ΕΚΔΟΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑΣ Αρ. 12 ISBN:

Transcript

1 ΣΥΝΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ENERGA PROJECT ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΕΚΔΟΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑΣ Αρ. 12 ISBN: ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑΣ P.O.BOX 28807, 2083 ΛΕΥΚΩΣΙΑ, ΚΥΠΡΟΣ ΤΗΛ: / ΦΑΞ: thalassaemia@cytanet.com.cy

2 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗΣ (ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΠΑΘΕΙΕΣ) ΒΗΤΑ (β) ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ ΑΛΦΑ () ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ ΔΡΕΠΑΝΟΚΥΤΤΑΡΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΑΝΔΡΟΥΛΛΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ (B.Sc., M.Sc., Ph.D, MBA) ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΓΚΑΣΤΙΝΙΩΤΗΣ (MD, DCH) ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ Αρ. 12

3 ISBN: TEAM UP CREATIONS LTD ΟΔΟΣ ΟΘΩΝΟΣ 14, 1016 ΛΕΥΚΩΣΙΑ, ΚΥΠΡΟΣ Με την επιφύλξη όλων των δικιωµάτων. Απγορεύετι η νπργωγή οποιουδήποτε τµήµτος του βιβλίου υτού, ή ποθήκευσή του σε σύστηµ νάκτησης ρχείων κι η µετβίβσή του µε οποιδήποτε µορφή ή µε οποιοδήποτε µέσο ηλεκτρονικό, µηχνικό ή άλλως πως χωρίς την γρπτή εξσφάλιση άδεις πό τη Διεθνή Οµοσπονδί Θλσσιµίς κι των συγγρφέων. Εκτυπώθηκε στη Λευκωσί - Κύπρος 2011

4 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑΣ (ΔΟΘ) Αυτό το βιβλίο πρέχει βσική ενηµέρωση γι την - κι β-θλσσιµί κι τη δρεπνοκυττρική νιµί. Είτε είστε φορείς ή σθενείς, είτε πλά ενδιφέρεστε ν µάθετε γι υτές τις νόσους, στο πρόν βιβλίο θ βρείτε χρήσιµες πληροφορίες. Έχει γίνει κάθε δυντή προσπάθει πό µέρους των συγγρφέων γι κάλυψη όλων των σηµντικών πληροφοριών σχετικά µε τις νόσους, την κληρονοµικότητ, την πρόληψη κι τη θερπεί τους. Γι περισσότερες λεπτοµέρειες γι οποιοδήποτε θέµ νφέρετι σ υτό το βιβλίο, σς συµβουλεύουµε ν πευθυνθείτε στο γιτρό σς, ο οποίος είτε θ πντήσει ο ίδιος στις ερωτήσεις/πορίες σς ή θ σς πρπέµψει στ ρµόδι άτοµ (ειδικούς). Οι συγγρφείς του βιβλίου υτού είνι επίσης στη διάθεσή σς γι ν πντήσουν τις ερωτήσεις σς. Εκ µέρους της ΔΟΘ, συγχίρω κι ευχριστώ θερµά τη Δρ Ανδρούλλ Ελευθερίου κι το Δρ Μιχάλη Αγκστινιώτη, µέλη της Επιστηµονικής Συµβουλευτικής Οµάδς της ΔΟΘ, γι την πολύτιµη συνεισφορά τους στη συγγρφή υτού του βιβλίου το οποίο έχει ως στόχο την προχή σηµντικών πληροφοριών γι τη β-θλσσιµί (Μέρος 1), την -θλσσιµί (Μέρος 2) κι τ δρεπνοκυττρικά σύνδροµ (Μέρος 3). Η σωστή κι έγκιρη πληροφόρηση της κοινωνίς, των φορέων κι των σθενών µε ιµοσφιρινοπάθειες ποτελεί έν σηµντικό µέρος των δρστηριοτήτων κι των στόχων της ΔΟΘ, κάτι που είµι σίγουρος επιτυγχάνετι µέσ πό κλά µελετηµένο κι διτυπωµένο εκπιδευτικό υλικό, όπως είνι υτό που εµπεριέχετι στο βιβλίο υτό. ΠΑΝΟΣ ΕΓΓΛΕΖΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΔΟΘ 01

5 ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑΣ Η Διεθνής Οµοσπονδί Θλσσιµίς (ΔΟΘ) ιδρύθηκε το 1987 κι είνι σήµερ µι Οµοσπονδί «οµπρέλ» που πρτίζετι πό 105 εθνικές οργνώσεις θλσσιµίς πό 54 χώρες. Αποστολή της είνι η ενδυνάµωση της φωνής κι η προστσί των δικιωµάτων των πντχού σθενών µε θλσσιµί κι δρεπνοκυττρική νιµί. Η ΔΟΘ συνεργάζετι επίσηµ µε τον Πγκόσµιο Οργνισµό Υγείς (ΠΟΥ) πό το 1996 κι µε επιστήµονες κι ειδικούς γιτρούς προερχόµενους πό πέρν των 70 χωρών. Επιπλέον, η ΔΟΘ έχει νπτύξει έν τεράστιο δίκτυο συνεργσίς µε άλλους εθνικούς, ευρωπϊκούς κι διεθνείς οργνισµούς που στόχο έχουν την προώθηση πολιτικών κι υπηρεσιών υγείς, µε ερευνητικά ιδρύµτ, σχετικές φρµκευτικές ετιρείες κι βεβίως µε οργνισµούς σθενών µε άλλες χρόνιες/σπάνιες πθήσεις: έν δίκτυο συνεργσίς το οποίο συνεισφέρει σηµντικά στην επιτέλεση της ποστολής κι του οράµτος της ΔΟΘ. Το εκπιδευτικό πρόγρµµ της ΔΟΘ είνι µι πό τις σηµντικότερες δρστηριότητές της. Περιλµβάνει τη διοργάνωση τοπικών, εθνικών, περιφερεικών κι διεθνών εργστηρίων, συνεδρίων κι σεµινρίων, κθώς επίσης κι τη συγγρφή, την έκδοση κι τη µετάφρση φυλλδίων, περιοδικών κι βιβλίων/εγχειριδίων γι επγγελµτίες στον τοµέ της υγείς, γι σθενείς/γονείς, κθώς κι τον κάθε πολίτη. Το εκπιδευτικό υλικό της ΔΟΘ, συµπεριλµβνοµένου υτού του βιβλίου, διτίθετι δωρεάν σε περισσότερες πό 60 χώρες του κόσµου. Είνι δε νρτηµένο στην ιστοσελίδ της ΔΟΘ ( την οποί κι σς προσκλούµε ν επισκεφθείτε. ΣΥΝΘΗΜΑ Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ Η ΔΥΝΑΜΗ ΜΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΙΣΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΕ ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ 02

6 Αγπητέ νγνώστη, Το βιβλίο υτό ποτελεί µέρος του εκπιδευτικού υλικού της Διεθνούς Οµοσπονδίς Θλσσιµίς (ΔΟΘ). Μέσω υτού, πό µέρους µς έχει γίνει κάθε δυντή προσπάθει γι προχή έγκυρων, βσικών πληροφοριών σε ό,τι φορά την -θλσσιµί, τη β-θλσσιµί κι τ δρεπνοκυττρικά σύνδροµ στον κάθε ενδιφερόµενο φορέ, σθενή ή πολίτη. Θ χρούµε ν πντήσουµε ερωτήσεις ή ν διευκρινίσουµε περιτέρω οποιοδήποτε θέµ ή πληροφορί νφέρετι στις σελίδες του βιβλίου υτού. ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΑΝΔΡΟΥΛΛΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ PhD, MBA ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΓΚΑΣΤΙΝΙΩΤΗΣ MD, DCH 03

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εισγωγή Αίµ Αιµοσφιρίνη Κληρονοµικότητ Οι κυριότερες διτρχές της ιµοσφιρίνης ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ (β) ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ Τύποι κληρονοµικότητς της β-θλσσίµις Σχετικά µε τους φορείς της β-θλσσιµίς Συχνές ερωτήσεις Αµφότεροι φορείς του πθολογικού γονιδίου της β-σφιρίνης δβ-θλσσιµί Άλλες «πθολογικές ιµοσφιρίνες» κι ιµοσφιρινοπάθειες Πώς µπορεί κνείς ν µάθει ν ειίνι φορές; Ότν είσι οµοζυγωτής β-θλσσιµίς ή σθενής µε µείζον β-θλσσιµί Ποιά είνι η θερπεί γι µείζον β-θλσσιµί Πώς γίνετε η διάγνωση της µείζονος/ενδιάµεσης β-θλσσιµίς Κύριες µεθοόδοι γι την εργστηρική διάγνωση της µείζονος β-θλσσίµις Μπορούν οι σθενείς µε µείζον θλσσιµί ν ποκτήσουν πιδιά; ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ () ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ Τύποι κληρονοµικότητς στην -θλσσιµί Σχετικά µε τους σιωπηλούς φορείς της -θλσσιµίς Ασθενείς µε ιµοσφιρινοπάθει HbH κι τύποι κληρονοµικότητς Τι είνι η ιµοσφιρινοπάθει H (HbH); Εµβρυϊκός ύδρωπς-µείζων -θλσσιµί-ιµοσφιρίνη Bart s Φορές της -θλσσιµίς Μπορούν ν προληφθούν οι σοβρές ιµοσφιρινοπάθειες; Εργστηρικός έλεγχος Έλεγχος εµβρύου

8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΔΡΕΠΑΝΟΚΥΤΤΑΡΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ Τύποι κληρονοµικότητς των δρεπνοκυττρικών συνδρόµων Φορείς της ιµοσφιρίνης S (HbS) Συχνές ερωτήσεις Πώς µπορεί κνείς ν µάθει ν είνι φορές; Πώς κληρονοµούντι τ δρεπνοκύττρ; Κλινική έκβση της δρεπνοκυττρικής νιµίς Eξελίξεις στην ντιµετώπιση της δρεπνοκυττρικής νιµίς Διάγνωση της δρεπνοκυττρικής νιµίς Πώς γίνετι η διάγνωση στο έµβρυο µετά τη λήψη δειγµάτων ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΠΑΘΕΙΩΝ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

9 ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι διτρχές της ιµοσφιρίνης ποτελούν µι οµάδ πθήσεων που προσβάλλουν τ ερυθρά ιµοσφίρι. Αυτά ποτελούν έν σηµντικό συσττικό του νθρώπινου ίµτος, του ζωτικής σηµσίς υγρού που µετφέρει θρεπτικά συσττικά, όπως οξυγόνο (Ο2), ορµόνες, πρωτεΐνες, λίπη κι υδτάνθρκες στ όργν κι στους ιστούς του σώµτος κι ποµκρύνει πό υτά άχρηστ συσττικά, όπως διοξείδιο του άνθρκ (CO2), ουρί κι ουρικό οξύ. Λεµφοκύττρ Ουδετερόφιλ i. Μυελός των οστών Μονοκύττρ Ερυθροκύττρ Αιµοπετάλι Πλάσµ (Σύστση του ίµτος] ΑΙΜΑ (ΟΛΙΚΟ ΑΙΜΑ) Στους ενήλικες, το ίµ πράγετι ποκλειστικά πό ένν ειδικό ιστό, που ονοµάζετι µυελός κι βρίσκετι στην κεντρική κοιλότητ των οστών (µυελός των οστών). Το ίµ περιέχει δύο βσικά συσττικά: το πλάσµ, έν κίτρινο υγρό που ποτελεί το 55% του όγκου του ίµτος κι περιέχει νερό, άλτ κι σηµντικές πρωτεΐνες κι: ii. τ κύττρ (τριών ειδών): τ λευκά ιµοσφίρι ή λευκοκύττρ τ ιµοπετάλι ή θροµβοκύττρ, κι τ ερυθρά ιµοσφίρι ή ερυθροκύττρ. Κάθε είδος έχει τις δικές του ειδικές λειτουργίες κι συνεισφέρει µε το δικό του τρόπο στην κλή λειτουργί του οργνισµού, όπως στην προστσί του ενντίον των λοιµώξεων (λευκοκύττρ), στον περιορισµό της πώλεις ίµτος ότν κάποιο γγείο υποστεί βλάβη (ιµοπετάλι) κι στην προχή οξυγόνου στους ιστούς κι τ ζωτικά όργν (ερυθροκύττρ). Πολλές σθένειες στον άνθρωπο προκλούντι πό νωµλίες στο ίµ κι υτές τξινοµούντι νάλογ µε το συσττικό του ίµτος που επηρεάζετι (διτρχές των λευκών ιµοσφιρίων, των ιµοπετλίων κι των ερυθρών ιµοσφιρίων). Οι διτρχές των ερυθρών ιµοσφιρίων περιλµβάνουν, µετξύ άλλων, τις κληρονοµικές ιµοσφιρινοπάθειες ή διτρχές της ιµοσφιρίνης, µις ειδικής πρωτεΐνης που εµπεριέχετι στ ερυθρά κύττρ. Οι πιο σοβρές πό υτές είνι οι θλσσιµίες (- κι β-) κι τ δρεπνοκυττρικά σύνδροµ. ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ [HAEMOGLOBIN (Hb)] ερυθρά ιµοσφίρι κυκλοφορούν σε κάθε κυβικό χιλιοστό του νθρώπινου ίµτος κι σε κάθε έν πό υτά είνι στοιβγµέν 300 εκτοµµύρι µόρι ιµοσφιρίνης. Η ιµοσφιρίνη είνι το συσττικό ή κλύτερ η πρωτεΐνη που πρέχει στ ερυθρά ιµοσφίρι τη δυντότητ µετφοράς οξυγόνου, η οποί είνι κι η πιο βσική λειτουργί των ερυθρών 06

10 ιµοσφιρίων στο ίµ (το οξυγόνο είνι πρίτητο γι την νάπτυξη κι τη λειτουργί των κυττάρων κι των οργάνων του νθρώπινου οργνισµού). Το µόριο της ιµοσφιρίνης ποτελείτι πό δύο βσικά µέρη: (i) τη σφιρίνη κι (ii) την ίµη: ΑΙΜΗ ΟΞΥΓΟΝΟ ΟΞΥΓΟΝΟ ΣΦΑΙΡΙΝΗ ΣΦΑΙΡΙΝΗ ΟΞΥΓΟΝΟ ΟΞΥΓΟΝΟ ΑΙΜΗ Αιµοσφιρίνη i. ii. Η σφιρίνη είνι µι πρωτεΐνη που ποτελείτι πό µικρότερες µονάδες, οι οποίες νφέροντι ως άλυσοι, οι άλφ () άλυσοι κι οι µη άλφ, που συµπεριλµβάνουν τις βήτ (β), γάµµ (γ) κι δέλτ (δ) λύσους. Οι -άλυσοι συνδέοντι µε τις β-λύσους, γι ν σχηµτιστεί η νθρώπινη ιµοσφιρίνη Α (HbA) (η κυρίρχη ιµοσφιρίνη των ενηλίκων, που ποτελεί ποσοστό έως 10% της ιµοσφιρίνης των εµβρύων). Οι -άλυσοι συνδέοντι κι µε άλλες λύσους, σχηµτίζοντς τις ιµοσφιρίνες που βρίσκουµε σε διάφορ στάδι της νθρώπινης ζωής πό τη σύλληψη, µέσω της εµβρυϊκής ζωής, έως κι τη γέννηση. Η ίµη, το δεύτερο συσττικό της ιµοσφιρίνης, περιέχει σίδηρο (Fe) έν µέτλλο πρίτητο γι την νάπτυξη κι τη φυσιολογική λειτουργί των κυττάρων. Ο σίδηρος έχει την ικνότητ ν δεσµεύει κι ν ποδεσµεύει οξυγόνο εύκολ, προσδίδοντς στο µόριο της ιµοσφιρίνης την ικνότητ ν µετφέρει κι ν δινέµει εύκολ οξυγόνο στους ιστούς κι στ όργν του σώµτος. Οι ενήλικες έχουν περίπου 4 γρµµάρι σιδήρου στο σώµ τους, το 75% του οποίου χρησιµοποιείτι γι τη σύνθεση της ιµοσφιρίνης των ερυθρών ιµοσφιρίων. Εποµένως, η συγκέντρωση της ιµοσφιρίνης, όπως προσδιορίζετι σε µι συνήθη εργστηρική εξέτση ίµτος, ντικτοπτρίζει τ επίπεδ σιδήρου στο σώµ ενός τόµου. ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ Οι ιµοσφιρινοπάθειες είνι γενετικές (κληρονοµικές) διτρχές, οι οποίες µετφέροντι πό τους γονείς στ πιδιά, κολουθώντς τον νφερόµενο στη βιολογί ως «Μεντελικό υπολειπόµενο υτοσωµτικό» τύπο κληρονοµικότητς. Αυτό σηµίνει ότι όλ τ χρκτηριστικά µετβιβάζοντι πό τους γονείς στ πιδιά µέσω των γονιδίων, δηλδή των βιολογικών µονάδων της κληρονοµικότητς, τ οποί εµπεριέχουν όλες τις πληροφορίες που χρειάζοντι γι την νάπτυξη του οργνισµού κθ όλη τη διάρκει της νθρώπινης ζωής. Η συνεισφορά γονιδίων κι πό τους δύο γονείς είνι πρίτητη γι τον τύπο υτό της κληρονοµικότητς κι οι ιµοσφιρινοπάθειες προσβάλλουν εξίσου γόρι κι κορίτσι. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι λέξεις άλφ, βήτ, γάµµ κι δέλτ, όπου πντώντι στη συνέχει του κειµένου, θ νγράφοντι µε το ντίστοιχο σύµβολο του λφβήτου. 07

11 Το δεσοξυριβονουκλεϊκό οξύ (deoxyribonucleic acid), µι χηµική ουσί που συχνά νφέρετι µε τη συντοµογρφί DNA, ποτελεί το βσικό συσττικό των γονιδίων, ένς µεγάλος ριθµός των οποίων πιτείτι γι ν επιτελεστούν οι πολλές κι σύνθετες βιολογικές λειτουργίες του νθρώπινου οργνισµού. Τ γονίδι συνδέοντι µετξύ τους µέσ στο κύττρο σε µεγάλες δέσµες DNA, που ονοµάζοντι χρωµοσώµτ. Σε κάθε κύττρο υπάρχουν 23 ζεύγη χρωµοσωµάτων, τ µισά πό τ οποί κληρονοµούντι πό τον ένν γονέ κι τ υπόλοιπ µισά πό τον άλλο. DNA Χρωµοσώµτ Τ σύνολ των γονιδίων των - κι β-σφιρινών στ χρωµοσώµτ 16 κι 11, ντίστοιχ. Στ επεκτµέν (extended) γονίδι των - κι β-σφιρινών, τ ενδόνι έχουν πιο σκούρο χρώµ, περιοχές που δεν κωδικοποιούντι στ 5 κι 3 άκρ πεικονίζοντι ως γρµµές κι τ εξόνι είνι νοιχτόχρωµ. Γι πράδειγµ, στην περίπτωση της ιµοσφιρίνης των ενηλίκων (HbA), η πργωγή κι η σύνθεση των - κι β-λύσων, που ποτελούν το κύριο συσττικό της, ελέγχετι πό γονίδι σε συγκεκριµέν χρωµοσώµτ. Τέσσερ (4) γονίδι -λύσων στο χρωµόσωµ 16 κι δύο (2) γονίδι µη -λύσων, όπως β, γ κι δ, στο χρωµόσωµ 11, είνι υπεύθυν γι την πργωγή ισάριθµων - κι β-λύσων ντίστοιχ. Οποιδήποτε βλάβη σε έν γονίδιο, υπεύθυνο γι την πργωγή -λύσων, µπορεί ν προκλέσει στον νθρώπινο οργνισµό µειωµένη πργωγή των λύσων υτών. Ότν η µείωση είνι µικρή, το άτοµο ονοµάζετι φορές κι η υγεί του δε διτρέχει, όπως θ δούµε πιο κάτω, κνέν κίνδυνο. Εάν η βλάβη επηρεάζει περισσότερ γονίδι, τότε µειώνετι κόµη περισσότερο η πργωγή -λύσων κι κτά συνέπει η υγεί του τόµου επηρεάζετι περισσότερο. Με πρόµοιο τρόπο, µι βλάβη στο γονίδιο που πράγει τις β-λύσους µπορεί ν προκλέσει µείωση µέχρι κι πλήρη πουσί β-λύσων. Ο βθµός της µείωσης των λύσων όπως στην περίπτωση των -λύσων κθορίζει εάν το άτοµο είνι φορές (µικρή µείωση) ή σθενής (µεγάλη έως πλήρης µείωση). Σε ντίθεση µε τις θλσσιµίες, στις οποίες επηρεάζετι η πργωγή µις σφιρίνης, υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η βλάβη του γονιδίου κτλήγει στην πργωγή λνθσµένων πρωτεϊνών, οι οποίες ονοµάζοντι πθολογικές ιµοσφιρίνες ή ιµοσφιρίνες µε δοµικές πρλλγές. Οι πιο συνηθισµένες πό υτές τις πρλλγές είνι γνωστές ως Αιµοσφιρίνη S (HbS) κι Αιµοσφιρίνη Ε (HbE), ν κι πολλές άλλες έχουν τυτοποιηθεί. Η δοµή κι η λειτουργί υτών των ιµοσφιρινών είνι διφορετικές πό υτές της φυσιολογικής ιµοσφιρίνης (HbA). 08

12 ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗΣ ΕΙΝΑΙ: Διτρχές -λύσων -θλσσιµίες Αιµοσφιρινοπάθει H Εµβρυϊκός ύδρωπς της -θλσσιµίς (=Σύνδροµο εµβρυϊκού ύδρωπ µε ιµοσφιρίνη Bart) Διτρχές β-λύσων Δρεπνοκυττρικά Σύνδροµ Δρεπνοκυττρική νιµί (HbSS) HbS /β θλσσιµί Νόσος HbSC Νόσος HbSD Άλλες σπάνιες δρεπνοκυττρικές νόσοι β- θλσσιµίες µείζων β-θλσσιµί ενδιάµεση β-θλσσιµί δβ-θλσσιµί HbE/β-θλσσιµί Άλλες «πθολογικές ιµοσφιρίνες» κι ιµοσφιρινοπάθειες Στο πρόν βιβλίο θ περιγρφεί πώς µετβιβάζετι στ πιδιά η β- κι -θλσσιµί, κθώς κι η δρεπνοκυττρική νιµί (µε υτή τη σειρά), νάλογ µε τ γενετικά χρκτηριστικά των γονέων τους. 09

13

14 ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΒΗΤΑ (β) ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ ΜΕΡΟΣ 1

15 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗΣ (ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΠΑΘΕΙΕΣ) β-θαλασσαιμια (ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ) ή ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ή ΑΝΑΙΜΙΑ ΤΟΥ COOLEY ΤΥΠΟΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ β-θαλασσαιμιασ Ότν ο ένς γονές είνι φορές της β-θλσσιµίς, δηλδή φέρει έν πθολογικό γονίδιο β-σφιρίνης, κι ο άλλος γονές φέρει δύο φυσιολογικά γονίδι β-σφιρίνης, κθέν πό τ πιδιά που θ γεννηθούν πό υτούς τους γονείς θ έχει µί στις δύο (50%) πιθνότητες ν κληρονοµήσει το πθολογικό γονίδιο β-σφιρίνης πό το γονέ-φορέ κι ν είνι κι ο ίδιος φορές. (ΕΙΚ. 01) Οι κόλουθες εκφράσεις χρησιµοποιούντι επίσης γι ν περιγράψουν έν φορέ β-θλσσιµίς: Φορές του γονιδίου της β-θλσσιµίς ή φορές πθολογικού γονιδίου β-σφιρίνης Ετεροζυγώτης β-θλσσιµίς ή Άτοµο µε ελάσσον β-θλσσιµί ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ β-θαλασσαιμιασ Οι φορείς της β-θλσσιµίς δε νοσούν. Δεν εµφνίζουν σωµτικά ή ψυχικά συµπτώµτ κι δε χρειάζοντι κµιά ειδική δίιτ ή ιτρική συµβουλή ή θερπεί. Έχουν µικρότερ ερυθρά ιµοσφίρι π ό,τι τ άτοµ που δεν είνι φορείς. Αυτό συµβίνει, διότι ο φορές έχει κληρονοµήσει έν πθολογικό γονίδιο β-σφιρίνης πό τον έν γονέ, µε ποτέλεσµ την πργωγή µικρότερης ποσότητς ιµοσφιρίνης ενηλίκου (HbA). Τ ερυθρά ιµοσφίρι περιέχουν εποµένως λιγότερη ιµοσφιρίνη πό το συνηθισµένο κι συνεπώς έχουν µικρότερο µέγεθος κι είνι πιο ωχρά πό τ κύττρ των µη φορέων. Πρ όλ υτά, ο οργνισµός των φορέων ισορροπεί υτή την κτάστση, πράγοντς περισσότερ ερυθρά ιµοσφίρι κι µε υτόν τον τρόπο το ίµ συνεχίζει ν επιτελεί τις φυσιολογικές του λειτουργίες στον νθρώπινο οργνισµό. Η κτάστση της φορείς δεν εξελίσσετι σε νόσο µε την πάροδο του χρόνου. Στην πργµτικότητ, οι περισσότεροι δε γνωρίζουν ότι είνι φορείς, µέχρι ν υποβληθούν σε µι ειδική εργστηρική εξέτση. Ωστόσο, µερικοί φορείς µπορεί ν προυσιάσουν ελφριά νιµί, η οποί µπορεί ν εκληφθεί εσφλµέν ως σιδηροπενική νιµί. Οι δύο υτές κτστάσεις µπορούν εύκολ ν δικριθούν µετξύ τους µε τις κτάλληλες εργστηρικές εξετάσεις. Συµπερσµτικά, ότν είνι κνείς φορές της β-θλσσιµίς, το γεγονός υτό δεν έχει κµιά επίπτωση στην υγεί, στη διάρκει ή στην ποιότητ ζωής του. ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Τι συµβίνει µε τις εγκύους γυνίκες που είνι φορείς; Όπως όλες οι έγκυοι (µη φορείς), οι γυνίκες που είνι φορείς της β-θλσσιµίς ενδέχετι ν εµφνίσουν έλλειψη σιδήρου κι ν χρειστούν συµπληρωµτική λήψη σιδήρου. Υπάρχει πιθνότητ η ήπι νιµί µις γυνίκς-φορέ της β-θλσσιµίς ν επιδεινωθεί κτά την περίοδο της εγκυµοσύνης κι ν χρειστεί έως κι µετάγγιση ίµτος. Η νιµί όµως θ υποχωρήσει πό µόνη της µετά τον τοκετό. 12

16 ΕΙΚ. 01 ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΥΟ ΓΟΝΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ β-θαλασσαιμιασ (ΦΟΡΕΑΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟΥ ΓΟΝΙΔΙΟΥ β-σφαιρινησ) ΚΑΙ Ο ΑΛΛΟΣ ΓΟΝΕΑΣ ΦΕΡΕΙ ΔΥΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ β-σφαιρινησ β - β β ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ β-θαλασσαιμια ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΕΓΚΥΜΟΣYΝΗ ΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΕΙΝΑΙ: β β β β β - β - 50% ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ 50% ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ β-θαλασσαιμιασ 13

17 i. ii. iii. Υπάρχει κάποι θερπεί γι ν πύσει κάποιος ν είνι φορές; Όχι, έν άτοµο το οποίο γεννήθηκε φέροντς το γονίδιο της β-θλσσιµίς θ είνι φορές σε όλη του τη ζωή. Μπορεί το πθολογικό γονίδιο της β- σφιρίνης (β-θλσσιµί) ν µετδοθεί ή ν ποκτηθεί σε µετγενέστερ στάδι της ζωής; Το πθολογικό γονίδιο της β-σφιρίνης (β-θλσσιµί) δεν µπορεί ν ποκτηθεί ή ν µετδοθεί µέσω του περιβάλλοντος, των µετγγίσεων ή µε οποιοδήποτε άλλο τρόπο µε τον οποίο µπορεί ν µετδοθεί µι µόλυνση. Μπορούν οι φορείς ν είνι ιµοδότες; Οι φορείς µπορούν ν είνι εθελοντές ιµοδότες, εάν τ επίπεδ της ιµοσφιρίνης τους ικνοποιούν τ εθνικά κριτήρι κτλληλότητς γι ιµοδοσί. Τι πρέπει ν κάνουν οι φορείς εάν σκέφτοντι ν ποκτήσουν πιδιά; Πρέπει ν ενηµερώσουν τον/τη σύντροφό τους ότι είνι φορείς της β-θλσσιµίς κι ν του/της ζητήσουν ν υποβληθεί κι εκείνος/εκείνη σε ειδικό εργστηρικό έλεγχο. Ιδνικά υτό πρέπει ν γίνει πριν την ένρξη της κύησης. Αν ο/η σύντροφος είνι επίσης φορές, τότε κι οι δύο πρέπει ν επισκεφθούν ένν ειδικό σύµβουλο γι περισσότερες πληροφορίες. Πρέπει ένς φορές ν κάνει κάποι επιπλέον ενέργει; Ο φορές πρέπει ν ενηµερώσει επιπλέον τ δέλφι του σχετικά µε τη φορεί της β-θλσσιµίς κι ν τ συµβουλεύσει ν υποβληθούν κι εκείν στην ειδική εξέτση ίµτος. ΑΜΦΟΤΕΡΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟΥ ΓΟΝΙΔΙΟΥ ΤΗΣ β-σφαιρινησ (β-θαλασσαιμια) ΕΝΑ ΖΕΥΓΑΡΙ «ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ» Όπως νφέρθηκε προηγουµένως, ενώ οι φορείς της β-θλσσιµίς δεν ντιµετωπίζουν κνέν πρόβληµ υγείς, εάν σχεδιάζουν ν κάνουν οικογένει µε άλλο φορέ της β-θλσσιµίς, τότε σε κάθε εγκυµοσύνη υπάρχουν οι εξής πιθνότητες: πιθνότητ µί στις τέσσερις (25%) το πιδί τους ν πάσχει πό µείζον ή ενδιάµεση β-θλσσιµί, δηλδή ν νοσεί. Η µείζων ή ενδιάµεση β-θλσσιµί είνι επίσης γνωστή ως Μεσογεική Ανιµί ή Ανιµί του Cooley κι ο σθενής µπορεί ν νφέρετι επίσης ως οµοζυγώτης γι β-θλσσιµί, πιθνότητ µί στις δύο (50%) το πιδί ν είνι φορές της β-θλσσιµίς, χωρίς κµιά κλινική εκδήλωση, κι πιθνότητ µί στις τέσσερις (25%) το πιδί ν είνι πολύτως «φυσιολογικό», ν έχει δηλδή φυσιολογικό γονίδιο β-σφιρίνης. (ΕΙΚ. 02) δβ-θαλασσαιμια Σ υτή τη µορφή, τόσο τ γονίδι δ (βλέπε σελίδ 8) όσο κι τ γονίδι β δε λειτουργούν ή υπολειτουργούν κι η κτάστση εξισορροπείτι µερικώς µε ύξηση της πργωγής των γ-λύσων. Όπως ο φορές της β-θλσσιµίς, έτσι κι ο φορές της δβ είνι υγιής κι δε χρειάζετι ιτρική θερπεί, λλά το πθολογικό γονίδιο µπορεί ν µετβιβστεί πό τους γονείς στ πιδιά. Έν πιδί όµως που κληρονοµεί είτε δύο δβ γονίδι, έν πό τον κάθε γονέ φορέ (δβ), είτε έν (δβ) γονίδιο πό τον έν γονέ (φορέ δβ) κι έν γονίδιο β-θλσσιµίς πό τον άλλο γονέ (φορέ β-θλσσιµίς), θ νπτύξει µι σοβρή διτρχή της ιµοσφιρίνης (δβ/δβ ή δβ/β) µε κλινικές εκδηλώσεις πρόµοιες µε εκείνες της µείζονος ή ενδιάµεσης β-θλσσιµίς κι θ χρειστεί πρόµοι κλινική ντιµετώπιση. 14

18 ΕΙΚ. 02 ΟΙ ΔΥΟ ΓΟΝΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ β-θαλασσαιμιασ β - β - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ β-θαλασσαιμια ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΕΓΚΥΜΟΣYΝΗ ΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΕΙΝΑΙ: - - β - β - β β 25% ΑΣΘΕΝΕΙΣ ME MEIZONA/ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ β-θαλασσαιμια 50% ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ β-θαλασσαιμιασ 25% ΜΕ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ β-σφαιρινησ 15

19 ΑΛΛΕΣ «ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΕΣ» ΚΑΙ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΠΑΘΕΙΕΣ Έχουν τυτοποιηθεί ρκετές κόµ «πθολογικές» µορφές ιµοσφιρίνης ενηλίκου, οι οποίες διφέρουν τόσο στη δοµή όσο κι στις κλινικές εκδηλώσεις τους. Ανφέροντι επίσης ως «δοµικές πρλλγές της ιµοσφιρίνης» κι περιλµβάνουν κυρίως την HbS, την ιµοσφιρίνη που είνι υπεύθυνη γι τη δρεπνοκυττρική νιµί ή δρεπνοκυττρικά σύνδροµ, την Αιµοσφιρίνη Ε (ΗbE), την Αιµοσφιρίνη C (HbC), την Αιµοσφιρίνη D (HbD) κι την Αιµοσφιρίνη Lepore (Hb Lepore). Αυτές µετβιβάζοντι πό τους γονείς στ πιδιά κριβώς µε τον ίδιο τρόπο όπως κι η β-θλσσιµί ως περιγράφετι στο πρόν βιβλίο. Η κληρονοµική µετβίβση των πθολογικών υτών ιµοσφιρινών (HbC, HbD ή HbE) κι πό τους δύο γονείς δε σχετίζετι µε κλινικά σηµντικές εκδηλώσεις κι δεν πιτεί κµιά ιτρική πρέµβση. Ωστόσο, τ άτοµ που κληρονοµούν κι πό τους δύο γονείς την Hb Lepore ή την HbS εµφνίζουν κλινικά σηµντική νόσο, που πιτεί ιτρική φροντίδ. Επίσης η κληρονοµική µετβίβση της πθολογικής ιµοσφιρίνης Lepore, E ή S πό τον έν γονέ κι του γονιδίου της β-θλσσιµίς πό τον άλλο έχει ως ποτέλεσµ συνδυσµένες ιµοσφιρινοπάθειες, όπως τις Hb Lepore/β, HbE/β κι HbS/β, οι οποίες είνι επίσης κλινικά σηµντικές πθήσεις του ίµτος, πρόµοιες µε τη µείζον/ενδιάµεση β-θλσσιµί κι τη δρεπνοκυττρική νιµί, κι πιτούν ιτρική φροντίδ. Hb Lepore/β-θλσσιµί Σ υτή τη µορφή έχει γίνει νδιάτξη των γονιδίων β κι δ (βλέπε σελίδ 8), µε ποτέλεσµ το σχηµτισµό µις πθολογικής ιµοσφιρίνης, που ονοµάζετι ιµοσφιρίνη Lepore. Όπως ο φορές της β-θλσσιµίς, έτσι κι ο φορές της Hb Lepore είνι έν υγιές άτοµο κι δε χρειάζετι κµιά θερπεί. Το πθολογικό γονίδιο µπορεί, ωστόσο, ν µετβιβστεί πό το γονέ στ πιδιά, κολουθώντς τον τύπο κληρονοµικότητς που περιγράφηκε γι τη β-θλσσιµί. Έν πιδί που κληρονοµεί είτε την Hb Lepore πό τους δύο γονείς (Hb Lepore / Hb Lepore ) είτε έν γονίδιο Hb Lepore πό τον έν γονέ κι έν γονίδιο β-θλσσιµίς πό τον άλλο (Hb Lepore/β-thalassaemia) θ νπτύξει µι σοβρή διτρχή της ιµοσφιρίνης, µε κλινικές εκδηλώσεις πρόµοιες µε εκείνες της µείζονος ή ενδιάµεσης β-θλσσιµίς κι θ χρειστεί πρόµοι κλινική ντιµετώπιση. HbE/β-θλσσιµί Η HbE είνι µι πό τις πιο συχνές πθολογικές ιµοσφιρίνες, ιδιίτερ σε άτοµ µε κτγωγή πό τη Νοτιοντολική Ασί. Όπως ο φορές της β-θλσσιµίς, έτσι κι ο φορές της HbE είνι έν υγιές άτοµο κι δε χρειάζετι κµιά θερπεί. Τ πθολογικά γονίδι µπορούν ν µετβιβστούν πό το γονέ στ πιδιά, κολουθώντς τον τύπο κληρονοµικότητς που περιγράφηκε πρπάνω γι τη β-θλσσιµί. Έν πιδί που κληρονοµεί δύο γονίδι HbE, έν πό κάθε γονέ (φορέ HbE), εξκολουθεί ν είνι υγιές κι δε χρειάζετι κµιά θερπεί. Η HbE γίνετι κλινικά σηµντική µόνον ότν το πιδί κληρονοµήσει πό τον έν γονέ το πθολογικό γονίδιο της β-σφιρίνης (β-θλσσιµίς) κι πό τον άλλο το γονίδιο της HbE (HbΕ /β-θλσσιµίς). Η HbE/β-θλσσιµί είνι µι σοβρή διτρχή, µε κλινικά συµπτώµτ, που µπορεί ν κυµίνοντι πό ήπι, πρόµοι µε εκείν της ενδιάµεσης β-θλσσιµίς, έως σοβρόττ, όπως εκείν που πρτηρούντι στη µείζον β-θλσσιµί. (ΕΙΚ. 03) 16

20 ΕΙΚ. 03 ΕΝΑΣ ΓΟΝΕAΣ ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ HbE ΚΑΙ Ο ΑΛΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ β-θαλασσαιμιασ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ β - β - β-θαλασσαιμια HbE ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΕΙΝΑΙ: - - β - β - β β 25% ΑΣΘΕΝΕΙΣ ME HbE/β-ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ 25% ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ β-θαλασσαιμιασ 25% ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ 25% ΜΕ ΓΟΝΙΔΙΟΥ ΤΗΣ HbE ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ β-σφαιρινησ 17

21 Τ δρεπνοκυττρικά σύνδροµ διφέρουν πό τη β-θλσσιµί όσον φορά την ιτιολογί κι τις κλινικές εκδηλώσεις τους κι περιγράφοντι στο µέρος 3 του βιβλίου υτού. Αν έν άτοµο κληρονοµήσει το γονίδιο της β-θλσσιµίς πό τον έν γονέ (φορέ της β-θλσσιµίς) κι το γονίδιο της HbS πό τον άλλο (φορέ της HbS), θ νπτύξει µι διτρχή της ιµοσφιρίνης (HbS/β), οι κλινικές εκδηλώσεις της οποίς προσοµοιάζουν µε εκείνες της δρεπνοκυττρικής νόσου κι διφέρουν πολύ πό εκείνες της µείζονος/ενδιάµεσης β-θλσσιµίς κι συνεπώς θ χρειστούν διφορετική κλινική ντιµετώπιση (περισσότερες λεπτοµέρειες στο µέρος 3). ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΝΑ ΜΑΘΕΙ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΕΑΣ; Στις περισσότερες περιπτώσεις, µε πλές λλά εξειδικευµένες εργστηρικές εξετάσεις, είνι δυντό ν κθοριστεί ν έν άτοµο είνι φορές της β-θλσσιµίς ή άλλης διτρχής της ιµοσφιρίνης. Εργστηρικός έλεγχος γι ν εξκριβωθεί ν έν άτοµο είνι φορές της β-θλσσιµίς Ο εργστηρικός έλεγχος γι τη θλσσιµί περιλµβάνει µι εξέτση ρουτίνς, που νφέρετι ως γενική εξέτση ίµτος κι περιλµβάνει τη µέτρηση πρµέτρων που σχετίζοντι µε την περιεκτικότητ των ερυθροκυττάρων σε ιµοσφιρίνη, τον όγκο κι το µέγεθος των ερυθροκυττάρων. Η εργστηρική ορολογί είνι: µέση συγκέντρωση ιµοσφιρίνης (Mean Corpuscular Hemoglobin, MCH) κι µέσος όγκος ερυθρών (Mean Corpuscular Volume, MCV) ντίστοιχ. Οι δύο υτές πράµετροι είνι χµηλότερες πό το φυσιολογικό σε άτοµ που είνι φορείς της β-θλσσιµίς. Τ ερυθροκύττρ εξετάζοντι επίσης στο µικροσκόπιο, γι ν ξιολογηθεί το µέγεθος κι το σχήµ τους. Τ ερυθροκύττρ ενός φορέ της β-θλσσιµίς προυσιάζουν µι ωχρότερη πόχρωση του ερυθρού χρώµτος (υπόχρωµ), έχουν διάφορ σχήµτ (ποικιλοκυττάρωση) κι µικρότερο µέγεθος (µικροκυττάρωση) σε σύγκριση µε τ φυσιολογικά ερυθροκύττρ, που έχουν πιο βθύ ερυθρό χρώµ, είνι στρογγύλ κι µφίκοιλ. Η νίχνευση της φορείς της β-θλσσιµίς µπορεί ν γίνει µε µι εργστηρική εξέτση, γνωστή ως ηλεκτροφόρηση ιµοσφιρίνης, µε την οποί προσδιορίζετι η ποσότητ της HbA κι της HbA2, του κύριου κι του µικρότερου κλάσµτος της ιµοσφιρίνης ενηλίκου ντιστοίχως. Με την ηλεκτροφόρηση µπορούν επίσης ν µετρηθούν άλλες ιµοσφιρίνες που πντώντι στ ερυθροκύττρ των ενηλίκων, όπως η εµβρυϊκή HbF κι η HbS. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι πιο πάνω εξετάσεις είνι ρκετές γι ν διπιστωθεί ν έν άτοµο είνι φορές της β-θλσσιµίς. Ένς άλλος τρόπος µέτρησης της ποσότητς του κλάσµτος της HbA2, η οποί είνι πάντ υξηµένη στους φορείς της β-θλσσιµίς, λλά κι τυτοποίησης των πρλλγών της ιµοσφιρίνης, είνι µι ειδική εργστηρική µέθοδος, που ονοµάζετι υγρή χρωµτογρφί υψηλής πίεσης (high pressure liquid chromatography, HPLC). Χάρη στην υψηλή ευισθησί κι ειδικότητά της κι, πολύ σηµντικό, στην υψηλή ηµερήσι πργωγή, θεωρείτι σήµερ η µέθοδος νφοράς γι τη διάγνωση των διτρχών της ιµοσφιρίνης. Όπου οι πιο πάνω εξετάσεις δεν κτλήγουν σε σφές ποτέλεσµ κι δεν επιτρέπουν στους επιστήµονες του εργστηρίου ν δώσουν οριστική διάγνωση, υπάρχουν πιο εξειδικευµένες µέθοδοι, όπως γενετικές εξετάσεις, που στηρίζοντι στην εξέτση του DNA. Γι την εξέτση υτή, µπορεί ν χρειστεί ν ληφθεί ίµ κι πό άλλ µέλη της οικογένεις, ώστε ν γίνει βέβιη διάγνωση. 18

22 Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει έλλειψη σιδήρου, η οποί µπορεί ν επηρεάζει τη σφή διάγνωση, πιθνόν ν κριθεί νγκίο ν χορηγηθούν δισκί σιδήρου στο άτοµο κι ν ζητηθεί επνάληψη της εξέτσης τουλάχιστον µετά πό έν µήν, οπότε θ είνι δυντή η επιβεβίωση της διάγνωσης. Μπορούν ν προληφθούν οι σοβρές ιµοσφρινοπάθειες; Τ ζευγάρι φορέων, τ οποί έχουν ενηµερωθεί γι τον κίνδυνο γι τ πιδιά τους, έχουν σήµερ ρκετές επιλογές. Μπορούν ν κάνουν ορισµένες ενέργειες, έτσι ώστε ν εξσφλίσουν ότι θ έχουν υγιή πιδιά κι ότι, στην περίπτωση που το πιδί τους γεννηθεί µε δική τους επιλογή µε µείζον/ενδιάµεση β-θλσσιµί, θ λάβει την κλύτερη δυντή φροντίδ πό τη στιγµή της γέννησής του. Οι επιλογές τους δεν είνι σε κµιά περίπτωση πλές. Κάθε τέτοιο ζευγάρι κι γενικά κάθε πολίτης µπορεί ν ζητήσει ξιόπιστες, λεπτοµερείς κι σύγχρονες πληροφορίες πό τις εθνικές υπηρεσίες υγείς κι πό τις οµάδες/συλλόγους υποστήριξης σθενών/γονέων, ούτως ώστε ν έχει ρκετό χρόνο ν πάρει τις ποφάσεις του. i. Εργστηρικός έλεγχος στο έµβρυο γι σύνδροµ θλσσιµίς κι άλλες διτρχές της ιµοσφιρίνης Υπάρχουν τρεις µέθοδοι µε τις οποίες µπορεί ν κθοριστεί ν έν έµβρυο πάσχει πό µείζον ή ενδιάµεση β-θλσσιµί: Αµνιοπρκέντηση Η µνιοπρκέντηση εκτελείτι το δεύτερο τρίµηνο της εγκυµοσύνης, περίπου µετά την 15η εβδοµάδ κύησης. Χρησιµοποιώντς τους υπερήχους γι κθοδήγηση, ένς ειδικά εκπιδευµένος µιευτήρς εισάγει µι λεπτή βελόν στην κοιλιά της µητέρς κι νρροφά µι µικρή ποσότητ µνικού υγρού που περιέχει κύττρ του εµβρύου. Στη συνέχει το υγρό εξετάζετι στο εργστήριο γι ν εξκριβωθεί ν το έµβρυο πάσχει πό β-θλσσιµί (µείζον ή ενδιάµεση). Ο κίνδυνος κτά την εξέτση υτή γι τη µητέρ κι το έµβρυο θεωρείτι σήµερ µελητέος, ότν γίνετι σε έµπειρ κέντρ. Ο ειδικός γυνικολόγος, ωστόσο, θ σς εξηγήσει κι θ σς νλύσει όλες τις πτυχές υτής της εξέτσης, κθώς κι τ πλεονεκτήµτ κι τους πιθνούς κινδύνους. ii. Πρκέντηση οµφλίδς (λήψη δείγµτος εµβρυϊκού ίµτος) Η πρκέντηση οµφλίδς εκτελείτι µετά τη συµπλήρωση 18 εβδοµάδων κύησης. Με την κθοδήγηση υπερήχων, µι λεπτή βελόν εισάγετι στην κοιλιά της µητέρς κι φτάνει στον οµφάλιο λώρο του εµβρύου, µέσω του οποίου λµβάνετι µι µικρή ποσότητ ίµτος. Το εµβρυϊκό ίµ διχωρίζετι κι νλύετι στο εργστήριο. Σε έµπειρ χέρι το δείγµ που λµβάνετι περιέχει σχεδόν 100% µιγώς εµβρυϊκά κύττρ κι µάλιστ στις περισσότερες περιπτώσεις πό την πρώτη προσπάθει. Ο ειδικός στον προγεννητικό έλεγχο µιευτήρς είνι ο πλέον κτάλληλος ν συζητήσει µζί σς τους λόγους ποτυχίς λήψης κθρού εµβρυϊκού ίµτος, κθώς κι τους άλλους κινδύνους που ενδέχετι ν προκύψουν κτά τη διάρκει της διδικσίς υτής, που κι σε υτή την περίπτωση, όπως κι στην µνιοκέντηση, είνι µελητέοι σε έµπειρ χέρι κι κέντρ. Η έγκιρη κι ειδική διάγνωση µε µορικές µεθόδους, όπως έχει εξελιχτεί τ τελευτί χρόνι, έχει ντικτστήσει σχεδόν τελείως την πρκέντηση οµφλίδς, η οποί τώρ ενδείκνυτι κυρίως σε εγκύους που προσέρχοντι ργά γι έλεγχο, σε όσες η λήψη χορικής λάχνης (βλέπε πρκάτω) δεν είνι διγνωστική κι ότν έν ζευγάρι «σε κίνδυνο» δεν έχει στ χέρι του τ ποτελέσµτ των προηγούµενων ελέγχων. 19

23 iii. Λήψη χορικής λάχνης - Chorionic Villus Sampling (CVS) Η λήψη χορικής λάχνης είνι µι µέθοδος διάγνωσης των ιµοσφιρινοπθειών στο έµβρυο που µπορεί ν πργµτοποιηθεί πιο νωρίς πό την µνιοπρκέντηση, περίπου στη 10η-11η εβδοµάδ κύησης. O ειδικός µιευτήρς, χρησιµοποιώντς υπερήχους γι οδηγό, πίρνει έν µικρό δείγµ χορικών λχνών, δηλδή κυττάρων που φέρουν την ίδι γενετική πληροφορί µε το έµβρυο κι τ οποί θ σχηµτίσουν τελικά τον πλκούντ. Τ κύττρ λµβάνοντι είτε µε µι λεπτή βελόν που εισάγετι στην κοιλιά της µητέρς (δικοιλικά) είτε µε έν µικρό κθετήρ που εισάγετι µέσω του κόλπου (δικολπικά). Τ κύττρ νλύοντι στη συνέχει στο εργστήριο κι τίθετι η διάγνωση. Όπως κι στις άλλες µεθόδους προγεννητικής διάγνωσης, ο ειδικός µιευτήρς θ πράσχει στο ζευγάρι λεπτοµερείς πληροφορίες όσον φορά τ οφέλη κι τους πιθνούς κινδύνους, που κι σε υτή την περίπτωση είνι µελητέοι, ότν επιλέξετε ένν έµπειρο γιτρό ή κέντρο. Αµνιοπρκέντηση Πρκέντηση οµφλίδς Λήψη χορικής λάχνης / CVS Πως γίνετι η διάγνωση στο έµβρυο µετά τη λήψη δειγµάτων µε τις πιο πάνω µεθόδους; Η διάγνωση βσίζετι σε νάλυση του DNA, γι υτό νφέρετι εξάλλου κι ως γενετικός έλεγχος κι φορά τον ποκλεισµό ή την τυτοποίηση στο έµβρυο της γενετικής νωµλίς. Αυτός ο τύπος ελέγχου ποτελεί την πιο έγκυρη µέθοδο διάγνωσης κληρονοµικών νοσηµάτων. Όπως συµβίνει µε όλες τις διγνωστικές δοκιµσίες, υπάρχει µι πιθνότητ εργστηρικού σφάλµτος, ν κι σήµερ, µε την τεράστι εργστηρική πρόοδο που έχει επιτευχθεί, υτή η πιθνότητ είνι ελάχιστη. Στην περίπτωση της λήψης χορικής λάχνης, γι πράδειγµ, οι επιστήµονες µελετούν στο εργστήριο τ γονίδι της ιµοσφιρίνης που περιέχοντι στο DNA των κυττάρων πό τις χορικές λάχνες, γι ν διπιστώσουν ν το πιδί θ είνι υγιές µε φυσιολογικά γονίδι ιµοσφιρίνης ή ν θ είνι φορές θλσσιµίς ή ν θ έχει δύο πθολογικά γονίδι ιµοσφιρίνης (ή πθολογικά γονίδι β-σφιρίνης), οπότε θ πάσχει πό µείζον β-θλσσιµί. Άλλες µέθοδοι πρόληψης Τ τελευτί χρόνι έχουν νπτυχθεί άλλες µέθοδοι πρόληψης, ενώ άλλες βρίσκοντι κόµ σε ερευνητικό στάδιο, κι ποσκοπούν φενός στην ελχιστοποίηση της πρεµβτικότητς κι της ψυχολογικής έντσης κι φετέρου στην ύξηση της ποδοχής πό ορισµένους πληθυσµούς κι ζευγάρι του προγεννητικού ελέγχου κι του πιθνού τερµτισµού της κύησης, ειδικότερ στις περιπτώσεις θλσσιµίς. Γι πράδειγµ, η νάλυση εµβρυϊκών κυττάρων στο ίµ της µητέρς είνι µι εξέτση στην οποί έχει εστιστεί σηµντικό µέρος της έρευνς την τελευτί δεκετί. Έχει, ωστόσο, σηµντικούς περιορισµούς κι δεν µπορεί κόµ ν ποτελέσει ξιόπιστη ενλλκτική επιλογή ντί του κλσικού προγεννητικού ελέγχου. Η προεµφυτευτική γενετική διάγνωση (pre-implantation genetic diagnosis, PGD) είνι µι άλλη εκλεπτυσµένη προσέγγιση, η οποί νπτύχθηκε την τελευτί δεκετί χρησιµοποιώντς την 20

24 τεχνολογί της εξωσωµτικής γονιµοποίησης γι την νάλυση κυττάρων που λµβάνοντι πό το έµβρυο πολύ πρώιµ ή την επιλογή πό µι µητέρ-φορέ ενός ωρίου το οποίο δε φέρει γονίδι που κωδικοποιούν διτρχές της ιµοσφιρίνης. Το ωάριο υτό στη συνέχει γονιµοποιείτι στο εργστήριο κι τελικά τοποθετείτι στη µήτρ. Η PGD ποδεικνύετι περισσότερο ποδεκτή πό την προγεννητική διάγνωση, ιδιίτερ σε άτοµ που ντιτίθεντι στη δικοπή της κύησης, πρά το γεγονός ότι η συγκεκριµένη τεχνολογί είνι κόµ δπνηρή κι σε µερικές περιπτώσεις πιτούντι επνειληµµένες προσπάθειες γι επιτυχή εγκυµοσύνη. ΟΤΑΝ ΕΙΣΑΙ ΟΜΟΖΥΓΩΤΗΣ Β-ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑΣ Η ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΜΕΙΖΟΝΑ β-θαλασσαιμια (ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ή ΑΝΑΙΜΙΑ ΤΟΥ COOLEY) Τ άτοµ µε οµόζυγο β-θλσσιµί δεν µπορούν ν συνθέσουν φυσιολογική ιµοσφιρίνη κι συνεπώς δεν µπορούν ν σχηµτίσουν φυσιολογικά ερυθρά ιµοσφίρι. Κάθε ερυθρό ιµοσφίριο περιέχει πολύ λιγότερη ιµοσφιρίνη κι στο ίµ υπάρχουν πολύ λιγότερ ερυθρά ιµοσφίρι πό το φυσιολογικό. Αυτό προκλεί νιµί, η οποί είνι σοβρή σε άτοµ µε µείζον β-θλσσιµί κι µπορεί ν είνι ηπιότερη σε άτοµ µε ενδιάµεση β-θλσσιµί. Έν πιδί µε µείζον β-θλσσιµί είνι φυσιολογικό κτά τη γέννηση, λλά νπτύσσει σοβρή νιµί µετξύ της ηλικίς των 3 µηνών κι του ενός έτους. Εάν δεν υποβληθεί σε θερπεί µε µετάγγιση ίµτος, το πιδί που νοσεί θ έχει πολύ κκή ποιότητ ζωής κι τ πλείστ πό υτά τ πιδιά πεθίνουν σε πολύ νερή ηλικί. Οι σθενείς µε οµόζυγο β-θλσσιµί που έχουν την ενδιάµεση µορφή, η οποί στις περισσότερες περιπτώσεις θεωρείτι πιο ήπι πό τη µείζον β-θλσσιµί, µπορούν ν επιζήσουν, πρότι έχουν σοβρή νιµί, χωρίς τκτικές µετγγίσεις ίµτος, τουλάχιστον στ πρώτ χρόνι της ζωής τους. Η νιµί, ωστόσο, µπορεί µε την πάροδο του χρόνου ν επιδεινωθεί κι ν χρειστεί ν ρχίσει ο σθενής ν υποβάλλετι σε τκτικές µετγγίσεις ίµτος ργότερ στην πιδική ηλικί ή στην ενήλικη ζωή. Πολλές άλλες πθολογικές κτστάσεις, εκτός της σοβρής νιµίς, πρτηρούντι τόσο στη µείζον όσο κι στην ενδιάµεση β-θλσσιµί κι υτές χρειάζοντι ντιµετώπιση πό γιτρούς των ντίστοιχων ειδικοτήτων. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΖΟΝΑ β-θαλασσαιμια; Η βσική θερπεί είνι οι τκτικές µετγγίσεις ίµτος, συνήθως κάθε 4 εβδοµάδες. Τ πιδιά που µετγγίζοντι κτάλληλ νπτύσσοντι φυσιολογικά κι έχουν οµλή ζωή. Ωστόσο, οι σθενείς µε µείζον β-θλσσιµί πρέπει επίσης ν ρχίσουν πό νερή ηλικί µι ειδική θερπεί γι την ποµάκρυνση της περίσσεις του σιδήρου που πελευθερώνετι πό την ιµοσφιρίνη των µετγγισµένων ερυθροκυττάρων, κθώς υτά κτστρέφοντι συνεχώς. Ο σίδηρος συσσωρεύετι στον οργνισµό κι προκλεί υπερφόρτιση, η οποί µπορεί τελικά ν βλάψει ζωτικά όργν, όπως την κρδιά, το συκώτι κι τους ενδοκρινείς δένες. Ο σίδηρος µπορεί ν ποµκρυνθεί µέσω χηλικής σύνδεσης µε ειδικά φάρµκ, που ονοµάζοντι σκευάσµτ ποσιδήρωσης κι τον ποβάλλουν µε τ ούρ κι / ή τ κόπρν. Η πρώτη ουσί που συνδέετι χηλικά µε το σίδηρο κι µπορεί ν χρησιµοποιηθεί µε ποτελεσµτικότητ κι σφάλει είνι η Δεσφεριοξµίνη ή Desferal, η οποί εγχύετι υποδόρι γι ρκετές ώρες, σχεδόν κάθε νύκτ, χρησιµοποιώντς µι µικρή ντλί. Πρότι η θερπεί υτή είνι δύσκολη κι άβολη, έχει ποδειχθεί σωτήρι. Οι προοπτικές, ωστόσο, βελτιώνοντι στθερά, κθώς πράγοντι συνεχώς νέ σκευάσµτ ποσιδήρωσης που µπορούν ν λµβάνοντι πό το στόµ. Ήδη έχει εγκριθεί επίσηµ σε πολλές χώρες η κυκλοφορί δύο σκευσµάτων ποσιδήρωσης που λµβάνοντι πό το στόµ, η Deferiprone (L1) κι η Deferasirox (Exjade) κι χρησιµοποιούντι πό πολλές χιλιάδες σθενείς πγκοσµίως. 21

25 Τ πιδιά που γεννιούντι σήµερ µε µείζον θλσσιµί νµένετι ν έχουν σχεδόν φυσιολογική διάρκει ζωής, εφόσον υποβάλλοντι στη θερπεί που χρειάζοντι κι τη λµβάνουν τκτικά, σύµφων µε τις κτευθυντήριες γρµµές κι οδηγίες. Σηµντικό µέρος της επιστηµονικής έρευνς εστιάζετι στην περιτέρω βελτίωση της ιτρικής φροντίδς της µείζονος θλσσιµίς µε φρµκευτικά σκευάσµτ, τ οποί µπορεί τελικά ν οδηγήσουν σε µείωση της νάγκης µετγγίσεων κι ποσιδήρωσης. Πλήρης ίση της νόσου µπορεί ν επιτευχθεί σήµερ µόνον µε µετµόσχευση µυελού των οστών (Bone Marrow Transplantation, BMT). Έχει δειχθεί ότι η ΒΜΤ είνι επιτυχής, εάν βρεθεί πλήρως συµβτός δότης (δελφός ή δελφή) κι ο σθενής είνι σε κλή κλινική κτάστση κι έχει κολουθήσει τκτική κι ορθή θερπευτική γωγή πό τ πιδικά του χρόνι. Ωστόσο, µόνο έν σχετικά µικρό ποσοστό σθενών (περίπου 20%) έχουν πλήρως συµβτό δότη. Επιπλέον, η µετµόσχευση µυελού των οστών εξκολουθεί ν ποτελεί δπνηρή επέµβση κι τ ποσοστά επιτυχίς της εξρτώντι, εκτός πό τη συµβτότητ του δότη κι την κλινική κτάστση του σθενή, κι πό την πείρ του µετµοσχευτικού κέντρου. Μι πιθνή πάντηση είνι ν ποκτήσουν οι γονείς άλλο έν πιδί, το οποίο θ είνι γενετικά πλήρως συµβτό µε το εν ζωή πιδί που νοσεί. Γι ν δισφλιστεί, όµως, ότι το πιδί θ είνι συµβτός δότης, έχει νπτυχθεί τ τελευτί χρόνι µι ειδική διδικσί, γνωστή ως Προεµφυτευτική Γενετική Διάγνωση HLA (preimplantation genetic diagnosis, PGD-HLA), κτά την οποί το έµβρυο που θ εµφυτευτεί στη µήτρ της µητέρς έχει επιλεχθεί στο εργστήριο, ώστε όχι µόνον ν µη φέρει γονίδι θλσσιµίς, όπως περιγράφηκε στην τεχνολογί της PGD προηγουµένως, λλά επιπλέον ν έχει τ ίδι χρκτηριστικά των ιστών (τύπου HLA) µε το εν ζωή πιδί που νοσεί. Γι ν επιτευχθεί υτό, λµβάνετι ίµ πό τον οµφάλιο λώρο του δότη κτά τη γέννηση, τ κύττρ του οποίου θ χρησιµοποιηθούν γι µετµόσχευση στον σθενή-δελφό. Με άλλ λόγι, το «νέο» πιδί έχει επιλεγεί πό την ρχή γι ν γίνει ο τέλειος δότης γι τον/την σθενή δελφό/δελφή του. Αυτή είνι µι επίπονη εργστηρική µέθοδος, ηθικά µη ποδεκτή πό όλους, η οποί όµως µπορεί ν βελτιώσει την πιθνότητ νεύρεσης συµβτού δότη κι µέσω της µετµόσχευσης µυελού των οστών µπορεί ν θερπεύσει πλήρως σθενείς µε µείζον β-θλσσιµί κι άλλες σοβρές κληρονοµικές δυσλειτουργίες. ΤΥΠΟΠΙΗΣΗ ΤΟΥ HLA ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗΣ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ 22

26 Τελική ίση της θλσσιµίς νµένετι επίσης πό µι άλλη επιστηµονική πρέµβση, που ονοµάζετι γονιδική θερπεί (gene therapy). Βρίσκετι κόµ σε πειρµτικό στάδιο κι συνίσττι στην τοποθέτηση λειτουργικών γονιδίων στ κύττρ του σθενή εκτός σώµτος στο εργστήριο κι στη συνέχει επντοποθέτησή τους στους ιµοποιητικούς ιστούς, πρέχοντάς τους την ικνότητ ν πράγουν νέ ερυθροκύττρ που περιέχουν φυσιολογική ιµοσφιρίνη. Οι σθενείς προσβλέπουν πολύ στην επιτυχί υτής της έρευνς, η οποί δεν εξρτάτι πό δότες λλά πό τ κύττρ του ίδιου του σθενή. Όπως προκύπτει πό την περιγρφή της, υτή η διδικσί δεν έχει τους περιορισµούς της µετµόσχευσης µυελού των οστών. Υπάρχει η ελπίδ ότι η επιστήµη θ υπερκεράσει σύντοµ τις πολλές τεχνικές δυσκολίες κι θ κάνει πργµτικότητ γι όλους το όνειρο της ίσης. ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΙΖΟΝΟΣ/ΕΝΔΙΑΜΕΣΗΣ β-θαλασσαιμιασ; Έν πιδί που γεννιέτι µε µείζον β-θλσσιµί δεν εµφνίζει εξωτερικά ορτά σηµεί της νόσου. Ακόµ κι οι εργστηρικές εξετάσεις µπορεί ν µην ποκλύψουν τη διάγνωση της θλσσιµίς, ειδικά σε περιπτώσεις που οι γονείς δεν έχουν ελεγχθεί, δεν είχν γίνει προγεννητικές εξετάσεις κι δεν υπάρχει άλλο πιδί µε τη νόσο στην οικογένει. Η µείζων β-θλσσιµί είνι δυντόν ν διγνωστεί στη βρεφική ηλικί µόνο µέσω γενετικών εξετάσεων, µε τις οποίες τυτοποιούντι τ γονίδι ιµοσφιρίνης που έχει κληρονοµήσει το πιδί πό τον κάθε γονέ του. Δυστυχώς, κόµ κι εάν εφρµοστούν προγράµµτ ελέγχου των νεογνών, οι συνήθεις διγνωστικές εξετάσεις δεν µπορούν ν διγνώσουν τη µείζον β-θλσσιµί σε τόσο πρώιµη ηλικί. Όµως, ο έλεγχος διλογής σε υτή την ηλικί µπορεί ν χρησιµεύσει γι την νάδειξη της προυσίς κάποις πρλλγής της ιµοσφιρίνης, όπως η HbE ή η HbS. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η µείζων β-θλσσιµί µπορεί ν διγνωστεί τους πρώτους λίγους µήνες της ζωής κι πριν την ηλικί των 2 χρόνων. Η ενδιάµεση β-θλσσιµί, όµως, η οποί στις περισσότερες περιπτώσεις είνι «ηπιότερη» κλινική νόσος πό τη µείζον β-θλσσιµί, µπορεί ν πρµείνει διάγνωστη γι µεγλύτερο χρονικό διάστηµ. ΚΥΡΙΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΙΖΟΝΟΣ β-θαλασσαιμιασ i. Μέτρηση ιµτολογικών δεικτών Ειδικά ηλεκτρονικά µηχνήµτ κυττροµετρητές ερυθροκυττάρων ξιολογούν το µέγεθος κι τον όγκο των ερυθροκυττάρων κι τη συγκέντρωση της ιµοσφιρίνης σε υτά. Η διάγνωση της θλσσιµίς τίθετι ότν το µέγεθος κι ο όγκος των ερυθροκυττάρων, κθώς κι η συγκέντρωση ιµοσφιρίνης σε υτά, είνι σηµντικά µειωµέν, ενώ τ επίπεδ ιµοσφιρίνης κυµίνοντι µετξύ των 2 6 mg/dl. Οι τιµές µερικών ιµτολογικών δεικτών που νευρίσκοντι συνηθέστερ σε σθενείς µε θλσσιµί προυσιάζοντι πρκάτω: *Μέση τιµή (εύρος) Αιµοσφιρίνη (Hb) / gr/dl 6,8 / ( )* Αιµοσφιρίνη σώµτος (MCH) / φg / 20,9 (15 26)* Όγκος κυττάρων (MCV) / FL / 65,8 (57 75 )* Περιεκτικότητ ιµοσφιρίνης νά ερυθροκύττρο (MCHC) / g/dl / 30,9 (26 34 )* 23

27 ii. iii. iv. Μικροσκοπική εξέτση ίµτος κι µορφολογί των ερυθροκυττάρων Στη µικροσκοπική εξέτση τ ερυθροκύττρ φίνοντι ωχρότερ (υπόχρωµ) κι µικρότερ πό τ φυσιολογικά (µικροκυττάρωση) κι, λίν σηµντικό, στην πλειοψηφί τους έχουν νώµλ µεγέθη κι σχήµτ (νισοκυττάρωση κι ποικιλοκυττάρωση), µετβολές πιο έντονες συγκριτικά µε εκείνες που πρτηρούντι σε έν φορέ. Ηλεκτροφόρηση ιµοσφιρίνης Αυτή είνι µι διδικσί µε την οποί διχωρίζοντι οι διάφορες πρωτεΐνες που συνθέτουν έν µόριο ιµοσφιρίνης, όπως HbA, HbA2 κι HbF. Με µορικές µεθόδους Αυτές είνι εξειδικευµένες µέθοδοι που χρησιµοποιούντι γι επιβεβίωση ή λήψη πιο ειδικών πληροφοριών γι µι διάγνωση, χρησιµοποιώντς τη µελέτη του DNA, γι ν νιχνευθούν οι µετλλάξεις (οι γενετικές µετβολές) που προκλούν µι νόσο. Η πληροφορί υτή, εκτός της επιβεβίωσης της διάγνωσης, είνι δυντό ν πρέχει µι ένδειξη της κλινικής σοβρότητς της νόσου. Αν κι η διάγνωση της µείζονος β-θλσσιµίς είνι συνήθως ρκετά εύκολη, µπορεί ν υπάρχουν κάποιες δυσκολίες, ειδικά στις νπτυσσόµενες χώρες, όπου ο επιπολσµός νοσηµάτων, όπως η ελονοσί, µπορεί ν περιπλέξει τη διάγνωση. Γι πράδειγµ, η ελονοσί µπορεί ν προκλέσει νιµί κι σπληνοµεγλί κι, πρ όλο που τ εργστηρικά ιµτολογικά ευρήµτ είνι ρκετά διφορετικά, είνι δυντό ν χρειστεί ν λάβει ο σθενής γωγή µε νθελονοσικά φάρµκ κι µετά ν επνξιολογηθεί η κτάστσή του κι ν τεθεί διάγνωση. Υπάρχουν κι άλλ νοσήµτ που τυγχάνει ν προκλούν νιµί κι σπληνοµεγλί, κθώς κι ν υξάνουν τ επίπεδ της εµβρυϊκής ιµοσφιρίνης HbF, γι υτό κι πιτείτι διφορική διάγνωση µε πρόσθετες κλινικές κι εργστηρικές εξετάσεις. Είνι πολύ σηµντικό ν επιβεβιωθεί η ορθή διάγνωση της θλσσιµίς πριν την ένρξη της θερπείς. i. ii. ΜΠΟΡΟΥΝ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΜΕΙΖΟΝΑ ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΟΥΝ ΠΑΙΔΙΑ; Νι, πολλοί ενήλικες σθενείς είνι τώρ πντρεµένοι κι έχουν γίνει γονείς. Οι πιθνότητες ν µετδώσουν τ γονίδι τους είνι οι κόλουθες: Πιδιά πό γονείς εκ των οποίων ο ένς έχει µείζον ή ενδιάµεση β-θλσσιµί κι ο άλλος έχει δύο φυσιολογικά γονίδι β-σφιρίνης θ είνι όλ υγιείς φορείς της β-θλσσιµίς. (ΕΙΚ. 04) Πιδιά πό γονείς εκ των οποίων ο ένς είνι φορές β-θλσσιµίς κι ο άλλος είνι σθενής µε µείζον β-θλσσιµί, έχουν πιθνότητ µί στις δύο (50%) ν είνι φορείς της β-θλσσιµίς κι µί στις δύο (50%) ν είνι σθενείς µε µείζον β-θλσσιµί. (ΕΙΚ. 05) iii. Ότν κι οι δύο γονείς είνι σθενείς µε µείζον β-θλσσιµί, όλ τ πιδιά θ είνι σθενείς µε µείζον β-θλσσιµί. (ΕΙΚ. 06) 24

28 ΕΙΚ. 04 ΣΕ ΕΝΑ ΖΕΥΓΑΡΙ Ο ΕΝΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ β-θαλασσαιμια ΚΑΙ Ο ΑΛΛΟΣ ΕΧΕΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ β-σφαιρινησ - - β β ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ β-θαλασσαιμια ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΕΙΝΑΙ: - - β - β - β β 100% ΥΓΙΕΙΣ ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ β-θαλασσαιμιασ 25

29 FIG. 05 ΣΕ ΕΝΑ ΖΕΥΓΑΡΙ Ο ΕΝΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ β-θαλασσαιμια ΚΑΙ Ο ΑΛΛΟΣ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΕΑΣ β-θαλασσαιμιασ - - β - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ β-θαλασσαιμια ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΕΙΝΑΙ: β - β β 50% ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ β-θαλασσαιμια 50% ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ β-θαλασσαιμιασ 26

30 FIG. 06 ΣΕ ΕΝΑ ΖΕΥΓΑΡΙ ΟΠΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΟ ΕΙΝΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ β-θαλασσαιμια β-θαλασσαιμια ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΕΙΝΑΙ: % ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ β-θαλασσαιμια 27

31 ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΛΦΑ () ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ ΜΕΡΟΣ 2

32 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗΣ (ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΠΑΘΕΙΕΣ) ΑΛΦΑ ()-ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ ΤΥΠΟΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ -ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ Ν θυµίσουµε ότι υπάρχουν τέσσερ γονίδι -λύσων στο χρωµόσωµ 16 που είνι υπεύθυν γι την πργωγή των -λύσων. Φορές της + -θλσσιµίς (σιωπηλός φορές της -θλσσιµίς) Το άτοµο που έχει κληρονοµήσει µόνο έν ελττωµτικό γονίδιο -λύσου πό τ τέσσερ είνι φορές της + -θλσσιµίς. Τ άλλ τρί γονίδι -λύσων, τ οποί είνι πολύτως φυσιολογικά, έχουν τη δυντότητ ν πράγουν σχεδόν φυσιολογική ποσότητ ιµοσφιρίνης. Συνεπώς το έν ελττωµτικό γονίδιο µπορεί ν µειώσει ελάχιστ ή κι κθόλου το µέγεθος των ερυθροκυττάρων. Η διάγνωση συνεπώς του φορέ υτού µε τη συνήθη µικροσκοπική εξέτση του ίµτος στο εργστήριο κθίσττι πολύ δύσκολη, εξ ου κι ο χρκτηρισµός υτών των φορέων ως «σιωπηλών». Μόνο εξειδικευµένες εργστηρικές εξετάσεις, που βσίζοντι στην νάλυση του γενετικού υλικού, δηλδή DNA, µπορούν ν θέσουν έγκιρ κι έγκυρ τη διάγνωση (βλ. πρκάτω). Ο ένς γονές έχει τέσσερ φυσιολογικά γονίδι -λύσων κι ο άλλος είνι φορές της + -θλσσιµίς Σε υτή την περίπτωση, σε κάθε εγκυµοσύνη υπάρχει πιθνότητ 1 στις 2 (50%) τ πιδιά ν κληρονοµήσουν τ τέσσερ φυσιολογικά γονίδι -λύσων κι ν πράγουν την φυσιολογική ιµοσφιρίνη (HbA), κι 1 στις 2 (50%) τ πιδιά ν κληρονοµήσουν το ελττωµτικό γονίδιο πό το φορέ γονέ κι ν είνι κι υτά φορείς της + -θλσσιµίς. Φορές της o -θλσσιµίς Το άτοµο στο οποίο δύο πό τ τέσσερ γονίδι -θλσσιµίς πουσιάζουν ή είνι ελττωµτικά ονοµάζετι φορές της άλφ µηδέν ( ο ) θλσσιµίς. Το άτοµο υτό νφέρετι επίσης ως φορές της ελάσσονος -θλσσιµίς ή φορές του στίγµτος της -θλσσιµίς. Τ δύο γονίδι -θλσσιµίς που πουσιάζουν ή είνι ελττωµτικά µπορεί ν βρίσκοντι στο ίδιο χρωµόσωµ (θέση cis) ή σε διφορετικά χρωµοσώµτ (θέση trans) (όπως φίνετι στην ΕΙΚ. 01, σχέδι 3 κι 4). Αµφότεροι γονείς είνι σιωπηλοί φορείς της -θλσσιµίς Στις περιπτώσεις υτές, γι κάθε εγκυµοσύνη υπάρχει πιθνότητ 1 στις 4 (25%) τ πιδιά ν έχουν κληρονοµήσει τη φυσιολογική ιµοσφιρίνη (ΗbΑ), 1 στις 2 (50%) ν έχουν κληρονοµήσει την + -θλσσιµί πο τον έν γονέ κι ν είνι κι υτά φορείς της + -θλσσιµίς (ή σιωπηλοί φορείς) κι 1 στις 4 (25%) ν έχουν κληρονοµήσει την -θλσσιµί κι πο τους δύο γονείς κι ν είνι φορείς της o θλσσιµίς, δηλδή δύο πο τ τέσσερ γονίδι -θλσσιµίς ν πουσιάζουν ή ν είνι ελττωµτικά. (ΕΙΚ. 02) ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΙΩΠΗΛΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ -ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑΣ Οι φορείς της -θλσσιµίς ( + κι ο ), όπως κι εκείνοι της β-θλσσιµίς, δεν πάσχουν πό τη νόσο. Δεν προυσιάζουν κνέν σωµτικό ή ψυχικό σύµπτωµ κι δε χρειάζοντι ειδική δίιτ, ιτρική πρκολούθηση ή θερπεί. Τ ερυθροκύττρ στο ίµ τους είνι συνήθως µικρότερ (ειδικά στην περίπτωση της ο -θλσσιµίς) πό εκείν των µη-φορέων, κθώς η ποσότητ της ιµοσφιρίνης είνι µειωµένη. Εκτός υτού, ότν τ ερυθροκύττρ εξετάζοντι στο µικροσκόπιο, ενδέχετι ν είνι πιο ωχρά κι ν έχουν άνισ µεγέθη (νισοκυττάρωση) κι διάφορ σχήµτ (ποικιλοκυττάρωση) συγκριτικά µε τ φυσιολογικά ερυθροκύττρ. *Ελττωµτικό: νίκνο ν πράγει -λύσους / Φυσιολογικό: ικνό ν πράγει -λύσους 29

33 ΕΙΚ. 01 ΤΥΠΟΙ Α-ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΙΘΑΝΟΥΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΥΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΩΝ ΓΟΝΙΔΙΩΝ -ΑΛΥΣΩΝ 1 4 ΑΠΟΛΥΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ. ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΕΧΕΙ ΤΗΝ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΗ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗ ΕΝΗΛΙΚΟΥ (HbA) 2 ΕΝΑ ΓΟΝΙΔΙΟ ΕΙΝΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΟ. ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΕΙΝΑΙ ΣΙΩΠΗΛΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ -ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑΣ (ΦΟΡΕΑΣ +-ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑΣ) 3 ΔΥΟ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΑ (trans). ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ο-θαλασσαιμιασ 4 ΔΥΟ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑ (cis). ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΕΙΝΑΙ ΠΑΛΙ ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ο-θαλασσαιμιασ 6 5 ΤΡΙΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΛΑΤΩΜΑΤΙΚΑ. ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΕΧΕΙ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΠΑΘΕΙΑ Η (HbH) ΚΑΙ ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ. ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΠΙΒΙΩΣΕΙ ΚΑΙ ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙ ΠΡΙΝ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΩΣ ΕΜΒΡΥΪΚΟΣ ΥΔΡΩΠΑΣ 30

34 ΕΙΚ. 02 ΓΟΝΕΙΣ ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ + -ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑΣ (ΣΙΩΠΗΛΟΙ) ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΟΝΙΔΙΑ - - ο -ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ + -ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑ ΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΕΙΝΑΙ: % ΜΕ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΗbΑ 50% ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ + -ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑΣ 25% ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ ο -ΘΑΛΑΣΣΑΙΜΙΑΣ 31

35 i. ii. i. Η φορεί δεν µπορεί ν εξελιχθεί σε νόσο µε την πάροδο του χρόνου. Στην πργµτικότητ, οι περισσότεροι φορείς δε θ µάθουν ότι είνι φορείς, εκτός ν υποβληθούν σε ειδική εργστηρική εξέτση. Ωστόσο, µερικοί φορείς µπορεί ν νπτύξουν ελφρά νιµί, η οποί µπορεί ν διγνωστεί εσφλµέν ως νιµί λόγω έλλειψης σιδήρου (σιδηροπενική). Με ειδικές εργστηρικές εξετάσεις είνι όµως δυντή η διάκριση νάµεσ στις δύο κτστάσεις. Συνοψίζοντς, ο φορές της -θλσσιµίς δεν έχει κµί επίπτωση στην υγεί, τη διάρκει ή την ποιότητ ζωής του. Γι όποιες ερωτήσεις σχετικά µε τη φορεί της σιωπηλής ή ο -θλσσιµίς, βλέπετε Συχνές Ερωτήσεις (σελίδ 12) οι οποίες είνι οι ίδιες. Αµφότεροι γονείς είνι φορείς της o -θλσσιµίς Στις περιπτώσεις υτές είνι δυντόν ν είνι φορείς µε έν φυσιολογικό κι έν ελττωµτικό γονίδιο σε κάθε χρωµόσωµ, δηλδή τ δύο ελττωµτικά γονίδι -θλσσιµίς ν βρίσκοντι σε διφορετικά χρωµοσώµτ (θέση trans). Όλ τ πιδιά (100%) που προέρχοντι πο τους φορείς υτούς θ είνι φορείς της o -θλσσιµίς, κριβώς όπως κι οι γονείς τους κι συνεπώς, όπως νφέρµε κι πρπάνω, θ είνι υγιή. «Ζευγάρι σε κίνδυνο» Ότν όµως οι δύο γονείς είνι φορείς της ο -θλσσιµίς µε δύο ελττωµτικά γονίδι -θλσσιµίς στο ίδιο χρωµόσωµ (θέση cis), τότε σε κάθε εγκυµοσύνη υπάρχουν οι κόλουθες πιθνότητες: 1 στ 4 (25%) πιδιά ν έχει πολύτως φυσιολογικά γονίδι -θλσσιµίς κι εποµένως έτσι ν έχει την φυσιολογική ιµοσφιρίνη ενηλίκου (ΗbA), 1 στ 2 (50%) ν είνι φορές της o -θλσσιµίς (τύπου cis), κι 1 στ 4 (25%) ν κληρονοµήσει τη µείζον -θλσσιµί (κτάστση επίσης γνωστή ως εµβρυϊκός ύδρωπς), στην οποί κι τ τέσσερ γονίδι της -θλσσιµίς είνι ελττωµτικά. Η κτάστση υτή περιγράφετι πιο νλυτικά στη συνέχει. Τέτοι ζευγάρι θεωρούντι «Ζευγάρι σε κίνδυνο». (ΕΙΚ. 03) Ότν ο ένς γονές είνι φορές της ο -θλσσιµίς, δηλδή έχει δύο ελττωµτικά γονίδι -θλσσιµίς στο ίδιο χρωµόσωµ (θέση cis), κι ο άλλος είνι φορές της + -θλσσιµίς (σιωπηλός φορές), δηλδή έχει έν ελττωµτικό γονίδιο -θλσσιµίς σε έν χρωµόσωµ, το ζευγάρι είνι επίσης «σε κίνδυνο» κι υπάρχουν οι κόλουθες πιθνότητες: 1 στις 4 (25%) σε κάθε εγκυµοσύνη το πιδί ν γεννηθεί µε σοβρή κλινική νόσο, την ιµοσφιρινοπάθει Η (ή ΗbΗ), στην οποί 3 πό τ 4 γονίδι -θλσσιµίς είνι ελττωµτικά (περισσότερες λεπτοµέρειες πιο κάτω). Οι υπόλοιπες πιθνότητες σε κάθε εγκυµοσύνη κτλήγουν σε υγιή άτοµ κι είνι οι κόλουθες: 1 στ 4 (25%) πιδιά θ έχει φυσιολογικά, πολύτως λειτουργικά γονίδι -θλσσιµίς 1 στ 4 (25%) θ είνι φορές της + -θλσσιµίς (σιωπηλός) κι 1 στ 4 (25%) ν είνι φορές της ο -θλσσιµίς. (ΕΙΚ. 04) ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΠΑΘΕΙΑ HbH ΚΑΙ ΤΥΠΟΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΚΑΘΕ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ Αιµοσφιρινοπάθει Η/σιωπηλός φορές -θλσσιµίς Ότν ο ένς γονές πάσχει πό ιµοσφιρινοπάθει Η (ΗbH), δηλδή 3 πό τ 4 γονίδι της -θλσσιµίς είνι ελττωµτικά, κι ο άλλος γονές έχει µόνο έν ελττωµτικό γονίδιο, δηλδή είνι φορές της + -θλσσιµίς, τότε κάθε πιδί έχει πιθνότητ 1 στις 4 (25%) ν είνι φορές της + -θλσσιµίς, 1 στις 2 (50%) ν είνι φορές της o -θλσσιµίς κι 1 στις 4 (25%) ν πάσχει πό ιµοσφιρινοπάθει Η (HbH). (ΕΙΚ. 05) 32

36 ii. iii. Αιµοσφιρινοπάθει Η/φορές o -θλσσιµίς Ότν ο ένς γονές πάσχει πό ιµοσφιρινοπάθει Η κι ο άλλος γονές είνι φορές της o -θλσσιµίς µε δύο ελττωµτικά γονίδι -θλσσιµίς σε έν χρωµόσωµ, τότε κάθε πιδί έχει πιθνότητ 1 στις 4 (25%) ν είνι φορές της + -θλσσιµίς, 1 στις 4 (25%) ν είνι φορές της o -θλσσιµίς, κι 1 στις 4 (25%) ν πάσχει πό ιµοσφιρινοπάθει Η κι 1 στις 4 (25%) ν προκύψει εµβρυϊκός ύδρωπς. (ΕΙΚ. 06) Αιµοσφιρινοπάθει Η/φορές o -θλσσιµίς Ότν ο ένς γονές πάσχει πό ιµοσφιρινοπάθει Η κι ο άλλος γονές είνι φορές της o -θλσσιµίς µε έν ελττωµτικό γονίδιο κι στ δύο χρωµοσώµτ, κάθε πιδί έχει πιθνότητ 1 στις 2 (50%) ν είνι φορές της o -θλσσιµίς κι 1 στις 2 (50%) ν πάσχει πό ιµοσφιρινοπάθει Η, κριβώς όπως ο ένς γονές του. (ΕΙΚ. 07) iv. Αιµοσφιρινοπάθει Η/ιµοσφιρινοπάθει Η Ότν κι οι δύο γονείς πάσχουν πό ιµοσφιρινοπάθει Η, υπάρχει πιθνότητ 1 στις 4 (25%) το πιδί ν έχει εµβρυϊκό ύδρωπ, 1 στις 2 (50%) ν πάσχει πό ιµοσφιρινοπάθει Η, κι 1 στις 4 (25%) ν είνι φορές της o -θλσσιµίς. Είνι επίσης πιθνό η -θλσσιµί ν συνδυστεί µε άλλες σπάνιες πρλλγές που επηρεάζουν το γονίδιο της -θλσσιµίς. Συζητείστε µε το γιτρό σς ή το σύµβουλο γενετικής στις κλινικές ιµτολογίς/θλσσιµίς ή ποτθείτε στο σύλλογο πσχόντων στη χώρ σς ή στη Διεθνή Οµοσπονδί Θλσσιµίς σε περίπτωση που χρειάζεστε περισσότερες πληροφορίες γι συνδυσµούς που δεν περιγράφοντι στο βιβλίο υτό. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΟΠΑΘΕΙΑ Η (HbH); Ότν έν πιδί κληρονοµεί πό τους γονείς του µόνο έν φυσιολογικό γονίδιο -θλσσιµίς κι τρί (3) ελττωµτικά ή πθολογικά, η διτρχή σχετίζετι µε πολύ µειωµένη πργωγή λύσων -θλσσιµίς. Σε υτή την περίπτωση, η περίσσει των λύσων β-σφιρίνης, οι οποίες εξκολουθούν ν πράγοντι πό τ πολύτως φυσιολογικά λειτουργούντ γονίδι β-σφιρίνης, δεν µπορεί ν συζευχθεί µε -λύσους γι ν πρχθεί η κοινή ιµοσφιρίνη ενηλίκου (HbA). Αντ υτού, οι ελεύθερες β-άλυσοι ενώνοντι µετξύ τους κι σχηµτίζουν µι νέ ιµοσφιρίνη (β4) στο ίµ του σθενούς, που είνι γνωστή ως ιµοσφιρίνη Η (HbH). Πρ όλο που υτή δεν είνι η ιµοσφιρίνη που νευρίσκετι συνήθως στ ερυθροκύττρ των ενηλίκων, υτό το µόριο (HbH) έχει την ικνότητ, όπως η κοινή ιµοσφιρίνη ενηλίκου (2 β2), ν µετφέρει οξυγόνο στους ιστούς ικνοποιητικά. Είνι όµως έν σχετικά στθές µόριο, κι η συνεχής ποδόµησή του έχει ως ποτέλεσµ τον πρώιµο θάντο ή διάσπση των ερυθροκυττάρων (ιµόλυση). Έτσι προκλείτι µέτριου έως σοβρού βθµού νιµί κι άλλες σχετικές διτρχές, όπως πρµόρφωση των οστών, κτβολή δυνάµεων, σχηµτισµός χολολίθων κι ύξηση του σπλήν, οι οποίες κυµίνοντι πό ελφρές ως σοβρές. Η νιµί είνι ήπι στους περισσότερους σθενείς µε ιµοσφιρινοπάθει Η (HbH). Γενικά δε χρειάζοντι κµί θερπεί, όπως µετάγγιση ίµτος, κι ζουν µι φυσιολογική ζωή. Σε µερικές περιπτώσεις, όµως, η νιµί είνι σοβρή κι µπορεί ν επιδεινωθεί πό ορισµένους πράγοντες, όπως οι λοιµώξεις, η εγκυµοσύνη ή κόµη ότν ο σθενής λµβάνει συγκεκριµέν φάρµκ. Κθώς πρόκειτι γι χρόνι πάθηση, ο σθενής µε ιµοσφιρινοπάθει Η µπορεί ν χρειάζετι πρκολούθηση κι επιπρόσθετη ιτρική ντιµετώπιση σε εξειδικευµένο κέντρο κι έν γενικό προληπτικό έλεγχο κάθε χρόνο. 33