ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2010

Transcript

1 ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2010 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Κατά τη συνεδρίαση της 2ας Δεκεμβρίου 2010 το Διοικητικό Συμβούλιο, βασιζόμενο στην οικονομική και νομισματική ανάλυση που διενεργεί τακτικά, επιβεβαίωσε ότι τα ισχύοντα βασικά επιτόκια της είναι ενδεδειγμένα και αποφάσισε, επομένως, να τα διατηρήσει αμετάβλητα. Λαμβάνοντας υπόψη όλες τις νέες πληροφορίες και αναλύσεις που έγιναν διαθέσιμες μετά τη συνεδρίαση της 4ης Νοεμβρίου 2010, το Διοικητικό Συμβούλιο συνεχίζει να αναμένει ότι η εξέλιξη των τιμών θα παραμείνει συγκρατημένη στον μεσοπρόθεσμο ορίζοντα που ενδιαφέρει τη νομισματική πολιτική. Τα πρόσφατα οικονομικά στοιχεία συμφωνούν με τη θετική υποκείμενη δυναμική της ανάκαμψης, ενώ ταυτόχρονα επικρατεί αυξημένη αβεβαιότητα. Η νομισματική ανάλυση επιβεβαιώνει ότι οι πληθωριστικές πιέσεις εξακολουθούν να είναι συγκρατημένες μεσοπρόθεσμα. Το Διοικητικό Συμβούλιο αναμένει ότι η σταθερότητα των τιμών θα διατηρηθεί μεσοπρόθεσμα, στηρίζοντας έτσι την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών στη ζώνη του ευρώ. Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό είναι σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Η σταθεροποίηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό είναι ουσιώδους σημασίας. Στις 2 Δεκεμβρίου 2010 το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε επίσης να συνεχίσει να διενεργεί τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης (ΠΚΑ) και τις ειδικές πράξεις αναχρηματοδότησης διάρκειας ίσης με μία περίοδο τήρησης ως δημοπρασίες σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή, για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται απαραίτητο και τουλάχιστον μέχρι τη λήξη της τρίτης περιόδου τήρησης του 2011, στις 12 Απριλίου Επιπλέον, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να υιοθετήσει διαδικασία δημοπρασίας σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή για τις πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΠΠΜΑ) διάρκειας τριών μηνών με ημερομηνίες κατανομής την 26η Ιανουαρίου, την 23η Φεβρουαρίου και την 30ή Μαρτίου Το επιτόκιο για τις εν λόγω πράξεις διάρκειας τριών μηνών θα οριστεί ίσο με το μέσο επιτόκιο των ΠΚΑ όπως θα διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια της κάθε ΠΠΜΑ. Συνολικά, η παρούσα κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής παραμένει διευκολυντική. Η κατεύθυνση της νομισματικής πολικής, η παροχή ρευστότητας και οι μέθοδοι κατανομής θα προσαρμόζονται καταλλήλως, λαμβανομένου υπόψη ότι όλα τα μη συμβατικά μέτρα που ελήφθησαν κατά την περίοδο των σοβαρών εντάσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές είναι, ως εκ της φύσεώς τους, προσωρινού χαρακτήρα. Ως εκ τούτου, το Διοικητικό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί πολύ προσεκτικά όλες τις εξελίξεις κατά την προσεχή περίοδο. 1

2 Σε ό,τι αφορά την οικονομική ανάλυση, το πραγματικό ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε σε τριμηνιαία βάση κατά 0,4% το τρίτο τρίμηνο του 2010, ενώ είχε κατ εξαίρεση αυξηθεί κατά 1,0% το δεύτερο τρίμηνο. Πρόσφατα στατιστικά στοιχεία και πληροφορίες ερευνών γενικά επιβεβαιώνουν ότι η υποκείμενη δυναμική της οικονομικής ανάκαμψης στη ζώνη του ευρώ συνεχίζει να είναι θετική. Σύμφωνα με προηγούμενες προσδοκίες, αυτό υποδηλώνει συνεχιζόμενη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το τέταρτο τρίμηνο του Οι εξαγωγές της ζώνης του ευρώ αναμένεται να ωφεληθούν περαιτέρω από τη συνεχιζόμενη ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας. Ταυτόχρονα, η εγχώρια ζήτηση εκ μέρους του ιδιωτικού τομέα αναμένεται να έχει αυξανόμενη συμβολή στην ανάπτυξη, υποβοηθούμενη από τη διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής και τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την αποκατάσταση της λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Εντούτοις, η ανάκαμψη της δραστηριότητας αναμένεται να επηρεαστεί αρνητικά από τη διαδικασία προσαρμογής των ισολογισμών σε διάφορους τομείς. Η εκτίμηση αυτή αντανακλάται επίσης στις μακροοικονομικές προβολές Δεκεμβρίου 2010 των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ θα διαμορφωθεί μεταξύ 1,6% και 1,8% το 2010, μεταξύ 0,7% και 2,1% το 2011 και μεταξύ 0,6% και 2,8% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές Σεπτεμβρίου 2010 των εμπειρογνωμόνων της, το διάστημα των προβολών για το 2010 έχει μειωθεί κάπως και έχει μετατοπιστεί προς το άνω όριο του διαστήματος των προβολών του Σεπτεμβρίου, ενώ το διάστημα των προβολών για το 2011 είναι ελαφρώς μικρότερο. Οι προβολές Δεκεμβρίου 2010 των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος συμβαδίζουν σε γενικές γραμμές με τις προβλέψεις των διεθνών οργανισμών. Κατά την εκτίμηση του Διοικητικού Συμβουλίου, οι κίνδυνοι για αυτές τις οικονομικές προοπτικές κλίνουν ελαφρώς προς τα κάτω, ενώ η αβεβαιότητα εξακολουθεί να είναι αυξημένη. Αφενός, το παγκόσμιο εμπόριο μπορεί να συνεχίσει να επεκτείνεται ταχύτερα από ό,τι αναμένεται, στηρίζοντας έτσι τις εξαγωγές της ζώνης του ευρώ. Ταυτόχρονα, πρέπει να σημειωθεί ότι το επίπεδο των επιχειρηματικών προσδοκιών στη ζώνη του ευρώ παρέμεινε σχετικά υψηλό. Αφετέρου, οι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται με τις εντάσεις σε ορισμένα τμήματα των χρηματοπιστωτικών αγορών και τις πιθανές δευτερογενείς επιπτώσεις τους στην πραγματική οικονομία της ζώνης του ευρώ. Επιπλέον, οι καθοδικοί κίνδυνοι σχετίζονται και με νέες αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου και άλλων βασικών εμπορευμάτων, πιέσεις προστατευτισμού, καθώς και με το ενδεχόμενο μη ομαλής διόρθωσης των παγκόσμιων ανισορροπιών. Σε ό,τι αφορά την εξέλιξη των τιμών, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) της ζώνης του ευρώ ήταν 1,9% τον Νοέμβριο, σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, παραμένει δηλαδή αμετάβλητος από τον Οκτώβριο. Τους επόμενους μήνες, οι ρυθμοί πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα κυμανθούν γύρω από τα σημερινά επίπεδα και θα υποχωρήσουν εκ νέου στη διάρκεια του επόμενου έτους. Συνολικά, οι ρυθμοί πληθωρισμού αναμένεται να παραμείνουν συγκρατημένοι την προσεχή περίοδο. Οι μεσομακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό εξακολουθούν να είναι σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. 2 Η εκτίμηση αυτή αντανακλάται επίσης στις μακροοικονομικές προβολές Δεκεμβρίου 2010 των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ, βάσει των οποίων ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα διαμορφωθεί μεταξύ 1,5% και 1,7% το 2010, μεταξύ 1,3% και 2,3% το 2011 και μεταξύ 0,7% και 2,3% το Σε

3 σύγκριση με τις προβολές των εμπειρογνωμόνων της που δημοσιεύθηκαν τον Σεπτέμβριο, το διάστημα για το 2010 παραμένει αμετάβλητο, ενώ το διάστημα για το 2011 είναι οριακά υψηλότερο. Οι διαθέσιμες προβλέψεις των διεθνών οργανισμών δίνουν σε γενικές γραμμές παρόμοια εικόνα. Οι κίνδυνοι όσον αφορά τις προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών είναι σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι. Οι ανοδικοί κίνδυνοι συνδέονται, συγκεκριμένα, με την εξέλιξη των τιμών των ενεργειακών και των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων. Επιπλέον, οι αυξήσεις των έμμεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών ενδέχεται να είναι μεγαλύτερες από αυτές που αναμένονται επί του παρόντος, λόγω της ανάγκης για δημοσιονομική εξυγίανση τα προσεχή έτη. Ταυτόχρονα, εξακολουθεί να αναμένεται ότι οι κίνδυνοι για την εξέλιξη των εγχώριων τιμών και του κόστους θα είναι συγκρατημένοι. Σε ό,τι αφορά τη νομισματική ανάλυση, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ3 παρέμεινε σε γενικές γραμμές αμετάβλητος στο 1,0% τον Οκτώβριο, έναντι 1,1% τον Σεπτέμβριο του Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα επιταχύνθηκε σε 1,4% τον Οκτώβριο από 1,2% τον προηγούμενο μήνα. Έτσι, ο ρυθμός μεταβολής της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια και ο ρυθμός αύξησης των δανείων παρέμειναν χαμηλοί, γεγονός που στηρίζει την εκτίμηση ότι ο υποκείμενος ρυθμός της νομισματικής επέκτασης είναι μέτριος και οι πληθωριστικές πιέσεις συγκρατημένες μεσοπρόθεσμα. Η έντονη ανοδική κλίση της καμπύλης αποδόσεων εξακολούθησε να μειώνεται σε κάποιο βαθμό, γεγονός που υποδηλώνει τη σταδιακή υποχώρηση της αρνητικής επίδρασης στο Μ3 που συνδεόταν με τις μετατοπίσεις κεφαλαίων από νομισματικά περιουσιακά στοιχεία προς πιο μακροπρόθεσμα χρηματοοικονομικά στοιχεία εκτός Μ3. Η διάρθρωση των επιτοκίων περιλαμβάνει επίσης μια περαιτέρω διεύρυνση της διαφοράς επιτοκίων μεταξύ των βραχυπρόθεσμων καταθέσεων προθεσμίας και των καταθέσεων μιας ημέρας. Ως εκ τούτου, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ1 εξακολούθησε να υποχωρεί και διαμορφώθηκε σε 4,9% τον Οκτώβριο του 2010, έναντι 6,2% τον Σεπτέμβριο, ενώ ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των λοιπών βραχυπρόθεσμων καταθέσεων εξακολουθεί να γίνεται λιγότερο αρνητικός. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των τραπεζικών δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα εξακολουθεί να υποκρύπτει θετική μεταβολή των δανείων προς τα νοικοκυριά (2,9% τον Οκτώβριο έναντι 2,8% τον Σεπτέμβριο) και συνεχιζόμενη αρνητική μεταβολή των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (-0,6% τον Οκτώβριο, ίδια όπως τον Σεπτέμβριο). Διορθωμένος ως προς την επίδραση που ασκεί η διαγραφή δανείων από τους ισολογισμούς των τραπεζών, ο ρυθμός αύξησης των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις συνέχισε να ενισχύεται, πράγμα που επιβεβαιώνει περαιτέρω ότι η ανάκαμψή του είχε ξεκινήσει νωρίτερα εντός του Τους τελευταίους μήνες, οι τράπεζες έχουν σταθεροποιήσει γενικά το μέγεθος των ισολογισμών τους, διευρύνοντας ταυτόχρονα την παροχή πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, η επέκταση της διαθεσιμότητας των πιστώσεων αυτών, όταν η ζήτηση ανακάμψει περαιτέρω, εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση για αυτές. Για την αντιμετώπισή της, οι τράπεζες θα πρέπει, όπου απαιτείται, να παρακρατήσουν κέρδη, να στραφούν προς την αγορά για την περαιτέρω ενίσχυση της κεφαλαιακής τους βάσης ή να αξιοποιήσουν πλήρως τα κυβερνητικά μέτρα κεφαλαιακής ενίσχυσης. Συνοπτικά, τα ισχύοντα επιτόκια της εξακολουθούν να κρίνονται ενδεδειγμένα και το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε, επομένως, να τα διατηρήσει αμετάβλητα. Λαμβάνοντας υπόψη όλες τις νέες πληροφορίες και αναλύσεις που έγιναν διαθέσιμες 3

4 μετά τη συνεδρίαση της 4ης Νοεμβρίου 2010, το Διοικητικό Συμβούλιο συνεχίζει να αναμένει ότι η εξέλιξη των τιμών θα παραμείνει συγκρατημένη στον μεσοπρόθεσμο ορίζοντα που ενδιαφέρει τη νομισματική πολιτική. Τα πρόσφατα οικονομικά στοιχεία συμφωνούν με τη θετική υποκείμενη δυναμική της ανάκαμψης, ενώ ταυτόχρονα επικρατεί αυξημένη αβεβαιότητα. Η διασταύρωση του αποτελέσματος της οικονομικής ανάλυσης με το αποτέλεσμα της νομισματικής ανάλυσης επιβεβαιώνει ότι οι πληθωριστικές πιέσεις εξακολουθούν να είναι συγκρατημένες μεσοπρόθεσμα. Το Διοικητικό Συμβούλιο αναμένει ότι η σταθερότητα των τιμών θα διατηρηθεί μεσοπρόθεσμα, στηρίζοντας έτσι την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών στη ζώνη του ευρώ. Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό εξακολουθούν να είναι σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Η σταθεροποίηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό είναι ουσιώδους σημασίας. Στον τομέα της δημοσιονομικής πολιτικής, μολονότι οι δημοσιονομικές εξελίξεις σε κάποιες χώρες της ζώνης του ευρώ είναι ευνοϊκότερες από ό,τι αναμενόταν, εξακολουθούν να υφίστανται έντονες ανησυχίες σε σχέση με μη διατηρήσιμες δημοσιονομικές θέσεις άλλων χωρών και την ευπάθειά τους σε δυσμενείς αντιδράσεις της αγοράς, οι οποίες έχουν αντίκτυπο σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι σαφώς αναγκαίο οι αρμόδιες αρχές να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη όσον αφορά την επίτευξη υγιών δημόσιων οικονομικών, προκειμένου να μειωθούν τα ασφάλιστρα κινδύνου επί των επιτοκίων και να στηριχθεί η διατηρήσιμη ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα. Ταυτόχρονα, όλες οι χώρες της ζώνης του ευρώ θα πρέπει να προωθήσουν φιλόδοξες και αξιόπιστες πολυετείς στρατηγικές δημοσιονομικής εξυγίανσης και να εφαρμόσουν πλήρως τα προγραμματισμένα διορθωτικά μέτρα, επικεντρώνοντας την προσοχή τους στην πλευρά των δαπανών. Στους προϋπολογισμούς τους για το 2011 οι χώρες χρειάζεται να προσδιορίσουν λεπτομερώς τα απαραίτητα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής, ενώ θα πρέπει να είναι προετοιμασμένες να διορθώσουν τυχόν αποκλίσεις από τους δημοσιονομικούς στόχους που έχουν ανακοινώσει. Ουσιαστικές και εκτεταμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να υλοποιηθούν ταχύτατα, ώστε να βελτιωθούν οι προοπτικές για υψηλότερο ρυθμό διατηρήσιμης ανάπτυξης. Σημαντικές μεταρρυθμίσεις είναι αναγκαίες ιδίως στις χώρες που έχουν υποστεί μείωση της ανταγωνιστικότητάς τους στο παρελθόν ή που εμφανίζουν υψηλά δημοσιονομικά και εξωτερικά ελλείμματα. Η εξάλειψη των δυσκαμψιών στην αγορά εργασίας θα μπορούσε να στηρίξει περαιτέρω τη διαδικασία προσαρμογής των οικονομιών αυτών. Η ενδυνάμωση του ανταγωνισμού στις αγορές προϊόντων, ιδίως στους τομείς των υπηρεσιών, θα μπορούσε επίσης να προωθήσει την αναδιάρθρωση της οικονομίας και να ενθαρρύνει την καινοτομία και την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών. Η λήψη τέτοιων μέτρων είναι καίρια για την ενίσχυση της αύξησης της παραγωγικότητας, ενός από τους βασικούς προωθητικούς παράγοντες της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης. Όλες αυτές οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να στηρίζονται από την κατάλληλη αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα. Υγιείς ισολογισμοί, αποτελεσματική διαχείριση κινδύνων και επιχειρηματικά μοντέλα χαρακτηριζόμενα από διαφάνεια και αξιοπιστία εξακολουθούν να αποτελούν βασικούς παράγοντες προκειμένου να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των τραπεζών στις διαταραχές και να εξασφαλιστεί επαρκής πρόσβαση σε χρηματοδότηση, γεγονός που θα θέσει τα θεμέλια για διατηρήσιμη ανάπτυξη και χρηματοπιστωτική σταθερότητα. 4 Τέλος, το Διοικητικό Συμβούλιο επικροτεί το πρόγραμμα οικονομικής και χρηματοπιστωτικής προσαρμογής που συμφωνήθηκε από την κυβέρνηση της Ιρλανδίας έπειτα από την επιτυχή ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με την Ευρωπαϊκή

5 Επιτροπή, σε συνεργασία με την και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τα απαραίτητα στοιχεία για την επίτευξη διατηρήσιμης σταθεροποίησης της ιρλανδικής οικονομίας. Αντιμετωπίζει με αποφασιστικότητα τους οικονομικούς και χρηματοπιστωτικούς παράγοντες που αποτελούν την πηγή των σημερινών ανησυχιών των αγορών και θα συμβάλει, ως εκ τούτου, στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και στη διαφύλαξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ. Το Διοικητικό Συμβούλιο χαιρετίζει τη δέσμευση των ιρλανδικών δημόσιων αρχών για τη λήψη περαιτέρω μέτρων που ενδεχομένως θα κριθούν κατάλληλα για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος. 5

6 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1 ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας συνεχίζεται, αλλά ο ρυθμός της παραμένει ανομοιογενής. Παράλληλα, είναι βραδύτερος σε σύγκριση με το α εξάμηνο του έτους, καθώς φθίνει η επίδραση υποστηρικτικών παραγόντων, όπως ο κύκλος των αποθεμάτων και τα μέτρα δημοσιονομικής ώθησης. Στις προηγμένες οικονομίες ο ρυθμός ανάπτυξης είναι πιο συγκρατημένος, ενώ στις αναδυόμενες οικονομίες παραμένει εύρωστος παρόλο που πρόσφατα μετριάζεται. Αν και ενισχύθηκαν ελαφρώς τους τελευταίους μήνες, οι πληθωριστικές πιέσεις διατηρήθηκαν αρκετά συγκρατημένες στις προηγμένες οικονομίες, σε αντίθεση με ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες όπου συνεχίζουν να ασκούνται εντονότερες πληθωριστικές πιέσεις. 1.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας συνεχίζεται αλλά ο ρυθμός της παραμένει ανομοιογενής και έχει χάσει τη δυναμική του σε σύγκριση με το α εξάμηνο του έτους, καθώς φθίνει η επίδραση ορισμένων υποστηρικτικών παραγόντων, όπως ο κύκλος των αποθεμάτων και τα μέτρα δημοσιονομικής ώθησης. Στις προηγμένες οικονομίες, η ανάγκη εξυγίανσης των ισολογισμών, οι υποτονικές προοπτικές της αγοράς εργασίας και τα χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης των καταναλωτών συνέβαλαν στο μετριασμό της ανάκαμψης. Αντίθετα, η οικονομική ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες διατηρεί τη δυναμική της, παρόλο που τους τελευταίους μήνες έχει μετριαστεί. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία που βασίζονται σε έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη συνεχίστηκε με πιο συγκρατημένο ρυθμό το β εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Ο Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (ΡΜΙ) για την παγκόσμια συνολική βιομηχανική παραγωγή σημείωσε σταθερή υποχώρηση κατά το πεντάμηνο έως και τον Οκτώβριο, όταν αυξήθηκε σε 54,8. Ο δείκτης αυτός διατηρείται σε επίπεδα άνω του μακροπρόθεσμου μέσου όρου της σειράς, αλλά κάτω από το μέσο όρο του α εξαμήνου του 2010 (βλ. Διάγραμμα 1). Στις προηγμένες οικονομίες, οι πληθωριστικές πιέσεις διατηρήθηκαν αρκετά συγκρατημένες, παρόλο που οι ρυθμοί πληθωρισμού επιταχύνθηκαν ελαφρώς τους πρόσφατους μήνες. Ωστόσο, σε κάποιες αναδυόμενες οικονομίες εξακολουθούν να ασκούνται εντονότερες πληθωριστικές πιέσεις. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, ο μετρούμενος ετήσιος πληθωρισμός αυξήθηκε σε 1,9% κατά το δωδεκάμηνο έως και τον Οκτώβριο του 2010, έναντι 1,7% κατά το δωδεκάμηνο έως και το Σεπτέμβριο (βλ. Διάγραμμα 2). Στην αύξηση συνέβαλαν οι υψηλότερες τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού εκτός των τιμών των ειδών διατροφής και της ενέργειας διαμορφώθηκε σε 1,1% τον Οκτώβριο, σημειώνοντας ελαφρά υποχώρηση από το 1,2% του Σεπτεμβρίου. Όπως υποδηλώνει ο παγκόσμιος δείκτης ΡΜΙ για τις τιμές των συντελεστών παραγωγής, οι τιμές αγοράς αυξήθηκαν τους πρόσφατους μήνες, αλλά παραμένουν σε χαμηλότερα επίπεδα από εκείνα που είχαν καταγραφεί πριν από την κρίση. Μετά την έντονη ανάκαμψη που σημείωσε από το γ τρίμηνο του 2009 έως και το β τρίμηνο του 2010, η αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου παρουσιάζει επίσης ενδείξεις συγκράτησης. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία υποδηλώνουν ότι το παγκόσμιο εμπόριο 6

7 ενισχύθηκε κατά 0,9% σε τριμηνιαία βάση το γ τρίμηνο του 2010, έναντι 3,2% το β τρίμηνο. ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Στις ΗΠΑ, ο ρυθμός της οικονομικής ανάκαμψης επιβραδύνθηκε το β τρίμηνο του 2010 και σταθεροποιήθηκε εκ νέου το γ τρίμηνο. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκτίμηση του Bureau of Economic Analysis, ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ διαμορφώθηκε σε 0,6% το γ τρίμηνο (2,5% ανηγμένος σε ετήσια βάση). Η αύξηση του ΑΕΠ υποβοηθήθηκε από τις επιχειρηματικές επενδύσεις και τις δημόσιες δαπάνες, αλλά ταυτόχρονα επιβραδύνθηκε από τη σημαντική αρνητική συμβολή των καθαρών εξαγωγών, λόγω του ότι ο ρυθμός αύξησης των εισαγωγών υπερέβη κατά πολύ το ρυθμό αύξησης των εξαγωγών. Τα πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία παρέχουν κάπως αντιφατικά μηνύματα. Ενώ διογκώνεται η καταναλωτική δαπάνη, η αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής παραμένει ασθενής τους τελευταίους μήνες. Συνολικά, αυτό φανερώνει τη συνεχιζόμενη, αν και συγκρατημένη, αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το δ τρίμηνο του Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι δείκτες που βασίζονται σε έρευνες υποδεικνύουν σταδιακή βελτίωση της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά γενικά η ανάκαμψη αναμένεται να παραμείνει περιορισμένη σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Τα χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης των καταναλωτών και η ανάγκη περαιτέρω προσαρμογής των ισολογισμών των νοικοκυριών ενδέχεται να περιορίσει την ανάκαμψη στο επόμενο διάστημα και η αγορά εργασίας αναμένεται να βελτιωθεί μόνο σταδιακά. Παράλληλα, η ανάκαμψη της αγοράς κατοικιών είναι συγκρατημένη λόγω της υπερπροσφοράς και της ασθενούς ζήτησης. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα τους τελευταίους λίγους μήνες, ενώ ο πυρήνας του πληθωρισμού επιβραδύνθηκε περαιτέρω. Ο ετήσιος μετρούμενος πληθωρισμός αυξήθηκε σε 1,2% τον Οκτώβριο του 2010, από 1,1% το Σεπτέμβριο. Όπως και τους προηγούμενους μήνες, ο σημαντικότερος παράγοντας που συνέβαλε στην αύξηση αυτή ήταν η άνοδος των τιμών της ενέργειας. Ταυτόχρονα, ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας έφτασε σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο (0,6%) τον Οκτώβριο, καθώς οι μηνιαίες αυξήσεις στο κόστος στέγασης και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αντισταθμίστηκαν από το μειωμένο κόστος άλλων ειδών, συμπεριλαμβανομένων των οχημάτων, της ένδυσης, της αναψυχής και του καπνού. Στις 3 Νοεμβρίου η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να αγοράσει κι άλλους πιο μακροπρόθεσμους τίτλους του Δημοσίου, αξίας 600 δισεκ. δολ. ΗΠΑ, έως το τέλος του β τριμήνου του 2011 και ότι θα προσαρμόσει το πρόγραμμα ανάλογα με τις ανάγκες ώστε να ευνοηθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η μέγιστη απασχόληση και η σταθερότητα των τιμών. Ταυτόχρονα, η Επιτροπή αποφάσισε να διατηρήσει το επιτόκιο πολιτικής της αμετάβλητο μεταξύ 0% και 0,25%, εμμένοντας στις προβλέψεις της ότι λόγω των οικονομικών συνθηκών το βασικό επιτόκιο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ είναι πιθανό να πέσει σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα για παρατεταμένη χρονική περίοδο. ΙΑΠΩΝΙΑ Στην Ιαπωνία, τα τελευταία στοιχεία υποδεικνύουν περαιτέρω εξασθένηση της δραστηριότητας, μολονότι το ΑΕΠ αυξήθηκε το γ τρίμηνο υπό την επίδραση πρόσκαιρων παραγόντων. Σύμφωνα με τις πρώτες προκαταρκτικές εκτιμήσεις της ιαπωνικής κυβέρνησης, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε σε τριμηνιαία βάση κατά 0,9% το γ τρίμηνο του 2010, από 0,4% το προηγούμενο τρίμηνο. Η δραστηριότητα το γ τρίμηνο υποβοηθήθηκε κυρίως από την εγχώρια ζήτηση, η οποία πρόσθεσε 1,0 εκατοστιαία 7

8 μονάδα στο ρυθμό ανόδου του ΑΕΠ. Πιο συγκεκριμένα, η ιδιωτική κατανάλωση στηρίχθηκε σε παροδικούς παράγοντες, όπως οι κρατικές επιχορηγήσεις για την αγορά ορισμένων τύπων οχημάτων και η μεγαλύτερη ζήτηση τσιγάρων εν όψει της αύξησης του φόρου για τον καπνό που επιβλήθηκε την 1η Οκτωβρίου. Επιπρόσθετα, οι ιδιωτικές επενδύσεις σε κατοικίες αυξήθηκαν κατά 1,3% υποβοηθούμενες από κρατικά μέτρα, ενώ η συμβολή των καθαρών εξαγωγών στο ΑΕΠ παρέμεινε στάσιμη ως αποτέλεσμα της επιβράδυνσης στην αύξηση των εξαγωγών. Η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να είναι υποτονική το δ τρίμηνο του 2010 και στις αρχές του Η ιδιωτική κατανάλωση ενδέχεται να αποδυναμωθεί έπειτα από την απόσυρση των κυβερνητικών μέτρων τόνωσης της οικονομίας, ενώ εκτιμάται ότι οι εξαγωγές θα παραμείνουν κάπως ασθενείς λόγω της μετριασμένης εξωτερικής ζήτησης και της ανατίμησης του γιεν. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών, οι τιμές καταναλωτή ακολουθούν πτωτική τροχιά επί αρκετά τρίμηνα, σε δωδεκάμηνη βάση, λόγω της σημαντικής υποτονικότητας της οικονομίας. Ωστόσο, τον Οκτώβριο, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ διαμορφώθηκε σε 0,2% και έγινε θετικός για πρώτη φορά τα τελευταία δύο σχεδόν έτη. Η αύξηση αυτή οφείλεται εν μέρει στην υψηλότερη φορολογία στα τσιγάρα, καθώς και στην αύξηση των τιμών των ειδών διατροφής και της ενέργειας. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ εκτός των τιμών των νωπών ειδών διατροφής παρέμεινε αρνητικός στο -0,6%, και εκτός των τιμών των νωπών ειδών διατροφής και της ενέργειας, μειώθηκε στο -0,8%. Ωστόσο, η επιτάχυνση του πληθωρισμού ενδέχεται να ανακοπεί τους ερχόμενους μήνες, λόγω των συνθηκών υποτονικής εγχώριας ζήτησης και της πρόσφατης ανατίμησης του γιεν. Κατά την πρόσφατη συνεδρίασή της στις 5 Νοεμβρίου 2010, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητο μεταξύ 0,0% και 0,1% το επιτόκιο-στόχο της για τις τοποθετήσεις μίας ημέρας χωρίς εξασφάλιση. Επίσης, η Τράπεζα της Ιαπωνίας γνωστοποίησε περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με το πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων το οποίο είχε ανακοινωθεί στις 5 Οκτωβρίου με στόχο να ενισχύσει περαιτέρω τη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η ανάκαμψη της οικονομίας συνεχίζεται τα τελευταία τρίμηνα. Ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ ήταν 0,8% το γ τρίμηνο του 2010, έναντι ανόδου 1,2% το β τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 3). Η αύξηση του προϊόντος κατά τη διάρκεια του τριμήνου ήταν γενικευμένη σε όλες τις βασικές συνιστώσες των δαπανών. Οι τιμές των κατοικιών σημείωσαν πτώση σε τριμηνιαία βάση το β και γ τρίμηνο του 2010, λόγω της υποτονικής δραστηριότητας στην αγορά κατοικιών. Για το μέλλον, εκτιμάται ότι η προσαρμογή των αποθεμάτων, τα μέτρα νομισματικής ώθησης, η εξωτερική ζήτηση και η προηγούμενη υποτίμηση της στερλίνας θα υποβοηθήσουν την οικονομική δραστηριότητα. Ωστόσο, η αύξηση της εγχώριας ζήτησης αναμένεται να παραμείνει περιορισμένη λόγω των συνθηκών πιστωτικής στενότητας, της προσαρμογής των ισολογισμών των νοικοκυριών και της έντονης περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής. 8 Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ επιταχύνθηκε εμφανώς στην αρχή του 2010 και κορυφώθηκε σε 3,7% τον Απρίλιο, αλλά επιβραδύνθηκε κάπως τους πρόσφατους μήνες και διαμορφώθηκε σε 3,2% τον Οκτώβριο. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι επιδράσεις από την υποτίμηση της στερλίνας που εκδηλώθηκαν με χρονική υστέρηση και η αύξηση του συντελεστή του ΦΠΑ τον Ιανουάριο του 2011 αναμένεται ότι θα ασκήσουν ανοδικές πιέσεις στις τιμές καταναλωτή. Τα τελευταία τρίμηνα, η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας διατήρησε αμετάβλητο στο 0,5% το επίσημο

9 επιτόκιο της κεντρικής τράπεζας για τα αποθεματικά των εμπορικών τραπεζών. Επίσης, η Επιτροπή αποφάσισε να συνεχίσει να διατηρεί αμετάβλητο το σύνολο των αγορών περιουσιακών στοιχείων που χρηματοδοτούνται από την επέκταση της νομισματικής βάσης στα 200 δισεκ. λίρες Αγγλίας. ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ Συνολικά, η οικονομική κατάσταση στα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ συνέχισε να βελτιώνεται το β τρίμηνο του Ωστόσο, ο πληθωρισμός επιταχύνεται τους τελευταίους μήνες. Το γ τρίμηνο, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε σε τριμηνιαία βάση κατά 2,1% στη Σουηδία και κατά 0,7% στη Δανία. Και στις δύο αυτές χώρες, ο πληθωρισμός αυξήθηκε ελαφρά τους πρόσφατους μήνες και διαμορφώθηκε σε 2,4% στη Δανία και σε 1,6% στη Σουηδία τον Οκτώβριο του Σε γενικές γραμμές, οι οικονομίες των μεγαλύτερων κρατών-μελών της ΕΕ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη συνεχίζουν να ανακάμπτουν τα τελευταία τρίμηνα. Η ανάκαμψη εξακολουθεί να υποβοηθείται από την εξωτερική ζήτηση και την εκ νέου δημιουργία αποθεμάτων, παρόλο που ισχύουν κάποιες διαφορές από χώρα σε χώρα. Η εγχώρια ζήτηση παρέμεινε αρκετά αποδυναμωμένη λόγω των υποτονικών συνθηκών στις αγορές εργασίας και πιστώσεων, του πλεονάζοντος παραγωγικού δυναμικού, καθώς και της περιστολής των δημόσιων δαπανών χε ορισμένες χώρες (βλ. επίσης το Πλαίσιο 1 που αφορά την οικονομική ανάκαμψη στα κράτη-μέλη της ΕΕ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη). Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, οι βραχυπρόθεσμοι δείκτες υποδηλώνουν περαιτέρω βελτίωση της οικονομικής κατάστασης σε όλες τις χώρες εκτός της Ρουμανίας, όπου σύμφωνα με τις προκαταρκτικές εκτιμήσεις προβλέπεται αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης για το γ τρίμηνο του Τους πρόσφατους μήνες, ο πληθωρισμός παρουσίαζε άνοδο στα κράτη-μέλη της ΕΕ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Τον Οκτώβριο του 2010 ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ διαμορφώθηκε σε 1,8% στην Τσεχία, 2,6% στην Πολωνία, 4,3% στην Ουγγαρία και 7,9% στη Ρουμανία. Στις περισσότερες χώρες, η επιτάχυνση του πληθωρισμού προήλθε από τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας, αντανακλώντας εν μέρει την επίδραση της βάσης σύγκρισης από τις έντονες μειώσεις του προηγούμενου έτους. Το σχετικά υψηλό επίπεδο πληθωρισμού στη Ρουμανία αντανακλά επίσης τον αντίκτυπο της αύξησης του ΦΠΑ τον Ιούλιο του Η οικονομική κατάσταση σταθεροποιήθηκε και στις μικρότερες χώρες της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ, δηλ. τις χώρες της Βαλτικής και τη Βουλγαρία. Ο πληθωρισμός επιταχύνθηκε και στις χώρες αυτές από τους χαμηλότατους, και για κάποιο διάστημα αρνητικούς, ρυθμούς που κατέγραψε κατά τη βαθιά ύφεση του Στη Ρωσία, η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας ανακόπηκε το γ τρίμηνο του 2010 ως αποτέλεσμα της αρνητικής επίδρασης του κύματος καύσωνα που έπληξε τη χώρα. Σύμφωνα με τις προκαταρκτικές εκτιμήσεις, ο δωδεκάμηνος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ μετριάστηκε το γ τρίμηνο σε 2,7%, έναντι 5,2% το β τρίμηνο. Ωστόσο, λόγω της παροδικότητας της διαταραχής αυτής, ο ρυθμός αύξησης αναμένεται να επιταχυνθεί εκ νέου μέχρι το τέλος του έτους, όπως υποδηλώνουν και οι προπορευόμενοι δείκτες. Ο πληθωρισμός άρχισε να αυξάνεται και έφτασε το 7,5% σε δωδεκάμηνη βάση τον Οκτώβριο. Η άνοδος αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις αυξημένες τιμές των τροφίμων λόγω του ισχυρού κύματος καύσωνα. Όσον αφορά τις εξελίξεις σε ένα ευρύτερο χρονικό ορίζοντα, ο ρυθμός της ανάκαμψης ενδέχεται να διαμορφωθεί από την εξέλιξη των τιμών των βασικών εμπορευμάτων και της εγχώριας πιστωτικής επέκτασης. 9

10 Πλαίσιο 1 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΕ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ Μετά την ύφεση του , οι οικονομίες των οκτώ χωρών της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ στην κεντρική και την ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ) ανακάμπτουν σταδιακά, αν και με σημαντικές διαφοροποιήσεις από τη μία χώρα στην άλλη. Επί του παρόντος, η επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας οφείλεται κυρίως στις εξαγωγές, καθώς η εγχώρια ζήτηση εξακολουθεί να είναι συγκρατημένη. Οι χώρες εκείνες στις οποίες είχαν συσσωρευθεί κάπως πιο σημαντικές εσωτερικές και εξωτερικές ανισορροπίες πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση υπέστησαν σοβαρότερη συρρίκνωση της παραγωγής τους στη διάρκεια της κρίσης και στις περισσότερες από αυτές η οικονομική ανάκαμψη είναι πιο υποτονική. Πρόσφατη ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας Οι χώρες της ΚΑΕ έχουν αρχίσει πλέον να εξέρχονται από τη βαθύτερη ύφεση που έχουν αντιμετωπίσει από την εποχή της μετάβασής τους σε οικονομίες προσανατολισμένες στην αγορά. Όλες σχεδόν οι χώρες καταγράφουν κατά μέσο όρο θετικούς τριμηνιαίους ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ από το δεύτερο εξάμηνο του Ωστόσο, η χρονική στιγμή και η ένταση της οικονομικής ανάκαμψης παρουσιάζουν ανομοιογένεια στις διάφορες χώρες. Ενώ η ανοδική τάση στην Πολωνία, την Τσεχία και την Εσθονία εκδηλώθηκε νωρίτερα και ήταν ισχυρότερη, η ανάκαμψη στην Ουγγαρία, τη Λεττονία και τη Λιθουανία, ιδίως όμως στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, ξεκίνησε μόλις το πρώτο εξάμηνο του 2010 και παρέμεινε υποτονικότερη. Όσον αφορά τη συμβολή ανά τομέα, η ανάκαμψη στις περισσότερες χώρες της ΚΑΕ οφείλεται στην έντονη βιομηχανική δραστηριότητα (βλ. Διάγραμμα Α). Αντιθέτως, η υποτονική κατασκευαστική δραστηριότητα περιόρισε την ανάκαμψη σε όλες σχεδόν της χώρες της ΚΑΕ το περασμένο έτος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι χώρες της Βαλτικής, όπου ο τομέας των κατασκευών είχε επεκταθεί με μη διατηρήσιμο ρυθμό κατά την προηγούμενη περίοδο έντονης οικονομικής ανάπτυξης. Ωστόσο, η θετική συμβολή του τομέα των κατασκευών στην ανάπτυξη σε αρκετές χώρες το β' τρίμηνο του 2010 υποδηλώνει ότι η καθοδική τάση έχει φθάσει στο χαμηλότερό της επίπεδο. Παρομοίως, ο τομέας των υπηρεσιών παρέμεινε αρκετά υποτονικός όταν εκδηλώθηκε η ανάκαμψη αλλά, σε πολλές χώρες, είχε εκ νέου θετική συμβολή στην ανάπτυξη το πρώτο εξάμηνο του Η επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας στις περισσότερες χώρες οφείλεται κυρίως στα αποθέματα και στην εξωτερική ζήτηση λόγω της ανάκαμψης του παγκόσμιου εμπορίου από το δεύτερο εξάμηνο του 2009 (βλ. Διάγραμμα Β). Αντιθέτως, η εγχώρια ζήτηση εξακολουθεί να είναι συγκρατημένη σε όλες τις χώρες εκτός από την Πολωνία. Η ιδιωτική κατανάλωση υποχώρησε περαιτέρω στη Βουλγαρία και την Ουγγαρία, και ιδίως στις χώρες της Βαλτικής, όπου είχε αυξηθεί σημαντικά πριν από την κρίση, και η ανεργία έφθασε σε υψηλά επίπεδα (περίπου 18,5% το β' τρίμηνο του 2010). Ομοίως, οι επενδύσεις δεν έχουν ακόμη αρχίσει να ανακάμπτουν μετά την έξοδο από την ύφεση. Μειώθηκαν μάλιστα περαιτέρω σε όλες τις χώρες της ΚΑΕ το πρώτο εξάμηνο του Η δημόσια κατανάλωση είχε επίσης αρνητική συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής και αντανακλούσε τα ήδη επιβαρυμένα δημόσια οικονομικά και τις προσπάθειες δημοσιονομικής εξυγίανσης. Τα μεσοσταθμικά δημόσια ελλείμματα ανήλθαν σε 6,7%

11 περίπου του ΑΕΠ το 2009, ενώ, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναμένεται να παραμείνουν ουσιαστικά αμετάβλητα το Οι μακροοικονομικές ανισορροπίες, οι οποίες είχαν συσσωρευθεί σε ορισμένες χώρες της ΚΑΕ πριν από την κρίση, αμβλύνονται σταδιακά. Η διαδικασία αυτή είναι αναγκαία, αλλά επί του παρόντος περιορίζει την εγχώρια ζήτηση. Η πιστωτική επέκταση προς τον ιδιωτικό τομέα στην περιοχή αυτή υποχώρησε σταδιακά από τα μη διατηρήσιμα υψηλά επίπεδα του , ενώ το πρώτο εξάμηνο του 2010 έφθασε στα κατώτερά της επίπεδα καταγράφοντας μονοψήφιους ρυθμούς. Οι χώρες της Βαλτικής και η Ουγγαρία σημείωσαν μάλιστα αρνητικούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης από το δεύτερο εξάμηνο του 2009, γεγονός που αντανακλά το χαμηλότερο επίπεδο δανειακής επιβάρυνσης του ιδιωτικού τομέα. Αυτό συμβάλλει στη βελτίωση της χρηματοοικονομικής κατάστασης των νοικοκυριών, ωστόσο δυσχεραίνει βραχυπρόθεσμα την ιδιωτική κατανάλωση. Επιπρόσθετα, το υψηλό ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε ορισμένες χώρες (μεταξύ 17,5% και 19,2% στη Λιθουανία, τη Λεττονία και τη Ρουμανία το α' τρίμηνο του 2010) περιορίζει τις δυνατότητες των τραπεζών για περαιτέρω χορηγήσεις. Παράλληλα με την επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης, οι χώρες έχουν παρουσιάσει περαιτέρω επιδείνωση στο ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών τους από την έναρξη της ανάκαμψης, σε σύγκριση με τα επίπεδα που είχαν παρατηρηθεί στη διάρκεια της κρίσης και ακόμη περισσότερο σε σύγκριση με αυτά της προηγούμενης περιόδου έντονης οικονομικής ανάπτυξης. Όσον αφορά τις επιμέρους κατηγορίες κεφαλαιακών ροών, οι εισροές κεφαλαίων για επενδύσεις χαρτοφυλακίου, οι οποίες αποτελούν συνήθως μια σχετικά ευμετάβλητη κατηγορία κεφαλαιακών εισροών, έγιναν αρνητικές σε αρκετές χώρες της ΚΑΕ στη διάρκεια της κρίσης. Πιο πρόσφατα, ωστόσο, αυτή η πτωτική τάση αντιστράφηκε σε ορισμένες χώρες (π.χ. Λιθουανία και Πολωνία). Αντιθέτως, οι περισσότερες από τις χώρες της ΚΑΕ εξακολούθησαν να προσελκύουν ξένες άμεσες επενδύσεις (ΞΑΕ) ή κατέγραψαν περιορισμένες μόνο εκροές στη διάρκεια της κρίσης και στη συνεχιζόμενη περίοδο ανάκαμψης. Οι εν λόγω εισροές ΞΑΕ πιθανώς θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη στήριξη της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, ιδιαίτερα εάν κατευθύνονται προς τον τομέα των εμπορεύσιμων αγαθών. Πριν από την κρίση, σε πολλές χώρες της ΚΑΕ εμφανίστηκαν ανισορροπίες ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, των μη διατηρήσιμων αυξήσεων της μισθολογικής δαπάνης, οι οποίες υπερέβαιναν σημαντικά την άνοδο της παραγωγικότητας. Εντούτοις, στη διάρκεια της κρίσης, ορισμένες από τις χώρες μείωσαν τους ονομαστικούς μισθούς, ιδίως οι χώρες της Βαλτικής όπου οι μισθοί μειώθηκαν κατά 26% κατά μέσο όρο από τα μέσα του Παρόλο που αυτή η συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματος επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την καταναλωτική ικανότητα των νοικοκυριών, οι προσαρμογές βοήθησαν αυτές τις χώρες της ΚΑΕ να αντισταθμίσουν εν μέρει την παλαιότερη μείωση της ανταγωνιστικότητας των τιμών έναντι των βασικών εμπορικών τους εταίρων (βλ. Διάγραμμα Γ). Οι χώρες της ΚΑΕ που έχουν καθεστώς ευέλικτης συναλλαγματικής ισοτιμίας (δηλαδή η Ουγγαρία, η Τσεχία, η Πολωνία και η Ρουμανία) ενίσχυσαν την ανταγωνιστικότητά τους κυρίως μέσω μιας μεγάλης ονομαστικής υποτίμησης των νομισμάτων τους το 2008 και στις αρχές του 2009, αν και οι εξελίξεις αυτές αντισταθμίστηκαν εν μέρει από ανατιμήσεις στα τέλη του 2009 και στις αρχές του Συνολικά, η ανάκαμψη της εξωτερικής ζήτησης, η αυξημένη ανταγωνιστικότητα και η συγκρατημένη εγχώρια ζήτηση οδήγησαν σε απότομη μείωση των ελλειμμάτων του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στις χώρες της ΚΑΕ. Στην περίπτωση των χωρών της Βαλτικής και της Ουγγαρίας, τα ελλείμματα μετατράπηκαν μάλιστα σε πλεόνασμα το πρώτο εξάμηνο του

12 Μετά τη σημαντική αποκλιμάκωση του πληθωρισμού (και, εν μέρει, τους αρνητικούς ρυθμούς πληθωρισμού) στη διάρκεια της κρίσης, ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ στις χώρες της ΚΑΕ με καθεστώς σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας (δηλαδή τις χώρες της Βαλτικής και τη Βουλγαρία) άρχισε να αυξάνεται ξανά από την άνοιξη του 2010 (στη Λεττονία μόλις από το Σεπτέμβριο του 2010). Αντιθέτως, οι χώρες της ΚΑΕ με καθεστώς ευέλικτης συναλλαγματικής ισοτιμίας δεν είχαν παρουσιάσει τόσο υψηλούς ρυθμούς πληθωρισμού στη διάρκεια της προηγούμενης περιόδου έντονης οικονομικής ανάπτυξης και δεν βίωσαν μια εξίσου έντονη φάση αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού στη διάρκεια της κρίσης (βλ. Διάγραμμα Δ). Κατά το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου ανάκαμψης και μέχρι σήμερα, οι ρυθμοί πληθωρισμού στις εν λόγω χώρες παραμένουν θετικοί και κάτω του 5%. Ωστόσο, στη Ρουμανία ο πληθωρισμός έχει αυξηθεί περαιτέρω τους τελευταίους μήνες. Οι προοπτικές για την οικονομική δραστηριότητα Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι έρευνες οικονομικού κλίματος παρέχουν ενδείξεις για περαιτέρω ενίσχυση της ανάκαμψης σε όλες τις χώρες της ΚΑΕ, η οποία όμως θα είναι πιο περιορισμένη στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Η εγχώρια ζήτηση αναμένεται να έχει ισχυρότερη συμβολή στην ανάπτυξη το 2011, παρόλο που οι εξαγωγές είναι πιθανό να εξακολουθήσουν να αποτελούν την κινητήρια δύναμη της οικονομικής δραστηριότητας στην περιοχή αυτή. Καθώς τόσο η εγχώρια όσο και η εξωτερική ζήτηση αναμένεται να ενισχυθούν πάλι το προσεχές έτος, οι προβολές για το ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ το 2011 ανέρχονται σε 3,5% περίπου για τα κράτη της Βαλτικής και την Πολωνία, σε 2,3% για την Τσεχία, την Ουγγαρία και τη Βουλγαρία και σε 1,5% για τη Ρουμανία (βλ. τον Πίνακα). Ωστόσο, οι προοπτικές αυτές εξακολουθούν να περιβάλλονται από κινδύνους. Παρόλο που το ποσοστό ανεργίας σε όλες τις χώρες της ΚΑΕ (εκτός της Λιθουανίας) παρουσιάζει σταδιακή μείωση (ή τουλάχιστον σταμάτησε να αυξάνεται) από τις αρχές του 2010, το συνεχώς υψηλό επίπεδο ανεργίας είναι πιθανό να επηρεάσει δυσμενώς την ιδιωτική κατανάλωση για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Παρομοίως, εφόσον η μείωση της μόχλευσης του ιδιωτικού τομέα συνεχιστεί, θα μετριάσει την αύξηση της εγχώριας ζήτησης. Επίσης, πρόσθετες αβεβαιότητες προέρχονται από τις προοπτικές για την εξωτερική ζήτηση, καθώς και τις κεφαλαιακές ροές στην εν λόγω περιοχή. 1 Για λεπτομερέστερη ανάλυση των οικονομικών εξελίξεων στις χώρες της ΚΑΕ πριν από την κρίση και στη διάρκεια αυτής, βλ. το άρθρο με τίτλο The impact of the financial crisis on the central and eastern European countries, Monthly Bulletin, ECB, July ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ Τα εθνικολογιστικά στοιχεία για το γ τρίμηνο του 2010 υποδηλώνουν ότι ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ ήταν κάπως βραδύτερος σε σύγκριση με τα τελευταία δύο τρίμηνα. Πάντως, συνέχισε να διατηρεί την εύρωστη δυναμική του. Ενώ σταδιακά έχουν αρχίσει να αποσύρονται οι πολιτικές δημοσιονομικής και νομισματικής ώθησης και η συμβολή των καθαρών εξαγωγών μειώθηκε σε σχέση με το α εξάμηνο του 2010, η εγχώρια ιδιωτική ζήτηση και οι επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου έγιναν οι κύριοι προωθητικοί παράγοντες της οικονομικής ανάπτυξης. Παρόλο που τα τελευταία στοιχεία για τον πληθωρισμό καταγράφουν αυξημένα επίπεδα πληθωρισμού, που προέρχονται κυρίως από την άνοδο των τιμών των τροφίμων και των βασικών εμπορευμάτων, προβλέπεται να έχουν προσωρινό χαρακτήρα. 12

13 Στην Κίνα, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 9,6% σε δωδεκάμηνη βάση το γ τρίμηνο του 2010, έναντι 10,3% το β τρίμηνο. Η εξέλιξη αυτή υποδηλώνει ότι η οικονομία έχει καταστεί ανθεκτική στην περιοριστική πολιτική που άρχισε να εφαρμόζεται νωρίτερα το τρέχον έτος. Καθώς η εξωτερική ζήτηση παρέμεινε ισχυρή και η ζήτηση για εισαγωγές εξασθένησε, το μηνιαίο εμπορικό πλεόνασμα διαμορφώθηκε τους τελευταίους μήνες σε επίπεδα που επικρατούσαν πριν από την κρίση. Οι πληθωριστικές πιέσεις συνεχίζουν να εντείνονται και ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ έφτασε το 4,4% σε δωδεκάμηνη βάση τον Οκτώβριο, κυρίως λόγω των υψηλότερων τιμών των ειδών διατροφής. Επιπρόσθετα, οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν σημαντικά τους πρόσφατους μήνες λόγω της εντονότερης ζήτησης υπό συνθήκες άφθονης ρευστότητας, χαλαρών πιστώσεων και αρνητικών πραγματικών επιτοκίων επί καταθέσεων. Η κεντρική τράπεζα της Κίνας μετατόπισε το ενδιαφέρον της πολιτικής της από την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης στην αντιμετώπιση των πληθωριστικών πιέσεων, αυξάνοντας τα ετήσια επιτόκια αναφοράς χορηγήσεων και καταθέσεων κατά 25 μονάδες βάσης σε 2,5% και 5,56% αντίστοιχα, με ισχύ από τις 20 Οκτωβρίου. Τους τελευταίους μήνες, η κυβέρνηση εισήγαγε επίσης ένα ευρύ φάσμα διοικητικών μέτρων που στοχεύουν στη μείωση των πιέσεων επί των τιμών των κατοικιών και των τροφίμων. Επίσης, η κεντρική τράπεζα της Κίνας αύξησε το ύψος των ελάχιστων αποθεματικών που υποχρεούνται να τηρούν οι εμπορικές τράπεζες, προκειμένου να αποσύρει την πλεονάζουσα εγχώρια ρευστότητα από την αγορά. Στην Κορέα, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 4,5% σε δωδεκάμηνη βάση το γ τρίμηνο του 2010, έναντι 7,1% το β τρίμηνο. Η υποχώρηση αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στην εξασθένηση των εξαγωγών. Αντίθετα, ο ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων επιταχύνθηκε. Ενώ ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ συνέχισε την ανοδική του πορεία και αυξήθηκε σε 4,1% τον Οκτώβριο, δηλ. κινήθηκε εκτός των περιθωρίων διακύμανσης-στόχου (2%-4%), η Τράπεζα της Κορέας αύξησε στις 16 Νοεμβρίου το επιτόκιο πολιτικής της κατά 25 μονάδες βάσης σε 2,50%. Στην Ινδία, το πραγματικό ΑΕΠ σε τιμές αγοράς αυξήθηκε κατά 10,6% σε δωδεκάμηνη βάση το γ τρίμηνο, έναντι 10,3% το προηγούμενο τρίμηνο, γεγονός που υποδεικνύει διατήρηση της δυναμικής της ανάπτυξης. Τα δημοσιονομικά μέτρα τόνωσης της οικονομίας αποσύρονται σταδιακά, ενώ οι επενδύσεις ήταν ο κύριος προωθητικός παράγοντας της ανάπτυξης. Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών χονδρικής διατηρήθηκε με επιμονή σε υψηλά επίπεδα, φτάνοντας το 8,6% τόσο το Σεπτέμβριο όσο και τον Οκτώβριο. Εν μέσω υψηλών επιπέδων πληθωρισμού και ισχυρής εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας, η κεντρική τράπεζα της Ινδίας αύξησε στις 2 Νοεμβρίου τα βασικά επιτόκια πολιτικής της κατά 25 μονάδες βάσης σε 6,25% (επιτόκιο συμφωνιών επαναγοράς) και 5,25% (επιτόκιο συμφωνιών επαναπώλησης) αντίστοιχα. Οι προοπτικές των αναδυόμενων οικονομιών της Ασίας υποδηλώνουν συνεχιζόμενη και διατηρήσιμη οικονομική επέκταση, αν και με πιο συγκρατημένο ρυθμό σε σχέση με το α εξάμηνο του Σε ένα βραχυπρόθεσμο έως μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, ο βασικός ανοδικός κίνδυνος για τις προοπτικές αυτές συνδέεται με τις εξελίξεις στις προηγμένες οικονομίες, οι οποίες ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά το παγκόσμιο εμπόριο και τις ροές ιδιωτικών κεφαλαίων. ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Στη Λατινική Αμερική, υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι ο ρυθμός της οικονομικής ανάκαμψης μετριάζεται, αν και βρισκόταν σε υψηλά επίπεδα. Παράλληλα, οι πληθωριστικές πιέσεις διατηρούνται έντονες, εν μέρει λόγω των πρόσφατων ανατιμήσεων στα τρόφιμα. Συγκεκριμένα, στο Μεξικό, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ διαμορφώθηκε σε 5,3% το γ τρίμηνο του 2010, έναντι ανόδου 7,3% το β τρίμηνο του Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή επιβραδύνθηκε και διαμορφώθηκε 13

14 σε 3,7% κατά μέσο όρο το γ τρίμηνο, έναντι 4,0% το β τρίμηνο. Στη Βραζιλία, οι δείκτες υψηλής συχνότητας υποδηλώνουν ότι η οικονομική δραστηριότητα παραμένει ισχυρή. Η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά σχεδόν 8% σε δωδεκάμηνη βάση το γ τρίμηνο του 2010, έπειτα από 14,3% το β τρίμηνο. Ταυτόχρονα, οι πληθωριστικές πιέσεις παρέμειναν υψηλές με τον μετρούμενο πληθωρισμό να ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 4,5% το γ τρίμηνο, σε σύγκριση με 5,0% το προηγούμενο τρίμηνο. Στην Αργεντινή, η βιομηχανική παραγωγή σημείωσε άνοδο 9,3% κατά μέσο όρο σε δωδεκάμηνη βάση το γ τρίμηνο, έναντι 10% το β τρίμηνο. Στο μεταξύ, ο πληθωρισμός διατηρήθηκε σε υψηλά επίπεδα με τον ετήσιο πληθωρισμό ΔΤΚ να ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 11,1% το γ τρίμηνο, έναντι 10,6% το β τρίμηνο. Συνολικά, παρόλο που η ισχύς της οικονομικής ανάκαμψης παρουσιάζει ενδείξεις εξασθένησης, η ανάπτυξη αναμένεται να παραμείνει εύρωστη σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής. Στους υποστηρικτικούς παράγοντες συγκαταλέγονται οι υψηλές τιμές των βασικών εμπορευμάτων, τα συνεχιζόμενα μέτρα τόνωσης της εγχώριας οικονομίας και οι ισχυρές ροές κεφαλαίων. Εντούτοις, η πιο μακροπρόθεσμη διατηρησιμότητα της ανάκαμψης εξακολουθεί να εξαρτάται, σε σημαντικό βαθμό, από το εξωτερικό περιβάλλον. 1.2 ΑΓΟΡΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ Οι τιμές του πετρελαίου παρουσιάζουν σταθερή άνοδο τους τελευταίους τρεις μήνες (βλ. Διάγραμμα 4). Η τιμή του αργού πετρελαίου τύπου Brent διαμορφώθηκε σε 86,6 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι την 1η Δεκεμβρίου, δηλ. είναι περίπου 11% υψηλότερη σε σχέση με την αρχή του έτους. Για το μέλλον, οι συμμετέχοντες στην αγορά συνεχίζουν να αναμένουν άνοδο των τιμών του πετρελαίου μεσοπρόθεσμα, καθώς οι τιμές διαπραγμάτευσης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για το Δεκέμβριο του 2012 διαμορφώνονται γύρω στα 92 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι. Η αύξηση των τιμών του πετρελαίου συντελέστηκε υπό συνθήκες στενότητας όσον αφορά το ισοζύγιο προσφοράς και ζήτησης. Η ζήτηση ανακάμπτει σταδιακά στις οικονομίες τόσο των χωρών του ΟΟΣΑ όσο και εκτός ΟΟΣΑ, ενώ η Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας αναθεώρησε επανειλημμένα προς τα άνω τις προβλέψεις της για τη ζήτηση πετρελαίου το 2010 και το 2011, κυρίως λόγω των υποθέσεων για βελτίωση της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης. Η ενίσχυση της ζήτησης οδήγησε σε σημαντική μείωση των αποθεμάτων του ΟΟΣΑ κατά τους τελευταίους μήνες, γεγονός που σηματοδοτεί ότι η αγορά είναι πράγματι σε κατάσταση ανεπαρκούς προσφοράς, παρά την αύξηση του προϊόντος από τους παραγωγούς εκτός ΟΠΕΚ και παρόλο που η παραγωγή του ΟΠΕΚ υπερέβη τις ποσοστώσεις. Ωστόσο, το υψηλό επίπεδο του αχρησιμοποίητου παραγωγικού δυναμικού παρέχει ένα απόθεμα ασφαλείας σε περιπτώσεις συμφόρησης της προσφοράς. 14 Οι τιμές των βασικών εμπορευμάτων εκτός της ενέργειας παρουσίασαν επίσης εντονότατη αύξηση τους τελευταίους τρεις μήνες, ενισχυμένες από τις ανατιμήσεις τόσο των τροφίμων όσο και των μετάλλων. Οι τιμές των τροφίμων σημείωσαν σημαντική άνοδο το Σεπτέμβριο και στις αρχές Οκτωβρίου, με κύριους προωθητικούς παράγοντες τον αραβόσιτο και τη ζάχαρη, λόγω της προς τα άνω αναθεώρησης των εκτιμήσεων για την παραγωγή και λόγω των αντίξοων καιρικών συνθηκών. Οι τιμές των μετάλλων αυξήθηκαν επίσης σημαντικά το Σεπτέμβριο, αλλά σταθεροποιήθηκαν κάπως στη συνέχεια, αντανακλώντας τις ανησυχίες της αγοράς σχετικά με την ισχύ της παγκόσμιας οικονομικής ανάκαμψης. Συνολικά, ο δείκτης τιμών για τα βασικά εμπορεύματα εκτός

15 της ενέργειας (σε δολάρια ΗΠΑ) ήταν περίπου 24% υψηλότερος στο τέλος Νοεμβρίου σε σύγκριση με την αρχή του έτους. 1.3 ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τα πιο πρόσφατα στοιχεία που βασίζονται σε έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας έχει καταγράψει βραδύτερη πρόοδο το β εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Επιπλέον, ο ρυθμός της ανάκαμψης και της κυκλικής θέσης παραμένει ανομοιόμορφος μεταξύ των περιοχών αλλά και εντός της κάθε περιοχής. Το Σεπτέμβριο ο σύνθετος προπορευόμενος δείκτης (CLI) του ΟΟΣΑ παρέμεινε αμετάβλητος από τον προηγούμενο μήνα (βλ. Διάγραμμα 5). Παρόλο που υποδεικνύει συνεχιζόμενη ανάπτυξη στις χώρες του ΟΟΣΑ, συγκαλύπτει τυχόν διαφορές από χώρα σε χώρα. Στις αναδυόμενες οικονομίες, ο δείκτης CLI συνέχισε να υποχωρεί και έχει πλέον διαμορφωθεί σε επίπεδο κάτω από τη μακροπρόθεσμη τάση του. Ο δείκτης World Economic Climate Indicator του Ifo υποδηλώνει επίσης ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης παγκοσμίως επιβραδύνθηκαν το β εξάμηνο του Μελλοντικά, οι παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές αναμένεται ότι θα παραμείνουν αρκετά υποτονικές στην αρχή του 2011, αλλά στη συνέχεια θα αρχίσουν να βελτιώνονται εκ νέου για το υπόλοιπο του έτους. Οι κίνδυνοι που επικρατούν για την παγκόσμια δραστηριότητα είναι καθοδικοί, ενώ η αβεβαιότητα διατηρείται σε υψηλά επίπεδα. Από την ανοδική πλευρά, το εμπόριο ενδέχεται να παρουσιάσει ταχύτερο ρυθμό ανόδου από ό,τι είχε προβλεφθεί. Από την καθοδική πλευρά, συνεχίζουν να υπάρχουν ανησυχίες που συνδέονται με την εκδήλωση εντάσεων σε ορισμένα τμήματα των χρηματοπιστωτικών αγορών, νέες αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου και άλλων βασικών εμπορευμάτων, πιέσεις προστατευτισμού, καθώς και το ενδεχόμενο μιας μη ομαλής διόρθωσης των παγκόσμιων ανισορροπιών. 15

16 2 ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙ- ΞΕΙΣ 2.1 Η ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΝΧΙ Τα νομισματικά στοιχεία μέχρι τον Οκτώβριο του 2010 εξακολουθούν να καταδεικνύουν ανάκαμψη του ετήσιου ρυθμού αύξησης τόσο του Μ3 όσο και των χορηγήσεων των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, προς το παρόν αυτή η ανάκαμψη συνεχίζει να χαρακτηρίζεται από χαμηλούς ρυθμούς ανόδου και συμβαδίζει με την εκτίμηση ότι ο ρυθμός της υποκείμενης νομισματικής επέκτασης είναι μέτριος και οι πληθωριστικές πιέσεις συγκρατημένες μεσοπρόθεσμα. Οι εξελίξεις κατά τομέα στα δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα υποδηλώνουν σταδιακή ανάκαμψη των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, αν και οι ετήσιοι ρυθμοί αύξησης παραμένουν αρνητικοί. Ο ετήσιος ρυθμός ανόδου των δανείων προς τα νοικοκυριά σταθεροποιήθηκε σε μετρίως θετικό επίπεδο. Τα βασικά περιουσιακά στοιχεία των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ αυξήθηκαν το γ τρίμηνο του 2010, αντανακλώντας την περαιτέρω αύξηση των πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα της ζώνης του ευρώ. Οι πρόσφατες εξελίξεις επιβεβαιώνουν ότι το συνολικό μέγεθος του ισολογισμού του τραπεζικού τομέα σταθεροποιείται. Τα νομισματικά στοιχεία του Οκτωβρίου θα πρέπει να αξιολογούνται με προσοχή, καθώς επηρεάζονται από συναλλαγές μεγάλης κλίμακας μεταξύ του ισολογισμού των ΝΧΙ και μιας «τράπεζας επισφαλειών» (bad bank) σε ένα συγκεκριμένο κράτος-μέλος (η οποία κατατάχθηκε στον τομέα της κυβέρνησης). ΤΟ ΕΥΡΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ Μ3 Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του ευρέος νομισματικού μεγέθους Μ3 έγινε μετρίως θετικός το γ τρίμηνο του 2010 και διαμορφώθηκε στο 0,7%, ενώ ήταν οριακά αρνητικός τα δύο προηγούμενα τρίμηνα (βλ. Διάγραμμα 6). Τον Οκτώβριο μειώθηκε ελαφρά στο 1,0% σε σύγκριση με το Σεπτέμβριο, αλλά αυτή η υποχώρηση οφειλόταν κυρίως στη μετατόπιση περιουσιακών στοιχείων από την Hypo Real Estate Group προς την FMS Wertmanagement, μια «τράπεζα επισφαλειών» που ίδρυσε η γερμανική κυβέρνηση. Αυτές οι ρυθμίσεις επηρέασαν σημαντικά διάφορες συνιστώσες και παράγοντες μεταβολής του Μ3 της ζώνης του ευρώ. Χωρίς αυτές τις επιδράσεις, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ3 θα είχε επιταχυνθεί οριακά τον Οκτώβριο. Έτσι, τα πιο πρόσφατα στοιχεία δεν αμφισβητούν την προηγούμενη εκτίμηση ότι η νομισματική δυναμική της ζώνης του ευρώ ανακάμπτει, αλλά αυτή η ανάκαμψη εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από χαμηλά επίπεδα αύξησης. Ωστόσο, ακόμη και αν ληφθεί υπόψη η επίδραση αυτών των συναλλαγών, η αύξηση του Μ3 σε μηνιαία βάση ήταν ελαφρά αρνητική το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο. Έτσι, παραμένει κάποια αβεβαιότητα σχετικά με την ένταση της ανάκαμψης της νομισματικής επέκτασης. Η ασθενής νομισματική επέκταση εξακολουθεί να αντανακλά την καθοδική επίδραση της καμπύλης αποδόσεων. Ωστόσο, η μεγάλης κλίμακας ανακατανομή κεφαλαίων από τίτλους εντός του Μ3 σε χρηματοπιστωτικά περιουσιακά στοιχεία εκτός του Μ3 περιορίστηκε τους τελευταίους μήνες, καθώς η κλίση της καμπύλης αποδόσεων μειώθηκε από τις αρχές του έτους. Το Πλαίσιο 2, με τίτλο «Η επίδραση της καμπύλης αποδόσεων στις πρόσφατες εξελίξεις των νομισματικών μεγεθών», παρέχει περισσότερες πληροφορίες εν προκειμένω. Όσον αφορά τις συνιστώσες, η μέτρια ενίσχυση του ετήσιου ρυθμού αύξησης του Μ3 που παρατηρείται από το καλοκαίρι συγκαλύπτει το γεγονός ότι ο ετήσιος ρυθμός ανόδου του Μ1 υποχώρησε περαιτέρω σε αξιόλογο βαθμό, αλλά παραμένει σημαντικά θετικός, ενώ ο αντίστοιχος ρυθμός των βραχυπρόθεσμων 16