" ΑΝΑΛ ΥΣΗ- ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΠΟΚΛΙΣΕΩΝ '

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΑ Η ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Σ ΤΜΗΜΑ: A ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ Π Τ Υ Ο ζ Λ Α.Κ Η Τ Ε Ε Γ Α.Σ ία " ΑΝΑΛ ΥΣΗ- ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΠΟΚΛΙΣΕΩΝ ' ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ. ΣΩΤΗΡΙΑΔΟ>' ΣΠΟΥΔΑΣΤΡίΑ: ΡΟΜΠΗ ΘΕΟΔΩΡΑ

2 Τ.Ε.Ι. Κ Α Β Α Λ Α Σ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ 'ΆΝ ΑΛ ΥΣΗ- ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΠΟΚΛΙΣΕΩΝ ' ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ. ΣΩΤΗΡ1ΑΔΟΥ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡίΑ: ΡΟΜΠΗ ΘΕΟΔΩΡΑ

3 ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ Πρότυπο κόστος είναι το κόστος παραγωγής και λειτουργίας μιας επιχείρησης, το οποίο έχει π ροκαθοριστεί πολύ προσεκτικά με βάση υπολογισμούς ή τιμές που στηρίζονται στα δεδομένα του *T>t(Ot:i30vco^ και του παρόντος και στις προβλέψεις του μέλλοντος για να μετρήσει πως αυτό το κόστος θα έπρεπε να διαμορφω θεί κάτω από ορισμένες συνθήκες. Το προκαθορισμένο κόστος χρησιμοπ οιείται κυρίως στον εσωτερικό έλεγχο, στον έλεγχο αποδόσεως και στον προγραμματισμό της επιχείρησης. Για το σκοπό αυτό, η κύρια μέθοδος που χρησιμοποιείται είναι η ανάλυση των αποκλίσεων του πραγματικού κόστους από το πρότυπο και προκαθορισμένο κόστος. Επιπλέον, το πρότυπο κόστος χρησιμοποιείται για την κατάρτιση των πάσης φύσεως προϋπολογισμών, για τον προσδιορισμό του κόστους διαφόρων προϊόντων καθώς και για την εύκολη λογιστική παρακολούθηση του κόστους των παραγόμενων προϊόντων. Γενικότερα με τη βοήθειά του, επιτυγχάνεται ο συντονισμός της εκμεταλλεύσεως και προάγεται ο έλεγχος. Πολλοί συγγραφείς τονίζουν τη διάκριση μεταξύ προϋπολογιστικού και πρότυπου κόστους. Το προϋπολογιστικό κόστος ορίζεται σαν μια εκτίμηση του μελλοντικού κόστους. Είναι μια προσπάθεια για να προβλεφθεί το κόστος που θα διαμορφωθεί στο μέλλον και βασίζεται σε ορισμένα προκαθορισμένα κριτήρια.

4 To πρότυπο κόστος βασίζεται σε επιστημονικά προκαθορισμένα όρια με βάση τις τεχνολογικές προδιαγραφές και τις αναμενόμενες οικονομικές συνθήκες και είναι το κόστος που «θα πρέπει» να διαμορφω θεί κάτω από κανονικές συνθήκες ομαλές, και κάτω από συνθήκες αποτελεσματικής λειτουργίας της παραγωγικής διαδικασίας και προκαθορισμένου όγκου παραγω γής. ' Θεωρία και Λογιστική κόστους (Τσακλάγκανος).

5 Έ ννο ια π ρότυ π ου κό σ τους Η κοστολόγηση κατά παραγγελία (ή εξατομικευμένη κοστολόγηση) καθώς επίσης και η κοστολόγηση κατά βάση είναι παραδείγματα συσσωρεύσεως ιστορικού κόστους ή συσσωρεύσεως πραγματικού κόστους, όπως π.χ. όταν τα αποθέματα υλικών, τα αποθέματα ημικατεργασμένων προϊόντων, τα αποθέματα ετοίμων προϊόντων και το κόστος πωληθέντων προϊόντων χρεώνονται (επιβαρύνονται) με το πραγματικό ιστορικό κόστος. Το πρότυπο κόστος είναι μια άλλη μέθοδος ή σύστημα συγκεντρώσεως κόστους, το οποίο βρίσκει σήμερα πολύ ευνοϊκή απήχηση ανάμεσα στις βιομηχανικές επιχειρήσεις. Βασική αρχή του πρότυπου κόστους είναι ότι όλοι οι λογαριασμοί αποθεμάτων (δηλαδή πρώτων υλών, ημικατεργασμένων προϊόντων και ετοίμων προϊόντων) όπως επίσης και το κόστος των εμπορευμάτων που έχουν πουληθεί, περιέχουν και δείχνουν πρότυπο κόστους, δηλαδή κόστος προκαθορισμένο ή προγραμματισμένο για τις πραγματικές ποσότητες που χρησιμοποιήθηκαν. Οι απ οκλίσεις από το πραγματικό κόστος απομονώνονται και παρουσιάζονται σε ειδικούς λογ/σμούς αμέσως μόλις συμβούν και διαπιστω θούν, έτσι ώστε η διοίκηση να γνωρίζει έγκαιρα για τις αποκλίσεις αυτές και να λάβει τα κατάλληλα μέτρα διορθώσεως, να καταλογίσει τις πρέπουσες ευθύνες στους αρμόδιους και να τροποποιήσει τους διάφορους στόχους που δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν.

6 περιορίζοντας έτσι και το πρότυπο κόστος σε περισσότερο λογικά και επιτεύξιμα επίπεδα. Το πρότυπο κόστος είναι επομένως ένα όργανο λειτουργίας του Ελέγχου, η οποία περιλαμβάνει τη μέτρηση, εκτίμηση και σύγκριση και η οποία διαπιστώ νει αν η δράση της επιχείρησης κατευθύνεται προς την επίτευξη των σκοπών και στόχων της επιχειρήσεως. Επομένως θα πρέπει να τονιστεί ότι σκοπός του πρότυπου κόστους είναι η υποκίνηση και η αύξηση της παραγω γικότητας και της αποτελεσματικότητας της επιχειρήσεως, αλλά και η συμπίεση του πραγματικού κόστους. Σύμφωνα με την έννοια της ιστορικής κοστολογήσεως, το κόστος των προϊόντων καθορίζεται από το άθροισμα του κόστους των διαφόρων συντελεστών που χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή του προϊόντος (πρώτες ύλες, άμεσα ημερομίσθια. Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα), ενώ σύμφωνα με την έννοια της πρότυπης κοστολογήσεως το κόστος ενός προϊόντος είναι εκείνο το οποίο θα έπρεπε να επ ιτευχθεί για κάθε συντελεστή που χρησιμοποιήθηκε στην παραγωγή και για το τελικό προϊόν που έχει παραχθεί. Επομένως το πρότυπο κόστος, δεν έχει την έννοια της ιστορικής συγκεντρώσεως των διαφόρων εξόδων που διατέθηκαν για την παραγωγή, αλλά είναι ένα προκαθορισμένο κόστος που βασίζεται σε προκαθορισμένες κανονικές συνθήκες αποτελεσματικής λειτουργίας της παραγωγής και σε ορισμένο προκαθορισμένο όγκο της παραγωγικής δυναμικότητας της επιχειρήσεως.

7 To πρότυπο κόστος αντιπροσω πεύει το προγραμματισμένο κόστος ενός προϊόντος και καθορίζεται πολύ πριν αρχίσει η παραγωγική διαδικασία, παρέχοντας έτσι ένα στόχο στον οποίο αποβλέπουμε και ο οποίος πρέπει να επιτευχθεί. Το πρότυπο κόστος αφορά το κατά μονάδα κόστος ενός προϊόντος και εξυπηρετεί βασικά τον ίδιο σκοπό τον οποίο εξυπηρετεί και ο προϋπολογισμός, με τη διαφορά ότι ο προϋπολογισμός αφορά μάλλον το συνολικό κόστος παρά το κατά μονάδα κόστος ενός προϊόντος. Σύμφωνα με όσα είπαμε παραπάνω, το πρότυπο κόστος παρουσιάζεται στην κατάσταση προτύπου κόστους και καθορίζεται ως εξής: ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ ΚΑΤΑ ΜΟΝΑΔΑ = Πρότυπο κόστος πρώτων υλών + Πρότυπο κόστος άμεσης εργασίας + Πρότυπο κόστος Γενικών Βιομηχανικών Εξόδων. ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ= Πρότυπη αναγκαία ποσότητα X πρότυπη τιμή αγοράς πρώτης ύλης. ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ ΑΜΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ= Πρότυπες αναγκαίες ώρες που πρέπει να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή X πρότυπη αμοιβή (ωρομίσθιο). ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ Γ.Β.Ε.= Πρότυπες αναγκαίες ώρες που πρέπει να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή X πρότυπο συντελεστή επιβάρυνσης. Η συγκέντρωση των διαφόρων στοιχείω ν του κόστους γίνεται στην κατάσταση του πρότυπου κόστους. Θεωρία κόστους (Γ. Πάγγειος)

8 Παοάδεινυα Αν για την παραγωγή ενός τόνου σιδήρου απαιτούνται 1000 τόννοι σιδηρομεταλλεύματος και 500 ώρες εργατικώ ν ημερομισθίων, η πρότυπη τιμή κατά τόννο σιδηρομεταλλεύματος είναι 300 δρχ. ανά ώρα εργασίας 200 δρχ. ενώ ο συντελεστής επιβαρύνσεως (ΓΒΕ) είναι 100 δρχ. ανά ώρα, τότε το πρότυπο κόστος ανά τόννο σιδήρου θα είναι: ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΝΤΕΣ ΠΡΟΤΥΠΗ ΠΡΟΤΥΠΗ ΠΡΟΤΥΠΟ ΣΥΝΤ/ΣΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΤΙΜΗ ΚΟΣΤΟΣ ΑΝΑ (αμοιβή δρχ.) ΜΟΝΑΔΑ 1) Πρώτες ύλες ) Άμεση εργασία ) Γ.Β.Ε ΣΥΝΟΛΟ /τόννο σιδήρου Αν η εβδομαδιαία παραγωγή είναι τόννοι σίδερο, τότε το συνολικό πρότυπο κόστος παραγωγής των τόννων θα είναι δρχ. Τότε θα γίνει σύγκριση μεταξύ του πραγματικού και του πρότυπου κόστους και θα διαπ ιστω θεί η διαφορά η οποία καλείται απόκλιση και η οποία μπορεί να είναι θετική ή αρνητική (κέρδος ή ζημία).

9 ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ Το πρότυπο κόστος διαφέρει από το προϋπολογιστικό κόστος στα εξής; α) Με το προϋπολογιστικό κόστος επιδιώ κεται να προσδιοριστεί το ποσό στο οποίο θα ανέλθει το πραγματικό κόστος του προϊόντος και χρησιμοποιείται για τον καθορισμό των τιμών πωλήσεως. Κάθε απόκλιση αυτού από το πραγματικό κόστος συνιστά κόστος και στο τέλος της περιόδου, όταν εφαρμόζεται προϋπολογιστική κοστολόγηση, γίνονται εγγραφές προσαρμογής στο πραγματικό κόστος, β) Ενώ το πρότυπο κόστος έχει σκοπό να καθορίσει το ποσό στο οποίο πρέπει να ανέλθει το πραγματικό κόστος δηλαδή στο πρότυπο κόστος κυριαρχεί το «δεοντολογικό» στοιχείο. Κάθε απόκλιση του προτύπου από το πραγματικό κόστος συνιστά αποτέλεσμα (κέρδος ή ζημία) και μεταφέρεται στα αποτελέσματα χρήσης. γ) Το προϋπολογιστικό και το πρότυπο κόστος όταν καταρτίζονται λαμβάνονται υπόψη στα στοιχεία από το παρελθόν, αλλά τα δεδομένα από τα παρελθόν κατά την κατάρτηση του πρότυπου κόστους λαμβάνοντας υπόψη αφού προηγουμένως γίνει κριτική ανάλυση, η οποία φέρει σε φως το πέραν του ομαλού πραγματοποιημένα έξοδα, δ) Κατά την κατάρτηση του πρότυπου κόστους γίνονται συντμήσεις στα έξοδα αυτού και έτσι τα στοιχεία του κόστους από το οποίο αποτελείται είναι τρία:

10 ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ (Π.Υ.) = ΠΡΟΤΥΠΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ χ ΠΡΟΤΥΠΗ ΤΙΜΗ ΑΜΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (Α.Ε.) = ΠΡΟΤΥΠΕΣ ΩΡΕΣ χ ΠΡΟΤΥΠΟ ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ Γ.Β.Ε. (Γ.Β.Ε) = ΠΡΟΤΥΠΕΣ ΩΡΕΣ X ΠΡΟΤΥΠΟ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ Παοάδεινυα KardpTianc πρότυπου κόστους : Έστω πρότυπη ποσότητα πρώτης ύλης μονάδες 5, η πρότυπη τιμή για κάθε μονάδα πρώτης ύλης 20. Πρότυπες ώρες άμεσης εργασίας 4 και πρότυπο ωρομίσθιο 200 δρχ. Πρότυπος συντελεστής Γ.Β.Ε. 100 δρχ. Με τα παραπάνω στοιχεία, το πρότυπο κόστος είναι: Π.Υ. μον. 5 X 20 δρχ. = 100 Α.Ε. ώρες 4 X 200 δρχ. = 800 Γ.Β.Ε. ώρες 4 X 100 δρχ. = 400 ΣΥΝΟΛΟ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΠΡΟΤΥΠΟΥ & ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ Π.Υ. μον. 2 X 120 = X 100 = Α.Ε. ώρες 3 X 250 = X 300 = Γ.Β.Ε. ώρες 3 X 90 = X 100 = ΣΥΝΟΛΟ Θεωρία κόστους (Γ. ΠΑΓΓΕΙΟΣ)

11 Η διαφορά πρώτων υλών (Π.Υ.) που είναι αρνητική 60 οείλεται σε δύο παράγοντες αφενός στην ποσότητα Π.Υ. και αφετέρου στην τιμή Π.Υ. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ α) Διαφορά που οφείλεται στην τιμή 3 ( ) = 60 β) Διαφορά που οφείλεται στην ποσότητα 120 (2-3) = -120 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΑ = -60 Η διαφορά άμεσης εργασίας που είναι θετική 150 οφείλεται και αυτή σε δύο παράγοντες, στις ώρες και στο ωρομίσθιο. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΑΜΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ α) Διαφορά που οφείλεται στο ωρομίσθιο 2 ( ) = -100 β) Διαφορά που οφείλεται στις ώρες 250 (3-2) = 250 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΑ = 150

12 Συγκρίνοντας το πρότυπο κόστος με το πραγματικό, παρατηρούμε διαφορές θετικές ή αρνητικές. Οι διαφορές αυτές λέγονται αποκλίσεις και συνιστούν για την επιχείρηση αποτέλεσμα κέρδος ή ζημία. Το πρότυπο κόστος έχει καθοδηγητικό σκοπό και είναι μέσο διοίκησης των επιχειρήσεων. Οι αποκλίσεις του από το πραγματικό κόστος αναλύονται ώστε να ληφθούν μέτρα, να μην επανεμφανιστούν στο μέλλον οι αρνητικές, επιπλέον δε ο προσδιορισμός των αποκλίσεων κατά υπεύθυνου δίνει το μέτρο της επιτυχίας των προσπαθειών του και προάγει την εντατική διεξαγωγή της εργασίας'. Θεωρητική και Εφαρμοσμένη Λογιστική Κόστους II (ΒΑΝΑΚΑΣ)

13 rioioc γρησιυοττοιεί τα πρότυπα κόστους Οι εταιρείες τροφίμων, οι εταιρείες παροχής υπηρεσιών, οι μεταποιητικές βιομηχανίες και οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί χρησιμοποιούν τα πρότυπα ή σαν πρότυπα κόστους ή σαν πρότυπα ποσότητας μέχρι ένα ορισμένο σημείο. Για παράδειγμα, τα συνεργεία αυτ/τω ν συχνά καθορίζουν πρότυπα χρόνου εργασίας για την εγκατάσταση ενός καρμπυλατέρ ή μιας βαλβίδας και στη συνέχεια συγκρίνουν την πραγματική με την πρότυπη απόδοση. Οι εταιρίες Fast-Foods π.χ. McDonalds έχουν ακριβή πρότυπα για την ποσότητα κρέατος που χρειάζεται ένα σάντουιτς, καθώς επίσης και πρότυπα για το κόστος του κρέατος. Τα νοσοκομεία έχουν πρότυπα κόστους για την τροφή και τα έξοδα πλυντηρίου για κάθε κρεβάτι ημερησίως, καθώς επίσης και πρότυπα χρόνου για ορισμένες εργασίες ρουτίνας, όπως για παράδειγμα τα εργαστηριακά τεστ. Η πιο συχνή εφαρμογή πρότυπου κόστους συναντάται στις μεταποιητικές εταιρίες, όπου τα πρότυπα συνδέονται με τα υλικά, την εργασία και τα Γ.Β.Ε. Αυτά τα πρότυπα οργανώνονται σε καρτέλες πρότυπου κόστους για κάθε θέση κόστους και προϊόν και έτσι με τον τρόπο αυτή η διοίκηση ενημερώνεται για το τελικό κόστος που πρέπει να χει κάθε μονάδα π ροϊόντος. Θεωρητική και Εφαρμοσμένη Λογιστική Κόστους (ΒΑΝΑΚΑΣ)

14 Προϋττοθέσεκ κατάοτιση πρότυπου Κόστους Παραvωvήc Το κύριο χαρακτηριστικό του πρότυπου κόστους είναι η ένδειξη του ποσού στο οποίο θα πρέπει να ανέλθει το πραγματικό κόστος. Τα δεδομένα που απαιτούνται για την κατάρτιση του πρότυπου κόστους πρέπει να είναι απόλυτα προσδιορισμένα. Βασικά τα δεδομένα αυτά προκύπτουν από τις απαντήσεις στις παρακάτω ερωτήσεις: α) Τι θα παράγουμε. β) Ποια χρονική κατανομή της παραγωγής συμφέρει, γ) Πως θα γίνει η παραγωγή. δ) Ποιες ποσοτικές αναλώσεις είναι αναγκαίες για την παραγωγή. ε) Ποιές χρηματικές δαπάνες απαιτούνται για τη συγκεκριμένη παραγωγή. Απαντήσεις στις πιο πάνω ερω τήσεις δίνει ο προγραμματισμός των πωλήσεων και της παραγωγής. Το πρόγραμμα της παραγωγής εξαρτάται από: α) την πληρότητα του προγράμματος των πωλήσεων β) την ύπαρξη στοιχείω ν που να αναφέρονται στις ποσοτικές αναλύσεις και στις δαπάνες της παραγωγής. Το πρόγραμμα της παραγωγής περιλαμβάνει: α) τον ποσοτικό προσδιορισμό και τη χρονική κατανομή της παραγωγής β) το πρόγραμμα των δαπανών παραγωγής γ) το πρόγραμμα της χρησιμοποίησης των εγκαταστάσεων.

15 Τα πρότυπα έξοδα που περιλαμβάνονται στο κόστος του προϊόντος είναι: - πρώτες ύλες (άμεσα υλικά) - άμεση εργασία - γενικά βιομηχανικά έξοδα. Τα δύο πρώτα από τα πιο πάνω στοιχεία κόστους είναι αναλογικά, ενώ τα Γ.Β.Ε. περιλαμβάνουν Εαπάνες σταθερές και ημιμεταβλητές. Τα ποσοτικά πρότυπα και η επιβάρυνση με Γ.Β.Ε. γίνεται κατά παραγωγικό τμήμα και κατεργασία έτσι ώστε το ολικό πρότυπο κόστος να προκύπτει σαν άθροισμα των επί μέρους κατεργασιών. Για την κατάρτιση ενός προτύπου κοστολογίου απαιτείται να είναι γνωστά: α) Τα ποσοτικά πρότυπα (πρότυπη ανάλωση και πρότυπες ώρες για το παραγόμενο προϊόν). β) Οι πρότυπες τιμές (πρότυπη τιμή αγοράς πρώτης ύλης και το πρότυπο ω ρομίσθιο). γ) Η επιβάρυνση του κόστους με Γ.Β.Ε.' Πρότυπο κόστος (ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ).

16 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ TOY ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ Ο καθορισμός του πρότυπου κόστους είναι περισσότερο τέχνη παρά επιστήμη. Α παιτείται συνδυασμός σκέψης και εμπειρίας όλων των ατόμων που είναι υπεύθυνοι για τις τιμές και τις ποσότητες των εισροών. Σε μια μεταποιητική εταιρεία για την εργασία αυτή συνεργάζεται ο λογιστής, ο υπεύθυνσς αγορών,ο μηχανικός παραγωγής και τα διοικητικά στελέχη. Πριν ξεκινήσουμε να θέσουμε πρότυπα κόστους χρειάζεται να ρίξουμε μια ματιά στις εμπειρίες του παρελθόντος. Ο λογιστής βοηθάει πολύ σ αυτή την εργασία με την προετοιμασία δεδομένων, όσον αφορά τα χαρακτηριστικά του κόστους κάθε δραστηριότητας των προηγούμενων ετών. Όμως, ένα πρότυπο για μέλλον, πρέπει να είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια προβολή του παρελθόντος. Τα δεδομένα πρέπει να προσαρμόζονται και να τροποποιούνται βάσει των οικονομικών προτύπων και τεχνολογικώ ν αλλαγών. Συχνά όμως, οι προηγούμενες εμπειρίες για ορισμένα κόστη μπορεί να παραμορφωθούν λόγω ελλείψεων. Μέχρι του σημείου που αυτές οι ελλείψεις μπορούν να διευκρινιστούν, τα δεδομένα πρέπει να προσαρμόζονται κατάλληλα. Το διοικητικό στέλεχος πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι το παρελθόν έχει αξία μόνο αν βοηθάει στην πρόβλεψη τσυ μέλλοντος. Έτσι λοιπόν, τα πρότυπα πρέπει να αντανακλούν τις επαρκείς μελλοντικές λειτουργίες και όχι τις μη επαρκείς λειτουργίες του παρελθόντος." Πρότυπο Κόστος (ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ)

17 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ Η διαδικασία κατάρτισης του πρότυττου κόστους απ αιτεί τον ποσοτικό προσδιορισμό των στοιχείω ν που συμμετέχουν στην παραγωγική διαδικασία. Δηλαδή προϋποθέτει: α) Τον ποσοτικό προσδιορισμό και την ποιοτική προδιαγραφή των απαιτούμενων πρώτων υλών για την παραγωγή. β) Τον ποσοτικό προσδιορισμό της άμεσης και της έμμεσης εργασίας, δηλαδή υπολογισμό του αριθμού των ωρών εργασίας και της ειδικότητας των εργαζομένων. γ) Τον προσδιορισμό του χρόνου λειτουργίας των εγκαταστάσεων που απαιτείται για την επίτευξη της παραγωγής. Ο καθορισμός της απόδοσης των πρώτων υλών, της άμεσης εργασίας και του μηχανολογικού εξοπλισμού επηρεάζεται βασικά από τους δύο παράγοντες: α) Από τις θεωρητικές πρότυπες αποδόσεις. β) Από τις πραγματοποιηθείσες στο παρελθόν αποδόσεις. Στην πράξη τα πρότυπα απόδοσης καθορίζονται κάπου στο μέσο, δηλαδή μεταξύ θεω ρητικώ ν και πραγματοποιηθέντω ν στο παρελθόν. ' Λογιστική κόστους (Β Ε Ν ΙΕΡΗ Σ)

18 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΤΙΜΩΝ Η πρότυπη τιμή των στοιχείω ν του κόστους έχει την τάση να αντιστοιχεί στην προβλεπόμενη να επ ιτευχθεί τιμή κτήσης των αγαθών που θα χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή. Από την άποψη αυτή προκύπτει ότι η πρότυπη τιμή; α)δεν αποτελεί τιμή κτήσης διότι κατά το χρόνο υπολογισμού αυτής (πρότυπης) δεν έχουν π ραγματοποιηθεί οι αγορές των υλικών που απαιτούνται για την παραγωγή. Αν βέβαια τα υλικά έχουν εξασφαλιστεί κατά το χρόνο κατάρτισης του πρότυπου κοστολογίου τότε η τιμή κτήσης ταυτίζεται με την πρότυπη. β)δεν αποτελεί τιμή αντικατάστασης, διότι η τιμή αντικατάστασης καθορίζεται στο χρόνο ανάλωσης ή διάθεσης του προϊόντος, ενώ η πρότυπη τιμή καθορίζεται στην αρχή της περιόδου. γ)δ εν αποτελεί τιμή χρησιμοποίησης, διότι η τιμή χρησιμοποίησης συνδέεται με την αξία του προϊόντος και μια τέτοια βάση θα κλόνιζε οριστικά κάθε έννοια ευθύνης των υπευθύνων του τμήματος αγορών. δ) Η πρότυπη τιμή αποτελεί ιδιαίτερο είδος τιμής που εκφράζει το ποσό που προβλέπεται ότι θα στοιχίσουν τα υλικά που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν'. Πρότυπο κόστος (ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ)

19 ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ ΑΜΕΣΩΝ ΥΛΙΚΩΝ (ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ) Για τον καθορισμό της πρότυπης τιμής των υλικών ισχύουν τρία κριτήρια; 1 ) Τρέχουσα τιμή των υλικών που θα επιτευχθεί. 2) Η μέση τιμή των υλικών ορισμένης περιόδου. 3) Η τιμή των υλικών στο χρόνο κατάρτισης του προτύπου κοστολογίου, που διατηρείται σταθερή. Οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τον καθορισμό της πρότυπης τιμής είναι αντικειμενικοί και υποκειμενικοί. Οι αντικειμενικοί παράγοντες μπορεί να είναι: 1 ) Η ύπαρξη αποθεμάτων ή συμβολαίων αγοράς. Όταν στο χρόνο υπάρχουν αποθέματα ή συμβόλαια αγοράς ο καθορισμός της πρότυπης τιμής εξαρτάται από την εφαρμοσμένη μέθοδο αποτίμησης. Η μέθοδος αποτίμησης αποτελεί τη σταθερή βάση του υπολογισμού της τιμής κτήσης. 2 ) Διάρκεια προγράμματος. Όταν δεν υπάρχουν οι πιο πάνω προϋποθέσεις τότε ο προσδιορισμός της πρότυπης τιμής επηρεάζεται ισχυρά από τη διάρκεια του προγράμματος. Επειδή: 1)Σε βραχυχρόνια προγράμματα μπορεί να γίνει εκτίμηση της μελλοντικής πορείας των τιμών και συνεπώς, η πρότυπη τιμή να στηριχτεί στις προβλέψεις αυτές.

20 2) Σε μακροχρόνια προγράμματα τέτοιες προβλέψεις προσκρούουν σε αντικειμενική αδυναμία προεξόφλησης γεγονότων που να μπορεί να στηριχτεί πρόβλεψη. Για τσ λόγο αυτό χρησιμοποιείται ο μέσος όρος των τιμών του παρελθόντος. - Οι υποκειμενικοί παράγοντες συνήθως αναφέρσνται: Σε βραχυχρόνια προγράμματα όπου η υποκειμενική κρίση απστελεί ουσιώδη παράγοντα, όπως: οι συντηρητικοί βιομηχανικοί πιθανών πιστεύουν ότι οι τιμές θα εξελιχθούν σύμφωνα με τις τιμές που ισχύουν στο χρόνο κατάρτισης του πρότυπου κοστολογίου, αντιθέτω ς οι δυναμικοί βιομήχανοι έχουν μεγαλύτερη ροπή για προβλέψεις. Επίσης, και η διαίσθηση του βιομήχανου αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει την πρόγνωση των τιμών. Οι απόψεις που θα ισχύουν στην πρόγνωση των τιμών εξαρτώνται επίσης από: 1 ) Το είδος της επιχείρησης. Σε βιομηχανίες με πρώτες ύλες γεωργικά προϊόντα, οι προβλέψεις για την μελλοντική εσοδειά αποτελούν βασικό παράγοντα. Σε βιομηχανία με πρώτες ύλες μεταλλεύματα (σίδηροςχάλυβας) η εκτίμηση της διεθνούς κατάστασης αποτελεί στοιχείο ιδιαίτερης εκτίμησης. 2 ) Τον τρόπο διενέργειας της αγοράς Διαφορετικά ενεργούν οι επ ιχειρήσεις που έχουν δίκτυο αντιπροσώπου αγοράς στους τύπους παραγωγής, από άλλες

21 που αγοράζουν πρώτες ύλες από το εμπόριο και με ευκολίες πληρωμής. Τα διοικητικά στελέχη ετοιμάζουν χω ριστά πρότυπα για την τιμή και την ποσότητα των εισροών. Τα πρότυπα των άμεσων υλικών και τιμής αντανακλούν στο τελικό κόστος των υλικών, μετά από τυχόν εκπτώσεις. Τα φυσικά πρότυπα των άμεσων υλικών αντανακλούν το ποσό του συγκεκριμένου υλικού που απαιτείται για κάθε τελική μονάδα προϊόντος, λαμβάνοντας υπόψη αναπόφευκτες απώλειες και άλλες φυσιολογικές ελλείψ εις. Πρότυπο κόστος (ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ).

22 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΚΛΙΣΕΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ (άυεσων υλικών) Η διαφορά μεταξύ πρότυττου κόστους και ττραγματικού κόστους ονομάζεται απόκλιση. Η συνολική αυτή απόκλιση μπορεί να οφείλεται στις χρησιμοποιούμενες πρότυπες ποσότητες ή στις χρησιμοποιούμενες πρότυπες τιμές. Έτσι έχουμε δύο κατηγορίες αποκλίσεων άμεσων υλικών: 1) Την απόκλιση τιμών πρώτων υλών και 2) Την απόκλιση ποσότητας πρώτων υλών ή αποτελεσματικότητας πρώτων υλών. Το σύνολο των δύο αποκλίσεων μας δίνει τη Συνολική Απόκλιση. Συνολική απόκλιση πρώτων υλών είναι η διαφορά ανάμεσα στο κόστος των συντελεστών της παραγωγής στις πραγματικές τους τιμές και στο κόστος των προϊόντων που έχουν παραχθεί με τις πρότυπες τιμές (υποθέτουμε ότι το Κόστος συντελεστών παραγωγής = κόστος προϊόντων που έχουν παραχθεί). Η απόκλιση αυτή θα είναι δυσμενής, όταν το πρώτο ποσό θα είναι μεγαλύτερο από το δεύτερο. Αν δηλαδή το πραγματικό κόστος > πρότυπου κόστους, τότε η απόκλιση αυτή θα είναι δυσμενής, αν όμως το πραγματικό κόστος < πρότυπο κόστος, τότε η απόκλιση θα είναι ευμενής. Η συνολική απόκλιση επίσης εκφράζεται ως εξής: Συνολική απόκλιση = απ οκλίσεις ποσοτήτων+ αποκλίσεις τιμών Συνολική απόκλιση = (πραγματική ποσότητα χ πραγματική τιμή) - (πρότυπη ποσότητα χ πρότυπη τιμή). Απόκλιση τιυών πρώτων υλών είναι η διαφορά μεταξύ συντελεστών στις πραγματικές τιμές και συντελεστών στις

23 πρότυπες τιμές, δηλαδήη διαφορά μεταξύ πραγματικού κόστους και πρότυπου κόστους. Επίσης ορίζεται σαν η διαφορά τιμής υλικών κατά μονάδα (μεταξύ πρότυπης και πραγματικής τιμής) X τους πραγματικούς συντελεστές που χρησιμοποιήθηκαν στην παραγωγή. Η απόκλιση είναι δυσμενής όταν η πραγματική τιμή είναι μεγαλύτερη από την πρότυπη τιμή. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η απόκλιση τιμών οφείλεται σε εξω τερικούς παράγοντες και για το λόγο αυτό η διοίκηση έχει μικρή επίδραση και έλεγχο πάνω στις μεταβολές αυτές. Απόκλιση ποσοτήτων πρώτων υλών γενικώς είναι η διαφορά μεταξύ πραγματικών ποσοτήτων πρώτων υλών σε πρότυπες τιμές και ποσοτήτων πρώτων υλών που έπρεπε να χρησιμοποιηθούν σε πρότυπες τιμές. Αυτό αλλιώς μπορεί να εμφανιστεί ως εξής; Η διαφορά μεταξύ των πραγματικών ποσοτήτων πρώτων υλών και ποσοτήτων πρώτων υλών που έπρεπε να χρησιμοποιηθούν X πρότυπες τιμές. Η απόκλιση είναι δυσμενής όταν οι πραγματικές ποσότητες είναι μεγαλύτερες από τις πρότυπες. Χρησιμοποιώντας τα παρακάτω σύμβολα, οι ορισμοί που προαναφέρθηκαν μπορούν να αποδοθούν με μορφή εξισώσεων, ως εξής: Έστω ότι: AT = πραγματική τιμή ΒΤ = πρότυπη τιμή ΑΠ = πραγματική ποσότητα ΒΠ = πρότυπη ποσότητα τότε:

24 Απόκλιση τιμών πρώτων υλών = (AT - ΒΤ) ΑΠ Απόκλιση ποσοτήτων πρώτων υλών = (ΑΠ - ΒΠ) ΒΤ και Συνολική απόκλιση = (ΑΠ) (AT) - (ΒΠ) (ΒΤ) Παράδεινυα Ας υποθέσουμε ότι μας δίνονται τα παρακάτω στοιχεία; Πρότυπο κατά μονάδα κόστος υλικών 16 δρχ. Αγοράστηκαν μονάδες στην τιμή των 16,40 δρχ. κατά μονάδα. Χρησιμοποιήθηκαν στην παραγωγή μονάδες. Πρότυπη ποσότητα μονάδες. Να προσδιοριστούν οι αποκλίσεις τιμών και ποσοτήτων των πρώτων υλών καθώς επίσης και η συνολική απόκλιση. 1) Απόκλιση τιμών πρώτων υλών = (16,40-16,00) X = Η απόκλιση είναι δυσμενής. 2) Απόκλιση ποσοτήτων πρώτων υλών = ( ) X 16 = Η απόκλιση είναι δυσμενής. 3) Συνολική απόκλιση πρώτων υλών = (9.000 X 16,40) - (8.500 X 16) = Η απόκλιση είναι δυσμενής. ' Θεωρία και Λογιστική κόστους (ΤΣΑΚ ΛΑ ΓΚ Α Ν Ο Σ).

25 ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ ΑΜΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ανάλογα με τον τρόπο που καταβάλλεται η αμοιβή έχουμε τις πιο κάτω διακρίσεις; 1) αμοιβή κατά τεμάχιο 2) αμοιβή κατά ημερομίσθιο ή ωρομίσθιο 3) αμοιβή κατά ημερομίσθιο ή ωρομίσθιο σε συνδυασμό με διάφορα δώρα. Στην πρώτη περίπτωση, η πρότυπη τιμή θα είναι η συμφωνηθείσα κατά τεμάχιο. Στην δεύτερη περίπτωση, το πρότυπο ημερομίσθιο εξάγεται σαν μέσος όρος των καταβαλλόμενων ημερομισθίων. ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΟΔΟΧΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΗΜΕΡΟΜΙΣΘΙΩΝ Πολλές εταιρίες συνήθως προσδιορίζουν ένα μοναδικό πρότυπο ημερομίσθιο ή ωρομίσθιο, ως δείκτη άμεσης εργασίας για όλους τους εργαζόμενους ενός τμήματος, ακόμη και αν τα πραγματικά ημερομίσθια π οικίλουν μεταξύ των εργαζομένων λόγω αρχαιότητας, βαθμού ή άλλων λόγων. Αυτή η λύση απλοποιεί την εφαρμογή του πρότυπου κόστους. Όποια και να είναι όμως η απλοποίηση θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο καθορισμός προτύπου άμεσης εργασίας, όπως και προτύπων άμεσων υλικών, διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: α) στον καθορισμό ποσοτικώ ν προτύπων άμεσης εργασίας και β) στον καθορισμό πρότυπης αμοιβής (τιμής) άμεσης εργασίας. Γενικά, ο καθορισμός προτύπου εργασίας παρουσιάζει πολλές δυσκολίες, επειδή ο ανθρώπινος παράγοντας δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθεί και να προβλεφθεί

26 με ακρίβεια. Ο άνθρωπος δεν συμπεριφέρεται πάντοτε και σ όλες τις περιπτώ σεις ομοιόμορφα; Δεν εργάζεται πάντα με τον ίδιο ζήλο και σύστημα και η απόδοση και η παραγω γικότητά του είναι δυνατόν να ποικίλει και εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες. Παρ όλα αυτά όμως και παρά τις δυσκολίες που παρουσιάζει ο ανθρώπινος παράγοντας (και τις αβεβαιότητες της ανθρώπινης συμπεριφοράς) γίνονται σοβαρές προσπάθειες να καθοριστούν ποσοτικά πρότυπα εργασίας, ο χρόνος δηλαδή που χρειάζεται ένας εργάτης, καθορισμένης ειδικεύσεω ς και πείρας, με τη χρησιμοποίηση ορισμένου τεχνικού εξοπλισμού, για να τελειοποιήσει ένα συγκεκριμένο προϊόν. Το σύνολο δε των ωρών, που θα πρέπει να απαιτηθούν για να παραχθεί μια μονάδα ενός συγκεκριμένου προϊόντος, ονομάζεται πρότυπο αποδόσεως άμεσης εργασίας. Ο καθορισμός του προτύπου αυτού εξαρτάται από στοιχεία και πείρα του παρελθόντος, από μελέτες χρόνου-κινήσεως, από παρακολούθηση, παρατήρηση, πειράματα κ.λ.π. Οι εργάτες θα πρέπει συνεχώς να εφοδιάζονται με τις απαραίτητες ποσότητες πρώτων υλών, να γίνεται η σχετική επίβλεψη, να παρέχονται συνεχώς οδηγίες και να χρησιμοποιούνται τα απαραίτητα εργαλεία και μηχανήματα, ώστε να μην υπάρχουν απώλειες και καθυστερήσεις (νεκρός χρόνος), κατά τη διάρκεια της παραγω γικής διαδικασίας και σε όλα τα στάδιά της. Θα πρέπει όμως να προβλέπονται και ορισμένα περιθώρια χρόνου για ξεκούραση, διαλλείματα και πολλές φορές μετακινήσεις εργατών στο χώρο της παραγωγής.

27 όπως επίσης και καθυστερήσεις από ακατάλληλες πρώτες ύλες, συντήρηση εξοπλισμού κλπ. Το δελτίο (κατάσταση) πρότυπου κόστους περιλαμβάνει με ακρίβεια τις κατηγορίες εργατών που θα χρησιμοποιηθούν, τις ειδικότητες τους και τον αριθμό των ωρών που απαιτούνται για να παραχθεί ένα προϊόν. Ο καθορισμός της πρότυπης τιμής, της πρότυπης αμοιβής της εργασίας, επίσης παρουσιάζει πιολλές δυσκολίες και εξαρτάται από πολλούς και κυρίως εξω τερικούς παράγοντες. Λέγοντας πρότυπη τιμή εργασίας εννοούμε το ωρομίσθιο ή ημερομίσθιο το οποίο θα πρέπει να καταβάλλεται στους εργάτες ανάλογα με την απόδοση και την παραγω γικότητά τους. Για το σκοπό αυτό γίνεται ανάλυση και εκτίμηση της εργασίας κατά τρόπο αντικειμενικό και κατόπιν βαθμολόγηση και κατάταξη σε ορισμένη κλίμακα, ώστε να καθοριστεί η πρότυπη αμοιβή. Σημαντική επίδραση εξασκούν τα εργατικά συνδικάτα, όπου με τις συλλογικές συμβάσεις καθορίζουν κατώτερα όρια ημερομισθίων, αμοιβών υπηρεσιών, αμοιβών νυχτερινής εργασίας, εορτών κ.λπ. Όλα αυτά πρέπει να ληφθούν υπόψη για τον καθορισμό της πρότυπης αμοιβής της εργασίας και επί πλέον προβλέψεις για μελλοντικές αυξήσεις, μεταβολές του τιμαρίθμου, των εργατικώ ν νόμων και τις εργατικής πολιτικής της χώρας". Πρότυπο κόστος (ΠΑ Π Α ΔΗΜ ΗΤΡ ΙΟ Υ).

28 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΚΛΙΣΕΩΝ ΑΜΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Όπως και στην περίπτωση των άμεσων υλικών θα διακρίνουμε τρεις αποκλίσεις άμεσης εργασίας α) την απόκλιση αμοιβής άμεσης εργασίας, β) την απόκλιση αποδόσεως (ή ποσότητα) άμεσης εργασίας και γ) την συνολική απόκλιση άμεσης εργασίας. α) Η απόκλιση αμοιβής άμεσης εργασίας, είναι η διαφορά ανάμεσα στην πρότυπη αμοιβή και στην πραγματική αμοιβή της εργασίας. Η απόκλιση αυτή καθορίζεται από εξω τερικές πιέσεις και παράγοντες και υπάρχει σχετικά ανεπαίσθητος έλεγχος από μέρους της διοικήσεω ς της επιχειρήσεως. Η απόκλιση είναι δυσμενής, όταν η πραγματική αμοιβή είναι μεγαλύτερη από την πρότυπη αμοιβή. β) Η απόκλιση αποδόσεως άμεσης εργασίας, είναι η διαφορά ανάμεσα στον αριθμό των επιτρεπόμενων πρότυπων ωρών και των πραγματικώ ν ωρών που υπολογίζονται με τις πρότυπες αμοιβές της εργασίας. Η απόκλιση αποδόσεως είναι δυσμενής όταν ο αριθμός των πραγματικών ωρών είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των πρότυπων ωρών. γ) Συνολική απόκλιση εργασίας είναι το αλγεβρικό άθροισμα της αποκλίσεως της αμοιβής της άμεσης εργασίας και της αποκλίσεως της αποδόσεω ς της άμεσης εργασίας, ή η διαφορά ανάμεσα στο πραγματικό και στο πρότυπο κόστος εργασίας. Η απόκλιση είναι δυσμενής εάν το πραγματικό κόστος εργασίας είναι μεγαλύτερο από το πρότυπο κόστος εργασίας.

29 Χρησιμοποιώντας τα σύμβολα: AR = πραγματική αμοιβή (τιμή, ωρομίσθιο) SR = πρότυπη αμοιβή (ωρομίσθιο) ΑΗ = πραγματικές ώρες SH = πρότυπες ώρες Οι παραπάνω ορισμοί μπορούν να δοθούν ως εξής, με την μορφή εξισώσεων; α) Απόκλιση αμοιβής εργασίας = (AR-SR) ΑΗ β) Απόκλιση αποδόσεως άμεσης εργασίας = (AH-SH) SR γ) Συνολική απόκλιση άμεσης εργασίας = (ΑΗ) (AP)-(SH) (SR) Οι αποκλίσεις αμοιβής εργασίας προέρχονται από αλλαγές των συλλογικών συμβάσεων και είναι αναπόφευκτες εκτός αν αλλάξουμε τα πρότυπα αμοιβών. Είναι δυνατό όμως η απόκλιση να προέρχεται από χρησιμοποίηση εργατών με διαφορετικές αμοιβές από τις πρότυπες λόγω έλλειψης ειδικευμένου προσωπικού ή για άλλους λόγους. Ανακεφαλαιώνουυε παρακάτω to uc λόνουο στους οποίους Οφείλονται οι αποκλίσεκ των άυεσων υλικών και τηο άυεσηο εονασίαο α) Αποκλίσεις κατά την ανάλωση των πρώτων υλών; - Κακή ποιότητα της πρώτης ύλης ή ποιότητα διαφορετική από την προβλεπόμενη. - Υπερβολικές φθορές που οφείλονται σε ελαττω ματικά μηχανήματα ή ανειδίκευτους εργάτες. - Απώλειες ή καταστροφή υλών εξ αιτίας κακής συντηρήσεως και διαχειρίσεως.

30 - Μη ορθή ή μη κανονική ανάμιξη των πρώτων υλών. β) Αποκλίσεις στις τιμές των πρώτων υλών; - Μη έγκαιρη εκμετάλλευση από μέρους της επιχειρήσεω ς των ποσοτικών και ταμειακών εκπτώσεων. - Συνεχείς πληθωριστικές τάσης και πιέσεις στην οικονομία. - Αύξηση κόστους πρώτων υλών λόγω ανεπάρκειας των αποθεμάτων ή λόγω δυσκολιών στην μεταφορά και την αποθήκευσή τους. Αύξηση τιμών πρώτων υλών λόγω μονοπωλιακών καταστάσεων ή και διεθνών πιέσεων. γ) Αποκλίσεις στην απόδοση εργασίας: - Ανεπαρκής επίβλεψη και καθοδήγηση και ελλιπής έλεγχος των εργατών. - Καθυστέρηση στην παροχή πρώτων υλών και σταμάτημα μηχανών εξ αιτίας κακής συντηρήσεως. - Έλλειψη κινήτρων αποδόσεως και αυξήσεως της παραγω γικότητας (πρόσθετες αμοιβές και επιβαρύνσεις, συνθήκες εργασίας, κοινωνικές ασφαλίσεις κλπ). - Μη χρησιμοποίηση των απαραίτητω ν εργαλείων και του κατάλληλου μηχανικού εξοπλισμού. - Χαμηλό ηθικό των εργαζομένων που οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. δ) Αποκλίσεις στην αμοιβή εργασίας. - Απρόβλεπτη αλλαγή συλλογικών συμβάσεων και αυξήσεις ωρομισθίων. - Υπερβολική αύξηση του τιμαρίθμου.

31 - Μη χρησιμοποίηση ειδικευμένων εργατών στις κατάλληλες εργασίες. - Χρησιμοποίηση εργατών με διαφορετικό ωρομίσθιο από το προβλεπόμενο σε μια συγκεκριμένη εργασία. - Χρησιμοποίηση μεγαλύτερου αριθμού εργατών από εκείνον που προβλέπεταγ. ' Λογιστική κόστους (Β Ε Ν ΙΕΡΗ Σ)

32 Γ.Β.Ε. - ΣΤΑΘΕΡΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΛΗΤΑ Από πλευράς κοστολόγησης είναι απαραίτητο να προσδιοριστεί: α) Ποιες και πόσες δαπάνες στα Γ.Β.Ε. είναι σταθερές. β) Ποιες είναι οι μεταβλητές δαπάνες και πως διαμορφώνονται στους διάφορους βαθμούς απασχόλησης. Στην επιχείρηση, η παραγωγή συνήθως εναρμονίζεται με τις πωλήσεις. Αν δεχτούμε ότι οι πωλήσεις βρίσκονται στο μηδέν, η επιχείρηση αντιμετω πίζει την προσωρινή διακοπή της παραγωγής, είναι όμως υποχρεωμένη: α) Να εξακολουθεί να πραγματοποιεί ορισμένες δαπάνες κεφαλαιακού περιεχομένου που απορρέουν όχι από τη δράση αλλά από την ύπαρξη της επιχείρησης. Τέτοιες δαπάνες είναι: 1) Οι τόκοι υφισταμένων δανείων. 2) Αποσβέσεις (χρονικές, οικονομικές απαξίωσης) 3) Ασφάλιστρα (μηχ/των, κτιρίων κλπ) 4) Δημοτικά τέλη. β) Να εξακολουθεί να διατηρεί την οργάνωση της επιχείρησης σε σημείο ώστε να είναι ικανή να ξαναρχίσει την παραγωγική της δραστηριότητα σε πρώτη ευκαιρία. Επομένως θα χρειαστεί να δαπανά για: 30

33 1) Δαπάνες τεχνικού, διοικητικού προσωπικού 2) Γενικά έξοδα διοίκησης 3) Έξοδα συντήρησης των εγκαταστάσεων. Από τα αναφερόμενα συμπεραίνεται ότι σε δεδομένο βαθμό απασχόλησης τα Γ.Β.Ε. περιλαμβάνουν: 1) Ένα ποσό δαπανών που προκαλείται από την ύπαρξη της επιχείρησης (σταθερό). 2) Ένα ποσό δαπανών (το υπόλοιπο) που προκαλείται από την παραγωγική δραστηριότητα της επιχείρησης (μεταβλητό)*. Θεωρία κόστους (Γ. ΠΑΓΓΕΙΟ Σ)

34 ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ Γ.Β.Ε. Για την κατάρτιση του προϋπολογισμού των Γ.Β.Ε. ακολουθούνται οι αρχές που εφαρμόζονται για κάθε προϋπολογισμό, με απαραίτητη προϋπόθεση τον καθορισμό του βαθμού απασχόλησης καθόσον επηρεάζει την επιβάρυνση του κόστους του προϊόντος με Γ.Β.Ε. Σαν κύρια στοιχεία χρησιμεύουν τα δεδομένα του παρελθόντος, τα οποία έχουν υποστεί κριτική ανάλυση και τα οποία προσαρμόζονται με τις συνθήκες της περιόδου στην οποία αναφέρεται ο προϋπολογισμός. Τα Γ.Β.Ε., όπως προαναφέραμε, π ερικλείουν σταθερές δαπάνες για ορισμένη χρονική περίοδο και για ορισμένο όγκο παραγωγής καί μεταβλητές δαπάνες που εξαρτώνται από τον όγκο της παραγωγικής δραστηριότητας. Επίσης, κάποιες από αυτές τις δαπάνες μπορεί να είναι μεικτές, δηλαδή να περιλαμβάνουν σταθερό και μεταβλητό κόστος π.χ. η δαπάνη της εποπτείας. Για τον καθορισμό του πρότυπου συντελεστή Γ.Β.Ε. είναι απαραίτητο να αναλύεται ο συντελεστής σε σταθερό και μεταβλητό μέρος. Ο καθορισμός του μεταβλητού συντελεστή γίνεται με τη χρησιμοποίηση κάποιας από τις τρεις μεθόδους; α) Τη μέθοδο των σταθερών προϋπολογισμών. Με αυτή λαμβάνουμε υπόψη ένα ορισμένο όγκο παραγωγής που παραμένει σταθερός. β) Με τη μέθοδο των προϋπολογισμών κατά στήλες. Εδώ καταρτίζεται ένας προϋπολογισμός για διάφορους βαθμούς απασχόλησης.

35 γ) Με τη μέθοδο του ελαστικού προϋπολογισμού. Εδώ υπάρχει μεγάλη ελαστικότητα προσαρμογής του προϋπολογισμού στις πραγματικές συνθήκες. Για την ανάλυση των Γ.Β.Ε. σε σταθερό και μεταβλητό μέρος χρησιμοποιείται ή η μέθοδος της απλής γραμμικής παλινδρόμησης ή η μέθοδος του κατώτερου και ανώτερου σημείου'. ' Θεωρία κόστους (Γ. Π ΑΓΓΕΙΟΣ)

36 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ Γ.Β.Ε. Ο καθορισμός του προτύπου συντελεστή των Γ.Β.Ε. γίνεται αφού θεωρήσουμε διάφορα επίπεδα παραγωγής ή διάφορους βαθμούς απασχολήσεως, που είναι γνωστοί σαν «ελαστικοί προϋπολογισμοί» αντί να λάβουμε υπόψη μας μόνο έναν ορισμένο όγκο παραγωγής. Το κόστος παραγωγής υποδιαιρείται σε σταθερό (μέσα σε ορισμένα όρια παραγωγής) και μεταβλητό κόστος, το οποίο με τη σχετική εξίσωση συνολικού κόστους μπορεί να προσδιοριστεί ως εξής: Συνολικό κόστος = Σταθερό κόστος + (μεταβλητό κόστος ανά μονάδα) (αριθμό μονάδων) Οι βάσεις που συνήθως χρησιμοποιούνται για την κατανομή των πρότυπων Γ.Β.Ε. στα προϊόντα που παράγονται είναι οι ίδιες που χρησιμοποιούνται και για την κατανομή των πραγματικών Γ.Β.Ε. και είναι οι παρακάτω: α) Πρότυπες ώρες άμεσης εργασίας β) Πρότυπες ώρες εργασίας μηχανών γ) Πρότυπη ποσότητα και τιμή άμεσων υλικών που χρησιμοποιήθηκαν. δ) Τετραγωνικά μέτρα, KWH (κιλοβατώ ρες), αριθμός εργαζομένων, συνολικές πρότυπες ώρες εργασίας κ.λ.π. Η εκλογή και χρησιμοποίση μιας από τις παραπάνω βάσεις εξαρτάται από τους ακόλουθους λόγους: α. Η βάση που θα χρησιμοποιηθεί θα πρέπει να αποτελεί κατά κάποιο τρόπο την αιτία των μεταβολών στο πραγματικό ποσό των Γ.Β.Ε. το οποίο πρόκειται να κατανεμηθεί στα

37 διάφορα τταραγόμενα προϊόντα θα πρέπει να υπάρχει δηλαδή η σχέση αιτίας και αιτιατού ανάμεσα στα Γ.Β.Ε. και στη βάση που χρησιμοποιούμαι. β. Η βάση που χρησιμοποιείται θα πρέπει να μπορεί να ελεγχθεί από τη διοίκηση. γ. Η βάση δεν θα πρέπει να επηρεάζεται από μεταβολές σε άλλους παράγοντες εκτός από τον όγκο της παραγω γικής δραστηριότητας και το βαθμό απασχολήσεως της δυναμικότητας της επιχείρησης. δ. Η χρησιμοποίηση της βάσεως αυτής θα πρέπει να είναι εύκολη και απλή, ώστε το κόστος της χρησιμοποιήσεως της να μην υπερβαίνει την αξία και την ωφέλεια που θα προκύψει από τις νέες πληροφορίες. Η πρότυπη ποσότητα των μεταβλητών Γ.Β.Ε. είναι έννοια περίπου ανάλογη με την πρότυπη ποσότητα άμεσης εργασίας αν και τα πρότυπα των Γ.Β.Ε. παρουσιάζουν περισσότερες δυσκολίες τόσο στη θεωρία όσο και στην εφαρμογή τους. Τα Γ.Β.Ε. είναι ένα άθροισμα από πολλά και ανομοιόμορφα έξοδα που επιβαρύνουν έμμεσα το κόστος των προϊόντων που παράγονται. Τα Γ.Β.Ε. συμπεριφέρονται διαφορετικά από τις άμεσες πρώτες ύλες και τα άμεσα εργατικά γιατί 1) καθορίζονται και μεταβάλλονται κάτω από την επίδραση ανομοιογενών παραγόντων, όπως είναι ο όγκος παραγωγής, οι ώρες λειτουργίας μηχανών, ώρες άμεσης εργασίας κλπ. 2) παρουσιάζονται και δημιουργούνται σε όλα τα κέντρα κόστους πράγμα που κάνει πολύ δύσκολο τον ορθό καταλογισμό και των αντικειμενικό επιμερισμό τους στα παραγόμενα προϊόντα. Το

38 κόστος των Γ.Β.Ε. δεν αποτελείται από το γινόμενο μιας συγκεκριμένης ποσότητας επί μια άλλη συγκεκριμένη τιμή, όπως συμβαίνει με τις άμεσες ώρες εργασίας, αλλά αποτελείται από το άθροισμα πολλών γινομένων πολλών ανομοιογενών ποσοτήτων επί τις αντίστοιχες τιμές τους. Επομένως ο υπολογισμός του πρότυπου κόστους των Γ.Β.Ε. παρουσιάζει πολλές δυσκολίες και διαφορές από τη συνηθισμένη έννοια του πρότυπου κόστους των άμεσων υλικών και της άμεσης εργασίας. Τα πρότυπα Γ.Β.Ε. προϋπολογίζονται εκ των προτέρων και μόνο με τη βοήθεια των προϋπολογισμών αυτών είναι δυνατόν να ελεγχθούν και να χρησιμοποιηθούν παραπέρα. Οι προϋπολογισμοί γίνονται κατά διεύθυνση, θέση κόστους κ.λπ., ώστε να υπάρχουν πάντοτε υπεύθυνοι για τους προϋπολογισμούς αυτούς και για τις αποκλίσεις που προκύπτουν αργότερα από την σύγκριση με τα πραγματικά δεδομένα της παραγωγής. Η πρότυπη τιμή των μεταβλητών Γ.Β.Ε. μοιάζει επίσης με την πρότυπη τιμή (αμοιβή) της άμεσης εργασίας, αν και η πρότυπη τιμή των Γ.Β.Ε. είναι μια σύνθετη τιμή, που συνήθως είναι ο σταθμικός μέσος όρος πολλών τιμών διαφόρων τύπων εξόδων που απαιτούνται για να παραχθεί μια μονάδα προϊόντος κάτω από συνθήκες αποδοτικής και αποτελεσματικής λειτουργίας της επιχείρησης. Ο καθορισμός των προτύπων των μεταβλητών Γ.Β.Ε. θα πρέπει να αντανακλά τις πρότυπες ποσότητες καθώς επίσης και τις πρότυπες τιμές των διάφορων ανομοιογενών

39 παραγόντων, όπως τονίστηκε και παραπανω, οι οποίοι συνθέτουν τα Γ.Β.Ε. Κατά την κοστολόγηση του προϊόντος σύμφωνα με το πρότυπο κόστος θα πρέπει να προκαθορίσουμε τον πρότυπο συντελεστή επιβαρύνσεως χρησιμοποιώ ντας τον παρακάτω τύπο; Πρότυπος συντελεστής επιβαρύσνεως Πρότυπο κόστος Γ.Β.Ε. (σύνολο: πρότυπη ποσότητα χ πρ. πμή Πρότυπη παραγωγή (π.χ. πρότυπες ώρες άμεσης εργασίας) Η τεχνική του επιμερισμού και καταλογισμού των Γ.Β.Ε., κατά το σύστημα της πρότυπης κοστολογήσεως, δεν διαφέρει από την τεχνική του καταμερισμού των Γ.Β.Ε. με το σύστημα της ιστορικής κοστολογήσεως. Τα Γ.Β.Ε. διαχωρίζονται σε α) μεταβλητά Γ.Β.Ε και β) σταθερά Γ.Β.Ε. Πρότυπο κόστος (ΠΑ Π Α ΔΗΜ ΗΤΡΙΟΥ)

40 I ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΚΛΙΣΕΩΝ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ Γ.Β.Ε. Η συνολική απόκλιση των μεταβλητών Γ.Β.Ε. η οποία λέγεται επίσης και απόκλιση προϋπολογισμού μεταβλητών Γ.Β.Ε. χω ρίζεται σε δύο κατηγορίες: α) στην απόκλιση τιμών μεταβλητών Γ.Β.Ε. και β) στην απόκλιση αποτελεσματικότητας μεταβλητών Γ.Β.Ε. Θα ορίσουμε τις δύο κατηγορίεςι αποκλίσεως χρησιμοποιώντας τα παρακάτω σύμβολα: ΔΡ = Διαφορά τιμών ή συντελεστών (πραγματική-πρότυπη) ΔΟ = Διαφορά ποσοτήτων (πραγματική-πρότυπη) ΑΡ = AR = Πραγματική τιμή AQ = ΑΗ = Πραγματική ποσότητα SP = SR = Πρότυπη τιμή SQ = SH = Πρότυπη ποσότητα 1) Απόκλιση τιμών μεταβλητών ΓΒΕ = ΔΡ AQ = (AP-SP) AQ = = ΑΡ AQ - SP AQ ή = = AR ΑΗ - SR ΑΗ 2) Απόκλιση αποτ/τας μεταβλητών ΓΒΕ = ΔΟ SP = (AQ-SQ) SP = = AQ S P - SQ SP ή = ΑΗ SR - SH SR. Οι παραπάνω δύο αποκλίσεις μπορούν επίσης να οριστούν ως εξής: 1) Απόκλιση τιμών μεταβλητών ΓΒΕ = Πραγματικά ΓΒΕ - (πρότυπο συν/στή επιβ/σης) (πραγματικές ώρες) 2) Απόκλιση αποτελ/τας μεταβλ. ΓΒΕ = (Π ραγματικές ώρες ) (πρότυπο συντελεστή επιβάρυνσης) - πρότυπα Γ.Β.Ε.

41 Παοάδεινυα' Έστω ότι μας δινόταν τα παρακάτω στοιχεία: Πρότυπα Γ.Β.Ε. = δρχ. + 0,30 δρχ. χ (ώρες άμεσης εργασίας = ΩΑΕ Προγραμματισμένος όγκος παραγωγής (δυναμικότητα) = ώρες Αμ. Εργ. Συντελεστής επιβαρύνσεως για τον προγραμματισμένο όγκο παραγωγής δρχ. - 0,30 δρχ ΩΑΕ (ΩΑΕ) = 0,12 δρχ. σταθερό + 0,30 δρχ. μεταβλητό = 0,50 δρχ. κατά ΩΑΕ Πραγματικό Γ.Β.Ε. = δρχ. σταθερά, δρχ. μεταβλητά Πραγματικός όγκος παραγωγής ΩΑΕ Πρότυπες ώρες για πραγματική παραγωγή ΩΑΕ. Θεωρία και Λογιστική κόστους (ΤΣΑΚΛΑΓΚΑΝΟΣ)

42 ΣΤΑΘΕΡΑ Γ.Β.Ε. - ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ Τα σταθερά έξοδα, όπως έχει επανειλημμένα τονιστεί, δεν μεταβάλλονται με τις αυξομειώσεις του αριθμού των παραγόμενων προϊόντων για ορισμένη χρονική περίοδο και για δεδομένο «κλιμάκιο παραγωγής», αλλά μεταβάλλονται όταν αλλάζει η παραγωγική δυναμικότητα της επιχείρησης. Σαν παράδειγμα σταθερών εξόδων μπορούν να αναφερθούν τα ενοίκια των κτιρίων του εργοστασίου, τα ασφάλιστρα, οι αποσβέσεις, οι μισθοί διευθύνσεως του εργοστασίου, ο φωτισμός του εργοστασίου και των κοινοχρήστων χώρων, η επίβλεψη παραγωγής μέχρι ορισμένες μονάδες κλπ. Αν η δυναμικότητα της επιχείρησης αλλάζει, τότε θα αλλάξουν και τα σταθερά αυτά έξοδα. Όταν τα σταθερά έξοδα αλλάξουν είναι αυτονόητο ότι αλλάζουν και τα κατά μονάδα σταθερά έξοδα. Σε υψηλούς βαθμούς απασχολήσεως τα κατά μονάδα σταθερά έξοδα μειώνονται. Η δυναμικότητα επομένως της επιχειρήσεως, η οποία καθορίζεται εκ των προτέρων για ορισμένη χρονική περίοδο, αποτελεί τη βάση για τον καθορισμό των προτύπων των σταθερών Γ.Β.Ε. κατά μονάδα παραγόμενων προϊόντων. Τα σταθερά Γ.Β.Ε. κατά μονάδα προϊόντος καθορίζονται ως εξής: πρώτα καθορίζουμε τον πρότυπο συντελεστή επιβαρύνσεως των σταθερών Γ.Β.Ε. κατά μονάδα, καθώς και τη σχέση (το λόγο) ανάμεσα στα προβλεπόμενα σταθερά Γ.Β.Ε. σε προκαθορισμένο επίπεδο παραγωγής με τον προκαθορισμένο αριθμό μονάδων απασχολήσεως που είναι εκφρασμένος σε ώρες άμεσης εργασίας, ώρες απασχολήσεως μηχανών κ.λπ.

43 Χρησιμοποιώντας κατόπιν τον πρότυπο συντελεστή επιβαρύνσεως των σταθερών Γ.Β.Ε. κατά μονάδα, τον πολλαπλασιάζουμε με την πρότυπη ποσότητα κατά μονάδα παραγωγής για να προσδιορίσουμε έτσι τα σταθερά Γ.Β.Ε. κατά μονάδα παραγωγής. Η έννοια της παραγωγικής δυναμικότητας ή του προκαθορισμένου επιπέδου παραγωγής, παρουσιάζει πολλές δυσκολίες καθορισμού και εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες. Έτσι χρησιμοποιούμαι διάφορες έννοιες όπως α) Θεωρητική δυναμικότητα, β) Πραγματική δυναμικότητα. Σαν πρότυπος συντελεστής επιβαρύνσεως για τα σταθερά Γ.Β.Ε. χρησιμοποιείται συνήθως εκείνος που αντιστοιχεί στον κανονικό βαθμό απασχολήσεων. Ο κανονικός βαθμός απασχολήσεως είναι η περίπτωση λειτουργίας της επιχειρήσεως στο επίπεδο εκείνο, στο οποίο συνδυάζονται η δυνατότητα του παραγωγικού δυναμικού της επιχειρήσεω ς καθώς επίσης οι δυνατότητες πωλήσεως του προϊόντος μας στην αγορά για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από το έτος. Στον Κανονικό βαθμό απασχολήσεως θεωρούμε ότι: α) Το μεγαλύτερο μέρος των σταθερών Γ.Β.Ε. αντιστοιχεί σε αυτό το επίπεδο παραγωγής. β) Μακροχρόνια δεν προκαλούνται διαφοροποιήσεις στο ανά μονάδα κόστος του προϊόντος. γ) Οι αποκλίσεις που προέρχονται από τη μη λειτουργία της επιχειρήσεως στον κανονικό βαθμό απασχολήσεως (αδράνεια εξοπλισμού) φανερώνουν ότι δεν έγινε πλήρη εκμετάλλευση των δυνατοτήτων του παραγωγικού δυναμικού της επιχείρησης.

44 YTToAoviaupc και ανάλυση των αποκλίσεων των σταθερών Γ.Β,Ε. Ανάλυση δύο αποκλίσεων σταθερών Γ.Β.Ε. Η συνολική απόκλιση των σταθερών Γ.Β.Ε. χω ρίζεται σε δύο βασικές κατηγορίες: α) Την απόκλιση προϋπολογισμού των σταθερών Γ.Β.Ε. και β) Την απόκλιση όγκου ή βαθμού απασχολήσεως των σταθερών Γ.Β.Ε. Η απόκλιση τιμών προϋπολογισμού (ή τιμών) των σταθερών Γ.Β.Ε. είναι η διαφορά μεταξύ του πραγματικού κόστους των σταθερών Γ.Β.Ε. και του προϋπολογισμού, ο οποίος είναι σταθερός ανεξάρτητα από τον όγκο παραγωγής. Η απόκλιση όγκου των σταθερών Γ.Β.Ε. είναι η διαφορά ανάμεσα στις πρότυπες ώρες της παραγωγής που πραγματοποιήθηκε και στις πρότυπες ώρες του κανονικού βαθμού απασχολήσεως, επί τον πρότυπο συντελεστή επιβαρύνσεως σταθερών Γ.Β.Ε. Η απόκλιση όγκου υπάρχει μόνο για τα σταθερά Γ.Β.Ε., ενώ δεν υπάρχει η απόκλιση αποτελεσματικότητας. Στην περίπτωση κατά την οποία η παραγωγή που πραγματοποιήθηκε συμπίπτει με την παραγωγή του κανονικού βαθμού απασχολήσεως, τότε δεν υπάρχει απόκλιση όγκου σταθερών Γ.Β.Ε. Αν όμως η παραγωγή αυτή είναι μικρότερη από τον κανονικό βαθμό απασχολήσεως τότε η απόκλιση όγκου σταθερών Γ.Β.Ε. είναι ευμενής, στην αντίστροφη περίπτωση είναι δυσμενής.

45 Η συνολική απόκλιση των σταθερών Γ.Β.Ε. είναι το άθροισμα της αποκλίσεως του προϋπολογισμού και της αποκλίσεως όγκου των σταθερών Γ.Β.Ε. παραγωγής. Η συνολική απόκλιση είναι ίση με τη διαφορά των πραγματικών σταθερών Γ.Β.Ε. και των Γ.Β.Ε. που πραγματοποιήθηκαν σε πρότυπες τιμές. Οι ορισμοί των αποκλίσεων με μορφή εξισώσεων μπορούν να αποδοθούν ως εξής: Συνολική απόκλιση (ώρες που χρησιμοποιήθηκαν (ώρες που χρησιμοποιήθηκαν X X = - πραγματικό συντελεστή) σταθερών Γ.Β.Ε. συντελεστή) πρότυπο Απόκλιση προϋπ/σμού (πραγματικές ώρες = X Γ.Β.Ε. ή τιμών πραγματικό συντελεστή) (πρότυπες ώρες σε κανονικό βαθμό X πρότυπο συντελεστή) Απόκλιση όγκου ή βαθμού απασχ/σης = (πρότυπες ώρες σε κανονικό (πρότυπες ώρες που αντιστοιχούν βαθμό απασχολήσεως - σε πραγματική παραγωγή) X (πρότυπο συντελεστή) Λογιστική κόστους (ΒΕ Ν ΙΕΡΗ Σ)

46 ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ α) Α π οκλίσ εκ Tiunc Υλικών Όπως έχει γενικά αναφερθεί υπεύθυνος για κάθε απόκλιση τιμής είναι συνήθως ο επικεφαλής του τμήματος προμηθειών (αγορών). Γενικά μπορούμε να πούμε ότι αυτός που πραγματοποιεί τις αγορές, έχει και την ευθύνη του ελέγχου της τιμής που καταβλήθηκε. Στον τομέα των αγορών πολλοί παράγοντες ελέγχονται για την τιμή που τελικά καταβάλλεται για τις αγορές των υλικών (πρώτων υλών, βοηθητικών υλών κ.α.), όπως ο ποιοτικός έλεγχος, ο τρόπος παράδοσης, οι εκπτώσεις λόγω ύψους αγορών κ.ά. Μέχρι του σημείου, που οι παράγοντες αυτοί μπορούν να ελεγχθούν από το ίδιο στέλεχος που πραγματοποιεί τις αγορές, τότε υπεύθυνος και για τις τυχόν αποκλίσεις είναι ο ίδιος. Απόκλιση σε κάποιο παράγοντα από αυτούς που συνεκτιμήθηκαν στον προσδιορισμό του πρότυπου κόστους, είναι δυνατόν να καταλήξει σε απόκλιση τιμής. Για παράδειγμα, η αγορά δεύτερης ποιότητας υλικών και όχι η προβλεπόμενη από το πρότυπο κοστολόγιο θα έχει σαν αποτέλεσμα μια ευνοϊκή απόκλιση τιμής, επειδή συνήθως τα κατώτερης ποιότητας υλικά στοιχίζουν λιγότερο, αλλά πιθανόν να είναι λιγότερο κατάλληλα για την παραγωγή του συγκεκριμένου προϊόντος. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις, που κάποιος άλλος

47 και όχι ο επικεφαλής των αγορών είναι υπεύθυνος για την απόκλιση τιμής. Για παράδειγμα, αν η παραγωγή δεν έχει σωστά προγραμματιστεί και χρειαστεί η αεροπορική μεταφορά κάποιων υλικών και όχι η οδική ή αν πάλι το τμήμα προμηθειών αναγκαστεί να αγοράσει υλικά σε αντιοικονομικές πσσότητες, την ευθύνη για την προκαλούμενη απόκλιση τιμής την έχει ο τομέας της παραγωγής και όχι ο υπεύθυνος του τομέα προμηθειών. Η ανάλυση ή και η διερεύνηση των αποκλίσεων δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται σαν μέσο τιμω ρίας των στελεχών. Έμφαση θα πρέπει να δίνεται στη λειτουργία του ελέγχου με την έννοια υποστήριξης της πολιτικής των στελεχών, ή βοηθώντας τους έτσι να πετύχουν τους στόχους που έχει θέση η εταιρεία. Η έμφαση κατά την αξιολόγηση των αποκλίσεων από τη διοίκηση πρέπει να είναι θετική και όχι αρνητική. Υπερβολές, επιμονή και παράταση σε ότι ήδη έχει συμβεί ιδιαίτερα προσπαθώντας να βρεθεί κάποιος για να κατηγορηθεί, μπορεί να είναι καταστρεπτική για τους στόχους της επιχείρησης. β) Αποκλίσεκ noaorntac Υλικών Η απόκλιση ποσότητας των υλικών μετά τη διαφορά μεταξύ της πρότυπης αξίας των πραγματικών αναλώσεων των υλικών και της αντίστοιχης αξίας των πρότυπων αναλώσεων για την πραγματική παραγωγή, με άλλα λόγια αναφέρεται σε αξίες αν και συνδέεται περισσότερο με τη φυσική χρησιμοποίηση των υλικών σαν τη διαφορά μεταξύ της ποσότητας των υλικών που

48 πραγματικά αναλώθηκαν στην παραγωγική διαδικασία και της ποσότητας των υλικών που θα έπρεπε να αναλωθεί σύμφωνα με τα φυσικά πρότυπα που έχουν καθοριστεί. Η απόκλιση της ποσότητας των υλικών αποκαλύπτεται καλύτερα τη στιγμή που αυτά μπαίνουν στην παραγωγική διαδικασία. Η ανάλυση των υλικών βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τον αριθμό των παραγόμενων μονάδων προϊόντων σύμφωνα με το φυσικό πρότυπο, που καθορίστηκε για κάθε παραγόμενη μονάδα προϊόντος. Αυτή η γρήγορη διαδικασία εντοπισμού των αποκλίσεων ποσότητας διευκολύνεται καλύτερα με τη χρησιμοποίηση του Απλού Σχεδίου. Η ύπαρξη αποκλίσεως ποσότητας είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων όπως χρησιμοποίηση ελαττωματικών μηχανών, κατώτερης ποιότητας υλικά, ανεπαρκής επίβλεψη κ.ά. Συνήθως, το τμήμα της παραγωγής είναι υπεύθυνο για τις αποκλίσεις ποσότητας. Όμως υπάρχουν περιπτώσεις που υπεύθυνος για δυσμενής αποκλίσεις ποσότητας είναι ο επικεφαλής του τμήματος προμηθειών. Για παράδειγμα, αναφέρεται η περίπτωση αγοράς από το τμήμα προμηθειών υλικών κατώτερης ποιότητας για την επίτευξη καλύτερης (χαμηλότερης) τιμής. Τα υλικά αυτά πιθανόν να αποδειχθούν ακατάλληλα για την παραγωγή του προϊόντος λόγω παραγωγής μεγάλου αριθμού ελαττωματικών προϊόντων. Έτσι στην περίπτωση αυτή την ευθύνη για την απόκλιση ποσότητας την έχει περισσότερο το τμήμα προμηθειών παρά το αντίστοιχο της παραγωγής.

49 γ) Αποκλίσεκ Tiunc Aueanc Eovaoiac Σε πολλές περιπτώσεις τα ημερομίσθια και οι μισθοί και κατά συνέπεια τα ωρομίσθια καθορίζονται από τις συλλογικές και κλαδικές συμβάσεις, με αποτέλεσμα οι αποκλίσεις τιμής να τείνουν να εξαφανιστούν. Οι αποκλίσεις τιμής κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τους πιθανόν να δημιουργούνται από τον τρόπο χρησιμοποίησης της εργασίας. Όπως, για παράδειγμα, η ανάθεση εκτέλεσης εργασίας σε ειδικευμένους εργάτες με υψηλό ωρομίσθιο, ενώ η συγκεκριμένη εργασία απ αιτεί εργάτες με μικρή ειδίκευση και κατά συνέπεια χαμηλό ωρομίσθιο. Ο χειρισμός αυτός έχει σαν αποτέλεσμα δυσμενή απόκλιση τιμής της άμεσης εργασίας, επειδή το πραγματικό ω ρομίσθιο θα υπερβαίνει το αντίστοιχο πρότυπο". Μια αντίθετη περίπτωση υπάρχει, όταν ανειδίκευτοι εργάτες πληρώνονται με την ώρα και όχι με το κομμάτι. Η χαμηλή παραγωγικότητα των ανειδίκευτων εργατών έχει σαν αποτέλεσμα δυσμενή απόκλιση τιμής της άμεσης εργασίας. Δυσμενής απόκλιση τιμής είναι δυνατόν να παρουσιαστεί και από υπερωριακή απασχόληση λόγω προσαυξημένου ωρομισθίου. Ποιός είναι υπεύθυνος για τον έλεγχο της απόκλισης τιμής της άμεσης εργασίας; Είναι γενικά γνωστό, ότι η απόκλιση τιμής είναι αποτέλεσμα του τρόπου χρησιμοποίησης του εργατικού δυναμικού οιασδηποτε επιχείρησης και επειδή αρμόδια για την αποτελεσματική χρησιμοποίηση του χρόνου εργασίας των εργατών είναι συνήθως οι επόπτες (εργοδηγοί), Πρότυπο κόστος (ΠΑ Π Α ΔΗΜ ΗΤΡ ΙΟ Υ).

50 οι ίδιοι κατά συνέπεια είναι και υπεύθυνοι για την διατήρηση των αποκλίσεων αυτών υπό έλεγχο. δ) Απόκλιση Anodoanc Aueanc Eovaaiac Η απόκλιση απόδοσης άμεσης εργασίας, ως γνωστόν, μετρά την παραγωγικότητα του χρόνου εργασίας. Ίσως για καμία άλλη απόκλιση δεν καταβάλλεται τόση προσοχή, από την κάθε διοίκηση όσο για την απόκλιση απόδοσης της άμεσης εργασίας. Ο λόγος είναι ότι η αύξηση της παραγω γικότητας του χρόνου εργασίας αποτελεί βασικό κλειδί για την ελάττωση του ανά μονάδα κόστους παραγωγής. Οι βασικές αιτίες εμφάνισης αποκλίσεων απόδοσης άμεσης εργασίας είναι το ανειδίκευτο προσωπικό, τα χαμηλής ποιότητας υλικά, ο πραγματοποιούμενος περισσότερος χρόνος στην παραγωγική διαδικασία, ο ελαττω ματικός εξοπλισμός, οι βλάβες του μηχανολογικού εξοπλισμού, οι παύσεις εργασίας και η χαμηλή επιστασία. Τα στελέχη της παραγωγής, όπως ο μηχανικός παραγωγής, είναι γενικά υπεύθυνοι για τον έλεγχο της απόκλισης της απόδοσης της εργασίας. Όμως μερικές φορές, η απόκλιση απόδοσης μπορεί αν βαρύνει το τμήμα αγορών αν τα χαμηλής ποιότητας αγορασθέντα υλικά (πρώτες ύλες) είχαν σαν αποτέλεσμα την υπέρβαση του απαιτούμενου χρόνου εργασίας. Θεωρία και Εφαρμοσμένη Λογιστική Κόστους II (ΒΑΝΑΚΑΣ).