Κλιματική αλλαγή, Περιβάλλον και Άνθρωπος

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Κλιματική αλλαγή, Περιβάλλον και Άνθρωπος"

Transcript

1 Κλιματική αλλαγή, Περιβάλλον και Άνθρωπος Δημ. Αλιφραγκής, Καθηγητής Εργαστήριο Δασικής Εδαφολογίας, ΑΠΘ Πολλά γεννούν το δέος, το μέγα δέος ο άνθρωπος γεννά. Με τη φράση αυτή, στην τραγωδία του Σοφοκλή, Αντιγόνη, ο χορός εκφράζει το θαυμασμό του για τον άνθρωπο. Το δέος αυτό όμως προέρχεται από το γεγονός ότι ο άνθρωπος, λόγω της ηθικής του αστάθειας, σύμφωνα με τον ποιητή, χρησιμοποιεί την εφευρετικότητά του, όχι μόνον για το καλό αλλά και για το κακό (α στάσιμο, στίχοι 332 κ.ε.). Από την εμφάνιση του ανθρώπου στη γη, άρχισε ένας αγώνας επιβίωσης, ένας αγώνα για τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής του. Στο μακρύ δρόμο της εξέλιξής του ο άνθρωπος, προσπαθώντας να επιτύχει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση αγαθών, να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής και να προοδεύσει, δεν αντιμετώπισε το περιβάλλον με σεβασμό και με αρχές αειφορίας, αρχές που σε τελική ανάλυση αγνοούσε. Από την εποχή της γεωργικής επανάστασης αρχίζει μια έντονη επέμβαση στο περιβάλλον. Στην αρχή, η επέμβαση αυτή ήταν μικρή, αφού τα μέσα καλλιέργειας ήταν πρωτόγονα και τα εργαλεία του περιορισμένα. Όσο ο άνθρωπος εξελισσόταν και όσο ανέπτυσσε την τεχνολογία τόσο στεκόταν απέναντι στο περιβάλλον. Τα δεδομένα αυτά άλλαξαν με γρήγορους ρυθμούς κατά τη βιομηχανική επανάσταση. Τα έντονα οικολογικά προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη βιομηχανική επανάσταση. Πριν από αυτήν η καταστροφή που προκαλούσε ο άνθρωπος στο περιβάλλον ήταν αφενός ο εμπρησμός των δασών προκειμένου να αυξηθούν οι βοσκότοποι και οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις και αφετέρου η διατάραξη που προκαλούσε στις περιοχές από τις οποίες εξόρυσσε τα απαραίτητα μέταλλα και άλλα δομικά υλικά, όπως χαλκό, σίδηρο, μάρμαρο κλπ. Η ανάπτυξη της βιομηχανίας συνετέλεσε στη μεγαλύτερη κατανάλωση φυσικών πόρων. Έτσι άρχισε μια αλόγιστη, απρογραμμάτιστη και μη ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων, αποβλέποντας μόνον σε άμεσα οφέλη, μέσα από μια καθαρά ανθρωποκεντρική αντίληψη και παραβλέφθηκαν οι μακροχρόνιες συνέπειες της αλόγιστης χρήσης των φυσικών πόρων, με άλλα λόγια το σύστημα αξιών πάνω στο οποίο βασίσθηκε η βιομηχανική και τεχνολογική επανάσταση ήταν αυτό που διατάραξε και εξακολουθεί να διαταράσσει την οικολογική ισορροπία να υποβαθμίζει ή και να κακοποιεί το περιβάλλον. 1

2 Κατά τον εικοστό αιώνα εδραιώθηκε η πεποίθηση ότι είναι αναγκαία η προστασία του περιβάλλοντος και για τον λόγο αυτόν επιχειρείται να καθοριστεί ένα νομοθετικό πλαίσιο για την αποφυγή της ολοσχερούς καταστροφής του. Δεν είναι όμως πάντα εύκολο να εντοπίζονται οι αιτίες, να επισημαίνονται οι κίνδυνοι, ενώ πολλές φορές κάτω από το μανδύα της προστασίας του περιβάλλοντος κρύβονται συμφέροντα, ή άλλες επιδιώξεις. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Λέσχης της Ρώμης και στον τρόπο που έφθασε η Λέσχη αυτή να υποστηρίζει θέματα που έχουν σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος. Με το βιβλίο της τα Όρια της Ανάπτυξης άνοιξε μια συζήτηση για τα όρια και τις δυνατότητες του πλανήτη να υποστηρίξει την ανεξέλεγκτη οικονομική ανάπτυξη και τον αυξανόμενο με γρήγορους ρυθμούς πληθυσμό της Γης. Σήμερα, μετά από 40 περίπου χρόνια, η Λέσχη αυτή εκφράζει μια νέα ανησυχία για το μέλλον του πλανήτη, προβλέποντας ότι σε περίπτωση που η θερμοκρασία της γης αυξηθεί κατά 2 0 C οι συνέπειες για τον πλανήτη θα είναι μη αναστρέψιμες. Ταυτόχρονα όμως άρχισε και μια μεγάλη εκστρατεία για την κλιματική αλλαγή και τη διάσωση του πλανήτη. Στην εκστρατεία αυτή εμπλέκονται διάφορες μη κυβερνητικές οργανώσεις, προσωπικότητες από όλο τον κόσμο και εκπρόσωποι διαφόρων δεξαμενών σκέψεις. Ο βασικός στόχος της Λέσχης αυτής κατά την άποψή μου, φαίνεται ότι είναι αφενός η χειραφέτηση των λαών και αφετέρου η δημιουργία νέων εσόδων με την εμπορία ρύπων ή ακόμη αγορά δικαιωμάτων για να παράγουν οι ίδιοι όλο και μεγαλύτερες ποσότητες αερίων που προκαλούν την αύξηση της θερμοκρασίας της γης. Χαρακτηριστική είναι μια μελέτη της ίδιας Λέσχης με τίτλο Πρώτη Παγκόσμια Επανάσταση όπου αναφέρεται ότι ψάχνοντας για τον καινούργιο εχθρό που θα μας ενώνει, καταλήξαμε στη σκέψη ότι η ρύπανση, η απειλή του θερμοκηπίου, η έλλειψη νερού κά μας ταιριάζουν απόλυτα. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες για να επαναπροσδιοριστεί η σχέση μεταξύ ανθρώπου και περιβάλλοντος, μια σχέση που έχει διασαλευτεί από την εποχή που ο άνθρωπος διαχώρισε τον εαυτό του από τη φύση και την αντιμετώπισε ως «αυτό», ως κάτι απρόσωπο, δηλαδή, κάτι που μπορεί να το εκμεταλλευτεί. Η γη ως σύνολο και η ζωή ως μια έκφρασή της, μεταβάλλονται μέσα στο χρόνο, αλλάζουν αλλά και εξελίσσονται μαζί, σε μια κοινή πορεία. Ο χρόνος όμως αποκτά διαφορετικό περιεχόμενο για τους ανθρώπους με αποτέλεσμα πολλές φορές να δυσκολεύεται η προσπάθειά του για την κατανόηση διαφόρων φαινομένων. Έτσι λοιπόν άλλος είναι ο γεωλογικός χρόνος, που εκφράζεται σε εκατομμύρια χρόνια, άλλος ο προϊστορικός χρόνος που αναφέρεται σε χιλιετίες, άλλος ο ιστορικός χρόνος που αφορά αιώνες, άλλος ο χρόνος που αναφέρεται στη γενεά του ανθρώπου που διαρκεί από χρόνια και άλλος ο πολιτικός χρόνος που μπορεί να είναι συμπυκνωμένος όσο μια στιγμή. 2

3 Πολλά είδη κατά την πορεία αυτή εξαφανίζονται ή σωστότερα αντικαθίστανται από άλλα όταν οι συνθήκες του περιβάλλοντος μεταβάλλονται. Αυτό συνδέεται με το γεγονός ότι η ίδια η γη επουλώνει ακόμη και τα βαριά τραύματά της. Αντιδρά αργά αλλά σταθερά, όταν διαταραχθεί η ισορροπία γιατί η φύσις μηδέν μήτε ατελές ποιεί μήτε μάτην (Αριστοτέλης). Μία από τις μεταβολές που έχουν μεγάλη σημασία στην εξέλιξη της ζωής είναι και οι αλλαγές του κλίματος. Στη σύγχρονη εποχή η επίδραση του ανθρώπου στο περιβάλλον έχει συνδεθεί πολλές φορές με την κλιματική αλλαγή που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Σήμερα αναζητούμε με πολλούς τρόπους την ανάμνηση που διατηρείται από γεγονότα τα οποία επέδρασαν τόσο στο περιβάλλον όσο και στην ζωή του ανθρώπου. Η αναζήτηση αυτή γίνεται πλέον περισσότερο εφικτή λόγω της διεπιστημονικής συνεργασίας και προσέγγισης πολλών επιστημονικών κλάδων, όπως της Αρχαιολογίας, της Γλωσσολογίας, της Ιστορίας, της Μυθολογίας, της Γεωλογίας, της Εδαφολογίας, της Οικολογίας, της Βιολογίας, της Φυσικής Γεωγραφίας κά. Η κλιματική αλλαγή θεωρείται ως μια διαδικασία σε εξέλιξη μέσα στο χρόνο. Εκτιμώ ότι πριν αναφερθώ στο θέμα που αφορά στη σχέση αλληλεπίδρασης μεταξύ της κλιματικής αλλαγής, του ανθρώπου και των οικοσυστημάτων καλό είναι να γίνει μια μικρή αναδρομή στο απώτερο και εγγύτερο παρελθόν. Στην διαδρομή μας αυτή θα μας βοηθήσουν οι μύθοι, τα ιστορικά κείμενα, η αρχαιολογία, η γεωλογία αλλά και η εδαφολογία. Η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ των κλιματικών αλλαγών και των δασικών οικοσυστημάτων είναι πολύπλοκος, δύσκολη και με πολλά κενά. Πολλά εξάλλου είναι και τα κενά που έχει η επιστήμη που ασχολείται με την κλιματική αλλαγή. Εκτιμάται ότι οι εμπειρίες αλλά και οι ενδείξεις του παρελθόντος, όσο μακρινές και αν είναι, προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες και είναι χρήσιμες στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των διαφόρων σεναρίων που αφορούν την κλιματική αλλαγή. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσω κανένα στοιχείο του παρελθόντος δεν μπορεί να παραλληλιστεί απόλυτα με τις μελλοντικές προβολές που αφορούν την κατάσταση των οικοσυστημάτων, εξ αιτίας της άνευ προηγουμένου ταχύτητας των σημερινών κλιματικών αλλαγών. Φυσικά η προϊστορία δεν μπορεί να προδικάσει απόλυτα το τι θα συμβεί στο μέλλον, δίνει όμως σημαντικές ενδείξεις. Ένα μεγάλο πρόβλημα για την περίοδο που διανύουμε είναι το γεγονός ότι δεν διαθέτουμε κανένα προϊστορικό «αντίγραφό» της. Κατά τα τελευταία 3 εκατ. έτη σε πολλές περιοχές της γης το κλίμα εναλλάσσεται, άλλες φορές γίνεται θερμότερο και υγρότερο, άλλες φορές γίνεται ψυχρότερο και ξηρότερο ή ακόμη θερμότερο και ξηρότερο. Οι ειδικοί γνωρίζουν πλέον ότι η γη έχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής της 3

4 σκεπασμένη από πάγους, εκείνο όμως που δεν γνωρίζουν είναι πώς, πότε και γιατί ξεκινά μια νέα περίοδος και τελειώνει μια άλλη. Σημασία έχει πλέον όχι μόνο η γνώση για το θερμό μέλλον που μας επιφυλάσσεται αλλά και πότε θα αρχίσει μια νέα περίοδος παγετώνων για την οποία οι ειδικοί πιστεύουν ότι κανονικά μπορεί να ξεκινήσει ανά πάσα στιγμή, εφόσον οι εναλλασσόμενοι κύκλοι φαίνονται απαραίτητοι για την ισορροπία του πλανήτη. Η μεσοπαγετώδης περίοδος που διανύουμε μπορεί να θεωρηθεί ως μια ανάπαυλα, ένα χρονικό παράθυρο, πολύ σημαντικό για την ευημερία του ανθρώπου. Γεωλογικές ενδείξεις τεκμηριώνουν την άποψη ότι υπάρχει μια περιοδική μεταβολή μεταξύ ξηρών -υγρών περιόδων, όπως και μεταξύ θερμών και κρύων περιόδων (κύκλοι) σε διάφορες περιοχές της γης. Σήμερα γίνεται δεκτό ότι οι κύκλοι αυτοί διαρκούν έτη, έτη και έτη, ενώ παρατηρούνται και μικρότερης διάρκειας κύκλοι, γνωστοί και ως ψευδόκυκλοι. Μελέτη των ιζημάτων της Αττικής έδειξε ότι σε αυτά παρατηρούνται 12 κύκλοι υγρών και ξηρών περιόδων που επαναλαμβάνονται κάθε 1000 έως και 3500 χρόνια. Η ανάλυση των συνθηκών ξηρασίας που παρουσιάσθηκαν κατά το παρελθόν και η μελέτη των συνεπειών τους μπορεί να αποτελέσουν ένα σημαντικό οδηγό σε ένα νέο σχεδιασμό της διαχείρισης της γης, ενόψει μάλιστα των αναμενόμενων κλιματικών αλλαγών. Οι ειδικοί έχουν δώσει μια απάντηση στο ερώτημα γιατί οι παγετώδεις περίοδοι επανέρχονται. Η περιοδικότητα αυτή αποδίδεται στις μεταβολές στα πρότυπα της κίνησης της γης που διαρκούν δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Σύμφωνα με τη θεωρεία του Milankowitch τα αίτια είναι αστρονομικά και συνδέονται με: 1. Την εκκεντρικότητα της τροχιάς της γης. Σε μια περίοδο ετών η τροχιά της γης γύρο από τον ήλιο αλλάζει, από σχεδόν κυκλική σε περισσότερο ελλειπτική. 2. Την κλίση του άξονα περιστροφής της γης. Η κλίση του άξονα της περιστροφής της γης σε σχέση με το τροχιακό επίπεδο μεταβάλλεται από 21,5 ο σε 24,5 0 κάθε χρόνια. 3. Την ταλάντωση (μετάπτωση)του άξονα περιστροφής της γης. Ο άξονας περιστροφής της γης ταλαντώνεται ή περιστρέφεται όπως ακριβώς ταλαντώνεται ο άξονας μιας περιστρεφόμενης σβούρας. Αυτές οι μεταβολές στη κίνηση της γης μεταβάλλουν την ποσότητα του ηλιακού φωτός που πέφτει στο Β ημισφαίριο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Η μεταβολή αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη στα μεγάλα γεωγραφικά πλάτη, δηλαδή σε μια περιοχή που είναι περισσότερο ευαίσθητη στον καλοκαιρινό ήλιο και στην αύξηση της θερμοκρασίας. 4

5 Το κλίμα λοιπόν αλλάζει με ποικίλους και σύνθετους τρόπους. Σε περιοχές με μεσογειακό κλίμα παρατηρούνται όλο και συχνότερα ασυνήθιστοι καύσωνες ή ακόμη και ασυνήθιστα χαμηλές θερμοκρασίες, με παράλληλη αύξηση των περιόδων μεγάλης ξηρασίας, ενώ σε πολλές εύκρατες και υποτροπικές περιοχές παρατηρούνται πολλές πλημύρες. Ταυτόχρονα όμως αλλάζει και η ένταση της ακτινοβολίας που φθάνει στο έδαφος. Τις τελευταίες δεκαετίες το Βόρειο Ημισφαίριο βιώνει μια γενική αύξηση της θερμοκρασίες, η οποία σύμφωνα με στοιχεία της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την κλιματική αλλαγή θα συνεχιστεί. Σύμφωνα λοιπόν με την Επιτροπή αυτή, η θερμοκρασία του πλανήτη εκτιμάται ότι θα αυξηθεί από 1,4 ο C έως 6,7 ο C κατά τη διάρκεια του 21 ου αιώνα (IPCC, 2007), αν και πολλοί ειδικοί επιστήμονες αμφισβητούν τις τιμές αυτές γιατί κατά τον υπολογισμό της δεν λαμβάνονται υπόψη οι διάφορες αναδράσεις (θετικές και αρνητικές). Οι αρνητικές αναδράσεις, είναι μηχανισμοί που ενεργοποιούνται από την υπερθέρμανση του πλανήτη και τείνουν να περιορίσουν την υπερθέρμανση. Ένα από τα κεντρικά σημεία τριβής μεταξύ των ειδικών είναι η σημαντικότητα των αναδράσεων που εμπλέκονται στην κλιματική αλλαγή. Η πρόβλεψη των αλλαγών της θερμοκρασίας σε παγκόσμιο επίπεδο είναι μία πολύπλοκος διαδικασία που επηρεάζεται από ένα μεγάλο αριθμό παραμέτρων. Τα αίτια των εκπληκτικών αλλαγών και των φαινομένων που συνδέονται με το κλίμα, είναι πολύπλοκα και μπορούμε να πούμε ότι έχουν αφήσει ένα γεωλογικό ίχνος, αλάνθαστο αλλά και ταυτόχρονα και ξεκάθαρο. Όλα όμως τα σενάρια που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή προβλέπουν μεταβολές: (1) στην κατανομή των βροχοπτώσεων, (2) στη διάρκεια της αυξητικής περιόδου των φυτών, (3) στο επίπεδο της θάλασσας, (4) στη συχνότητα των ακραίων μετεωρολογικών φαινομένων, (5) στην πιθανή επέκταση των ερήμων, (6) στη μετανάστευση πληθυσμών, (7) στην βιοποικιλότητα, (8) στη μείωση της αλκαλικότητας των νερών των ωκεανών. Ως σημαντικότερες θεωρούνται οι μεταβολές στην κατανομή των βροχοπτώσεων και ιδιαίτερα η εμφάνιση περιόδων ξηρασίας που όπως πιστεύεται θα πλήξουν πολλές περιοχές της γης. Σύμφωνα με ένα από τα 5

6 σενάρια της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, οι περιοχές που υποφέρουν από ξηρασία θα αυξηθούν και μάλιστα στα πορίσματά της αναφέρεται ότι περιοχές της Ν. Ευρώπης, και ιδιαίτερα της ΝΑ Μεσογείου καθώς και της Ν. Αυστραλίας θα αυξηθούν δραματικά οι ανάγκες σε νερό άρδευσης των καλλιεργειών κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Κλιματικές μεταβολές έχουν συμβεί κατά το γεωλογικό, προϊστορικό και ιστορικό παρελθόν. Κατά συνέπεια δεν συμβαίνει για πρώτη φορά. Πιθανόν να διαφέρει ο ρυθμός που παρατηρούνται οι μεταβολές αυτές. Η ξηρασία είναι ένα παροδικό φαινόμενο που επηρέασε και επηρεάζει εκτεταμένες περιοχές της γης και έχει συνήθως μεγάλη διάρκεια. Η ξηρασία δεν πρέπει να συγχέεται με την ξηρότητα, που είναι ένα χαρακτηριστικό του κλίματος και το οποίο ορίζεται ως το μέσο έλλειμμα της βροχόπτωσης σε σχέση με τη δυναμική εξατμισοδιαπνοή σε μια περιοχή. Η κύρια διαφορά μεταξύ της ξηρότητας και της ξηρασίας είναι ότι η πρώτη, σε αντίθεση με τη δεύτερη, αποτελεί μόνιμο χαρακτηριστικό μιας περιοχής. Η ξηρασία, ως αποτέλεσμα των μειωμένων βροχοπτώσεων για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι ένα φαινόμενο που επαναλαμβάνεται. Αναφορές για τις περιόδους ξηρασίας βρίσκονται σε πολλά κείμενα, όπως για παράδειγμα είναι τα επτά χρόνια ξηρασίας στην Αίγυπτο που αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήκη. Οι λόγοι της περιοδικής εμφάνισης του φαινομένου της ξηρασίας είναι πολλοί και δεν έχουν ακόμη γίνει κατανοητοί πλήρως. Πάντως γίνεται πλέον αποδεκτό ότι τα τελευταία 5000 έτη το Μεσογειακό κλίμα έγινε κατά βάση ξηρότερο. Το αποτέλεσμα των μειωμένων κατακρημνισμάτων συνοδεύεται πάντοτε με αύξηση του κινδύνου διάβρωσης και υποβάθμισης των εδαφών και των οικοσυστημάτων. Ορισμένοι ερευνητές συνδέουν την εμφάνιση των περιόδων ξηρασίας με την αυξημένη δραστηριότητα του ήλιου, την εμφάνιση ηλιακών κηλίδων, τη μετατόπιση του άξονα περιστροφής της γης, τη μεταβολή της τροχιάς της γης ή την αυξημένη συγκέντρωση CO2 στην ατμόσφαιρα. Η ξηρασία έχει πλήξει πολλές φορές κατά το παρελθόν πολλές περιοχές της Μεσογείου. Η περιοχή της Μεσογείου διακρίνεται όχι μόνον από τον ιδιαίτερο τύπο κλίματος αλλά και από τον τύπο της βλάστησης, η οποία και αντανακλά τις συνθήκες του κλίματος που επικρατούν. Τα δένδρα, οι θάμνοι, τα ποώδη φυτά καθώς και η δομή των οικοσυστημάτων της Μεσογείου δείχνουν ότι είναι στενά προσαρμοσμένα στις κλιματικές και εδαφικές συνθήκες της περιοχής Στην συλλογική μνήμη των ανθρώπων, χιλιετίες πριν από την εποχή μας, είχε καταγραφεί η εναλλαγή μεγάλων περιόδων ξηρασίας και κατακλυσμών. Αυτή η εναλλαγή των περιόδων ξηρασίας είχε αποδοθεί με τη μορφή μύθων που έφθασαν ως τις ημέρες μας. Αργότερα, στους ιστορικούς 6

7 χρόνους, αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι συγγραφείς κατέγραψαν πληροφορίες που ξαφνιάζουν. Στοιχεία από το παρελθόν μπορούν να μας διδάξουν πολλά από αυτά που μπορούμε να περιμένουμε, να ελπίζουμε ή να αποφύγουμε τα επόμενα χρόνια. Τα αποτελέσματα όμως των αλλαγών αυτών σε ένα πλανήτη που είναι πλέον γεμάτος από ανθρώπους και σύνθετους πολιτισμούς θα μπορούσαν να είναι καταστροφικά. Η εναλλαγή στην ίδια θέση διαφόρων τύπων εδαφών μαρτυρά σε βάθος χρόνου τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούσαν κατά την περίοδο του σχηματισμού τους. Η συνύπαρξη εδαφών που απαιτούν υγρές - θερμές συνθήκες καθώς και θερμές - ξηρές συνθήκες στην ίδια θέση αποτελούν αδιάψευστες ενδείξεις της εναλλαγής των κλιματικών συνθηκών. Μεταξύ του 3000 και του 700 π.χ. σε πολλές περιοχές της Μεσογείου παρατηρείται σχηματισμός διαφόρων τύπων εδαφών που υποδηλώνουν κλιματικές εναλλαγές. Η μελέτη των παλαιών εδαφών (palaesols) που θεωρούνται λείψανα εδαφών αποτελεί ένα παράθυρο στο παρελθόν γιατί αυτά είναι ένα φυσικό αρχείο στο οποίο βρίσκονται κρυμμένες πληροφορίες για το παλαιοκλίμα. Φυσικά, η ακρίβεια ανάκτησης των πληροφοριών εξαρτάται από την ανάπτυξη και διατήρηση των ιδιοτήτων των εδαφών αυτών. Πολλές περιοχές της Αττικής και της Πελοποννήσου αλλά και πολλές περιοχές της Μεσογείου, καλύπτονται από τα εδάφη του τύπου αυτού. Η ύπαρξη palaeosols σε βάθος 5-10 μ. στην περιοχή της ερήμου Negev του Ισραήλ αποδεικνύει ότι κατά την περίοδο σχηματισμού τους, που εντοπίζεται κατά την τελευταία φάση της τελευταίας παγετωνικής περιόδου, το κλίμα της περιοχής ήταν πολύ υγρότερο. Κατά την περίοδο αυτή το κλίμα της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου ακολούθησε επαναλαμβανόμενους κύκλους ξηρασίας-υγρασίας που είχαν διάρκεια ετών. Την περίοδο ξηρασίας ακολουθούσε μια περίοδος πολιτισμικής παρακμής. Υπάρχουν παραδείγματα όπου οι αλλαγές στο κλίμα επηρέασαν καταλυτικά την ανθρώπινη ιστορία. Πολλοί πολιτισμοί αναπτύχθηκαν εκμεταλλευόμενοι ένα παράθυρο ευνοϊκών κλιματικών συνθηκών, ιδανικών για να ευνοηθεί η ευημερία τους, αλλά μόλις αυτό το παράθυρο έκλεινε και τα φυσικά δεδομένα άλλαξαν, οι πολιτισμοί δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν. στο νέο περιβάλλον και εξαφανίζονταν, όπως συνέβη με την χώρα των επτά ποταμών(οι έξ ήταν γνωστοί, ο 7 ος ήταν ο χαμένος Σαρασβάτι) όπως αναφέρεται στις γραφές ριγκ Βέδα. Συνδεδεμένοι όμως με τη ξηρασία ήταν και οι κατακλυσμοί που προηγούνταν ή έπονταν πάντοτε των περιόδων ξηρασίας. Η περίοδος των κατακλυσμών στη περιοχή της Μεσογείου συνδέεται με την αύξηση της θερμοκρασίας που άρχισε πριν από χρόνια και συνοδεύονταν από σταδιακή ή απότομη άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Στις μυθολογίες όλων των λαών γίνονται αναφορές σε κατακλυσμούς. Γνωστοί είναι οι κατακλυσμοί του Νώε, της Σιουσούρντα και 7

8 της Ουτναπιστίμ της Μεσοποταμίας καθώς και του Βιρακότσα στη Ν. Αμερική. Την ίδια περίοδο που αναφέρονται οι κατακλυσμοί, στην περιοχή της Σαχάρας παρατηρείται το τέλος των λιμνών και της προϊστορικής αποίκησής της από τον άνθρωπο. Στην περιοχή της Σαχάρας όπως και σε περιοχές της Νεκράς Θάλασσας και της Μεσοποταμίας άρχισε πριν από περίπου χρόνια μια υγρή περίοδος που διήρκεσε μέχρι και πριν από χρόνια. Την περίοδο αυτή οι λίμνες στη Σαχάρα έφθασαν στο μέγιστο της ανάπτυξής τους. Απολιθώματα φυτών και η εμφάνιση παλαιών εδαφών (paleosols) στην περιοχή τεκμηριώνουν την άποψη ότι αυτή είχε πλούσια βλάστηση και οι συνθήκες ήταν τροπικές. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η κλιματική αλλαγή ήταν η αιτία καταστροφής του πολιτισμού της Χάραπας. Πριν από 5000 χρόνια από σήμερα στις ΒΑ ακτές της θάλασσας της Αραβίας και ως τις όχθες του Γάγγη (δηλαδή περιοχές που βρίσκονται σήμερα στο Πακιστάν, την ΒΔ Ινδία και Αν. Αφγανιστάν άκμασε ο Χαράπειος πολιτισμός, με επιβλητικές μεγαλουπόλεις των 5 εκατ. κατοίκων που έσφυζαν από ζωή, αναπτυγμένες σε οικοδομικά τετράγωνα, με δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης που οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία και το εμπόριο με αστική κουλτούρα και αναπτυγμένες για την περίοδο γνώσεις. Όπως λοιπόν γίνεται κατανοητό από τα παραπάνω, ένα από τα βασικά σενάρια των κλιματικών αλλαγών, είναι αυτό της μείωσης των βροχοπτώσεων στην περιοχή της Μεσογείου, αν και γίνεται πλέον δεκτό από πολλούς επιστήμονες ότι αύξηση της θερμοκρασίας της γης συνοδεύεται από ταυτόχρονη αύξηση των κατακρημνισμάτων σε παγκόσμιο όμως επίπεδο. Ας δούμε λοιπόν πως έχουν καταγραφεί οι εναλλαγές στις κλιματικές συνθήκες στους μύθους και σε ιστορικά κείμενα των λαών της Μεσογείου καθώς και σε αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής. Όσον αφορά τις περιόδους ξηρασίας στους μύθους έχουν καταγραφεί: 1. Η Σουμέρια ξηρασία. Η ξηρασία αυτή παρατηρήθηκε πριν από τον κατακλυσμό του Ουτναπιστίμ πριν από το έτος 2105 πχ. και που οδήγησε στην καταστροφή της πόλη Eridou της Μεσοποταμίας και τη μετατροπή της σε έρημο και ανάπτυξη της πόλης Ourouk επειδή στην πρώτη επικράτησε ο Θεός Enlil που ήταν ο θεός του ανέμου ενώ στη δεύτερη επικράτησε ο θεός Enki που ήταν ο Θεός του νερού. 2. Η ξηρασία του Gilgamesh. Η ξηρασία αυτή παρατηρήθηκε αρκετά χρόνια μετά από τον κατακλυσμό του Ουτναπιστίμ. Η ξηρασία αυτή που διήρκεσε 7 χρόνια συνδέθηκε με την τιμωρία της Θεάς Ισταρ προς τον Gilgamesh 1 επειδή αρνήθηκε τον έρωτά της. 1 Gilgamesh. 5 ος Βασιλιάς της Δυναστίας μετά τον κατακλυσμό περίπου στις αρχές της 2 ης χιλιετίας πχ. 8

9 Μεταξύ του 13 ου και 12 ου αιώνα π.χ. τα περισσότερα κέντρα του Αιγαίου, της Ανατολικής Μεσογείου (Ανατολίας, Φοινίκης και Παλαιστίνης), το κράτος των Χετταίων και άλλα βασίλεια της περιοχής εξαφανίσθηκαν, οι δε Αιγύπτιοι περιορίσθηκαν στην κοιλάδα του Νείλου. Την ίδια περίοδο η περιοχή της Μεσοποταμίας δεν επηρεάσθηκε σημαντικά. Για τις αλλαγές αυτές έχουν προταθεί διάφορες θεωρίας. Μεταξύ αυτών ως επικρατέστερη θεωρείται η κλιματική αλλαγή και ιδιαίτερα η ξηρασία(carpenter 1968, Drews 1995). 3. Η ξηρασία της Αιγύπτου που τοποθετείται γύρω στο 1640 πχ. Στην παλαιά διαθήκη (Γένεσης κεφ μα, αναφέρεται στο όνειρο του Φαραώ και στην ερμηνεία που έδωσε ο Ιωσήφ είπεν τότε ο Ιωσήφ ίδού έρχονται επτά έτη μεγάλης αφθονίας καθ όλη την γην της Αιγύπτου και θέλουσι επέλθει μετά ταύτα επτά έτη πείνης... Αλλά και αυτή η έξοδος του Μωυσή από την Αίγυπτο μετά από 5 γενεές (δηλαδή μετά από 200 περίπου χρόνια συνδέεται με μια μακρά περίοδο ξηρασίας. Παράλληλα σε πολλούς Ελληνικούς μύθους καθώς και σε διάφορα κείμενα της Ελληνικής γραμματείας από την εποχή του χαλκού και εντεύθεν αναφέρονται περίοδοι ξηρασίας που επέδρασαν σημαντικά στην εξέλιξη των κοινωνιών της εποχής. Από τις περιόδους ξηρασίας στον Ελλαδικό χώρο οι σημαντικότερες ήταν: 1. Η Αιάκειος ξηρασία (μυθολογία). Μύθοι μαρτυρούν μετακινήσεις πληθυσμών. Για παράδειγμα στη μυθολογία αναφέρεται ότι με τα καμώματα του Δία εξαγριώθηκε η Ήρα και τιμώρησε την περιοχή των Μυρμιδόνων 2, που ήταν κάτοικοι της "εριβώλου 3 Φθιός", 4 με ξηρασία και όλοι οι κάτοικοι εξοντώθηκαν εκτός από τον Αιακό που απογοητευμένος και μόνος παρακαλεί θερμά το Δία να στείλει στη περιοχή νέους κατοίκους. Έτσι ο Δίας μεταμορφώνει σε ανθρώπους τα μυρμήγκια που κατεβαίνουν από την ιερή βελανιδιά και στη συνέχεια βρέχει και έτσι τελειώνει η "Αιάκειος ξηρασία" 4. Η ξηρασία του Φορονέως (μυθολογία). Ο Φορωνέας ήταν απόγονος του Ίναχου, δεύτερης γενιάς. Ο Φορωνέας και ο Δαναός συνδέονται με τη δημιουργία και την εξέλιξη του αργολικού πολιτισμού. 2 Μυρμιδόνες= Αρχαίος πολεμικός λαός που κατοικούσε σύμφωνα με τον Όμηρο στη σημερινή Θεσσαλία. Σύμφωνα με μία άλλη παράδοση οι Μυρμιδόνες ήταν κάτοικοι της Αίγινας. 3 Εριβώλος =έφορος, παραγωγικός 4 Φθίης= πόλη κζαι περιοχή της Θεσσαλίας, πατρίδα του Αχιλλέα. Έλαβε το όνομα του Φθίου γιού του Ποσειδώνα και της Λάρισας, κόρης του Πελασγού γενάρχη των Πελασγών 9

10 3. Η ξηρασία Ερεχθέως. Στον μύθο γίνεται αναφορά στον Ερεχθέα που έγινε βασιλιάς των Αθηναίων επειδή τους βοήθησε να γλιτώσουν από την έλλειψη σιταριού που είχαν κάποτε. Επίσης ο μύθος αναφέρει το γεγονός ότι ο Ερεχθέας για να εξευμενίσει τους θεούς και να εξαλειφτεί η ξηρασία που είχε πλήξει τον τόπο κατά τη διάρκεια της βασιλείας του προσέφερε για θυσία την κόρη του. 4. Η ξηρασία του Ινάχου. Κατά το μύθο ο Ίναχος, γενάρχης των Αργείων, συνέβαλε στην αποστράγγιση της Αργολικής πεδιάδας με τη δημιουργία κοίτης ποταμού. Σύμφωνα με το μύθο, ο Ίναχος μετά την αποστράγγιση του Αργολικής πεδιάδας πήρε ευνοϊκή στάση υπέρ της Ήρας στη διαμάχη της με τον Ποσειδώνα για την εξουσία της περιοχής του Άργους. Για το λόγο αυτόν ο Ποσειδώνας τιμώρησε τον Ίναχο με την εμφάνιση μιας μεγάλης περιόδου ξηρασίας. Η ξηρασία της περιόδου αυτής διασώζεται στον Όμηρο και Ησίοδο που χαρακτηρίζει την περιοχή του Άργους ως πολυδίψιο Η ξηρασία του Δαναού. Ο Δαναός ήταν απόγονος του Ινάχου, 11 ης γενεάς 6. Για το λόγο αυτόν η δραστηριότητά του τοποθετείται χρονικά την περίοδο 1500 π.χ περίπου, περίοδο δηλαδή μετά από το γυρισμό του από την Αίγυπτο λόγω της οργής του Ποσειδώνα. Η περίοδος αυτή συμπίπτει με αυτή της εξόδου του Μωυσή (15 ος αιώνας π.χ.). Όπως συμβαίνει και με τον Ίναχο έτσι και ο Δαναός έχουν συνδεθεί με τη δημιουργία και την εξέλιξη του πολιτισμού της περιοχής του Άργους. 6. Η ξηρασία της Αγοράς Αυτή εντοπίζεται χρονικά κατά τον 8 ο π.χ. αιώνα. Στην ξηρασία της περιόδου αυτής οφείλονται ιερά αφιερωμένα στον Όμβριο Δία (Αίγινα, Ακρόπολη, Υμηττός κ.α καθώς και η προσευχή Ύσον ύσον ω φίλε Ζευ, κατά της Αρούρης των Αθηναίων και των πεδίων. Παράλληλα αναφέρονται και άλλες περίοδοι ξηρασίας για ορισμένες άλλες περιοχές της Μεσογείου όπως: 7. Η Ρωμαϊκή ξηρασία του 3 ου αιώνα μ.χ. Η πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας έχει καταγραφεί στους αυξητικούς δακτυλίους των δέντρων και συνδέεται με περίοδο μεγάλης ξηρασίας που παρατηρήθηκε σε όλη την Ευρώπη κατά τον 3 ο αιώνα μ.χ. 8. Η ξηρασία του Ακομινάτου του 12 ου αιώνα μ.χ. 5 άνυδρο 6 μια γενιά υπολογίζεται ότι διαρκεί περίπου 33 έτη. 10

11 Κατά τη σύγχρονη περίοδο, σε άλλες περιοχές του πλανήτη έχουν παρατηρηθεί περίοδοι εκτεταμένης ξηρασίας. Μεταξύ αυτών γνωστότερες είναι η ξηρασία που έπληξε τις Μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ κατά τη δεκαετία του 1930 και η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία των καταιγίδων σκόνης. Οι καταιγίδες αυτές αποδόθηκαν στην αλλαγή της χρήσης των εδαφών που παρατηρήθηκε την περίοδο αυτή. Επίσης γνωστή είναι η ξηρασία της Sahel που πλήττει εδώ και 40 χρόνια την υποσαχάρια ζώνη στη οποία περιλαμβάνονται οκτώ χώρες δηλαδή η Σενεγάλη συνεχίζει στη νότια Μαυριτανία το κεντρικό Μάλι, η βόρειος Μπουρκίνα Φάσο, ο κεντρικός Νίγηρας, η βόρεια Νιγηρία, το κεντρικό Τσαντ, το κεντρικό και βόρειο Σουδάν και καταλήγει στην βόρεια Ερυθραία στα παράλια της Ερυθράς Θάλασσας. Στην περιοχή αυτή άρχισε να δημιουργείται το «Μεγάλο Πράσινο Τείχος», όπως βαφτίστηκε το τεχνητό δάσος και το οποίο θα έχει πλάτος 15 χιλιόμετρα και μήκος χιλιόμετρων, θα φτάνει δηλαδή από τη δυτική στην ανατολική ακτή της Αφρικής, Στην ίδια περιοχή λόγω της πενιχρής σοδειάς 10 εκατομμύρια άνθρωποι θα επηρεαστούν από έλλειψη βασικής τροφής, μεταξύ των οποίων και 1.6 εκατομμύριο παιδιά. Από ιστορικές, αρχαιολογικές και γεωγραφικές και άλλες πηγές για τις συνθήκες του κλίματος της περιοχής της Μεσογείου τεκμηριώνεται η άποψη ότι το κλίμα αλλάζει προς το ξηρότερο με αποτέλεσμα να παρατηρείται μια σταδιακή υποβάθμιση των οικοσυστημάτων και ιδιαίτερα του εδάφους. Ας δούμε λοιπόν πως έχουν καταγραφεί οι συνθήκες αυτές σε ιστορικά κείμενα. Για παράδειγμα ο Στράβων αναφέρει ότι το νότιο όριο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν η έρημος, ενώ βορειότερα της ερήμου, έως και τις ακτές της Β. Αφρικής εκεί όπου σήμερα υπάρχει έρημος, υπήρχαν αμπελώνες και ελαιώνες, όπως επίσης αναφέρει ότι τα δάση της Κύπρου ήταν τόσο πυκνά που εμπόδιζαν την καλλιέργεια. Επίσης ο Τίτος Λίβιος που έζησε το 59 π.χ έως το 17 μ.χ αναφέρει εκτεταμένη χρήση ελεφάντων (αυτοχθόνων στη ΒΔ Αφρική ) σε διάφορους πολέμους που τεκμηριώνουν την άποψη ότι υπήρχαν εκτεταμένες εκτάσεις με βλάστηση στην περιοχή της Β Αφρικής δηλαδή μάλλον ήταν σαβάνα. Ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος που έζησε το μχ στο βιβλίο του Φυσικά αναφέρει ότι στον Άτλαντα υπήρχαν εκτεταμένα δάση στα οποία ζούσαν ελέφαντες. Ο Αιγύπτιος γεωγράφος Πτολεμαίος που έζησε από το μχ έγραψε στο ημερολόγιό του ότι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού στην Αλεξάνδρεια ξεσπούσαν πολλές καταιγίδες ενώ είναι γνωστό ότι κατά τη σύγχρονη περίοδο και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού σχεδόν απουσιάζουν οι βροχοπτώσεις. Επίσης αναφέρεται ότι κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας η Β. Αφρική ήταν ο σιτοβολώνας της Ρώμης και για το λόγο αυτό θεωρούνταν από τις πλουσιότερες περιοχές του δυτικού τότε κόσμου με ευημερούσες και πυκνοκατοικημένες πόλεις με εκτενή υδραγωγεία και λουτρά γεγονός που υποδηλώνει πολύ περισσότερες 11

12 βροχοπτώσεις από ότι σήμερα. Όλα τα παραπάνω απέχουν σημαντικά από την κατάσταση που επικρατεί στις περιοχές αυτές. Οι αιτίες που οδήγησαν στη σημαντική υποβάθμιση των δασικών οικοσυστημάτων και του εδάφους ήταν κυρίως ο άνθρωπος με τις δραστηριότητές όπως είναι η βόσκηση, οι πυρκαγιές, η γεωργική καλλιέργεια των ορεινών και ημιορεινών εδαφών χωρίς να λαμβάνονται μέτρα προστασίας τους από τη διάβρωση. Ακόμη και στη σύγχρονη εποχή τα δασικά οικοσυστήματα σε πολλές περιοχές του κόσμου εξακολουθούν να υποβαθμίζονται λόγω της έλλειψης πολιτικής προστασίας τους. Επειδή δε τα δάση συνήθως ανανεώνονται μόνα τους με φυσική αναγέννηση, λόγω των δύσκολων κλιματικών συνθηκών και ιδιαίτερα της ξηρασίας, της υποβάθμισης του εδάφους και της διάβρωσης που επακολουθεί, η αναγέννηση των δασών ήταν περιορισμένη και στο μέλλον εκτιμάται ότι θα είναι πολύ δυσκολότερη. Η ξηρασία συνδέεται πάντοτε με σημαντικές μεταβολές στα χερσαία οικοσυστήματα. Η βλάστηση των ξηρών περιοχών ανταποκρίνεται με διαφορετικό τρόπο στην αλλαγή του κλίματος σε σύγκριση με περιοχές που έχουν διαφορετικές συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας. Οι ξηρές περιοχές έχει αποδειχθεί ότι είναι περισσότερο ευαίσθητες στην κλιματική αλλαγή. Οι μεταβολές αυτές στη βλάστηση αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες υποβάθμισης της παραγωγικότητάς των εδαφών και σε ακραίες περιπτώσεις η υποβάθμιση οδηγεί σε φαινόμενα ερημοποίησης. Επειδή υπάρχει μεγάλη συζήτηση μεταξύ ειδικών και μη όσον αφορά την ερημοποίηση και μάλιστα επειδή διακρίνεται μια κινδυνολογία θα ήθελα να τονίσω ότι ως ερημοποίηση ορίζεται ως η διαδικασία υποβάθμισης του εδάφους σε ξηρές ημίξηρες ή ακόμη σε ξηρές-ύφυγρες περιοχές 7 και συνδέεται κυρίως με τη χρήση των εδαφών, τη βλάστηση και το κλίμα και δεν έχει σχέση με την επέκταση της ερήμου που παρατηρείται στις παρυφές της ερήμου. Σύμφωνα με τον Μαριόπουλο ο ευρύτερος Αιγιακός χώρος αλλά και γενικότερα ο Ελλαδικός χώρος ποτέ δεν έχει ερημοποιηθεί. Αντίθετα φαινόμενα ερημοποίησης έχουν εντοπισθεί στην Κεντρική Ευρώπη και αφορούν το διάστημα 9000 έως 7500 έτη Μετά από το παραπάνω ταξίδι στο παρελθόν θα πρέπει να δούμε τη σχέση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των δασικών οικοσυστημάτων. Η κλιματική αλλαγή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα δασικά οικοσυστήματα. Τα δασικά οικοσυστήματα επηρεάζονται από τις μεταβολές της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας, και της δίαιτας των κατακρημνισμάτων 7 Η συνολική έκταση των ξηρών περιοχών της γης ανέρχεται σε 6, Ha. Το 12% των εκτάσεων των ξηρών περιοχών καλλιεργείται. Από τις εκτάσεις που καλλιεργούνται το 3% αποτελούν αρδευόμενες εκτάσεις. Το υπόλοιπο 88% της έκτασης των ξηρών περιοχών χρησιμοποιούνται ως βοσκότοποι( Lal, 2001). 12

13 καθώς και από τα ακραία καιρικά φαινόμενα που παρουσιάζονται όλο και συχνότερα. Το βασικό λοιπόν ερώτημα που τίθεται πλέον είναι πως θα αντιδράσουν τα οικοσυστήματα στην κλιματική αλλαγή και αν είναι δυνατή η πρόβλεψη της ανταπόκρισης των οικοσυστημάτων στις νέες κλιματικές συνθήκες. Κατά την εξελικτική αυτή πορεία, πολλά ευαίσθητα είδη και οικοσυστήματα, σίγουρα δεν θα ανταπεξέλθουν στις νέες συνθήκες και θα εξαφανισθούν, όπως εξάλλου συνέβη σε εκατομμύρια άλλα είδη που εξαφανίσθηκαν κατά το παρελθόν. Ωστόσο η ζωή στο σύνολό της παραμένει σταθερή ανεξάρτητα από τις επιμέρους μορφές της. Αυτή θέλει να υπάρχει και θα συνεχίζει να υπάρχει. Σύμφωνα με τον Μάρκο Αυρήλιο τον επονομαζόμενο και σοφό ( μχ.) κάθε απώλεια δεν είναι παρά μια αλλαγή και η αλλαγή είναι η απόλαυση της φύσης. Η πρόβλεψη της ανταπόκρισης των ειδών και των οικοσυστημάτων βασίζεται κυρίως στη χρήση διαφόρων μοντέλων τα οποία συγκρίνουν μεταβλητές του κλίματος με την εμφάνιση των διαφόρων ειδών ή των διαφόρων τύπων οικοσυστημάτων σε διάφορες περιοχές ή ακόμη με παραμέτρους που επηρεάζουν βασικές φυσιολογικές λειτουργίες των φυτών. Η πολυπλοκότητα των φυσικών οικοσυστημάτων όμως αποτελεί το βασικό πρόβλημα στη χρησιμοποίηση των μοντέλων αυτών. Τα δασικά οικοσυστήματα που βρίσκονται στα υψηλά δασοόρια θεωρούνται πολύ ευαίσθητα στην κλιματική αλλαγή και είναι αυτά τα οποία αναμένεται να δώσουν το πρώτο σήμα συναγερμού, ενώ τα οικοσυστήματα αυτά ανταποκρίνονται ακόμη και σε μικρές αλλαγές στις συνθήκες του κλίματος. Περισσότερο ευαίσθητη στην κλιματική αλλαγή θεωρείται η ζώνη που βρίσκεται μεταξύ των ισόθερμων των 10 0 C και 8 0 C. Σήμερα που έχουν αποδυναμωθεί στο έπακρο τα κράτη υπό τον ανελέητο σφυροκόπημα της νέας τάξης της παγκοσμιοποίησης και μεγάλοι οικονομικοί όμιλοι σε παγκόσμιο επίπεδο αποφασίζουν για το μέλλον των λαών της γης, η λύση της οικολογικής υποβάθμισης φαντάζει πιο απόμακρη και δύσκολη από ότι στο παρελθόν. Και δεν είναι μόνον η απληστία των οικονομικά ισχυρών για κέρδη. Είναι και η υιοθέτηση, εκ μέρους των λαών, ενός συγκεκριμένου καταναλωτικού προτύπου. Θα περίμενε κανείς, στη διάρκεια της προεκλογικής αυτής περιόδου να ακουσθούν προγράμματα και προτάσεις σχετικά με το περιβάλλον, που να έχουν σχέση, όχι φυσικά με την εκμετάλλευσή του αλλά με την ανάπτυξη και την προστασία του. Δυστυχώς η οικονομική συγκυρία δεν ευνόησε προς αυτή την κατεύθυνση. Εξάλλου είναι γνωστό ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης τα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος υποχωρούν και από μια άποψη αυτό μπορεί να δικαιολογηθεί γιατί αλλάζουν οι προτεραιότητες των κοινωνιών. Η Γη, για να της δώσουμε ανθρώπινες ιδιότητες, διαθέτει τεράστιες αντοχές και μεγάλη υπομονή ώστε να θεωρεί όλες αυτές τις δραστηριότητες 13

14 ως παρεκτροπή ή ως συνέχεια του φυσικού κύκλου. Αυτή έχει την ικανότητα να επαναφέρει τις λειτουργίες της στο βέλτιστο επίπεδο, μόνο που το κάνει με τους δικούς της ρυθμούς, που είναι εξαιρετικά βραδείς. Μέχρι να κατανοήσει ο άνθρωπος τις συνέπειες την επεμβάσεών του στα ευαίσθητα γήινα οικοσυστήματα θα είναι σχεδόν αδύνατη η επαναφορά τους στην αρχική δυναμική τους. Τότε ή θα υποστούν τις συνέπειες, μικρές ή μεγάλες, ή θα αναγκαστούν να προσαρμοστούν στις καινούργιες συνθήκες στις οποίες αυτός έχει διαμορφώσει, κάνοντας ένα ακόμη άλμα στη δική του βιολογική, τεχνολογική και πολιτισμική εξέλιξη. Τελειώνοντας θα πρέπει να τονίσω ότι προς το παρόν κυρίαρχος στη σύγκρουση μεταξύ του ανθρώπου και του περιβάλλοντος βγαίνει ο άνθρωπος. Δεν πρέπει όμως να μας διαφεύγει της προσοχής ότι η βίαιη παρέμβαση του ανθρώπου στη φύση θα ακολουθήσει και μια εξίσου βίαιη αντίδραση της φύσης που θα αποσκοπεί στην επαναφορά της ισορροπίας. Πάντως δύο είναι οι εκδοχές της σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον. Η αισιόδοξη που προβλέπει μια μετάλλαξη, με την ευρεία έννοια του όρου, στη λογική και στις βασικές αρχές και αξίες του ανθρώπου που θα βοηθήσουν ώστε αυτός να αντιληφθεί τη σημασία της ισορροπίας στη φύση και η απαισιόδοξη που υποστηρίζει ότι ακόμη και αν συμβεί αυτό, ο άνθρωπος θα αργήσει τόσο πολύ που η οικολογική καταστροφή θα έχει ήδη συντελεστεί και η επανόρθωσή της ισορροπίας που βοήθησε στην εξέλιξη του ανθρώπου θα είναι σχεδόν πολύ απαιτητική και σχεδόν αδύνατη. Για να επανέλθουμε στη ρήση του τραγικού μας ποιητή Σοφοκλή με την οποία άρχισα, θα πρέπει να αναζητήσουμε τον τρόπο με τον οποίο η πολυσχιδής εφευρετικότητα του ανθρώπου μπορεί να τιθασευτεί ώστε να εξυπηρετεί το καλό. Αυτό κατά την άποψή μου τότε μόνον θα γίνει όταν προσδιοριστούν με ακρίβεια οι κανόνες, τα όρια, ο σκοπός και για να ανατρέξουμε και πάλι στην παρακαταθήκη των προγόνων μας, αν επιτύχουμε την αίσθηση του μέτρου και της αρμονίας που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου. Πρέπει να γίνει βίωμά μας αυτό που υποστήριξε ο Francois-Rene Chatobriand ότι τα δάση προηγούνται των λαών, οι έρημοι τους ακολουθούν. 14

Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες

Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες Ποιο Χάρτη θα χρησιμοποιήσω αν θέλω να μάθω τη θέση της Αφρικής στον κόσμο; Θα χρησιμοποιήσω τον Παγκόσμιο Χάρτη Ποια είναι η θέση της Αφρικής στον κόσμο; Η απάντηση μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΓΗΣ (Οκτώβριος 2007)

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΓΗΣ (Οκτώβριος 2007) ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΓΗΣ (Οκτώβριος 2007) Συγγραφέας: ΜΗΝΑΣ ΚΑΦΑΤΟΣ Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον; Με την πρόσφατη έκθεση της διακυβερνητικής επιτροπής σχετικά με την κλιματική αλλαγή (το λεγόμενο

Διαβάστε περισσότερα

«Κλιματική ή Αλλαγή: Δείκτες και Γεγονότα»

«Κλιματική ή Αλλαγή: Δείκτες και Γεγονότα» «Κλιματική ή Αλλαγή: Δείκτες και Γεγονότα» του Δημήτρη Κοσμά, icsd07055@icsd.aegean.gr d και της Γεωργίας Πολυζώη, icsd07105@icsd.aegean.gr 1 Δείκτης: Επιφανειακή Θερμοκρασία Ως μέση επιφανειακή θερμοκρασία,

Διαβάστε περισσότερα

Η Αφρική είναι η τρίτη σε μέγεθος ήπειρος του πλανήτη μας, μετά την Ασία και την Αμερική. Η έκτασή της είναι, χωρίς τα νησιά, 29,2 εκατομμύρια τετρ. χ

Η Αφρική είναι η τρίτη σε μέγεθος ήπειρος του πλανήτη μας, μετά την Ασία και την Αμερική. Η έκτασή της είναι, χωρίς τα νησιά, 29,2 εκατομμύρια τετρ. χ Β. Π. Γ. Π. Η Αφρική είναι η τρίτη σε μέγεθος ήπειρος του πλανήτη μας, μετά την Ασία και την Αμερική. Η έκτασή της είναι, χωρίς τα νησιά, 29,2 εκατομμύρια τετρ. χιλιόμετρα, ενώ με τα νησιά φτάνει τα 30,2

Διαβάστε περισσότερα

Νεοφυτικός αιώνας (περίοδος των Αγγειοσπέρμων)

Νεοφυτικός αιώνας (περίοδος των Αγγειοσπέρμων) Νεοφυτικός αιώνας (περίοδος των Αγγειοσπέρμων) Η κυριαρχία των Αγγειοσπέρμων αρχίζει από το Mέσο Kρητιδικό (πριν 100 εκ. χρόνια) και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Υπάρχουν περίπου 250.000 είδη Αγγειοσπέρμων.

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Οι επιμέρους μελέτες ανέδειξαν τον πλούτο των φυσικών πόρων που διαθέτει η χώρα μας αλλά και τους κινδύνους που απειλούν το φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο /Ελληνικός χώρος Τα ελληνικά βουνά (και γενικότερα οι ορεινοί όγκοι της

Διαβάστε περισσότερα

Τρίκαλα, 27/12/2011. Συνεντεύξεις. «Μεγαλύτερες σε διάρκεια ξηρασίες»

Τρίκαλα, 27/12/2011. Συνεντεύξεις. «Μεγαλύτερες σε διάρκεια ξηρασίες» Τρίκαλα, 27/12/2011 Συνεντεύξεις «Μεγαλύτερες σε διάρκεια ξηρασίες» Τι επισημαίνει στην ΕΡΕΥΝΑ για την περιοχή μας ο κ. Σοφοκλής Ε. Δρίτσας, ερευνητής στο Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ -ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑ

ΦΥΣΙΚΗ -ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑ Γιάννης Λ. Τσιρογιάννης Γεωργικός Μηχανικός M.Sc., PhD Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΙ Ηπείρου Τμ. Τεχνολόγων Γεωπόνων Κατ. Ανθοκομίας Αρχιτεκτονικής Τοπίου ΦΥΣΙΚΗ -ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑ Κλιματική αλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ Το κλίμα της Ευρώπης Το κλίμα της Ευρώπης Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ και ΚΛΙΜΑ Καιρός: Οι ατμοσφαιρικές συνθήκες που επικρατούν σε μια περιοχή, σε

Διαβάστε περισσότερα

ENOTHTA 1: ΧΑΡΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

ENOTHTA 1: ΧΑΡΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ 1 ENOTHTA 1: ΧΑΡΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Μάθημα 1: Οι έννοιες και θέση 1. Τι ονομάζεται σχετική θέση ενός τόπου; Να δοθεί ένα παράδειγμα. Πότε ο προσδιορισμός της σχετικής θέσης

Διαβάστε περισσότερα

Oι Κατηγορίες Κλιμάτων :

Oι Κατηγορίες Κλιμάτων : ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ Oι Κατηγορίες Κλιμάτων : Κατηγορία Α : Τροπικά κλίματα Στην πρώτη κατηγορία, που συμβολίζεται με το κεφαλαίο Α, εντάσσονται όλοι οι τύποι του Τροπικού κλίματος. Κοινό χαρακτηριστικό

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα μας το κλίμα. Και οι παράγοντες που το επηρεάζουν.

Θέμα μας το κλίμα. Και οι παράγοντες που το επηρεάζουν. Θέμα μας το κλίμα. Και οι παράγοντες που το επηρεάζουν. 1 Που συμβαίνουν οι περισσότερες βροχοπτώσεις; Κυρίως στη θάλασσα. Και μάλιστα στο Ισημερινό. Είδαμε γιατί στο προηγούμενο μάθημα. Ρίξε μία ματιά.

Διαβάστε περισσότερα

ΠαναγιώταΚαραφέρη, Εκπαιδευτικό Α/θμιας εκπαίδευσης, Μsc οργάνωσηςκαι διοίκησης εκπαίδευσης, μέλος της Παιδαγωγικής Ομάδας τουκπε Στυλίδας,

ΠαναγιώταΚαραφέρη, Εκπαιδευτικό Α/θμιας εκπαίδευσης, Μsc οργάνωσηςκαι διοίκησης εκπαίδευσης, μέλος της Παιδαγωγικής Ομάδας τουκπε Στυλίδας, Από: Dr.rer.nat.Η. Δ. Μαριολάκο, Ομοτ. Καθηγητή Γεωλογίας, Παν/μίου Αθηνών, Εύαγγελο Μαρκατσέλη, Καθηγητή Β/θμιας εκπαίδευσης, Υπεύθυνο ΚΠΕ Στυλίδας, και του εθνικού σχολικού θεματικού δικτύου Π.Ε. «Γεωπεριβαλλοντικά-Γεωμυθολογικά

Διαβάστε περισσότερα

PROJECT 2017 ΟΜΑΔΑ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΙΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΦΙΔΗΣ

PROJECT 2017 ΟΜΑΔΑ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΙΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΦΙΔΗΣ PROJECT 2017 ΟΜΑΔΑ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΙΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΦΙΔΗΣ ΑΦΡΙΚΗ Η Αφρική είναι η δεύτερη σε έκταση και πληθυσμό ήπειρος της γης με πληθυσμό περίπου 1 δισ κατοίκους.

Διαβάστε περισσότερα

Μπορεί η διαχείριση των εδαφικών πόρων να συμβάλλει στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου;

Μπορεί η διαχείριση των εδαφικών πόρων να συμβάλλει στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου; Μπορεί η διαχείριση των εδαφικών πόρων να συμβάλλει στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου; Δημ. Αλιφραγκής Καθηγητής Εργαστήριο Δασικής Εδαφολογίας ΑΠΘ Αύξηση του ρυθμού δέσμευσης του διοξειδίου του άνθρακα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ & Κλίµα / Χλωρίδα / Πανίδα της Κύπρου

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ & Κλίµα / Χλωρίδα / Πανίδα της Κύπρου ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ & Κλίµα / Χλωρίδα / Πανίδα της Κύπρου Παρουσίαση Γιώργος Σέκκες Καθηγητής Γεωγραφίας Λευκωσία 2017 Ερώτηση! Ποια η διάφορα µεταξύ του κλίµατος

Διαβάστε περισσότερα

Ε λ Νίνιο (El Niño) ονοµάζεται το θερµό βόρειο θαλάσσιο ρεύµα που εµφανίζεται στις ακτές του Περού και του Ισηµερινού, αντικαθιστώντας το ψυχρό νότιο ρεύµα Humboldt. Με κλιµατικούς όρους αποτελει µέρος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΡΤΙΟΥ 2012 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΑΣΟΠΟΝΙΑΣ

ΜΑΡΤΙΟΥ 2012 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΑΣΟΠΟΝΙΑΣ 21 ΜΑΡΤΙΟΥ 2012 Κυριακή 18 Μαρτίου 2012, ώρα 11:00 ενδροφύτευση - Τριάδι Θέρµης ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΤΕΣ: Τετάρτη 21 Μαρτίου 2012, ώρα 18:00 ΚΤΙΡΙΟ ΠΑΛΑΙΑΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ Α.Π.Θ - Αίθουσα Τελετών Σχολή ασολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Β : Συνέπειες

ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Β : Συνέπειες ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Β : Συνέπειες Βαθμοί Κελσίου Άνοδος της θερμοκρασίας Άμεσο αποτέλεσμα της έντασης του φαινομένου του θερμοκηπίου: η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,8 βαθμούς από

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Θ. Δ. Ζάγκα Καθηγητή ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος Τομέας Δασικής Παραγωγής-Προστασίας Δασών-

Διαβάστε περισσότερα

ΓΣΕΕ-GREENPEACE-ATTAC Ελλάς

ΓΣΕΕ-GREENPEACE-ATTAC Ελλάς ΓΣΕΕ-GREENPEACE-ATTAC Ελλάς Το Πρωτόκολλο του Κιότο Μια πρόκληση για την ανάπτυξη και την απασχόληση «Από το Ρίο στο Γιοχάνεσµπουργκ και πέρα από το Κιότο. Ποιο µέλλον για τον Πλανήτη;» ρ Μιχαήλ Μοδινός

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα

Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Περιφέρεια Κρήτης Ημερίδα: «Κλιματική Αλλαγή και Γεωργία» Ηράκλειο, Παρασκευή 22 Μαρτίου 2019 Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα Μιχαήλ Σιούτας,

Διαβάστε περισσότερα

Η παγκόσμια έρευνα και τα αποτελέσματά της για την Κλιματική Αλλαγή

Η παγκόσμια έρευνα και τα αποτελέσματά της για την Κλιματική Αλλαγή Η παγκόσμια έρευνα και τα αποτελέσματά της για την Κλιματική Αλλαγή Αλκιβιάδης Μπάης Καθηγητής Εργαστήριο Φυσικής της Ατμόσφαιρας Τμήμα Φυσικής - Α.Π.Θ. Πρόσφατη εξέλιξη της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας

Διαβάστε περισσότερα

γλυκό νερό που υπάρχει στον κόσμο θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες των ανθρώπων και στο μέλλον βροχοπτώσεις ήταν ομοιόμορφα κατανεμημένες

γλυκό νερό που υπάρχει στον κόσμο θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες των ανθρώπων και στο μέλλον βροχοπτώσεις ήταν ομοιόμορφα κατανεμημένες Το γλυκό νερό που υπάρχει στον κόσμο θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες των ανθρώπων και στο μέλλον, εάν οι βροχοπτώσεις ήταν ομοιόμορφα κατανεμημένες στην επιφάνεια του πλανήτη και αν όλες οι περιοχές

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΙΚΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΙΚΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΙΚΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΙΚΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΕΣ Δεν υπάρχουν Μόνιμες αλλαγές ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΕΣ Υπάρχουν Μόνιμες αλλαγές Διαδοχή Μετανάστευση ειδών Ιστορικές αλλαγές,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ 24.11.2005 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ MILANKOVITCH

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ 24.11.2005 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ MILANKOVITCH TZΕΜΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Α.Μ. 3507 ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ 24.11.2005 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ MILANKOVITCH Όλοι γνωρίζουμε ότι η εναλλαγή των 4 εποχών οφείλεται στην κλίση που παρουσιάζει ο άξονας περιστροφής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ.. Όλα όσα πρέπει να μάθετε για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, πως δημιουργείται το πρόβλημα και τα συμπεράσματα που βγαίνουν από όλο αυτό. Διαβάστε Και Μάθετε!!! ~ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Συστήματα

Περιβαλλοντικά Συστήματα Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 10: Μεγαδιαπλάσεις Χερσαία Οικοσυστήματα Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

1. Τα αέρια θερµοκηπίου στην ατµόσφαιρα είναι 2. Η ποσότητα της ηλιακής ακτινοβολίας στο εξωτερικό όριο της ατµόσφαιρας Ra σε ένα τόπο εξαρτάται:

1. Τα αέρια θερµοκηπίου στην ατµόσφαιρα είναι 2. Η ποσότητα της ηλιακής ακτινοβολίας στο εξωτερικό όριο της ατµόσφαιρας Ra σε ένα τόπο εξαρτάται: 1. Τα αέρια θερµοκηπίου στην ατµόσφαιρα είναι 1. επικίνδυνα για την υγεία. 2. υπεύθυνα για τη διατήρηση της µέσης θερµοκρασίας του πλανήτη σε επίπεδο αρκετά µεγαλύτερο των 0 ο C. 3. υπεύθυνα για την τρύπα

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Η ηλιακή ακτινοβολία που πέφτει στην επιφάνεια της Γης απορροφάται κατά ένα μέρος από αυτήν, ενώ κατά ένα άλλο μέρος εκπέμπεται πίσω στην ατμόσφαιρα με την μορφή υπέρυθρης

Διαβάστε περισσότερα

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας.

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Αρχιτεκτονική τοπίου και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με τη συμβολή της χωρικής ανάλυσης. Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Ευθυμία Σταματοπούλου Αρχιτέκτων

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2018 2019 ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ- ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1 Περιεχόμενα ΕΝΟΤΗΤΑ Α : ΧΑΡΤΕΣ Α1.4 Ποιον χάρτη να διαλέξω;. 3 Α1.3 Η χρήση των χαρτών στην καθημερινή

Διαβάστε περισσότερα

1. Το φαινόµενο El Niño

1. Το φαινόµενο El Niño 1. Το φαινόµενο El Niño Με την λέξη Ελ Νίνιο, προσφωνούν οι Ισπανόφωνοι το Θείο Βρέφος. Η ίδια λέξη χρησιµοποιείται για να εκφράσει µια µεταβολή του καιρού στις ακτές του Περού, που εµφανίζεται εδώ και

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Ενότητα: Φυσική Ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος Μέρος 5 ο Η ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Δημήτρης Μελάς Καθηγητής Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ένα φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η στην έκθεσή της με θέμα περιγράφει πώς με την πρόοδο της ανάπτυξης, υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία για: Κοινωνικο κεντρικούς λόγους (ικανοποίηση ανθρώπινων προσδοκιών και φιλοδοξιών).

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική Αλλαγή και Επιπτώσεις στην Περιοχή μας

Κλιματική Αλλαγή και Επιπτώσεις στην Περιοχή μας Ε.ΠΕ.ΧΗ.ΔΙ. University of Crete Κλιματική Αλλαγή και Επιπτώσεις στην Περιοχή μας Καθ. Μαρία Κανακίδου Εργαστήριο Περιβαλλοντικών Χημικών Διεργασιών Τμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Κρήτης mariak@uoc.gr Ημερίδα

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Η ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΗ ΓΗ Δ. ΑΡΖΟΥΜΑΝΙΔΟΥ

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Η ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΗ ΓΗ Δ. ΑΡΖΟΥΜΑΝΙΔΟΥ ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Η ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΗ ΓΗ Δ. ΑΡΖΟΥΜΑΝΙΔΟΥ είναι οι παραγωγικές δυνάμεις ή το αποτέλεσμα των παραγωγικών δυνάμεων που υπάρχουν και δρουν στο φυσικό περιβάλλον και που για τον σημερινό άνθρωπο μπορούν,

Διαβάστε περισσότερα

Τάσεις και Προοπτικές για τον Παγκόσμιο Αγροτικό Τομέα και την Ανάπτυξη Γεώργιος Ραψομανίκης Επικεφαλής Οικονομολόγος Διεύθυνση Εμπορίου και Διεθνών

Τάσεις και Προοπτικές για τον Παγκόσμιο Αγροτικό Τομέα και την Ανάπτυξη Γεώργιος Ραψομανίκης Επικεφαλής Οικονομολόγος Διεύθυνση Εμπορίου και Διεθνών Τάσεις και Προοπτικές για τον Παγκόσμιο Αγροτικό Τομέα και την Ανάπτυξη Γεώργιος Ραψομανίκης Επικεφαλής Οικονομολόγος Διεύθυνση Εμπορίου και Διεθνών Αγορών 1908-2016 Τιμές σιταριού, $/τόννο Απόκλιση Πραγματική

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση των εδαφικών πόρων στις ορεινές περιοχές υπό το πρίσμα της κλιματικής μεταβολής. Δημ. Αλιφραγκής Καθηγητής, ΑΠΘ

Διαχείριση των εδαφικών πόρων στις ορεινές περιοχές υπό το πρίσμα της κλιματικής μεταβολής. Δημ. Αλιφραγκής Καθηγητής, ΑΠΘ Διαχείριση των εδαφικών πόρων στις ορεινές περιοχές υπό το πρίσμα της κλιματικής μεταβολής Δημ. Αλιφραγκής Καθηγητής, ΑΠΘ Τα paleosols θεωρούνται και ως λείψανα εδαφών των οποίων η μελέτη αποτελεί ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΙΖΗΜΑΤΑ -ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΤΗΣΙΑ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΑΝΕΜΟΣ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ

ΙΖΗΜΑΤΑ -ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΤΗΣΙΑ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΑΝΕΜΟΣ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΙΖΗΜΑΤΑ - ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΙΖΗΜΑΤΩΝ ΚΥΚΛΟΣ ΝΕΡΟΥ Αρχικός µηχανισµός: ιάβρωση των Πετρωµάτων ανάντη των φραγµάτων. Ορισµός ιάβρωσης ιάβρωση = Η αποκόλληση και µετακίνηση σωµατιδίων πετρώµατος

Διαβάστε περισσότερα

Οι κλιματικές ζώνες διακρίνονται:

Οι κλιματικές ζώνες διακρίνονται: Οι κλιματικές ζώνες διακρίνονται: την τροπική ζώνη, που περιλαμβάνει τις περιοχές γύρω από τον Ισημερινό. Το κλίμα σε αυτές τις περιοχές είναι θερμό και υγρό, η θερμοκρασία είναι συνήθως πάνω από 20 βαθμούς

Διαβάστε περισσότερα

Το κλίμα στα χέρια τους (αλλά και τα δικά μας)

Το κλίμα στα χέρια τους (αλλά και τα δικά μας) για έναν ζωντανό πλανήτη Το κλίμα στα χέρια τους (αλλά και τα δικά μας) Συνδιάσκεψη Κορυφής για την Κλιματική Αλλαγή, Κοπεγχάγη 7-18 Δεκεμβρίου 2009 Ένα εγχειρίδιο για παιδιά 7+ Τι τρέχει επιτέλους με

Διαβάστε περισσότερα

Η φιλοσοφία και οι επιστήμες στα Αρχαϊκά χρόνια. Μαριάννα Μπιτσάνη Α 2

Η φιλοσοφία και οι επιστήμες στα Αρχαϊκά χρόνια. Μαριάννα Μπιτσάνη Α 2 Η φιλοσοφία και οι επιστήμες στα Αρχαϊκά χρόνια Μαριάννα Μπιτσάνη Α 2 Τι είναι η φιλοσοφία; Φιλοσοφία είναι η επιστήμη που ασχολείται με: ερωτήματα προβλήματα ή απορίες που μπορούμε να αποκαλέσουμε οριακά,

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Πολιτική και Οικονομία Υδατικών Πόρων

Περιβαλλοντική Πολιτική και Οικονομία Υδατικών Πόρων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Περιβαλλοντική Πολιτική και Οικονομία Υδατικών Πόρων Ενότητα 1:Εισαγωγή στην Περιβαλλοντική Πολιτική Παγκόσμια Περιβαλλοντικά Προβλήματα Βασίλης Κανακούδης Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τις τιμές των τροφίμων

Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τις τιμές των τροφίμων 8 Αυγούστου 2012 Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τις τιμές τροφίμων Επιστήμες / Περιβάλλον - Οικολογία Η αλλαγή του κλίματος μείωσε την παγκόσμια παραγωγή σίτου και καλαμποκιού περισσότερο από 3% κατά τις τρεις

Διαβάστε περισσότερα

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας.

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. Μεταπτυχιακή Διατριβή Ευθυμία Σταματοπούλου Αρχιτέκτων Μηχανικός ΑΠΘ M.La. Αρχιτέκτων Τοπίου ΑΠΘ Αρχιτεκτονική τοπίου και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με τη συμβολή της χωρικής ανάλυσης. Η παράκτια

Διαβάστε περισσότερα

Υγρασία Θερμοκρασία Άνεμος Ηλιακή Ακτινοβολία. Κατακρημνίσματα

Υγρασία Θερμοκρασία Άνεμος Ηλιακή Ακτινοβολία. Κατακρημνίσματα Ζαΐμης Γεώργιος Υγρασία Θερμοκρασία Άνεμος Ηλιακή Ακτινοβολία Κατακρημνίσματα ΝΕΡΟ - Τρεις μορφές Υγρασία στην Ατμόσφαιρα Εξάτμιση και Διαπνοή Ελλάδα που περισσότερες βροχοπτώσεις και γιατί; Υγρασία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ. Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες

ΑΣΚΗΣΗ. Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες ΑΣΚΗΣΗ Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες Για πιο λόγο είναι η σχέση είναι Θετική ή Αρνητική (δικαιολογήστε

Διαβάστε περισσότερα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα

Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ - ΜΟΡΦΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προέλευση Μορφή έργων Χρήση Επιφανειακό νερό Φράγματα (ταμιευτήρες) Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές) Κύρια για

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΡΟ. Η Σημασία του Υδάτινοι Πόροι Ο πόλεμος του Νερού. Αυγέρη Βασιλική Ανδριώτη Μαρινα Βλάχου Ελίνα

ΝΕΡΟ. Η Σημασία του Υδάτινοι Πόροι Ο πόλεμος του Νερού. Αυγέρη Βασιλική Ανδριώτη Μαρινα Βλάχου Ελίνα ΝΕΡΟ Η Σημασία του Υδάτινοι Πόροι Ο πόλεμος του Νερού Αυγέρη Βασιλική Ανδριώτη Μαρινα Βλάχου Ελίνα Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ καλύπτει το 70,9% του πλανήτη μας είναι απαραιτητο για την διατήρηση της ζώης στη γη και

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Χλωρίδα και Πανίδα ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο

Διαβάστε περισσότερα

Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω του σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων στην Κύπρο 4/9/2014

Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω του σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων στην Κύπρο 4/9/2014 Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω του σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων στην Κύπρο 4/9/2014 1. Υφιστάμενη Κατάσταση Οι υδάτινοι πόροι συνδέονται άμεσα με το κλίμα καθώς ο υδρολογικός κύκλος εξαρτάται σημαντικά

Διαβάστε περισσότερα

Τα πιο μεγαλόπρεπα στολίδια της Γης. Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα Στ Δημοτικού Αναζητώντας τα πιο μεγαλόπρεπα στολίδια Γεωγραφία

Τα πιο μεγαλόπρεπα στολίδια της Γης. Τάξη Φύλλο Εργασίας 1 Μάθημα Στ Δημοτικού Αναζητώντας τα πιο μεγαλόπρεπα στολίδια Γεωγραφία Τάξη Φύλλο ς Μάθημα Στ Δημοτικού Αναζητώντας τα πιο μεγαλόπρεπα στολίδια Γεωγραφία Η Γη είναι ένας από τους οκτώ πλανήτες του ηλιακού συστήματος, ο μοναδικός πάνω στον οποίο, μέχρι σήμερα, πιστεύεται ότι

Διαβάστε περισσότερα

ΘΑ ΓΙΝΕΙ Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΜΠΑΝΙΕΡΑ; (Σεπτέμβριος 2012)

ΘΑ ΓΙΝΕΙ Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΜΠΑΝΙΕΡΑ; (Σεπτέμβριος 2012) ΘΑ ΓΙΝΕΙ Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΜΠΑΝΙΕΡΑ; (Σεπτέμβριος 2012) Συγγραφέας: ΛΑΛΙΝΑ ΦΑΦΟΥΤΗ Ακούμε ότι η μέση θερμοκρασία του πλανήτη ανεβαίνει και, όταν φθάνει το καλοκαίρι και ζούμε τους όλο και εντονότερους καύσωνες,

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματικές αλλαγές σε σχέση με την οικονομία και την εναλλακτική μορφή ενέργειας. Μπασδαγιάννης Σωτήριος - Πετροκόκκινος Αλέξανδρος

Κλιματικές αλλαγές σε σχέση με την οικονομία και την εναλλακτική μορφή ενέργειας. Μπασδαγιάννης Σωτήριος - Πετροκόκκινος Αλέξανδρος Κλιματικές αλλαγές σε σχέση με την οικονομία και την εναλλακτική μορφή ενέργειας Μπασδαγιάννης Σωτήριος - Πετροκόκκινος Αλέξανδρος Ιούνιος 2014 Αρχή της οικολογίας ως σκέψη Πρώτος οικολόγος Αριστοτέλης

Διαβάστε περισσότερα

«Οι επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία της Ελλάδος»

«Οι επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία της Ελλάδος» «Οι επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία της Ελλάδος» Χρήστος Σ. Ζερεφός Ακαδημαïκός Ακαδημία Αθηνών 28 Νοεμβρίου 2017 Χωρίς την παρουσία των αερίων

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτες Επιτυχίας και Δείκτες επάρκειας ανά ενότητα ΑΠ Γεωγραφίας Γυμνασίου

Δείκτες Επιτυχίας και Δείκτες επάρκειας ανά ενότητα ΑΠ Γεωγραφίας Γυμνασίου Δείκτες Επιτυχίας και Δείκτες επάρκειας ανά ενότητα ΑΠ Γεωγραφίας Γυμνασίου Γεωγραφία Β γυμνασίου: Η Ευρώπη στον κόσμο. 1η Ενότητα: Εξερευνώ την Ευρώπη ανακρίνοντας τους χάρτες Δείκτες επιτυχίας: Δείκτες

Διαβάστε περισσότερα

Πως επηρεάζεται το μικρόκλιμα μιας περιοχής από την τοπογραφία (πειραματική έρευνα) Ομάδα Μαθητών: Συντονιστής καθηγητής: Λύκειο Αγίου Αντωνίου

Πως επηρεάζεται το μικρόκλιμα μιας περιοχής από την τοπογραφία (πειραματική έρευνα) Ομάδα Μαθητών: Συντονιστής καθηγητής: Λύκειο Αγίου Αντωνίου 1 Πως επηρεάζεται το μικρόκλιμα μιας περιοχής από την τοπογραφία (πειραματική έρευνα) Ομάδα Μαθητών: Ζαντής Γιώργος, Παρεκκλησίτης Ορέστης, Ιωάννου Γιώργος Συντονιστής καθηγητής: Νικόλας Νικολάου Λύκειο

Διαβάστε περισσότερα

2. Τι ονομάζομε μετεωρολογικά φαινόμενα, μετεωρολογικά στοιχεία, κλιματολογικά στοιχεία αναφέρατε παραδείγματα.

2. Τι ονομάζομε μετεωρολογικά φαινόμενα, μετεωρολογικά στοιχεία, κλιματολογικά στοιχεία αναφέρατε παραδείγματα. ΘΕΜΑΤΑ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ 1. Διευκρινίστε τις έννοιες «καιρός» και «κλίμα» 2. Τι ονομάζομε μετεωρολογικά φαινόμενα, μετεωρολογικά στοιχεία, κλιματολογικά στοιχεία αναφέρατε παραδείγματα. 3. Ποιοι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Η έννοια του οικοσυστήματος 11

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Η έννοια του οικοσυστήματος 11 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 9 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Η έννοια του οικοσυστήματος 11 Κεφάλαιο Πρώτο: Το μοντέλο του οικοσυστήματος 1.1. Βασικές αρχές και ορισμοί της Οικολογίας των Οικοσυστημάτων 1.2. Η

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 1 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται

ΜΑΘΗΜΑ 1 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται ΜΑΘΗΜΑ 1 Π. Γ Κ Ι Ν Η Σ 1. Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται 2. Να μπορείς να δώσεις την σχετική γεωγραφική θέση ενός τόπου χρησιμοποιώντας τους όρους

Διαβάστε περισσότερα

''Σεπτέμβριος 2015: οι ακραίες μέγιστες θερμοκρασίες στο 1ο δεκαήμερο και κλιματολογικά στοιχεία του μήνα''

''Σεπτέμβριος 2015: οι ακραίες μέγιστες θερμοκρασίες στο 1ο δεκαήμερο και κλιματολογικά στοιχεία του μήνα'' ''Σεπτέμβριος 2015: οι ακραίες μέγιστες θερμοκρασίες στο 1ο δεκαήμερο και κλιματολογικά στοιχεία του μήνα'' Ο Σεπτέμβριος ως μεταβατικός μήνας από το καλοκαίρι στο φθινόπωρο, ιδιαίτερα το πρώτο δεκαήμερο,

Διαβάστε περισσότερα

Xαιρετισμός Προέδρου.Ε. ΓΕΩΤ.Ε.Ε./Κ.Ε. κου Ιωάννη Γεωργιάδη,Γεωπόνου Μsc στην ημερίδα

Xαιρετισμός Προέδρου.Ε. ΓΕΩΤ.Ε.Ε./Κ.Ε. κου Ιωάννη Γεωργιάδη,Γεωπόνου Μsc στην ημερίδα Xαιρετισμός Προέδρου.Ε. ΓΕΩΤ.Ε.Ε./Κ.Ε. κου Ιωάννη Γεωργιάδη,Γεωπόνου Μsc στην ημερίδα «Προοπτικές αειφορικής ανάπτυξης ενεργειακών καλλιεργειών στην Ελλάδα». ΑΕΙΦΟΡΙΑ είναι μια έννοια που ευρύτατα χρησιμοποιείτε

Διαβάστε περισσότερα

Φαινόµενο του Θερµοκηπίου

Φαινόµενο του Θερµοκηπίου Φαινόµενο του Θερµοκηπίου Αλεξάνδρου Αλέξανδρος, Κυριάκου Λίντα, Παυλίδης Ονήσιλος, Χαραλάµπους Εύη, Χρίστου ρόσος Φαινόµενο του θερµοκηπίου Ανακαλύφθηκε το 1824 από τον Γάλλο µαθηµατικό Fourier J. (1768)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ Ενότητα 10: Αναλυτική Γεωχημεία και Οικολογία Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Eκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και αναλυτικό πρόγραμμα

Eκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και αναλυτικό πρόγραμμα Eκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και αναλυτικό πρόγραμμα Οι παρακάτω διαφάνειες αποτελούν προϊόν μελέτης και αποδελτίωσης του Προγράμματος Σπουδών Περιβάλλον και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη Υποχρεωτικής

Διαβάστε περισσότερα

Nature Climate Change: Οι ελληνικές ποικιλίες πιο ανθεκτικές και λύση για την κλιματική αλλαγή

Nature Climate Change: Οι ελληνικές ποικιλίες πιο ανθεκτικές και λύση για την κλιματική αλλαγή 24 Ιανουαρίου 2018 Το Ξινόμαυρο είναι μια θαυμάσια βορειοελλαδίτικη ποικιλία κόκκινου κρασιού, αλλά πόσο γνωστή είναι στο εξωτερικό, σε σχέση για παράδειγμα με το γαλλικό Πινό (Pinot); Ελάχιστα, είναι

Διαβάστε περισσότερα

To φαινόμενο του θερμοκηπίου. Υπερθέρμανση του πλανήτη

To φαινόμενο του θερμοκηπίου. Υπερθέρμανση του πλανήτη To φαινόμενο του θερμοκηπίου Υπερθέρμανση του πλανήτη Έχουμε ασχοληθεί, κατά διαστήματα με το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ως προς τον μηχανισμό δημιουργίας του, την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη εξ

Διαβάστε περισσότερα

Κ ι λ µα µ τι τ κές έ Α λλ λ α λ γές Επι π πτ π ώ τ σει ε ς στη τ β ιοπο π ικιλό λ τη τ τα τ κ αι τ η τ ν ν ά γρια ζ ωή

Κ ι λ µα µ τι τ κές έ Α λλ λ α λ γές Επι π πτ π ώ τ σει ε ς στη τ β ιοπο π ικιλό λ τη τ τα τ κ αι τ η τ ν ν ά γρια ζ ωή Επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και την άγρια ζωή Η παγκόσµια κλιµατική αλλαγή θεωρείται ως η σηµαντικότερη τρέχουσα απειλή για τη βιοποικιλότητα του πλανήτη. Παραδείγµατα από την Κυπριακή Φύση Μερικές από

Διαβάστε περισσότερα

Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ

Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ Η σχέση μας με τη γη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΗΛΙΑ *Φέρουσα χωρητικότητα Ο μέγιστος αριθμός ατόμων ενός είδους που μπορεί να υποστηρίζεται από ένα δεδομένο οικοσύστημα. Ο προσδιορισμός της για τον άνθρωπο

Διαβάστε περισσότερα

Φυσικό και Αστικό Περιβάλλον. Αειφορική Διαχείριση & Βιώσιμη Ανάπτυξη

Φυσικό και Αστικό Περιβάλλον. Αειφορική Διαχείριση & Βιώσιμη Ανάπτυξη Φυσικό και Αστικό Περιβάλλον Αειφορική Διαχείριση & Βιώσιμη Ανάπτυξη Δημήτρης Μπότσης 1 Περιβάλλον Το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ. Μαρία Κιτριλάκη ΠΕ04.04

ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ. Μαρία Κιτριλάκη ΠΕ04.04 ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Μαρία Κιτριλάκη Διαχείριση φυσικών περιοχών Η σύγχρονη αντίληψη για τη διαχείριση των φυσικών περιοχών δεν κυριαρχείται από την παλαιότερη τακτική της εξάντλησης αλλά από

Διαβάστε περισσότερα

Σημερινές και μελλοντικές υδατικές ανάγκες των καλλιεργειών της δελταϊκής πεδιάδας του Πηνειού

Σημερινές και μελλοντικές υδατικές ανάγκες των καλλιεργειών της δελταϊκής πεδιάδας του Πηνειού Σημερινές και μελλοντικές υδατικές ανάγκες των καλλιεργειών της δελταϊκής πεδιάδας του Πηνειού Σπυρίδων Κωτσόπουλος Καθηγητής, Διαχείριση Υδατικών Πόρων Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε. ΤΕΙ Θεσσαλίας AGROCLIMA

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΟΕΔΡΟΥ Ο.Κ.Ε. κ. ΧΡΗΣΤΟΥ ΠΟΛΥΖΩΓΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ Ο.Κ.Ε. ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΟΕΔΡΟΥ Ο.Κ.Ε. κ. ΧΡΗΣΤΟΥ ΠΟΛΥΖΩΓΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ Ο.Κ.Ε. ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΟΕΔΡΟΥ Ο.Κ.Ε. κ. ΧΡΗΣΤΟΥ ΠΟΛΥΖΩΓΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ Ο.Κ.Ε. ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΩΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ» ΠΕΜΠΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΝΕΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Μάριος Τσέζος, Καθηγητής Ε.Μ.Π.

ΤΟ ΝΕΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Μάριος Τσέζος, Καθηγητής Ε.Μ.Π. ΤΟ ΝΕΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Μάριος Τσέζος, Καθηγητής Ε.Μ.Π. Περιβαλλοντική Μηχανική και Γεωπεριβάλλον Αν αναρωτηθεί κανείς

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΑ ΑΕΡΑΚΙ ΦΥΣΑ ΜΕ!

ΦΥΣΑ ΑΕΡΑΚΙ ΦΥΣΑ ΜΕ! ΦΥΣΑ ΑΕΡΑΚΙ ΦΥΣΑ ΜΕ! Το 2019 θα το θυμόμαστε ως την χρονιά που κάτι άλλαξε. Τα παιδιά βγήκαν στους δρόμους απαιτώντας από τους μεγάλους να δράσουν κατά της κλιματικής αλλαγής. Αυτό το βιβλίο που κρατάτε

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Πολιτική και Εκπαίδευση

Περιβαλλοντική Πολιτική και Εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Περιβαλλοντική Πολιτική και Εκπαίδευση Ενότητα 01: Άνθρωπος και Περιβάλλον Πολυξένη Ράγκου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ- ΕΝΟΤΗΤΑ: ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΑΝΑΔΑ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (3X40)

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ- ΕΝΟΤΗΤΑ: ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΑΝΑΔΑ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (3X40) 1 ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ- ΕΝΟΤΗΤΑ: ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΑΝΑΔΑ Δείκτες επιτυχίας-δείκτες επάρκειας Εντοπίζουν και περιγράφουν πού βρίσκονται επιλεγμένοι τόποι σε σχέση με

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΟ ΤΡΙΣΧΙΛΙΕΤΕΣ ΜΕΓΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ ΚΡΑΤΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 14 ΟΚΤ 17. Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής, που βρίσκομαι σήμερα εδώ στη

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΟ ΤΡΙΣΧΙΛΙΕΤΕΣ ΜΕΓΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ ΚΡΑΤΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 14 ΟΚΤ 17. Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής, που βρίσκομαι σήμερα εδώ στη ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΟ ΤΡΙΣΧΙΛΙΕΤΕΣ ΜΕΓΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ ΚΡΑΤΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 14 ΟΚΤ 17 Κυρίες & Κύριοι, Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής, που βρίσκομαι σήμερα εδώ στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο των εκδηλώσεων που έχουν

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει χαρακτηριστικά «Mare Mediterraneum» ως μεταξύ δύο ηπείρων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΑΚΡΑΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΞΗΡΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΑΚΡΑΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΞΗΡΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΤΟΜΕΑΣ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΑΚΡΑΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΞΗΡΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Εμμανουέλα Ιακωβίδου Επιβλέπων

Διαβάστε περισσότερα

5. κλίμα. Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C

5. κλίμα. Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C 5. κλίμα 5. κλίμα Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C 5. κλίμα 5. κλίμα Οι μεσογειακές περιοχές βρίσκονται μεταξύ 30 0 και

Διαβάστε περισσότερα

Κατακόρυφη πτώση σωμάτων. Βαρβιτσιώτης Ιωάννης Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αγίων Αναργύρων Μάιος 2015

Κατακόρυφη πτώση σωμάτων. Βαρβιτσιώτης Ιωάννης Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αγίων Αναργύρων Μάιος 2015 Κατακόρυφη πτώση σωμάτων Βαρβιτσιώτης Ιωάννης Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αγίων Αναργύρων Μάιος 2015 Α. Εισαγωγή Ερώτηση 1. Η τιμή της μάζας ενός σώματος πιστεύετε ότι συνοδεύει το σώμα εκ κατασκευής

Διαβάστε περισσότερα

Ελιά. Η ελιά ή ελαιόδεντρο ή λιόδεντρο είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών, το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα.

Ελιά. Η ελιά ή ελαιόδεντρο ή λιόδεντρο είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών, το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα. Ελιά Ελιά Η ελιά ή ελαιόδεντρο ή λιόδεντρο είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών, το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα. Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν

Διαβάστε περισσότερα

Παγκόσµια εικόνα του περιβάλλοντος Θεοδότα Νάντσου WWF Ελλάς

Παγκόσµια εικόνα του περιβάλλοντος Θεοδότα Νάντσου WWF Ελλάς Παγκόσµια εικόνα του περιβάλλοντος Θεοδότα Νάντσου WWF Ελλάς Παγκόσµια προβλήµατα Αιτίες της περιβαλλοντικής καταστροφής Λύσεις Τι γίνεται στην Ελλάδα; Ορισµοί Πρόβληµα: Απώλεια βιοποικιλότητας Περίπου

Διαβάστε περισσότερα

Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 4 η Λειτουργίες και αξίες των υγροτόπω. Εαρινό

Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 4 η Λειτουργίες και αξίες των υγροτόπω. Εαρινό ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Κ. Ποϊραζίδης Εισήγηση 4 η και αξίες των υγροτόπω 03/12/10 Εαρινό 2010 2011 Εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφόρων στρωμάτων Ρόλο παίζουν οι φυσικές ιδιότητες του εδάφους και του γεωλογικού

Διαβάστε περισσότερα

Γεωλογία - Γεωγραφία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος:

Γεωλογία - Γεωγραφία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: Γεωλογία - Γεωγραφία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Τ μαθητ : Σχολικό Έτος: 1 ΜΑΘΗΜΑ 1, Οι έννοιες «γεωγραφική» και «σχετική» θέση 1. Με τη βοήθεια του χάρτη στη σελ.12, σημειώστε τις παρακάτω πόλεις στην

Διαβάστε περισσότερα

Μία εργασία των μαθητών:

Μία εργασία των μαθητών: Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο Αναβρύτων Τάξη: Α Μάθημα: Ερευνητική Εργασία Υπεύθυνος καθηγητής: κα Τερζή Σχολικό Έτος : 2014-2015 Μία εργασία των μαθητών: Βλασσόπουλος Κωστής Δεληκούρας Δημήτρης Διαμαντίδης

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων

Εργασία Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Εργασία Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Αλμπάνη Βάλια Καραμήτρου Ασημίνα Π.Π.Σ.Π.Α. Υπεύθυνος Καθηγητής: Δημήτριος Μανωλάς Αθήνα 2013 1 Πίνακας περιεχομένων ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ...2 Εξαντλούμενοι φυσικοί

Διαβάστε περισσότερα

Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ):

Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ): Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ): Μιχάλης Βραχνάκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Θεσσαλίας ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 6 ΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η ΓΗ ΚΑΙ Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ Θαλάσσια ρεύματα και Ωκεάνια κυκλοφορία Οι θαλάσσιες μάζες δεν είναι σταθερές ΑΙΤΙΑ: Υπάρχει (αλληλ)επίδραση με την ατμόσφαιρα (π.χ., ο άνεμος ασκεί τριβή στην επιφάνεια της θάλασσας,

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική Αλλαγή. Χρήστος Σπύρου ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 70, ΑΘΗΝΑ.

Κλιματική Αλλαγή. Χρήστος Σπύρου ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 70, ΑΘΗΝΑ. ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 70, 176 71 ΑΘΗΝΑ Κλιματική Αλλαγή Χρήστος Σπύρου scspir@gmail.com Βασικό σύγγραμμα: Κατσαφάδος Π. και Μαυροματίδης Η., 2015: Εισαγωγή στη Φυσική της

Διαβάστε περισσότερα

«Ανακαλύπτοντας τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Επαρχίας Ελασσόνας»- Μια διδακτική προσέγγιση

«Ανακαλύπτοντας τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Επαρχίας Ελασσόνας»- Μια διδακτική προσέγγιση «Ανακαλύπτοντας τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Επαρχίας Ελασσόνας»- Μια διδακτική προσέγγιση Μαρία Θ. Παπαδοπούλου, PhD Σχολική Σύμβουλος 6 ης Περιφέρειας Π.Ε. ν. Λάρισας Ελασσόνα, 7 Νοεμβρίου 2015

Διαβάστε περισσότερα

Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή

Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή Η Επίδραση και οι Επιπτώσεις της Απουσίας Χωρικού Σχεδίου για την Αγροτική Γή ΜΕΛΙΔΟΝΙ 12/11/18 Δρ Αλέξανδρος Ε. Στεφανάκης Κτηνίατρος Προεδρος ΓΕΩΤΕΕ- ΠΚ Φυσικό Περιβάλλον Ορίζεται το σύνολο των βιοτικών

Διαβάστε περισσότερα

Κατανοώντας την επιχειρηματική ευκαιρία

Κατανοώντας την επιχειρηματική ευκαιρία Η Επιχειρηματική Ευκαιρία Κατανοώντας την επιχειρηματική ευκαιρία Υπάρχουν έρευνες οι οποίες δείχνουν ότι στους περισσότερους επιχειρηματίες που ξεκινούν για πρώτη φορά μια επιχείρηση, τελειώνουν τα χρήματα

Διαβάστε περισσότερα

Υπενθύμιση. Παγκόσμιες ημέρες αφιερωμένες στο περιβάλλον

Υπενθύμιση. Παγκόσμιες ημέρες αφιερωμένες στο περιβάλλον Υπενθύμιση Παγκόσμιες ημέρες αφιερωμένες στο περιβάλλον Φεβρουάριος 2: Ημέρα Υγροτόπων Στις 2 Φεβρουαρίου 1977 υπογράφτηκε η Σύμβαση για τους Υγροτόπους στην πόλη Ramsar του Ιράν. Στη Συνθήκη αυτή περιλαμβάνονται

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ Το κλίμα μιας γεωγραφικής περιοχής διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο από τους 3 παρακάτω παράγοντες: 1)το γεωγραφικό πλάτος 2)την αναλογία ξηράς/θάλασσας 3)το

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική αλλαγή και ελαιοπαραγωγή (Διαχειριστικές πρακτικές στις νέες συνθήκες)

Κλιματική αλλαγή και ελαιοπαραγωγή (Διαχειριστικές πρακτικές στις νέες συνθήκες) Κλιματική αλλαγή και ελαιοπαραγωγή (Διαχειριστικές πρακτικές στις νέες συνθήκες) Κωνσταντίνος Ζουκίδης, M.Sc. Γεωπόνος-Σύμβουλος Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων Σχολή Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Αμερικανική Γεωργική

Διαβάστε περισσότερα