Πανεπιστήµιο Πειραιώς Τµήµα : Ψηφιακών Συστηµάτων Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών Κατεύθυνση :Ψηφιακών επικοινωνιών και δικτύων.

Transcript

1 Πανεπιστήµιο Πειραιώς Τµήµα : Ψηφιακών Συστηµάτων Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών Κατεύθυνση :Ψηφιακών επικοινωνιών και δικτύων Πτυχιακή εργασία Του Σπουδασττή ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ Β.. ΚΑΡΑΧΡΗΣΤΟΥ Πειιραιιάς 2009

2 Πειιραιιάς

3 Πρόλογος _ Η παρούσα διπλωµατική εργασία ασχολείται µε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεδία της σύγχρονης επιχειρησιακής έρευνας. Μελετά την ανάπτυξη web services µε τη βοήθεια του εργαλείου websphere της IBM κυρίως στο πρώτο επίπεδο, στο επίπεδο σχεδιασµού της επιχειρησιακής διαδικασίας του. Η διπλωµατική εργασία εκπονήθηκε στο Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο Αθηνών. Η εργασία έγινε υπό την επίβλεψη της Καθηγήτριας του τµήµατος Πληροφορικής και Τηλεµατικής Νικολαΐδου Μαρίας την οποία θα ήθελα να ευχαριστήσω προσωπικά για την µεγάλη βοήθεια που µου προσέφερε καθόλη την διάρκεια της προσπάθειάς µου µε πολύτιµες συµβουλές αλλά και παρέχοντάς µου ιδανικές συνθήκες εργασίας και µελέτης. Καθοριστική για την περάτωση του συγκεκριµένου έργου ήταν η συµβολή της ρ. Νανσυς Αλεξοπούλου η οποία καθοδήγησε την όλη προσπάθεια. Σε αυτήν οφείλεται τόσο η επιλογή του θέµατος όσο και η υπέρβαση πολλών από τις δυσκολίες που συνάντησα. Θα ήθελα να την ευχαριστήσω για την πολύτιµη βοήθειά της τόσο σε επιστηµονικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της προσωπικής στήριξης και διαρκούς ενθάρρυνσης. Πειραιάς, Μάρτιος 2009, Καραχρήστος Β. Χριστόφορος 3

4 Περιεχόµενα _ Κεφάλαιο Αντικείµενο της διπλωµατικής Τι έιναι επιχειρησιακή διαδικασία; Τι είναι διαχείριση επιχειρησιακής διαδικασίας ; Οργάνωση του τόµου. 9 Κεφάλαιο Εισαγωγή Επιχειρησιακές ιαδικασίες (Business Processes) βασισµένες στις δικτυακές υπηρεσίες (web services) Εισαγωγή στις δικτυακές υπηρεσίες Αρχιτεκτονική των δικτυακών υπηρεσιών Πρότυπα για δικτυακές υπηρεσίες Γλώσσα Περιγραφής Υπηρεσιών ιαδικτύου WSDL Πρωτόκολλο SOAP Universal Description, Discovery and Integration (UDDI) Πρότυπα περιγραφής Επιχειρησιακών ιαδικασιών που βασίζονται σε υπηρεσίες BPEL BPML Σύγκριση των δύο γλωσσών..28 Κεφάλαιο Εισαγωγή Βασικές έννοιες της BPEL Partner Link Types Ρartner link ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Bασικές δραστηριότητες οµηµένες δραστηριότητες Μεταβλητές (Variables) Επισκόπηση των µεταβλητών Τύποι µηνυµάτων WSDL. 37 4

5 3.5 Τύπος σχηµάτων XML XML Schema Element Τι είναι ένα link ; Compensation Τι είναι Compensation (αποκατάσταση); Συσχέτιση (Correlation) Τι είναι Correlation ; Τι είναι Correlation set Ιδιότητες Event Handling Τι είναι Χειριστές γεγονότων (Event Handlers) Παραδείγµατα των δραστηριοτήτων χειριστών γεγονότος Fault Handling Τι είναι BPEL Fault Handling; 43 Κεφάλαιο Εισαγωγή ιαδικασία εκτέλεσης έργου ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ PROJECT ΣΕ BPEL ΜΕΣΩ WEBSPHERE BUSINESS MODELER Επιχειρησιακά στοιχεία ηµιουργία επιχειρησιακών στοιχείων ηµιουργώντας ένα κατάλογο δεδοµένων (data catalog) Προσθέτοντας χαρακτηριστικά στο επιχειρησιακό στοιχείο ηµιουργία µιας περίπτωσης επιχειρησιακών στοιχείων (business item instance) Συσχέτιση του επιχειρησιακού στοιχείου µε την διαδικασία ηµιουργία ενός προτύπου επιχειρησιακών στοιχείων Προσθέτοντας µια τοπική εργασία Ορίζοντας τις εισόδους και εξόδους της τοπικής εργασίας ηµιουργία τοπικής εργασίας ηµιουργώντας ένα resource catalog ηµιουργώντας ένα resource definition καθορισµός πόρων Προσθέτοντας χαρακτηριστικά σε ένα resource definition ηµιουργία ενός πόρου Προσθήκη των attribute values σε έναν πόρο 62 5

6 ηµιουργία ενός ρόλου Προσθήκη των δαπανών σε έναν πόρο ηµιουργία ενός χρονοδιαγράµµατος Προσθήκη των ιδιοτήτων σε ένα χρονοδιάγραµµα Process Diagramms ηµιουργία των διαγραµµάτων διαδικασίας (process diagramms) 66 Κεφάλαιο Εισαγωγή Ο Bpel κώδικας της διαδικασίας Ο WSDL ορισµός της διαδικασίας Σχηµατική αναπαράσταση. 86 Σύνοψη και συµπεράσµατα 91 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 93 6

7 Κεφάλαιο 1 _ Στην εποχή µας ο χώρος των Web Services αποτελεί ένα τοµέα που εξαπλώνεται συνεχώς και αποτελεί πεδίο εντατικότατης και συνεχούς έρευνας. Όλο και περισσότερες είναι οι νέες τεχνολογίες που αναπτύσσονται προκειµένου να βελτιώσουν τις ήδη υπάρχουσες εφαρµογές και να ορίσουν νέες προοπτικές, βελτιώνοντας τις υπηρεσίες που παρέχονται. 7

8 1.1 Αντικείµενο της διπλωµατικής Τι έιναι επιχειρησιακή διαδικασία; Εάν ψάξουµε στο διαδίκτυο για έναν ορισµό της επιχειρησιακής διαδικασίας θα βρούµε πολλούς ορισµούς. Όλοι αυτοί οι ορισµοί περιέχουν κοινά στοιχεία : Μια επιχειρησιακή διαδικασία πυροδοτείται από ένα επιχειρησιακό γεγονός Μια επιχειρησιακή διαδικασία δέχεται ία είσοδο και δηµιουργεί µια έξοδο Μια επιχειρησιακή διαδικασία συντίθεται από συγγενής δοµικές δραστηριότητες Μια επιχειρησιακή διαδικασία µπορεί να είναι µέρος µιας µεγαλύτερης διαδικασίας και µπορεί να εξαρτάται από άλλες επιχειρησιακές διαδικασίες Μια επιχειρησιακή διαδικασία συνήθως εξαρτάται από πολλές επιχειρησιακές συναρτήσεις για παράδειγµα προσωπικό, στέγαση, τµήµα ΙΤ Τι είναι διαχείριση επιχειρησιακής διαδικασίας ; Η διαχείριση επιχειρησιακής διαδικασίας οδηγεί στην επιχειρησιακή βελτιστοποίηση και καινοτοµία εφαρµόζοντας επιχειρησιακή στρατηγική µέσω της µοντελοποίησης, ανάπτυξης και διαχείρισης σε όλο τον κύκλο ζωής της. Η διαχείριση επιχειρησιακής διαδικασίας συνδυάζει επιχειρησιακές διαδικασίες, πληροφορία και ΙΤ πηγές ευθυγραµµίζοντας όλα τα εταιρικά στοιχεία όπως άνθρωποι, πληροφορίες, τεχνολογία και διαδικασίες για να δηµιουργήσουν µια ενιαία άποψη. Αυτή η ενοποίηση των πηγών επιτρέπουν στον οργανισµό να έχουν πρόσβαση στην επιχειρησιακή πληροφορία γρηγορότερα και να ανταποκριθεί ποιο γρήγορα στην αγοραστική ζήτηση. Για το σκοπό αυτό η εταιρία IBM έχει αναπτύξει ένα ολοκληρωµένο πακέτο προϊόντων διαχείρισης επιχειρησιακών διαδικασιών που ονοµάζεται WebSphere Business Integration. Η WebSphere Business Integration είναι µια οµάδα προϊόντων που δίνουν τη δυνατότητα σε εταιρίες να καθορίσουν, δηµιουργήσουν, συγχωνεύσουν και να βελτιστοποιήσουν επιχειρησιακές διαδικασίες χρησιµοποιώντας εφαρµογές που τρέχουν σε server IT διεπαφές. Ο WebSphere Business Modeler είναι µέρος της οµάδος προϊόντων WebSphere Business Integration. Σκοπός της συγκεκριµένης πτυχιακής είναι η παροχή ενός οδηγού για την προετοιµασία µιας επιχειρησιακής µοντελοποίησης µε τη βοήθεια του WebSphere Business 8

9 Modeler. Με την χρήση ενός παραδείγµατος σε αυτή την πτυχιακή παρουσιάζονται οι µηχανισµοί που µπορεί να χρησιµοποιηθούν για να : Μοντελοποιήσουµε και να προσοµοιώσουµε µια επιχειρησιακή διαδικασία (business process) Καθορίσουµε όποιες επιχειρησιακές µετρήσεις θέλουµε Μέσω της παρακάτω εργασίας παρουσιάζεται επιπλέον καθοδήγηση για τη χρήση του WebSphere Business Modeler. 1.2 Οργάνωση του τόµου Παραπάνω κάναµε µια σύντοµη εισαγωγή που αφορούσε κυρίως το αντικείµενο της διπλωµατικής εργασίας γενικά καθώς και το γενικό πλαίσιο των αναγκών της σύγχρονης τεχνολογίας που µας οδήγησαν στο να µελετήσουµε και να εµβαθύνουµε όσο το δυνατό περισσότερο στο συγκεκριµένο θέµα. Παρακάτω θα κάνουµε µια πολύ σύντοµη περιγραφή στα κεφάλαια που ακολουθούν προκειµένου να διευκολυνθεί ο αναγνώστης στην καλύτερη κατανόηση της µελέτης µας. Στο κεφάλαιο 2 βλέπουµε τι είναι επιχειρησιακές διαδικασίες πάνω σε Web Services καθώς και µια εισαγωγή στα Web Services. Έπειτα γίνεται αναφορά στα πρότυπα των διαδικτυακών υπηρεσιών οπως η γλώσσα περιγραφής υπηρεσιών διαδικτύου WSDL, το πρωτόκολλο SOAP καθώς και το Universal Description, Discovery and Integration (UDDI). Στο κεφάλαιο 3 γίνεται µια εισαγωγή στη bpel και στις βασικές της έννοιες. Ποιο συγκεκριµένα αναφέρονται οι ορισµοί των partner link types καθώς και των partner links, επίσης γίνεται αναφορά στις βασικές δραστηριότητες της bpel, στις µεταβλητές της, στα enent handlings καθώς και στα fault handlings. Στο κεφάλαιο 4 περιγράφουµε τo εργαλείο Websphere της ΙΒΜ. Ξεκινώντας γίνεται η περιγραφή µιας διαδικασίας εκτέλεσης έργου ενός σεναρίου. Συγκεκριµένα περιγράφουµε την µοντελοποίηση του project εισαγωγής ασθενούς σε νοσοκοµείο και διαδικασία διάγνωσης σε bpel µέσω websphere business modeler. Ποιο κάτω στο ίδιο κεφάλαιο γίνεται και περιγραφή χρήσης καθώς και των δυνατοτήτων του εργαλείου websphere business modeler. 9

10 Τέλος στο κεφάλαιο 5 παρατίθεται ο κώδικας bpel και ο κώδικας wsdl που περιγράφει την διαδικασία που αναφέρθηκε και γίνεται επεξήγηση των επιµέρους κοµµατιών που την απαρτίζουν. 10

11 Κεφάλαιο 2 _ 2.1 Εισαγωγή Τα web services είναι µια τεχνολογία που επιτρέπει στις εφαρµογές να επικοινωνούν µεταξύ τους ανεξαρτήτως πλατφόρµας και γλώσσας προγραµµατισµού. Ένα web service είναι µια διεπαφή λογισµικού (software interface) που περιγράφει µια συλλογή από λειτουργίες οι οποίες µπορούν να προσεγγιστούν από το δίκτυο µέσω πρότυπων µηνυµάτων XML. Χρησιµοποιεί πρότυπα βασισµένα στη γλώσσα XML για να περιγράψει µία λειτουργία (operation) προς εκτέλεση και τα δεδοµένα προς ανταλλαγή µε κάποια άλλη εφαρµογή. Μια οµάδα από web services οι οποίες αλληλεπιδρούν µεταξύ τους καθορίζει µια εφαρµογή web services. 11

12 2.2 Επιχειρησιακές ιαδικασίες (Business Processes) βασισµένες στις δικτυακές υπηρεσίες (web services) Στόχος του παρόντος κεφαλαίου είναι να παρουσιάσει τις δικτυακές υπηρεσίες (web services) καθώς και µέσα από ποια πρότυπα αυτές υλοποιούνται. Η ανάγκη για αναπαράσταση επιχειρησιακών διαδικασιών σε εφαρµογές µε δικτυακές υπηρεσίες, οδήγησε στη δηµιουργία πολλών XML λεξιλογίων και προτύπων δικτυακών υπηρεσιών που αφορούν αυτά τα ζητήµατα. Έτσι θα δούµε τις δύο βασικότερες περιγραφικές γλώσσες που αναπτύχθηκαν για την περιγραφή των δικτυακών υπηρεσιών την Business Process Modeling Language και Business Process Execution Language. Η Business Processes Modeling Language ή BPML αναπαριστά επιχειρησιακές διαδικασίες µε τη βοήθεια µιας µεταγλώσσας βασισµένης στην XML. Η BPML ορίζει πάνω στις επιχειρησιακές διαδικασίες τις εξής λειτουργίες: ροή ελέγχου, ροή δεδοµένων και ροή γεγονότων, ενώ παράλληλα προσθέτει και δυνατότητες για τον ορισµό επιχειρησιακών ρόλων, ρόλων ασφαλείας και ανταλλαγής µηνυµάτων. Σκοπός της BPML είναι επίσης να αναπτύξει κατάλληλο γραφικό περιβάλλον και γλώσσα ερωτήσεων. Μια συνεργασία µεταξύ της IBM, της Microsoft και της BEA, ανέπτυξε την Business Process Execution Language for Web Services, µε το ακρωνύµιο BPEL4WS. Η συγκεκριµένη γλώσσα έχει αναπτυχθεί ειδικά για να δουλεύει µε δικτυακές υπηρεσίες και έχει ενσωµατώσει τις εργασίες της Microsoft's XLANG και IBM's Web Services Flow Language. Η BPEL4WS διαχώρισε τις επιχειρησιακές διαδικασίες µε τα επιχειρησιακά πρωτόκολλα. Οι επιχειρησιακές διαδικασίες αναπαριστούν έναν συµµετέχοντα σε µία επιχειρησιακή συναλλαγή. Τα επιχειρησιακά πρωτόκολλα περιγράφουν την συναλλαγή, έτσι ώστε να είναι ορατή σε όλα τα εµπλεκόµενα µέρη, και εφόσον δεν αποκαλύπτουν την εσωτερική συµπεριφορά των τελευταίων, ονοµάζονται αφηρηµένες διαδικασίες. Για να κατανοήσουµε καλύτερα τις απαιτήσεις µιας περιγραφικής γλώσσας επιχειρησιακών διαδικασιών που εντάσσει σε αυτή και την τεχνολογία των δικτυακών υπηρεσιών παραθέτουµε στη συνέχεια µια σύντοµη ανάλυση των τελευταίων, καθώς και των απαιτήσεων που προκύπτουν όσον αφορά τη γλώσσα στην οποία αναφερθήκαµε. 2.3 Εισαγωγή στις δικτυακές υπηρεσίες Ο όρος <<δικτυακές υπηρεσίες>> όπως υπονοεί το όνοµά του αναφέρεται σε υπηρεσίες προσβάσιµες µέσω του διαδικτύου. Στον όρο όµως εµπεριέχονται πολύ περισσότερες έννοιες απ ό,τι υπονοεί η ονοµασία του. Με την έννοια δικτυακές 12

13 υπηρεσίες αναφερόµαστε και στην αρχιτεκτονική, τα πρότυπα, την τεχνολογία και τα επιχειρησιακά µοντέλα που απαιτούνται για να υπάρξουν και να υλοποιηθούν οι δικτυακές υπηρεσίες. Οι δικτυακές υπηρεσίες αποτελούν την καινούργια γενιά δικτυακής εφαρµογής. Είναι αυτοπεριεχόµενες, αυτοπεριγραφούµενες εφαρµογές που δηµοσιεύονται και τοποθετούνται στο διαδίκτυο αλλά και καλούνται µέσα από αυτό. Οι δικτυακές υπηρεσίες υλοποιούν λειτουργίες που µπορεί να είναι από απλές συναρτήσεις µέχρι σύνθετες επιχειρησιακές διαδικασίες. Με άλλα λόγια οι δικτυακές υπηρεσίες είναι κατασκευαστικές µονάδες για τη δηµιουργία εφαρµογών. Σαν παράδειγµα θα µπορούσαµε να θεωρήσουµε µια κατανεµηµένη ψηφιακή βιβλιοθήκη κατασκευασµένη από δικτυακές υπηρεσίες που η κάθε µια τους υλοποιεί λειτουργίες όπως κατανεµηµένη αναζήτηση, πιστοποίηση, αίτηµα ενοικίασης, πληρωµή, µετάφραση κ.α.. Αυτές οι δικτυακές υπηρεσίες θα συνδυαστούν µε την βοήθεια µιας εφαρµογής ηλεκτρονική βιβλιοθήκης, η οποία δηµιουργεί το απαραίτητο περιβάλλον για να γίνουν προσβάσιµες οι διάφορες πληροφοριακές πηγές από µια κλειστή εξουσιοδοτηµένη κοινότητα χρηστών. Η σύγχρονη µορφή του διαδικτύου επιτρέπει στους χρήστες να συνδεθούν σε διάφορες εφαρµογές στο διαδίκτυο. Οι δικτυακές υπηρεσίες επιτρέπουν σε εφαρµογές να συνδεθούν µε άλλες εφαρµογές. Με άλλα λόγια από το πρότυπο επιχείρηση προς πελάτη, περνάµε στο πρότυπο επιχείρηση προς επιχείρηση Αρχιτεκτονική των δικτυακών υπηρεσιών. Επιλέξαµε πιο πάνω το παράδειγµα της ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης για να περιγράψουµε τις λειτουργίες των δικτυακών υπηρεσιών. Η επιλογή του συγκεκριµένου παραδείγµατος θα µας βοηθήσει να καταλάβουµε την αρχιτεκτονική που απαιτεί η τεχνολογία των δικτυακών υπηρεσιών για την υλοποίησή της αφού αυτή είναι αρκετά όµοια µε την αρχιτεκτονική του παραδείγµατος της βιβλιοθήκης. Για την ακρίβεια, τα µεταδεδοµένα που χρησιµοποιεί η εφαρµογή της ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης για την για πιστοποίηση, αναζήτηση κλπ είναι επίσης εφαρµόσιµα στην τεχνολογία των δικτυακών υπηρεσιών. Η τεχνολογία των δικτυακών υπηρεσιών έχει το πρόβληµα της επικοινωνίας µε τις υπηρεσίες αφού αποκτηθεί πρόσβαση σε αυτές. Με βάση τα σύγχρονα δεδοµένα το πρόβληµα της επικοινωνίας δεν υφίσταται αφού π.χ. στην περίπτωση που η επικοινωνία γίνεται µέσω κειµένων, τα κείµενα µπορούν να σταλούν µέσω του πρωτοκόλλου ΜΙΜΕ και αφού πραγµατοποιηθεί η λήψη τους, να επιλεχθεί η κατάλληλη 13

14 εφαρµογή προκειµένου να γίνει η ανάγνωσή τους. Το πρόβληµα έχει να κάνει µε τις µελλοντικές επεκτάσεις των δικτυακών υπηρεσιών που η επικοινωνία θα πρέπει να γίνεται όχι µε κείµενα αλλά µε τύπους δεδοµένων που δεν έχουν οριστεί ακόµα. Χρειάζεται λοιπόν ο χρήστης µιας υπηρεσίας να γνωρίζει εξ αρχής τον τύπο της υπηρεσίας στην οποία προσπαθεί να αποκτήσει πρόσβαση. Έτσι µια εφαρµογή που δηµιουργήθηκε πριν από τη δικτυακή υπηρεσία να µπορεί να τη χρησιµοποιεί. Η αρχιτεκτονική της ΙΒΜ έχει προτείνει την εσωτερική δοµή που απαιτείται προκειµένου να υποστηριχθούν οι δικτυακές υπηρεσίες στα πλαίσια τριών ρόλων, οι οποίοι είναι: ο παροχέας υπηρεσίας, ο αιτών χρήσης υπηρεσίας και το ευρετηρίο υπηρεσιών. Οι τρεις πράξεις που ορίζονται προκειµένου να υλοποιηθεί η επικοινωνία µεταξύ των τριών ρόλων είναι η δηµοσίευση, η εύρεση και η σύνδεση. Η σύνδεση είναι η λειτουργία εκείνη που επιτρέπει στις διάφορες εφαρµογές να συνδεθούν σε µια υπηρεσία που είναι δηµοσιευµένη στο διαδίκτυο και να αρχίσουν να ανταλλάσσουν µηνύµατα µαζί της. Εικόνα 1: Αρχιτεκτονική web services Ο παροχέας της υπηρεσίας δηµοσιεύει την περιγραφή της σε ένα ευρετήριο. Ο πιθανός χρήστης στη συνέχεια, βρίσκει την περιγραφή της υπηρεσίας µέσω του ευρετηρίου. Η περιγραφή περιέχει αρκετά στοιχεία για τον πιθανό χρήστη προκειµένου να συνδεθεί στον παροχέα και να χρησιµοποιήσει την υπηρεσία Πρότυπα για δικτυακές υπηρεσίες 14

15 Παρόλο που η αρχιτεκτονική που περιγράψαµε παραπάνω µπορεί να θεωρηθεί ανεξάρτητη από κάποιο πρότυπο είναι σαφές ότι η ανεξαρτησία εφαρµογών είναι απαραίτητη για να γίνει η παραπάνω (και η οποιαδήποτε άλλη) αρχιτεκτονική ευρέως αποδεκτή. Για να επιτευχθεί ο συγκεκριµένος σκοπός, ένα µεγάλο ποσοστό εκπροσώπων σηµαντικών επιχειρήσεων προσπαθούν να ορίσουν ένα πρότυπο στηριγµένο στη γλώσσα XML που θα καταστήσει εφικτή την υλοποίηση της αρχιτεκτονικής των δικτυακών υπηρεσιών. Πρωταρχικής σηµασίας θεωρείται ο ορισµός µια συγκεκριµένης µεθόδου περιγραφής της κάθε δικτυακής υπηρεσίας. Για το σκοπό αυτό δηµιουργήθηκε η περιγραφική γλώσσα WSDL Γλώσσα Περιγραφής Υπηρεσιών ιαδικτύου WSDL Η ευρέως χρησιµοποιούµενη και καθιερωµένη γλώσσα περιγραφής υπηρεσιών διαδικτύου είναι η WSDL (Web Services Description Language). Είναι µια γλώσσα βασισµένη στην XML και περιγράφει τρεις σηµαντικές ιδιότητες της υπηρεσίας: Τι κάνει η υπηρεσία Περιγραφή των µεθόδων της υπηρεσίας, οι παράµετροί της και τα αποτελέσµατα που επιστρέφει. Πώς γίνεται η πρόσβαση στην υπηρεσία Παρέχονται όλες οι απαραίτητες πληροφορίες για τη σύνταξη των SOAP µηνυµάτων που θα ανταλλαγούν, καθώς και τα πρωτόκολλα που υποστηρίζονται από τον παροχέα. Που βρίσκεται η υπηρεσία Εδώ παρέχονται πληροφορίες για τη δικτυακή διεύθυνση της υπηρεσίας. Συνήθως είναι ένα URL. Όπως κάθε καλά ορισµένη γλώσσα βασισµένη σε XML, έτσι και η WSDL ορίζει κάποια βασικά στοιχεία που συναντώνται σε ένα WSDL έγγραφο. Τα κυριότερα από αυτά είναι: porttype Είναι ένας αφαιρετικός ορισµός της διασύνδεσης της υπηρεσίας διαδικτύου. Ουσιαστικά, σκοπός του είναι η περιγραφή αυτής της διασύνδεσης. Όπως γίνεται σε έναν κώδικα Java, που η διασύνδεση αποτελείται µόνο από τις υπογραφές των µεθόδων, έτσι κι εδώ ο ορισµός του porttype είναι η συλλογή των λειτουργιών που παρέχει η υπηρεσία διαδικτύου. Ένα τέτοιο στοιχείο µπορεί να έχει ένα απλό όνοµα, το οποίο πιθανόν να σχετίζεται µε τη λειτουργία που προσφέρει η υπηρεσία. Εάν ένα έγγραφο WSDL περιέχει πολλά τέτοια στοιχεία, τότε το κάθε ένα οφείλει να έχει διαφορετικό όνοµα. Message Καθορίζει τη µορφή του µηνύµατος, καθώς και το σύνολο των παραµέτρων που σχετίζονται µε τις µεθόδους της υπηρεσίας. Το στοιχείο 15

16 αυτό µπορεί να αποσυντεθεί σε πολλά µέρη, που ονοµάζονται parts. Κάθε στοιχείο message µέσα σε ένα WSDL έγγραφο πρέπει να έχει ένα µοναδικό όνοµα ώστε να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα. Ουσιαστικά, τα στοιχεία αυτά δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφού δεν είναι τίποτε άλλο από µια συλλογή από parts και κάθε part έχει ένα όνοµα, που συνήθως αντικατοπτρίζει την πληροφορία που περιέχεται στο part. Types Ορίζει τη συλλογή όλων των τύπων δεδοµένων που χρησιµοποιούνται από την υπηρεσία διαδικτύου. Το εξ ορισµού σύστηµα των τύπων δεδοµένων στην WSDL είναι το XML σχήµα (XML Schema XSD). Το σχήµα αυτό µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να περιγράψει όλους τους τύπους δεδοµένων που µπορεί να χρησιµοποιηθούν στα διάφορα µηνύµατα που ανταλλάσσονται για την κλήση της υπηρεσίας. Το στοιχείο types είναι ένα µέρος για το WSDL έγγραφο στο οποίο ο χρήστης ορίζει τύπους δεδοµένων που θα χρησιµοποιηθούν σε άλλα στοιχεία του εγγράφου. Binding Περιέχει λεπτοµέρειες για το πώς τα στοιχεία σε µια αφαιρετική δοµή (όπως το porttype) µπορούν να µετασχηµατισθούν σε µια συµπαγή αναπαράσταση των δεδοµένων και πρωτοκόλλων που θα χρησιµοποιηθούν για την επικοινωνία µεταξύ του πελάτη και της υπηρεσίας. Ουσιαστικά είναι το στοιχείο που θα πει στον πελάτη πώς ακριβώς να µορφοποιήσει το µήνυµα που θα στείλει για την κλήση της υπηρεσίας. Κάθε στοιχείο porttype µπορεί να έχει ένα ή περισσότερα στοιχεία binding συσχετισµένα µε αυτό. Για ένα συγκεκριµένο στοιχείο porttype, ένα στοιχείο binding περιγράφει τον τρόπο που πρέπει να γίνει η κλήση των µεθόδων της υπηρεσίας χρησιµοποιώντας κάποιο καθορισµένο πρωτόκολλο, όπως το SOAP, πάνω σε κάποιο επίσης καθορισµένο πρωτόκολλο µεταφοράς, όπως το HTTP. Το όνοµα του binding πρέπει να είναι µοναδικό καθώς πολλά τέτοια στοιχεία µπορεί να υπάρχουν σε ένα WSDL έγγραφο. Port Περιγράφει πως ακριβώς εκφράζεται ένα binding σε µια φυσική θύρα του δικτύου. Ο ρόλος της είναι πολύ απλός αφού δεν κάνει τίποτε άλλο από µια απλή αντιστοιχία. Τα στοιχεία αυτά, όπως και τα προηγούµενα, οφείλουν να φέρουν ένα όνοµα, µοναδικό µέσα στο WSDL έγγραφο. Συνήθως, τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν το URL στο οποίο πρέπει να σταλούν τα µηνύµατα SOAP ώστε να γίνει η κλήση της 16

17 υπηρεσίας. Τα στοιχεία αυτά δε συναντούνται µόνα τους µέσα στο έγγραφο της περιγραφής της υπηρεσίας. Είναι στοιχεία παιδιά του συστατικού service. Service Ένα τέτοιο στοιχείο είναι µια συλλογή από ports. Το στοιχείο αυτό µπορεί να έχει ένα µοναδικό όνοµα µέσα στο έγγραφο. Παρόλο που ο ρόλος του δεν έχει ιδιαίτερη σηµασία, είναι καλό τα στοιχεία port να οµαδοποιούνται κάτω από ένα στοιχείο service. Συνήθως όµως ένα µόνο στοιχείο port συναντάται και έτσι καταλήγουµε στο να έχουµε ένα στοιχείο service, που να περιέχει ένα στοιχείο port. Η δοµή ενός WSDL εγγράφου ξεκινά µε ένα στοιχείο ορισµών, το οποίο καλείται definitions. Το στοιχείο αυτό περιέχει όλα τα υπόλοιπα στοιχεία που µπορεί να συναντηθούν µέσα στο έγγραφο, δηλαδή µπορεί να περιέχει: Κανένα ή οσαδήποτε στοιχεία τεκµηρίωσης. Τα στοιχεία αυτά καλούνται documentation elements και χρησιµοποιούνται για να παρέχουν χρήσιµες πληροφορίες κατανοητές από τον άνθρωπο γύρω από την υπηρεσία διαδικτύου. Κανένα ή οσαδήποτε στοιχεία εισαγωγών. Τα στοιχεία αυτά καλούνται import elements. Τα στοιχεία αυτά δίνουν τη δυνατότητα επαναχρησιµοποίησης ήδη υπαρχόντων WSDL εγγράφων επιτρέποντας σε διάφορα στοιχεία να έχουν αναφορές σε άλλα ήδη υπάρχοντα που βρίσκονται σε διαφορετικό έγγραφο σε διαφορετικό αρχείο. Προαιρετικά ένα στοιχείο types. Κανένα ή οσαδήποτε στοιχεία message. Κανένα ή οσαδήποτε στοιχεία porttype. Συνήθως µόνο ένα συναντάται. Κανένα ή οσαδήποτε στοιχεία binding. Συνήθως µόνο ένα συναντάται, το οποίο έχει να κάνει µε το στοιχείο porttype. Κανένα ή οσαδήποτε στοιχεία service. Και πάλι συνήθως µόνο ένα είναι αρκετό. Τέλος, η έκδοση που χρησιµοποιείται ευρέως είναι η 2.0 της WSDL. στην οποία υπάρχει ο ισχυρισµός ότι υποστηρίζει κάποιου είδους σηµασιολογικής πληροφορίας σε µικρό βαθµό. 17

18 Εικόνα 2 : ΟΜΗ WSDL Πρωτόκολλο SOAP Στα τέλη της δεκαετίας του 90, και συγκεκριµένα το 1997, µεγάλες εταιρείες, όπως η Microsoft, άρχισαν να διερευνούν κατά πόσο ο κατανεµηµένος υπολογισµός µπορεί να βασιστεί στη γλώσσα XML. Ο σκοπός της έρευνας αυτής ήταν να γίνει εφικτή η επικοινωνία µεταξύ των εφαρµογών µέσω αποµακρυσµένων κλήσεων διαδικασιών (Remote Procedure Calls RPCs), χρησιµοποιώντας απλά πρωτόκολλα δικτύου, όπως το HTTPError! Reference source not found.. Το 1999 έκανε την εµφάνισή του το SOAP, ένας RPC Error! Reference source not found. µηχανισµός βασισµένος σε XML. Από το 2000 ο οργανισµός W3C ασχολείται µε την ιδέα αυτή και ύστερα από αρκετές αλλαγές, βελτιώσεις και τροποποιήσεις δυο ολόκληρων χρόνων, το 2003 δηλαδή, το SOAP µε την έκδοση 1.2 γίνεται η προτεινόµενη προδιαγραφή πρωτόκολλο για τις υπηρεσίες διαδικτύου. Στον πυρήνα του, το SOAP, είναι µια προδιαγραφή για ένα απλό αλλά ταυτόχρονα ευέλικτο XML πρωτόκολλο δεύτερης γενιάς. Το σηµαντικό είναι ότι καθώς η έρευνα ξεκίνησε από τον κατανεµηµένο υπολογισµό, το SOAP είναι το πλέον κατάλληλο πρωτόκολλο αφού ειδικεύεται σε τέτοια περιβάλλοντα. Το SOAP παρέχει τα κάτωθι χαρακτηριστικά και µηχανισµούς: 18

19 Μηχανισµός για τον ορισµό της πληροφορίας στην επικοινωνία Στο SOAP, όλη η πληροφορία είναι καταχωρηµένη σε ένα ξεκάθαρο και ταυτοποιήσιµο SOAP µήνυµα (SOAP message). Αυτό γίνεται µέσω ενός SOAP φακέλου (SOAP envelope), που περικλείει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες. Ένα µήνυµα SOAP, µπορεί να έχει σώµα (body), το οποίο περιέχει πληροφορία σε XML δοµή. Επίσης, µπορεί να διαθέτει έναν αριθµό από επικεφαλίδες (headers), οι οποίες ενσωµατώνουν επιπλέον πληροφορίες έξω από το σώµα του µηνύµατος. ιεργασιακό µοντέλο Αυτό το µοντέλο ορίζει ένα σύνολο κανόνων βάσει των οποίων γίνονται οι διαπραγµατεύσεις µεταξύ των SOAP µηνυµάτων και του λογισµικού. Χαρακτηριστική είναι η απλότητά του. Μηχανισµός για αντιµετώπιση σφαλµάτων Το SOAP παρέχει το µηχανισµό αυτό µε τη µορφή των SOAP faults, τα οποία όταν χρησιµοποιούνται µπορεί να προσδιοριστεί η πηγή που προκάλεσε το σφάλµα. Επιπλέον, παρέχουν τη δυνατότητα ανταλλαγής διαγνωστικών πληροφοριών µεταξύ των µελών της επικοινωνίας. Μοντέλο επεκτασιµότητας Το µοντέλο αυτό χρησιµοποιεί SOAP επικεφαλίδες για την υλοποίηση προεκτάσεων πάνω στο SOAP. Οι επικεφαλίδες περιέχουν κοµµάτια από δεδοµένα µε δυνατότητα επέκτασης, τα οποία ταξιδεύουν µαζί µε το µήνυµα και µπορούν να γίνουν στόχος για επέκταση σε συγκεκριµένους κόµβους του δικτύου. Ευέλικτος µηχανισµός για αναπαράσταση δεδοµένων Ο µηχανισµός αυτός επιτρέπει στα δεδοµένα σε οποιαδήποτε σειριακή µορφή κι αν βρίσκονται να αναπαρασταθούν σε XML µορφή. Σύµβαση για αναπαράσταση των RPCs και των απαντήσεών τους σαν SOAP µηνύµατα Οι αποµακρυσµένες κλήσεις διαδικασιών είναι αρκετά διαδεδοµένες στον κατανεµηµένο προγραµµατισµό/ υπολογισµό και µπορούν να αναπαρασταθούν καλά µέσω του µηχανισµού αυτού σαν SOAP µηνύµατα. Πρωτόκολλο εγκαθίδρυσης σύνδεσης Το πρωτόκολλο αυτό ορίζει µια αρχιτεκτονική για την οικοδόµηση συνδέσεων επικοινωνίας ώστε να είναι εφικτή η ανταλλαγή SOAP µηνυµάτων πάνω σε µέσα µεταφοράς και επικοινωνιακά κανάλια. Χρησιµοποιείται το HTTP πρωτόκολλο, καθώς είναι το πιο διαδεδοµένο και ευρέως χρησιµοποιούµενο στο διαδίκτυο. 19

20 Όσον αφορά στα µηνύµατα SOAP, εφόσον το πρωτόκολλο είναι βασισµένο στην XML, είναι αναµενόµενο τα µηνύµατα να έχουν µια τέτοια µορφή και ουσιαστικά να µην είναι τίποτε άλλο, παρά XML έγγραφα. Το στοιχείο-ρίζα του µηνύµατος είναι το soapenv:envelope, το οποίο περικλείει το στοιχείο soapenv:body, που περιέχει πληροφορία σχετιζόµενη µε το σκοπό του µηνύµατος. Το στοιχείο soapenv:body µε τη σειρά του µπορεί να περιέχει άλλα στοιχεία, τα οποία να σχετίζονται ή να αναπαριστούν την αποµακρυσµένη κλήση διαδικασίας που πρόκειται να εκτελεστεί. Το όνοµα της µεθόδου που θα κληθεί και το όνοµα του στοιχείου αυτού περιέχονται µέσα στο σώµα του µηνύµατος. Τα µηνύµατα αυτά στέλνονται µέσω πρωτοκόλλου http 1.1 µε τη µέθοδο POST. Η απάντηση σε ένα τέτοιο µήνυµα, που και πάλι µεταφέρεται µέσω HTTP είναι και αυτή ένα SOAP µήνυµα. Το µήνυµα της απάντησης περικλείεται κι αυτό από το συστατικό soapenv:envelope, που περιέχει το soapenv:body, το οποίο ενσωµατώνει και τη βασική πληροφορία του µηνύµατος, στην οποία συγκαταλέγεται και µια κωδικοποιηµένη αναπαράσταση του αποτελέσµατος της αποµακρυσµένης κλήσης που πραγµατοποιήθηκε. Το SOAP παρέχει, όπως ήδη αναφέρθηκε, τη δυνατότητα σε ένα µήνυµα να συµπεριλαµβάνονται στοιχεία επικεφαλίδες. Ο ρόλος τους είναι και ο σηµαντικότερος λόγος που χρησιµοποιούµε τα µηνύµατα SOAP και όχι απλά XML έγγραφα. Τα στοιχεία αυτά (headers) έχουν την ιδιότητα να αναπαριστούν ένα επιπρόσθετο και επεκτάσιµο είδος πληροφορίας το οποίο µεταφέρεται µαζί µε το υπόλοιπο µήνυµα, χωρίς να τροποποιείται ο κυρίως πυρήνας του µηνύµατος. Για να γίνει κατανοητό αυτό ας δούµε ένα παράδειγµα της αληθινής ζωής ακριβώς αντίστοιχο µε την ιδέα των SOAP µηνυµάτων. Ας υποθέσουµε ότι θέλουµε να στείλουµε ένα έγγραφο αλλά και κάποιες επιπρόσθετες πληροφορίες χωρίς όµως να θέλουµε να µαρκάρουµε το έγγραφο µε αυτές. Τοποθετούµε, λοιπόν, το έγγραφο στο φάκελο και στη συνέχεια προσθέτουµε µία ή δύο σελίδες χαρτί, οι οποίες περιγράφουν την επιπλέον πληροφορία που θέλαµε να στείλουµε. Η αντιστοιχία του παραδείγµατος αυτού µε το πρωτόκολλο που περιγράφουµε είναι ότι ο φάκελος είναι το στοιχείο soapenv:envelope, το έγγραφο που θέλουµε να στείλουµε είναι το στοιχείο soapenv:body και οι σελίδες µε την επιπλέον πληροφορία είναι τα στοιχεία επικεφαλίδες (headers). 20

21 Εικόνα 3 : οµή SOAP Ένα εργαλείο για την πραγµατοποίηση SOAP συναλλαγών είναι ο Apache Axis, µια µηχανή SOAP ανοιχτού λογισµικού Universal Description, Discovery and Integration (UDDI) Στις αρχές του 2000, και καθώς η ιδέα των υπηρεσιών ιστού άρχισε να κερδίζει έδαφος µέσα στην κοινότητα, έγινε σαφές ότι η καταχώρηση σε καταλόγους των υπηρεσιών ιστού ήταν κάτι απαραίτητο για να µπορέσει να εφαρµοστεί πρακτικά η ιδέα. Επιπλέον, λόγω της γενικότερης στροφής προς τα ανοικτά πρότυπα, οτιδήποτε εκτός από έναν πρότυπο µηχανισµό αλληλεπίδρασης και αναζήτησης δε θα µπορούσε να γίνει αποδεκτό. Ένα τέτοιο πρότυπο καταλόγου, θα έπρεπε να υποστηριχθεί και από τις περισσότερες, αν όχι από όλες τις µεγάλες εταιρίες παροχής λογισµικού, και να υιοθετηθεί από τις διάφορες βιοµηχανίες. Έτσι η πρωτοβουλία του UDDI, που ήταν το αποτέλεσµα πολλών µηνών συνεργασίας µεταξύ αντιπροσώπων από τις Ariba, IBM, και Microsoft, που ξεκίνησε την άνοιξη του 2000, γεννήθηκε και ανακοινώθηκε επίσηµα στις 6 Σεπτεµβρίου Η υποστήριξη για το UDDI επεκτάθηκε και πέρα από τις τρεις εταιρίες που συµµετείχαν αρχικά και αυτή τη στιγµή, το έργο UDDI περιλαµβάνει µια κοινότητα που αριθµεί πάνω από 310 εταιρίες. Ο σκοπός του UDDI είναι να διευκολύνει την ανακάλυψη υπηρεσιών και κατά το χρόνο σχεδίασης, και δυναµικά κατά το χρόνο εκτέλεσης. Συνεπώς το UDDI λειτουργεί ως ένας κοινός άµεσα συνδεδεµένος κατάλογος (και των αντιστοίχων υπηρεσιών), το οποίο λειτούργησε για πρώτη φορά στις 2 Μαΐου Ο κατάλογος αυτός, συνήθως 21

22 αναφέρεται ως κατάλογος επιχειρήσεων UDDI (UDDI Business Registry). Ο κατάλογος αυτός, στην πραγµατικότητα αποτελείται από δυο πανοµοιότυπους καταλόγους, που διατηρούνται αυτή τη στιγµή από δύο εταιρίες (IBM και Microsoft), οι οποίοι και αποκαλούνται διαχειριστές του UDDI. Για να γίνει κάποιος διαχειριστής ενός τέτοιου καταλόγου, πρέπει να ακολουθήσει αυστηρές συµφωνίες για την αντιγραφή των δεδοµένων, το απόρρητο των δεδοµένων και τις διάφορες πολιτικές. Από την οπτική µιας καταχωρηµένης επιχείρησης αλλά και από την οπτική του απλού χρήστη, η απαίτηση είναι να µην υπάρχει διαφορά ανάµεσα στα διαφορετικά αντίγραφα του καταλόγου. Οι επιχειρήσεις µπορούν να κάνουν εγγραφή σε οποιονδήποτε διαχειριστή UDDI, και τα δεδοµένα τους θα αντιγραφούν σε όλα τα άλλα αντίγραφα του καταλόγου στους άλλους διαχειριστές. Εποµένως, οι χρήστες µπορούν να πραγµατοποιήσουν αναζήτηση στον κατάλογο οποιουδήποτε διαχειριστή για να βρουν τις επιχειρήσεις που αναζητούν, άσχετα µε το διαχειριστή που έχει επιλέξει η συγκεκριµένη επιχείρηση για να εγγραφεί. Υπάρχουν όµως κάποια λεπτά θέµατα που έχουν σχέση µε την απόφαση σχετικά µε το ποιον διαχειριστή να χρησιµοποιήσει µια επιχείρηση για να εγγραφεί. Για παράδειγµα, κάποιοι διαχειριστές µπορεί να ζητούν επιπρόσθετες προαιρετικές πληροφορίες που δεν απαιτούνται από το UDDI. Αυτή η πληροφορία δεν αντιγράφεται στα αντίγραφα του καταλόγου στους άλλους διαχειριστές. Επιπλέον, αυτό που πρέπει να σηµειωθεί είναι ότι από τη στιγµή που µια επιχείρηση επιλέξει κάποιο διαχειριστή για να εγγραφεί, η οποιαδήποτε ενηµέρωση και τροποποίηση των στοιχείων θα πρέπει να γίνει από τον ίδιο διαχειριστή. Αυτό είναι αναγκαίο διότι ο κάθε διαχειριστής ακολουθεί διαφορετικές πολιτικές πιστοποίησης και ασφάλειας, και εποµένως η πληροφορία πιστοποίησης δεν είναι εύκολο να αντιγραφεί στους άλλους διαχειριστές. Το UDDI είναι κάτι παραπάνω από ένας κατάλογος επιχειρήσεων και υπηρεσιών. Ορίζει ένα σύνολο από δοµές δεδοµένων και προδιαγραφές ΑΡΙ, για την προγραµµατική αναζήτηση και καταχώρηση εταιριών, υπηρεσιών, δεσµών, και ειδών υπηρεσιών. Στα τυπικά σενάρια υπηρεσιών διαδικτύου, οι παροχείς υπηρεσιών διαδικτύου θα θέλουν να δηµοσιεύουν τις περιγραφές των εταιριών και των υπηρεσιών τους σε έναν κατάλογο, και όσοι αναζητούν υπηρεσίες, είτε κατά τη σχεδίαση, είτε κατά την εκτέλεση, θα θέλουν να αναζητήσουν στον κατάλογο περιγραφές υπηρεσιών. Οι προδιαγραφές ΑΡΙ του UDDI παρέχουν γι αυτό το λόγο ένα σύνολο από προγραµµατιστικές διεπαφές (ΑΡΙ) δηµοσίευσης για την καταχώρηση υπηρεσιών, και αντίστοιχες διεπαφές ερωτήσεων ΑΡΙ για την εύρεση υπηρεσιών. 22

23 Επιπλέον από την παροχή µιας προγραµµατιστικής διεπαφής, οι διαχειριστές του καταλόγου UDDI, παρέχουν ένα σύστηµα αλληλεπίδρασης µε το χρήστη, βασισµένο στο διαδίκτυο, για την καταχώρηση, διαχείριση, ανεύρεση εταιριών και υπηρεσιών µέσα στον κατάλογο Πρότυπα περιγραφής Επιχειρησιακών ιαδικασιών που βασίζονται σε υπηρεσίες. Στόχος των δικτυακών υπηρεσιών είναι η επίτευξη καθολικής ανεξαρτησίας εφαρµογών µεταξύ των διαφόρων δικτυακών προτύπων. Σε πρώτη φάση, η ανεξαρτησία των εφαρµογών εξασφαλίζεται πλήρως χάρη στα τα τρία αυτά πρότυπα. Η χρήση πολλών διαφορετικών συστηµάτων, όµως, απαιτεί περισσότερα από τη δυνατότητα της διεξαγωγής απλών συναλλαγών µεταξύ συγκεκριµένων και ανεξάρτητων πρωτοκόλλων. Η πλήρης δυναµική των δικτυακών υπηρεσιών ως πλατφόρµα χρήσης ανεξάρτητων εφαρµογών θα επιτευχθεί µόνο αν οι εφαρµογές και οι επιχειρησιακές διαδικασίες γίνουν ικανές να υλοποιήσουν τις πολύπλοκες συναλλαγές τους µε ένα πρότυπο ανεξάρτητο από τις ίδιες. Γενικά τα πρότυπα για επιχειρησιακές διαδράσεις χρησιµοποιούν peer to peer ανταλλαγές µηνυµάτων τόσο σύγχρονων όσο και ασύγχρονων. Για την περιγραφή αυτών των επιχειρησιακών διαδράσεων χρειάζεται µια επίσηµη περιγραφή των πρωτοκόλλων ανταλλαγής µηνυµάτων. Η περιγραφή τέτοιων επιχειρησιακών πρωτοκόλλων περιλαµβάνει τον ακριβή προσδιορισµό της συµπεριφοράς των µηνυµάτων που ανταλλάσσονται έτσι ώστε να µην αποκαλύπτεται ο ακριβής τρόπος υλοποίησης των εσωτερικών διαδικασιών που χρησιµοποιεί η µια επιχείρηση από την άλλη. Υπάρχουν δύο καλοί λόγοι για να διαχωρίσουµε το δηµόσιο από το ιδιωτικό µέρος µιας επιχειρησιακής διαδικασίας. Ο πρώτος είναι ότι οι επιχειρήσεις προφανώς δεν θέλουν να αποκαλύπτουν όλη την εσωτερική διαδικασία λήψης αποφάσεων και διαχειρίσεις των δεδοµένων τους στους συνεργάτες τους. Ο άλλος είναι ότι ο διαχωρισµός µεταξύ του δηµόσιου και του ιδιωτικού µέρους παρέχει την ελευθερία της αλλαγής του ιδιωτικού µέρους της υλοποίησης χωρίς να επηρεάζεται το πρωτόκολλο του δηµοσίου µέρους. Τα επιχειρησιακά πρωτόκολλα πρέπει να περιγράφονται µε σαφήνεια µε τρόπο ανεξάρτητο της εκάστοτε πλατφόρµας και να περιλαµβάνουν όλες τις πτυχές της συµπεριφοράς που έχουν διεπιχειρησιακή σηµασία. Κάθε συµµετέχων µπορεί να σχεδιάζει επιχειρησιακές διαδικασίες συµβατές µε το παραπάνω πρωτόκολλο χωρίς να 23

24 εντάσσεται στο σχεδιασµό η οποιαδήποτε ανθρώπινη συµφωνία. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η κύρια δυσκολία που υπάρχει σήµερα στη δηµιουργία διεπιχειρησιακών διαδικασιών. Προκειµένου να προσδιορίσουµε τις κύριες έννοιες που απαιτούνται για να περιγράψουµε ένα επιχειρησιακό πρωτόκολλο όπως το περιγράψαµε παραπάνω, πρέπει να θεωρήσουµε τα εξής: Τα επιχειρησιακά πρωτόκολλα περιλαµβάνουν συµπεριφορά εξαρτώµενη από τα δεδοµένα που χρησιµοποιούν. Η ικανότητα να προσδιορίζουµε οριακές συνθήκες εκτός του πλαισίου λειτουργίας, περιλαµβανοµένων και τρόπων ανάνηψης του συστήµατος από αυτές, είναι εξίσου σηµαντική µε την υπό φυσιολογικές συνθήκες καλή λειτουργία του. Οι µακράς διάρκειας διαδράσεις περιλαµβάνουν πολλαπλές, συχνά εµφωλευµένες µονάδες εργασίας, η καθεµιά µε τις δικές της απαιτήσεις δεδοµένων. Για το λόγο αυτό τα επιχειρησιακά πρωτόκολλα απαιτούν την ευκολία στον προσδιορισµό των συντεταγµένων, στις οποίες βρίσκονται τα αποτελέσµατα της εκάστοτε µονάδας εργασίας (διαδικασίας). Αν θέλαµε, λοιπόν, να ορίσουµε ακριβείς περιγραφές των διαφόρων υπηρεσιών για κάποιο διεπιχειρησιακό Business Process πρωτόκολλο, χρειαζόµαστε µια πλούσια περιγραφικά γλώσσα, η οποία θα περιέχει και πολλά στοιχεία γλώσσας εκτέλεσης. Το κλειδί για την επιτυχηµένη υλοποίηση µιας τέτοιας γλώσσας είναι ο διαχωρισµός µεταξύ των δηµόσιων µηνυµάτων που ανταλλάσσονται και των εσωτερικών διαδικασιών που εκτελούνται έτσι ώστε οι διαδικασίες αυτές να µπορούν να χειρίζονται δεδοµένα, χωρίς να χρειάζεται να περιγραφούν από δηµόσιο πρωτόκολλο. Παρακάτω παραθέτουµε µια αναλυτική περιγραφή των δύο γλωσσών που ήδη υπάρχουν στο συγκεκριµένο τοµέα: της BPEL4WS και της BPML BPEL Η BPEL4WS ακολουθεί πλήρως το πρότυπο που περιγράψαµε παραπάνω. Όσον αφορά τα µηνύµατα, τα ανταλλασσόµενα µεταξύ διαδικασιών και επιχειρήσεων, χρησιµοποιεί τη λογική των ιδιοτήτων µηνύµατος προκειµένου να αναγνωρίσει τα σχετικά µε το πρωτόκολλο δεδοµένα που εµπεριέχονται σ αυτά. Οι ιδιότητες αυτές µπορεί να θεωρηθούν ότι είναι διαφανή δεδοµένα σε µια προοπτική δηµόσιας ανταλλαγής δεδοµένων, η οποία αντιτίθεται στα αδιαφανή δεδοµένα που ανταλλάσσονται µεταξύ εσωτερικών / ιδιωτικών συναρτήσεων που χρησιµοποιούνται. 24

25 Τα διαφανή δεδοµένα επηρεάζουν το επιχειρησιακό πρωτόκολλο µε έναν άµεσο τρόπο, ενώ τα αδιαφανή δεδοµένα το επηρεάζουν µόνο δηµιουργώντας µη-ντετερµινισµό, γιατί ο τρόπος, µε τον οποίο επηρεάζουν τις αποφάσεις είναι αδιαφανής. Η BPEL4WS θεωρεί ότι κάθε δεδοµένο πρέπει να είναι διαφανές και γι αυτό το λόγο το βλέπει σαν ιδιότητα του µηνύµατος. Οι έννοιες που χρειάζονται για να ορίσουµε ένα επιχειρησιακό πρωτόκολλο, καθώς και οι έννοιες που χρειάζονται για να ορίσουµε ένα εκτελέσιµο Business Process δηµιουργούν µια εννοιολογική αλυσίδα και η BPEL4WS είναι σχεδιασµένη για να καλύψει όλο το εύρος της. Η γλώσσα αυτή ορίζει ένα µοντέλο και µια γραµµατική προκειµένου να περιγράψει τη συµπεριφορά µιας Business Process βασισµένη σε συναλλαγές µεταξύ της διαδικασίας και των επιµέρους χρηστών της. Η αλληλεπίδραση µε τον κάθε χρήστη υλοποιείται µέσω διεπαφών που αντιστοιχούν σε δικτυακές υπηρεσίες, και η δοµή της σχέσης στο επίπεδο της διεπαφής είναι ενθυλακωµένη σε αυτό που ονοµάζουµε σύνδεσµο υπηρεσιών (Service Link).Η BPEL4WS διαδικασία ορίζει το πως διαφορετικές υπηρεσίες µπορούν να αλληλεπιδράσουν µε τους χρήστες της προκειµένου να πετύχουν έναν επιχειρησιακό στόχο, καθώς και την λογική και την κατάσταση που απαιτείται για να πραγµατοποιηθεί ένας τέτοιος προσανατολισµός. Η γλώσσα αυτή, επίσης, εισάγει συστηµατικούς µηχανισµούς για την επίτευξη του ελέγχου πιθανών επιχειρησιακών απρόβλεπτων οριακών συνθηκών και σφαλµάτων της διαδικασίας. Τέλος, η BPEL4WS εισάγει ένα µηχανισµό για τον καθορισµό του πως ατοµικές ή σύνθετες λειτουργίες εντός µιας διαδικασίας, µπορούν να αποζηµιωθούν στην περίπτωση που οι παραπάνω εξαιρέσεις εµφανιστούν ή ένας συνεργάτης / χρήστης ζητήσει ακύρωση της συµµετοχής του στην διαδικασία. Η βασική ιδέα της BPEL4WS µπορεί να εφαρµοστεί µε δύο τρόπους. Μια διαδικασία της µπορεί να ορίσει ένα ρόλο επιχειρησιακού πρωτοκόλλου χρησιµοποιώντας την ιδέα της αφηρηµένης διαδικασίας (abstract process). Π.χ. σε ένα πρωτόκολλο εµπορικής συναλλαγής, ο πωλητής και ο αγοραστής είναι δύο διακριτοί ρόλοι, ο καθένας εκ των οποίων αποτελεί µια τέτοια αφηρηµένη διαδικασία. Η σχέση τους είναι τυπικά µοντελοποιηµένη σαν ένας σύνδεσµος υπηρεσίας (Service Link). Οι αφηρηµένες διαδικασίες χρησιµοποιούν όλο το εύρος των ιδεών της BPEL4WS, αλλά προσεγγίζουν τον χειρισµό των δεδοµένων µε τρόπο που αντανακλά το επίπεδο της αφαίρεσης που χρειάζεται για να περιγράψουµε τις διάφορες προοπτικές ενός επιχειρησιακού πρωτοκόλλου. Πιο συγκεκριµένα, οι αφηρηµένες διαδικασίες διαχειρίζονται µόνο δεδοµένα που σχετίζονται µε το επιχειρησιακό πρωτόκολλο. Επιπρόσθετα, οι 25

26 αφηρηµένες διαδικασίες χρησιµοποιούν µη-ντετερµινιστικές τιµές δεδοµένων προκειµένου να κρύψουν τα ιδιωτικά µέρη της συµπεριφοράς τους. Είναι επίσης δυνατό να χρησιµοποιήσουµε την BPEL4WS για να ορίσουµε µια εκτελέσιµη Business Process. Η λογική και η κατάσταση της διαδικασίας ορίζουν τη φύση και την ακολουθία των αλληλεπιδράσεων µεταξύ δικτυακές υπηρεσίες που διεξάγονται σε κάθε χρήστη / συνεργάτη της και άρα και στα πρωτόκολλα αλληλεπίδρασης. Όσο ένας ορισµός µιας διαδικασίας σε BPEL4WS δε χρειάζεται να είναι ολοκληρωµένος όσον αφορά το ιδιωτικό µέρος της υλοποίησης, η γλώσσα αποτελεσµατικά ορίζει µια µεταφέρσιµη µορφή εκτέλεσης για Business Processes, η οποία στηρίζεται αποκλειστικά στους πόρους της δικτυακής υπηρεσίας και στα δεδοµένα σε µορφή XML. Επιπλέον, τέτοιες διαδικασίες εκτελούνται και αλληλεπιδρούν µε τους χρήστες / συνεργάτες µε ένα συνεπή τρόπο ανεξάρτητα από την πλατφόρµα που τις υποστηρίζει ή το προγραµµατιστικό µοντέλο που χρησιµοποιείται για την υλοποίηση του περιβάλλοντος που τη φιλοξενεί. Ακόµα και όταν τα ιδιωτικά µέρη της υλοποίησης χρησιµοποιούν λειτουργίες που εξαρτώνται από τις πλατφόρµες στις οποίες έχουν δηµιουργηθεί, κάτι που είναι πιθανό στις περισσότερες πραγµατικές περιπτώσεις, η λογική συνέχεια του βασικού µοντέλου µεταξύ αφηρηµένων και επιχειρησιακών διαδικασιών στην BPEL4WS κάνει δυνατή την εξαγωγή και εισαγωγή των δηµόσιων παραµέτρων, που είναι ενσωµατωµένες στο επιχειρησιακό πρωτόκολλο σαν διαδικασίες, ή σαν ρόλοι, διατηρώντας ταυτόχρονα το σκοπό και τη δοµή των πρωτοκόλλων. Αυτό είναι κατά γενική οµολογία η πιο ελκυστική προοπτική για να χρησιµοποιήσει κανείς την BPEL4WS από την οπτική ότι απελευθερώνει τις δυνατότητες των δικτυακών υπηρεσιών εφόσον επιτρέπει την ανάπτυξη εργαλείων και άλλων τεχνολογιών που αυξάνουν το επίπεδο της αυτοµατοποίησης και συνεπώς µειώνουν το κόστος εγκατάστασης διεπιχειρησιακών αυτόµατων επιχειρησιακών διαδικασιών. Η BPEL4WS έχει διαστρωµατωθεί στην κορυφή διάφορων XML προτύπων: WSDL 1.1, XML Schema και XPath 1.0. Τα WSDL µηνύµατα και οι ορισµοί τύπων στο XML Schema παρέχουν το µοντέλο δεδοµένων που χρησιµοποιείται από τις διαδικασίες της BPEL4WS. Το XPath παρέχει υποστήριξη στη διαχείριση των δεδοµένων. Όλοι οι εξωτερικοί πόροι και συνεργάτες αναπαρίστανται σαν WSDL υπηρεσίες. Η BPEL4WS παρέχει επεκτασιµότητα προκειµένου να συµπεριλάβει στο µέλλον πιθανές επεκτάσεις των συγκεκριµένων προτύπων και πιο ειδικά το XPath και τα συσχετιζόµενα πρότυπα που χρησιµοποιούνται στη δηµιουργία αρχείων XML. 26

27 Μεταξύ των παραπάνω προτύπων η WSDL έχει την καλύτερη επιρροή πάνω στην γλώσσα BPEL4WS. Το µοντέλο µιας BPEL4WS διαστρωµατώνεται στην κορυφή του υπηρεσιακού µοντέλου που ορίζει η WSDL 1.1. Στο κέντρο του BPEL4WS µοντέλου διαδικασίας είναι η peer-to-peer αλληλεπίδραση µεταξύ υπηρεσιών που περιγράφονται από την WSDL 1.1. Τόσο οι διαδικασίες όσο και οι χρήστες / συνεργάτες µοντελοποιούνται σαν WSDL υπηρεσίες. Μια Business Process ορίζει τον τρόπο µε τον οποίο µπορεί να γίνει ο προσανατολισµός των αλληλεπιδράσεων µεταξύ ενός στιγµιότυπου µιας διαδικασίας και των χρηστών / συνεργατών της. Ένας ορισµός µιας BPEL4WS διαδικασίας παρέχει και / ή χρησιµοποιεί µία ή περισσότερες υπηρεσίες, και χρησιµοποιεί την περιγραφή της συµπεριφοράς και της αλληλεπίδρασης ενός στιγµιότυπου µιας διαδικασίας µε τους συνεργάτες της και τους πόρους µέσω διεπαφών δικτυακών υπηρεσιών. ηλαδή η BPEL4WS ορίζει πρωτόκολλα ανταλλαγής µηνυµάτων ακολουθούµενα από µία επιχειρησιακή διαδικασία ενός συγκεκριµένου ρόλου στη διάδραση. Ο ορισµός µιας BPEL4WS διαδικασίας ακολουθεί επίσης και το µοντέλο WSDL όσον αφορά το διαχωρισµό ανάµεσα σε αφηρηµένα περιεχόµενα µηνυµάτων, όπως αυτά χρησιµοποιούνται σε µια επιχειρησιακή διαδικασία, καθώς πληροφορίες για την υλοποίησή της (µηνύµατα και τύπους θυρών ενάντια σε πληροφορίες διεύθυνσης και σύνδεσης). Συγκεκριµένα, µια BPEL4WS αναπαριστά τους συνεργάτες / χρήστες, καθώς και τις αλληλεπιδράσεις µεταξύ αυτών στα πλαίσια των WSDL διεπαφών (τύπους θυρών και λειτουργιών). Καµιά αναφορά δε γίνεται στις πραγµατικές υπηρεσίες που χρησιµοποιούνται από το συγκεκριµένο στιγµιότυπο της διαδικασίας. Μια BPEL4WS διαδικασία είναι ένας επαναχρησιµοποιούµενος ορισµός που µπορεί να υλοποιηθεί µε πολλούς τρόπους και πολλά σενάρια, ενώ διατηρεί µια ενιαία συµπεριφορά στο επίπεδο εφαρµογής σε καθένα από αυτά τα σενάρια. Αξίζει να σηµειώσουµε ότι η περιγραφή της υλοποίησης µιας BPEL4WS διαδικασίας ξεφεύγει από τους σκοπούς του συγκεκριµένου κεφαλαίου BPML Η BPML έχει παρόµοια λογική µε την BPEL4WS. Το σηµείο στο οποίο διαφέρουν κυρίως είναι ο τρόπος υλοποίησης. Σκοπός λοιπόν της BPML είναι να ορίσει ένα αφαιρετικό µοντέλο και ένα συντακτικό βασισµένο σε XML προκειµένου να περιγράψει εκτελέσιµες επιχειρησιακές διαδικασίες και τις επιµέρους οντότητες που αυτές υποστηρίζουν. Η ίδια η BPML δεν ορίζει κάποια ειδική εφαρµογή που θα αποτελείται από επιχειρησιακές διαδικασίες αλλά περιορίζεται 27

28 µόνο στη περιγραφή τους. Πιο συγκεκριµένα ορίζει το αφαιρετικό µοντέλο και τη γραµµατική που απαιτείται για να περιγράψει κανείς µια εκτελέσιµη επιχειρησιακή διαδικασία. Το γεγονός αυτό δίνει στη BPML τη δυνατότητα να χρησιµοποιείται για πολλούς σκοπούς πέραν της περιγραφής απλών επιχειρησιακών διαδικασιών, όπως σύνθετες δικτυακές υπηρεσίες(επιχειρησιακές διαδικασίες αποτελούµενες από δικτυακές υπηρεσίες) και διαδικασίες που περιλαµβάνουν την συνεργασία πολλών διαφορετικών και ανεξάρτητα µεταξύ τους µερών. Η BPML στηρίζει το πρότυπό της σε µια σειρά άλλων προτύπων. Τα πρότυπα αυτά αναφέρονται παρακάτω. XML 1.0 XML namespaces XML- schema Xpath 1.0 WSDL 1.1 Η BPML προβλέπει για την υλοποίησή της τους εξής τύπους οντοτήτων: BPML constructs: Είναι οι βασικές κατασκευαστικές µονάδες που περιγράφουν µια διαδικασία σε BPML. Οι µονάδες αυτές περιγράφονται µε την βοήθεια ειδικής γραµµατικής στηριγµένη σε XML. BPML definitions: Είναι µια συλλογή από τα ονόµατα των BPML constructs που χρησιµοποιούνται για την περιγραφή της συγκεκριµένης διαδικασίας. Τα ίδια αποτελούν και αυτά ένα BPML construct. BPML package: Είναι µια συλλογή από BPML definitions που µπορεί να περιέχουν και definitions από άλλες γλώσσες όπως XML schema ήwsdl 1.1 BPML documents: Είναι XML αναπαραστάσεις ενός BPML package βασισµένα στο συντακτικό που ορίζει η ίδια η BPML. Όπως είδαµε η BPML µοιάζει πολύ µε την BPΕL4WS τόσο στη σχεδίαση όσο και στην υλοποίηση. εν κρίνεται σκόπιµο να εµβαθύνουµε περισσότερο στις δυο γλώσσες. Αυτό όµως που επιβάλλεται να γίνει είναι µια προσπάθεια σύγκρισής τους Σύγκριση των δύο γλωσσών Ο ανταγωνισµός µεταξύ των δύο γλωσσών είναι πολύ µεγάλος αφού όλες οι µεγάλες εταιρίες στο χώρο της ανάπτυξης λογισµικού ενδιαφέρονται για την ενιαία περιγραφή 28

29 των επιχειρησιακών διαδικασιών και έχουν πολωθεί προς τη µια ή την άλλη κατεύθυνση. Εµείς θα προσπαθήσουµε µια σύγκριση µεταξύ των όσο το δυνατό πιο αντικειµενικά και αµερόληπτα. Προκειµένου να πετύχουµε κάτι τέτοιο θα απαριθµήσουµε ονοµαστικά κάποια κοινά χαρακτηριστικά και διαφορές που θεωρούνται αποδεκτά και από τις δύο πλευρές. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι τα εξής : Η BPML περιλαµβάνει πιο γενικευµένες οντότητες από την BPEL4WS και µπορεί γενικώς να περιγράψει περισσότερες µορφές επιχειρησιακών διαδικασιών. Και οι δύο γλώσσες χρησιµοποιούν τα ίδια ιδιώµατα και παρόµοιο συντακτικό. Και οι δύο έχουν την ικανότητα να περιγράφουν πλήρως σύνθετες όσο και απλές επιχειρησιακές διαδικασίες. Και οι δύο γλώσσες στηρίζουν το συντακτικό τους σε επιµέρους προγραµµατιστικά σύνολα το καθένα από τα οποία περιγράφει όµοιες οντότητες. Και οι δύο γλώσσες παρέχουν δυνατότητες για επαναληπτικές, συγχρονισµένες και δυναµικές διαδικασίες. Ενώ η BPML περιγράφει πιο γενικευµένες οντότητες από την BPEL4WS, η BPEL4WS περιγράφει µε πιο πλήρη τρόπο διαδικασίες που περιλαµβάνουν δικτυακές υπηρεσίες. 29

30 Κεφάλαιο 3 _ 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αυτό το κεφάλαιο συζητά το Business Process Execution Language για Web Service (BPEL4WS) Version 1.1 πρότυπο, και παρέχει µια λεπτοµερή περιγραφή της. Σε αυτό το τµήµα συζητάµε τις επιχειρησιακά διαδικασίες και τα πρωτόκολλα τους καθώς και τη σχέση τους µε τα ανοικτά πρότυπα βιοµηχανίας BPEL. Συζητάµε επίσης τα σχετικά πρότυπα: WSDL XSD XPath Επισκόπηση Η Business Process Execution Language προδιαγραφή καθορίζει πρότυπα για τον καθορισµό επιχειρησιακών διαδικασιών στη χρήση Υπηρεσιών Ιστού. Μία business process είναι ένα σύνολο δραστηριοτήτων που αντιπροσωπεύουν µία πραγµατική λειτουργία. Η BPEL υποστηρίζει τη σύνθεση διαδικασίων µε την κατασκευή και τη σύνδεση των διαφορετικών δραστηριοτήτων για να δηµιουργήσει µια business process. 30

31 3.2 Βασικές έννοιες της BPEL Ένα πολύ σηµαντικό, εάν όχι το ποιο σηµαντικό στοιχείο για την χρήση της BPEL είναι η περιγραφή των επιχειρησιακών αλληλεπιδράσεων στις οποίες κάθε επιχειρησιακό στοιχείο αλληλεπιδρά µέσω των web service διεπαφών µε άλλα επιχειρησιακά στοιχεία. Μια σηµαντική απαίτηση για ρεαλιστική µοντελοποίηση των επιχειρησιακών διαδικασιών σε αυτό το περιβάλλον είναι η ικανότητα να µοντελοποιήσουµε τις απαραίτητες σχέσεις µεταξύ των στοιχείων. Η σχέση µιας επιχειρησιακής διαδικασίας µε µια partner της είναι σχέση peer-to-peer που απαιτεί µια αµφίδροµη εξάρτηση τους. Με άλλα λόγια ένας partner είναι ένας καταναλωτής µιας υπηρεσίας που παρέχεται από την επιχειρησιακή διαδικασία αλλά και πάροχος µίας υπηρεσίας στην επιχειρησιακή διαδικασία. Ο ορισµός των Partner links χρησιµοποιείται για να µοντελοποιηθούν αµφίδροµες σχέσεις επικοινωνίας µεταξύ των partners. Tα Partner links καθορίζουν τη δοµή της σχέσης των partners µέσω του καθορισµού των µηνυµάτων και των port types που χρησιµοποιούνται. Κατά τη διαµόρφωση των επιχειρησιακών διαδικασιών, πρέπει να περιγράψουµε τη σχέση µεταξύ µιας επιχειρησιακής διαδικασίας και των διαδικασιών των συνεργατών της επιχείρησης. Ένας συνεργάτης µπορεί να είναι: Ένας καταναλωτής µιας υπηρεσίας που παρέχεται µέσω µιας επιχειρησιακή διαδικασία Ένας παροχέας µιας υπηρεσίας, η οποία χρησιµοποιείται µε µια επιχειρησιακή διαδικασία Υπηρεσίες που µια επιχειρησιακή διαδικασία επικαλείται και που επικαλούνται επίσης τη διαδικασία Partner Link Types Ένας Partner Link Type περιγράφει την σχέση επικοινωνίας µεταξύ δύο υπηρεσιών µέσω του καθορισµού των ρόλων που παίζει κάθε υπηρεσία στην επικοινωνία που οι δύο υπηρεσίες WSDL σκοπεύουν να πραγµατοποιήσουν. Ένας Partner Link Type χαρακτηρίζει αυτήν την επικοινωνία µέσω του καθορισµού των ρόλων που διαδραµατίζονται από κάθε υπηρεσία. Είναι υπεύθυνος για τον καθορισµό των port types που παρέχεται από την υπηρεσία µέσω των οποίων θα πραγµατοποιηθεί η ανταλλαγή µηνυµάτων µε κάποια άλλη partner υπηρεσία. 31

32 Εικόνα 4: Βασική σύνταξη µιας Partner Link Type Ένας Partner Link Type µπορεί να περιλάβει έναν ρόλο ή δύο ρόλους. Στην περίπτωση όπου ένας Partner Link Type περιέχει δύο ρόλους, κάθε µια από τις υπηρεσίες πρέπει να εφαρµόσει το ρόλο της µε την παροχή του port type που διευκρινίζεται. Η χρήση δύο ρόλων δείχνει ότι υπάρχει µια απαίτηση για την καλούµενη υπηρεσία να λάβει κάποιο τύπο επανάκλησης από την υπηρεσία στόχων κατά τη διάρκεια της συνοµιλίας. Στην περίπτωση όπου ένας Partner Link Type περιέχει µόνο έναν ρόλο, δεν υπάρχει κανένας περιορισµός που τοποθετείται στην καλούµενη web service σχετικά µε τους ρόλους. Η υπηρεσία που περιγράφεται από τον ένα ρόλο είναι σε θέση να ολοκληρώσει τη συνοµιλία της χωρίς την ανάγκη για µια επανάκληση.η ακόλουθη απεικόνιση παρουσιάζει ένα παράδειγµα ενός τύπου συνδέσεων συνεργατών καθορίζοντας δύο ρόλους. Εικόνα 5 :Partner Link Type Definition Εικόνα 6 : Partner Link Type Example Παραδείγµατος χάριν, µια partner link type που ονοµάζεται AuctionHouse_Seller ν περιγράφει δύο ρόλους: AuctionHouse και Seller. Ο ρόλος AuctionHouse 32