποίηση των απαραίτητων επενδύσεων σε υποδομές. Τρίτον, η ΕΕ πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της στενής συνεργασίας με διεθνείς εταίρους για να προάγει ελεύθερες, διαφανείς και με μεγάλη ρευστότητα παγκόσμιες αγορές ΥΦΑ. Αυτό σημαίνει εντατικοποίηση των διαλόγων με τρέχοντες και μελλοντικούς προμηθευτές, καθώς και με άλλους μείζονες καταναλωτές ΥΦΑ, ώστε να αρθούν τα εμπόδια για την εμπορία ΥΦΑ στις παγκόσμιες αγορές. Εκτός από τη βελτίωση της ασφάλειας και της ανταγωνιστικότητας, το ΥΦΑ έχει τη δυνατότητα, σε ορισμένες περιπτώσεις, να μειώσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, και, ως εκ τούτου, να στηρίξει τον στόχο της ΕΕ για τη βιωσιμότητα. Εν προκειμένω, οι μεταφορές αποτελούν κλάδο καθοριστικής σημασίας, στον οποίο διαρκώς θα αυξάνεται η χρήση ΥΦΑ ως εναλλακτικής λύσης αντί των καυσίμων πλοίων για τη ναυτιλία και του ντίζελ για τα βαρέα επαγγελματικά οχήματα όπως τα φορτηγά. Το ΥΦΑ μικρής κλίμακας μπορεί επίσης να συμβάλει στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της παροχής θέρμανσης και ηλεκτρικής ενέργειας, για παράδειγμα στη βιομηχανία ή σε άλλους καταναλωτές σε απομακρυσμένες και/ή εκτός δικτύου περιοχές οι οποίες εξαρτώνται επί του παρόντος από περισσότερο ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα. Η μεταβαλλόμενη κατάσταση στις αγορές φυσικού αερίου σημαίνει επίσης αλλαγή για τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου της ΕΕ, οι οποίες διαδραματίζουν βασικό ρόλο στη βελτιστοποίηση της χρήσης υποδομών φυσικού αερίου και την εξισορρόπηση του συστήματος. Έχουν ζωτική σημασία οι αξιόπιστες και επαρκείς εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου για την ενεργειακή ασφάλεια και ανθεκτικότητα σε περιόδους σοβαρής διαταραχής του εφοδιασμού. Ωστόσο, όπως συμβαίνει και με το ΥΦΑ, δεν αξιοποιούνται, επί του παρόντος, όλες οι δυνατότητες συμβολής της αποθήκευσης στην ασφάλεια και την ανθεκτικότητα του φυσικού 3

4 αερίου. Οι επενδύσεις σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου παρακωλύονται από εμπόδια που μειώνουν τη διασυνοριακή διαθεσιμότητα του αποθηκευμένου φυσικού αερίου μεταξύ κρατών μελών, καθώς και από δυσμενείς συνθήκες της αγοράς. Τα κέρδη των επιχειρήσεων αποθήκευσης βρίσκονται υπό πίεση, γεγονός που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο όχι μόνο προγραμματισμένες μελλοντικές επενδύσεις, αλλά και τα υφιστάμενα επίπεδα αποθηκευτικής ικανότητας. Η στρατηγική αυτή, με την οποία τηρείται δέσμευση στη στρατηγική πλαίσιο για την Ενεργειακή Ένωση και η οποία διαμορφώθηκε σε διαβούλευση με ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων μερών 5, εμβαθύνει λεπτομερέστερα στα ανωτέρω ζητήματα και συνάγει συμπεράσματα ως προς τα συγκεκριμένα μέτρα που ενδεχομένως είναι αναγκαία. 5 Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή πραγματοποίησε τρίμηνη δημόσια διαβούλευση, τα αποτελέσματα της οποίας αναλύονται περαιτέρω στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την παρούσα ανακοίνωση. 4

5 1. ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΤΩΝ ΚΕΝΩΝ ΣΕ ΥΠΟΔΟΜΕΣ Υποδομές ΥΦΑ Στη διάρκεια αρκετών δεκαετιών, η ΕΕ έχει δημιουργήσει ένα πολύ εκτεταμένο δίκτυο φυσικού αερίου που εκτείνεται σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Εκτός από τη σημαντική εσωτερική παραγωγή, επωφελείται από συνδέσεις με αγωγούς με ορισμένες από τις χώρες που αποτελούν τις μεγαλύτερες πηγές εφοδιασμού με φυσικό αέριο, όπως η Ρωσία, η Νορβηγία και η Αλγερία. Οι υφιστάμενοι τερματικοί σταθμοί ΥΦΑ της ΕΕ παρέχουν επαρκή συνολική ικανότητα επαναεριοποίησης, με περαιτέρω προγραμματισμένες προσθήκες 6. Ωστόσο, η κατανομή τους στην ΕΕ δεν είναι η βέλτιστη, γεγονός που αποτελεί έναν από τους παράγοντες οι οποίοι συμβάλλουν στην ευπάθεια του εφοδιασμού ορισμένων κρατών μελών που έχουν ελάχιστη ή καμία δυνατότητα επιλογής του προμηθευτή φυσικού αερίου. Ταυτόχρονα, οι υφιστάμενοι τερματικοί σταθμοί σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν παρουσιάσει, κατά τα τελευταία έτη, σχετικά χαμηλό ποσοστό αξιοποίησης 7, λόγω υψηλότερων τιμών ΥΦΑ στην Ασία, οι οποίες προσελκύουν φορτία μακριά από την Ευρώπη, καθώς και λόγω ανταγωνισμού από το φυσικό αέριο που μεταφέρεται με αγωγούς. Η πρόκληση της μη βέλτιστης κατανομής των τερματικών σταθμών ΥΦΑ μπορεί να αντιμετωπιστεί είτε με την κατασκευή νέων τερματικών σταθμών στις κατάλληλες τοποθεσίες είτε με τη βελτίωση της πρόσβασης στους υφιστάμενους τερματικούς σταθμούς. Η αυξημένη διασύνδεση με κόμβους φυσικού αερίου με μεγάλη ρευστότητα, όπου πραγματοποιούνται εμπορικές συναλλαγές φυσικού αερίου από υφιστάμενους τερματικούς σταθμούς ΥΦΑ ή από ενεργειακές πηγές μέσω αγωγών, θα βελτιώσει την ασφάλεια του εφοδιασμού για εκείνα τα κράτη μέλη που επί του παρόντος έχουν πρόσβαση μόνο σε περιορισμένο αριθμό πηγών εφοδιασμού, ενώ παράλληλα θα συμβάλει στην ολοκλήρωση των αγορών σε διασυνοριακό επίπεδο. Για κάθε νέα υποδομή, το βασικό ζήτημα είναι η εμπορική βιωσιμότητα. Για έναν τερματικό σταθμό ΥΦΑ, αυτή μπορεί να εξαρτάται από την πρόσβαση που διαθέτει σε μια ευρύτερη από απλώς μια εθνική αγορά 8. Επίσης, η εμφάνιση πλωτών μονάδων αποθήκευσης και επαναεριοποίησης (FSRU) ως οικονομικά αποδοτικών λύσεων έχει επίσης αλλάξει τη δυναμική των επενδύσεων σε εισαγωγική ικανότητα 9. Από το παράδειγμα της FSRU Klaipėda προκύπτει ότι και μόνο η προοπτική μιας νέας πηγής ΥΦΑ στην αγορά μπορεί να προκαλέσει βελτιώσεις όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο και τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας των τιμών Πίνακας που απεικονίζει την εισαγωγική ικανότητα των υφιστάμενων και προγραμματισμένων τερματικών σταθμών ΥΦΑ περιλαμβάνεται στο τμήμα 4 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (SWD(2016)23). 7 20%, σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο του 33%. Βλ. επίσης έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 8 Το έργο στο Krk (Κροατία) αποτελεί σαφές σχετικό παράδειγμα. 9 Λόγω χαμηλότερου επενδυτικού κόστους και συντομότερων χρονικών διαστημάτων κατασκευής. Οι τελευταίοι έξι τερματικοί σταθμοί ΥΦΑ που δημιουργήθηκαν ήταν όλοι FSRU. 10 Βλ. τμήμα 4 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 5

6 Παρά την ορθή οικονομική τεκμηρίωση, η χρηματοδότηση τερματικών σταθμών ΥΦΑ ή άλλων επενδύσεων υποδομής ενδέχεται ακόμη να αντιμετωπίζει προκλήσεις. Καταρχήν, οι τερματικοί σταθμοί ΥΦΑ θα πρέπει να χρηματοδοτούνται μέσω τιμολόγησης, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις οι παράγοντες της αγοράς φέρουν τον σχετικό επενδυτικό κίνδυνο 11. Τα κονδύλια της ΕΕ μπορούν να βοηθήσουν να αντισταθμιστεί η ανεπαρκής εμπορική βιωσιμότητα των τερματικών σταθμών που είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Άλλη πηγή μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης για υποδομές ΥΦΑ ενδεχομένως να είναι δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ). Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι σημαντική η πλήρης εξέταση της οικονομικής σκοπιμότητας για νέους τερματικούς σταθμούς και η επιλογή των πλέον αποδοτικών λύσεων 12. Υποδομές αποθήκευσης Η συνολική αποθηκευτική ικανότητα φυσικού αερίου στην ΕΕ αυξάνεται σημαντικά κατά τα τελευταία 10 έτη, γεγονός που έχει οδηγήσει, σε συνδυασμό με εναλλακτικούς μηχανισμούς ευελιξίας, όπως καλύτερες διασυνοριακές εμπορικές ροές, ευελιξία αγωγών, και την αυξημένη διαθεσιμότητα ΥΦΑ, σε πλεονάζουσα αποθηκευτική ικανότητα σε ορισμένες περιοχές και μικρότερες διαφορές μεταξύ θερινών και χειμερινών τιμών φυσικού αερίου. Η διαθεσιμότητα και το είδος των αποθηκευτικών υποδομών διαφέρουν σημαντικά εντός της ΕΕ ανάλογα με το ενεργειακό μείγμα, το χαρτοφυλάκιο εφοδιασμού και τις γεωλογικές συνθήκες 13. Σε γενικές γραμμές, η βελτίωση της διασυνδεσιμότητας και της περιφερειακής συνεργασίας θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα καλύτερη και πιο αποδοτική χρήση της αποθήκευσης. Επιπλέον, ορισμένες γειτονικές χώρες της ΕΕ, όπως η Ουκρανία, διαθέτουν σημαντική αποθηκευτική ικανότητα που θα μπορούσε, καταρχήν, να αναπτυχθεί περαιτέρω και να συνδεθεί με το δίκτυο φυσικού αερίου της ΕΕ 14. Εάν η εν λόγω ικανότητα ήταν διαθέσιμη για τον εφοδιασμό της ΕΕ, η ΕΕ θα μπορούσε να βελτιστοποιήσει τις ιδίες ποσότητες αποθηκευμένου φυσικού αερίου. Μολονότι η τρέχουσα αποθηκευτική ικανότητα φαίνεται επαρκής, απαιτείται ακόμη προσαρμογή της διασύνδεσης και της κανονιστικής ρύθμισης για να βελτιωθεί η διασυνοριακή και ευρύτερη περιφερειακή διαθεσιμότητά της. Σύνδεση ΥΦΑ και αποθήκευσης με τις αγορές Ο κανονισμός ΔΕΔ-Ε 15, που εκδόθηκε το 2013 μαζί με τον χρηματοδοτικό μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη», έχει θεσπίσει ένα σταθερό ευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής για τη στήριξη και των υποδομών φυσικού αερίου της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς, 11 Εξαιρούμενοι τερματικοί σταθμοί: βλ. επίσης τμήματα 3 και 4 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 12 Δεν θα επιτρέπεται καμιά κρατική ενίσχυση, καταρχήν, εάν η ανεπαρκής αξιοποίηση των υφιστάμενων σχετικών υποδομών υποδεικνύει ότι δεν απαιτούνται νέες υποδομές. 13 Βλ. τμήμα 5 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 14 Βλ. επίσης τμήμα 5 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 15 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 347/2013 σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές. ΕΕ L 115 της , σ

7 των τερματικών σταθμών ΥΦΑ και της αποθήκευσης), προσδιορίζοντας τα έργα που χρειάζεται η Ευρώπη και διασφαλίζοντας την έγκαιρη υλοποίησή τους 16. Η υλοποίηση της πολιτικής για τα ΔΕΔ-Ε έχει ενισχυθεί περαιτέρω με περιφερειακές ομάδες υψηλού επιπέδου που εστιάζουν στις περιοχές οι οποίες έχουν χαρακτηριστεί ευάλωτες κατά τις προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων του 2014 για το φυσικό αέριο στην ΕΕ και στον τερματισμό της κατάστασης της Ιβηρικής Χερσονήσου ως «ενεργειακής νησίδας» 17. Οι ομάδες αυτές έχουν συμφωνήσει σε περιορισμένο αριθμό βασικών έργων κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ), τα οποία θα πρέπει να υλοποιηθούν κατά προτεραιότητα και επειγόντως. Ενωσιακές υποδομές που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τη στρατηγική ΥΦΑ και αποθήκευσης. Ελλείποντες κρίκοι: Υποδομές που πρόκειται να κατασκευαστούν/ενισχυθούν για τη βελτίωση των συνδέσεων των τερματικών σταθμών ΥΦΑ με την εσωτερική αγορά. Με γαλάζιες κουκκίδες σημειώνονται οι υφιστάμενοι τερματικοί σταθμοί ΥΦΑ. Η στρατηγική ΥΦΑ και αποθήκευσης προσδιόρισε ένα υποσύνολο αυτών των έργων το οποίο συμβάλλει ειδικά στους στόχους της (βλ. χάρτη) 18. Από μοντελοποίηση 19 προκύπτει ότι η 16 Ο δεύτερος ενωσιακός κατάλογος έργων κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ) εγκρίθηκε στις 18 Νοεμβρίου C(2015) 8052 final. 17 Στο δεκαετές σχέδιο ανάπτυξης δικτύου του 2015 η Ιβηρική χερσόνησος χαρακτηρίζεται ως περιοχή μη ενοποιημένη με την υπόλοιπη ΕΕ και, ως εκ τούτου, εκτεθειμένη στην αστάθεια των τιμών στην παγκόσμια αγορά ΥΦΑ. 18 Λεπτομερής κατάλογος και περιγραφή των έργων παρατίθεται στο τμήμα 7 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 19 Τα αποτελέσματα της μοντελοποίησης, τόσο για το ΥΦΑ όσο και για την αποθήκευση, καθώς και περαιτέρω πληροφορίες παρατίθενται στο τμήμα 8 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 7

8 υλοποίηση των εν λόγω βασικών ΕΚΕ θα τερματίσει την εξάρτηση από μία και μοναδική πηγή και θα δώσει σε όλα τα κράτη μέλη πρόσβαση σε ΥΦΑ, είτε μέσω τερματικών σταθμών είτε έμμεσα 20, μέσω διασυνδέσεων και/ή πρόσβασης σε κόμβους φυσικού αερίου με μεγάλη ρευστότητα. Τα έργα αυτά θα αποφέρουν πραγματική ασφάλεια του εφοδιασμού ανταγωνισμό ως προς τις τιμές φυσικού αερίου για τις αγορές της ΕΕ. Πιο συγκεκριμένα: η ομάδα της διασυνδεσιμότητας της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (CESEC) προσδιόρισε έξι βασικά έργα προτεραιότητας που συμβάλλουν στην πρόσβαση σε ΥΦΑ για όλες τις χώρες της περιοχής κατά μήκος δύο κύριων διαδρόμων, από τον τερματικό σταθμό του Krk προς τα ανατολικά και από την Ελλάδα προς βορρά η ομάδα του σχεδίου διασύνδεσης των αγορών ενέργειας της περιοχής της Βαλτικής (ΒΕΜΙΡ) προσδιόρισε έξι βασικά έργα προτεραιότητας που συμβάλλουν στην πρόσβαση σε ΥΦΑ και αποθήκευση στην περιοχή, με τη σύνδεση των τριών κρατών της Βαλτικής και της Φινλανδίας στο ευρωπαϊκό δίκτυο και η ομάδα υψηλού επιπέδου για τη Νοτιοδυτική Ευρώπη προσδιόρισε δύο έργα που θα χρησιμεύσουν για την εξάλειψη των σημείων συμφόρησης και τη σύνδεση των περιφερειακών αγορών. Επιπλέον, μέσα από ανάλυση, έχει επανειλημμένα επισημανθεί η έλλειψη διαφοροποίησης του εφοδιασμού στην Ιρλανδία, καθώς και ότι η Κύπρος και η Μάλτα αποτελούν ενεργειακές νησίδες. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να δεσμευτούν ότι θα κινηθούν προς την κατεύθυνση ταχέων τελικών επενδυτικών αποφάσεων επί των εν λόγω έργων προτεραιότητας, η ολοκλήρωση των οποίων θα διασφαλίσει ότι το σύνολο της ΕΕ έχει πρόσβαση σε πολλαπλές πηγές φυσικού αερίου. Με τον τρόπο αυτό, θα συμβάλουν σε μεγάλο βαθμό στον οικονομικά προσιτό και ασφαλή εφοδιασμό με φυσικό αέριο όλων των πολιτών της ΕΕ. Η Επιτροπή θα επισημαίνει την πρόοδο και τις πρόσθετες απαιτούμενες δράσεις ανά έργο στην ετήσια έκθεσή της σχετικά με την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης. Σημεία δράσης: Η Επιτροπή στηρίζει τις εργασίες που πραγματοποιούνται στις ανωτέρω αναφερόμενες ομάδες υψηλού επιπέδου και ενθαρρύνει τα κράτη μέλη και τους φορείς υλοποίησης των έργων να επιταχύνουν τις τελικές αποφάσεις σχετικά με αυτά τα βασικά έργα κατά προτεραιότητα. Καλεί τα κράτη μέλη και τις περιφερειακές ομάδες να σημειώσουν ταχεία πρόοδο στον τομέα αυτό και στην εξαγωγή ταχέων συμπερασμάτων σχετικά με τη μελλοντική βιωσιμότητα των τερματικών σταθμών ΥΦΑ. Η πρόοδος θα πρέπει να συζητείται στο πλαίσιο του προσφάτως συσταθέντος φόρουμ για τις ενεργειακές υποδομές 20 Από μοντελοποίηση προκύπτει επίσης η ύπαρξη ανάγκης να ολοκληρωθεί ο διάδρομος Βορρά-Νότου στην Κεντρική Ευρώπη ώστε το φυσικό αέριο να κυκλοφορεί ελεύθερα προς όλες τις κατευθύνσεις. 8

9 θα πρέπει να επιταχυνθούν οι εργασίες για την ολοκλήρωση των αναλύσεων κόστους/οφέλους, προκειμένου να προσδιοριστούν οι συγκριτικά βέλτιστοι τερματικοί σταθμοί ΥΦΑ και/ή περαιτέρω διασυνδέσεις για τη σύνδεσή τους με τις αγορές και σε συνεργασία με τις περιφερειακές ομάδες, η Επιτροπή θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι φορείς υλοποίησης των έργων είναι ενήμεροι για τις διαθέσιμες δυνατότητες χρηματοδότησης των έργων (δηλ. στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων, του χρηματοδοτικού μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» και, κατά περίπτωση, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης) και ότι εξετάζονται οι τεχνικές λύσεις (όπως οι FSRU), με ιδιαίτερη προσοχή σε έργα που επηρεάζονται από εμπόδια ή καθυστερήσεις. 2. ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ: ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ, ΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ Καθιστώντας την ΕΕ ελκυστική αγορά για ΥΦΑ Εκτός από επαρκείς υποδομές, χρειάζονται επίσης λειτουργικές και με μεγάλη ρευστότητα αγορές φυσικού αερίου, προκειμένου οι καταναλωτές της ΕΕ να επωφεληθούν από τις δυνατότητες του ΥΦΑ ως προς τη διαφοροποίηση και, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, ως άκρως ανταγωνιστική εναλλακτική λύση αντί του φυσικού αερίου μέσω αγωγών. Έχει σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας, ιδίως της τρίτης δέσμης μέτρων για την ενέργεια και των κωδίκων δικτύου 21. Η συνεχής εφαρμογή όλων των διατάξεων αναμένεται να εξασφαλίσει την ανάδυση μιας πλήρως λειτουργικής εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου. Όπως οι ήδη υφιστάμενοι αγωγοί, και οι υφιστάμενοι τερματικοί σταθμοί ΥΦΑ υπόκεινται στην τρίτη δέσμη μέτρων για την ενέργεια. Μολονότι αυτή έχει ως στόχο να καταστήσει τα εξωτερικά σημεία εισόδου στην εσωτερική αγορά πιο ευέλικτα και αντιμετωπίζει την πρόσβαση τρίτων μερών ως τον κανόνα από ρυθμιστικής άποψης, σημαντικός αριθμός των τερματικών σταθμών ΥΦΑ εξαιρούνται επί του παρόντος από την πρόσβαση τρίτων μερών 22. Στο πλαίσιο αυτό, οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει: να εξακολουθήσουν να διασφαλίζουν ίσους όρους ανταγωνισμού για τους υφιστάμενους τερματικούς σταθμούς να διευκολύνουν την εισαγωγή νέων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που αφορούν νέες τεχνολογίες σε τερματικούς σταθμούς ΥΦΑ και να εξακολουθήσουν να επιβάλλουν διαφανείς, αποτελεσματικούς και βασιζόμενους στην αγορά μηχανισμούς κατανομής χωρητικότητας σε εξαιρούμενους τερματικούς σταθμούς ΥΦΑ, ώστε να προσελκύονται οι νεοεισερχόμενοι να φθάσουν στις αγορές φυσικού αερίου της ΕΕ. 21 Επίσης, οι κανόνες ανταγωνισμού εφαρμόζονται αυστηρά, ώστε να αποφεύγονται οι στρεβλώσεις της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου και να ενισχύεται η ασφάλεια του εφοδιασμού. 22 Βλ. τμήμα 4 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 9

10 Στις ευρωπαϊκές αγορές, ο ευκολότερος τρόπος συναλλαγής όσον αφορά τις προμήθειες ΥΦΑ είναι μέσω μεγάλης ρευστότητας κόμβων φυσικού αερίου, όπου υπάρχει μεγάλος αριθμός πωλητών και αγοραστών και το φυσικό αέριο προέρχεται από διάφορες πηγές. Προς το παρόν, περιορισμένος μόνο αριθμός κρατών μελών της ΕΕ διαθέτουν αγορές με επαρκή ρευστότητα 23. Σε άλλα μέρη της Ευρώπης, οι αγορές αερίου είναι πολύ λιγότερο αναπτυγμένες: οι κεντρικές, νοτιοδυτικές και νοτιοανατολικές περιοχές δεν διαθέτουν αγορές με επαρκή ρευστότητα και δεν έχουν πρόσβαση στις αγορές στα βορειοδυτικά. Υπάρχει κίνδυνος χώρες στις κεντρικές και νοτιοανατολικές περιοχές να μην απολαμβάνουν τα οφέλη που μπορεί να προσφέρει η πρόσβαση στις διεθνείς αγορές ΥΦΑ, και ο ανταγωνισμός στην αγορά φυσικού αερίου εν γένει. Ως εκ τούτου, είναι πολύ σημαντικό τα κράτη μέλη, σε συνεργασία με τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές (ΕΡΑ), να αναλάβουν κάθε αναγκαία δράση για την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου, την εξάλειψη των υπόλοιπων κανονιστικών, εμπορικών και νομικών φραγμών και την παροχή πρόσβασης για τις εν λόγω αγορές σε αποτελεσματικούς περιφερειακούς κόμβους φυσικού αερίου. Σε αρκετές περιπτώσεις 24, η περιφερειακή προσέγγιση έχει αποδειχθεί αποτελεσματική όσον αφορά τη χάραξη σωστής πορείας για τις χώρες προς τη βελτίωση της λειτουργίας της αγοράς οι εν λόγω περιφερειακές πρωτοβουλίες θα πρέπει να λαμβάνουν επίσης υπόψη τις προτεραιότητες αυτής της στρατηγικής ώστε να καταστεί η ΕΕ ελκυστική αγορά για το ΥΦΑ. Σημεία δράσης: Στο πλαίσιο του BEMIP, η Επιτροπή καλεί τις ΕΡΑ να εκπονήσουν σχέδιο δράσης, έως τα μέσα του 2016, στο οποίο να καθορίζονται τα μέτρα: i) για τη διαχείριση της λήξης της παρέκκλισης βάσει της τρίτης δέσμης, ώστε να ανοίξει πλήρως η αγορά φυσικού αερίου της Βαλτικής το συντομότερο δυνατό, και ii) για τον καθορισμό των αναγκαίων ενεργειών για τη δημιουργία ενιαίας ζώνης αγοράς Στο πλαίσιο της CESEC, η Επιτροπή καλεί τις ΕΡΑ να προτείνουν φιλόδοξο χάρτη πορείας με κανονιστικές λύσεις, έως τα μέσα του 2016, ο οποίος θα υποστηρίζει τη διαδικασία CESEC, και να υποβάλλουν τακτικά εκθέσεις προς την ομάδα υψηλού επιπέδου και τους υπουργούς σχετικά με την πρόοδο στο θέμα αυτό και Στο πλαίσιο της ομάδας υψηλού επιπέδου για τη νοτιοδυτική Ευρώπη, η Επιτροπή έχει στόχο να συνεργαστεί στενά, κατά προτεραιότητα, τόσο σε τεχνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο για να στηρίξει την ολοκλήρωση του ανατολικού άξονα φυσικού αερίου, ο οποίος είναι απαραίτητος για την καλύτερη σύνδεση της Ιβηρικής Χερσονήσου με την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου και να καταστήσει δυνατή την πρόσβαση σε κόμβους φυσικού αερίου με μεγάλη ρευστότητα, συμβάλλοντας έτσι στην περαιτέρω διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου φυσικού αερίου της ΕΕ. Αποθήκευση φυσικού αερίου στην εσωτερική αγορά 23 Οι αγορές αυτές καλύπτουν περίπου το 75% της συνολικής ζήτησης φυσικού αερίου στην ΕΕ (πηγή: ACER με βάση τον πρότυπο στόχο για το φυσικό αέριο). 24 Ιδίως του BEMIP, της CESEC και της Νοτιοδυτικής Ευρώπης. 10

11 Το περιφερειακό πλαίσιο καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ανάγκη και τη διαθεσιμότητα αποθηκευτικής ικανότητας, καθώς και τον ρόλο που διαδραματίζει η αποθήκευση στον εφοδιασμό σε φυσικό αέριο και την ενεργειακή ασφάλεια. Ως εκ τούτου, οι προσεγγίσεις όσον αφορά την κανονιστική ρύθμιση της αποθήκευσης ποικίλλουν σημαντικά μεταξύ χωρών και περιφερειών. Ομοίως, οι τιμολογήσεις της μεταφοράς προς και από τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης διαφέρουν σημαντικά εντός της ΕΕ σε ορισμένες περιπτώσεις, οι προμηθευτές πρέπει να πληρώνουν δύο φορές, κατά την εισροή και κατά την απόσυρση φυσικού αερίου. Αυτές οι δομές τιμολόγησης ενδεχομένως να καθιστούν την αποθήκευση φυσικού αερίου λιγότερο ελκυστική ή ακόμη και μη ανταγωνιστική, όταν οι τιμολογήσεις είναι υπέρμετρα υψηλές. Συνεπώς, το ζήτημα των τιμολογήσεων μεταφοράς προς και από τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης θα πρέπει να εξεταστεί κατά τις εργασίες για την εκπόνηση κωδίκων δικτύου σε επίπεδο ΕΕ, ώστε να εξασφαλιστούν ίσοι όροι μεταξύ ανταγωνιστικών μέσων ευελιξίας, ενώ οι δομές τιμολόγησης θα πρέπει να αντανακλούν το κόστος. Πρέπει επίσης να εξεταστούν τεχνολογικές πτυχές της αποθήκευσης, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι, στο μέλλον, οι νέες εγκαταστάσεις αποθήκευσης και υποδομές φυσικού αερίου μπορούν να δέχονται διαφορετικά είδη αερίου, περιλαμβανομένου του βιομεθανίου και άλλων αερίων από ανανεώσιμες πηγές. Με αυτόν τον τρόπο θα διευκολυνθεί η αυξημένη χρήση αποθηκευτικής ικανότητας για βιοαέριο και, ως εκ τούτου, η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Ωστόσο, οι διαχειριστές εγκαταστάσεων αποθήκευσης αντιμετωπίζουν μείωση της διαφοράς μεταξύ της τιμής του φυσικού αερίου κατά τη θερινή και χειμερινή περίοδο, με αποτέλεσμα χαμηλότερη κερδοφορία της αποθήκευσης φυσικού αερίου, πράγμα που καθιστά την αποθήκευση ευαίσθητη σε ενδεχόμενες αυξήσεις του κόστους. Προκειμένου να καταστεί δυνατή η πλήρης αξιοποίηση των δυνατοτήτων της αποθήκευσης ως ευέλικτου μέσου και να διασφαλιστεί η αποδοτική χρήση των υποδομών, οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να δίνουν τη δυνατότητα και να ενθαρρύνουν τους διαχειριστές εγκαταστάσεων αποθήκευσης να αναπτύσσουν και να προσφέρουν νέες υπηρεσίες οι οποίες να είναι ελεύθερα εμπορεύσιμες σε δευτερογενείς αγορές και σε διασυνοριακό επίπεδο. Οι εξελίξεις και οι ρυθμίσεις αυτές δεν θα πρέπει να εισάγουν διακρίσεις μεταξύ των χρηστών των εγκαταστάσεων αποθήκευσης. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των διαχειριστών θα διασφαλίζει ότι οι πάροχοι υπηρεσιών αποθήκευσης και οι πελάτες τους μπορούν να διαπραγματεύονται συμβατικούς όρους που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους με τον πλέον οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Η αυστηρή επιβολή κανόνων ανταγωνισμού θα διασφαλίζει ότι αυτό πράγματι συμβαίνει. Η στρατηγική της ΕΕ για την αποθήκευση θα πρέπει να περιλαμβάνει και τη βελτίωση της σύνδεσης των περιφερειακών αγορών, δεδομένου ότι η αποθήκευση έχει ακόμα δυνατότητες να επωφεληθεί από συνέργειες στην εσωτερική αγορά ενέργειας. Η αποτελεσματική χρήση των χώρων αποθήκευσης θα απαιτήσει από τα κράτη μέλη να συνεργάζονται στενά σε περιφερειακή βάση και να διαβουλεύονται με τις γειτονικές χώρες. Η ενισχυμένη περιφερειακή συνεργασία θα βελτιώσει την εμπιστοσύνη όσον αφορά τη διαθεσιμότητα και προσβασιμότητα των εγκαταστάσεων αποθήκευσης εκτός του εδάφους ενός κράτους μέλους. Στο πλαίσιο αυτό, και όσον αφορά τη συνεργασία μεταξύ κρατών μελών και περιφερειών, η κατανομή της αποθηκευτικής και μεταφορικής ικανότητας στα σημεία διασύνδεσης δεν 11

12 φαίνεται να είναι πάντοτε επαρκώς εναρμονισμένη, γεγονός που ενδέχεται να δημιουργεί προβλήματα συμφόρησης. Όσον αφορά την αποθηκευτική και μεταφορική ικανότητα στα σημεία διασύνδεσης, οι διαδικασίες κατανομής θα πρέπει να δίνουν τη δυνατότητα στους διαχειριστές να τις καταχωρούν ταυτόχρονα και με επαρκές χρονικό διάστημα πριν από τις ανάγκες τους αυτό θα μπορούσε να συμβάλει στη βελτίωση της περιφερειακής χρήσης της αποθήκευσης. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να συνεργάζονται και να διαβουλεύονται πιο στενά με τις γειτονικές χώρες για το θέμα αυτό. Σημεία δράσης: Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν επαρκή φυσική πρόσβαση στην αποθήκευση, καθώς και όσον αφορά τη χωρητικότητα στο δίκτυο διανομής η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να συνεργαστούν στενά με τις γειτονικές χώρες για να βελτιστοποιήσουν την περιφερειακή χρήση της αποθήκευσης και η Επιτροπή αποσκοπεί στη βελτιστοποίηση της χρήσης της αποθήκευσης μέσω της ολοκλήρωσης και προσαρμογής των κωδίκων δικτύου, όπου αυτό είναι απαραίτητο. Βελτιστοποίηση του ρόλου της αποθήκευσης για την ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο Μολονότι η διαθέσιμη αποθηκευτική ικανότητα στην ΕΕ φαίνεται επαρκής, ενδέχεται να υπάρχει κίνδυνος αναγκαστικού κλεισίματος ορισμένων εγκαταστάσεων, αν η ποσότητα του αποθηκευμένου φυσικού αερίου εξακολουθήσει να μειώνεται. Στις περισσότερες περιπτώσεις, θα ήταν τεχνικώς αδύνατο να ανοίξουν εκ νέου οι αποθηκευτικές εγκαταστάσεις και τυχόν κλείσιμο θα είναι μόνιμο. Ο κίνδυνος αυτός ενδέχεται να προκύψει από το γεγονός ότι η αγορά δεν αναγνωρίζει πλήρως τα οφέλη της ασφάλειας του εφοδιασμού που επιφέρει η αποθήκευση φυσικού αερίου για καταστάσεις κρίσης 25. Ορισμένα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν αυτήν την κατάσταση επιβάλλοντας υποχρεώσεις στρατηγικών αποθεμάτων και αποθήκευσης. Ενώ οι ποσότητες που χαρακτηρίζονται ως στρατηγικά αποθέματα αποσύρονται οριστικά από την αγορά, η υποχρέωση αποθήκευσης απαιτεί από τους παράγοντες της αγοράς να διαθέτουν και να διατηρούν αποθηκευμένο ορισμένο ελάχιστο επίπεδο φυσικού αερίου σε συγκεκριμένα χρονικά σημεία, ιδίως κατά τη χειμερινή περίοδο 26. Ωστόσο, για την αποφυγή περιττού κόστους για το σύστημα φυσικού αερίου, το οποίο θα μείωνε τη συνολική ανταγωνιστικότητα του φυσικού αερίου έναντι άλλων καυσίμων, αυτές οι υποχρεώσεις θα πρέπει να υπόκεινται σε αυστηρές προϋποθέσεις, λεπτομερώς καθορισμένες σε περιφερειακές εκτιμήσεις επικινδυνότητας, σχέδια προληπτικής δράσης και σχέδια έκτακτης ανάγκης, όπως προτείνεται σύμφωνα με τον αναθεωρημένο κανονισμό για την ασφάλεια του εφοδιασμού (SoS) 27. Ειδικότερα, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι αυτού του είδους τα μέτρα δεν επηρεάζουν αρνητικά την ικανότητα άλλων 25 Βλ. τμήμα 5 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 26 Βλ. τμήμα 6 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής για περισσότερες λεπτομέρειες. 27 Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με μέτρα κατοχύρωσης της ασφάλειας εφοδιασμού με φυσικό αέριο και την κατάργηση του κανονισμού 994/2010 του Συμβουλίου. 12

13 κρατών μελών να εξασφαλίζουν την παροχή φυσικού αερίου στους καταναλωτές τους ή την ανάπτυξη των εθνικών αγορών φυσικού αερίου. Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι όλοι οι παράγοντες της αγοράς στα κράτη μέλη έχουν πρόσβαση σε επαρκή αποθήκευση σε περιφερειακή βάση, η Επιτροπή θα καταβάλει προσπάθειες για να αρθούν οι υφιστάμενοι φραγμοί, συμπεριλαμβανομένων των κανονιστικών, αποτρέποντας την ανταγωνιστική χρήση της αποθήκευσης ως μέσου ευελιξίας του εφοδιασμού και για να διασφαλιστεί, στο πλαίσιο των περιφερειακών σχεδίων προληπτικής δράσης και έκτακτης ανάγκης, ότι μπορούν να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητές της. Σημεία δράσης: Με βάση την προτεινόμενη αναθεώρηση του κανονισμού για την ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο, η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να βελτιστοποιήσουν την αποτελεσματικότητα και την απόδοση της χρήσης της αποθήκευσης σε διασυνοριακό επίπεδο, μέσω περιφερειακών σχεδίων προληπτικής δράσης και έκτακτης ανάγκης και η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να αναλάβουν δράση, στο πλαίσιο των σχεδίων αυτών, για να διευκολυνθεί η διαθεσιμότητα της αποθήκευσης και η πρόσβαση σε αυτήν σε ευρύτερο περιφερειακό επίπεδο. 3. Η ΕΕ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΑΓΟΡΕΣ ΥΦΑ Επίκεινται μεγάλες αλλαγές στις διεθνείς αγορές ΥΦΑ, με ανάπτυξη σημαντικής ικανότητας υγροποίησης στην Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες για την περίοδο έως το 2020 και δυνατότητες για σημαντική μελλοντική προσφορά από αλλού, συμπεριλαμβανομένης της Μεσογείου 28. Οι τιμές του ΥΦΑ κατά τα προσεχή έτη αναμένεται ότι θα είναι χαμηλότερες από ό,τι στο πρόσφατο παρελθόν και, επομένως, οι εισαγωγές της ΕΕ ενδέχεται να αυξηθούν. Μια ευρύτερη και με μεγαλύτερη ρευστότητα παγκόσμια αγορά ΥΦΑ αποτελεί ευκαιρία για την ΕΕ. Ωστόσο, η παγκοσμιοποίηση της αγοράς ΥΦΑ διαθέτει επίσης μια σημαντική διάσταση εξωτερικής πολιτικής: ως μείζων εισαγωγέας ΥΦΑ (ο δεύτερος μεγαλύτερος μετά την Ιαπωνία), η ΕΕ έχει έντονο ενδιαφέρον να προάγει ελεύθερες, διαφανείς και με μεγάλη ρευστότητα αγορές ΥΦΑ σε όλο τον κόσμο. Προς τον σκοπό αυτό, η ΕΕ πρέπει να συνεργαστεί στενά με διεθνείς εταίρους και σε διεθνή φόρα για να διασφαλίσει ότι οι παράγοντες της αγοράς δεν αποτρέπονται από τη δημιουργία εμπορικών σχέσεων (π.χ. με εδαφικούς περιορισμούς) και ότι δεν υπάρχουν περιορισμοί στις ελεύθερες συναλλαγές, είτε υπό κανονικές συνθήκες της αγοράς είτε σε περίπτωση εξωτερικών κρίσεων. Τα μέσα της ΕΕ για την ενεργειακή διπλωματία, όπως περιγράφονται στο σχέδιο δράσης για την ενεργειακή 28 Βλ. τμήμα 2 του εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. 13

14 διπλωματία, θα πρέπει να κινητοποιηθούν ενεργά για την επιδίωξη του στόχου αυτού σε διμερή και πολυμερή πλαίσια, όπως προβλέπεται στα κάτωθι σημεία δράσης. Σημεία δράσης: Η Επιτροπή, σε συνεργασία με την Ύπατη Εκπρόσωπο και Αντιπρόεδρο, θα πρέπει να επιδιώξει τακτικές συζητήσεις σχετικά με το ΥΦΑ με την Αυστραλία και να συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με άλλους τρέχοντες και δυνητικούς προμηθευτές, όπως το Κατάρ, η Νιγηρία, η Αίγυπτος, η Αγκόλα, η Μοζαμβίκη, η Τανζανία, το Ισραήλ, ο Λίβανος, το Ιράν, το Ιράκ και η Λιβύη. Θα πρέπει επίσης να εξακολουθήσει να δίνεται προτεραιότητα στους διαλόγους υψηλού επιπέδου για την ενέργεια με την Αλγερία, τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Η ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστεί στενά με άλλους σημαντικούς εισαγωγείς ΥΦΑ, όπως η Ιαπωνία, ιδίως στο πλαίσιο της προεδρίας της στην ομάδα G7 το 2016, η Νότια Κορέα, η Κίνα και η Ινδία, με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, καθώς και σε πολυμερή φόρα, για την επιδίωξη κοινών συμφερόντων στην προώθηση διαφανών και με μεγάλη ρευστότητα αγορών ΥΦΑ, ανθεκτικών σε εξωτερικές κρίσεις. Σύμφωνα με την αναθεώρηση της απόφασης σχετικά με τις διακυβερνητικές συμφωνίες (ΔΣ), που δημοσιεύεται παράλληλα με την παρούσα ανακοίνωση, η Επιτροπή θα πρέπει να ελέγχει ότι οι σχετικές διακυβερνητικές συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών για το ΥΦΑ, είναι σύμφωνες με το δίκαιο της ΕΕ. 4. ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΥΦΑ ΩΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΚΑΥΣΙΜΟΥ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ, ΤΗ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Όπως αναφέρεται στην εισαγωγή, το ΥΦΑ έχει τη δυνατότητα, σε ορισμένες περιπτώσεις, να μειώσει τις τρέχουσες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, για παράδειγμα στον τομέα των μεταφορών, όταν αντικαθιστά καύσιμα όπως το ντίζελ ή το βαρύ μαζούτ. Η χρήση του ΥΦΑ σε φορτηγά οχήματα και στη ναυτιλία μπορεί να μειώσει τις εκπομπές διάφορων ρύπων, ενώ στην περίπτωση της ναυτιλίας, μπορεί να δώσει στον κλάδο τη δυνατότητα να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μείωσης της περιεκτικότητας σε θείο και άζωτο των καυσίμων πλοίων που χρησιμοποιούνται στις περιοχές ελέγχου των εκπομπών. Και στις δύο περιπτώσεις, η χρήση του ΥΦΑ μπορεί να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ιδίως όταν αναμειγνύεται με υγρό βιομεθάνιο, υπό την προϋπόθεση ότι ελαχιστοποιούνται οι εκπομπές μεθανίου (βλ. κατωτέρω). Το ίδιο μπορεί να ισχύσει και για μικρής κλίμακας χρήση ΥΦΑ για θέρμανση και ηλεκτρική ενέργεια, ενώ η ΕΕ θα πρέπει να εξακολουθήσει να στηρίζει την ανάπτυξη του ΥΦΑ ως εναλλακτικού καυσίμου στις περιπτώσεις που αντικαθιστά περισσότερο ρυπογόνα συμβατικά καύσιμα και όχι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σύμφωνα με τους στόχους της βιωσιμότητας. Οι ακριβείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις θα εξαρτηθούν από διάφορους παράγοντες σε διαφορετικά σημεία της εφοδιαστικής αλυσίδας του ΥΦΑ και θα πρέπει να εκτιμώνται κατά περίπτωση. Εν προκειμένω (όπως και για τους αγωγούς και γενικά για τη χρήση φυσικού αερίου), βασικός παράγοντας είναι η ποσότητα τυχόν εκπομπών μεθανίου, ενώ οι κατασκευαστές και οι διαχειριστές όλων των εγκαταστάσεων ή τεχνολογιών εφοδιασμού με ΥΦΑ θα πρέπει να αποσκοπούν στη μείωση των εν λόγω εκπομπών και, ως εκ τούτου, του συνολικού αντίκτυπου της χρήσης ΥΦΑ στα αέρια του θερμοκηπίου. 14

15 Άλλος ένας βασικός παράγοντας είναι η μακροπρόθεσμη διαθεσιμότητα εναλλακτικών λύσεων με χαμηλότερες ανθρακούχες εκπομπές. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και/ή η ενεργειακή απόδοση μπορεί να αποτελούν πολύ αποδοτικές οικονομικώς λύσεις σε πολλές περιπτώσεις και οι εν λόγω επιλογές θα πρέπει να εξετάζονται προσεκτικά μαζί με ενδεχόμενες αποφάσεις για υποδομές ΥΦΑ, ιδίως προκειμένου να αποφεύγεται η περιχαράκωση σε συγκεκριμένες τεχνολογίες ή σε μη αξιοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία. Περαιτέρω λεπτομέρειες για τα ανωτέρω ζητήματα παρατίθενται στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την παρούσα ανακοίνωση. Σημεία δράσης: Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν για την πλήρη εφαρμογή της οδηγίας 2014/94/ΕΕ για τα εναλλακτικά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάστασης σημείων ανεφοδιασμού ΥΦΑ κατά μήκος των διαδρόμων ΔΕΔ-Μ και σε θαλάσσιους λιμένες και λιμένες εσωτερικής ναυσιπλοΐας. Η Επιτροπή συνεχίζει να καταβάλλει προσπάθειες για τη θέσπιση εναρμονισμένου κανονιστικού πλαισίου και πλαισίου τυποποίησης που να ενθαρρύνει την ανάπτυξη ΥΦΑ στη ναυτιλία, σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη, μεταξύ άλλων, μέσω του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για την Αειφόρο Ναυτιλία. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η δημιουργία ανταγωνιστικών και με μεγάλη ρευστότητα αγορών, ούτως ώστε το ΥΦΑ και άλλες νέες προμήθειες φυσικού αερίου να μπορούν να φτάνουν και να ανταγωνίζονται με προηγουμένως απομονωμένες αγορές, είναι θεμελιώδους σημασίας για την επίτευξη των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης. Η ανάλυση της Επιτροπής δείχνει ότι η πλήρης εφαρμογή των βασικών ΕΚΕ που επισημαίνονται από τις ομάδες υψηλού επιπέδου θα άρει, ή τουλάχιστον θα μετριάσεις, τις κύριες αδυναμίες που έχουν προσδιοριστεί από τις προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων για το φυσικό αέριο. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας οι ελλείποντες κρίκοι στις υποδομές να κατασκευαστούν ταχέως και να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα για να προαχθούν ανταγωνιστικές και με μεγάλη ρευστότητα αγορές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που καθιστούν δυνατή την πρόσβαση σε ΥΦΑ και προωθούν νέους κόμβους φυσικού αερίου με μεγάλη ρευστότητα στις κεντρικές και νοτιοανατολικές περιοχές, την περιοχή της Βαλτικής και τις νοτιοδυτικές περιοχές, καθώς και τη Μεσόγειο. Εφόσον το επιτρέπουν οι γεωλογικές συνθήκες, η αποθήκευση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εξισορρόπηση της συνήθους ημερήσιας και εποχικής διακύμανσης της προσφοράς και της ζήτησης. Ωστόσο, θα μπορούσε να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα της χρήσης της αποθήκευσης στα κράτη μέλη, σε διασυνοριακό και σε περιφερειακό επίπεδο, τόσο υπό κανονικές συνθήκες της αγοράς και σε καταστάσεις κρίσης. Το ζήτημα αυτό θα πρέπει να εξεταστεί στα μελλοντικά περιφερειακά σχέδια προληπτικής δράσης και έκτακτης ανάγκης, βάσει της προτεινόμενης αναθεώρησης του κανονισμού για την ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο. Τα μέτρα που προσδιορίζονται στην παρούσα ανακοίνωση αφορούν την ουσία της Ενεργειακής Ένωσης και παρέχουν τη δυνατότητα επίτευξης του στόχου ασφαλούς και ανταγωνιστικής αγοράς φυσικού αερίου σε ολόκληρη την ΕΕ, αλλά θα απαιτηθεί αποφασιστική δράση, ιδίως σε επίπεδο κρατών μελών και σε περιφερειακό επίπεδο. Στην 15

16 ετήσια έκθεσή της για την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης, η Επιτροπή θα αναφερθεί στην πρόοδο που σημειώνεται όσον αφορά τους στρατηγικούς στόχους ΥΦΑ και αποθήκευσης που παρουσιάζονται στο παρόν έγγραφο, προσδιορίζοντας τυχόν απαιτούμενα πρόσθετα μέτρα. 16