ΦΑΣΜΑΤΟΦΩΤΟΜΕΤΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΜΑΓΓΑΝΙΟΥ ΣΕ ΧΑΛΥΒΕΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΦΑΣΜΑΤΟΦΩΤΟΜΕΤΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΜΑΓΓΑΝΙΟΥ ΣΕ ΧΑΛΥΒΕΣ"

Transcript

1 ΦΑΣΜΑΤΟΦΩΤΟΜΕΤΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΜΑΓΓΑΝΙΟΥ ΣΕ ΧΑΛΥΒΕΣ Σκοπός της άσκησης Η εισαγωγή των φοιτητών στη χρήση και λειτουργία του φασµατοφωτοµέτρου ορατού - υπεριώδους Η εξοικείωσή τους µε τις έννοιες απορρόφηση, διαπερατότητα, νόµος του Beer Η εξοικείωσή τους µε την προετοιµασία δειγµάτων για τον προσδιορισµό µετάλλων µε οπτικές µεθόδους Ο ποσοτικός προσδιορισµός µαγγανίου σε χάλυβες Τι θα πρέπει να έχουµε µελετήσει πριν έρθουµε στο εργαστήριο Η θεωρία της φασµατοφωτοµετρίας υπεριώδους/ορατού (UV/Vis) βρίσκεται στα κεφάλαια 13 και 14 του βιβλίου «Αρχές της Ενόργανης Ανάλυσης» των Skoog Holler Nieman (Μτφ Μ. Καραγιάννης, Κ. Ευσταθίου, Ν. Χανιωτάκης). Αν και τα κεφάλαια είναι ιδιαίτερα µεγάλα, θα πρέπει να µελετήσουµε τα εξής σηµεία: Μετρήσεις διαπερατότητας και απορρόφησης (σελ ) Νόµος του Beer (σελ ) Οργανολογικός θόρυβος (σελ ) ιαχωριστική ικανότητα στήλης (σελ. 801) Οργανολογία (σελ ), ειδικά τα τµήµατα οργάνων (σελ. 370), λυχνίες βολφραµίου (σελ. 372), κυψελίδες (σελ. 372), όργανα απλής δέσµης (σελ. 374) και φασµατοφωτόµετρα (σελ ) Ποσοτική ανάλυση µε µετρήσεις απορρόφησης (σελ ) 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ως χάλυβας ορίζεται το κράµα µε βάση τον σίδηρο, το οποίο περιέχει άνθρακα σε περιεκτικότητες 0,2 1,7 % κ.β. Στους συνήθεις χάλυβες προσθέτουµε διάφορα µέταλλα, όπως µαγγάνιο, χρώµιο, νικέλιο, βανάδιο ή βολφράµιο, ώστε να βελτιωθούν οι µηχανικές του ιδιότητες. Έτσι οι συνήθεις χάλυβες περιέχουν µικρές ποσότητες Mn (µέχρι 2,0 % κ.β.), ώστε να αυξηθεί η ανθεκτικότητα του κράµατος στη θραύση, αλλά και η χηµική του σταθερότητα. Η ακριβής γνώση της περιεκτικότητας του Mn, αλλά και άλλων στοιχείων στο χάλυβα έχει ιδιαίτερη οικονοµική σηµασία. Οι περιεκτικότητες αυτές µπορεί να προσδιορισθούν φωτοµετρικά κατόπιν οξείδωσης του περιεχόµενου Mn προς υπερµαγγανικά ιόντα. 2. ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟ ΟΥ Το δείγµα του χάλυβα διαλύεται σε αραιό νιτρικό οξύ και οξειδώνεται προς υπερµαγγανικά ιόντα µε υπεριωδικό κάλιο. Η απορρόφηση του διαλύµατος µετρείται στα 525 nm και από την απορρόφηση υπολογίζεται η % κ.β. περιεκτικότητα του µαγγανίου στον χάλυβα µε τη βοήθεια καµπύλης βαθµονόµησης. Οι αντιδράσεις είναι οι εξής: 3. ΑΝΤΙ ΡΑΣΤΗΡΙΑ 3Mn + 2NO 3 + 8H + 3Mn NO + 4H 2 O 2Mn IO 4 + 3H 2 O 2MnO 4 + 5IO 3 + 6H + 1. ιάλυµα ΗΝΟ 3 4Μ. 2. Υπερθειικό αµµώνιο (στερεό) 3. Όξινο θειώδες ή θειώδες νάτριο (στερεό) 4. Φωσφορικό οξύ 85% κατά βάρος 5. Υπεριωδικό κάλιο (στερεό) 6. Πρότυπο διάλυµα υπερµαγγανικού καλίου 0,0200 Μ (0,1000 Ν) (Το διάλυµα δίδεται τιτλοδοτηµένο και η ακριβής τιµή της µοριακότητας αναγράφεται στο µπουκάλι). 1

2 4. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ 1. Φασµατοφωτόµετρο Spectronic 20 (σχήµα 1, για περιγραφή οργάνου δείτε Skoog et al., σελ ). 2. Θερµαντική πλάκα. 3. Ογκοµετρικές φιάλες: 1 των 250 ml και 8 των 100 ml. 4. Σιφώνια: 2, 5, 10, 20 και 25 ml. 5. Ποτήρια ζέσεως των 250 ml. 6. Ογκοµετρικοί κύλινδροι των 100 ml 7. Ύαλοι ωρολογίου Σχήµα 1. Φασµατοφωτόµετρο Spectronic ΠΟΡΕIΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΜΑΓΓΑΝΙΟΥ ΣΤΟ ΧΑΛΥΒΑ Α. Κατασκευή της καµπύλης βαθµονόµησης Από το πρότυπο διάλυµα υπερµαγγανικού καλίου 0,0200 Μ, παρασκευάζουµε 250 ml διαλύµατος που θα περιέχει 0,100 mg/ml Mn. Ο όγκος του διαλύµατος που θα παραληφθεί µε σιφώνιο, υπολογίζεται µε βάση την ακριβή συγκέντρωση του υπερµαγγανικού. Εάν ο όγκος που θα προκύψει από τους υπολογισµούς δεν αντιστοιχεί σε όγκο σιφωνίου, χρησιµοποιούµε το σιφώνιο που δίνει τον πλησιέστερο όγκο, αλλά στην περίπτωση αυτή η περιεκτικότητα του προκύπτοντος διαλύµατος δεν θα είναι 0,1 mg/ml Mn και θα πρέπει να υπολογισθεί επακριβώς. Από το διάλυµα αυτό, παρασκευάζουµε τέσσερα πρότυπα διαλύµατα των 100,0 ml που θα περιέχουν αντίστοιχα 2,00, 5,00, 10,0, 20,0 µg/ml Mn. Και στην περίπτωση αυτή, αν το προηγούµενο διάλυµα δεν είναι ακριβώς 0,100 mg/ml Mn, παίρνουµε τους ακριβείς όγκους (2,00 5,00 10,0 και 20,0 ml) και υπολογίζουµε τις ακριβείς συγκεντρώσεις των προτύπων διαλυµάτων. Παρατήρηση 1: Επειδή τα αραιά διαλύµατα υπερµαγγανικών δεν είναι πολύ σταθερά, παρασκευάζουµε τα πρότυπα διαλύµατα λίγο πριν από τη χρήση τους, όταν πραγµατοποιείται και το στάδιο Γ. Β. ιαλυτοποίηση του χάλυβα Ζυγίζουµε από τα άγνωστα δείγµατα (ένα ή δύο) περίπου 0,5 g (µε ακρίβεια 4 δεκαδικών ψηφίων) από το κάθε ένα. Μεταφέρουµε τα δείγµατα σε ποτήρια ζέσεως και προσθέτουµε στο καθένα 50 ml δ. ΗΝΟ 3 4Μ µε ογκοµετρικό κύλινδρο και θερµαίνουµε σε ηλεκτρικό µάτι (θερµαντική πλάκα) που βρίσκεται στον απαγωγό. Για διευκόλυνση της διαλυτοποίησης, καλύπτουµε το ποτήρι µε ύαλο ωρολογίου και βράζουµε 2

3 για περίπου 5 λεπτά. Αποµακρύνουµε το ποτήρι από το ηλεκτρικό µάτι και προσθέτουµε µε προσοχή 1 g υπερθειικού αµµωνίου, σε µικρές δόσεις και στη συνέχεια το διάλυµα θερµαίνεται για περίπου 15 λεπτά. Προσοχή: εν πρέπει να εξατµισθεί το υγρό. Αν συµβεί αυτό, προσθέτουµε εκ νέου ΗΝΟ 3 και συνεχίζουµε τη θέρµανση. Στη συνέχεια προσθέτουµε 0,1 g όξινου θειώδους ή θειώδους νατρίου και το διάλυµα θερµαίνεται για 5 λεπτά για να αποµακρυνθεί το διοξείδιο του θείου. Στη συνέχεια, το διάλυµα ψύχεται και αραιώνεται µε νερό σε ογκοµετρική φιάλη 100 ml µέχρι τη χαραγή ( ιάλυµα Χ). Παρατήρηση 2: Τα οξείδια του αζώτου που παράγονται κατά τη διάλυση του χάλυβα, µπορεί να προκαλέσουν αναγωγή του υπεριωδικού οξέος. Αυτά δεν αποµακρύνονται τελείως µε τον βρασµό, γι αυτό προστίθεται υπερθειικό αµµώνιο, το οποίο επίσης οξειδώνει και τον άνθρακα που υπάρχει στους χάλυβες. Αν δεν αποµακρυνθεί ό άνθρακας, θα προκύψει θετικό σφάλµα στην ανάλυση, λόγω σκέδασης της ακτινοβολίας στα στερεά σωµατίδια. Η περίσσεια του υπερθειικού αµµωνίου καταστρέφεται µε παραπέρα βράσιµο του διαλύµατος. Κατά τη διαδικασία αυτή γίνονται οι εξής αντιδράσεις: 2ΝΟ 2 + S 2 O 8 + 2H 2 O 2NO 3 + 2SO 4 + 4H + C + 2S 2 O 8 + 2H 2 O CO 2 + 4SO 4 + 4H + 2S 2 O 8 + 2H 2 O O 2 + 4SO 4 + 4H + Κατά την κατεργασία του διαλύµατος µε υπερθειικό αµµώνιο, το Mn(ΙΙ) πρακτικά παραµένει αναλλοίωτο, επειδή η ταχύτητα της αντίδρασης οξείδωσης είναι µικρή, αν και το κανονικό δυναµικό E o S2O8 2-, SO4 2- δικαιολογεί την οξείδωση του προς MnO 4. Παρατήρηση 3: Με την προσθήκη του θειώδους ή όξινου θειώδους νατρίου ανάγονται τα υπερµαγγανικά ιόντα και το διοξειδίου του µαγγανίου που ενδεχοµένως έχουν σχηµατισθεί κατά το προηγούµενο στάδιο. Η µη προσθήκη θειωδών ή όξινων θειωδών ιόντων θα οδηγήσει σε αρνητικό σφάλµα στην ανάλυση. Παρατήρηση 4: Κατά τη διαλυτοποίηση του χάλυβα ενδέχεται να παραµείνει στερεό υπόλειµµα από SiO 2 xh 2 O ή H 2 WO 4 ή H 3 SbO 4. Για τον λόγο αυτό αφήνουµε να κατακαθίσει το στερεό και λαµβάνουµε το υπερκείµενο υγρό για την ανάλυση. Γ. Προσδιορισµός του µαγγανίου Μεταφέρνουµε (µε σιφώνιο) από 25,00 ml από το διάλυµα Χ σε δύο ποτήρια των 250 ml και προσθέτουµε στο καθένα από 5 ml φωσφορικού οξέος (διαλύµατα Α και Β, αντίστοιχα). Στο ένα ποτήρι (διάλυ- µα Β) προσθέτουµε 0,2 g υπεριωδικού καλίου. Θερµαίνουµε και τα δύο ποτήρια για 5 λεπτά. Στο διάλυµα Β προσθέτουµε άλλα 0,2 g υπεριωδικού καλίου και θερµαίνουµε για ακόµα 2 λεπτά. Στη συνέχεια, και τα δύο διαλύµατα ψύχονται και αραιώνονται µε νερό σε ογκοµετρικές φιάλες 100 ml, µέχρι τη χαραγή.. Μέτρηση της απορρόφησης Ανοίγουµε το φασµατοφωτόµετρο (µε χρήση του διακόπτη ρύθµισης 0%Τ) και το αφήνουµε περίπου 10 λεπτά για θερµική εξισορρόπηση. Τοποθετούµε µήκος κύµατος 525 nm. Ρυθµίζουµε το 0% Τ µε τη θέση τοποθέτησης κυψελίδας κενή. Τοποθετούµε κυψελίδα µε απιοντισµένο νερό και ρυθµίζουµε το 100% Τα µε τον αντίστοιχο διακόπτη. Η διαδικασία αυτή επαναλαµβάνεται µέχρι να σταθεροποιηθούν οι τιµές 0% και 100% Τ. Στη συνέχεια, µεταφέρουµε τα πρότυπα διαλύµατα υπερµαγγανικών σε κυψελίδες και τα τοποθετούµε, διαδοχικά, στη θέση υποδοχής κυψελίδων. Σε κάθε περίπτωση διαβάζουµε και σηµειώνουµε την τιµή της διαπερατότητας. Στη συνέχεια πλένουµε τις κυψελίδες µε απιοντισµένο νερό και γεµίζουµε µια κυψελίδα µε το διάλυµα που δεν είχε προστεθεί υπεριωδικό (διάλυµα Α: τυφλό) και ρυθµίζουµε ξανά το 100% Τ της κλίµακας του 3

4 οργάνου. Στη συνέχεια γεµίζουµε µια δεύτερη κυψελίδα µε το διάλυµα Β και µετράµε και σηµειώνουµε την τιµή της διαπερατότητας του αγνώστου διαλύµατος. Παρατήρηση 5: Το φωσφορικό οξύ προστίθεται για τη δέσµευση του Fe(III) µε σχηµατισµό άχρωµων συµπλόκων, επειδή και αυτός απορροφά στα 525 nm, όπου γίνεται η µέτρηση. Επίσης το φωσφορικό οξύ παρεµποδίζει την καταβύθιση ιωδικών και υπεριωδικών αλάτων του Mn(III), που σχηµατίζεται ως ενδιάµεσο προϊόν κατά τη διαδικασία οξείδωσης. Αν δεν προστεθεί φωσφορικό οξύ, θα προκύψει αρνητικό σφάλµα στο τελικό αποτέλεσµα της ανάλυσης. Παρατήρηση 6: Η παρασκευή και µέτρηση του τυφλού διαλύµατος είναι απαραίτητη, επειδή πιθανά στο τελικό διάλυµα υπάρχουν έγχρωµες ενώσεις του χρωµίου, νικελίου και άλλων µετάλλων. Παρατήρηση 7: Η κλίµακα ανάγνωσης της διαπερατότητας του οργάνου είναι γραµµική, ενώ της απορρόφησης λογαριθµική, οπότε η αβεβαιότητα ανάγνωσης της διαπερατότητας είναι η ίδια σε όλη την κλίµακα Ε. Κατασκευή καµπύλης βαθµονόµησης και υπολογισµός της % περιεκτικότητας του µαγγανίου στο χάλυβα. Η σχέση που συνδέει τη συγκέντρωση µε την απορρόφηση είναι ο γνωστός νόµος του Beer: A = ε b C όπου, Α : η απορρόφηση, ε : η γραµµοµοριακή απορροφητικότητα b : το µήκος της οπτικής διαδροµής (cm) C : η συγκέντρωση (Μ) Επίσης, ισχύει: A = log T ή αν η Τ εκφράζεται % (όπως στην περίπτωση µας), η σχέση τροποποιείται: A = 2 log(%t) Κατασκευάζεται πίνακας που θα περιλαµβάνει τις ακριβείς συγκεντρώσεις των προτύπων (σε µg/ml), τις διαπερατότητες των προτύπων και του αγνώστου και τις απορροφήσεις των προτύπων και του αγνώστου. Χαράσσεται σε χιλιοστοµετρικό χαρτί η καµπύλη βαθµονόµησης A = f(c), µε βάση την παραπάνω σχέση και από την τιµή απορρόφησης του αγνώστου υπολογίζεται η συγκέντρωση του (σε µg/ml). Στη συνέχεια λαµβάνοντας υπ όψη τις αραιώσεις που έγιναν και την ποσότητα δείγµατος που ζυγίσθηκε, υπολογίζουµε την % κ.β. περιεκτικότητα του χάλυβα σε Mn. Πριν φύγουµε από το εργαστήριο 1. Καθαρίζουµε τα σκεύη που χρησιµοποιήσαµε. 2. είχνουµε στον επιβλέποντα τους υπολογισµούς για την εύρεση των συγκεντρώσεων των προτύπων διαλυµάτων και του ζητούµε τυχόν διευκρινήσεις για τη συγγραφή της έκθεσης και τις ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης. Οδηγίες για τη συγγραφή της έκθεσης 1. Θα περιγράψουµε συνοπτικά την αρχή της φασµατοφωτοµετρίας υπεριώδους/ορατού. Θα περιγράψουµε συνοπτικά την οργανολογία που χρησιµοποιήσαµε. 2. Θα παραθέσουµε τους υπολογισµούς εύρεσης των συγκεντρώσεων των προτύπων διαλυµάτων υπερ- µαγγανικών. Οι υπολογισµοί θα γίνονται µε ευκρίνεια. Ιδιαίτερη σηµασία δίνεται στα σηµαντικά ψηφία των τελικών αποτελεσµάτων. 3. Θα παραθέσουµε τα αποτελέσµατα σε πίνακες, Θα κατασκευάσουµε την καµπύλη αναφοράς και θα υπολογίσουµε την εξίσωση παλινδρόµησης µε τη µέθοδο ελαχίστων τετραγώνων. Από την εξίσωση της ευθείας θα υπολογίσουµε τη συγκέντρωση του άγνωστου διαλύµατος και στη συνέχεια την % κ.β. 4

5 περιεκτικότητα του χάλυβα σε Μn. Η εξίσωση υπολογισµού της περιεκτικότητας είναι παραδοτέο της άσκησης, εποµένως θα πρέπει να είναι ευκρινώς διατυπωµένη. ίνουµε το τελικό αποτέλεσµα σε πλαίσιο. Προσοχή στα σηµαντικά ψηφία! ε θα ξεχάσουµε να αναφέρουµε τον αριθµό του δείγµατος που αναλύσαµε. 4. Κατά τη συνοπτική παρουσίαση των αποτελεσµάτων, θα αναφέρουµε και τυχόν πειραµατικές δυσκολίες και ασυνήθιστα ή απρόβλεπτα προβλήµατα που παρουσιάστηκαν κατά την εκτέλεση της ανάλυσης. 6. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 1. Από το βιβλίο «Αρχές της Ενόργανης Ανάλυσης» των Skoog Holler Nieman (Μτφ Μ. Καραγιάννης, Κ. Ευσταθίου, Ν. Χανιωτάκης), να λύσετε τα προβλήµατα 13-1 και 13-2, σελ Οµοίως το πρόβληµα 13-5, σελ Μετατρέψτε την µοριακότητα 0,0200 Μ προτύπου διαλύµατος υπερµαγγανικού καλίου (διάλυµα Α) σε mg Mn / ml. ίνεται A.B. Mn = 54,94. Στη συνέχεια βρείτε την ακριβή συγκέντρωση (σε µg/l) πρότυπου διαλύµατος Mn (διάλυµα Π) που προκύπτει ως εξής: 20,0 ml του διαλύµατος Α αραιώνονται στα 250 ml µε νερό (διάλυµα Β). Στη συνέχεια 20 ml διαλύµατος Β αραιώνονται επιπλέον µε νερό στα 200 ml, οπότε προκύπτει το διάλυµα Γ. Τέλος, 1,00 ml του διαλύµατος Γ αραιώνεται µε αραιό νιτρικό οξύ στα 100 ml, οπότε προκύπτει το διάλυµα Π. 4. Τι σφάλµα (θετικό, αρνητικό, κανένα), θα προκληθεί στο τελικό αποτέλεσµα κατά το φασµατοφωτοµετρικό προσδιορισµό Mn σε χάλυβες από τις παρακάτω παραλείψεις ή αβλεψίες: (α) προστέθηκε Na 2 SO 4, αντί Na 2 SO 3. (β) χρησιµοποιήθηκε H 2 SO 4 αντί Η 3 ΡΟ 4. (γ) δεν µετρήθηκε τυφλό διάλυµα. Να αιτιολογηθεί η απάντησή σας. 5

FeCl 3(aq) + 6NH 4 SCN (aq) (NH 4 ) 3 [Fe(SCN) 6 ] (aq) +3NH 4 Cl (aq) (1) ή FeCl 4

FeCl 3(aq) + 6NH 4 SCN (aq) (NH 4 ) 3 [Fe(SCN) 6 ] (aq) +3NH 4 Cl (aq) (1) ή FeCl 4 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΟΡΓΑΝΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ «ΧΗΜΕΙΑ» για τους ΦΟΙΤΗΤΕΣ του ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΗΣ Οι διδάσκοντες Αικατερίνη

Διαβάστε περισσότερα

1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2017

1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2017 1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO 2017 Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2017 Διαγωνισμός στη Χημεία (Διάρκεια 1 ώρα) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΩΝ 1)... ΣΧΟΛΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΝΟΡΓΑΝΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΙΙ (Θέµατα παλαιότερων εξετάσεων)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΝΟΡΓΑΝΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΙΙ (Θέµατα παλαιότερων εξετάσεων) ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΝΟΡΓΑΝΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΙΙ (Θέµατα παλαιότερων εξετάσεων) 1. 0,3421 g µαγγανιούχου χάλυβα διαλύονται σε οξύ και µετά την κατάλληλη επεξεργασία και µετατροπή του Mn σε MnO 4, το διάλυµα που προκύπτει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ 6 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΝ ΜΙΓΜΑΤΟΣ ΥΠΕΡΜΑΓΓΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΧΡΩΜΙΚΩΝ ΙΟΝΤΩΝ ΜΕ ΦΑΣΜΑΤΟΣΚΟΠΙΑ ΥΠΕΡΙΩΔΟΥΣ ΟΡΑΤΟΥ

ΑΣΚΗΣΗ 6 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΝ ΜΙΓΜΑΤΟΣ ΥΠΕΡΜΑΓΓΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΧΡΩΜΙΚΩΝ ΙΟΝΤΩΝ ΜΕ ΦΑΣΜΑΤΟΣΚΟΠΙΑ ΥΠΕΡΙΩΔΟΥΣ ΟΡΑΤΟΥ 1 ΑΣΚΗΣΗ 6 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΝ ΜΙΓΜΑΤΟΣ ΥΠΕΡΜΑΓΓΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΧΡΩΜΙΚΩΝ ΙΟΝΤΩΝ ΜΕ ΦΑΣΜΑΤΟΣΚΟΠΙΑ Σκοπός ΥΠΕΡΙΩΔΟΥΣ ΟΡΑΤΟΥ Ο αντικειμενικός σκοπός της άσκησης αυτής είναι ο ταυτόχρονος προσδιορισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΞΗ: Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΤΑΞΗ: Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΤΑΞΗ: Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΧΗΜΙΚΗΣ ΑΝΤΙ ΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΤΗΝ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΟΡΓΑΝΑ 1. Ογκοµετρικός κύκλινδρος των 10ml ή σιφώνιο πληρώσεως των 10ml 2. 10 µικροί και 10 µεγάλοι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 13

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 13 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 13 13Ε ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 13-1 Να μετατραπούν οι ακόλουθες απορροφήσεις σε τιμές διαπερατότητας % (α) 0,0510 (δ) 0,261 (β) 0,918 (ε) 0,485 (γ) 0,379 (στ) 0,072

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA A ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA A ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA A ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό κάθε µίας από τις ερωτήσεις A1 έως A5 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α1. Το ιόν 56 Fe +2 περιέχει:

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ Ι: ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ

ΜΕΡΟΣ Ι: ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 11 ΜΕΡΟΣ Ι: ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΓΕΝΙΚΑ... 15 1.1. ΠΟΙΟΤΙΚΗ και ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ... 15 1.2. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ των ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ... 16 1.3. ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Προχοϊδα: Μετράει τον όγκο ενός υγρού (ή διαλύµατος) µε ακρίβεια 0,1 ml και µπορεί να έχει χωρητικότητα από 10 έως 250 ml.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Προχοϊδα: Μετράει τον όγκο ενός υγρού (ή διαλύµατος) µε ακρίβεια 0,1 ml και µπορεί να έχει χωρητικότητα από 10 έως 250 ml. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ-ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ 1. Χρησιµοποιούµενα όργανα Προχοϊδα: Μετράει τον όγκο ενός υγρού (ή διαλύµατος) µε ακρίβεια 0,1 ml και µπορεί να έχει χωρητικότητα από 10 έως 250

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ηµεροµηνία: Τετάρτη 23 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ηµεροµηνία: Τετάρτη 23 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Α ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΜΑ Α Ηµεροµηνία: Τετάρτη 23 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 2 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό κάθε µίας από τις ερωτήσεις A1 έως A4 και δίπλα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΕ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ Γραμμομοριακή συγκέντρωση διαλυμάτων

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΕ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ Γραμμομοριακή συγκέντρωση διαλυμάτων ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΕ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ Γραμμομοριακή συγκέντρωση διαλυμάτων Συγκέντρωση διαλύματος: ποσότητα διαλυμένης ουσίας σε καθορισμένη ποσότητα διαλύματος Αραιό διάλυμα: μικρή συγκέντρωση διαλυμένης ουσίας Πυκνό

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ, ΛΕΜΕΣΟΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004 2005 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ

ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ, ΛΕΜΕΣΟΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004 2005 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ, ΛΕΜΕΣΟΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004 2005 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ Τάξη : Β Λυκείου Ηµεροµηνία : 8/06/2005 ιάρκεια : 2,5 ώρες Αριθµός σελίδων: 5 Χρήσιµα

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχειμετρικοί υπολογισμοί σε διαλύματα

Στοιχειμετρικοί υπολογισμοί σε διαλύματα Στοιχειμετρικοί υπολογισμοί σε διαλύματα 23-1. Τι εκφράζουν οι συντελεστές μιας χημικής αντίδρασης; Οι συντελεστές σε μία χημική εξίσωση καθορίζουν την αναλογία mol των αντιδρώντων και προϊόντων στην αντίδραση.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΕ ΣΕΡΡΩΝ EUSO η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ. Σύνολο µορίων: ΣΧΟΛΕΙΟ:..

ΕΚΦΕ ΣΕΡΡΩΝ EUSO η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ. Σύνολο µορίων: ΣΧΟΛΕΙΟ:.. ΕΚΦΕ ΣΕΡΡΩΝ 9 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2011 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:.. Μαθητές/τριες που συµµετέχουν: (1).. (2).. (3).. Ηµεροµηνία: 27/11/2010 Σύνολο µορίων:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ 6 η BOD-COD. Θεωρητικό υπόβαθρο. Αποσύνθεση υπό αερόβιες συνθήκες Ο 2. Οξείδωση Ενέργεια. Τελικά προϊόντα Η 2 Ο, CO 2, SO 4, NO 3, ενέργεια

ΑΣΚΗΣΗ 6 η BOD-COD. Θεωρητικό υπόβαθρο. Αποσύνθεση υπό αερόβιες συνθήκες Ο 2. Οξείδωση Ενέργεια. Τελικά προϊόντα Η 2 Ο, CO 2, SO 4, NO 3, ενέργεια ΑΣΚΗΣΗ 6 η BOD-COD Θεωρητικό υπόβαθρο Αποσύνθεση υπό αερόβιες συνθήκες Ο 2 Οργανικά απόβλητα και µικροργανισµοί Οξείδωση Ενέργεια Τελικά προϊόντα Η 2 Ο, CO 2, SO 4, NO 3, ενέργεια οξείδωση Νέα κύτταρα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 26/11/2011. Σύνολο µορίων:..

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 26/11/2011. Σύνολο µορίων:.. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ 10 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2012 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Μαθητές/τριες που συµµετέχουν: (1) (2) (3) Σέρρες 26/11/2011

Διαβάστε περισσότερα

Προσδιορισµός βιταµίνης C σε χυµούς φρούτων και λαχανικών και µελέτη διάφορων παραγόντων που επιδρούν στη ποσότητα της

Προσδιορισµός βιταµίνης C σε χυµούς φρούτων και λαχανικών και µελέτη διάφορων παραγόντων που επιδρούν στη ποσότητα της ΕΚΦΕ Εύβοιας Προσδιορισµός βιταµίνης C σε χυµούς φρούτων και λαχανικών και µελέτη διάφορων παραγόντων που επιδρούν στη ποσότητα της Απαραίτητα όργανα Προχοϊδα Σιφώνι Κωνική φιάλη Απαραίτητα υλικά 10 ml

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ. ΧΡΟΝΟΣ: 2,5 ώρες ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΧΡΗΣΙΜΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ. ΧΡΟΝΟΣ: 2,5 ώρες ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΧΡΗΣΙΜΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2014 2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : ΧΡΟΝΟΣ: 2,5 ώρες ΤΑΞΗ: Β Ενιαίου Λυκείου ΩΡΑ ΕΝΑΡΞΗΣ:. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: Τμήμα: Aρ.:.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ. ΧΡΟΝΟΣ: 2,5 ώρες ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΧΡΗΣΙΜΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ. ΧΡΟΝΟΣ: 2,5 ώρες ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΧΡΗΣΙΜΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2014 2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : ΧΡΟΝΟΣ: 2,5 ώρες ΤΑΞΗ: Β Ενιαίου Λυκείου ΩΡΑ ΕΝΑΡΞΗΣ:. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: Τμήμα: Aρ.:.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Φασματοφωτομετρία

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Φασματοφωτομετρία 1 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Φασματοφωτομετρία Ιωάννης Πούλιος Αθανάσιος Κούρας Ευαγγελία Μανώλη ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 54124

Διαβάστε περισσότερα

Στην συγκεκριµένη εργαστηριακή δραστηριότητα θα µετρήσουµε 3 παραµέτρους για την ποιότητα του νερού που προέρχεται από το δίκτυο του σχολείου µας,

Στην συγκεκριµένη εργαστηριακή δραστηριότητα θα µετρήσουµε 3 παραµέτρους για την ποιότητα του νερού που προέρχεται από το δίκτυο του σχολείου µας, 8η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών- EUSO 2010 Τοπικός ιαγωνισµός Νοµού Μαγνησίας ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΦΕ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ Σχολείο: Φύλλο Εργασίας Ονοµ/υµα: Έλεγχος της Ποιότητας του Πόσιµου Νερού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ Γραφείο 211 Επίκουρος Καθηγητής: Δ. Τσιπλακίδης Τηλ.: 2310 997766 e mail: dtsiplak@chem.auth.gr url:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΕΝΩΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 2011 ΓΙΑ ΤΗ Β ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΕΝΩΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 2011 ΓΙΑ ΤΗ Β ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΕΝΩΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 2011 ΓΙΑ ΤΗ Β ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 20 ΜΑΡΤΙΟΥ 2011 ΔΙΑΡΚΕΙΑ: ΤΡΕΙΣ (3) ΩΡΕΣ ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Να μελετήσετε

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΚΕΙΟ ΣΟΛΕΑΣ Σχολική χρονιά

ΛΥΚΕΙΟ ΣΟΛΕΑΣ Σχολική χρονιά ΛΥΚΕΙΟ ΣΟΛΕΑΣ Σχολική χρονιά 008-009 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 009 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ (επιλογής) ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: Δευτέρα, 1/6/009 ΧΡΟΝΟΣ:,5 ώρες ΒΑΘΜΟΣ Αριθμητικώς: Ολογράφως: Υπογραφή: Ονοματεπώνυμο:

Διαβάστε περισσότερα

Προχοϊδα: Μετράει τον όγκο ενός υγρού (ή διαλύµατος) µε ακρίβεια 0,1 ml και συνήθως έχει χωρητικότητα από 10 έως 250 ml.

Προχοϊδα: Μετράει τον όγκο ενός υγρού (ή διαλύµατος) µε ακρίβεια 0,1 ml και συνήθως έχει χωρητικότητα από 10 έως 250 ml. ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑ ΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO 2009 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΧΗΜΕΙΑ 1. 2. 3. Μαθητές: Σχολείο ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ - ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ 1. Χρησιµοποιούµενα όργανα Προχοϊδα: Μετράει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα. Χημική Τεχνολογία. Εργαστηριακό Μέρος

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα. Χημική Τεχνολογία. Εργαστηριακό Μέρος ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Χημική Τεχνολογία Εργαστηριακό Μέρος Ενότητα 8.2: Χημικώς Απαιτούμενο Οξυγόνο (Chemical Oxygen Demand, COD) Ευάγγελος Φουντουκίδης

Διαβάστε περισσότερα

European Union Science Olympiad EUSO 2014 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΚΙΜΑΣΙΑ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ. Σάββατο 7 ΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2013 ΕΚΦΕ ΑΧΑΪΑΣ (ΑΙΓΙΟΥ)

European Union Science Olympiad EUSO 2014 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΚΙΜΑΣΙΑ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ. Σάββατο 7 ΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2013 ΕΚΦΕ ΑΧΑΪΑΣ (ΑΙΓΙΟΥ) 12 η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ EUSO 2014 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΚΙΜΑΣΙΑ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ Σάββατο 7 ΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2013 ΕΚΦΕ ΑΧΑΪΑΣ (ΑΙΓΙΟΥ) ( ιάρκεια εξέτασης 60 min) Μαθητές: Σχολική Μονάδα

Διαβάστε περισσότερα

Σύντομη περιγραφή του πειράματος

Σύντομη περιγραφή του πειράματος Σύντομη περιγραφή του πειράματος Παρασκευή διαλυμάτων ορισμένης περιεκτικότητας και συγκέντρωσης, καθώς επίσης και παρασκευή διαλυμάτων συγκεκριμένης συγκέντρωσης από διαλύματα μεγαλύτερης συγκέντρωσης

Διαβάστε περισσότερα

5. Η ισχύς ενός λευκαντικού ρούχων

5. Η ισχύς ενός λευκαντικού ρούχων 5. Η ισχύς ενός λευκαντικού ρούχων Σκοπός Τα λευκαντικά είναι συνήθως υδατικά διαλύματα υποχλωριώδους νατρίου, NaOCl, και κυκλοφορούν με την εμπορική ονομασία «χλωρίνη». Σκοπός αυτού του πειράματος είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΕΝΤΡΟΥ: ΧΑΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ- ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Υπολογισµός της περιεκτικότητας του

Διαβάστε περισσότερα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Μάθημα 6 6.1. SOS: Τι ονομάζεται διάλυμα, Διάλυμα είναι ένα ομογενές μίγμα δύο ή περισσοτέρων καθαρών ουσιών. Παράδειγμα: Ο ατμοσφαιρικός αέρας

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ ΜΕ ΑΝΘΡΑΚΙΚΑ ΙΟΝΤΑ

ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ ΜΕ ΑΝΘΡΑΚΙΚΑ ΙΟΝΤΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ ΜΕ ΑΝΘΡΑΚΙΚΑ ΙΟΝΤΑ Α. ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΔΙΟΞΕΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ ΣΕ ΥΔΑΤΙΚO ΔΙΑΛΥΜΑ Λίγα λόγια πριν από το πείραμα. Η σόδα περιέχει διαλυμένο αέριο διοξείδιο του άνθρακα το οποίο προστίθεται κατά την

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή άσκηση 4: ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΙΑΛΥΜΑΤΟΣ ΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ - ΑΡΑΙΩΣΗ ΙΑΛΥΜΑΤΩΝ

Εργαστηριακή άσκηση 4: ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΙΑΛΥΜΑΤΟΣ ΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ - ΑΡΑΙΩΣΗ ΙΑΛΥΜΑΤΩΝ ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Εργαστηριακή άσκηση 4: ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΙΑΛΥΜΑΤΟΣ ΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ - ΑΡΑΙΩΣΗ ΙΑΛΥΜΑΤΩΝ ΣΤΟΧΟΙ Στο τέλος του πειράµατος αυτού θα πρέπει να µπορείς : 1. Να εφαρµόζεις το ζυγό. 2. Να µετράς

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΜΦΟΤΕΡΙΖΟΥΣΕΣ ΟΥΣΙΕΣ. ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ

ΕΠΑΜΦΟΤΕΡΙΖΟΥΣΕΣ ΟΥΣΙΕΣ. ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΠΑΜΦΟΤΕΡΙΖΟΥΣΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ 2 eribizani@chem.uoa.gr 2107274573 1 ΕΠΑΜΦΟΤΕΡΙΖΟΥΣΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Εµφανίζουν ιδιότητες, άλλοτε µεν οξέος και άλλοτε βάσης, ανάλογα µε τις συνθήκες του

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο εργασίας. Εργαστηριακή άσκηση: Οξείδωση αλκοολών. Όργανα και αντιδραστήρια. Πειραµατική διαδικασία. Αντιδραστήρια. Όργανα

Φύλλο εργασίας. Εργαστηριακή άσκηση: Οξείδωση αλκοολών. Όργανα και αντιδραστήρια. Πειραµατική διαδικασία. Αντιδραστήρια. Όργανα Εργαστηριακή άσκηση: Οξείδωση αλκοολών Φύλλο εργασίας Όργανα και αντιδραστήρια Ονοµατεπώνυµο:.. Οµάδα: Τµήµα: Ηµεροµηνία: Όργανα Αντιδραστήρια Στήριγµα δοκιµαστικών σωλήνων οκιµαστικοί σωλήνες (αριθµηµένοι)

Διαβάστε περισσότερα

3.5 Αντιδράσεις οξειδοαναγωγής

3.5 Αντιδράσεις οξειδοαναγωγής 3.5 Αντιδράσεις οξειδοαναγωγής Αντίδραση σιδήρου με Cu 2+ (aq) Αριστερά: Ένα σιδερένιο καρφί και ένα διάλυμα θειικού χαλκού(ιι), το οποίο έχει χρώμα μπλε. Κέντρο: Ο Fe αντιδρά με Cu 2+ (aq) παρέχοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1 ΘΕΜΑ 1 Ο ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ A ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1) Το άτοµο του καλίου (Κ) έχει µαζικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Εργαστηριακό Κέντρο Φυσικών Επιστηµών Aγίων Αναργύρων Υπεύθυνος Εργαστηρίου : Χαρακόπουλος Καλλίνικος Επιµέλεια Παρουσίαση : Καραγιάννης Πέτρος ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

( α πό τράπεζα θεµάτων) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ. 1. Να χαρακτηρίσετε τις επόµενες προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασµένες (Λ).

( α πό τράπεζα θεµάτων) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ. 1. Να χαρακτηρίσετε τις επόµενες προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασµένες (Λ). Χηµεία Α Λυκείου Φωτεινή Ζαχαριάδου 1 από 12 ( α πό τράπεζα θεµάτων) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 1. Να χαρακτηρίσετε τις επόµενες προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασµένες (Λ). α) Ένα µείγµα είναι πάντοτε

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ Α : Ερωτήσεις 1-6 Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις 1-6. Κάθε ορθή απάντηση βαθμολογείται με πέντε (5) μονάδες.

ΜΕΡΟΣ Α : Ερωτήσεις 1-6 Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις 1-6. Κάθε ορθή απάντηση βαθμολογείται με πέντε (5) μονάδες. ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2008-2009 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ: Β ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες και 30 λεπτά Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 08/12/2012. Σύνολο µορίων:..

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 08/12/2012. Σύνολο µορίων:.. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ 11 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2013 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Μαθητές/τριες που συµµετέχουν: (1) (2) (3) Σέρρες 08/12/2012

Διαβάστε περισσότερα

Τοπικός Μαθητικός Διαγωνισμός EUSO

Τοπικός Μαθητικός Διαγωνισμός EUSO 2014 Ε.Κ.Φ.Ε. Καστοριάς Τοπικός Μαθητικός Διαγωνισμός EUSO 2014-2015 ΟΜΑΔΑ : 1] 2] 3] Γενικό Λύκειο Άργους Ορεστικού. 6 - Δεκ. - 1014 Χημεία ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Το εργαστήριο είναι χώρος για σοβαρή

Διαβάστε περισσότερα

Συντάκτης: Τζαμτζής Αθανάσιος Σελίδα 1

Συντάκτης: Τζαμτζής Αθανάσιος Σελίδα 1 ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Υπολογισμός της περιεκτικότητας του ξιδιού σε οξικό οξύ με την κλασική μέθοδο. ΣΧΟΛΕΙΟ 1 ο ΓΕΛ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ ΤΜΗΜΑ Γ θετ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ 13 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2015 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Μαθητές/τριες που συµµετέχουν: (1) (2) (3) Σέρρες 13/12/2014

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΟΞΥΤΗΤΑΣ ΣΕ ΚΡΑΣΙ (ΛΕΥΚΟ)

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΟΞΥΤΗΤΑΣ ΣΕ ΚΡΑΣΙ (ΛΕΥΚΟ) ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - «ΠΑΝΕΚΦE» email:panekfe@yahoo.gr www.ekfe.gr ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑ ΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO 2010 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

Όργανα και συσκευές εργαστηρίου Χημείας

Όργανα και συσκευές εργαστηρίου Χημείας Όργανα και συσκευές εργαστηρίου Χημείας Τα βασικά όργανα και συσκευές ενός εργαστηρίου Χημείας, τα οποία απαιτούνται για τις εργαστηριακές δραστηριότητες του παρόντος φύλλου εργασίας, είναι τα ακόλουθα:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΣΟΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ C

ΠΟΣΟΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ C ΠΟΣΟΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ C Μανδηλιώτης Σωτήρης, Γεωλόγος Υπεύθυνος ΕΚΦΕ Σερρών Χατζάρα Στέλλα, Χηµικός Βιολόγος Γενικό Λύκειο Νιγρίτας Η Αφορµή Στη Νέα Ζηλανδία το 2004 2 µαθήτριες 14 ετών

Διαβάστε περισσότερα

Επίδραση της συγκέντρωσης στην ταχύτητα αντίδρασης Μg + 2HCl

Επίδραση της συγκέντρωσης στην ταχύτητα αντίδρασης Μg + 2HCl Επίδραση της συγκέντρωσης στην ταχύτητα αντίδρασης Μg + 2HCl MgCl 2 + H 2 Υπολογισµός ταχύτητας σχηµατισµού υδρογόνου µε χρήση ΣΣΛΑ - Μultilog/DBLab Νόµος ταχύτητας Tάξη αντίδρασης Στοιχειοµετρία υο λόγια

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ

ΟΙ ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΟΙ ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ Οξειδωτικά στοιχεία: Αυτά που προκαλούν οξείδωση, δηλαδή κερδίζουν ένα ή περισσότερα ηλεκτρόνια, ανάγονται, ο Α. Ο. του στοιχείου μειώνεται. Αναγωγικά στοιχεία: Προκαλούν

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 Μάθημα: Χημεία Ημερομηνία και ώρα εξέτασης: Πέμπτη, 28 Μαΐου, 2015 8:00 11:00

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Εργαστηριακό Κέντρο Φυσικών Επιστηµών Aγίων Αναργύρων Υπεύθυνος Εργ. Κέντρου : Χαρακόπουλος Καλλίνικος Επιµέλεια Παρουσίαση : Καραγιάννης Πέτρος ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

4. Πόσο οξικό οξύ περιέχει το ξίδι;

4. Πόσο οξικό οξύ περιέχει το ξίδι; 4. Πόσο οξικό οξύ περιέχει το ξίδι; Σκοπός Σκοπός αυτού του πειράματος είναι να προσδιορίσετε την ποσότητα (γραμμομοριακή συγκέντρωση) του οξικού οξέος που υπάρχει σε ένα λευκό ξίδι μέσω ογκομέτρησης με

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2015

ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΛΥΚΕΙΟ ΑΡΧ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ - ΔΑΣΟΥΠΟΛΗ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2014-2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 25/5/2015 ΒΑΘΜΟΣ:... ΤΑΞΗ: Β ΧΡΟΝΟΣ: 2.5 ώρες ΥΠ. ΚΑΘΗΓΗΤΗ:... ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:...

Διαβάστε περισσότερα

Χηµικές Εξισώσεις Οξειδοαναγωγικών Αντιδράσεων

Χηµικές Εξισώσεις Οξειδοαναγωγικών Αντιδράσεων Χηµικές Εξισώσεις Οξειδοαναγωγικών Αντιδράσεων Θεµελιώδη δεδοµένα Η οξείδωση και η αναγωγή επιτελούνται ταυτόχρονα Το οξειδωτικό αντιδρά µε το αναγωγικό σε ισοδύναµες ποσότητες Ισοστάθµιση (εύρεση των

Διαβάστε περισσότερα

14 η ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΦΕ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ και ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ Τοπικός διαγωνισμός στη XHMEIA 05 Δεκεμβρίου 2015

14 η ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΦΕ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ και ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ Τοπικός διαγωνισμός στη XHMEIA 05 Δεκεμβρίου 2015 14 η ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΦΕ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ και ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ Τοπικός διαγωνισμός στη XHMEIA 05 Δεκεμβρίου 2015 Μαθητές Σχολείο 1. 2. 3. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΑΡΑΙΩΣΗ ΔΙΑΛΥΜΑΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΟΠΙΚΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ EUSO 2009

ΘΕΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΟΠΙΚΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ EUSO 2009 ΘΕΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΟΠΙΚΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ EUSO 2009 ΘΕΜΑΤΑ Α. Αραίωση ιαλύµατος ΗCl 1M. Παρασκευή 100mL διαλύµατος HCl 0.8Μ. Β. Θερµότητα Αντίδρασης. Υπολογισµός της θερµότητας αντίδρασης στην εξουδετέρωση του

Διαβάστε περισσότερα

Συζητείστε και περιγράψτε την πορεία ενός πειράµατος για να ελέγξετε αν οι προβλέψεις σας είναι σωστές:

Συζητείστε και περιγράψτε την πορεία ενός πειράµατος για να ελέγξετε αν οι προβλέψεις σας είναι σωστές: Η Εξουδετέρωση: 1 ο φύλλο εργασίας Όνοµα:..Τµήµα.. Στόχοι: Να διαπιστώνετε τον όξινο ή βασικό χαρακτήρα ενός διαλύµατος κατά την ανάµιξη δ/τος οξέος µε δ/µα βάσης χρησιµοποιώντας δείκτη και πεχάµετρο.

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2013

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2013 ΤΑΞΗ: ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑ Α Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ Ηµεροµηνία: Κυριακή 14 Απριλίου 01 ιάρκεια Εξέτασης: ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Για τις ερωτήσεις Α1 έως και Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα 2ο 2.1. Α) Β) α) 2.2. Α) Θέμα 4ο

Θέμα 2ο 2.1. Α) Β) α) 2.2. Α) Θέμα 4ο 2.1. Α) Το στοιχείο X έχει 17 ηλεκτρόνια. Αν στον πυρήνα του περιέχει 3 νετρόνια περισσότερα από τα πρωτόνια, να υπολογισθούν ο ατομικός και ο μαζικός αριθμός του στοιχείου Χ. (μονάδες 6) Β) α) Να γίνει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΝΟΡΓΑΝΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Οδηγός Συγγραφής Εργαστηριακών Αναφορών

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΝΟΡΓΑΝΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Οδηγός Συγγραφής Εργαστηριακών Αναφορών ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΝΟΡΓΑΝΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Οδηγός Συγγραφής Εργαστηριακών Αναφορών Βασιλεία Ι. Σινάνογλου Ειρήνη Φ. Στρατή Παναγιώτης Ζουμπουλάκης Σωτήρης Μπρατάκος Εξώφυλλο Εργαστηριακό Τμήμα (ημέρα ώρα)

Διαβάστε περισσότερα

Πειραµατική διαδικασία µε στόχους:

Πειραµατική διαδικασία µε στόχους: Ε.Κ.Φ.Ε. Χαλανδρίου Τάξη:. Ηµεροµηνία:. Ονοµατεπώνυµα µαθητών οµάδας: ιαµόρφωση φύλλου εργασίας 2ης εργαστηριακής άσκησης Β Λυκείου, κατεύθυνσης Ταχύτητα αντίδρασης και παράγοντες που την επηρεάζουν!!

Διαβάστε περισσότερα

XHMEIA ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

XHMEIA ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑ XHMEIA ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΘΕΜΑ 1ο Για τις ερωτήσεις 1.1 1.4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1.1 Ποια από

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΗ ΥΛΗ: EΦ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 29/03/2015 (ΘΕΡΙΝΑ ΤΜΗΜΑΤΑ)

ΘΕΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΗ ΥΛΗ: EΦ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 29/03/2015 (ΘΕΡΙΝΑ ΤΜΗΜΑΤΑ) ΘΕΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΗ ΥΛΗ: EΦ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 9/03/015 (ΘΕΡΙΝΑ ΤΜΗΜΑΤΑ) ΘΕΜΑ Α Στις ερωτήσεις A.1-A.5 να γράψετε στο τετράδιο απαντήσεων τον αριθµό της ερώτησης και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ Η ΧΡΗΣΗ Scientific calculator

ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ Η ΧΡΗΣΗ Scientific calculator ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ Η ΧΡΗΣΗ Scientific calculator ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ - Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 1. Ο μέγιστος αριθμός ατομικών τροχιακών του φλοιού n = 4 είναι Α. 2 Β. 8 Γ. 10 Δ. 16 Ε. 32 2. Για κάθε τιμή του κβαντικού

Διαβάστε περισσότερα

ph< 8,2 : άχρωμη ph> 10 : ροζ-κόκκινη

ph< 8,2 : άχρωμη ph> 10 : ροζ-κόκκινη ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΦΕ ΣΥΡΟΥ για το EUSO 2016 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ - ΧΗΜΕΙΑ Μαθητές: Σχολείο 1. 2. 3. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΟΞΕΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ 2. ΟΓΚΟΜΕΤΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ πρωτονίων. ηλεκτρονίω Γ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ πρωτονίων. ηλεκτρονίω Γ Αµυραδάκη 20, Νίκαια (210-4903576) ΘΕΜΑ 1 Ο : 1. Ποια είναι η δοµή του ατόµου; ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2012 2. Ποιος αριθµός ονοµάζεται ατοµικός και ποιος µαζικός; Ποιος από τους δύο αποτελεί την ταυτότητα του χηµικού

Διαβάστε περισσότερα

I (aq) κι έτσι σχηματίζεται το ευδιάλυτο σύμπλοκο ιόν

I (aq) κι έτσι σχηματίζεται το ευδιάλυτο σύμπλοκο ιόν ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ ΠΕΙΡΑΜΑ 3 ΧΗΜΙΚΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΗΣ (ΧΚ3) ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ: 203-4 ΤΜΗΜAΤΑ TΡΙΤΗΣ ΚΑΙ ΤΕΤΑΡΤΗΣ Τίτλος Πειράματος: ΚΙΝΗΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΡΓΑΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΜΠΤΗ

ΕΝΟΡΓΑΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΜΠΤΗ 16/10/2014 Celia Koutrafouri ΕΝΟΡΓΑΝΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΜΠΤΗ 11:00-14:00 2 ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΤΟΧΟΣ: Ποσοτικοποίιηση και Επιβεβαίωση Παρουσίας της Ουσίας Oπτικές Μέθοδοι: Διακρίνονται σε Α.Φασματοσκοπικές:

Διαβάστε περισσότερα

ÈÅÌÁÔÁ 2011 ÏÅÖÅ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ XHMEIA ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ A. [ Ar ]3d 4s. [ Ar ]3d

ÈÅÌÁÔÁ 2011 ÏÅÖÅ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ XHMEIA ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ A. [ Ar ]3d 4s. [ Ar ]3d Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ 0 Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ XHMEIA ΘΕΜΑ A ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Στις ερωτήσεις 5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση..

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ÊÏÌÏÔÇÍÇ. 3. Ένα διάλυµα µεθοξειδίου του νατρίου CH3ONa συγκέντρωσης 0,1M σε θερµοκρασία 25 ο C έχει: α. ph= β. ph> γ. ph< δ.

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ÊÏÌÏÔÇÍÇ. 3. Ένα διάλυµα µεθοξειδίου του νατρίου CH3ONa συγκέντρωσης 0,1M σε θερµοκρασία 25 ο C έχει: α. ph= β. ph> γ. ph< δ. Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ 0 ΘΕΜΑ A Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ XHMEIA ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Στις ερωτήσεις 5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση..

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΘΜΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΧΑΛΚΟΥ

ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΘΜΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΧΑΛΚΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΘΜΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΧΑΛΚΟΥ Τι θα μάθουμε στην άσκηση αυτή Στην άσκηση αυτή θα πραγματοποιήσουμε μια τυπική ηλεκτροσταθμική ανάλυση. Θα προσδιορίσουμε χαλκό σε δείγματα οξειδίου του. Ο προσδιορισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ. Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 10 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2012 Σάββατο 21 Ιανουαρίου 2012.

ΧΗΜΕΙΑ. Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 10 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2012 Σάββατο 21 Ιανουαρίου 2012. Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 10 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2012 Σάββατο 21 Ιανουαρίου 2012 ΧΗΜΕΙΑ Σχολείο: 1) Ονομ/επώνυμα μαθητών: 2)... 3) Το Παγκόσµιο Πείραµα για

Διαβάστε περισσότερα

3016 Οξείδωση του ρικινολεϊκού οξέος ( από το καστορέλαιο) µε KMnO 4 προς αζελαϊκό οξύ

3016 Οξείδωση του ρικινολεϊκού οξέος ( από το καστορέλαιο) µε KMnO 4 προς αζελαϊκό οξύ 6 Οξείδωση του ρικινολεϊκού οξέος ( από το καστορέλαιο) µε KMnO 4 προς αζελαϊκό οξύ CH -(CH ) OH (CH ) -COOH KMnO 4 /KOH HOOC-(CH ) -COOH C H 4 O (.) KMnO 4 KOH (.) (6.) C H 6 O 4 (.) Ταξινόµιση Τύποι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ (Δ. Δ.7 ο ) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΥΛΗ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ (Δ. Δ.7 ο ) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΥΛΗ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ (Δ. Δ.7 ο ) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΥΛΗ ΘΕΜΑ 1 ο (7+8+10=25 μονάδες) 1) 2 mol HNO 3 (νιτρικού οξέος) περιέχουν: α) 6 άτομα οξυγόνου, β) 28g αζώτου, γ) 96g οξυγόνου, δ) 6 mol

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγικό φροντιστήριο

Εισαγωγικό φροντιστήριο Εισαγωγικό φροντιστήριο Ποιοτικής Ανάλυσης Υπόδειγµα γραφής τετραδίου ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: Α.Θ.: Α.Μ. : Γενικές οδηγίες για τη γραφή του ηµερολογίου του Εργαστηρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ I (Ar, Mr, mol, N A, V m, νόμοι αερίων)

ΧΗΜΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ I (Ar, Mr, mol, N A, V m, νόμοι αερίων) ΧΗΜΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ I (Ar, Mr, mol, N A, V m, νόμοι αερίων) 1. Να εξηγήσετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές. i. H σχετική ατομική μάζα μετριέται σε γραμμάρια. ii. H σχετική ατομική μάζα είναι

Διαβάστε περισσότερα

Λύση: Γράφουµε τη χηµική εξίσωση της οξειδοαναγωγικής αντίδρασης: 16HCl + 2KMnO MnCl 2. 5Cl 2

Λύση: Γράφουµε τη χηµική εξίσωση της οξειδοαναγωγικής αντίδρασης: 16HCl + 2KMnO MnCl 2. 5Cl 2 243 11 o Μεθοδολογία ασκήσεων οξειδοαναγωγής Α ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Σε όλες τις ασκήσεις που αναφέρονται σε οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις, απαραίτητη προϋπόθεση για την επίλυσή τους είναι η σωστή γραφή

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΘΕΜΑ 1ο Για τις παρακάτω ερωτήσεις Α1-Α3 να μεταφέρετε στο φύλλο απαντήσεων τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα μόνο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

Α ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΗ 1 ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Α ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 23/04/2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΞΙ (6) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α1 έως Α4 να γράψετε στο τετράδιο σας το γράµµα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΔΟΤΗΣΗ ΔΙΑΛΥΜΑΤΟΣ FeSO 4 ΜΕ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΛΥΜΑ KMnO 4 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

ΤΙΤΛΟΔΟΤΗΣΗ ΔΙΑΛΥΜΑΤΟΣ FeSO 4 ΜΕ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΛΥΜΑ KMnO 4 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ για το EUSO 2017 ΕΚΦΕ ΘΗΡΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ - ΧΗΜΕΙΑ Μαθητές: Σχολείο 1. 2. 3. ΤΙΤΛΟΔΟΤΗΣΗ ΔΙΑΛΥΜΑΤΟΣ FeSO 4 ΜΕ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΛΥΜΑ KMnO 4 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Χημεία

Περιβαλλοντική Χημεία ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Περιβαλλοντική Χημεία Ενότητα 8.2: Χημικώς Απαιτούμενο Οξυγόνο (Chemical Oxygen Demand, COD) Ευάγγελος Φουντουκίδης Τμήμα Πολιτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ. ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ. ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΣΧΟΛΕΙΟ: ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2014 2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ-ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες ΤΑΞΗ: Α Ενιαίου Λυκείου ΩΡΑ ΕΝΑΡΞΗΣ:. ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

Διαβάστε περισσότερα

«Ρολόι» ιωδίου, ένα χημικό ρολόι.

«Ρολόι» ιωδίου, ένα χημικό ρολόι. «Ρολόι» ιωδίου, ένα χημικό ρολόι. Η αντίδραση χρησιμοποιείται για περισσότερα από 100 χρόνια σε πολλές παραλλαγές. Προτείνεται και από τον εργαστηριακό οδηγό της Β λυκείου θετικής κατεύθυνσης για τη μελέτη

Διαβάστε περισσότερα

AΝΑΛΟΓΙΑ ΜΑΖΩΝ ΣΤΟΧΕΙΩΝ ΧΗΜΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

AΝΑΛΟΓΙΑ ΜΑΖΩΝ ΣΤΟΧΕΙΩΝ ΧΗΜΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ 2 ο Γυμνάσιο Καματερού 1 ΦΥΣΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ 1. Πόσα γραμμάρια είναι: ι) 0,2 kg, ii) 5,1 kg, iii) 150 mg, iv) 45 mg, v) 0,1 t, vi) 1,2 t; 2. Πόσα λίτρα είναι: i) 0,02 m 3, ii) 15 m 3, iii) 12cm

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη ορισµένων ιδιοτήτων των οξέων (I) & βάσεων (Ι), εξουδετέρωση

Μελέτη ορισµένων ιδιοτήτων των οξέων (I) & βάσεων (Ι), εξουδετέρωση Μελέτη ορισµένων ιδιοτήτων των οξέων (I) & βάσεων (Ι), εξουδετέρωση Τα πειράµατα αυτά µπορούν να πραγµατοποιηθούν στην ίδια διδακτική ώρα, µε τον τρόπο που περιγράφεται παρακάτω: Αλλαγή χρώµατος δεικτών

Διαβάστε περισσότερα

Το χρώμα του μπλε της θυμόλης σε διαφορετικές τιμές ph

Το χρώμα του μπλε της θυμόλης σε διαφορετικές τιμές ph Ε.Κ.Φ.Ε. Χαλανδρίου 9 ος Εργαστηριακός Διαγωνισμός Φυσικών Επιστημών Γυμνασίων Μέρος 2 ο : Χημεία - Τρίτη 9 Μαΐου Όνομα σχολείου: Ονοματεπώνυμο μαθητών 1.. 2... 3.. Όπως γνωρίζετε, σύμφωνα με τον Arrhenius,

Διαβάστε περισσότερα

2.1.Ο παρακάτω πίνακας δίνει μερικές πληροφορίες για τα άτομα των στοιχείων Mg και Cl: Αριθμός ηλεκτρονίων. Αριθμός νετρονίων Mg 12 12 Cl 35 17

2.1.Ο παρακάτω πίνακας δίνει μερικές πληροφορίες για τα άτομα των στοιχείων Mg και Cl: Αριθμός ηλεκτρονίων. Αριθμός νετρονίων Mg 12 12 Cl 35 17 2.1.Ο παρακάτω πίνακας δίνει μερικές πληροφορίες για τα άτομα των στοιχείων Mg και Cl: Στοιχείο Ατομικός αριθμός Μαζικός αριθμός Αριθμός ηλεκτρονίων Αριθμός πρωτονίων Αριθμός νετρονίων Mg 12 12 Cl 35 17

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργική Χημεία Εργαστηριακές ασκήσεις

Γεωργική Χημεία Εργαστηριακές ασκήσεις Γεωργική Χημεία Εργαστηριακές ασκήσεις Γεώργιος Παπαδόπουλος, Καθηγητής Τμ. Τεχνολόγων Γεωπόνων Τ.Ε. Άρτα, 2015 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΧΡΟΝΟΣ: 2 Ώρες (Χημεία + Βιολογία)

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΧΡΟΝΟΣ: 2 Ώρες (Χημεία + Βιολογία) ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2012-2013 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΜΑΘΗΜΑ: XHMEIA (20/100) ΤΑΞΗ: Γ Γυμνασίου ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:12 /6/2013 ΧΡΟΝΟΣ: 2 Ώρες (Χημεία + Βιολογία) ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ Αριθμητικά:.

Διαβάστε περισσότερα

Τύποι Χημικών αντιδράσεων

Τύποι Χημικών αντιδράσεων Τύποι Χημικών αντιδράσεων 1. Αντιδράσεις καταβύθισης: Ανάμιξη διαλυμάτων δύο ιοντικών ουσιών και σχηματισμός στερεάς ιοντικής ουσίας (ίζημα) 2. Αντιδράσεις οξέων βάσεων: Βάση και οξύ αντιδρούν με μεταφορά

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Ογκομετρική Ανάλυση Ογκομετρική Ανάλυση Ογκομετρική ανάλυση ή ογκομέτρηση ονομάζεται η διαδικασία εύρεσης της συγκέντρωσης ενός διαλύματος υπολογίζοντας τον όγκο διαλύματος γνωστής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΕ Β ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Επιµέλεια: Φρίντα Εγγλεζάκη (Χηµικός)

ΕΚΦΕ Β ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Επιµέλεια: Φρίντα Εγγλεζάκη (Χηµικός) ΕΚΦΕ Β ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Επιµέλεια: Φρίντα Εγγλεζάκη (Χηµικός) 1 ΣΤΟΧΟΙ Στο τέλος αυτών των πειραµάτων οι µαθητές θα πρέπει να µπορούν: Να διακρίνουν τις οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις. Να αναγνωρίζουν

Διαβάστε περισσότερα

Πείραμα 4 ο. Προσδιορισμός Οξύτητας Τροφίμων

Πείραμα 4 ο. Προσδιορισμός Οξύτητας Τροφίμων Πείραμα 4 ο Προσδιορισμός Οξύτητας Τροφίμων Εισαγωγή Τα οργανικά οξέα που υπάρχουν ως συστατικά σε διάφορα τρόφιμα επηρεάζουν το άρωμα, το χρώμα, τη μικροβιακή σταθερότητα και τη διατήρηση της ποιότητας

Διαβάστε περισσότερα

Προσδιορισμός της διαλυτότητας στο νερό στερεών ουσιών - Φύλλο εργασίας

Προσδιορισμός της διαλυτότητας στο νερό στερεών ουσιών - Φύλλο εργασίας Προσδιορισμός της διαλυτότητας στο νερό στερεών ουσιών - Φύλλο εργασίας Γνωστικό αντικείμενο: Τάξη Διδακτική ενότητα Απαιτούμενος χρόνος Διαλυτότητα ουσιών σε υγρούς διαλύτες B Γυμνασίου Ενότητα 2: ΑΠΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΙΑΛΥΜΑΤΑ

ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΙΑΛΥΜΑΤΑ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΙΑΛΥΜΑΤΑ Οι ασκήσεις διαλυµάτων που αφορούν τις περιεκτικότητες % w/w, % w/v και % v/v χωρίζονται σε 3 κατηγορίες: α) Ασκήσεις όπου πρέπει να βρούµε ή να

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2017 A ΦΑΣΗ

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2017 A ΦΑΣΗ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΜΑ Α Ηµεροµηνία: Τετάρτη 4 Ιανουαρίου 2017 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Για τις προτάσεις Α1 έως και Α4 να γράψετε στο τετράδιό

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2006 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2006 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 006 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Μονάδες Για τις ερωτήσεις 1.1-1. να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 2

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 2 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Άσκηση η : Φασματοφωτομετρικός Προσδιορισμός Σακχάρων σε Τοματοχυμό Μετρήσεις Πειράματος Πίνακας Τιμών 1 Διάλυμα Απορρόφηση Τυφλό 0 Πρότυπο Α ( γλυκόζη) 0,008 Πρότυπο Β (5 γλυκόζη)

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2006 ÈÅÌÅËÉÏ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2006 ÈÅÌÅËÉÏ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 006 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Για τις ερωτήσεις 1.1-1.4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1.1. Ο

Διαβάστε περισσότερα

8 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2010

8 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 2010 Ε.Κ.Φ.Ε. ΣΕΡΡΩΝ 8 η Ευρωπαϊκή Ολυµπιάδα Επιστηµών EUSO 010 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ : Μαθητές/τριες που συµµετέχουν: (1).. () () Ηµεροµηνία: 8/11/009 Σύνολο µορίων :. Σελίδα

Διαβάστε περισσότερα