Σηµειώσεις στο µάθηµα ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑ ΟΣΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ /ΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΟΥΣΙΟΠΟΥΛΟΣ Σηµειώσεις στο µάθηµα ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ Επιµέλεια Νικόλαος Μουσιόπουλος, Αβραάµ Καραγιαννίδης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2002

2

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η συσσώρευση απορριµµάτων παγκοσµίως χαρακτηρίζεται ως ένα από τα πλέον δυσεπίλυτα προβλήµατα της εποχής µας. Στην χώρα µας θεωρείται σήµερα από πολλούς (π.χ. Τεχνικό Επιµελητήριο) το σοβαρότερο περιβαλλοντικό πρόβληµα. Η δυσκολία αντιµετώπισης του προβλήµατος αυτού έγκειται στην αλληλεπίδραση πολλών παραµέτρων, και συγκεκριµένα: οικονοµικών παραµέτρων (π.χ., σχέση κόστους διάθεσης απορριµµάτων και οφέλους από την πιθανή ανάκτηση πρώτων υλών µέσω ενός προγράµµατος ανακύκλωσης), ενεργειακών παραµέτρων (π.χ. σχέση απαιτήσεων σε ενέργεια για τη µεταφορά, επεξεργασία και διάθεση απορριµµάτων και οφέλους από την τυχόν ενεργειακή επεξεργασία απορριµµάτων), περιβαλλοντικών παραµέτρων (ρύπανση ατµοσφαιρικού, υδάτινου και χερσαίου περιβάλλοντος ανάλογα µε τον τρόπο διάθεσης απορριµµάτων, πρόκληση πυρκαγιών λόγω ανεξέλεγκτης απόθεσης απορριµµάτων) και πολιτικό-κοινωνικών παραµέτρων (ανισοµερής επιβάρυνση και ώχληση του πληθυσµού από συγκεκριµένες επιλογές κατά τη διαχείριση απορριµµάτων, µε τις ασθενέστερες κοινωνικές τάξεις συνήθως να µειονεκτούν, θέσεις εργασίας σχετικές µε την διαχείριση απορριµµάτων). Ο σύγχρονος µηχανικός, και ιδιαίτερα ο µηχανολόγος, εµπλέκεται ολοένα και περισσότερο στον κύκλο των απορριµµάτων, τόσο έµµεσα (αφού η όποια παραγωγική διαδικασία συνεπάγεται την παραγωγή απορριµµάτων), όσο και άµεσα (π.χ. ως σχεδιαστής, κατασκευαστής, διαχειριστής ή ακόµα και προµηθευτής εγκαταστάσεων ή συσκευών που εντάσσονται στο όλο σύστηµα της διαχείρισης απορριµµάτων). Σε αυτό µάλιστα έχει συντελέσει η αυξανόµενη µηχανοποίηση της διαχείρισης απορριµµάτων που επιτελείται κατά το τελευταία χρονικό διάστηµα στην χώρα µας και διεθνώς. Επιβάλλεται λοιπόν ο σύγχρονος µηχανικός να έχει γνώσεις πάνω στη διαχείριση απορριµµάτων, και ειδικότερα να κατανοεί τις µεθόδους επεξεργασίας και διάθεσης και να µπορεί να εκτιµά τη σκοπιµότητα αξιοποίησης της ενέργειας και των πρώτων υλών που περιέχονται στα απορρίµµατα. Στο παρόν τεύχος είναι συγκεντρωµένες οι σηµειώσεις του µαθήµατος «ιαχείριση Απορριµµάτων» που εδώ και µια δεκαετία διδάσκεται από τον πρώτο των συγγραφέων στους τεταρτοετείς φοιτητές του Τµήµατος Μηχανολόγων Μηχανικών του Α.Π.Θ. Το παρόν τεύχος αποτελεί την δεύτερη έκδοση των σηµειώσεων, µε την πρώτη να έχει παρουσιαστεί το Το υλικό που συλλέχθηκε έκτοτε κατέστησε απαραίτητη την αναθεώρηση των διδακτικών σηµειώσεων του εν λόγω µαθήµατος, οι οποίες και παρουσιάζονται εδώ. Στη συγκέντρωση και επεξεργασία του υλικού αυτού συνεισέφεραν αποφασιστικά οι συνεργάτες του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερµότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής κα Άννα Ξηρογιαννοπούλου και κ. Γιώργος Περκουλίδης, τους οποίους και ευχαριστούµε. Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2002 Kαθ. Ν. Μουσιόπουλος, ρ. Α. Καραγιαννίδης

4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ EΙΣΑΓΩΓΗ i x 1. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Κατηγορίες στερεών αποβλήτων Αστικά (δηµοτικά) απόβλητα Ειδικά απόβλητα Ποσοτική και ποιοτική ανάλυση απορριµµάτων Ποσοτική ανάλυση Ποιοτική ανάλυση Γενικά Φυσικά χαρακτηριστικά Χηµικά χαρακτηριστικά Πυκνότητα ιαχείριση απορριµµάτων Γενικά Υφιστάµενη κατάσταση ιαχείριση απορριµµάτων στην Ελλάδα ιαχείριση των απορριµµάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση Σχεδιασµός διαχείρισης απορριµµάτων Σηµαντικοί προβληµατισµοί κατά τη διαδικασία σχεδιασµού Μεθοδολογία σχεδιασµού Η διαδικασία λήψης απόφασης Λειτουργικά στοιχεία και δυνητικές ενέργειες Νοµικό πλαίσιο διαχείριση απορριµµάτων Οι κατευθυντήριες γραµµές της κοινοτικής πολιτικής Βασικές νοµοθετικές διατάξεις ιεθνής δράση Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου 38 i

6 2. ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ - ΣΥΛΛΟΓΗ - ΜΕΤΑΦΟΡΑ/ΜΕΤΑΦΟΡΤΩΣΗ - ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Προσωρινή αποθήκευση εκτός οικίας Συλλογή Γενικά Τύποι υποδοχέων απορριµµάτων Χώρος προσωρινής αποθήκευσης Συλλογή απορριµµάτων ροµολόγια προσυλλογής ιάκριση συλλογής σύµφωνα µε τον τρόπο εκκένωσης των µέσων συλλογής Tύποι απορριµµατοφόρων Κόστος συλλογής Χώρος στάθµευσης - οδοί κυκλοφορίας Συχνότητα συλλογής Ωράριο συλλογής Χαρακτηριστικά ηµερήσιας και νυχτερινής συλλογής Μικροµετακινήσεις ροµολόγια συλλογής Bελτιστοποίηση διαδροµών απορριµµατοφόρων Mεταφόρτωση Σταθµοί µεταφόρτωσης Γενικά Προϋποθέσεις λειτουργίας ΣΜΑ Χωροθέτηση ΣΜΑ Σχεδιασµός ΣΜΑ Κοστολόγηση υπηρεσιών καθαριότητας Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» Στόχοι Πιθανά αποτελέσµατα από την εφαρµογή ενός συστήµατος PAYT Σχήµατα συλλογής και χρέωσης οµή χρέωσης - συστήµατα χρέωσης Συστήµατα χρέωσης και πληρωµής Ύψος χρέωσης 63 ii

7 Επιλογή συστήµατος PAYT Παραδείγµατα εφαρµογών Παράγοντες που επηρεάζουν την εφαρµογή ενός προγράµµατος PAYT Αξιολόγηση υπηρεσιών καθαριότητας Γενικά Στάδια Benchmarking Είδη Βenchmarking είκτες αξιολόγησης υπηρεσιών καθαριότητας Πιθανά αποτελέσµατα του Benchmarking ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΥΛΙΚΩΝ - ΙΑΛΟΓΗ ΣΤΗΝ ΠΗΓΗ ιαλογή στη πηγή Σηµασία της σπ για τη διαχείριση απορριµµάτων Ανακυκλώσιµα υλικά στα απορρίµµατα Μέθοδοι σπ Εξοπλισµός προγραµµάτων σπ Παράµετροι της σπ Ποσοστό ανάκτησης υλικών Ποσοστό συµµετοχής πολιτών Οικονοµική ανάλυση προγράµµατος σπ απάνες και κέρδη ανακύκλωσης απάνες Kέρδη από την ανακύκλωση Καθορισµός στόχων και προτεραιοτήτων Ανάπτυξη αγοράς Υποκίνηση της συµµετοχής του κοινού Συσκευασία και ανακύκλωση Ο ρόλος της συσκευασίας Επαναχρησιµοποίηση συσκευασιών Yλικά συσκευασίας 93 iii

8 Kριτήρια αξιολόγησης συσκευασίας από οικολογική άποψη Kατανάλωση υλικών συσκευασίας Kατανάλωση φυσικών πόρων στην παραγωγή πρώτων υλών διαφόρων συσκευασιών Βασικές αρχές ενός περιβαλλοντικά υπεύθυνου καταναλωτή Παράδειγµα ενός κέντρου ανακύκλωσης χαρτιού Σύντοµη περιγραφή της λειτουργίας του κέντρου Σύντοµη αναφορά των καθηµερινών προβληµάτων λειτουργίας Συντήρηση ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ - ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ Μηχανικός διαχωρισµός Γενικά ιαδικασία µηχανικού διαχωρισµού Προϊόντα µηχανικού διαχωρισµού Μηχανολογικός εξοπλισµός Λιπασµατοποίηση Γενικά Μικροοργανισµοί λιπασµατοποίησης Περιγραφή ιατροφικές απαιτήσεις για την ανάπτυξη των µικροοργανισµών Θρεπτικές κατηγορίες µικροοργανισµών Τύποι µικροβιολογικού µεταβολισµού Ταξινόµηση των µικροοργανισµών Περιγραφή βασικών µικροοργανισµών Παράµετροι που είναι σηµαντικές για τη ζύµωση και την ανάπτυξη των µικροοργανισµών Αερόβια λιπασµατοποίηση Γενικά Βασικά χαρακτηριστικά της αερόβιας κοµποστοποίησης Βελτιωτικό εδάφους 113 iv

9 Γενικά Βασικά χαρακτηριστικά βελτιωτικού εδάφους Πλεονεκτήµατα και ιδιότητες χρήσης του βελτιωτικού εδάφους Εφαρµογές βελτιωτικού εδάφους Είδη αερόβιας κοµποστοποίησης Στάδια αερόβιας λιπασµατοποίησης Προεπεξεργασία και ανάκτηση υλικών Σταθεροποίηση του βελτιωτικού εδάφους - Παραγωγή κοµπόστ Παράγοντες σχεδιασµού Αναερόβια λιπασµατοποίηση Γενικά Παραγωγή ενέργειας από µονάδες αναερόβιας ζύµωσης ιεργασία αναερόβιας ζύµωσης Ποσοτικά στοιχεία εισόδου Ανάκτηση υλικών Ταξινόµηση και τεχνολογία αντιδραστήρων Παραγωγή βιοαερίου Επεξεργασία του ζυµωµένου υποστρώµατος ιεργασίες αναερόβιας ζύµωσης των οργανικών στερεών αποβλήτων ιεργασία Waasa ιεργασία Valorga ιεργασία Dranco ιεργασία Kompogas ιεργασία ΒΤΑ Κόστος επεξεργασίας απορριµµάτων σε µονάδες αναερόβιας ζύµωσης Πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα της αναερόβιας ζύµωσης σε µονάδα συγκριτικά µε την αναερόβια ζύµωση σε ΧΥΤΑ ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Γενικά Περιγραφή θερµικής επεξεργασίας 133 v

10 5.3. Απόβλητα ως καύσιµη ύλη Προσαγωγή και τάφρος Προσαγωγή ειγµατοληπτικός έλεγχος Οµογενοποίηση και στοίβαγµα των απορριµµάτων Θρυµµατισµός ογκωδών απορριµµάτων Τάφρος απορριµµάτων Συµβατικές µέθοδοι Γενικά Ολική καύση Είδη εστίας καύσης Εστία εσχαρών Θερµική επεξεργασία µε εστία τύπου ρευστοποιηµένης κλίνης Θερµική επεξεργασία µε περιστρεφόµενο κλίβανο Είδη θαλάµου καύσης Μαζική καύση Τµηµατική καύση Καύση ΚαΣ Εκµετάλλευση ενέργειας Λέβητας απόβλητης θερµότητας σε µονάδες καύσης Αποµάκρυνση της τέφρας Κύκλωµα νερού-ατµού Προβλήµατα διάβρωσης Εκποµπές ρύπων και καθαρισµός απαερίου Καινοτόµες θερµικές µέθοδοι επεξεργασίας Γενικά Πυρόλυση Εξαερίωση Θερµόλυση 163 vi

11 Μέθοδος Siemens Μέθοδος Thermoselect Μέθοδος Noell Μέθοδος EDDITh Μέθοδος Von Roll ιεργασία RCP Εγκατάσταση WTI Μέθοδος ΤPS Μέθοδος ΝΚΚ Μέθοδος PKA Μέθοδος PIT Μέθοδος Nexus Μέθοδος Andco Torrax Μέθοδος WGT Στοιχεία κόστους µονάδων θερµικής επεξεργασίας ΤΕΛΙΚΗ ΙΑΘΕΣΗ ΤΑΦΗ Γενικά Τρόποι εδαφικής διάθεσης ιάθεση απορριµµάτων στην Ελλάδα Προβλήµατα τελικής διάθεσης ιασταλλάζοντα Σύσταση διασταλλαζόντων Παράγοντες που επηρεάζουν τη σύσταση των διασταλλαζόντων Χαρακτηρισµός και επεξεργασία στραγγισµάτων που έχουν σταθεροποιηθεί µε ανακυκλοφορία Βιοαέριο Επιπτώσεις ανεξέλεγκτης και ηµιελεγχόµενης διάθεσης Αποκατάσταση ανεξέλεγκτων-ηµιελεγχόµενων χώρων διάθεσης στην Ελληνική επικράτεια - Τεχνικές και πρακτικές Τρόποι αποκατάστασης χώρων διάθεσης 179 vii

12 Στόχοι της αποκατάστασης χώρων διάθεσης Παράµετροι αποκατάστασης χώρων διάθεσης Ανάλυση παλαιών χώρων διάθεσης Λύσεις για τους χώρους ηµιελεγχόµενης και ανεξέλεγκτης διάθεσης Εξυγίανση χώρου διάθεσης Τεχνικές σταθεροποίησης Αναερόβια σταθεροποίηση Αερόβια σταθεροποίηση στο χώρο διάθεσης BIOPUSTER SMELL - WELL Σύγκριση τεχνικών σταθεροποίησης BIOPUSTER, Smell-Well και Αερόβιας Σταθεροποίησης στο χώρο διάθεσης Εξόρυξη ανεξέλεγκτων και ηµιελεγχόµενων χώρων διάθεσης Εισαγωγή Λόγοι υιοθέτησης της εξόρυξης ως λύση αποκατάστασης Υγειονοµική ταφή Εισαγωγή Τρόποι υγειονοµικής ταφής Παραδοσιακή διάθεση ιάθεση µε συµπίεση ιάθεση ύστερα από θραύση Λιπασµατοποίηση επί τόπου Αερόβια διάθεση εµατοποίηση Αποθήκευση απορριµµάτων σε υπερυψωµένα κτίρια από σκυρόδεµα Πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα της υγειονοµικής ταφής Επιλογή των χώρων διάθεσης ιαχείριση ενός χώρου διάθεσης ιασταλλάζοντα 206 viii

13 Βιοαέριο Mέθοδοι πλήρωσης χώρων διάθεσης Πλήρωση µε φατνώµατα µε εκσκαφή Πλήρωση επιπέδων εκτάσεων χωρίς εκσκαφή Πλήρωση λάκκων Eπιπτώσεις στο περιβάλλον και λήψη µέτρων 209 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 212 ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ 220 ix

14 EΙΣΑΓΩΓΗ Με τον όρο «ιαχείριση Απορριµµάτων» ( Α) εννοούµε το σύνολο των ενεργειών που σχετίζονται µε την: 1. Παραγωγή. 2. Προσωρινή αποθήκευση. 3. Συλλογή. 4. Μεταφορά/µεταφόρτωση. 5. Επεξεργασία/ανάκτηση. 6. Τελική διάθεση (Τ ). Στα πλαίσια της Α εφαρµόζονται διάφορες αρχές των επιστηµών του µηχανικού, κατά κύριο λόγο της Μηχανικής και της Ενεργειακής Τεχνικής. Η ορθή αντιµετώπιση των προβληµάτων που συνεπάγονται τα απορρίµµατα επιβάλλει όµως και την αξιοποίηση στοιχείων αστικού και περιφερειακού σχεδιασµού, όπως επίσης και διδαγµάτων από τις οικονοµικές και κοινωνικές επιστήµες. Όπως και γενικότερα, έτσι και ειδικά ως προς τα απορρίµµατα, δεν είναι πλέον αποδεκτές παραδοσιακές προσεγγίσεις, οι οποίες στο παρελθόν συχνά αγνοούσαν κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Άλλωστε, η τεχνολογική πρόοδος επιτρέπει τη µετατόπιση του ενδιαφέροντος σε πολλές σηµαντικές περιοχές: Ενώ η δηµόσια υγεία και τα οικονοµικά παραµένουν πρωταρχικοί προβληµατισµοί, άρχισε τα τελευταία χρόνια να δίδεται ιδιαίτερη έµφαση σε περιβαλλοντικούς περιορισµούς. Επιπλέον, έχει καταστεί σαφής η σχέση µεταξύ της εξάντλησης των φυσικών πόρων και της Τ των Στερεών Αποβλήτων (ΣΑ). Η παραγωγή και συσσώρευση αστικών αποβλήτων είναι σήµερα µία άµεση συνέπεια της ζωής και της κατανάλωσης αγαθών. Από την εποχή των πρωτόγονων κοινωνιών, άνθρωποι και ζώα χρησιµοποίησαν τις γήινες πηγές για να υποστηρίξουν τη ζωή και να απαλλαγούν από τα απορρίµµατα. Στην αρχή, η διάθεση των απορριµµάτων δεν απετέλεσε σηµαντικό πρόβληµα, καθώς ο πληθυσµός ήταν µικρός και η διαθέσιµη γη για τη συσσώρευσή τους µεγάλη. Σήµερα µιλούµε για ενεργειακή αξιοποίηση και παραγωγή Βελτιωτικού Εδάφους (ΒΕ) από τα απορρίµµατα, τη στιγµή που ο αγρότης της αρχαιότητας εφάρµοζε τις τεχνικές αυτές πολύ καλύτερα: Μάλιστα, πολλές ενδείξεις τέτοιων µορφών ανακύκλωσης µπορούν ακόµη σήµερα να βρεθούν σε πρωτόγονες αλλά ευαίσθητες αγροτικές πρακτικές πολλών αναπτυσσοµένων κρατών. Τα πρώτα προβλήµατα στη διάθεση των απορριµµάτων εµφανίσθηκαν από τη στιγµή που οι άνθρωποι άρχισαν να συσπειρώνονται σε φυλές, χωριά και κοινότητες. Τα διάσπαρτα υπολείµµατα τροφών και λοιπά απορρίµµατα στις µεσαιωνικές πόλεις οδήγησαν στην ανάπτυξη αρουραίων, από τους οποίους οι µύγες µετέφεραν τον ιό της πανώλης. Η παντελής έλλειψη κάθε είδους σχεδιασµού στη Α επέφερε την επιδηµία πανώλης ("µαύρος θάνατος") που εξόντωσε τους µισούς Ευρωπαίους τον 14 ο αιώνα και προκάλεσε πολλές επακόλουθες επιδηµίες και υψηλά ποσοστά θνησιµότητας. Οι δηµόσιες αρχές ευαισθητοποιήθηκαν έναντι της δηµόσιας υγείας µόλις τον 19 ο αιώνα, καθώς αντελήφθησαν ότι τα υπολείµµατα τροφών έπρεπε να συλλεχθούν και να διατεθούν µε υγιεινό τρόπο, ώστε να εµποδιστεί η διάδοση ασθενειών. Τα προβλήµατα στη διάθεση απορριµµάτων αυξήθηκαν κατακόρυφα µετά τη βιοµηχανική επανάσταση στην Ευρώπη. Η κατάσταση ήταν τόσο άσχηµη στην Αγγλία κατά το δεύτερο µισό του 19 ου αιώνα, ώστε το 1888 θεσπίστηκε ένα αστικό υγειονοµικό διάταγµα, το οποίο απαγόρευε τη ρίψη απορριµµάτων σε χαντάκια, ποταµούς και νερά. Το παραπάνω διάταγµα ακολουθήθηκε το 1899 από το «διάταγµα ποταµών και λιµνών» στις ΗΠΑ. Έτσι, µαζί µε την πρόοδο της τεχνολογίας παρουσιάσθηκαν και τα προβλήµατα τα σχετιζόµενα µε τη διάθεση των προκυπτόντων απορριµµάτων. Προς κατανόηση της φύσης των προβληµάτων αυτών, x

15 είναι χρήσιµο να εξετασθεί η ροή των υλικών και η σχετική Παραγωγή Απορριµµάτων (ΠΑ) σε µία τεχνολογικά εξελιγµένη κοινωνία, όπως επίσης και να διερευνηθεί η άµεση επίπτωση της τεχνολογικής προόδου στο σχεδιασµό εγκαταστάσεων επεξεργασίας απορριµµάτων. Στην Εικόνα 1 παρουσιάζεται ένα απλοποιηµένο διάγραµµα ροής υλικών, ως ένδειξη του πώς και πού παράγονται απορρίµµατα σε µία τεχνολογικά εξελιγµένη κοινωνία. ΣΑ παράγονται στην αρχή της οποιασδήποτε παραγωγικής διεργασίας, κατά την εξόρυξη πρώτων υλών (π.χ. µπάζα από ορυχεία). Από εκεί και πέρα, ΣΑ παράγονται σε κάθε στάδιο της διεργασίας, καθώς πρώτες ύλες µετατρέπονται σε καταναλωτικά αγαθά. Από την Εικόνα 1 είναι εµφανές ότι ένας από τους καλύτερους τρόπους για την ελάττωση της ποσότητας των προς διάθεση ΣΑ είναι ο περιορισµός της κατανάλωσης πρώτων υλών και η αύξηση του βαθµού ανάκτησης των προς απόρριψη υλικών. Αν και το τελευταίο είναι σχετικά απλό, η εφαρµογή του σε µία τεχνολογικά εξελιγµένη κοινωνία έχει αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολη. Εικόνα 1. Ροή υλικών και ΠΑ σε µία τεχνολογικά εξελιγµένη κοινωνία. Η πληµµελής Α σχετίζεται άµεσα και µε οικολογικές συνέπειες, όπως η ρύπανση του αέρα και των νερών. ιασταλλάζοντα από ανεξέλεγκτες χωµατερές και πληµµελείς χώρους υγειονοµικής ταφής έχουν επανειληµµένα µολύνει τόσο επιφανειακά όσο και υπόγεια νερά. Σε µεταλλεία, τα διασταλλάζοντα µπορεί να περιέχουν τοξικά στοιχεία (π.χ. Cu, As, U) ή µπορεί να µολύνουν υδροφόρους ορίζοντες µε ανεπιθύµητα άλατα ασβεστίου και µαγνησίου. Η φύση έχει βέβαια µέχρι ενός σηµείου τη δυνατότητα να αραιώσει, να διασκορπίσει, να υποβιβάσει, να απορροφήσει ή µε κάποιον άλλον τρόπο να απαλλαγεί από τα ανεπιθύµητα κατάλοιπά της στην ατµόσφαιρα, το νερό και το έδαφος. Η υπερβολική επιπρόσθετη φόρτιση xi

16 που επιφέρουν τα ανθρωπογενή κατάλοιπα στις παραπάνω διεργασίες µπορεί να προκαλέσει οικολογική ανισορροπία στη βιόσφαιρα. ιαρκή βήµατα τεχνολογικής προόδου στη συσκευασία προϊόντων δηµιουργούν ένα διαρκώς µεταβαλλόµενο σύνολο παραµέτρων για το σχεδιασµό εγκαταστάσεων επεξεργασίας απορριµµάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγµα απετέλεσε η αύξηση της χρησιµοποίησης των πλαστικών και της κατανάλωσης κατεψυγµένων τροφών, κάτι που µείωσε µεν τις ποσότητες υπολειµµάτων τροφών στο σπίτι αλλά αύξησε τις αντίστοιχες ποσότητες στις εγκαταστάσεις συσκευασίας. Τέτοιου είδους διαρκείς αλλαγές προκαλούν προβλήµατα στο σχεδιασµό µονάδων επεξεργασίας, καθώς τέτοιες µονάδες απαιτούν σηµαντικό κόστος επένδυσης και πρέπει να παραµένουν σε λειτουργία για τουλάχιστον 25 χρόνια. Για αυτό, οι υπεύθυνοι για το σχεδιασµό µηχανικοί πρέπει να είναι και να διατηρούνται ενήµεροι των επικρατουσών τάσεων, αν και φυσικά δε µπορεί να τους ζητηθεί να προλέξουν αλλαγές στην τεχνολογία, οι οποίες θα επηρεάσουν τα χαρακτηριστικά των απορριµµάτων κατά την προσεχή 25-ετία. Από την άλλη, πρέπει να χρησιµοποιείται κάθε δυνατή τεχνική πρόβλεψης σε αυτήν τη διαρκώς µεταβαλλόµενη τεχνολογικά, εξελιγµένη κοινωνία, ώστε οι σχεδιαζόµενες εγκαταστάσεις να χαρακτηρίζονται από ευκαµψία και προσαρµοστικότητα, προκειµένου να παραµείνουν λειτουργικές και αποδοτικές σε ολόκληρη τη διάρκεια ζωής τους. Εδώ όµως προκύπτουν σηµαντικά ερωτήµατα: - Ποιοι τοµείς της κοινωνίας παράγουν τις µεγαλύτερες ποσότητες απορριµµάτων και ποιά είναι η φύση τους; - Πώς µπορούν να ελαχιστοποιηθούν αυτές οι ποσότητες; - Ποιος ο ρόλος της ανάκτησης πρώτων υλών και ενέργειας; Αυτά είναι µερικά από τα θέµατα που εξετάζονται στο µάθηµα της «ιαχείρισης Απορριµµάτων». Οι παρούσες σηµειώσεις έχουν την εξής δοµή: Κεφ.1: Είδη, ποσότητες και σύσταση αποβλήτων, νοµικό πλαίσιο, εγχώρια και διεθνής εµπειρία και κατάσταση, θέµατα ολοκληρωµένης διαχείρισης. Κεφ.2: Προσωρινή αποθήκευση, συλλογή, µεταφορά-µεταφόρτωση, κοστολόγηση και αξιολόγηση υπηρεσιών καθαριότητας. Κεφ.3: Ανακύκλωση υλικών, διαλογή στην πηγή. Κεφ.4: Μηχανικός διαχωρισµός, λιπασµατοποίηση απορριµµάτων. Κεφ.5: Θερµική επεξεργασία απορριµµάτων. Κεφ.6: Τελική διάθεση απορριµµάτων. xii