Έρευνα στο Περιβάλλον

Transcript

1 της υψπepioδikh EKΔOΣH ΓIA EPEYNA, ANAΠTYΞH KAI KAINOTOMIA ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2007 TEYXOΣ 14 AΦIEPΩMA Έρευνα στο Περιβάλλον

2 Περιεχόμενα Υψιπέτης Έρευνας 03 Ώθηση στην Eρευνα ERA-NET: Συμβολή στη Διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας 04 Προώθηση Καινοτομίας: Το Ευρωπαϊκό Έργο I-Tech partner 06 Eureka Κύπρου: Θεματικό Δίκτυο Umbrella Pro-Factory του Οργανισμού Eureka 07 Πρόγραμμα Eurostars: Νέα Πρωτοβουλία του Οργανισμού Eureka για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις 08 Βραδιά του Ερευνητή Σχέδιο Παροχής Κινήτρων στους Δημόσιους Υπαλλήλους για τη Συμμετοχή τους στο 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Αφιέρωμα Συνέντευξη με τον Έντιμο Υπουργό Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και 11 Περιβάλλοντος κ. Φώτη Φωτίου Κλιματικές Αλλαγές: Η Πρόκληση του Αιώνα 14 Το Περιβάλλον στο 7ΠΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης για Έρευνα και 16 Τεχνολογική Ανάπτυξη Η Αειφόρος Ανάπτυξη στα Ερευνητικά Προγράμματα του ΙΠΕ 18 Το Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου 20 Οικολογία Απειλούμενων Παράκτιων Οικοσυστημάτων της Κύπρου 22 Επί Θύραις Το Ημερολόγιο του Ερευνητή 24 Συνέδρια-Ημερίδες-Εκδηλώσεις 25 Νέα 4η Κοινή Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων για Έργα Συλλογικής Έρευνας στα Πλαίσια του του Ευρωπαϊκού Έργου CORNET 26 ΙΠ-Eρευνώντας Εκτίμηση Ραδιολογικών Επιπτώσεων από Βιομηχανία Παραγωγής 27 Λιπασμάτων στο Περιβάλλον Προαγωγή Αρχών Βιομηχανικής Οικολογίας Μέσω Έρευνας, Ανάπτυξης 29 και Πιλοτικής Εφαρμογής Προτύπων Βιομηχανικής Συμβίωσης Χαρτογράφηση Ερευνητικής Υποδομής στην Κύπρο 31 ΥΨΙΠΕΤΗΣ Περιοδική Έκδοση του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας Τεύχος 14 Ιούλιος - Αύγουστος 2007 Υπεύθυνος Σύνταξης-Επιμέλεια Ύλης: Καρή Κατερίνα Στο Τεύχος 14 συνεργάστηκαν: Σέπου Καλυψώ, Αντωνίου Λεωνίδας, Παρασκευά Μαριλένα, Σκουφάρη - Θεμιστού Λήδα, Δημητριάδης Μάριος, Ονουφρίου Αλέξης, Πορτοκαλλίδης Μαρίνος, Γαβριήλ Ελεάνα, Γαλανού Μαρή Σχεδίαση και Παραγωγή Εντύπου: D-Tales Advertising Agency Ltd Yψιπέτης: ύψι + πέτομαι: που πετά ψηλά / [μτφ] που εκφράζει υψηλές έννοιες

3 ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 03 Αγαπητοί αναγνώστες, Το καλοκαίρι έφτασε και φέτος ιδιαίτερα θερμό, εντείνοντας τις ανησυχίες τόσο ημών όσο και της ερευνητικής κοινότητας για τις διαστάσεις που παίρνει το πρόβλημα του φαινομένου του θερμοκηπίου και των συναφών καταστάσεων που το συνοδεύουν. Οι υδατοσυλλογές μας έχουν συρρικνωθεί σημαντικά και τα δάση μας έχουν υποστεί ανυπολόγιστη ζημιά από την έκταση των πυρκαγιών που ξέσπασαν πρόσφατα στην καρδιά των ομορφότερων και πλουσιότερων από άποψη βιοποικιλότητας χερσαίων οικοσυστημάτων του νησιού μας. Παρατηρώντας με θλίψη την τεράστια καταστροφή που επιτελείται στο φυσικό περιβάλλον και έχοντας την ευθύνη του συντονισμού και διαχείρισης της ερευνητικής δραστηριότητας που επιτελείται στον εν λόγω τομέα, αποφασίσαμε να αφιερώσουμε το τεύχος αυτό στα πολύ επίκαιρα και καυτά θέματα του περιβάλλοντος. Στο Αφιέρωμα διαβάστε συνέντευξη από τον Έντιμο Υπουργό Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος κ. Φώτη Φωτίου. Έμφαση δίδεται στα προγράμματα του ΙΠΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που προωθούν την έρευνα στα θέματα του περιβάλλοντος. Δείτε επίσης αφιερώματα στις κλιματικές αλλαγές και σε εκδόσεις βιβλίων που έτυχαν χρηματοδότησης από το ΙΠΕ και αφορούν στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου και στην Οικολογία Απειλούμενων Παράκτιων Οικοσυστημάτων της Κύπρου. Στο κεφάλαιο ΩΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ, δείτε αναφορές στα Ευρωπαϊκά Προγράμματα ERA-NET, I-Tech Partner και Pro-FACTORY και Eurostars του Οργανισμού EUREKA που διαχειρίζεται το ΙΠΕ και συμβάλλουν στην προώθηση της έρευνας σε ποικίλους τομείς αιχμής. Διαβάστε επίσης αναφορά στο σχέδιο παροχής κινήτρων στους δημοσίους υπαλλήλους για τη συμμετοχή τους στο 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη (7ΠΠ) και ενημέρωση για τη Βραδιά του Ερευνητή. Στο κεφάλαιο ΕΠΙ ΘΥΡΑΙΣ ενημερωθείτε το Ημερολόγιο του Ερευνητή για υποβολή προτάσεων στα πλαίσια των προκηρύξεων του 7ουΠΠ, πληροφορίες για Συνέδρια ποικίλης θεματολογίας που προγραμματίζονται να λάβουν χώρα μέσα στους επόμενους μήνες και αναφορά στην τέταρτη κοινή πρόσκληση υποβολής προτάσεων του Ευρωπαϊκού Έργου CORNET στο οποίο συμμετέχει το ΙΠΕ. Τέλος, διαβάστε στον Υψιπέτη 14 τα πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα των ερευνητικών έργων ΒΙΟΣ: Προαγωγή Αρχών Βιομηχανικής Οικολογίας μέσω Έρευνας, Ανάπτυξης και Πιλοτικής Εφαρμογής Προτύπων Βιομηχανικής Συμβίωσης και Εκτίμηση Ραδιολογικών Επιπτώσεων από Βιομηχανία Παραγωγής Λιπασμάτων στο Περιβάλλον, που υλοποιήθηκαν με χρηματοδότηση του ΙΠΕ. Yψιπέτης Έρευνας

4 Ώθηση στην Έρευνα ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 04 Era-Net Συμβολή στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού χώρου έρευνας Το Πρόγραμμα ERA-NET- Υποστήριξη του Συντονισμού Δραστηριοτήτων-αποτελεί μια από τις έξι οριζόντιες δράσεις του 6ου Προγράμματος Πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη, με στόχο να θέσει τις βάσεις για τη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Το Πρόγραμμα ERA-NET, αποτελεί ένα δυναμικό εργαλείο που προωθεί τη δημιουργία των απαραίτητων Δικτύων Συνεργασίας ανάμεσα σε φορείς που σχεδιάζουν και υλοποιούν πολιτική έρευνας. Μέσα από κοινές δραστηριότητες, συμμετοχή σε συναντήσεις εργασίας και συνέδρια, δίνεται η δυνατότητα για ανταλλαγή απόψεων, εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών αναφορικά με τον τρόπο σχεδιασμού, προκήρυξης και υλοποίησης ερευνητικών προγραμμάτων με τελική κατάληξη τις από κοινού προκηρύξεις ερευνητικών προγραμμάτων. Μέσα από τη συμμετοχή τους σε Έργα ERA- NET οι εμπλεκόμενοι φορείς έχουν την ευκαιρία να : Γνωρίσουν τις δραστηριότητες των άλλων φορέων του δικτύου Καταγράψουν τις βέλτιστες πρακτικές στα θέματα σχεδιασμού και υλοποίησης ερευνητικών προγραμμάτων επί συγκεκριμένων πεδίων έρευνας Συζητήσουν και προσδιορίσουν τις κοινές προτεραιότητες Επιχειρήσουν την καταγραφή και την προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων που δυσχεραίνουν τις πολυεθνικές συνεργασίες Σχεδιάσουν από κοινού το πλαίσιο για την ανάπτυξη ενιαίων πολυεθνικών δραστηριοτήτων έρευνας. Στα Έργα ERA-NET συμμετέχουν κυβερνητικοί, ερευνητικοί ή άλλοι φορείς που έχουν την ευθύνη του σχεδιασμού, προκήρυξης και διαχείρισης προγραμμάτων έρευνας σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Το Πρόγραμμα ERA-NET προκηρύχθηκε για πρώτη φορά το 2002, και μέχρι το 2005 ανακοινώθηκαν συνολικά πέντε προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Κατά την περίοδο αυτή, χρηματοδοτήθηκαν συνολικά 229 προτάσεις, στις οποίες συμμετείχαν 1000 φορείς. Οι τομείς που καλύφθηκαν από τις προτάσεις που υποβλήθηκαν, ανήκουν σε τέσσερεις κάθετες και δύο οριζόντιες θεματικές ενότητες. Κάθετες θεματικές ενότητες: Ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες Βιολογικές επιστήμες Περιβάλλον και ενέργεια Βιομηχανικές τεχνολογίες, αεροναυτική, διάστημα, τεχνολογίες πληροφορικής και θέματα καινοτομίας Οριζόντιες θεματικές ενότητες: Προώθηση της βασικής έρευνας Προώθηση της διεθνούς συνεργασίας Μέσα από τις δράσεις του 7ου Προγράμματος Πλαισίου της ΕΕ, θα παρέχεται η δυνατότητα υποβολής προτάσεων στο Πρόγραμμα ERA-NET, μέσα από το χρηματοδοτικό εργαλείο ERA-NET+. Η χρηματική συνεισφορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις κοινές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων που θα προκηρύσσονται σε συνεργασία με τις συμμετέχοντες χώρες θα ανέρχεται στο 25-33% του συνόλου, και θα συμβάλει στη διασυνοριακή διάχυση χρηματικών αποθεμάτων απαιτούμενων για την υποστήριξη διασυνοριακών δραστηριοτήτων. Κατά τα δύο πρώτα χρόνια του 7ου Προγράμματος Πλαισίου, προγραμματίζονται δύο προσκλήσεις υποβολής προτάσεων στο σχέδιο ERA-NET+, ανά έτος, με ελάχιστη χρηματοδότηση της τάξης των 5 εκατομμυρίων Ευρώ. Δομή και Συνεργάτες των Έργων ERA-NET Η δομή των έργων ERA-NET περιλαμβάνει συνήθως τα εξής 4 επίπεδα συμμετοχής: Επιτροπή Παρακολούθησης (Steering Committee). Απαρτίζεται από εκπροσώπους των φορέων που συμμετέχουν στο Έργο και συνέρχετα μία φορά το χρόνο για να ενημερώνεταιγια την πρόοδο του λαμβάνει τις αποφάσεις στρατηγικών κατευθύνσεων. Συντονιστής Έργου Διαχειριστική Ομάδα Έργου. Απαρτίζεται από εκπροσώπους των οργανισμών που έχουν την ευθύνη σχεδιασμού και διαχείρισης των εθνικών προγραμμάτων έρευνας και οι οποίοι συμμετέχουνσυστηματικά στις δραστηριότητες του έργου Συνδεδεμένα μέλη. Οργανισμοί που θα συμπεριληφθούν αργότερα και δε θα συμμετέχουν ουσιαστικά στο έργο. Δραστηριότητες Έργων ERA-NET Τα Έργα ERA-NET περιλαμβάνουν τη διεκπεραίωση των πιο κάτω δραστηριοτήτων: Διαχείριση Έργου (Project management) Συντονισμός δραστηριοτήτων Έργου, Ιστοσελίδα, Εκθέσεις, Διάχυση πληροφορίας και της προόδου του έργου Συστηματική ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών: Τομεακό παρατηρητήριο εξελίξεων, κοινές βάσεις δεδομένων, συμπλήρωση ερωτηματολογίων. Στρατηγικές δραστηριότητες: Συγκριτική αξιολόγηση, κοινό πρόγραμμα δράσης. Κοινές δραστηριότητες: Ευρωπαϊκό συνέδριο Προώθηση πολυεθνικής έρευνας (transnational research) μέσα από κοινές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων-πιλοτική εφαρμογή.

5 ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 05 Συμμετοχή της Κύπρου Το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας, συμμετέχει σε πέντε έργα ERA-NET κάτω από το 6ο Πρόγραμμα Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη. Αυτά είναι τα: URBAN-NET-Coordination of the Funding of Urban Research In Europe MARIFISH-Strengthening the Links Between European Marine Fisheries Science and Fisheries Management SAFEFOODERA- Food Safety - Forming a European platform for protecting consumers against health risks CORNET-Collective Research Networking e-tranet-ict in Traditional Manufacturing Industries URBAN-ΝET To Ευρωπαϊκό Έργο URBAN-NET έχει πενταετή διάρκεια και σε αυτό συμμετέχουν 13 φορείς που σχεδιάζουν και υλοποιούν ερευνητικά προγράμματα στον τομέα της Αστικής Αειφορίας. Στόχος του έργου είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή διασυνοριακών δραστηριοτήτων για τον εντοπισμό και την ταυτοποίηση κενών και αναγκών όσον αφορά την έρευνα στον τομέα της αειφόρου ανάπτυξης του αστικού περιβάλλοντος. Προς τούτο, το Έργο στοχεύει στην διοργάνωση κοινών συναντήσεων και εργαστηρίων δικτύωσης και συνεργασίας, για την ανταλλαγή γνώσεων, τεχνογνωσίας και πληροφορίας που αφορά στις στρατηγικές διαμόρφωσης ερευνητικών προγραμμάτων. Απώτερος στόχος είναι η διαμόρφωση κοινών ερευνητικών προγραμμάτων (joint programmes) τα οποία να διέπονται από κοινές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων (joint calls) για την διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ERA) στον τομέα της αστικής αειφορίας. Ιστοχώρος του έργου: SAFEFOODERA Το Έργο SAFEFOODERA, έχει διάρκεια τεσσάρων χρόνων και σε αυτό συμμετέχουν οργανισμοί χρηματοδότησης έρευνας στον τομέα των τροφίμων από 16 Ευρωπαϊκές χώρες. Ο βασικός του στόχος είναι η εξαγωγή συμπερασμάτων και η διατύπωση μέτρων για την προστασία των καταναλωτών από κινδύνους που εγκυμονεί η κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων. Μέσα από την συνεργασία των οργανισμών που συμμετέχουν στο SAFEFOODERA, έχει επιτευχθεί η ανακοίνωση τριών πιλοτικών προσκλήσεων υποβολής προτάσεων και μέχρι στιγμής επιχορηγούνται τέσσερα ερευνητικά έργα. Στα δύο από αυτά συμμετέχουν και κυπριακοί ερευνητικοί φορείς και επιχειρήσεις. Οι πιλοτικές προσκλήσεις και τα έργα που επιχορηγούνται μέσα από αυτές, αποτελούν επί του παρόντος αντικείμενο μελέτης από το δίκτυο συνεργασίας του SAFEFOODERA, με στόχο την τροχιοδρόμηση και υλοποίηση του επόμενου στόχου του έργου, που είναι η ετοιμασία Διεθνικών Προγραμμάτων. Οι νέες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων αναμένεται να προκηρυχθούν στις αρχές του έτους Ιστοχώρος Έργου: CORNET Το Έργο CORNET άρχισε τον Μάρτιο του 2005 και αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Φεβρουάριο του Στο Έργο συμμετέχουν 18 οργανισμοί επιχορήγησης έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης (σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο) από 17 Ευρωπαϊκές χώρες. Βασικός στόχος του Έργου είναι η ανάπτυξη Συλλογικής Έρευνας (ΣΕ) προς όφελος μεγάλων ομάδων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Οι επιμέρους στόχοι του CORNET είναι οι ακόλουθοι: 1. Η Ανάπτυξη του ενδιαφέροντος για την υποστήριξη της ΣΕ στην Ευρώπη. 2. Η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού φόρουμ μέσω του οποίου οργανισμοί οι οποίοι αναπτύσσουν πολιτική καθώς και οι υπεύθυνοι Eρευνητικών Προγραμμάτων να ανταλλάσουν εμπειρίες σε θέματα ΣΕ. 3. Η υποστήριξη οργανισμών ανάπτυξης πολιτικής σε θέματα έρευνας στις νέες χώρες μέλη οι οποίοι ενδιαφέρονται να εξερευνήσουν επιλογές σε θέματα ΣΕ για τις χώρες τους. 4. Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας θεμάτων πολιτικής ΣΕ στην Ευρώπη. 5. Η προσφορά βοήθειας στους εταίρους του Έργου στο να εφαρμόσουν κοινές δραστηριότητες (π.χ. κοινές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων και χρηματοδότηση έργων από κοινού). Μέχρι στιγμής έχουν ανακοινωθεί τέσσερεις κοινές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Σε τρεις προτάσεις συμμετείχαν και Κυπριακοί φορείς εκ των οποίων η μία έχει επιλεγεί για χρηματοδότηση. Ιστοχώρος Έργου: E TRANET Το Έργο E-tranet έχει διάρκεια τεσσάρων χρόνων και σε αυτό συμμετέχουν 17 Δημόσιοι Φορείς που εδρεύουν σε 15 χώρες και έχουν την ευθύνη σχεδιασμού, υλοποίησης και διαχείρισης ερευνητικών προγραμμάτων. Το θεματικό του αντικείμενο αφορά στις τεχνολογίες πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών σε παραδοσιακούς βιομηχανικούς κλάδους και εξυπηρετεί απόλυτα τις προτεραιότητες της Κύπρου, τόσο γιατί οι τομείς της πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών είναι από τους λίγους στους οποίους αποδεδειγμένα η Κύπρος μπορεί να έχει επιτυχημένη παρουσία σε διεθνή ερευνητικά έργα, όσο και γιατί η στόχευση είναι η εφαρμογή των τεχνολογιών αυτών σε παραδοσιακούς κλάδους της οικονομίας που αποτελούν την πλειοψηφία των κυπριακών παραγωγικών μονάδων. Μέχρι στιγμής έχουν ανακοινωθεί δύο κοινές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Ιστοχώρος Έργου: MARI-FISH Το Ευρωπαϊκό Έργο MARIFISH έχει πενταετή διάρκεια και στοχεύει στην προώθηση ερευνητικών Προτεραιοτήτων προς τους υπεύθυνους διαχείρισης αλιευτικών θεμάτων, οι οποίες να συμβάλλουν στην ανάπτυξη στρατηγικών για Αειφόρο Αλιεία, συμπεριλαμβανομένων των Υδατοκαλλιεργειών, και με βάση τις βασικές αρχές της διαχείρισης των Οικοσυστημάτων (ecosystem based approach). Προς τούτο, το Έργο στοχεύει στην ανταλλαγή απόψεων, τεχνογνωσίας και βέλτιστων πρακτικών επί των θεμάτων διαχείρισης Ερευνητικών Προγραμμάτων στον τομέα της έρευνας για την Αλιεία, με απώτερο στόχο τη διαμόρφωση κοινών Ερευνητικών Προγραμμάτων. Στο Έργο συμμετέχουν 16 φορείς αρμόδιοι για τον σχεδιασμό και διαχείριση ερευνητικών προγραμμάτων στον Τομέα της Αλιείας. Ιστοχώρος του έργου:

6 Ώθηση στην Έρευνα ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 06 Προώθηση Καινοτομίας: Το Ευρωπαικό Έργο I-Tech Partner Το Έργο I-Tech Partner Το i-tech partner υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα πλαίσια της πρωτοβουλίας PRO-INNO Europe της δραστηριότητας Research του 6ου Προγράμματος Πλαισίου για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη και αποσκοπεί στο να βοηθήσει μακροχρόνια τις περιφερειακές και εθνικές αρχές να δημιουργήσουν συνθήκες οικονομικής ανάπτυξης οι οποίες πηγάζουν μέσα από το τοπικό περιβάλλον. Το έργο προβάλλει δραστικά την έρευνα, φέρνει σε επαφή τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ) με τα τελευταία τεχνολογικά επιτεύγματα που προκύπτουν μέσα από ερευνητικά έργα και εμπλέκει επενδυτές και στρατηγικούς εταίρους από τα πρώτα στάδια της όλης διαδικασίας. Ως αποτέλεσμα, οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις μπορούν να ευημερήσουν μέσω της ανάμιξής τους σε διαδικασίες μεταφοράς τεχνολογίας, στρατηγικές συνεργασίες και επενδυτικούς συνεταιρισμούς. Για να επιτύχει τους στόχους του, το έργο i-tech partner, διοργανώνει αριθμό τοπικών και πανευρωπαϊκών εκδηλώσεων με σκοπό τη συνεύρεση των εταίρων που αποτελούν την «κοινότητα» του έργου. Επιπρόσθετα, η ειδικά διαμορφωμένη διαδικτυακή του πύλη ( eu) παρέχει εξειδικευμένα εργαλεία για εξεύρεση συνεργατών. Σχέδιο Εργασίας του I-Tech Partner Το i-tech partner ξεκίνησε επίσημα την 1η Σεπτεμβρίου 2006, έχει διάρκεια δύο ετών και έχει εξασφαλίσει την υποστήριξη 11 Ευρωπαϊκών περιφερειών, οι οποίες δεσμεύονται να εμπλέξουν μια κρίσιμη μάζα 300 σημαντικών ερευνητικών έργων και αντίστοιχο αριθμό Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων με σκοπό τη συνεργασία για εφαρμογή σημαντικών καινοτομιών. Αρχικά οι Ευρωπαϊκές περιφέρειες που συμμετέχουν στο έργο θα προβάλουν επιλεγμένα ερευνητικά έργα από τα ερευνητικά και ακαδημαϊκά τους ιδρύματα, και κατόπιν, με τη βοήθεια εμπειρογνωμόνων καινοτομίας, θα αναγνωριστούν και θα προωθηθούν οι εμπορικές πτυχές των αποτελεσμάτων της έρευνας. Τα πιο αξιόλογα ερευνητικά έργα και εφαρμογές, θα παρουσιαστούν μέσω της διοργάνωσης ειδικών εκδηλώσεων («Ακαδημίες»), σε πιθανούς στρατηγικούς επενδυτές και εμπειρογνώμονες της βιομηχανίας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, με σκοπό την εδραίωση της διεθνούς συνεργασίας και της μεταφοράς τεχνολογίας. Στην παρούσα φάση, έχουν προγραμματιστεί γύρω στις 20 εκδηλώσεις ανά την Ευρώπη, οι οποίες καλύπτουν όλες τις θεματικές περιοχές με προοπτικές ανάπτυξης καινοτομίας (Επιστήμες της Υγείας, Τεχνολογίες Πληροφορικής κ.α.). Οι δραστηριότητες δικτύωσης των εμπλεκόμενων φορέων θα υποστηρίζονται, επίσης, και μέσω των υφιστάμενων εργαλείων της ηλεκτρονικής πύλης, ούτως ώστε να διατηρηθεί μια συνεχής ροή πληροφοριών και επικοινωνίας μεταξύ των συμμετεχόντων, ενώ πέραν των υφιστάμενων περιφερειών, στο έργο μπορούν να συμμετάσχουν, εάν επιθυμούν, και νέες περιφέρειες. Ο Ρόλος του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας Το ΙΠΕ, το οποίο έχει πρόσφατα συμπεριλάβει στις δραστηριότητες του την υποστήριξη και προώθηση της καινοτομίας, συμμετέχει στο έργο i-tech partner ως εκπρόσωπος της Κύπρου. Ειδικότερα, η Κύπρος αποτελεί μία εκ των τεσσάρων «μικρών περιφερειών» που συμμετέχουν στο έργο και η συνεργασία με τους πλέον έμπειρους εταίρους σε θέματα καινοτομίας αναμένεται να προσδώσει προστιθέμενη αξία και τεχνογνωσία σε θέματα αξιοποίησης ερευνητικών αποτελεσμάτων και ανάπτυξης δραστηριοτήτων καινοτομίας. Σε αυτά τα πλαίσια, το ΙΠΕ θα διοργανώσει εντός του ερχόμενου Οκτωβρίου την πρώτη τοπική «Ακαδημία», στην οποία θα γίνουν παρουσιάσεις ερευνητικών αποτελεσμάτων από Ακαδημαϊκούς και Ερευνητικούς Φορείς της Κύπρου και όπου θα συμμετάσχουν ενεργά Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις, Εμπειρογνώμονες Καινοτομίας καθώς και Θεσμικοί Επενδυτές. Σκοπός της «Ακαδημίας» θα είναι η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ Ερευνητικών Οργανισμών και Επιχειρήσεων μέσω της αποτελεσματικής δικτύωσης των συμμετεχόντων και της θέσπισης συνεργασιών, στοχεύοντας στην πρακτική αξιοποίηση αξιόλογων ερευνητικών αποτελεσμάτων και την εξεύρεση μηχανισμών χρηματοδότησης σημαντικών καινοτομιών που δύνανται να προκύψουν από αυτά. Περισσότερες πληροφορίες για τις δραστηριότητες του έργου i-tech partner, και ειδικότερα για την «Ακαδημία» που θα πραγματοποιηθεί στην Κύπρο τον Οκτώβριο, υπάρχουν στη διαδικτυακή πύλη του έργου,

7 ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 07 EUREKA Κύπρου: Θεματικό Δίκτυο Umbrella Pro-Factory του Οργανισμού ΕURΕΚΑ Ο Οργανισμός EUREKA θεωρείται το πλαίσιο μέσω του οποίου βιομηχανίες, ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια μπορούν να αναπτύξουν και αξιοποιήσουν τεχνολογίες απαραίτητες για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και βελτίωση της ποιότητας ζωής. Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του Οργανισμού έχουν δημιουργηθεί Θεματικά Δίκτυα γνωστά ως Δίκτυα Umbrella. Κάθε Θεματικό Δίκτυο Umbrella αποσκοπεί στην διευκόλυνση της ενεργοποίησης έργων Eureka στον τομέα της Έρευνας και Ανάπτυξης, σε ένα συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο όπως π.χ. περιβάλλον, Μεταφορές, Βιομηχανικές Εφαρμογές. Οι δραστηριότητες ενός Θεματικού Δικτύου EUREKA Umbrella συντονίζονται και υλοποιούνται από μια Ομάδα Εργασίας που αποτελείται από Εθνικούς αντιπροσώπους του Οργανισμού EUREKA και ειδικούς αντιπροσώπους από το χώρο της βιομηχανίας. Η Κύπρος συμμετέχει σε 3 Δίκτυα Umbrella, το Euroenviron (Περιβάλλον), το Tourism (Τουρισμός) και το Factory (Βιομηχανία). Στις 14 και 15 Μαΐου 2007, πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο συνάντηση της Ομάδας Εργασίας του Θεματικού Δικτύου Umbrella Factory, του Oργανισμού EUREKA.Η συνάντηση είχε σκοπό την έγκριση του Σχεδίου Δράσης που έχει καταρτιστεί από την Ομάδα Εργασίας στην προηγούμενη συνάντηση του Δικτύου στη Βουδαπέστη, που αφορά στην συνέχεια των δραστηριοτήτων του Δικτύου Factory από το νέο Δίκτυο Umbrella PRO-Factory. Επίσης έγινε απολογισμός των Έργων που υλοποιούνται στα πλαίσια του Δικτύου ενώ συζητήθηκαν και γενικά θέματα που αφορούν τον Οργανισμό EUREKA. Στη συνάντηση συμμετείχαν εκπρόσωποι από 18 χώρες μέλη του Οργανισμού EUREKA, καθώς και εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι εργασίες της συνάντησης ολοκληρώθηκαν με απόλυτη επιτυχία. Το Δίκτυο Umbrella Pro-Factory, το οποίο αποτελεί συνέχεια του Θεματικού Δικτύου Umbrella Factory, αποσκοπεί στην ενεργοποίηση και υποστήριξη έργων στον τομέα της παραγωγής και στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Τα έργα του θεματικού Δικτύου Pro-Factory έχουν σκοπό την παραγωγή αξιόπιστων λύσεων στις διάφορες προκλήσεις που αφορούν στον τομέα της βιομηχανίας, στα παρακάτω στρατηγικά πεδία: Ανάπτυξη νέων προϊόντων (νέα υλικά, καινοτόμα προϊόντα, κύκλος ζωής προϊόντων) και διαδικασιών (processes) Διαχείριση γνώσης και καινοτομίας (έλεγχος κόστους - οικονομικά οφέλη της και νοτομίας) Διαχείριση ανθρωπίνου δυναμικού Ανάπτυξη φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων και διαδικασιών. Φωτογραφίες από τη συνάντηση της ομάδας εργασίας του θεματικού δικτύου umbrella pro-factory Περισσότερες πληροφορίες για το Δίκτυο Umbrella Pro-Factory του Οργανισμού Eureka υπάρχουν στην ηλ. διεύθυνση

8 Ώθηση στην Έρευνα ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 08 Πρόγραμμα Eurostars: Νέα Πρωτοβουλία του Οργανισμού EUREKA για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις Το Πρόγραμμα Eurostars είναι η πρώτη πρωτοβουλία του Οργανισμού EUREKA για χρηματοδότηση και στήριξη των Μικρο-Μεσαίων Επιχειρήσεων (ΜΜΕ) που δραστηριοποιούνται στον τομέα της Έρευνας και Ανάπτυξης. Το Πρόγραμμα αυτό συνδυάζει την επιτυχημένη προσέγγιση από κάτω προς τα πάνω (bottom-up approach) με την ταυτόχρονη εξασφάλιση χρηματοδότησης, τόσο από εθνικούς πόρους, όσο και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσα από το 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη. Το Πρόγραμμα αυτό αναμένεται να έχει σημαντική συνεισφορά στην ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας, της καινοτομίας, της απασχόλησης και της οικονομικής ανάπτυξης στον ευρύτερο Ευρωπαϊκό χώρο. Το Πρόγραμμα Eurostars θα υλοποιηθεί στα πλαίσια του Άρθρου 169 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με στόχο την ενδυνάμωση της συνέργιας μεταξύ του Οργανισμού EUREKA και του 7ου Προγράμματος Πλαισίου. Το Άρθρο 169 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιτρέπει τη συμμετοχή της Κοινότητας σε Προγράμματα Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης, τα οποία υλοποιούνται από αριθμό χωρών μελών, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής της στις υποδομές που δημιουργούνται για την εκτέλεση των Προγραμμάτων αυτών. Το Πρόγραμμα αποσκοπεί: Στην ανάπτυξη ενός αειφόρου μηχανισμού υποστήριξης των ΜΜΕ στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης. Στη διευκόλυνση της πρόσβασης των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση για ερευνητικές δραστηριότητες. Σε πιο συνοπτικές διαδικασίες αξιολόγησης και χρηματοδότησης (3 μήνες από την κατάθεση της πρότασης μέχρι την απόφαση για χρηματοδότηση). Στο συντονισμό των εθνικών προγραμμάτων χρηματοδότησης της έρευνας. Το Πρόγραμμα, στο οποίο συμμετέχουν 27 χώρες μέλη (του Οργανισμού EUREKA) και έχει προϋπολογισμό 400 εκατ. ευρώ, απευθύνεται σε καινοτόμες ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται στον τομέα της Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D performing SMEs). Αυτές είναι οι επιχειρήσεις που πληρούν τα κριτήρια που καθορίζονται από την ΕΕ για τις ΜΜΕ και επιπλέον: Το 10% του πλήρους απασχόλησης προσωπικού τους δραστηριοποιείται στον τομέα της Έρευνας και Ανάπτυξης. Το 10% των εσόδων τους επενδύεται στον τομέα της Έρευνας και Ανάπτυξης. Η πρώτη Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων αναμένεται να ανακοινωθεί το Σεπτέμβριο του Η υποβολή προτάσεων θα είναι ηλεκτρονική μέσω ενός εργαλείου στο οποίο οι αιτητές θα πρέπει να εγγραφούν ως συνδρομητές για να έχουν πρόσβαση σε όλα τα απαραίτητα έντυπα. Κάθε πρόταση θα πρέπει να συνοδεύεται από τον Ετήσιο Οικονομικό Έλεγχο της εταιρίας και το συμφωνητικό μεταξύ των μελών της κοινοπραξίας (του δικτύου συνεργασίας). Μόνο ολοκληρωμένες προτάσεις θα τυγχάνουν ελέγχου επιλεξιμότητας. Υπολογίζεται ότι κατά την επόμενη επταετία θα χρηματοδοτηθούν 560 περίπου έργα. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Πρόγραμμα Eurostars βρίσκονται στην ιστοσελίδα του Προγράμματος στην ηλ. διεύθυνση

9 ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 09 Βραδιά του Ερευνητή 2007 Για δεύτερη συνεχή χρονιά διοργανώνεται στην Κύπρο, σειρά εκδηλώσεων στα πλαίσια της «Βραδιάς του Ερευνητή», μιας πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που στόχο έχει την ευαισθητοποίηση του κοινού και ιδιαίτερα των νέων, για την επιστημονική έρευνα και τις δραστηριότητες του επαγγέλματος του ερευνητή, με σκοπό τη συμβολή στη διαμόρφωση θετικής εικόνας για τους ερευνητές. Η «Βραδιά του Ερευνητή 2007» θα γιορταστεί ταυτόχρονα σε όλες τις χώρες της Ευρώπης την Παρασκευή 28 Σεπτεμβρίου Στην Κύπρο οι εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν στο Ολυμπιακό Μέγαρο και Πάρκο στη Λευκωσία, από τις 6:00 το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ. Η εκδήλωση συνδιοργανώνεται από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας, το Cyprus College, το Intercollege, το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής, το RUBSI, το Πανεπιστήμιο Κύπρου και τη CARDET και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το πρόγραμμα της εκδήλωσης θα περιλαμβάνει τα ακόλουθα: Λειτουργία ερευνητικών εργαστηρίων σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο και εκτέλεση δραστηριοτήτων με κύριο θέμα την «Έρευνα και την Ποιότητα Ζωής». Γνωριμία με Κυπρίους ερευνητές που εκπονούν ερευνητική δραστηριότητα σε ποικίλους τομείς. Έκθεση της κινητής μονάδας Διαδικτύου Virtual Bus, που αποτελεί κινητό ερευνητικό και εκπαιδευτικό εργαστήριο εξοπλισμένο με τις τελευταίες τεχνολογίες Πληροφορικής, Επικοινωνιών και Πολυμέσων. Ενημέρωση του κοινού για ερευνητικές δραστηριότητες στον τομέα της διατροφής και παροχή συμβουλών προς το κοινό για βελτίωση των διατροφικών συνηθειών. Απονομή του «Βραβείου Έρευνας Νίκος Συμεωνίδης», προς τιμήν του πρώτου Γενικού Διευθυντή του Ιδρύματος, το οποίο καθιερώνεται στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του ΙΠΕ για αναγνώριση και επιβράβευση της άριστης επίδοσης στον τομέα της έρευνας. Βράβευση μαθητών και φοιτητών που συμμετείχαν στους ετήσιους Διαγωνισμούς του Ιδρύματος στα πλαίσια του Προγράμματος «Ανάπτυξη Ερευνητικών Δραστηριοτήτων στο Εκπαιδευτικό Σύστημα της Κύπρου», «ΜΕΡΑ» και «ΠΡΟ-ΦΟΙΤ». Βράβευση των καλύτερων έργων που συμμετείχαν στο Διαγωνισμό Ζωγραφικής «Ζωγράφισε Ένα Ερευνητή». Τα Έργα που συμμετείχαν στο Διαγωνισμό θα εκτίθενται στο χώρο της εκδήλωσης. Στόχος της εκδήλωσης είναι η γνωριμία του κοινού με τους Κύπριους ερευνητές και τις ερευνητικές τους δραστηριότητες σε μια εορταστική ατμόσφαιρα. Η συμμετοχή όλων είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχή έκβαση των εργασιών της εκδήλωσης και την ανάδειξη της σημαντικότητας της έρευνας στην βελτίωση της ποιότητας ζωής στον τόπο μας.

10 Ώθηση στην Έρευνα ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 10 Σχέδιο Παροχής Κινήτρων στους Δημοσίους Υπαλλήλους για τη Συμμετοχή τους στο Έβδομο Πρόγραμμα Πλαίσιο για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Με στόχο την καλύτερη αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρονται από τη συμμετοχή της Κύπρου στο Έβδομο Πρόγραμμα Πλαίσιο για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ( ) και λαμβάνοντας υπόψη ότι ένα σημαντικό μέρος του ερευνητικού δυναμικού της Κύπρου εργάζεται στο Δημόσιο Τομέα, η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να λάβει μέτρα με απώτερο στόχο την ενθάρρυνση και διευκόλυνση των δημοσίων υπαλλήλων να συμμετέχουν στο Πρόγραμμα. Συγκεκριμένα, το Υπουργικό Συμβούλιο, μετά από εισήγηση του Γραφείου Προγραμματισμού και του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας ενέκρινε τον Απρίλιο 2007 «Σχέδιο Παροχής Κινήτρων στους Δημοσίους Υπαλλήλους για τη Συμμετοχή τους στο Έβδομο Πρόγραμμα Πλαίσιο για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής». Το Σχέδιο περιλαμβάνει τις πιο κάτω βασικές αρχές: (α) Κάθε πρόταση υποβάλλεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετά από έγκριση του αρμόδιου Διευθυντή του Τμήματος/Υπηρεσίας. (β) Σε περίπτωση έγκρισης της πρότασης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ποσό που αντιστοιχεί με το 10% του συνολικού ποσού, με το οποίο επιχορηγεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη συμμετοχή του συγκεκριμένου Τμήματος / Υπηρεσίας στην ερευνητική πρόταση, θα παραχωρείται στο προσωπικό του Τμήματος / Υπηρεσίας που συμμετέχει στην πρόταση, ως επιβράβευση της προσπάθειας και πρωτοβουλίας του. Το ποσό αυτό θα κατανέμεται ως εξής: 5% προς το Συντονιστή της κυπριακής συμμετοχής σε κάθε έργο. 4% συνολικά στους υπόλοιπους συνεργάτες. Το ποσό που θα λαμβάνει κάθε συνεργάτης θα καθορίζεται από το Διευθυντή του Τμήματος / Υπηρεσίας, ανάλογα με την επιστημονική συμβολή του καθενός στην εκτέλεση του ερευνητικού έργου. 1% προς το Διευθυντή του Τμήματος / Υπηρεσίας. Το ετήσιο ποσό ανά πρόταση δε θα ξεπερνά το 10% των ετήσιων απολαβών του. Ο Διευθυντής του Τμήματος /Υπηρεσίας θα μπορεί να συμμετέχει σε ερευνητικές προτάσεις (είτε ως συντονιστής είτε ως συνεργάτης), χωρίς όμως να έχει οποιαδήποτε πρόσθετη αμοιβή. Σημειώνεται ότι το ετήσιο ποσό που μπορεί να πάρει οποιοδήποτε στέλεχος του Τμήματος / Υπηρεσίας (συντονιστής ή συνεργάτης) δε θα υπερβαίνει το 20% των ετήσιων του απολαβών, το οποίο και θα φορολογείται κανονικά. Το Σχέδιο τέθηκε σε εφαρμογή για τα συμβόλαια συμμετοχής σε ερευνητικά έργα του Έβδομου Προγράμματος Πλαισίου που υπεγράφησαν από την ημερομηνία έγκρισης του εν λόγω Σχεδίου από το Υπουργικό Συμβούλιο και εφεξής.

11 ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 11 Συνέντευξη με τον Υπουργό Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος κ. Φώτη Φωτίου Κ. Υπουργέ, Θα θέλαμε να μας αναπτύξετε το όραμα του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος και το δικό σας, για το μέλλον της Κύπρου όσον αφορά στα θέματα της Περιβαλλοντικής και Αειφόρου Ανάπτυξης. To όραμα του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος είναι η επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης, η οποία αποσκοπεί στο να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης του ανθρώπου, διαφυλάσσοντας παράλληλα το περιβάλλον βραχυπρόθεσμα και, κυρίως, μακροπρόθεσμα. Η αειφόρος ανάπτυξη αποσκοπεί σε μια ανάπτυξη η οποία να είναι αποτελεσματική, κοινωνικά δίκαιη και περιβαλλοντικά βιώσιμη. Υπουργός Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος κ. Φώτης Φωτίου Οι κύριες προκλήσεις στην επίτευξη των πιο πάνω στόχων είναι : Ο περιορισμός των κλιματικών αλλαγών και οι αρνητικές συνέπειες για την κοινωνία και το περιβάλλον. Η διασφάλιση βιώσιμων συστημάτων μεταφορών ώστε αυτά να ανταποκρίνονται στις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανάγκες. Η προώθηση βιώσιμης κατανάλωσης και παραγωγής. Η βελτίωση της διατήρησης και διαχείρισης των φυσικών πόρων ώστε να αποφευχθεί η υπερεκμετάλλευση τους και η προστασίατης βιοποικιλότητας. Η δημιουργία μιας κοινωνίας στην οποία να διευκολύνεται η κοινωνικήένταξη, η οποία να λαμβάνει υπόψη την αλληλεγγύη μεταξύ και εντός των γενεών και να εξασφαλίζει και βελτιώνει την ποιότητα ζωής των πολιτών. Η Κύπρος ακολουθεί και αυτή το δρόμο της αειφόρου ανάπτυξης. Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συνεπάγεται τη δέσμευση να διασφαλιστεί μια καλύτερη ισορροπία μεταξύ των ανθρώπινων προσδοκιών και των μακροπρόθεσμων περιβαλλοντικών αναγκών. Η αειφόρος διαχείριση του περιβάλλοντος χαράχτηκε από το Ευρωπαϊκό αλλά και το διεθνές πλαίσιο μέσα στο οποίο η χώρα μας κινείται. Αυτά τα πλαίσια κατευθύνονται από ορισμένες οικουμενικά αποδεκτές αρχές, όπως η οικολογική αλληλεξάρτηση, η ισότητα μεταξύ γενεών, οι κοινές αλλά διαφοροποιημένες ευθύνες, η προνοητική δράση, η επιστημονικά τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων, η αστική ευθύνη για ζημιές στο περιβάλλον. Αυτές οι αρχές συνεπάγονται και μια δραστική αλλαγή στους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίζαμε, μέχρι τώρα, το περιβάλλον, περιλαμβανομένου του επαναπροσανατολισμού των παραδοσιακών αντιλήψεων σε θέματα ανάπτυξης. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι ο τομέας που δέχθηκε, μετά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, τις πλέον έντονες πιέσεις για ριζικές αλλαγές σε ότι αφορά στο θεσμικό πλαίσιο, τις ακολουθούμενες πρακτικές και πολιτικές ήταν αυτός του Περιβάλλοντος. Μπορείτε να μας δώσετε μια εικόνα για το βαθμό προσαρμογής της πατρίδας μας στις δεσμεύσεις και υποχρεώσεις που δημιούργησε η ιδιότητα της χώρας μέλους της ΕΕ και ειδικότερα να μας σκιαγραφήσετε τις πρωτοβουλίες του Υπουργείου σας σε σχέση με την εφαρμογή της Στρατηγικής της Λισσαβόνας και της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη; Σχετικά με την Εφαρμογή της Στρατηγικής της Λισσαβόνας, το Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος έχει αναλάβει τις ακόλουθες δράσεις: 1. Δημιουργία και επέκταση αποχετευτικών συστημάτων στα αστικά κέντρα Λευκωσίας, Λεμεσού, Λάρνακας, Πάφου, Παραλιμνιού - Αγίας Νάπας και κοινοτήτων. Τα μέτρα περιλαμβάνουν δημιουργία σταθμών επεξεργασίας αποβλήτων, του σχετικού αποχετευτικού δικτύου καθώς και σε κάποιες περιπτώσεις επέκταση αυτών των έργων. Έχουν επιτευχθεί χρηματοδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Αναπτύξεως, τοπικές τράπεζες και άλλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς. Παρόλο που υπήρχαν πολλά προβλήματα αποδοχής των έργων, ειδικά των σταθμών επεξεργασίας αποβλήτων, έχει διαφανεί σημαντική πρόοδος.

12 Aφιέρωμα ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA Εφαρμογή του στρατηγικού σχεδίου για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων για Λευκωσία, Λεμεσό, Πάφο: έχουν ξεκινήσει έργα αποκατάστασης υφιστάμενων εγκαταστάσεων ενώ τροχιοδρομούνται και οι διαδικασίες για την κατασκευή νέων χώρων υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων και έχει ολοκληρωθεί το σχετικό έργο στην Πάφο. 3. Σχεδιασμός Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων στην Κύπρο: Tο Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, έχει ήδη υπογράψει Σύμβαση (Ιούνιος 2006) για την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για τη διαμόρφωση ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων στην Κύπρο. 4. Απόβλητα συσκευασιών: Το κυβερνητικό πρόγραμμα για τη διαχείριση των αποβλήτων συσκευασιών έχει ξεκινήσει σε ευρεία κλίμακα τον Σεπτέμβριο του 2006 καλύπτοντας 13 Δήμους και 4 κοινότητας στις επαρχίες Λεμεσού και Λευκωσίας. Η επιτυχία του προγράμματος έχει βασιστεί σε μια εκστρατεία περιβαλλοντικής ενημέρωσης που ξεκίνησε ταυτόχρονα. Η εκστρατεία περιείχε διαφημίσεις στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση σχετικά με το θέμα, έρευνα με ερωτηματολόγιο, διανομή πληροφοριακού υλικού σε 100 σχολεία και σε σπίτια και γραφεία κοντά στα σημεία συλλογής και χρήση του διαδίκτυο για σχετικές πληροφορίες. Το αδειοδοτημένο σύστημα συλλογής (door-to-door) Green Dot Cyprus Ltd έχει ξεκινήσει λειτουργία τον Φεβρουάριο του 2002, σε βιομηχανικές και εμπορικές εγκαταστάσεις και οικίες σε πέντε Δήμους της Κύπρου. Η συμμετοχή του κοινού στο πρόγραμμα αυτό ήταν ενθαρρυντική. Ξεκίνησε επίσης και πρόγραμμα ενημέρωσης το οποίο περιλαμβάνει διαφημίσεις στο ραδιόφωνο, διανομή πληροφοριακού υλικού και εκστρατεία ενημέρωσης στα σχολεία. Η αποτελεσματική εφαρμογή και των 2 προγραμμάτων θα βοηθήσει στην επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί στις σχετικές οδηγίες. 5. Εφαρμογή του ολοκληρωμένου προγράμματος διαχείρισης των παράκτιων περιοχών: ο σκοπός του Προγράμματος Διαχείρισης Παράκτιων Περιοχών (CAMP Cyprus) είναι η εφαρμογή μεθόδων και πρακτικών διαχείρισης παράκτιων περιοχών και της επηρεαζόμενης ενδοχώρας, στα πλαίσια των γενικών στρατηγικών κατευθύνσεων για τη διασφάλιση αειφόρου ανάπτυξης. 6. Στρατηγικό Σχέδιο για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου: στο πλαίσιο των δεσμεύσεων που απορρέουν από το Πρωτόκολλο του Κιότο, η ΕΕ έχει δεσμευτεί, βάσει του άρθρου 4 του Πρωτοκόλλου, για μείωση των εκπομπών της κατά 8% την περίοδο Ο διακανονισμός των επιμέρους υποχρεώσεων, στο εσωτερικό της ΕΕ αποτέλεσε το αντικείμενο συμφωνίας στο Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος τον Ιούνιο του 1998 (burden-sharing agreement). 7. Εφαρμογή του ΕΤΑΡ (Environmental Technologies Action Plan): Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που έχει δοθεί, το σχέδιο δράσης για το ΕΤΑΡ έχει κατατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2005, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη το πρόγραμμα δράσης με τα διάφορα μέτρα που έχουν ενσωματωθεί, εμπλέκοντας συγχρόνως άλλα υπουργεία, υπηρεσίες και ιδιωτικούς φορείς. 8. Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις: Το Σχέδιο Δράσης για τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 21 Μαρτίου, Κατά την ετοιμασία του Σχεδίου λήφθηκαν υπόψη τα δεδομένα της κυπριακής αγοράς, οι πρόνοιες της νομοθεσίας για τις δημόσιες συμβάσεις και η δημοσιονομική πολιτική της Κυβέρνησης. Το Σχέδιο θεωρείται το πρώτο βήμα σε μια εξελικτική διαδικασία, μέσα από την οποία, με την πάροδο του χρόνου, θα βελτιώνεται, θα προσαρμόζεται και θα γίνεται πιο φιλόδοξο. 9. Προετοιμασία διαχειριστικών σχεδίων για περιοχές του Δικτύου «Φύση 2000»: Η ετοιμασία των διαχειριστικών σχεδίων για 5 περιοχές του Δικτύου «Φύση 2000» χρηματοδοτείται στα πλαίσια του προγράμματος Life-Φύση, ενώ αναμένεται η ολοκλήρωση τους το τέλος του 2008 σύμφωνα και με το χρονοδιάγραμμα. Ταυτόχρονα, οι προσφορές για την ετοιμασία άλλων 6 διαχειριστικών σχεδίων με χρηματοδότηση από τη Χρηματοδοτική Διευκόλυνση της Ε.Ε (Transition Facility), κατακυρώθηκαν τον Αύγουστο του 2006 σε 6 συμβουλευτικούς οίκους. Έχει ήδη παραδοθεί το inception report και η πρώτη έκθεση. Αναμένεται ότι τα σχέδια θα ολοκληρωθούν περί τα τέλη του Τέλος, ετοιμάστηκαν τα σχετικά έγγραφα για τις προσφορές, αναμένεται όμως η τελική επίσημη έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ετοιμασία των 13 επιπρόσθετων διαχειριστικών σχεδίων με χρηματοδότηση

13 ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 13 από τη Χρηματοδοτική Διευκόλυνση της Ε.Ε (Transition Facility). Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, η ολοκλήρωση των σχεδίων αναμένεται μέχρι το τέλος του Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Κύπρος βρίσκεται στο σωστό δρόμο σε σχέση με την πρόοδο της στα θέματα της διαχείρισης των περιβαλλοντικών προβλημάτων γενικότερα; Αν ναι, σε ποιους τομείς θεωρείτε ότι η Κύπρος έχει εφαρμόσει βέλτιστες πρακτικές; Στην Κύπρο, έμφαση δόθηκε στην περιβαλλοντική συνισταμένη της αειφόρου ανάπτυξης, λόγω του ψηλού επιπέδου στο οποίο βρίσκονται η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Οι σχετικές πολιτικές και τα μέτρα προωθούνται μέσα από τα ακόλουθα προγράμματα: Πρόγραμμα Υιοθέτησης και Εφαρμογής του Περιβαλλοντικού Κεκτημένου. Στρατηγικό Σχέδιο για το Περιβάλλον ( ) Μεσογειακή Στρατηγική Αειφόρου Ανάπτυξης ( ) Συνεισφορά στην ετοιμασία του Προγράμματος της Κύπρου για τις προτεραιότητες της Στρατηγικής της Λισσαβόνας ( ): έμφαση στα θέματα της Ενεργειακής Αποδοτικότητας, της Περιβαλλοντικής Τεχνολογίας, των Μεταφορών, των Πράσινων Δημόσιων Αγορών, της Διαχείρισης των Αποβλήτων, της Ελάττωσης των εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου και της ελάττωσης της Απώλειας της Βιολογικής Ποικιλομορφίας. Όπως γνωρίζετε κ. Υπουργέ, το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας είναι ο κατεξοχήν φορέας για χρηματοδότηση των εθνικών δραστηριοτήτων έρευνας. Αυτή την περίοδο μάλιστα βρίσκεται στη διαδικασία σχεδιασμού των νέων προγραμμάτων του που θα ισχύσουν για την επόμενη τετραετία. Ποιες πιστεύετε ότι θα πρέπει να είναι οι θεματικές προτεραιότητες έρευνας που πρέπει να υποστηρίξει το Ίδρυμα για να εξυπηρετηθεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό η εθνική στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη; Η έρευνα παίζει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων της εθνικής στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη. Οι τομείς στους οποίους κρίνεται σημαντική η εκπόνηση ερευνητικών δραστηριότητας είναι οι ακόλουθοι: Μέτρα για τερματισμό της μείωσης της βιοποικιλότητας. Αξιοποίηση νέων τεχνολογιών για την εξοικονόμηση νερού. Μείωση των θερμοκηπιακών αερίων. Παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και εξοικονόμηση ενέργειας. Διαχείριση στερεών αποβλήτων. Επεξεργασία και επαναχρησιμοποίηση λυμάτων. Δύο θέματα που συζητήθηκαν ευρέως στην Κύπρο το τελευταίο χρονικό διάστημα ήταν η μη αποδοχή από κάποιες τοπικές κοινότητες σχεδίων διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών και εγκατάστασης μονάδων διαχείρισης απορριμμάτων. Πιστεύετε ότι η εκπόνηση ερευνητικών έργων θα μπορούσε να συμβάλει θετικά στην αντιμετώπιση τέτοιων προβλημάτων; Σημαντικό ρόλο στην αποδοχή των σχεδίων που έχουν σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος από τις τοπικές κοινότητες, είναι η συμμετοχή και ενημέρωση των κατοίκων για τα σχέδια ή μέτρα που προωθούνται στην περιοχή τους. Η συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων διασφαλίζεται από τη συμμετοχή τους στις διάφορες επιτροπές και συνεδριάσεις που γίνονται για τη συζήτηση των διαφόρων θεμάτων, καθώς επίσης και με τη συμμετοχή τους κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τα σχέδια ή μέτρα που θα προωθηθούν σε μια περιοχή. Η εκπόνηση ερευνητικών προγραμμάτων στους τομείς αποβλήτων, προστασίας της βιοποικιλότητας κ.α. θα μπορούσε να βοηθήσει στην κατανόηση των θετικών επιπτώσεων που επιφέρουν στις τοπικές κοινότητες τα μέτρα που λαμβάνονται με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος. Η τελευταία μας ερώτηση αφορά στην καλλιέργεια της κουλτούρας της αειφορίας στο ευρύ κοινό που πιστεύουμε ότι δεν αποτελεί αποκλειστική ευθύνη του Υπουργείου. Ποιές αλλες πρωτοβουλίες πιστεύετε ότι θα πρέπει να αναληφθούν ευρύτερα από άλλους φορείς και οργανώσεις για να καταστούν οι συμπατριώτες μας κοινωνοί της ιδέας της Αειφόρου Ανάπτυξης και της ανάγκης για προστασία του περιβάλλοντος; Η συνεχιζόμενη περιβαλλοντική κρίση καθιστά αναγκαία την προώθηση της διατήρησης μιας ικανοποιητικής ποιότητας του περιβάλλοντος καθώς και της γρήγορης κινητοποίησης στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των πολιτών. Είναι ανάγκη οι πολίτες να αποκτήσουν γνώσεις και ικανότητες ώστε να είναι σε θέση να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους και να συμμετέχουν ενεργά στη λήψη αποφάσεων οι οποίες σχετίζονται με το περιβάλλον και κατά συνέπεια με τη ποιότητα της ζωής τους. Άλλωστε οι υποχρεώσεις και δεσμεύσεις μας με την Ευρωπαϊκή Ένωση μας επιβάλλουν την περιβαλλοντική ενημέρωση και την ανάμιξη των πολιτών στη λήψη περιβαλλοντικών αποφάσεων. Η νέα κοινωνία πραγμάτων που προβλέπεται για την Κύπρο με την ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή οικογένεια έχει ανάγκη από πολίτες περιβαλλοντικά ενημερωμένους και υπεύθυνους που θα μπορούν να κάνουν σωστή χρήση των δικαιωμάτων τους και να συμμετέχουν ενεργά στη λήψη αποφάσεων. Η περιβαλλοντική πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση, πέρα από τα στενά όρια των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, είναι απαραίτητη για την αξιοποίηση και καλλιέργεια της σκέψης και της κριτικής του πολίτη. Θεωρούμε ότι αυτή η ζωντανή, πηγαία και συνεπής περιβαλλοντική ενημέρωση είναι μια από τις βασικές υποχρεώσεις και προτεραιότητές μας και αποτελεί το βασικό υπόβαθρο για τη διαμόρφωση και προώθηση οποιασδήποτε περιβαλλοντικής πολιτικής. Όλοι οι οργανωμένοι φορείς αυτού του τόπου, καλούνται να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της κοινωνίας των πολιτών και να συνεργαστούν για να ανεβάσουν σε ακόμα ψηλότερα επίπεδα τη δημόσια προσφορά τους στα κοινά. Όπως το απαιτούν τα σύγχρονα δημοκρατικά συστήματα διακυβέρνησης, αυτή η συνεργασία μεταξύ των μερών πρέπει να είναι αμφίδρομη, να χαρακτηρίζεται από πλουραλισμό και πολυφωνία και να συμβάλλει στην ενδυνάμωση του ρόλου των διαφόρων φορέων. Μέσω του διαλόγου της συναίνεσης αναμένεται να πετύχουμε νέα επίπεδα κατανόησης και συνεργασίας για να οδηγήσουμε την κοινωνία μας στο μέλλον με το όραμα, ότι όλα τα βασικά συστατικά που συνθέτουν μια αξιοπρεπή ζωή, η αειφορία και η οικονομική ανάπτυξη, εξαρτώνται σε τελευταία ανάλυση, από την ποιότητα του περιβάλλοντος.

14 Aφιέρωμα ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 14 Κλιματικές Αλλαγές: Η Πρόκληση του Αιώνα Δρ. Κώστας Παπασταύρος Το θέμα των Κλιματικών Αλλαγών παρουσιάζεται ως μία από τις σοβαρότερες προκλήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο με τεράστιες αρνητικές συνέπειες στην οικονομία, στη γεωργία, στην υγεία, και σε πολλές άλλες πτυχές της ζωής δισεκατομμυρίων κατοίκων του πλανήτη μας. Το θέμα είναι σοβαρό διότι, η σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να απορρυθμίσει παγκόσμιες κλιματικές ισορροπίες με αποτέλεσμα, για παράδειγμα, την έξαρση ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως πλημμύρες, τυφώνες και ξηρασίες. Σήμερα, καταγράφονται ετησίως τέσσερις φορές περισσότερες φυσικές καταστροφές λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων από ό,τι 40 χρόνια πριν. O 20ός αιώνας ήταν ο θερμότερος της τελευταίας χιλιετίας, ενώ τα δέκα θερμότερα έτη από τότε που μετρώνται θερμοκρασίες παρουσιάστηκαν την τελευταία δεκαετία. Tα τελευταία 140 χρόνια, η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας του πλανήτη αυξήθηκε κατά 0,6 βαθμούς Kελσίου, ενώ η μέση θερμοκρασία της Ευρώπης έχει αυξηθεί κατά σχεδόν 1 0C. Σε παγκόσμια κλίμακα, τα δέκα θερμότερα έτη όλων των εποχών έχουν καταγραφεί μετά το Οι συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου είναι σήμερα οι υψηλότερες των τελευταίων ετών και προβλέπεται ότι θα συνεχίσουν να αυξάνονται. Oι ερευνητές εκτιμούν ότι από τις άμεσες ή έμμεσες επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών θα υπάρξουν σημαντικές απώλειες στα επίπεδα της βιολογικής ποικιλότητας που αποτελεί τη βάση για τη μακροχρόνια σταθερότητα (long-term stability) και την ικανότητα επανασυγκρότησης (resilience) των φυσικών οικοσυστημάτων, ενώ σε άμεσο κίνδυνο βρίσκονται οι παραλιακές ζώνες και τα μικρά νησιά από την άνοδο της στάθμης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Ο κίνδυνος των κλιματικών αλλαγών αποτελεί στις μέρες μας ένα από τα σημαντικότερα παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα με οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες, το κόστος των οποίων δεν μπορεί εύκολα να προβλεφθεί και να υπολογιστεί. Η Διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει τεκμηριώσει ότι, για τις αλλαγές αυτές ευθύνονται περισσότερο οι ανθρώπινες δραστηριότητες, παρά τα φυσικά αίτια. Συγκεκριμένα, η αιτία της αποσταθεροποίησης του κλίματος είναι η έκλυση των «αερίων του θερμοκηπίου» (διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, υποξείδιο του αζώτου, υδροφθοράνθρακες, πλήρως φθοριoμένοι υδρογονάνθρακες και εξαφθοριούχο θείο). Tη μεγαλύτερη απειλή όμως, αποτελούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από την καύση των απολιθωμένων πηγών ενέργειας (πετρέλαιο, άνθρακας και φυσικό αέριο) για την παραγωγή ενέργειας. Κανονιστικά Εργαλεία Αντιμετώπισης των Κλιματικών Αλλαγών Η λήψη άμεσων μέτρων από τη διεθνή κοινότητα και ιδιαίτερα από τις βιομηχανικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ανερχόμενων γιγάντων της οικονομίας και, συγκεκριμένα της Κίνας, Ινδίας, Βραζιλίας, καθίσταται αδήριτη ανάγκη. Η Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Αλλαγές συνιστά το πρώτο βασικό νομοθέτημα που θέσπισε η διεθνής κοινότητα με στόχο τηναντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών. Η Σύμβαση, μεταξύ άλλων, θεμελιώνει και μια υποχρέωση στα κράτη-μέλη για καλόπιστη και ενεργό συμμετοχή στη διεθνή προσπάθεια για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η οποία είναι άρρηκτα δεμένη τόσο με την υποχρέωση διεθνούς περιβαλλοντικής συνεργασίας όσο και με το βασικό κανόνα του διεθνούς περιβαλλοντικού δικαίου για τη μη πρόκληση σημαντικής ζημίας σε ξένο κράτος. Το Πρωτόκολλο του Κυότο στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Αλλαγές αποτελεί το πιο σημαντικό κανονιστικό εργαλείο για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, καθώς εξειδικεύει το γενικό πλαίσιο κανόνων και αρχών της Σύμβασης-Πλαίσιο και εμπεριέχει διαφοροποιημένους

15 ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 15 εθνικούς ποσοτικούς στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, καταρχάς για τα κράτη του βιομηχανικού κόσμου. Το Πρωτόκολλο έχει τεθεί σε εφαρμογή από το Φεβρουάριο του 2005 με βασικό σκοπό την προσπάθεια αντιστροφής της ανεξέλεγκτης αύξησης των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Ο αρχικός στόχος του Πρωτοκόλλου είναι η υποχρέωση των αναπτυγμένων χωρών που αναφέρονται στο παράρτημα Ι του Πρωτοκόλλου να μειώσουν κατά την περίοδο τις εκπομπές των θερμοκηπιακών αερίων κατά 5% αναφορικά με το επίπεδο εκπομπής του 1990, με την απειλή επιβολής ισχυρών προστίμων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Ευρωπαϊκή Ένωση: Αντιμετώπιση της Παγκόσμιας Πρόκλησης Στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κυότο, τα 15 παλαιά Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) έχουν δεσμευτεί από κοινού να μειώσουν κατά 8%, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου που προκαλούν τη θέρμανση του πλανήτη, μέχρι το Γενικά, η ΕΕ έχει υιοθετήσει θεσμικό πλαίσιο που αφορά στην υλοποίηση όλων των προβλεπόμενων μηχανισμών του Πρωτοκόλλου του Κυότο. Παράλληλα, το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών προσφέρει ένα οικονομικά αποτελεσματικό τρόπο προστασίας της ατμόσφαιρας και θα βοηθήσει τις κυβερνήσεις να επιτύχουν τους στόχους του Κυότο αλλά και άλλων πολιτικών ρύθμισης του κλίματος, εφόσον λειτουργεί συμπληρωματικά σε σχέση με τα υπόλοιπα εργαλεία κλιματικής πολιτικής. Εξίσου σημαντικός σταθμός της Ευρωπαϊκής Πολιτικής για τις κλιματικές αλλαγές είναι η υιοθέτηση του Ευρωπαϊκού Προγράμματος για την Αλλαγή του Κλίματος. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Προγράμματος είναι η δυναμική από την οποία διαπνέεται, με την έννοια ότι οι πολιτικές και τα μέτρα τα οποία προβλέπει, υπόκεινται σε διαρκή αξιολόγηση όσον αφορά στην αποτελεσματικότητά τους για την επίτευξη των στόχων, αλλά και όσον αφορά στην οικονομική αποδοτικότητά τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη 2η έκθεση προόδου της Επιτροπής παρακολούθησης αναφέρονται 42 οικονομικά μέτρα για τη μείωση των εκπομπών του αερίου του θερμοκηπίου μεταξύ των οποίων η αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων μέσω της εφαρμογής των κατάλληλων ρυθμίσεων, η χρήση οικονομικών εργαλείων, όπως οι περιβαλλοντικοί φόροι και η υιοθέτηση ευέλικτων μηχανισμών αγοράς, όπως η εμπορία ρύπων κ.ά. Για την παρακολούθηση του τάχους των κλιματικών αλλαγών αλλά και τη συνεχή μελέτη της φύσης του προβλήματος και τη λήψη μέτρων, δημιουργήθηκε εξειδικευμένη επιτροπή απαρτιζόμενη από εκπροσώπους αρχηγών-κρατών σε επίπεδο ΕΕ (Intergovernmental Panel for Climate Change-IPCC). Βασιζόμενο στα συμπεράσματα της 2ης έκθεσης αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC), το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ δήλωσε ότι η άνοδος των παγκόσμιων μέσων θερμοκρασιών δεν πρέπει να υπερβεί τους 20 0 C σε σχέση με τις μέσες θερμοκρασίες που επικρατούσαν την προβιομηχανική εποχή. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος χρειάζονται πολιτικές οι οποίες να επιδιώκουν, αφενός την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος και, αφετέρου τον μετριασμό της αλλαγής του κλίματος. Η αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών με την υιοθέτηση των κατάλληλων μέτρων αποτελεί προτεραιότητα για την ΕΕ και συστήνεται η λήψη ειδικών μέτρων για την αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας, την εξοικονόμηση ενέργειας και την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Υπογραμμίζεται, επίσης, η ανάγκη αλλαγής του ενεργειακού μοντέλου και της μετατόπισης του βάρους στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Από τις πλέον πρόσφατες σημαντικές αποφάσεις στην Εαρινή Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Μάρτιος 2007), ήταν οι παρακάτω δεσμεύσεις: Μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κατά 20% μέχρι το 2020 (συγκριτικά με τα επίπεδα εκπομπών του 1990). Μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κατά 60-80% μέχρι το Μείωση των σχετικών εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κατά 30% μέχρι το 2020 εάν και εφόσον άλλες βιομηχανικές χώρες αποδεχθούν παρόμοιες δεσμεύσεις. Παραγωγή του 20% της συνολικά καταναλισκομένης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέχρι το Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει ότι η απειλή της αλλαγής του κλίματος είναι η μεγαλύτερη που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα και κατά συνέπεια επαναπροσδιορίζει τις προτεραιότητές της. Kύπρος: Στο Σωστό Δρόμο; Η Κυπριακή Κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας τις αρνητικές επιπτώσεις που συνεπάγεται ο κίνδυνος των κλιματικών αλλαγών, επικύρωσε τη Σύμβαση-Πλαίσιο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή τον Οκτώβριο του 1997 και η Σύμβαση τέθηκε επίσημα σε ισχύ από τον Ιανουάριο του Εντούτοις, η Κύπρος δεν συμπεριλαμβάνεται προς το παρόν, στις χώρες του Παραρτήματος Ι της Σύμβασης. Επίσης, η Κύπρος έχει επικυρώσει από τον Ιούλιο του 1999 το Πρωτόκολλο του Κυότο και παρά το γεγονός ότι έχει πλέον ενταχθεί επίσημα στην ΕΕ, για ιστορικούς λόγους δεν συμπεριλαμβάνεται στις χώρες του Παραρτήματος Β του Πρωτοκόλλου και κατά συνέπεια δεν έχει ποσοτικοποιημένο στόχο περιορισμού των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου για την 1η περίοδο δέσμευσής του ( ). Παράλληλα, η Κύπρος υιοθέτησε την Οδηγία για την Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου, και βάσει ειδικής συμφωνίας με την Επιτροπή συμμετέχει στο σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών. Βάσει του Εθνικού Προγράμματος Μεταρρύθμισης για τη Λισαβόνα, η Κύπρος έχει δεσμευτεί για την παραγωγή του 6% της ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέχρι το 2010 καθώς επίσης και για την παραγωγή 9% του συνόλου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές μέχρι το Αναμφίβολα δεν είναι μόνο η επιβολή των στόχων και ο σχεδιασμός των σχετικών πολιτικών και νομοθετημάτων που θα επιλύσουν το καυτό πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής που απειλεί περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τη ζωή στον πλανήτη μας. Είναι η αλλαγή στον τρόπο ζωής μας, η πολιτική θέληση, η ευαισθητοποίηση και κατανόηση του μεγέθους του προβλήματος από τους αρχηγούς-κρατών που θα πρέπει να καθοδηγεί τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των σχετικών κανονιστικών εργαλείων και νομοθετημάτων. Πόσο έτοιμοι είμαστε όμως για αλλαγή στον τρόπο ζωής μας; Χωρίς αυτή διακυβεύεται η ζωή τόσο των σημερινών όσο και των μελλοντικών γενεών στον πλανήτη μας.

16 Aφιέρωμα ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 16 Θεματική Προτεραιότητα Περιβάλλον 7ΠΠ Ο στόχος της Θεματικής Προτεραιότητας Περιβάλλον είναι η προώθηση της αειφόρου διαχείρισης του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων μέσω της βελτίωσης της γνώσης για την αλληλεπίδραση μεταξύ κλίματος, βιόσφαιρας, οικοσυστημάτων και δραστηριοτήτων του ανθρώπου και η ανάπτυξη νέων εργαλείων και υπηρεσιών για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των παγκόσμιων περιβαλλοντικών θεμάτων. Στα έργα που θα χρηματοδοτηθούν αναμένεται να δοθεί έμφαση στην πρόβλεψη του κλίματος, στις αλλαγές στα χερσαία και θαλάσσια συστήματα και στα εργαλεία και τεχνολογίες για τη διαχείριση, πρόληψη, άμβλυνση και προσαρμογή των περιβαλλοντικών πιέσεων και κινδύνων. Ο προϋπολογισμός της Θεματικής Προτεραιότητας «Περιβάλλον» ανέρχεται στα 1.8 δισεκατομμύρια Ευρώ για όλη τη διάρκεια του 7ΠΠ. Οι τομείς που καλύπτονται από την Θεματική Προτεραιότητα Περιβάλλον είναι: 1. Αλλαγή του κλίματος, ρύπανση και κίνδυνοι Πιέσεις στο περιβάλλον και το κλίμα Υγεία και Περιβάλλον Φυσικοί Κίνδυνοι 2. Αειφόρος Διαχείριση των Φυσικών Πόρων Διατήρηση και Αειφόρος Διαχείριση των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων και της βιοποικιλότητας Διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος 3. Περιβαλλοντικές Τεχνολογίες Περιβαλλοντικές Τεχνολογίες παρατήρησης, προσομοίωσης, πρόληψης και αποκατάστασης του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος Προστασία, διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Εφαρμογή Τεχνολογιών 4. Εργαλεία Γεωσκόπησης Συστήματα παρατήρησης της γης και των ωκεανών Επιπρόσθετα, όλες οι θεματικές προτεραιότητες του Προγράμματος Συνεργασία και μέρος του Προγράμματος Ικανότητες αντανακλούν την ώθηση που δίνεται στα θέματα του Περιβάλλοντος και της Αειφόρου Ανάπτυξης γενικότερα, μέσα από θεματικές ενότητες και επιμέρους δράσεις που εμπίπτουν σε ένα ή και στους τρείς πυλώνες της Αειφορίας (κοινωνία, οικονομία, περιβάλλον). Το Περιβάλλον στο 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο της Ευρωπαικής Ένωσης για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη ( ) Τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλος λόγος για τα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας. Πράγματι, οι κλιματικές αλλαγές και τα ακραία καιρικά φαινόμενα που παρατηρούνται, απειλούν την ποιότητα ζωής αλλά παράλληλα θέτουν σε κίνδυνο την επιβίωση του ανθρώπινου γένους. Η δασική αποψίλωση, η εξάντληση των απολιθωμένων πηγών ενέργειας, η κακή διαχείριση των υδάτινων πόρων, η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη και οικονομική άνοδος σε βάρος της περιβαλλοντικής προστασίας, έχουν μειώσει τα επίπεδα της φέρρουσας ικανότητας των οικοσυστημάτων. Τα επίπεδα βιοποικιλότητας που αποτελούν ουσιαστικά τη βάση για την σταθερότητα (stability) των οικοσυστημάτων και την διατήρηση της ικανότητας επανασυγκρότησής τους μετά από διαταραχές (resilience), έχουν μειωθεί σημαντικά θέτοντας σε κίνδυνο την συνέχιση της παροχής των βασικών υπηρεσιών της φύσης προς την ανθρωπότητα. Προς τούτο, η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει χαράξει Στρατηγικές και έχει διαμορφώσει Οδηγίες που στοχεύουν μεταξύ άλλων: στη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την αναβάθμιση των επιπέδων βιοποικιλότητας, την υποχρεωτική εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από διάφορα έργα, την αειφόρο διαχείριση των υδάτινων πόρων δεσμεύοντας με ποικίλους τρόπους τις χώρες μέλη στην προώθηση της Αειφόρου Ανάπτυξης. Την προσπάθεια που καταβάλλεται σε επίπεδο Στρατηγικών, έρχεται να συμπληρώσει η διαμόρφωση ειδικών χρηματοδοτικών εργαλείων τα οποία στόχο έχουν την προώθηση της έρευνας σε βασικούς τομείς αιχμής που αφορούν στο περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη. Το 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο της ΕΕ για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη (7ΠΠ) που προκηρύχθηκε το Δεκέμβριο του 2006 αποτελεί δυναμικό εργαλείο πίσω από το όραμα για μια Ευρώπη ευημερούσα, με τη δημιουργία κοινωνίας πολιτών που να απολαμβάνει υψηλή ποιότητα ζωής μέσα στα πλαίσια της Αειφόρου Ανάπτυξης. Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοινώνει σε τακτά χρονικά διαστήματα, προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για τη θεματική Προτεραιότητα Περιβάλλον, στα πλαίσια των οποίων οι ενδιαφερόμενοι φορείς μπορούν να υποβάλουν ερευνητικές προτάσεις για εξασφάλιση χρηματοδότησης. Ήδη η πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων ανακοινώθηκε το Δεκέμβριο του 2006 και είχε καταληκτική ημερομηνία υποβολής προτάσεων τις 2 Μαΐου Άλλες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων αναμένονται για τα προσεχή έτη 2008 και Δικαίωμα Συμμετοχής και Διάρκεια Έργων Δικαίωμα συμμετοχής έχουν ερευνητικά ιδρύματα, βιομηχανίες (περιλαμβανομένων των ΜΜΕ), πανεπιστήμια και (πιθανώς) δυνητικοί τελικοί χρήστες ενώ τα Έργα που θα τύχουν χρηματοδότησης μπορούν να έχουν διάρκεια από 24 έως 60 μήνες. Η Συμμετοχή της Κύπρου στην Πρώτη Πρόσκληση Υποβολής Προτάσεων Στα πλαίσια της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων της Προτεραιότητας «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ», η Κύπρος συμμετείχε σε 23 συνολικά προτάσεις, σε θεματικές ενότητες που αφορούσαν κυρίως, τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, τη διαχείριση των αποβλήτων, την ποιότητα της ατμόσφαιρας, γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών και την αναβίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

17 ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 17 Ανανεωμένη Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη και 7ΠΠ Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διαμορφώσει την ανανεωμένη Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και δείκτες Αειφορίας που θα την υποστηρίζουν και θα συνοδεύουν την εφαρμογή της. Οι βασικές κάθετες θεματικές ενότητες της Στρατηγικής είναι οι ακόλουθες: Κλιματικές αλλαγές και ενέργεια Αειφόρες συγκοινωνίες Αειφόρος παραγωγή και κατανάλωση Ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων Απειλές για τη δημόσια υγεία Κοινωνική συνοχή Αντιμετώπιση της φτώχιας σε παγκόσμιο επίπεδο Στον πίνακα που ακολουθεί (Πιν. 1), παρουσιάζεται η αντιπροσώπευση των θεματικών ενοτήτων της Ανανεωμένης Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη στις θεματικές Προτεραιότητες του Προγράμματος Συνεργασία του 7ου Προγράμματος Πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη, αποδυκνείοντας την ισχυρή δέσμευση της ΕΕ στην προώθηση της Αειφόρου Ανάπτυξης. Όλες οι θεματικές ενότητες της Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη έχουν ληφθεί υπόψη στο σχεδιασμό του Προγράμματος «Συνεργασία» του 7ΠΠ. Πίνακας 1: Αντιστοιχία Θεματικών Προτεραιοτήτων του Προγράμματος «Συνεργασία» του 7ΠΠ και Κάθετων Αξόνων της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη Θεματική Προτεραιότητα Υγεία Τρόφιμα Πληροφορική Νανοτεχνολογίες Ενέργεια Περιβάλλον Συγκοινωνίες Κοινωνία Διάστημα Ασφάλεια Οικονομία Στρατηγική Αειφόρου Ανάπτυξης (θεματική ενότητα) 1.Κλιματικές αλλαγές και ενέργεια Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ 2. Αειφόρες συγκοινωνίες Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ 3. Παραγωγή και κατανάλωση Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ 4. Ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ 5. Δημόσια υγεία Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ 6. Κοινωνική συνοχή Χ Χ Χ Χ 7. Αντιμετώπιση της φτώχειας Χ Χ Χ Χ

18 Aφιέρωμα ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 18 «Αειφόρος Ανάπτυξη ορίζεται ως ανάπτυξη που δύναται να καλύψει το σύνολο των αναγκών επιβίωσης των παρόντων γενεών, χωρίς να υποδαυλίζει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες.» Η Αειφόρος Ανάπτυξη στα Ερευνητικά Προγράμματα του ΙΠΕ Η αειφόρος ανάπτυξη αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα της Κύπρου η οποία δεν περιορίζεται στα θέματα της διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά παρουσιάζει οριζόντιο χαρακτήρα, και καλύπτει όλες τις εκφράσεις της κοινωνικής και οικονομικής ζωής του τόπου. Οι παρεμβάσεις του ανθρώπου στο περιβάλλον της Κύπρου υπήρξαν διαχρονικές, όμως η ένταση των προβλημάτων διογκώθηκε σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες κυρίως λόγω της οικοδομικής ανάπτυξης αμέσως μετά την τουρκική εισβολή του 1974 και τη ραγδαία τουριστική ανάπτυξη. Μετά την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η προστασία και η αειφόρος διαχείριση του περιβάλλοντος αποτέλεσαν βασική πολιτική προτεραιότητα με αποτέλεσμα την υιοθέτηση εκ μέρους της κυπριακής πολιτείας σειράς σχετικών Οδηγιών και Κανονισμών της Κοινότητας. Παράλληλα, τόσο στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) και στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αειφόρος Ανάπτυξη και Ανταγωνιστικότητα του Γραφείου Προγραμματισμού όσο και στο Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρύθμισης για τη Λισαβόνα, η αειφόρος ανάπτυξη αναδυκνείεται ως καθοριστική παράμετρος, με έμφαση στην «ενθάρρυνση της βιώσιμης χρήσης των πόρων και την ενδυνάμωση των συνεργιών μεταξύ της προστασίας του περιβάλλοντος και ανάπτυξης» Γενικός Στρατηγικός Στόχος είναι η επίτευξη πραγματικής σύγκλισης με την ΕΕ μέσω υψηλών ρυθμών βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης που θα προέλθει από την επίτευξη τριών επί μέρους αλληλένδετων ειδικών στρατηγικών στόχων που είναι: Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας Πλήρης και ποιοτική απασχόληση και εμπέδωση της κοινωνικής συνοχής Προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας στο πλαίσιο συνθηκών Αειφόρου Ανάπτυξης ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Βελτίωση της ελκυστικότητας της χώρας μέσω της δημιουργίας και αναβάθμισης βασικών υποδομών Προώθηση της κοινωνίας της γνώσης και καινοτομίας και βελτίωση του παραγωγικού περιβάλλοντος ΑΞΟΝΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Δημιουργία βιώσιμων κοινοτήτων στις αστικές περιοχές και την ύπαιθρο Βασικές υποδομές στον τομέα του περιβάλλοντος και της ενέργειας Βασικές μεταφορικές υποδομές Κοινωνία της γνώσης και καινοτομία Παραγωγικό περιβάλλον Αναζωογόνηση αστικών περιοχών και περιοχών της υπαίθρου Σχήμα 1: Περίγραμμα Στρατηγικής Πηγή: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αειφόρος Ανάπτυξη και Ανταγωνιστικότητα », Γραφείο Προγραμματισμού. Η Συμβολή του ΙΠΕ στην Υλοποίηση των Στόχων του ΕΣΠΑ και του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Αειφόρος Ανάπτυξη και Ανταγωνιστικότητα» Για την επίτευξη του πιο πάνω στρατηγικού στόχου και των γενικών στόχων του επιχειρησιακού σχεδίου Αειφόρος Ανάπτυξη και Ανταγωνιστικότητα του Γραφείου Προγραμματισμού, απαιτείται η εκπόνηση συστηματικής ερευνητικής δραστηριότητας. Ο πιο καθοριστικός παράγοντας που συνέβαλε στην μέχρι τώρα ανάπτυξη του τομέα ήταν η δημιουργία του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ), το οποίο έχει

19 ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 19 ως κύρια αποστολή τον σχεδιασμό, υλοποίηση και διαχείριση όλων των εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων. Το κύριο εργαλείο μέσα από το οποίο υλοποιείται η εθνική πολιτική για την έρευνα, είναι η ΔΕΣΜΗ Προγραμμάτων του ΙΠΕ για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη, την οποία αναπτύσσει και διαχειρίζεται το ΙΠΕ. Η ΔΕΣΜΗ, περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, την υποστήριξη πολυθεματικών ερευνητικών δράσεων σε προκαθορισμένους τομείς, την ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ ερευνητικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων, τη δημιουργία συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και την ανάπτυξη νέων προϊόντων και διαδικασιών προς όφελος των Κυπριακών επιχειρήσεων σε όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας. Επιπρόσθετα, περιλαμβάνει την αναβάθμιση ή/και τη δημιουργία μικρών ερευνητικών εργαστηρίων, την προώθηση ερευνητικών συνεργασιών και την αξιοποίηση του ανθρώπινου ερευνητικού δυναμικού της Κύπρου. Η τελευταία Δέσμη Προγραμμάτων του ΙΠΕ για το έτος 2006, δομήθηκε βάσει: των στόχων που καθορίζει το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης για την περίοδο του Γραφείου Προγραμματισμού, της Σύμβασης της Λισαβόνας και της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη και συγκεκριμένα το επίπεδο επίτευξης στόχων βάσει των δεσμεύσεων της Κύπρου έναντι της ΕΕ και τέλος των τάσεων και εξελίξεων σε θέματα έρευνας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. «Η Δέσμη Προγραμμάτων, στοχεύει στην προώθηση της έρευνας για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο βαθμό και με την έννοια που αυτή σκιαγραφείται στα επίσημα κείμενα της Κυπριακής Δημοκρατίας, το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης και το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς.» Συνολικά, η ΔΕΣΜΗ 2006 περιλάμβανε τρεις (3) «Κύκλους Στρατηγικών Επιδιώξεων», έντεκα (11) Ερευνητικά Προγράμματα και τριαντατέσσερεις (34) δράσεις. Σε όλες σχεδόν τις δράσεις της εν λόγω Δέσμης, υπήρχε η δυνατότητα υποβολής προτάσεων για την εκπόνηση έρευνας στον τομέα της Αειφορίας με κύρια έμφαση στον περιβαλλοντικό της πυλώνα. Πιο εξειδικευμένα, κάτω από το Πρόγραμμα «Θεματικές Δράσεις», η Δράση «Αειφορία» στόχευε στην υλοποίηση έργων για την προώθηση της ιδέας της βιώσιμης ανάπτυξης και περιλάμβανε τις εξής τρεις θεματικές ενότητες: Γεωργία, Αλιεία και Δασοπονία Φυσικό Περιβάλλον Δομημένο Περιβάλλον Στη Δράση αυτή αναμένονταν προτάσεις που να αφορούν στην ολοκληρωμένη διαχείριση, αειφόρο χρήση και εξοικονόμηση των φυσικών πόρων με έμφαση στους υδάτινους πόρους, στην ανάπτυξη ή/και βελτίωση ειδών και μεθόδων καλλιέργειας φυτών, υδατοκαλλιέργειας και κτηνοτροφίας και στην επέκταση παραδοσιακών κλάδων έρευνας στην Κύπρο σε πιο σύγχρονους τομείς όπως η Γεωπονική Βιοτεχνολογία και η Βιολογική Γεωργία Βιοκαλλιέργεια. Επίσης αναμένονταν προτάσεις έργων για τη διατήρηση της βιοποικιλομορφίας. Ιδιαίτερη έμφαση αναμενόταν να δοθεί σε νέες μεθόδους διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων και στην πρόληψη και αντιμετώπιση της ρύπανσης της ατμόσφαιρας, των νερών και του εδάφους. Η χρηματοδότηση του ΙΠΕ για την υλοποίηση Έργων στον τομέα της Περιβαλλοντικής Αειφορίας, κατά το έτος 2006, ανήλθε στο ΛΚ. Τα Έργα αυτά εμπίπτουν εντός των κυριότερων δράσεων της Δέσμης Προγραμμάτων του ΙΠΕ για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη 2006, αντανακλώντας έτσι τη διάχυση του περιβαλλοντικού πυλώνα της αειφορίας στο σύνολο των ερευνητικών προγραμμάτων και δράσεων του ΙΠΕ. Αυτές είναι οι ακόλουθες: Αναβάθμιση ερευνητικής υποδομής Δημιουργία δικτύων ερευνητικής υποδομής EUREKA Νέα Έργα Διακρατική Συνεργασία Κύπρου-Ιταλίας Διακρατική Συνεργασία Κύπρου-Ελλάδας Ένταξη Ενίσχυση Τεχνολογία Κοινωνία Αειφορία Νέες εφαρμογές πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών στους τομείς των Υπηρεσιών Πρόγραμμα διακεκριμμένων επιστημόνων εξωτερικού Τα έργα που έτυχαν χρηματοδότησης, κάλυψαν το σύνολο των περιβαλλοντικών θεμάτων που προνοούνταν στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων (διαχείριση αποβλήτων, διατήρηση της βιοποικιλομορφίας, βιοκαλλιέργεια, έλεγχος της ρύπανσης κλπ).

20 Aφιέρωμα ΥΨIΠEΤΗΣ TEYXOΣ 14 ΣEΛIΔA 20 Το Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου Τάκης Τσιντίδης, Χαράλαμπος Χριστοδούλου, Πηνελόπη Δεληπέτρου, Κυριάκος Γεωργίου Γενικά Το Κόκκινο Βιβλίο της Κυπριακής Χλωρίδας αποτελεί προϊόν ερευνητικής δραστηριότητας που χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας στα πλαίσια του ερευνητικού Έργου ΚΥΠΡΙΝΙΑ 93/5 ον ΠΕ-2002 με Ανάδοχο Φορέα το Φιλοδασικό Σύνδεσμο Κύπρου. Τα κόκκινα βιβλία και οι κόκκινοι κατάλογοι, χρησιμοποιούνται διεθνώς και αναφέρονται σε φυτά ή ζώα που κινδυνεύουν με εξαφάνιση, κατατάσσοντάς τα σε κατηγορίες κινδύνου εξαφάνισης, βάση ποσοτικών κριτηρίων και καθορισμένης μεθοδολογίας. Τα πλέον ευρέως χρησιμοποιούμενα κριτήρια και κατηγορίες κινδύνου, είναι αυτά της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (International Union for the Conservation of Nature-IUCN).Τα κόκκινα βιβλία είναι ένα απαραίτητο και σημαντικό εργαλείο για τον καταρτισμό αξιόπιστων σχεδίων δράσης για τη διατήρηση ειδών και της βιοποικιλότητας. Οι κόκκινες κατηγορίες της IUCN αφορούν στις ακόλουθες: Εξαφανισθέν Extinct (EX), Κρισίμως Κινδυνεύον Critically En dangered (CR), Κινδυνεύον Endangered (EN), Εύτρωτο Vulnerable (VU), Εγγύς Απειλούμενο Near Threatened (NT), Χαμηλού Κινδύνου Least Concern (LC) και Ανεπαρκώς Γνωστό Data Deficient (DD). Για τη κατάταξη των φυτών στις παραπάνω κατηγορίες, οι αξιολογητές χρησιμοποιούν καθορισμένα κριτήρια (A, B, C, D1, D2, E) που αφορούν στα ακόλουθα: αριθμός θέσεων του φυτού, αριθμός φυτών σε κάθε θέση, εύρος εξάπλωσης, περιοχή κατάληψης, κατάσταση ενδιαιτήματος, μείωση του πληθυσμού ή των θέσεων, απειλές κτλ. Για την εφαρμογή των κριτηρίων έχει αναπτυχθεί ειδικό λογισμικό RA- MAS, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και κλείδα ακολουθώντας τις σχετικές οδηγίες της IUCN. Στόχοι του Έργου 93/5 ον ΠΕ και Συμμετέχοντες Φορείς Οι επί μέρους στόχοι του ερευνητικού έργου ήταν: (i) Η συγγραφή του κόκκινου βιβλίου των απειλουμένων φυτών της κυπριακής χλωρίδας. (ii) Η δημιουργία ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων για την κυπριακή χλωρίδα με σκοπό την παρακολούθηση της κατάστασης διατήρησης των απειλουμένων ειδών. (iii) Η δημιουργία δικτύου συνεργασίας μεταξύ των φορέων που εμπλέκονται στη διατήρηση της χλωρίδας Κύπρου. (iv) Η διατύπωση προτάσεων για τη λήψη μέτρων διατήρησης των απειλουμένων φυτών της κυπριακής χλωρίδας. Στο έργο συμμετείχαν, ο Φιλοδασικός Σύνδεσμος Κύπρου, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Τμήμα Δασών, το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, η Υπηρεσία Περιβάλλοντος και ένας σημαντικός αριθμός ιδιωτών ερευνητών που ασχολούνται με τη μελέτη της κυπριακής χλωρίδας. Περιγραφή Έργου Η Επιλογή των Υποψήφιων Φυτών για Αξιολόγηση στο Πεδίο Η φάση αυτή είχε ως στόχο την ετοιμασία ενός καταλόγου με τα ιθαγενή φυτικά taxa (είδη, υποείδη και ποικιλίες φυτών) της κυπριακής χλωρίδας τα οποία σύμφωνα με τις υπάρχουσες πηγές πληροφοριών είναι σπάνια και πιθανώς απειλούμενα και θα έπρεπε να αξιολογηθούν στο πεδίο για να διαπιστωθεί αν πραγματικά είναι απειλούμενα και να γίνει ένταξη αυτών στις κατηγορίες κινδύνου της IUCN. Συνολικά, η ιθαγενής χλωρίδα (πτεριδόφυτα και σπερματόφυτα) της Κύπρου περιλαμβάνει είδη ή taxa σε επίπεδο ποικιλίας. Η ενδημική χλωρίδα της Κύπρου περιλαμβάνει 108 είδη ή 143 taxa σε επίπεδο ποικιλίας που αντιπροσωπεύουν το 6,8% και 8,3% της ιθαγενούς χλωρίδας της Κύπρου, αντίστοιχα. Για τον καταρτισμό του καταλόγου των φυτών που αξιολογήθηκαν στο πεδίο μελετήθηκαν διεξοδικά ποικίλες πηγές πληροφοριών μεταξύ των οποίων, το σύγγραμμα Flora of Cyprus - Vol. 1&2 (Meikle 1977&1985), η ηλεκτρονική βάση δεδομένων (BioCyprus) για τις προτεινόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000, η βάση δεδομένων των απειλουμένων φυτών της IUCN, Διεθνής, κοινοτική και εθνική νομοθεσία (Σύμβαση Βέρνης, Οδηγία Οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ, CITES, Νόμος 254/2003 της Κυπριακής Δημοκρατίας) κ.α Τo σύνολο των εργασιών, είχαν ως αποτέλεσμα την κατάρτιση προκαταρκτικού καταλόγου ιθαγενών φυτικών ειδών της Κυπριακής χλωρίδας, με 335 περίπου φυτά προς ένταξη στις κατηγορίες κινδύνου της IUCN. Ερευνητική Εργασία στο Πεδίο Η εργασία πεδίου άρχισε τον Φεβρουάριο του 2003 και ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2007 και κάλυψε τις ελεύθερες και κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου. Για τις ανάγκες της έρευνας ετοιμάστηκε ειδικό έντυπο στο οποίο καταγράφονταν, μεταξύ άλλων, ο αριθμός θέσης του φυτού στο πεδίο, ο υποπληθυσμός, το ενδιαίτημα, το γεωλογικό υπόστρωμα, το υψόμετρο, οι γεωγραφικές συντεταγμένες, η έκθεση, η μέση κλίση εδάφους, ο αριθμός ατόμων του είδους, τα είδη της φυτοκοινότητας, οι απειλές, σκαρίφημα της θέσης και άλλες χρήσιμες παρατηρήσεις. Η εργασία πεδίου ολοκληρώθηκε με σημαντικά ευρήματα. Αρκετά φυτά που θεωρούνταν σπάνια αποδείχθηκαν πολύ πιο κοινά και κατά τα φαινόμενα μη απειλούμενα, ενώ φυτά που ήταν γνωστά ως κοινά εντάχθηκαν στην κατηγορία των απειλούμενων. Τέλος, στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου, εντοπίστηκαν φυτά που δεν αναφέρθηκαν ποτέ προηγουμένως στο νησί μας, όπως το Ornithogalum neurostegium που βρέθηκε κοντά στην κορυφή Κόρνος και το Viburnum tinus subsp. tinus που εντοπίστηκε στο Δάσος Καντάρας και στη συνέχεια στον Άγιο Αμβρόσιο. Η Αξιολόγηση των Φυτών με Βάση τα Κριτήρια της IUCN Η αξιολόγηση έγινε βάσει της κλείδας της IUCN και των σχετικών οδηγιών εφαρμογής της. Για ορισμένα φυτά χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό RAMAS Red Data Book. Η αξιολόγηση έγινε στην πλειοψηφία των περιπτώσεων βάσει του εύρους εξάπλωσης, της περιοχής κατάληψης και του μεγέθους του πληθυσμού, όπως εκτιμήθηκαν κατά τη διάρκεια του έργου, λαμβάνοντας υπόψη τις απειλές και την κατάσταση διατήρησης του ενδιαιτήματος.