Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής «Ε.Π. του ΚΠΣ , του ΕΣΠΑ και λοιπών συγχρηματοδοτούμενων Επιχειρησιακών Προγραμμάτων. Στο πλαίσιο του Έργου:

Transcript

1 Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής «Ε.Π. του ΚΠΣ , του ΕΣΠΑ και λοιπών συγχρηματοδοτούμενων Επιχειρησιακών Προγραμμάτων ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ Π.3: «Τελικά αποτελέσματα της έρευνας Σύνθεση πορισμάτων Συμπεράσματα και προτάσεις πολιτικής» Στο πλαίσιο του Έργου: «Π ο ρ ν ε ί α & π α ρ ά ν ο μ η δ ι α κ ί ν η σ η κ α ι ε μ π ο ρ ί α γ υ ν α ι κ ώ ν μ ε σ κ ο π ό τ η σ ε ξ ο υ α λ ι κ ή / ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η ( t r a f f i c k i n g ) σ τ η ν Ε λ λ ά δ α» Εκπόνηση: Α π ρ ί λ ι ο ς

2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η υλοποίηση της παρούσας έρευνας, από την C.M.T. Προοπτική και την PRAKSIS δε θα ήταν εφικτή χωρίς τη συμμετοχή και συνεισφορά όλων των φορέων που επιλέγουμε να αναφέρουμε, αλλά και να τους ευχαριστήσουμε όλους μαζί και τον καθένα ξεχωριστά: Υπουργείο Εξωτερικών, Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, Υπουργείο Δικαιοσύνης, Α21, Δ/νση Ασφάλειας Αττικής/ Υποδιεύθυνση Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος και Εμπορίας Ανθρώπων/ Τμήμα Καταπολέμησης Εμπορίας Ανθρώπων, Γραφείο του Εθνικού Εισηγητή Καταπολέμησης Εμπορίας Ανθρώπων, Υπουργείο Εξωτερικών, Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων, ΓΓΙΦ Τηλεφωνική Γραμμή SOS, ΓΓΙΦ Συμβουλευτικό κέντρο, Γραφείο Ψυχοκοινωνικής Στήριξης και Ψυχοθεραπευτικών Παρεμβάσεων, ΚΕΕΛΠΝΟ, Διεύθυνση Αντεγκληματικής Πολιτικής Υπουργείου Δικαιοσύνης/ Σύνδεσμος Υπουργείου Δικαιοσύνης για το Trafficking, Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας, Υπουργείο Υγείας, Διεύθυνση Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Υγείας Δήμου Αθηναίων, Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, Γραφείο Ελλάδος, Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού ΑΠΘ, Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος- ΣΚΛΕ, Τμήμα Υποδοχής Διεύθυνσης Κοινωνικών Παρεμβάσεων του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Γραφείο Ελλάδας, Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής, Act Up, Άρσις, Γιατροί του Κόσμου, Γιατροί Χωρίς Σύνορα, Ελληνική Αντιπροσωπεία του Ευρωπαϊκού Lobby Γυναικών, Μετάδραση, Ομάδα Δικηγόρων για τα Δικαιώματα των Μεταναστών και Προσφύγων, The No Project, Πρεσβεία Γαλλίας, Πρεσβεία Ολλανδίας, ΑΡΩΓΗ, Almasar, Ένωση Αφρικανών Γυναικών, Generation 2.0, Ουκρανο-Ελληνική Σκέψη, Σύλλογος Νιγηριανών Γυναικών Ελλάδος, Αστυνομική Διεύθυνση Ηλείας, Αστυνομική Διεύθυνση Ιωαννίνων, Αστυνομική Διεύθυνση Λάρισας, Αστυνομική Διεύθυνση Ροδόπης. Επίσης, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το σύνολο των συμμετεχόντων από την πολιτική, ακαδημαϊκή, επιστημονική, ερευνητική, επαγγελματική κοινότητα, των εκπροσώπων από Οργανισμούς, δημόσιες και τοπικές αρχές, της κοινωνίας των πολιτών, των μεταναστευτικών κοινοτήτων και των εκπροσώπων των ΜΜΕ που έδωσαν το παρόν με μία απίστευτα μεγάλη συμμετοχή. Εκ μέρους των C.M.T.. ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ και PRAKSIS «Πορνεία & παράνομη διακίνηση και εμπορία γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική/οικονομική 2

3 Πληροφορίες εγγράφου Αριθμός Παραδοτέου: Π.3 Έργο: «Πορνεία & παράνομη διακίνηση και εμπορία γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική/οικονομική εκμετάλλευση (trafficking) στην Ελλάδα» Τίτλος Παραδοτέου: Τελικά αποτελέσματα της έρευνας Σύνθεση πορισμάτων Συμπεράσματα και προτάσεις πολιτικής Συμβατική ημερομηνία παράδοσης: 29/4/2015 Πραγματική ημερομηνία παράδοσης: 29/4/2015 Διανομή: Επιτροπή Παρακολούθησης και Παραλαβής, Ομάδα Διοίκησης Έργου Έκδοση/Αναθεώρηση: 1η Συνολικός αριθμός σελίδων (με εξώφυλλο): 202 Σχέδιο/Τελικό: Σχέδιο για έγκριση από την ΕΠΠΕ 3

4 Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ Α : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ & ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Η βία κατά των γυναικών Εισαγωγή Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνου (Beijing Platform for Action) Μορφές βίας κατά των γυναικών Η διεθνική σωματεμπορία ως σύγχρονη μορφή δουλείας Ορισμός και εννοιολογικός προσδιορισμός του trafficking Το φαινόμενο του trafficking στα κράτη-μέλη της ΕΕ Η υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα Οι δράστες του trafficking Τα θύματα trafficking Το θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της διεθνικής δ σωματεμπορίας στην Ελλάδα Μεθοδολογικό πλαίσιο Οι σχετικές με την καταστολή του φαινομένου ποινικές διατάξεις Σωματεμπορία Άλλες μορφές εγκληματικής συμπεριφοράς Πορνεία Η εξέλιξη της νομοθεσίας σχετικά με την προστασία των γυναικών θυμάτων Αποζημίωση θυμάτων Trafficking Εθνικοί μηχανισμοί και δράσεις για την καταπολέμηση του φαινομένου Φορείς, Υπηρεσίες και Μηχανισμοί Anti-trafficking ΜΕΡΟΣ Β : ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Ποιοτική έρευνα σε ομάδες εστιασμένης συζήτησης (focus ( group) Tαυτότητα έρευνας και μεθοδολογική προσέγγιση Διαδικασία υλοποίησης ομάδων και παρουσίαση αποτελεσμάτων Ομάδα εστιασμένης συζήτησης με εκπροσώπους θεσμικών φορέων /ανεξάρτητων αρχών /Διεθνών Οργανισμών Ομάδα εστιασμένης συζήτησης με εκπροσώπους μεταναστευτικών κοινοτήτων Ομάδα εστιασμένης συζήτησης με εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών Έρευνα σε εκδιδόμενες και σε πελάτες Παρουσίαση ταυτότητας και μεθοδολογίας της έρευνας Έρευνα σε εκδιδόμενες Μεθοδολογία Αποτελέσματα Έρευνα σε πελάτες εκδιδόμενων γυναικών Μεθοδολογία Αποτελέσματα Περαιτέρω πληροφορία Έρευνα σε αγγελίες, δημοσιεύματα τύπου και διαδίκτυο Ημερήσιος και εβδομαδιαίος ελληνικός τύπος Ελληνικά περιοδικά Εφημερίδες αγγελιών

5 5.4 Διαδίκτυο / blogs / websites με αγγελίες Εφημερίδες μεταναστευτικές Έρευνα αναφορικά με τις άδειες εκδιδόμενων επ αμοιβή προσώπων (γυναικών) και εγκατάστασης/λειτουργίας οίκων ανοχής Εκτίμηση των ποσοτικών και ποιοτικών δεικτών για τη βία κατά των γυναικών (πρόγραμμα Δράσης Πεκίνου, ΕΕ) Δείκτης περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας Δείκτης περιστατικών σεξουαλικής βίας κατά των γυναικών Δείκτης επίπτωσης της πορνείας και της διακίνησης Δείκτης της επικύρωσης των διεθνών συμβάσεων για την εμπορία και την υποδούλωση των ανθρώπων Δείκτης της νομοθεσίας για την καταπολέμηση του σεξουαλικού τουρισμού και της εμπορίας των γυναικών Δείκτης των υπηρεσιών για τις γυναίκες θύματα εκμετάλλευσης από την πορνεία και την εμπορία ΜΕΡΟΣ Γ : ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Συνθετική αποτίμηση πορισμάτων εμπειρικών ερευνών Συμπεράσματα από τις ομάδες εστιασμένης συζήτησης και συνεντεύξεις Θεσμικοί φορείς/ ανεξάρτητες αρχές/ διεθνείς οργανισμοί Μεταναστευτικές κοινότητες Κοινωνία των Πολιτών Συμπεράσματα από έρευνα σε εκδιδόμενες και πελάτες εκδιδόμενων γυναικών Συμπεράσματα από την έρευνα σε διαδίκτυο, ημερήσιο και περιοδικό τύπο Συμπεράσματα αναφορικά με τις διαστάσεις του φαινομένου της πορνείας και της παράνομης διακίνησης και εμπορίας των γυναικών στην Ελλάδα Προτάσεις για τον σχεδιασμό στοχευμένων πολιτικών, καθώς και για την εφαρμογή κρίσιμων δράσεων που θα οδηγήσουν στην άμβλυνση του φαινομένου της πορνείας και του trafficking ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΟΔΗΓΟΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ FOCUS GROUP & ΗΜΙ-ΔΟΜΗΜΕΝΩΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ ΓΙΑ ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΕΣ & ΠΕΛΑΤΕΣ Π.1.1. ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ Π.1.2. ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ Π.1.3. ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ Π.1.4. ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ Π.1.5. ΟΔΗΓΟΣ ΗΜΙ-ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ Π.1.6. ΟΔΗΓΟΣ ΗΜΙ-ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: ΕΡΕΥΝΑ ΣΕ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

6 ΜΕΡΟΣ Α : ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ & ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 1. Η βία κατά των γυναικών 1.1 Εισαγωγή «Η βία κατά των γυναικών είναι ίσως η πιο επαίσχυντη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν κάνει διαχωρισμό μεταξύ συνόρων, πολιτισμών ή πλούτου. Όσο συνεχίζεται, δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι κάνουμε ουσιαστική πρόοδο προς την ισότητα, την ανάπτυξη και την ειρήνη». Ως ορισμός της βίας κατά των γυναικών αναφέρεται κατωτέρω ο ορισμός που υιοθετήθηκε το 1995 στην 4η Παγκόσμια Διάσκεψη Γυναικών και αναφέρεται στις παραγράφους 113 και 118 της Πλατφόρμας Δράσης του Πεκίνο 1. Ο όρος «βία κατά των γυναικών» περιλαμβάνει κάθε πράξη βίας που στηρίζεται στο φύλο και έχει ως αποτέλεσμα ή είναι δυνατό δ να έχει ως αποτέλεσμα, τη σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη ή πόνο για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέτοιων πράξεων, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας είτε αυτό προκύπτει στη δημόσια είτε στην ιδιωτική ζωή (παρ. 113). «Η βία κατά των γυναικών είναι η έκφραση της ιστορικά διαπιστωμένης ανισότητας στις σχέσεις ισχύος μεταξύ ανδρών και γυναικών, που οδήγησε στην κυριαρχία των ανδρών επί των γυναικών και στις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, με αποτέλεσμα τη παρεμπόδιση της ανάπτυξής τους» (παρ.118). Επομένως ο όρος βία περιλαμβάνει: Τη βία μέσα στην οικογένεια (ενδοοικογενειακή βία). Τη βία γενικά μέσα στην κοινωνία (βιασμός, σεξουαλική κακοποίηση, σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, trafficking/ σωματεμπορία). H βία κατά των γυναικών είναι μεγάλος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία και σημαντική αιτία θανάτου και αναπηρίας για τις γυναίκες ετών. Σε αναφορά της Παγκόσμιας Τράπεζας εκτιμάται ότι η βία κατά των γυναικών ήταν τόσο σοβαρή αιτία θανάτου και ανικανότητας μεταξύ των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας όσο ο καρκίνος. Πρόκειται για φαινόμενο διαδεδομένο σε όλες τις κοινωνίες και σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, ανεξάρτητα από το επίπεδο ανάπτυξης, το βαθμό πολιτικής σταθερότητας, τον πολιτισμό ή τη θρησκεία. 1 Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, διαθέσιμο στο: 6

7 Η πιο συχνή μορφή βίας προέρχεται από τον ερωτικό σύντροφο. Μία στις τρεις γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της θα ξυλοκοπηθεί, θα βιασθεί ή με κάποιο άλλο τρόπο θα κακοποιηθεί από το σύντροφό της. Οι μισές από τις γυναίκες θύματα ανθρωποκτονίας έχουν δολοφονηθεί από (νυν ή πρώην) σύζυγο ή σύντροφο. Μία στις πέντε γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της θα πέσει θύμα βιασμού ή απόπειρας βιασμού. Οι γυναίκες ετών κινδυνεύουν περισσότερο από βιασμό ή ενδοοικογενειακή βία παρά από καρκίνο, τροχαία ατυχήματα, πόλεμο ή ελονοσία. 130 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια έχουν υποστεί ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων. 2 εκατομμύρια κορίτσια ανά έτος κινδυνεύουν να υποβληθούν σε ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων. Το 40-50% των γυναικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν αναφέρει κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας. Το 55%-95% των γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας δεν καταγγέλλουν το πρόβλημα Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνου (Beijing Platform for Action) Στην πλατφόρμα για δράση της Συνδιάσκεψης του Πεκίνου το , αναγνωρίστηκε ότι η βία αποτελεί καταπάτηση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών και εμποδίζει την ισότητα, την ανάπτυξη και την ειρήνη. Η διακήρυξη του Πεκίνου ξεχωρίζει δώδεκα κρίσιμους τομείς και προσδιορίζει τους μακροπρόθεσμους στόχους και τις αντιλήψεις, οι οποίες θα πρέπει να υιοθετηθούν από τις εθνικές κυβερνήσεις, τον ΟΗΕ, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και τον ιδιωτικό τομέα, έτσι ώστε να υπάρξει ουσιαστική βελτίωση της κατάστασης σε παγκόσμιο επίπεδο. Παράλληλα, έχει επισημανθεί ότι οι προσπάθειες για την ανάπτυξη προληπτικών μεθόδων καταπολέμησης της βίας που συνδέεται µε το φύλο, συμπεριλαμβανομένης της εμπορίας ανθρώπων για σεξουαλική και εργασιακή εκμετάλλευση πρέπει να έχουν μόνιμο και συστηματικό χαρακτήρα Μορφές βίας κατά των γυναικών α. Ενδοοικογενειακή Bία Βία υπάρχει σε κάθε πράξη ή παράλειψη, η οποία βλάπτει τη ζωή, τη φυσική ή ψυχολογική ακεραιότητα ή την ελευθερία ενός προσώπου και η οποία βλάπτει σοβαρά την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Κάθε σωματική, σεξουαλική, ή ψυχολογική βία που ασκείται σε βάρος του θύματος από τον τωρινό ή πρώην σύζυγο, ή σύντροφο, ή άλλα μέλη της οικογένειας, καλείται ενδοοικογενειακή βία. Κύριες εκφάνσεις της ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί η βία μεταξύ συζύγων ή συντρόφων, οι επιθέσεις εφήβων προς τους γονείς, η κακοποίηση και εκμετάλλευση ανήλικων 2 Διακήρυξη του Πεκίνου και την Πλατφόρμα Δράσης που εγκρίθηκε στο Πεκίνο στις 15 Σεπτεμβρίου 1995 από την Τέταρτη Παγκόσμια Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τη Γυναίκα : «Δράση για Ισότητα, Ανάπτυξη και Ειρήνη». «Πορνεία& παράνομη διακίνηση και εμπορία γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική/οικονομική 7

8 ή ηλικιωμένων μελών της οικογένειας. Η βία μέσα στην οικογένεια μπορεί να εμφανίζεται με μορφές όπως είναι η ψυχολογική βία, η οικονομική εκμετάλλευση, η σωματική και η σεξουαλική κακοποίηση. Από τις πιο συνηθισμένες μορφές ενδοοικογενειακής βίας είναι αυτή που εκδηλώνεται από τον (πρώην ή νυν) σύζυγο ή σύντροφο προς τη σύζυγο ή σύντροφο αντίστοιχα. β. Βιασμός Βιασμός είναι ο εξαναγκασμός ατόμου, με σωματική βία ή με απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου, σε συνουσία ή σε άλλη ασελγή πράξη ή σε ανοχή της (άρθρο 336 παράγραφος 1 του Ποινικού Κώδικα). Ο βιασμός είναι το πιο αποτρόπαιο έγκλημα. Είναι ένα έγκλημα εξουσίας και επιβολής που προσβάλλει βάναυσα την προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια του θύματος. Παθητικό υποκείμενο μπορεί να είναι άρρεν ή θήλυ ανεξαρτήτως ηλικίας. Αδιάφορο είναι το γεγονός, αν το θύμα είναι άμεμπτων ή μη ηθών ή εκδιδόμενο πρόσωπο, Αξίζει να διευκρινισθεί ότι, κατά την παγία νομολογία των Ελληνικών Δικαστηρίων, ασελγείς πράξεις είναι αυτές που ανάγονται στη γενετήσια σφαίρα, προσβάλουν το κοινό αίσθημα της αιδούς και των ηθών και κατευθύνονται στη διέγερση ή ικανοποίηση της γενετήσιας ορμής και επιθυμίας του δράστη. γ. Σεξουαλική Παρενόχληση Η σεξουαλική παρενόχληση είναι κάθε συμπεριφορά σεξουαλικού περιεχομένου ή άλλη έκφυλη συμπεριφορά, η οποία παραβιάζει την αξιοπρέπεια γυναικών και ανδρών στον χώρο εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της συμπεριφοράς των προϊσταμένων και των συναδέλφων. Είναι μια ανυπόφορη παραβίαση της αξιοπρέπειας των εργαζομένων ή των εκπαιδευομένων και είναι απαράδεκτη στις περιπτώσεις που: Μια τέτοια συμπεριφορά είναι ανεπιθύμητη, αθέμιτη και προσβλητική. Εργοδότες ή συνάδελφοι χρησιμοποιούν την απόρριψη ή την αποδοχή μιας τέτοιας συμπεριφοράς εκ μέρους ενός προσώπου ως βάση για μια απόφαση που επηρεάζει την πρόσβαση του εργαζομένου στην επαγγελματική κατάρτιση, στην εργασία, στη συνέχιση της απασχόλησης, στην προαγωγή, στο μισθό ή και σε άλλες συνθήκες εργασίας. Τέτοιου είδους συμπεριφορά δημιουργεί ένα κλίμα εργασίας εκφοβιστικό, εχθρικό ή ταπεινωτικό για το εν λόγω άτομο. Η σεξουαλική παρενόχληση συνδέεται με ένα ανασφαλές, αβέβαιο και επικίνδυνο ψυχοκοινωνικά εργασιακό περιβάλλον. δ. Trafficking (Διεθνική Σωματεμπορία) Ο επίσημος ορισμός του trafficking αντλείται διεθνώς από το «Πρωτόκολλο των Ηνωμένων Εθνών για την τ Αποτροπή Καταστολή και την Τιμωρία της Παράνομης διακίνησης Προσώπων με σκοπό τη Σεξουαλική και Οικονομική Εκμετάλλευση ιδιαίτερα Γυναικών και Παιδιών» και αφορά τη στρατολόγηση, μεταφορά, μετακίνηση, εγκατάσταση, ή παραλαβή προσώπων, μέσω απειλής, ή χρήσης βίας, ή άλλων μορφών εξαναγκασμού, της απαγωγής, του δόλου, της εξαπάτησης, της κατάχρησης της δύναμης, της κατάχρησης μιας τρωτής ή ευάλωτης θέσης, της προσφοράς ή της αποδοχής οικονομικού ή άλλου οφέλους για την επίτευξη της σύμφωνης γνώμης ενός προσώπου το οποίο ασκεί έλεγχο ή εξουσία επί άλλου προσώπου για το σκοπό της εκμετάλλευσης. 8

9 Η εκμετάλλευση περιλαμβάνει την εκμετάλλευση της πορνείας ή άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης, την εξαναγκαστική εργασία, ή παροχή υπηρεσιών, τη διαμόρφωση συνθηκών σκλαβιάς, ή τη λήψη σωματικών οργάνων. Ο ορισμός αυτός είναι γνωστός ως «Πρωτόκολλο του Palermo» (2000) ή «Πρωτόκολλο του Trafficking». 9

10 1.2 Η διεθνική σωματεμπορία Ορισμός και εννοιολογικός προσδιορισμός του trafficking Η εμπορία ανθρώπων είναι ένα σύγχρονο είδος δουλείας και μια εξαιρετικά προσοδοφόρα επιχείρηση για το οργανωμένο έγκλημα. Η εκτίμηση της Eurοpοl για το 2009 είναι ότι η εμπορία γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση δεν έχει σημειώσει κάμψη, ενώ η εμπορία ανθρώπων με σκοπό την εξαναγκαστική εργασία έχει αυξηθεί δραματικά. Στην Ελλάδα, η καταπολέμηση του Human Trafficking (ΤΗΒ) συνδέεται με την καλύτερη διαχείριση των μεγάλων μεταναστευτικών ροών που δέχεται η Ε.Ε. εξαιτίας της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η οποία εντείνει το πρόβλημα της οικονομικής και σεξουαλικής εκμετάλλευση αλλοδαπών. Ο όρος trafficking δεν αποδίδεται αυτούσιος στην Ελληνική γλώσσα. Με βάση νομικούς όρους διαχωρίζεται σε δύο άξονες. Ο πρώτος άξονας είναι η σωματεμπορία, ο οποίος αναφέρεται σε εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και εγκλήματα κατά της γενετήσιας ζωής, ενώ ο δεύτερος άξονας είναι η εμπορία ανθρώπων που αναφέρεται στην εργασιακή εκμετάλλευση, επαιτική εκμετάλλευση και στην εκμετάλλευση με σκοπό την εμπορία οργάνων. Οι δύο παραπάνω άξονες περιγράφονται και ορίζονται από το αντίστοιχα άρθρα του ποινικού κώδικα. Ο παραπάνω διαχωρισμός έχει γίνει με νομικούς όρους και από αυτούς προκύπτει η ετυμολογία τους. Ενώ νομικά είναι ξεκάθαρος και περιγράφει δύο διαφορετικές κατευθύνσεις, με βάση τη λογική φαίνεται ότι η σωματεμπορία εμπίπτει στην εμπορία ανθρώπων λόγω του ότι η τελευταία περιλαμβάνει και την εργασιακή εκμετάλλευση. Κατά συνέπεια και σε μία προσπάθεια αποτύπωσης της έννοιας της εμπορίας, θα λέγαμε ότι η εμπορία ανθρώπων είναι αυτό που υποδηλώνει η λέξη: άνθρωπος εμπορεύεται άνθρωπο. Παρ όλο που υπάρχει εννοιολογική διάσταση σχετικά με τον ορισμό που δίνεται για το φαινόμενο από διάφορες εθνικές νομοθεσίες και διεθνή κείμενα, ο ορισμός που υιοθετήθηκε στο άρθρ.3 του Πρωτοκόλλου για την Αποτροπή, την Καταστολή και την Τιμωρία της Παράνομης Διακίνησης Προσώπων με Σκοπό τη Σεξουαλική και Οικονομική Εκμετάλλευση, ιδιαίτερα των Γυναικών και των Παιδιών, και συμπληρώνει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών Ενάντια στο Διεθνικό Οργανωμένο Έγκλημα (μαζί με το Πρωτόκολλο Ενάντια στη Λαθρεμπορία των Μεταναστών μέσω Ξηράς, Αέρα και Θάλασσας), φαίνεται να είναι πιο συνεκτικός και γενικός. Το άρθρο 3 αναφέρει: «Με την "Παράνομη Διακίνηση Προσώπων με Σκοπό τη Σεξουαλική-Οικονομική Εκμετάλλευση" θα εννοείται ι η στρατολόγηση, η μεταφορά, η μετακίνηση, η εγκατάσταση (στέγαση, μέριμνα για τη συνέχιση της παραμονής) ή η παραλαβή προσώπων, μέσω της απειλής ή της χρήσης βίας ή άλλων μορφών εξαναγκασμού, της απαγωγής, του δόλου, της εξαπάτησης, της κατάχρησης της δύναμης, της κατάχρησης μιας ευάλωτης ή τρωτής θέσης, της προσφοράς ή της αποδοχής οικονομικού ή άλλου οφέλους για την επίτευξη της σύμφωνης γνώμης ενός προσώπου το οποίο ασκεί έλεγχο ή εξουσία επί άλλου προσώπου για το σκοπό της εκμετάλλευσης. Η εκμετάλλευση θα περιλαμβάνει κατ' ελάχιστο: την εκμετάλλευση της πορνείας των άλλων ή άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης, την εξαναγκαστική εργασία ή παροχή υπηρεσιών, τη διαμόρφωση συνθηκών σκλαβιάς ή παρόμοιων με αυτή πρακτικών, τη διαμόρφωση συνθηκών δουλείας (δεσμευτικής παροχής υπηρεσιών) ή τη λήψη σωματικών οργάνων. 10

11 Η σύμφωνη γνώμη του θύματος της παράνομης διακίνησης στη σκοπούμενη εκμετάλλευση, έτσι όπως η τελευταία διατυπώνεται στην υποπαράγραφο (α) αυτού του άρθρου, δεν θα λαμβάνεται υπ' όψιν, εφόσον για την επίτευξή της έχει χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε από τα μέσα που αναφέρονται στην παραπάνω υποπαράγραφο (α). Η στρατολόγηση, μεταφορά, μετακίνηση, εγκατάσταση ή παραλαβή ενός παιδιού για το σκοπό της εκμετάλλευσης θα θεωρείται "παράνομη διακίνηση προσώπων" " ακόμη και αν δεν συμπεριλαμβάνει κανένα από τα μέσα που διατυπώνονται στην υποπαράγραφο (α) αυτού του άρθρου. Ως "παιδί" θα εννοείται κάθε πρόσωπο ηλικίας κάτω των δεκαοκτώ ετών». Ο ορισμός αυτός αναλύεται σε τρεις βασικές κατηγορίες χαρακτηριστικών γνωρισμάτων: τις εγκληματικές πράξεις, τα μέσα που χρησιμοποιούνται για τη διάπραξη αυτών των εγκλημάτων και τις μορφές εκμετάλλευσης. Αποτελώντας τον πρώτο σφαιρικό ορισμό σε διεθνές επίπεδο, μπορεί να συγκροτήσει μια κοινή βάση για την πρόληψη και καταπολέμηση της διεθνικής σωματεμπορίας. Παρόλα αυτά, δεν συνιστά έναν εξαντλητικό ορισμό, καθώς έχει περιορισμένη σκοπιά: δίνει έμφαση μόνο στις πράξεις που έχουν διεθνικό χαρακτήρα και εμπλέκουν οργανωμένα εγκληματικά δίκτυα, ενώ αρκετές φορές, η εμπορία ανθρώπων γίνεται εντός των συνόρων μιας χώρας και από μεμονωμένα άτομα, που δεν αποτελούν μέρος μιας οργανωμένης εγκληματικής ομάδας (εμπορία μικρής επιχειρησιακής κλίμακας). Γενικά, ο εννοιολογικός προσδιορισμός της διεθνικής σωματεμπορίας είναι σύνθετος και πολύπλοκος, καθώς συχνά συγχέεται με παραπλήσιες έννοιες όπως, η παράνομη μετανάστευση και η πορνεία. Η σχέση, όμως, της διεθνικής σωματεμπορίας με τη μετανάστευση είναι στενή, καθώς η παράνομη διακίνηση είναι επίσης μια μορφή μετακίνησης, με τη διαφορά ότι η πρόθεση του διακινητή είναι να εκμεταλλευτεί το/τη μετανάστη/-τρια και μετά την επίτευξη της εισόδου σε μια άλλη χώρα, στο πλαίσιο μιας μακρόχρονης εκμεταλλευτικής και καταναγκαστικής σχέσης, ενώ, στις περισσότερες περιπτώσεις, η σχέση του λαθρεμπόρου με το/τη μετανάστη/-τρια συνήθως τελειώνει από τη στιγμή που έχει επιτευχθεί η παράνομη είσοδος. Επομένως, η διάκριση μεταξύ των λαθραία μετακινούμενων και αυτών της διεθνικής σωματεμπορίας μπορεί να καθοριστεί μόνο αφότου το άτομο έχει φθάσει στη χώρα προορισμού. Εν τούτοις, η παράνομη μετακίνηση μεταναστών/-τριών εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε παράνομη διακίνηση ατόμων με σκοπό την οικονομική/σεξουαλική εκμετάλλευση, καθώς οι απαγορευτικές και κατασταλτικές πολιτικές των κυβερνήσεων θέτουν τους/τις μετανάστες/- τριες σε μια κατάσταση που είναι είτε απροστάτευτοι/-ες είτε μερικώς προστατευόμενοι/-ες από το νόμο. Όσοι/-ες δεν μπορούν να μεταναστεύσουν νόμιμα ή δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα της πληρωμής της λαθραίας διέλευσης των συνόρων, καταλήγουν να εμπλακούν στα δίκτυα των δουλεμπόρων. Επιπρόσθετα, η επιθυμία για μετανάστευση και η διαμεσολάβηση μεσαζόντων για την κάλυψη αναγκών των οικειοθελώς μεταναστευόντων, σηματοδοτεί το πέρασμα στην εκμετάλλευση της «ανθρώπινης μιζέριας» και έτσι, ο/η μετανάστης/-τρια μπορεί πολύ εύκολα να στραφεί σε μη κανονικές οδούς μετανάστευσης. Όπως αναφέρει η Αντριάσεβιτς 3 : «κάθε τμήμα του ταξιδιού 3 Αντριάσεβιτς Ρ., Τράφικινγκ: Συζήτηση γύρω από μια έννοια. Η περίπτωση των ανατολικοευρωπαίων γυναικών στην Ιταλία, μτφρ. Μ.Ι. Παπαδήμα, Θέσεις, τευχ. 98, 2007, σσ «Πορνεία& παράνομη διακίνηση και εμπορία γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική/οικονομική 11

12 αποκτούσε μια χρηματική αξία που οι γυναίκες με τις οποίες μίλησα, μην έχοντας τα οικονομικά μέσα για να πληρώσουν, έπρεπε να ξεπληρώσουν με σεξουαλική εργασία σε διάφορους σταθμούς κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Επομένως, η έρευνά μου δείχνει ότι οι αυστηρότεροι μεταναστευτικοί έλεγχοι που υιοθετήθηκαν για να μειώσουν το trafficking αυξάνουν τελικά το κόστος της όλης επιχείρησης, εκτινάσσουν την αξία των μεταναστών ως εμπορευμάτων εργασίας και τελικά εξυπηρετούν τα οικονομικά συμφέροντα τρίτων προσώπων. Κατ επέκταση, αυξάνεται ο βαθμός ελέγχου που αυτά τα τρίτα πρόσωπα μπορούν ν ασκήσουν στους μετανάστες, τόσο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού όσο και κατά την άφιξη στη χώρα προορισμού». Αξίζει, επιπλέον, να σημειωθεί ότι το ζήτημα της συναίνεσης/συμφωνίας, όπως επίσης και αυτό της εξαπάτησης/εξαναγκασμού συνιστά ένα σημαντικό πεδίο συζήτησης, καθώς πολλές φορές από αυτό κρίνεται αν το διακινούμενο άτομο, αποτελεί ή όχι θύμα διεθνικής σωματεμπορίας και κατ επέκταση δύναται να ωφεληθεί των σχετικών νομοθετικών ρυθμίσεων. Έτσι, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η παράνομη μετανάστευση, δεν αναγνωρίζεται ως μορφή σοβαρής παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αποτελεί διεθνικό έγκλημα, που περιλαμβάνει την εκούσια συμμετοχή του ατόμου με σκοπό την επίτευξη παράνομης διέλευσης συνόρων. Εν τούτοις, σε αρκετές περιπτώσεις διεθνικής σωματεμπορίας, υπάρχει αρχική συμφωνία και συνεργασία μεταξύ των διακινούμενων ατόμων και των διεθνών σωματεμπόρων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι στην πορεία δεν θα ακολουθήσουν καταναγκαστικές, βίαιες και εκμεταλλευτικές συνθήκες. Η Aradau 4 επισημαίνει ότι σύμφωνα με τον Slavoj Zizek, τα θύματα είναι θύματα όσο είναι παθητικά και μιλούν μόνο για ατελείωτες κακουχίες και επομένως, όπως τονίζει η ίδια, «όταν τα θύματα της παράνομης διακίνησης γίνονται ενεργά, διεκδικώντας είτε (σεξουαλική) εργασία είτε ελευθερία κινήσεων, επιστρέφουν ξανά στις κατηγορίες από τις οποίες αποσπάστηκαν λαθρομετανάστες και/ή πόρνες. Τοποθετούμενες εκ νέου στις διάφορες κατηγορίες ζωής για απόβλητους, οι περισσότερες γυναίκες που διακινούνται παράνομα αποστέλλονται τελικά πίσω, με μια ηγεμονική κίνηση ισχύος που οριοθετεί τα σύνορα ανάμεσα σε αυτούς που ανήκουν και σε αυτούς που δεν ανήκουν στην κοινότητα» Το φαινόμενο του trafficking στα κράτη-μέλη της ΕΕ Το φαινόμενο του trafficking θίγει ολοένα και περισσότερο τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται ως επί το πλείστον για οργανωμένα δίκτυα διεθνούς εγκληματικότητας τα οποία δρουν περιφρονώντας την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή των θυμάτων τους και έχοντας ως στόχο την κερδοσκοπία. Η διευκόλυνση της λαθρομετανάστευσης (smuggling smuggling) και η διακίνηση ανθρώπων (trafficking trafficking) αποτελούν δύο χωριστά από την άποψη του δικαίου αδικήματα, αλλά η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι αλληλοτέμνονται στην πράξη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους μετανάστες και τις ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες οι οποίες αποτελούν, κατά κύριο λόγο, αντικείμενο εκμετάλλευσης. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής τους τα θύματα καλούνται να πληρώσουν την τιμή που ζητείται από τους δουλεμπόρους, για εκείνους που κρατούνται σε δουλεία λόγω χρέους μόλις φτάσουν στη χώρα προορισμού, ή για εκείνους οι οποίοι, πιστεύοντας ότι έχουν βρει ένα μέσο για να κερδίσουν καλύτερα τη ζωή τους σε πιο ανεπτυγμένη χώρα, πέφτουν 4 Aradau, Cl., (2008); Rethinkig trafficking in women: politics out of security «Πορνεία& παράνομη διακίνηση και εμπορία γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική/οικονομική 12

13 θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης ή εκμετάλλευσης της εργασίας τους. Τα τελευταία χρόνια έχουν αναδειχθεί νέες πτυχές του φαινομένου, όπως η εμπορία οργάνων, η εμπορία βρεφών, η εμπορία με σκοπό την επαιτεία, η εμπορία γυναικών με σκοπό τη σύναψη καταναγκαστικών γάμων, και η εμπορία βρεφών για παράνομες υιοθεσίες. Ορισμένα συμπληρωματικά χαρακτηριστικά του φαινομένου επιτρέπουν τον καλύτερο προσδιορισμό του και δικαιολογούν τα μέτρα που προτείνονται για την καταπολέμησή του. Δεδομένου ότι το trafficking συνδέεται συνήθως με τη λαθρομετανάστευση, τα θύματα βρίσκονται σε παράτυπη ή τουλάχιστον επισφαλή διοικητική κατάσταση. Ακόμα και όταν πέφτουν θύματα των προαναφερόμενων αδικημάτων, δεν τολμούν συνήθως να απευθυνθούν στις αρχές της χώρας στην οποία ευρίσκονται, επειδή φοβούνται ότι θα εκδιωχθούν αμέσως στη χώρα καταγωγής τους λόγω της παράνομης εισόδου και διαμονής τους στη χώρα. Αυτό σημαίνει για τα εν λόγω άτομα επιστροφή στο σημείο εκκίνησης συνδυασμένη με αποτυχία, την οποία θα αποσιωπήσουν συνήθως, μη βοηθώντας κατ' αυτόν τον τρόπο άλλα μελλοντικά θύματα να αποφύγουν τις ίδιες «παγίδες». Σε αυτά προστίθεται ο φόβος αντιποίνων εκ μέρους των δραστών των αδικημάτων, είτε άμεσα εις βάρος τους είτε εις βάρος της οικογενείας τους και των συγγενών τους στη χώρα καταγωγής. Η κατάσταση αυτή η οποία είναι εξαιρετικά δυσάρεστη από την άποψη των θυμάτων και συνιστά κατάφωρη παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, είναι εξίσου δυσάρεστη από την άποψη των αρχών των κρατών μελών, οι οποίες επιδιώκουν την καταπολέμηση αυτού του φαινομένου και την αποκάλυψη και εξάρθρωση των δικτύων. Πράγματι, ανεξάρτητα από το αν τα θύματα παραμένουν σε παρανομία ή απομακρύνονται αμελλητί, συνήθως αρνούνται να παράσχουν πολύτιμες πληροφορίες που διαθέτουν λόγω της κατάστασής τους, σχετικά με αυτά που είδαν ή άκουσαν. Ωστόσο, οι αρχές που είναι αρμόδιες για την έρευνα και την άσκηση ποινικής δίωξης έχουν σαφώς ανάγκη αυτών των πληροφοριών προκειμένου να μπορέσουν να καταπολεμήσουν αποτελεσματικά αυτά τα αδικήματα. Η συνεργασία των θυμάτων με τις αρμόδιες διωκτικές αρχές (αστυνομία, εισαγγελείς) και με στελέχη ειδικευμένων οργανώσεων που παρέχουν πολύτιμες υποστηρικτικές υπηρεσίες στα ευάλωτα αυτά πρόσωπα, είναι απαραίτητη και πολύτιμη καθώς επιτρέπει τη συγκέντρωση διαφόρων πληροφοριών (ονόματα, διευθύνσεις, οργανώσεις, κλπ.) που αυτά γνωρίζουν. Αυτή η πηγή πληροφόρησης είναι ακόμα καλύτερη εφόσον συμπίπτει με το συμφέρον του θύματος. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να παροτρύνονται τα θύματα σε συνεργασία με τις αρχές. Η εξασφάλισή της αποτελεί αναμφισβήτητα κρίσιμο στοιχείο για τον εντοπισμό των δραστών, την άσκηση ποινικών διώξεων και εν γένει για την καταστολή του φαινομένου. Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη έχουν, από πολλά έτη, επιχειρήσει να ενισχύσουν την καταστολή του οργανωμένου εγκλήματος, προστατεύοντας συνάμα αποτελεσματικά τα ίδια τα θύματα καθ όλη τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας. To έτος 1989 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε το πρώτο ψήφισμα για την εκμετάλλευση της πορνείας και της σωματεμπορίας, ζητώντας από τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν ότι τα θύματα μπορούν να υποβάλουν καταγγελία χωρίς το φόβο άμεσης απέλασης, μετά το οποίο ακολούθησε το ψήφισμα του 1993 για τη διακίνηση γυναικών, με το οποίο ζητείται η επεξεργασία πολιτικής καταπολέμησης της λαθρομετανάστευσης και η κατοχύρωση για τους μετανάστες του δικαιώματος παραμονής, παρέχοντάς τους προστασία ως μάρτυρες πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη δίκη που διεξάγεται κατά των υπευθύνων της διακίνησης ανθρώπων, 13

14 καθώς και η χορήγηση άδειας στα θύματα της διακίνησης γυναικών να διαμένουν στην επικράτεια των κρατών μελών όταν, κυρίως, ο επαναπατρισμός τους θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την προσωπική τους ασφάλεια ή όταν υπάρχει το ενδεχόμενο να αποτελέσουν εκ νέου το αντικείμενο εκμετάλλευσης 5. Η θέσπιση μέτρων που αποσκοπούν, σε περίπτωση καταγγελίας των εκμεταλλευτών τους, να προστατεύσουν την ασφάλεια και την αξιοπρέπεια των θυμάτων, εξασφαλίζοντάς τους το δικαίωμα να παρίστανται ως πολιτικώς ενάγοντες, προσωρινή άδεια διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους και παροχή προστασίας ως μάρτυρες κατά τη διάρκεια και μετά τη δίκη συμπεριλαμβάνονται επίσης σε ψήφισμα του 1996 για τη διακίνηση ανθρώπων 6. Το ίδιο έτος, η Επιτροπή αναφέρθηκε ρητά, στην ανακοίνωσή της σχετικά με τη διακίνηση γυναικών για σεξουαλική εκμετάλλευση, σε προσωρινή άδεια παραμονής, και ειδικότερα στην εξέταση της "δυνατότητας να εκδοθεί προσωρινή άδεια παραμονής στα θύματα που είναι διατεθειμένα να καταθέσουν ως μάρτυρες κατά τη διάρκεια δικαστικής διαδικασίας και να εξασφαλιστεί ο κατάλληλος συντονισμός μεταξύ των δικαστικών υπηρεσιών και της αστυνομίας για να αποφευχθεί η απέλαση χωρίς προηγούμενη διαβούλευση". Ακολουθώντας την άποψη της ανακοίνωσής της του 1996, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε δύο έτη αργότερα ανακοίνωση για περαιτέρω ενέργειες στον τομέα της καταπολέμησης της διακίνησης γυναικών. Τονίζει στη συγκεκριμένη ανακοίνωση την ιδιαίτερα σημαντική αλληλεπίδραση μεταξύ, αφενός, της ανάγκης πολιτικής μετανάστευσης που να προσαρμόζεται στην κατάσταση των θυμάτων διακίνησης και, αφετέρου, του ζητήματος της ενίσχυσης της ικανότητας των δικαστηρίων να καταδικάζουν τους εμπόρους, επαναλαμβάνοντας τη σχέση που υπάρχει μεταξύ της βελτίωσης της δίωξης κατά των εμπόρων και της δυνατότητας των θυμάτων να διαμένουν και να τυγχάνουν συνδρομής στη χώρα υποδοχής. Επιπρόσθετα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προχώρησε στην έκδοση σημαντικού αριθμού ψηφισμάτων με τα οποία καλεί τα όργανα της Ε.Ε. και τα κράτη μέλη να προβούν σε συγκεκριμένες ενέργειες για την καταπολέμηση του φαινομένου. Από τα σημαντικότερα και πιο πρόσφατα ψηφίσματα που σχετίζονται με το φαινόμενο της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων, είναι τα εξής: Ψήφισμα σχετικά με την εμπορία ανθρώπων (EE C 032 της , σελ. 88 επ.) Ψήφισμα σχετικά με τους ανηλίκους θύματα βίας (EE C 0320 της , σελ. 190 επ.) Ψήφισμα σχετικά με τα μέτρα προστασίας των ανηλίκων στην Ε.Ε. ( EE C 020 της , σελ. 170 επ.) Ψήφισμα σχετικά με την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών ( EE C 371 της , σελ. 210 επ.). Ψήφισμα σχετικά με τη βία κατά των γυναικών και το πρόγραμμα Daphne ( EE C 175 της , σελ. 233 επ.) Ψήφισμα σχετικά με τις πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, ιδίως των γυναικών ( EE C 260 της , σ. 43 επ.) 5 Ψήφισμα B3-1264, 1283 και 1309/93, 16 Σεπτεμβρίου 1993, ΕΕ C 268 της , σ. 141 και επ., 6 Ψήφισμα A4-0326/95, 18 Ιανουαρίου 1996, ΕΕ C 032 της , σ. 88 και επ., ειδικότερα σημείο

15 Ψήφισμα σχετικά με την εμπορία παιδιών και τα παιδιά στρατιώτες (EE C 074 E της , σελ. 854 επ.) Ψήφισμα σχετικά με την πρωτοβουλία της Ελληνικής Δημοκρατίας για την έκδοση της απόφασης-πλαισίου του Συμβουλίου όσον αφορά την πρόληψη και καταστολή της εμπορίας ανθρωπίνων οργάνων και ιστών (EE C 82 E της σελ. 580 επ.) Ψήφισμα σχετικά με την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Θεσσαλονίκης σχετικά με την ανάπτυξη μιας κοινής πολιτικής για την παράνομη μετανάστευση, την παράνομη διακίνηση και την εμπορία ανθρώπων, τα εξωτερικά σύνορα και την επαναπροώθηση των παρανόμως διαμενόντων (EE C 092 E της , σελ. 400 επ.) Ψήφισμα σχετικά με την πρόληψη της εμπορίας ανθρώπων (EE C 341 Ε της , σελ. 18 επ.) Με βάση τα δύο πρώτα ψηφίσματα το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης υιοθέτησε την Κοινή Δράση της σχετικά με την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών. Σχετικά με τη νεότερη πολιτική της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, ορόσημο συνιστά η υιοθέτηση της Συνθήκης του Άμστερνταμ. Η εισαγωγή του τίτλου IV (άρθρα 61-69) που αφορά τις πολιτικές για τις θεωρήσεις εισόδου, το άσυλο, τη μετανάστευση και τις άλλες πολιτικές που έχουν σχέση με την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, προσέδωσε στα θεσμικά όργανα νομοθετική αρμοδιότητα στους παραπάνω τομείς, με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, κατά την ειδική σύνοδο στο Τάμπερε της Φινλανδίας ( ) αναφέρθηκε στα μέτρα που επιτρέπουν την υλοποίηση του σκοπού της δημιουργίας χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Στο σημείο 23 των συμπερασμάτων το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε ότι είναι αποφασισμένο να αντιμετωπίσει την παράνομη μετανάστευση στην πηγή της, ιδίως με την καταπολέμηση εκείνων που αναμειγνύονται στην εμπορία ανθρώπων και στην οικονομική εκμετάλλευση μεταναστών. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Σάντα Μαρία ντα Φέιρα ( ) καταδικάστηκαν επίσημα οι εγκληματικές ενέργειες που συνδέονται με την εμπορία ανθρώπων. Το 2001 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε επίσημη αναφορά προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και την καταπολέμηση της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας 7. Η απόφαση - πλαίσιο 2002/629/ΔΕΥ του Συμβουλίου της Ε.Ε. της για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων αποτελεί την πρώτη από τις πιο σημαντικές πράξεις της Ε.Ε. που αφορούν ειδικά την εμπορία ανθρώπων και θεσπίστηκαν μετά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης του Άμστερνταμ. Στο κείμενο της απόφασης επισημαίνεται η ανάγκη να αντιμετωπιστεί το έγκλημα της εμπορίας ανθρώπων σε κοινοτικό επίπεδο και μέσω ολοκληρωμένης προσέγγισης του προβλήματος. Υποχρεώνει τα κράτη μέλη να κάνουν τις απαραίτητες τροποποιήσεις στο ποινικό τους δίκαιο ώστε να συμμορφωθούν με τις επιταγές της 8. 7 COM (2001) 672, ειδικότερα, σημείο Η Ελλάδα προχώρησε στη μεταφορά της απόφασης-πλαίσιο στην εσωτερική έννομη τάξη με το ν. 3064/2002 «Πορνεία& παράνομη διακίνηση και εμπορία γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική/οικονομική 15

16 Το επόμενο σημαντικό βήμα σε επίπεδο Ε.Ε. συντελέστηκε με τη θέση σε ισχύ της Οδηγίας 2004/81/ΕΚ του Συμβουλίου της σχετικά με τον τίτλο παραμονής που χορηγείται στους υπηκόους τρίτων χωρών θύματα εμπορίας ανθρώπων ή συνέργειας στη λαθρομετανάστευση οι οποίοι συνεργάζονται με τις αρχές 9. Σκοπός της είναι να ενισχύσει τα μέσα καταπολέμησης της λαθρομετανάστευσης, με την καθιέρωση ενός τίτλου παραμονής που προορίζεται για τα θύματα της λαθρομετανάστευσης και της παράνομης διακίνησης ανθρώπων. Επιβάλλει τη θέσπιση νομοθετικών μέτρων για τη χορήγηση αδειών διαμονής σε υπηκόους τρίτων χωρών που υπήρξαν θύματα εγκλημάτων σχετικά με την εμπορία ανθρώπων, εφόσον συνεργάζονται με τις αρμόδιες αρχές. Δικαιούχοι των αδειών παραμονής που καθιερώνει η οδηγία είναι υπήκοοι τρίτων χωρών που είναι ή υπήρξαν θύματα αδικημάτων σχετικά με την εμπορία ανθρώπων, ακόμη και στην περίπτωση που εισήλθαν παράνομα στην επικράτεια της Ε.Ε. Με αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει συσταθεί ομάδα εμπειρογνωμόνων ων σχετικά με την εμπορία ανθρώπων. Η ομάδα αυτή, αποτελούμενη από μέλη εθνικών κυβερνήσεων, υπηρεσίες, πανεπιστημιακά ιδρύματα, διεθνείς οργανισμούς και μη κυβερνητικές οργανώσεις έχει ήδη επισημάνει την ανάγκη θέσπισης του κατάλληλου νομικού πλαισίου σε κάθε χώρα μέλος της Ε.Ε. ώστε να αναδειχθεί η ανάγκη προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως των παιδιών, η σύνδεση του φαινομένου της εμπορίας ανθρώπων με τη μετανάστευση, καθώς και η ανάγκη προαγωγής της σχετικής με την εμπορία ανθρώπων έρευνας. Στις 5 Απριλίου 2011 εκδόθηκε, τέλος, η Οδηγία 2011/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και για την προστασία των θυμάτων της, καθώς και για την αντικατάσταση της απόφασης πλαισίου του 2002, η οποία αποτελεί την πιο πρόσφατη σε επίπεδο Ε.Ε. νομοθετική πράξη, με δεσμευτικό χαρακτήρα για τα κράτη μέλη. Η συγκεκριμένη Οδηγία αντικατέστησε την προαναφερθείσα Απόφαση Πλαίσιο της Ε.Ε. 2002/629 της και εμπεριέχει διατάξεις για την καταπολέμηση του φαινομένου, καθώς και για την προστασία των θυμάτων. Κατά το σχεδιασμό όλων αυτών των δράσεων δίνεται προτεραιότητα στο σεβασμό των δικαιωμάτων των θυμάτων και λαμβάνονται υπόψη κρίσιμα στοιχεία όπως η ηλικία και η διάσταση του φύλου. Με άλλα λόγια ακολουθείται μια νέα ανθρωποκεντρική προσέγγιση ακολουθώντας το δρόμο που χάραξε το Συμβούλιο της Ευρώπης με την υιοθέτηση της Σύμβασης για τη Δράση Κατά της Εμπορίας Ανθρώπων το Με βάση τις εθνικές εμπειρίες του Βελγίου, της Ιταλίας και των Κάτω Χωρών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 δήλωσε ότι πρέπει να γίνουν περαιτέρω ενέργειες στο συγκεκριμένο τομέα σε όλα τα κράτη μέλη, και ανακοίνωσε την υποβολή νομοθετικής πρότασης σχετικά με την προσωρινή άδεια παραμονής για τα θύματα που είναι διατεθειμένα να καταθέσουν ως μάρτυρες, λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες εμπειρίες που έχουν πραγματοποιηθεί με βάση τις εθνικές διατάξεις με τρόπο ώστε να αποφευχθούν οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι κατάχρησης μελλοντικών μηχανισμών. 9 Οδηγία 2004/81/ΕΚ του Συμβουλίου της 29 ης Απριλίου 2004 σχετικά με τον τίτλο παραμονής που χορηγείται στους υπηκόους τρίτων χωρών θύματα εμπορίας ανθρώπων ή συνέργειας στη λαθρομετανάστευση, οι οποίοι συνεργάζονται με τις αρχές, Ε.Ε. L.261/

17 Τοιουτοτρόπως το Βέλγιο το 1994, η Ιταλία και οι Κάτω Χώρες το 1998, η Ισπανία το 2000, η Γερμανία από το 2000, και άλλες χώρες της Ε.Ε. προσάρμοσαν έγκαιρα τις εθνικές νομοθετικές ή κανονιστικές διατάξεις τους προκειμένου, ανάλογα με την περίπτωση, να παρέχουν στα θύματα τη δυνατότητα αποκατάστασης και επανένταξης στην κοινωνία, μέσω της συνεργασίας με τις αρχές που είναι επιφορτισμένες με την έρευνα και τη δίωξη των δραστών των εγκλημάτων που σχετίζονται με το φαινόμενο του trafficking. Έτσι, κατά τη διάρκεια της περιόδου περίσκεψης, το θύμα καλείται, αφότου ηρεμήσει από τη ψυχολογική και συναισθηματική πίεση που έχει βιώσει, να αποφασίσει εάν θέλει να συνεργαστεί με τις αρχές. Κατά την περίοδο αυτή, οποιαδήποτε διαδικασία απομάκρυνσης από τη χώρα αναστέλλεται με εντολή των εισαγγελικών αρχών. Παρέχεται επίσης, αρωγή και στήριξη για να καλυφθούν οι ανάγκες του θύματος από άποψη στέγασης, μέσων διαβίωσης, ιατρικής περίθαλψης κλπ. Το δίκαιο που αφορά την προστασία των μαρτύρων εφαρμόζεται, εφόσον κριθεί απαραίτητο για την περαιτέρω προστασία των θυμάτων στα πλαίσια της ποινικής διαδικασίας, προκειμένου να αποτραπούν αντίποινα από την πλευρά των δραστών. Σαν παράδειγμα καλών πρακτικών μπορούμε να αναφέρουμε τις περιπτώσεις κάποιων κρατών μελών της Ε.Ε. όσον αφορά την προστασία των θυμάτων trafficking. Έτσι, στην Ολλανδία η παροχή αρωγής στα θύματα εμπορίας ανθρώπων, αποτελεί προτεραιότητα για τις εθνικές αρχές. Για το σκοπό αυτό άλλωστε αναπτύχθηκε ένα ευρύ πλαίσιο συνεργασίας ανάμεσα στις αστυνομικές αρχές, την Υπηρεσία Μετανάστευσης και Πολιτογράφησης, τους ξενώνες φιλοξενίας και τις οργανώσεις κοινωνικής αρωγής των θυμάτων, ούτως ώστε να διασφαλίζεται έγκαιρα η προστασία τους και να αποτρέπεται η ποινικοποίησή τους σε περιπτώσεις παράνομης εισόδου στην ολλανδική επικράτεια. Στο πλαίσιο αυτό, οι ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις περί προστασίας των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων σε συνδυασμό με το εν γένει σύστημα υποδομών που έχει δημιουργηθεί στη χώρα, παρέχουν τα εχέγγυα για την αποτελεσματική προστασία τους. Στην περίπτωση της Γαλλίας, υιοθετήθηκαν μέτρα τα οποία πέρα από την άμεση και πλήρη προστασία του «θύματος» το προστατεύουν και από την περίπτωση ποινικοποίησής του εφόσον εισήλθε παράνομα στην επικράτεια. Στην Αυστρία, η συμμετοχή μη κυβερνητικών οργανώσεων στο κρίσιμο στάδιο αναγνώρισης των θυμάτων σε ομοσπονδιακό επίπεδο, αυξάνει τις πιθανότητες για παροχή προστασίας και αρωγής και διασφαλίζει το σωστό χειρισμό των υποθέσεων από μέρους των διωκτικών αρχών των κρατιδίων. Η εθνική νομοθεσία της Ιταλίας αποτελεί, τέλος, μια από τις καλύτερες νομοθεσίες όσον αφορά την αντιμετώπιση των θυμάτων από τις εθνικές αρχές, διαχωρίζοντας με επιτυχία τα θύματα εμπορίας ανθρώπων από τις υπόλοιπες κατηγορίας παράνομων μεταναστών. Η εν γένει καλή οργάνωση, σε συνδυασμό με την έμπρακτη βούληση του ιταλού νομοθέτη για προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των θυμάτων λειτουργούν εν τέλει προς όφελός τους, καθώς αποφεύγονται φαινόμενα ποινικοποίησης για την παράνομη είσοδό τους στη χώρα. Όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε. χορηγούν, κατά το στάδιο της συνεργασίας των θυμάτων με τις αρχές, τίτλους διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους ή συναφείς εξαιρετικούς λόγους. Στην 17

18 ελληνική έννομη τάξη οι σχετικές διατάξεις περιλαμβάνονται στο ν. 3386/2005 (Α ), όπως ισχύει. Αναφορικά με την καταπολέμηση του φαινομένου σε διεθνές επίπεδο, ο ΟΗΕ προχώρησε στην υιοθέτηση της Διεθνούς Σύμβασης κατά του Διεθνικού Οργανωμένου Εγκλήματος στις στο Παλέρμο της Ιταλίας 10. Στην παραπάνω Σύμβαση προσαρτήθηκαν τρία Πρωτόκολλα, α) το Πρωτόκολλο για την Πρόληψη, Καταστολή, Καταστολή και Τιμωρία της Διακίνησης Προσώπων, ιδιαίτερα Γυναικών και Παιδιών, β) το Πρωτόκολλο Κατά της Λαθραίας Μετακίνησης Μεταναστών, από τη Γη, τη Θάλασσα και τον Αέρα, και γ) το Πρωτόκολλο κατά της Παράνομης Κατασκευής και Διακίνησης Πυροβόλων Όπλων, Τμημάτων και Συστατικών τους και Πυρομαχικών. Η ανωτέρω διεθνής Σύμβαση ποινικοποιεί κάθε μορφή εγκληματικής δραστηριότητας που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της, ήτοι κάθε μορφή εγκλήματος που τελείται από οργανωμένη εγκληματική ομάδα (άρθρο 2) 11. Ειδικότερα, ποινικοποιείται η συμμετοχή σε οργανωμένη εγκληματική ομάδα (άρθρο 5), η νομιμοποίηση προϊόντων εγκλήματος και η διαφθορά (άρθρο 8). Όπως και σε άλλα διεθνή συμβατικά κείμενα, η εν λόγω Σύμβαση υποχρεώνει τα κράτη μέρη να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα, τα οποία εξειδικεύονται στις σχετικές διατάξεις της (Α. 5,7 και 9), για την ποινικοποίηση των ανωτέρω μορφών οργανωμένου εγκλήματος. Εκτός από την άσκηση διώξεων σε βάρος φυσικών και νομικών προσώπων που εμπλέκονται στα εγκλήματα αυτά, προβλέπεται η δήμευση ή κατάσχεση προϊόντων εγκλήματος, καθώς και κάθε μορφή περιουσίας, εξοπλισμού ή μέσων που χρησιμοποιήθηκαν ή προορίζονται να χρησιμοποιηθούν για αυτόν το σκοπό (άρθρο 12), όπως επίσης και η διάθεση των δημευθέντων προϊόντων εγκλήματος από τα κράτη μέρη. Επισημαίνεται δε, η ανάγκη περί αμοιβαίας παροχής του μέγιστου βαθμού δικαστικής συνδρομής από τα συμβαλλόμενα κράτη για έρευνες, διώξεις και εν γένει για τις δικαστικές διαδικασίες που κρίνονται απαραίτητες για την καταστολή του οργανωμένου εγκλήματος, μορφή του οποίου αποτελεί το trafficking. Παράλληλα, η διεθνής κοινότητα προχώρησε στο παρελθόν σε σημαντικές πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Στις 7 Νοεμβρίου 1967 η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών υιοθέτησε τη διακήρυξη για την εξάλειψη των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών 12, ένα διεθνές κείμενο χωρίς δεσμευτική ισχύ. Λίγα χρόνια αργότερα, και συγκεκριμένα το έτος 1979, προχώρησε στην υιοθέτηση της Σύμβασης για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών (CEDAW), η οποία τέθηκε σε ισχύ στις Η σημασία της συγκεκριμένης Σύμβασης έγκειται στο γεγονός ότι αποτέλεσε το πρώτο εξειδικευμένο διεθνές νομικό κείμενο για την προστασία των γυναικών από κάθε μορφή διάκρισης σε βάρος τους 14. Με την υιοθέτηση του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου επιτράπηκε σε 10 United Nations Convention Against Transnational Organised Crime, U.N. GAOR, 55 th Session, Annex 1, Agenda Item 105, at 25, U.N. Doc A/55/383 (2000). 11 Ως οργανωμένη εγκληματική ομάδα νοείται η «δομημένη ομάδα τριών ή περισσότερων προσώπων που υπάρχει για κάποια χρονική περίοδο και ενεργεί με κοινό σκοπό τέλεσης ενός ή περισσότερων σοβαρών εγκλημάτων ή εγκλημάτων που θεσπίζονται σύμφωνα με τη Σύμβαση αυτή, προκειμένου να ποριστεί αμέσως ή εμμέσως οικονομικό ή άλλο υλικό όφελος». 12 Αριθ. απόφασης Η Σύμβαση υιοθετήθηκε με την υπ αριθμ. 34/180/ απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Στην Ελλάδα κυρώθηκε με τον ν. 1342/1983, ΦΕΚ Α Σύμφωνα με το άρθρο 1 της Σύμβασης, ο όρος διάκριση κατά των γυναικών αφορά «κάθε διαχωρισμό, εξαίρεση ή περιορισμό που βασίζεται στο φύλο και που έχει ως αποτέλεσμα ή σκοπό να διακυβεύσει ή να καταστρέψει τη με βάση την ισότητα των ανδρών «Πορνεία& παράνομη διακίνηση και εμπορία γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική/οικονομική 18

19 μεμονωμένα άτομα και σε ομάδες γυναικών το δικαίωμα να προσφύγουν ενώπιον της Επιτροπής της Σύμβασης για παραβιάσεις των διατάξεών της, μέσω της δυνατότητας διατύπωσης εγγράφων παραπόνων για καταστρατήγηση των δικαιωμάτων που η Σύμβαση τους παρέχει. Ταυτόχρονα, επιτρέπει στην Επιτροπή να ξεκινάει μια εμπιστευτική έρευνα για ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη της Σύμβασης CEDAW όταν υπάρχουν πληροφορίες για σοβαρές ή συστηματικές παραβιάσεις σε βάρος των γυναικών από ένα συγκεκριμένο κράτος. Επιπρόσθετα, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε την Διακήρυξη για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών (UN General Assembly 1993). Εν συνεχεία, στην πλατφόρμα για δράση της Συνδιάσκεψης του Πεκίνου το , αναγνωρίστηκε ότι η βία αποτελεί καταπάτηση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών και εμποδίζει την ισότητα, την ανάπτυξη και την ειρήνη. Η διακήρυξη του Πεκίνου ξεχωρίζει δώδεκα κρίσιμους τομείς και προσδιορίζει τους μακροπρόθεσμους στόχους και τις αντιλήψεις οι οποίες θα πρέπει να υιοθετηθούν από τις εθνικές κυβερνήσεις, τον ΟΗΕ, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και τον ιδιωτικό τομέα, έτσι ώστε να υπάρξει ουσιαστική βελτίωση της κατάστασης σε παγκόσμιο επίπεδο. Παράλληλα, έχει επισημανθεί ότι οι προσπάθειες για την ανάπτυξη προληπτικών µμεθόδων καταπολέμησης της βίας που συνδέεται µε το φύλο, συμπεριλαμβανομένης της εµπορίας ανθρώπων για σεξουαλική και εργασιακή εκμετάλλευση πρέπει να έχουν μόνιμο και συστηματικό χαρακτήρα. Αναφορικά με την ισότητα των φύλων, αποτελεί θεμελιώδη αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης την οποία εγγυάται η Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και συνιστά έναν από τους στόχους και τα καθήκοντα της ΕΕ. Ειδικότερα, το άρθρο 8 ΣΛΕΕ ορίζει ότι: «Σε όλες τις δράσεις της, η Ένωση επιδιώκει να εξαλειφθούν οι ανισότητες και να προαχθεί η ισότητα µεταξύ ανδρών και γυναικών.» Η ισότητα µεταξύ ανδρών και γυναικών κατοχυρώνεται επίσης στο άρθρο 23 του Χάρτη των Θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος έχει τεθεί επίσημα σε ισχύ με την παραπάνω Συνθήκη (ΣΛΕΕ). Η συνεκτίμηση της αρχής της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών σε όλες τις δραστηριότητες των κρατών μελών της Ε.Ε. αποτελεί πλέον επίσημη και οριζόντια πολιτική της Ένωσης. Η πρόληψη της βίας που συνδέεται µε το φύλο σε όλες τις µορφές της είναι θεμελιώδους σηµασίας για κάθε σύγχρονη ευνομούμενη κοινωνία και απαιτεί την εκπαίδευση, συνεχή επιμόρφωση και ευαισθητοποίηση των εργαζομένων σε καίριες θέσεις όπως λ.χ. εκπαιδευτικοί, αστυνομικοί και δικαστικοί λειτουργοί. Στο πλαίσιο αυτό, η ενημέρωση αναφορικά με όλες τις μορφές βίας που συνδέονται με το φαινόμενο της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την πρόληψη και καταστολή αυτού του ειδεχθούς εγκλήματος. Η προστασία και αρωγή των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων αποτελεί τα τελευταία χρόνια κοινή επιδίωξη των νομοθετών των χωρών μελών της Ε.Ε., ιδιαίτερα μετά την ενσωμάτωση της Οδηγίας 2004/81/ΕΚ 16 από τα κράτη μέλη της Ε.Ε. Το Συμβούλιο της Ευρώπης δραστηριοποιήθηκε επίσης ενεργά, στο παρελθόν στον αγώνα της καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων, κυρίως μέσω της και γυναικών αναγνώριση, απόλαυση ή άσκηση από τις γυναίκες, ανεξαρτήτως της οικογενειακής τους κατάστασης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών στον πολιτικό, οικονομικό, πολιτιστικό και αστικό τομέα». 15 Διακήρυξη του Πεκίνου και την Πλατφόρμα Δράσης που εγκρίθηκε στο Πεκίνο στις 15 Σεπτεμβρίου 1995 από την Τέταρτη Παγκόσμια Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τη Γυναίκα : «Δράση για Ισότητα, Ανάπτυξη και Ειρήνη». 16 ό.π. «Πορνεία& παράνομη διακίνηση και εμπορία γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική/οικονομική 19

20 υιοθέτησης συστάσεων της Επιτροπής Υπουργών και της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης. Οι σπουδαιότερες από αυτές είναι οι εξής : Α) Συστάσεις της Επιτροπής Υπουργών προς τα μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης : Σύσταση Νο.R (91) 11 για τη σεξουαλική εκμετάλλευση, την πορνογραφία και την πορνεία, καθώς και τη σωματεμπορία παιδιών και νέων ενηλίκων, που ήταν το πρώτο διεθνές κείμενο που ασχολήθηκε συνολικά με αυτά τα ζητήματα. Το 1999 συστάθηκε επιτροπή εμπειρογνωμόνων για την προστασία παιδιών κατά της σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Σύσταση Νο. R (97) 13 για τον εκφοβισμό μαρτύρων και τα δικαιώματα υπεράσπισης. Σύσταση No. R (2000) 11 για τη δράση κατά της διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων για σεξουαλική εκμετάλλευση. Σύσταση Rec (2001) 16 για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική εκμετάλλευση. Σύσταση Rec (2002) 5 για την προστασία των γυναικών από τη βία Β) Συστάσεις της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης : Σύσταση 1325 (1997) για τη διακίνηση και εμπορία γυναικών και την καταναγκαστική πορνεία στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Σύσταση 1450 (2000) για τη βία κατά των γυναικών στην Ευρώπη. Σύσταση 1467 (2000) για τη λαθρομετανάστευση και τον αγώνα κατά των διακινητών. Σύσταση 1545 (2002) για την εκστρατεία κατά της διακίνησης και εμπορίας γυναικών. Σύσταση 1610 (2003) για τη μετανάστευση που σχετίζεται με την εμπορία και διακίνηση και την πορνεία. Σύσταση 1611 (2003) για τη διακίνηση και εμπορία οργάνων στην Ευρώπη. Σύσταση 1663 (2004) για την οικογενειακή δουλεία : καταναγκασμός, au pairs και νύφες μέσω αλληλογραφίας. Ακολουθώντας τις προσπάθειες που έχουν ήδη γίνει τα τελευταία χρόνια σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο για την καταστολή του φαινομένου, μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης προχώρησαν στις στην υιοθέτηση της Σύμβασης για τη Δράση κατά της Εμπορίας Ανθρώπων με βασικό σκοπό την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και την αρωγή των θυμάτων αυτής της μορφής οργανωμένου εγκλήματος. Μεγάλο μέρος του κειμένου της Σύμβασης αφορά στην υιοθέτηση μέτρων προστασίας και προώθησης της ισότητας των δικαιωμάτων των θυμάτων. Έτσι, προβλέπεται η στελέχωση των αρμόδιων εθνικών αρχών με κατάλληλα εκπαιδευμένα και ικανά άτομα για την αναγνώριση και αρωγή των θυμάτων, η συνεργασία μεταξύ των αρχών, καθώς και με εθνικές μη κυβερνητικές οργανώσεις για την υποστήριξη των θυμάτων. Ειδικά μέτρα προστασίας προβλέπονται επίσης, σε περίπτωση εντοπισμού ασυνόδευτων ανηλίκων θυμάτων. Με βάση τα ανωτέρω, οι υπήκοοι τρίτων χωρών που αναγνωρίζονται ως θύματα δε θα πρέπει σε καμία περίπτωση να τιμωρούνται ως παραβάτες της μεταναστευτικής νομοθεσίας, αλλά αντιθέτως να διασφαλίζεται από μέρους των αρμοδίων εθνικών αρχών η προστασία και αρωγή τους, η πρόσβασή τους στην αγορά εργασίας και η ένταξή τους στο εκάστοτε σύστημα κοινωνικών παροχών. Το ανωτέρω συμβατικό κείμενο αποτελεί μέχρι σήμερα το πιο σημαντικό νομοθέτημα σε περιφερειακό επίπεδο και πολλές από τις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης έχουν ήδη προχωρήσει στην κύρωσή του. Δεδομένης της σπουδαιότητάς της ως διεθνούς κειμένου, είναι επιβεβλημένη η κύρωσή της από το σύνολο των κρατών μελών. 20